ΟΙ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Transcript

1 13 ΚEΦΑΛΑΙΟ 1 ΟΙ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

2 14

3 15 Κεφάλαιο 1. Οι Μικροµεσαίες Επιχειρήσεις * 1.1. Η Λειτουργία της Επιχειρήσεως Είναι γνωστό ότι η λειτουργία µιας επιχειρήσεως στηρίζεται στην αρχή της µεγιστοποιήσεως του κέρδους της. Αυτό επιτυγχάνεται όταν η επιχείρηση ικανοποιήσει ταυτοχρόνως τις δύο οριακές συνθήκες µεγιστοποιήσεως των κερδών, δηλαδή: ΜR = MC και, κλίση (ΜR) < κλίση (ΜC) όπου: ΜR = οριακά έσοδα, και = οριακό κόστος. Είναι, επίσης, γνωστό ότι κατά την διαδικασία µεγιστοποιήσεως των κερδών, οι επιχειρήσεις επιδιώκουν την όσο το δυνατόν καλύτερη ανταγωνιστική παρουσία µέσα στην αγορά. Αυτό µε τη σειρά του σηµαίνει, ότι οι επιχειρήσεις επιδιώκουν να παράγουν το προϊόν τους κατά τον πλέον αποτελεσµατικό τρόπο. Τούτο επιτυγχάνεται µακροχρονίως όταν τόσο το χρησιµοποιούµενο κεφάλαιο, όσο και το απασχολούµενο εργατικό δυναµικό είναι µεταβλητά. Είναι τότε που ο επιχειρηµατίας µπορεί να επιλέξει εκείνο τον συνδυασµό παραγωγικών συντελεστών που του αποφέρει το καλύτερο οικονοµικό αποτέλεσµα. Σε καθαρά επιχειρηµατικό επίπεδο, η παραγωγική προσπάθεια αντανακλάται σε δύο σηµεία: την παραγωγική διαδικασία και το κόστος παραγωγής. Η Παραγωγική ιαδικασία. Στην πλευρά της παραγωγικής διαδικασίας γνωρίζουµε ότι η ποσοστιαία αύξηση της ποσότητος του παραγόµενου προϊόντος επιτυγχάνεται κατά συγκεκριµένο τρόπο, σε σχέση µε την ποσοστιαία µεταβολή των χρησιµοποιούµενων παραγωγικών συντελεστών. Η ιδιότητα αυτή είναι γνωστή ως Νόµος των Αποδόσεων Κλί- µακος. Γενικά, υπάρχουν τρεις δυνατές περιπτώσεις: µεγαλύτερη, ίση ή µικρότερη αύξηση του προϊόντος από τις εισροές. Λέµε, τότε, ότι έχουµε αύξουσες, σταθερές ή φθίνουσες αποδόσεις κλίµακος, αντιστοίχως. Η ένταση των αποδόσεων κλίµακος µετράται µε την ελαστικότητα κλίµακος, η οποία ορίζεται ως εξής: ε λ = Q% (1) λ% όπου: ε λ = ελαστικότητα κλίµακος, Q% = ποσοστιαία µεταβολή της παραγόµενης ποσότητας του προϊόντος, και * Το κεφάλαιο αυτό γράφτηκε από τον κ. Ανδρέα Κουζέλη. 15

4 16 λ% = ποσοστιαία µεταβολή των ποσοτήτων των χρησιµοποιούµενων εισροών. Εάν ε λ >1, τότε έχουµε αύξουσες αποδόσεις κλίµακος (IRS), Εάν ε λ =1, τότε έχουµε σταθερές αποδόσεις κλίµακος (CRS), και Εάν ε λ <1, τότε έχουµε φθίνουσες αποδόσεις κλίµακος (DRS). Εάν η συνάρτηση µακροχρόνιας παραγωγής είναι οµογενής, βαθµού οµογένειας ν, τότε η τιµή της ελαστικότητας κλίµακος δίδεται από τον βαθ- µό οµογένειας, δηλαδή: ε λ =ν Το Κόστος Παραγωγής: Οι χρησιµοποιούµενοι παραγωγικοί συντελεστές αµείβονται για την συµµετοχή τους στην παραγωγική διαδικασία, και αυτή η αµοιβή αποτελεί το κόστος παραγωγής της επιχειρήσεως. Εποµένως, η ένταση των αποδόσεων κλίµακος επηρεάζει την συµπεριφορά του µακροχρόνιου κόστους παραγωγής. Όντως, σήµερα γνωρίζουµε ότι η ποσοστιαία µεταβολή του ανταποκρίνεται κατά συγκεκριµένο τρόπο στην ποσοστιαία µεταβολή της παραγόµενης ποσότητας του προϊόντος. Αυτή η ιδιότητα του µακροχρόνιου κόστους είναι γνωστή ως Νόµος των Οικονοµιών Κλίµακος. Υπάρχουν τρία είδη οικονοµικών κλίµακος: οι θετικές, οι µηδενικές και οι αρνητικές. Στις θετικές, η ποσοστιαία µεταβολή του µακροχρόνιου κόστους είναι µικρότερη της ποσοστιαίας µεταβολής της ποσότητας του προϊόντος. Στις µηδενικές είναι ίση και στις αρνητικές είναι µεγαλύτερη. Η ένταση των οικονοµιών κλίµακος µετράται µε την ελαστικότητα κόστους, η οποία ορίζεται ως: ε C = (LTC)% (2) Q% όπου: ε C = ελαστικότητα κόστους, (LTC)% = ποσοστιαία µεταβολή του µακροχρόνιου κόστους, και Q% = ποσοστιαία µεταβολή της παραγόµενης ποσότητας του προϊόντος. Εάν ε C >1, τότε έχουµε θετικές οικονοµίες κλίµακος (ΡΕS), Εάν ε C =1, τότε έχουµε µηδενικές οικονοµίες κλίµακος (ΖΕS), και Εάν ε C <1, τότε έχουµε αρνητικές οικονοµίες κλίµακος (ΝΕS). Εάν η συνάρτηση µακροχρόνιου κόστους είναι οµογενής, βαθµού οµογένειας µ, τότε η τιµή της ελαστικότητας κόστους δίδεται από τον βαθµό οµογένειας, δηλαδή: 16

5 17 ε C = µ Με αύξουσες αποδόσεις κλίµακος, επιτυγχάνονται θετικές οικονοµίες κλίµακος. Αυτό σηµαίνει µείωση του µακροχρόνιου µέσου κόστους παραγωγής (LAC), αφού κάθε µονάδα παραγόµενου προϊόντος παράγεται µε µικρότερο κόστος από ό,τι πριν (Βλ. ιάγραµµα 1.1). ιάγραµµα Μέσο Μακροχρόνιο Κόστος και Οικονοµίες Κλίµακας Με σταθερές αποδόσεις κλίµακος έχουµε µηδενικές οικονοµίες κλίµακος. Αυτό σηµαίνει σταθερό µακροχρόνιο µέσο κόστος παραγωγής, αφού η ποσοστιαία µεταβολή του µακροχρόνιου συνολικού κόστους ισούται µε την ποσοστιαία µεταβολή της ποσότητας του παραγόµενου προϊόντος. Με φθίνουσες, τέλος, αποδόσεις κλίµακος έχουµε αρνητικές οικονοµίες κλίµακος. Αυτό σηµαίνει αύξον µακροχρόνιο µέσο κόστος παραγωγής, αφού η ποσοστιαία µεταβολή του µακροχρόνιου συνολικού κόστους είναι µεγαλύτερη από την ποσοστιαία µεταβολή της παραγόµενης ποσότητας του προϊόντος. Είναι φανερό, ότι µεταξύ αποδόσεων κλίµακος και οικονοµιών κλίµακος υπάρχει µια αυστηρή αντιστοιχία: σε IRS έχουµε PES, σε CRS έχουµε ZES 17

6 18 και σε DRS έχουµε NES. Η εν λόγω αντιστοιχία προκύπτει αλγεβρικά και διαγραµµατικά. Αλγεβρικά δίδεται από τη σχέση: ε λ = 1 (3) ε C Η απόδειξη αυτής της σχέσεως προϋποθέτει σταθερές τιµές εισροών, και έχει ως εξής: Το µακροχρόνιο συνολικό κόστος παραγωγής ορίζεται ως: LTC = w L+r K (4) όπου: w = µισθός, L = εργασία, r = επιτόκιο, K = κεφάλαιο, ενώ η ποσοστιαία µεταβολή της κλίµακας παραγωγής είναι K% = L% = λ% (5) Αλλά, (6) Από (2) και (6) έχουµε: ή ε C = (LTC)% = λ% Q% Q% λ% = ε C Q% (7) Και από (1) και (7) προκύπτει: ε λ = Q% = Q% = 1 ό.έ.δ. λ% ε C (Q%) ε C Γεωµετρικά, η αντιστοιχία αποδόσεων και οικονοµιών κλίµακος ακολουθεί το σχήµα της καµπύλης LAC, όπως φαίνεται στο ιάγραµµα

7 19 Είναι προφανές, ότι αυξανοµένης της παραγωγής και µέχρι του Q A, που αντιστοιχεί στο ελάχιστο LAC, το µακροχρόνιο µέσο κόστος παραγωγής µειούται. Η ποσότητα Q A παράγεται µε το ελάχιστο δυνατό µέσο κόστος, δίνοντας έτσι στην επιχείρηση το µέγιστο δυνατό ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα έναντι των ανταγωνιστών της. Για τούτο, το σηµείο Α, που αντιστοιχεί στο ελάχιστο LAC, καλείται άριστο µέγεθος παραγωγής. Περαιτέρω µεγέθυνση της παραγωγής, όµως, δεν επιφέρει πρόσθετα πλεονεκτήµατα ανταγωνιστικότητας στην επιχείρηση, δεδοµένου ότι το LAC αρχίζει να αυξάνει. Το φαινόµενο αντανακλά τις δυσκολίες που αντι- µετωπίζει η επιχείρηση στην παραπέρα µεγέθυνσή της, λόγω αδυναµίας αποτελεσµατικού συντονισµού των διαδικασιών αυξηµένης παραγωγής πέραν του αρίστου µεγέθους παραγωγής της. Τούτο οφείλεται στην αναγκαστική αύξηση του κόστους ελέγχου της παραγωγικής διαδικασίας, αλλά και στην παρουσία διαφόρων ποιοτικών αρνητικών παραγόντων, όπως τα συγκρουόµενα συµφέροντα των υψηλόβαθµων στελεχών ή η εξάντληση της επιχειρηµατικής ικανότητας του διευθύνοντος συµβούλου (CEO). Οι δυσκολίες αυτές προκαλούν φθίνουσες αποδόσεις κλίµακος στην παραγωγική διαδικασία και αρνητικές οικονοµίες κλίµακος στο µακροχρόνιο κόστος παραγωγής. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος για τον οποίο αφενός αποτυγχάνουν οι περισσότερες συγχωνεύσεις και εξαγορές επιχειρήσεων από άλλες µεγαλύτερες, και αφετέρου επιβιώνουν και αυξάνουν οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις (SΜΕ) παρά την επίταση του ανταγωνισµού (περισσότερη ανάλυση δίνεται στα επόµενα) Η Ανάπτυξη της Επιχειρήσεως Από την προηγηθείσα ανάλυση προκύπτει ότι οι επιχειρήσεις, στην προσπάθεια µεγιστοποιήσεως του κέρδους τους, επιδιώκουν την αύξηση του µεγέθους παραγωγής τους. Αυτό, κατά συνέπεια, σηµαίνει ότι επιδιώκεται η αύξηση του µεγέθους της ιδίας της επιχειρήσεως, από όποια σκοπιά αυτό κι αν εξετασθεί (µέγεθος παραγωγής, έσοδα πωλήσεων, απασχολούµενο κεφάλαιο, απασχολούµενο προσωπικό κ.ο.κ.). Κατά βάση, αυτό σηµαίνει ότι οι επιχειρήσεις επιδιώκουν την επίτευξη οικονοµιών κλίµακος, µε συνεπακόλουθο την µείωση του µακροχρόνιου µέσου κόστους παραγωγής. Υπάρχει, όµως, και ο στόχος της µειώσεως των κινδύνων του ανταγωνισµού. Για τούτο, οι επιχειρήσεις πολλές φορές εισάγουν στην αγορά πολλά διαφορετικά προϊόντα, ή επιδιώκουν την είσοδό τους σε πολλές και διαφορετικές αγορές ή, τέλος, επιδιώκουν την αύξηση των µεριδίων τους στην 19

8 20 αγορά, ώστε να εξουδετερώσουν επικίνδυνους ανταγωνιστές και να βελτιώσουν τα περιθώρια κέρδους τους. Υπάρχουν πολλοί τρόποι αυξήσεως του µεγέθους µιας επιχειρήσεως. Οι κυριότεροι από αυτούς είναι οι ακόλουθοι: Οργανική Αύξηση της Επιχειρήσεως. Εδώ, η επιχείρηση χρησιµοποιεί τις ίδιες της τις δυνάµεις για να προωθήσει την ανάπτυξή της. Συνήθως, µε την µέθοδο αυτή χρηµατοδοτεί την ανάπτυξή της είτε µε επένδυση µέρους των κερδών της, είτε εκδίδοντας µετοχές και οµόλογα, είτε καταφεύγοντας στο δανεισµό. Πλεονέκτηµα της µεθόδου είναι η οµοιογένεια και ο έλεγχος της επιχειρήσεως, ενώ µειονέκτηµά της είναι ο περιορισµός της αναπτύξεως εντός των πλαισίων που θέτουν οι οικονοµικές και παραγωγικές της δυνατότητες. ικαιώχρηση (Franchising). Με την εν λόγω τεχνική µεγεθύνσεως, µια επιχείρηση αγοράζει από µια άλλη το δικαίωµα να παράγει ένα συγκεκριµένο προϊόν µε το όνοµα ή το εµπορικό σήµα της άλλης επιχειρήσεως. Αρχικά (first generation franchising) ο παραχωρητής έχει µικρή ανάµειξη, σταδιακά, όµως, (second generation franchising) η ανάµειξή του γίνεται όλο και πιο έντονη. Τέτοιες είναι οι περιπτώσεις επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στα µικρογεύµατα (π.χ. McDonalds), στις ενοικιάσεις αυτοκινήτων (π.χ. Avis) ή στα ξενοδοχεία (π.χ. Holiday Inn, Intercontinental, Hilton κλπ.). Αδειοδότηση (Licensing). Πρόκειται για τεχνική µεγεθύνσεως µιας επιχειρήσεως µέσω της αγοράς του δικαιώµατος να χρησιµοποιήσει την τεχνογνωσία µιας άλλης επιχειρήσεως. Ο παραχωρητής επωφελείται από τη γνώση της τοπικής αγοράς που έχει ο αγοραστής, ενώ ο αγοραστής της άδειας κερδίζει από την τεχνολογική εµπειρία του παραχωρητή. Κοινά Προγράµµατα (Joint Ventures) και Συµµαχίες (Alliences). Πρόκειται για στρατηγικές τονώσεως της δραστηριότητας µιας επιχειρήσεως που κινούνται, όµως, στα όρια της διαδικασίας µεγεθύνσεώς της. Με τις εν λόγω στρατηγικές δηµιουργείται, ουσιαστικά, νέα επιχείρηση, στην οποία όλοι οι συµµετέχοντες έχουν ενεργό ρόλο στην κατάστρωση της στρατηγικής. Μερικά από τα πλεονεκτήµατα αυτής της στρατηγικής είναι ο επιµερισµός του κόστους ριψοκίνδυνων και υψηλής τεχνολογίας επενδύσεων, η δηµιουργία οικονοµιών κλίµακος και συµπαραγωγής (scope) σε δραστηριότητες που απαιτούν πολλά κεφάλαια, η εξασφάλιση της αναγκαίας τεχνογνωσίας σε όλα τα συµµετέχοντα µέλη 20

9 21 και η εξασφάλιση καλύτερης ανταγωνιστικής δυνατότητας στην αγορά. Αυτού του είδους η στρατηγική αναπτύξεως µιας επιχειρήσεως είναι συνήθης σε παραγωγικές δραστηριότητες υψηλής τεχνολογίας. Στις παραπάνω περιπτώσεις η διαδικασία µεγεθύνσεως µιας επιχειρήσεως έχει ήπια µορφή, ενώ δεν αποφέρει απώλεια της προσωπικότητάς της. Η επιχείρηση συνεχίζει να δραστηριοποιείται στην υποαγορά της, µε την επωνυµία της και τη διοίκησή της (management). Η ανάπτυξή της επιτυγχάνεται οµαλά µέσα από τις διαδικασίες που θέτει ο ανταγωνισµός και στις περισσότερες περιπτώσεις το άριστο µέγεθος παραγωγής Q A προσεγγίζεται χωρίς κλυδωνισµούς. Οι απαιτούµενες επενδύσεις είναι µικρής ή µηδενικής εκτάσεως για τον παραχωρητή της άδειας, ο οποίος αυξάνει την παραγωγική του ικανότητα ανέξοδα. Τα κέρδη που αποκοµίζει προέρχονται, κυρίως, από την αξιοποίηση του σχεδιασµού του προϊόντος (ή της υπηρεσίας, δηλ. το design) και το µάρκετινγκ αυτού του αγαθού. Πρόκειται για σηµεία υψηλής προστιθέµενης αξίας. Έτσι, ουσιαστικά, ο παραχωρητής αυξάνει το παραγωγικό του δυναµικό χωρίς να ιδρύσει εργοστάσιο (=βιοµήχανος χωρίς βιοµηχανία) ή χωρίς να ανεγείρει ξενοδοχειακή µονάδα (=ξενοδόχος χωρίς ξενοδοχείο). Από την πλευρά του, ο αγοραστής της άδειας αποκτά πρόσβαση σε τεχνολογία, σχεδιασµό, εµπορικό σήµα και προϊόντα, τα οποία ποτέ δεν θα µπορούσε να αναπτύξει µόνος του. Υπάρχουν, όµως, και µέθοδοι µε τις οποίες η αύξηση του µεγέθους της επιχειρήσεως επιδιώκεται µε βίαιο τρόπο. Αυτές είναι η συγχώνευση και η εξαγορά. Συγχώνευση (Merger). Συγχώνευση δύο επιχειρήσεων είναι η ένωσή τους µε την συναίνεση των διοικήσεών τους. Η συνήθης πρακτική ενοποιήσεως είναι η ανταλλαγή µετοχών των παλαιών µονάδων µε µετοχές της επιχειρήσεως που δηµιουργείται από την συγχώνευση. Πρόσθετα κεφάλαια δεν απαιτούνται, ενώ η εµπορική επωνυµία της νέας επιχειρήσεως περιέχει στοιχεία και από τις δύο παλαιές. Εξαγορά (Aquisition). Εξαγορά µιας επιχειρήσεως από µια άλλη είναι η µεταβίβαση των µετοχών της µιας στην άλλη. Μια τέτοια επιλογή απαιτεί την χρήση σηµαντικών κεφαλαίων, ενώ η ταυτότητα της εξαγορασθείσας επιχειρήσεως, συνήθως, αντικαθίσταται από αυτήν του αγοραστή. 21

10 22 Η επιχειρηµατολογία που προβάλεται υπέρ της πρακτικής της µεγεθύνσεως µιας επιχειρήσεως µέσω των συγχωνεύσεων και των εξαγορών εστιάζεται στην επίτευξη οικονοµιών κλίµακος, στην αύξηση των παραγωγικών δυνατοτήτων και στην ασφάλεια (εδραίωση µεριδίων αγοράς). Εντούτοις, είναι θέµα έρευνας, εάν και κατά πόσον οι εν λόγω στόχοι είναι εφικτοί. Καταρχάς, δεν είναι καθόλου βέβαιη η επίτευξη οικονοµιών κλίµακος, δεδοµένου ότι η µεγέθυνση της επιχειρήσεως µπορεί να συνεπάγεται τέτοια οργανωτική ανακατάταξη, ώστε, τελικά, να αυξηθεί αντί να µειωθεί το µακροχρόνιο µέσο κόστος παραγωγής. Έπειτα, η αύξηση των παραγωγικών δυνατοτήτων είναι ενδεχόµενο να εµποδιστεί από τις συγκρούσεις και την ασυνεννοησία που πιθανόν να προκαλέσει η διαφορά της εργασιακής κουλτούρας στους εργαζοµένους των δύο εταιρειών. Πρόκειται για πρόβληµα που, συνήθως, παίρνει αρκετό χρόνο µέχρι να επιλυθεί η οµογενοποίηση της νοοτροπίας δεν επιτυγχάνεται µε αυτό- µατο τρόπο. Όσον αφορά την ασφάλεια και τα µερίδια αγοράς, και εδώ υπάρχουν προβλήµατα, αφού ο απότοµος γιγαντισµός µιας επιχειρήσεως µπορεί να προκαλέσει την κρατική παρέµβαση. Όντως, µπορεί να τεθεί θέµα καταστρατηγήσεως του υγιούς ανταγωνισµού, είτε µέσω της δηµιουργίας ολιγοπωλιακών καταστάσεων, είτε µέσω της προκλήσεως αναδιανεµητικής ανεπάρκειας. ηλαδή, η νέα επιχείρηση µπορεί να επιτύχει παραγωγική αποτελεσµατικότητα (productive efficiency, δηλ. P = min LAC = LMC, όπου P = τιµή του προϊόντος) παράγοντας στο ελάχιστο LAC, αλλά να µην έχει αναδιανεµητική αποτελεσµατικότητα (allocative efficiency, δηλ. Π = 0, όπου Π = υπερκανονικά κέρδη), καθώς θέτει τιµές πωλήσεως άνω του οριακού κόστους. Αυτό, βέβαια, σηµαίνει ότι η νέα µεγάλη επιχείρηση καταστρέφει την κατά Pareto γενική ισορροπία της οικονοµίας. Πέραν, όµως, αυτών υπάρχει και το θέµα του εάν και κατά πόσον µια τέτοια βίαιη µεγέθυνση της επιχειρήσεως ωφελεί τους ιδιοκτήτες της (µετόχους), ή τα ανώτερα διοικητικά στελέχη της. Για όλους αυτούς τους λόγους η εµπειρία έχει δείξει ότι σε πολλές περιπτώσεις οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές επιχειρήσεων ήταν ανεπιτυχείς. Χαρακτηριστικά είναι τα πρόσφατα παραδείγµατα των αποτυχηµένων προσπαθειών συγχωνεύσεως της Deutsche Bank µε την Dresner Bank στην Γερµανία και της ΕΤΕ µε την Alpha Bank στην Ελλάδα. Ειδικώς στην Ευρώπη, τα προβλήµατα των συγχωνεύσεων και εξαγορών διογκώνονται από την ακαµψία που επιβάλλει στην αγορά εργασίας το σχετικό νοµοθετικό πλαίσιο για λόγους κοινωνικής ευαισθησίας. 22

11 Οι Μικροµεσαίες Επιχειρήσεις Η µέχρι τώρα ανάλυση έδειξε ότι ο στόχος της µεγιστοποιήσεως του κέρδους µιας επιχειρήσεως επιτυγχάνεται όταν αυτή ικανοποιήσει τις αναγκαίες οριακές συνθήκες ισορροπίας. Όσο, µάλιστα, εγγύτερα του άριστου σηµείου παραγωγής (µέγεθος Q A, ιάγρ. 1.1) επιτευχθεί η ισορροπία, τόσο µεγαλύτερη είναι η ικανοποίηση της κοινωνίας, αφού εκεί επιτυγχάνεται παραγωγική και αναδιανεµητική αποτελεσµατικότητα. Αυτό, όµως, σηµαίνει ότι για να αριστοποιηθούν τα αποτελέσµατα της παραγωγικής δραστηριότητας, πρέπει η επιχείρηση να αυξήσει το µέγεθός της. Εδείχθη, δε, ότι αυτή η αύξηση πρέπει να είναι αβίαστη και λελογισµένη. Σε περίπτωση παραβιάσεως αυτών των δύο αρχών, η προσπάθεια µεγεθύνσεως κινδυνεύει να καταλήξει σε αποτυχία. Αλλά και µέσα σε αυτά τα πλαίσια ασφαλείας, η τάση της αγοράς είναι προς την κατεύθυνση της µεγεθύνσεως. Τούτο µε τη σειρά του σηµαίνει, ότι οι µεγάλες επιχειρήσεις απολαµβάνουν συγκριτικό πλεονέκτηµα έναντι των µικρών. Συνεπώς, οι τελευταίες θα έπρεπε να φθίνουν σε αριθµό και κερδοφορία, µετά µάλιστα το άνοιγµα των αγορών και την διεθνοποίηση της επιχειρηµατικής δραστηριότητας. Παρόλα αυτά, τα στατιστικά στοιχεία και η κοινή εµπειρία δείχνουν ότι οι µικρές επιχειρήσεις, όχι µόνο δεν φθίνουν, αλλά απεναντίας ευηµερούν συµβάλλοντας σε µεγάλο βαθµό στη δηµιουργία του εθνικού εισοδήµατος (βλ. Πιν. 1.6). Εποµένως, είναι αναγκαίο να διερευνηθεί γιατί οι µικρές επιχειρήσεις ευηµερούν και, κατά συνέπεια, γιατί οι µεγάλες δεν κατορθώνουν, σε αρκετές περιπτώσεις, να γίνουν ακόµα µεγαλύτερες και να κυριαρχήσουν στην αγορά. Για να γίνει, όµως, αυτό θα πρέπει πρώτα να ορισθεί η έννοια της µικρής (και της µεγάλης) επιχειρήσεως. (α) Ορισµός Μικροµεσαίας Επιχειρήσεως (ΜΜΕ ή SME). Όσο και αν φαίνεται παράξενο, ο ορισµός της µικρής επιχειρήσεως δεν είναι εύκολος. Τούτο οφείλεται αφενός στο γεγονός ότι κάθε επιχείρηση έχει ένα συγκεκριµένο αριθµό χαρακτηριστικών που πρέπει να ληφθούν υπόψη, και αφετέρου στην επισήµανση ότι από χώρα σε χώρα υπάρχει διαφορά στο µέγεθος της οικονοµικής δραστηριότητας. Συνεπώς, τα κριτήρια κατατάξεως µιας επιχειρήσεως σε µια κατηγορία µεγέθους θα πρέπει να επιλεγούν κατά τέτοιο τρόπο, ώστε και αντιπροσωπευτικά να είναι, αλλά και συγκρίσιµα µεταξύ διαφορετικών χωρών. Αυτό, σήµερα, απέκτησε µεγάλη σηµασία, καθώς διάγουµε την εποχή της διεθνοποιήσεως και της οικονοµικής ενοποιήσεως. Μόνο µε τυποποίηση και καθιέρωση συγκρίσιµων κριτηρίων είναι εφικτή η κατάστρωση της αναγκαίας οικονοµικής πολιτικής από ένα συλλογικό 23

12 24 όργανο, όπως αυτό του Οργανισµού Οικονοµικής Συνεργασίας και Αναπτύξεως (ΟΟΣΑ, ΟECD), ή της Ευρωπαϊκής Ενώσεως (ΕΕ, EU). Περισσότερο πιεστική ήταν η ανάγκη καθορισµού των κριτηρίων κατατάξεως των επιχειρήσεων σε τάξεις µεγέθους για την ΕΕ, λόγω της πολύ µεγάλης εξαρτήσεως που έχουν µεταξύ τους οι χώρες-µέλη της. Για τούτο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Commission of the European Communities, 1996) ασχολήθηκε επισταµένως µε το θέµα Προσδιόρισε, δε, την έννοια της µικρής επιχειρήσεως βάσει των ακόλουθων τεσσάρων κριτηρίων: του αριθµού των εργαζοµένων, του συνόλου του ενεργητικού, του κύκλου εργασιών, και του ποσοστού εξαρτήσεως (κριτήριο ανεξαρτησίας). Ταυτόχρονα, έλαβε υπόψη το γεγονός ότι η συµπεριφορά και βιωσιµότητα της µικρής επιχειρήσεως είναι ευαίσθητη σε πολύ µικρές διακυµάνσεις αυτών των κριτηρίων. Για τούτο καθόρισε υποκατηγορίες µικρών επιχειρήσεων. Έτσι, δηµιουργήθηκε η έννοια της Μικρο-Μεσαίας Επιχειρήσεως (ΜΜΕ ή SME από το Small and Medium Size Enterprises), η οποία περιλαµβάνει τις ακόλουθες υποκατηγορίες: πολύ µικρές (micro), µικρές (small) και µεσαίες (medium) επιχειρήσεις. Στον αντίποδα των ΜΜΕ βρίσκονται οι Μεγάλης Κλίµακος Επιχειρήσεις (ΜΚΕ ή LSE από το Large Scale Enterprises). Στον πίνακα που ακολουθεί συνοψίζονται τα όρια των κριτηρίων κάθε µιας κατηγορίας µεγέθους επιχειρήσεων. Πίνακας Κριτήρια Κατατάξεως Επιχειρήσεων Μεγέθη Επιχειρήσεων MME (ή SME) Πολύ Μικρές Μικρές Μεσαίες ΜΚΕ (ή LSE) Αριθµός Εργαζοµένων Σύνολο Ενεργητικού (α) Κύκλος Εργασιών (α) Ποσοστό Εξαρτήσεως (β) - 25% + 25% + - (α) Ποσά σε εκατοµµύρια, τα οποία περιοδικά αναπροσαρµόζονται σύµφωνα µε την εξέλιξη του πληθωρισµού. (β) Μια ΜΜΕ θεωρείται ανεξάρτητη, όταν το ποσοστό των ιδίων κεφαλαίων, ή του δικαιώµατος ψήφου, που κατέχει κάποιο νοµικό ή φυσικό πρόσωπο ευρισκόµενο εκτός της εν λόγω εταιρείας, δεν υπερβαίνει το 25% του συνόλου των ιδίων κεφαλαίων ή του δικαιώµατος ψήφου αυτής της εταιρείας. 24

13 25 Εδώ, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι µια επιχείρηση είναι µικροµεσαία όταν ικανοποιεί ταυτοχρόνως τα κριτήρια του αριθµού των εργαζοµένων και της ανεξαρτησίας, από κοινού µε ένα από τα δύο υπόλοιπα (δηλ. είτε του συνόλου του ενεργητικού, είτε του κύκλου εργασιών). Παρόλα αυτά, και για λόγους διευκολύνσεως, συνήθως χρησιµοποιείται ένα µόνο κριτήριο, εκείνο του αριθµού των εργαζοµένων. Σε συγκεκριµένες, µάλιστα, περιπτώσεις υιοθετούνται και κριτήρια πέραν των ανωτέρω για να εκφρασθεί καλύτερα η ιδιαιτερότητα του τοµέα δραστηριότητας των υπό εξέταση επιχειρήσεων. Από τον Πίνακα 1.1 προκύπτει ότι µια επιχείρηση χαρακτηρίζεται ως πολύ µικρή (ή οικογενειακή) µε ένα και µόνο κριτήριο: τον αριθµό των εργαζοµένων, που θα πρέπει να είναι µικρότερος του 10. Πρόκειται για σύµβαση που υποθέτει ότι επιχειρήσεις αυτού του επιπέδου δεν είναι εύλογο να έχουν κύκλο εργασιών, ή σύνολο ενεργητικού, τόσο µεγάλο ώστε να καταταγούν σε µεγαλύτερες κατηγορίες. Όσον αφορά το κριτήριο της εξάρτησης, για τους ίδιους λόγους, γίνεται δεκτό ότι δεν είναι πιθανό να υπάρχουν συνιδιοκτησίες σε ποσοστά άνω του 25%. Από την άλλη µεριά, οι ΜΚΕ απασχολούν προσωπικό άνω των 250 ατό- µων. Εδώ, δεν τίθεται θέµα ποσοστού εξάρτησης, καθώς σε αυτή την κατηγορία οι επιχειρήσεις είναι πολυσυµµετοχικές, δεδοµένου ότι, ως επί το πλείστον, είναι ανώνυµες εταιρείες. (β) Τα Πλεονεκτήµατα των ΜΜΕ. Με την εισαγωγή των κεϋνσιανών και νεοκλασικών υποδειγµάτων οικονοµικής αναπτύξεως, η οικονοµική επιστήµη εντόπισε την σπουδαιότητα των παραγωγικών συντελεστών κεφαλαίου (= Κ) και εργασίας (= L) στην αναπτυξιακή διαδικασία. (Υπήρξαν επιχειρήµατα υπέρ και συντελεστών ποιοτικής φύσεως, αλλά παραµελήθηκαν λόγω της δυσκολίας µετρήσεώς τους). Πάνω σε αυτήν την ανακάλυψη κινήθηκαν οι σκέψεις και εργασίες οικονοµολόγων και πολιτικών την περίοδο Αλλά, από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 άρχισε να γίνεται αντιληπτό, ότι οι εν λόγω δύο παραγωγικοί συντελεστές δεν ήταν ικανοί από µόνοι τους να εξηγήσουν ικανοποιητικά το φαινόµενο της ενδογενούς οικονοµικής αναπτύξεως. Πρώτος ο P. Romer (1986) και εν συνεχεία οι R. Lucas (1988 και 1993), P. Krugman (1991), Jovanovic (2001), Ericson και Pakes (1995), Klepper (1996) κ.ά., διαπίστωσαν ότι ο κρίσιµος παράγοντας που παράγει την ανάπτυξη είναι η γνώση και επιχειρηµατική ικανότητα (entrepreneurship) του επιχειρηµατία. Εάν αυτό υπάρχει, τότε το αναγκαίο κεφάλαιο και η δέουσα εργασία µπορούν να βρεθούν. Όµως, η επιχειρη- 25

14 26 µατική ικανότητα είναι ποιοτικής φύσεως παράγοντας, έχει να κάνει µε το ταλέντο των οικονοµούντων ατόµων, και για τούτο ούτε διδάσκεται, ούτε κληροδοτείται. Είναι καθαρά θέµα τύχης για κάποιον να κατέχει αυτόν τον παράγοντα. Εύλογα, λοιπόν, ο Ο. Blanchard (1997) παραδέχθηκε ότι: «...δεν έχουµε κατορθώσει ακόµα να ξεκαθαρίσουµε τα µυστικά της (οικονοµικής) αναπτύξεως ( we have not yet unraveled the secrets of growth)». Η παραδοσιακή οικονοµική ανάλυση, λοιπόν, ήταν στο θέµα αυτό στατική (αφού υπέθετε ότι η επιχειρηµατική ικανότητα είναι δεδοµένη και, ως εκ τούτου, δεν µπορεί να θεωρηθεί ουσιώδης αναπτυξιακός παράγοντας). Αντίθετα, οι σύγχρονες θεωρίες οικονοµικής αναπτύξεως είναι δυναµικές, µια και θεωρούν ότι η επιχειρηµατική ικανότητα είναι βασικός αναπτυξιακός παράγοντας που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη κατά την σχετική ανάλυση. Αυτό µπορεί να φανεί εύκολα από την διαφοροποίηση των συνθηκών ισορροπίας που προκαλεί η συµπερίληψή της στην ανάλυση. Προς τούτο διευρύνουµε την έννοια της συναρτήσεως παραγωγής, ώστε να περιληφθεί και ο παράγων της επιχειρηµατικής ικανότητας. Έστω, η µακροχρόνια συνάρτηση παραγωγής µιας επιχειρήσεως, για την οποία (χάριν απλουστεύσεως) δεχόµεθα ότι είναι οµογενής, βαθµού οµογένειας ξ. Q = f (K, L, E) Το αντιστοιχούν µακροχρόνιο συνολικό κόστος παραγωγής θα είναι: LTC = r K + w L + e E όπου, E = επίπεδο επιχειρηµατικής ικανότητας, και e = αµοιβή επιχειρηµατικής ικανότητας. Σηµειώνεται ότι η µεταβλητή Ε είναι ποιοτικής φύσεως, η µέτρηση της οποίας, όµως, θα µπορούσε να γίνει στην κλίµακα του Likert. Ο παραγωγός ισορροπεί όταν παραγάγει µια ποσότητα Q του προϊόντος του, µε το ελάχιστο δυνατό κόστος. Αυτό ισοδυναµεί µε την ελαχιστοποίηση της συναρτήσεως Lagrange: Λ = r K + w L + e λ ( f (K, L, E) - Q ) Κατά τα γνωστά, από αυτήν προκύπτει η συνθήκη ισορροπίας: (8) 26

15 27 Είναι φανερό, ότι η συµπερίληψη της επιχειρηµατικής ικανότητας έκανε πιο αυστηρή την συνθήκη ισορροπίας, αφού πρόσθεσε και νέο όρο σε αυτήν (χωρίς την, η συνθήκη περιορίζεται στους δύο πρώτους όρους). Εκτός της συνθήκης ισορροπίας, όµως, η συµπερίληψη της επηρεάζει και τον ρυθµό αυξήσεως της ποσότητας του προϊόντος, δηλ. την ανάπτυξη της επιχειρήσεως. Όντως, η µεταβολή της παραγωγής δίνεται από το ολικό διαφορικό της συναρτήσεως παραγωγής: ή ή ή Θέτουµε: Εποµένως: (9) όπου, ε j, j = K, L, E = οι ελαστικότητες των αντίστοιχων παραγωγικών συντελεστών. Παρατηρούµε ότι το g επηρεάζεται από το E, διότι χωρίς αυτόν τον παράγοντα θα περιοριζόταν στους δύο πρώτους όρους. 27

16 28 Εάν, περαιτέρω, δεχθούµε ότι ο ρυθµός µεταβολής του προϊόντος ακολουθεί τον ρυθµό µεταβολής της εργασίας και της επιχειρηµατικής ικανότητας, θα έχουµε: g = n = µ και συνεπώς: (10) Αλλά: οπότε (11) Εφόσον, τέλος, δεχθούµε σταθερές αποδόσεις κλίµακος (δηλ. µηδενικές οικονοµίες κλίµακος), τότε: και εποµένως: ξ = 1 g = m (12) Η συνθήκη (12) δηλώνει ότι ο ρυθµός αυξήσεως του προϊόντος ισούται µε τον ρυθµό µεταβολής µόνο του κεφαλαίου. Πρόκειται, ουσιαστικά, για την παραδοσιακή υπόθεση της σηµασίας του κεφαλαίου, ως του κατεξοχήν σηµαντικού παραγωγικού συντελεστή. Μια απλή σύγκριση των (9) και (12) αρκεί για να δειχθεί η ευρύτητα της νέας προσεγγίσεως και, εξ αυτού, η σηµασία της επιχειρηµατικής ικανότητος ως του σηµαντικότερου, ίσως, παραγωγικού συντελεστή. Η ανάδειξη της επιχειρηµατικότητας σε παραγωγικό συντελεστή, φανερώνει την πραγµατική διάσταση των λοιπών παραγωγικών συντελεστών, αφού µε τον τρόπο αυτό είναι εφικτή η ανάλυση του συνολικού αναπτυξιακού φαινοµένου σε επιµέρους συνιστώσες κατά παραγωγικό συντελεστή. Είναι, πλέον, φανερό γιατί το LAC αυξάνει πέραν του Q A και γιατί, συνεπώς, πολλές απόπειρες βίαιης αναπτύξεως µιας επιχειρήσεως δεν έχουν το επιθυµητό αποτέλεσµα. Είναι φανερό, ότι δεν έχει γενική ισχύ η ρήση: «όσο µεγαλύτερος, τόσο καλύτερος». Πιο λογικό φαίνεται το «όσο πιο κοντά στο άριστο, τόσο το καλύτερο» ή «παν µέτρον άριστον»!!! Ως εκ τούτου, από εδώ µπορεί κάποιος να ξεκινήσει για να ερµηνεύσει το φαινόµενο της ΜΜΕ που δηµιουργείται, επιβιώνει και αναπτύσσεται στην εποχή της διε- 28

17 29 θνοποιήσεως της οικονοµικής δραστηριότητας, στην εποχή των γιγαντιαίων πολυεθνικών επιχειρήσεων. Η παραδοσιακή οικονοµική θεωρία δέχεται ότι οι νέες επιχειρήσεις εισέρχονται στον κλάδο παραγωγής όταν οι παλαιές επιτυγχάνουν υπερκανονικά κέρδη. Η είσοδος νέων επιχειρήσεων, συνεπώς, σταµατά όταν τα τελευταία µηδενισθούν. Αλλά, εάν η γνώση και η επιχειρηµατική ικανότητα εισαχθούν ως παραγωγικός συντελεστής, τότε η δηµιουργία και επιβίωση νέων (µικρών) επιχειρήσεων οφείλεται σε άλλους λόγους, διαφορετικούς από τα υπερκανονικά κέρδη. Οι σπουδαιότεροι από αυτούς είναι οι ακόλουθοι: Νέες Ιδέες. Οι ΜΜΕ ξεκινούν µε παραγωγή µικρού µεγέθους. Εµπνέονται από την επιθυµία αξιοποιήσεως νέων ιδεών για παραγωγή ή διακίνηση προϊόντων. Εάν επιτύχουν οικονοµίες κλίµακος, θα αναπτυχθούν σε µεγάλες επιχειρήσεις (ΜΚΕ) εάν όχι, πολλές από αυτές θα αναγκασθούν να εγκαταλείψουν τον κλάδο. Η πιθανότητα επιβίωσής τους πέραν ενός αριθµού ετών µειώνεται, καθώς αυτός αυξάνεται. Πίνακας Πιθανότητα Επιβιώσεως ΜΜΕ (στρογγ.) Καναδάς Γερµανία Γαλλία Φινλανδία Ιταλία Πορτογαλία ΗΠΑ Μ.Ο. Πέραν των 2 ετών 60% 63% 65% 66% 67% 68% 79% 67% 4 ετών 40% 50% 52% 53% 58% 60% 61% 54% 7 ετών 25% 42% 38% 42% 43% 50% 57% 43% Πηγή: OECD (2002), Small and Medium Enterprise Outlook. Από τα στοιχεία του Πίνακα 1.2 προκύπτει ότι η πιθανότητα µιας ΜΜΕ να επιβιώσει πέραν των επτά ετών είναι, περίπου, 43%. Αυτή η τάση οφείλεται στο κενό που υπάρχει µεταξύ του µεγέθους παραγωγής µιας ΜΜΕ και του µεγέθους της ίδιας της επιχειρήσεως. Καθώς το εν λόγω κενό αυξάνεται, η πιθανότητα επιβιώσεως µειώνεται. Υποαγορές. Οι ΜΜΕ δηµιουργούνται, ή επιβιώνουν, επειδή µπορούν να εξυπηρετήσουν καλύτερα µια τοπική αγορά (niche market), ή επειδή παράγουν ένα πολύ εξειδικευµένο προϊόν ή υπηρεσία προϊόν (ή υπηρεσία) το οποίο δεν µπορούν να προσφέρουν οι ΜΚΕ για διάφορους λόγους, π.χ. τοπικές καταναλωτικές προτιµήσεις, κόστος µεταφοράς, προσωπική εξυπηρέτηση κ.ο.κ. Στα επόµενα θα επανέλθουµε στο θέµα αυτό, µε αναφορά στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. 29

18 30 Φιλοδοξίες επιχειρηµατιών. Σε αρκετές περιπτώσεις ένας επιχειρηµατίας αποφασίζει να ξεκινήσει την δική του επιχείρηση, διότι θέλει να γίνει κύριος του εαυτού του. Έτσι, ξεφεύγει από την υπαλληλική σχέση που συνεπάγεται η ιεραρχία σε µια µεγάλη επιχείρηση και γίνεται ο ίδιος προϊστάµενος άλλων. Με τον τρόπο αυτό ανταλλάσσει την ασφάλεια µιας καριέρας σε έναν υπάρχοντα οργανισµό, µε τις προοπτικές δηµιουργίας δικής του επιχειρήσεως (αναλαµβάνοντας, βέβαια, και τους σχετικούς επιχειρηµατικούς κινδύνους). Συνεπώς, µπορεί να λεχθεί ότι οι ΜΜΕ αποτελούν πραγµατικά φυτώρια επιχειρηµατικότητας. Συνειδητή επιλογή µικρού µεγέθους. Σε ορισµένες περιπτώσεις, ο επιχειρηµατίας λειτουργεί εντελώς αντίθετα απ ό,τι προηγουµένως. Συγκεκρι- µένα, επιλέγει να διατηρήσει την επιχείρησή του µικρή, διότι δεν θέλει να αναλάβει τον συνεπαγόµενο κίνδυνο, αλλά και τον µεγάλο φόρτο εργασίας, που συνδέεται µε την ανάπτυξη της επιχειρήσεως. Πρόκειται για εντελώς προσωπική επιλογή συνδεόµενη µε την προσωπικότητα, τις φιλοδοξίες και τις ανάγκες του επιχειρηµατία. Αξιοποίηση κυβερνητικών προγραµµάτων. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι επιχειρηµατίες επιλέγουν να παραµείνουν µικροί διότι, έτσι, επωφελούνται από την βοήθεια και ενίσχυση που προσφέρουν στις ΜΜΕ διάφορα κυβερνητικά προγράµµατα στηρίξεως της επιχειρηµατικότητας. Οι εν λόγω επιχειρηµατίες, µε την επιλογή τους να παραµείνουν µικροί, στοχεύουν στην επί µακρόν απόλαυση των εν λόγω παροχών, γεγονός που τους απαλλάσσει από τους συνεπαγόµενους κινδύνους ενός ανοίγ- µατος είτε σε νέες αγορές, είτε σε νέα προϊόντα. Απασχόληση. Στις περιπτώσεις, τέλος, όπου κάποιος αδυνατεί να βρει θέση εξαρτηµένης εργασίας, µπορεί να αποφασίσει την ίδρυση µιας ατο- µικής επιχειρήσεως προς αντιµετώπιση του φάσµατος της ανεργίας. Τα πλεονεκτήµατα που προσφέρουν στους επιχειρηµατίες οι ΜΜΕ είναι τόσα, ώστε αυτά να τις βοηθούν να επιτύχουν υψηλότερη κερδοφορία απ ότι οι µεγάλες επιχειρήσεις (ΜΚΕ). Σε αυτό, αποφασιστικό ρόλο φαίνεται ότι παίζει η ικανότητα του µικρού επιχειρηµατία να ασκεί άµεσο έλεγχο τόσο στην παραγωγική διαδικασία, όσο και στην οικονοµική διαχείριση. Πρόκειται για φαινόµενο που αντανακλάται στους δείκτες αποδοτικότητας (Βλ. Πίν. 1.3). 30

19 31 Πίνακας είκτες Αποδοτικότητας ΜΜΕ (στρογγ.) Έτος αναφοράς 1996 Αυστρία Βέλγιο Γαλλία Γερµανία Ιταλία Πορτογαλία Ισπανία Ιαπωνία Μ.Ο. Κερδοφορία (α) Μικρές 17% 18% 27% 19% 14% 19% 19% 21% 19% Μεσαίες 15% 20% 26% 17% 18% 18% 16% 22% 19% Μεγάλες 14% 16% 20% 13% 14% 18% 14% 18% 16% Προστιθέµενη Αξία (β) Μικρές 42% 32% 39% 40% 31% 34% 34% 31% 35% Μεσαίες 38% 29% 33% 36% 27% 29% 32% 25% 31% Μεγάλες 34% 28% 28% 34% 26% 27% 26% 24% 28% Πηγή: European Union (2001), Comparison Between the Financial Structure of SMEs and that of Les using the BACH Database, Economic Paper. (α) (Μικτό Κέρδος) / (Απασχολούµενο Κεφάλαιο). (β) (Προστιθέµενη Αξία) / (Κύκλο Εργασιών). Όντως, στην µεν κερδοφορία ο δείκτης µεικτών κερδών προς απασχολούµενο κεφάλαιο είναι 19% για τις ΜΜΕ και 16% για τις ΜΚΕ, ενώ ο δείκτης προστιθέµενης αξίας προς κύκλο εργασιών είναι πάνω από 30% για τις ΜΜΕ έναντι 28% για τις ΜΚΕ. Συνεπώς, οι ΜΜΕ και περισσότερο κέρδος ανά µονάδα απασχολούµενου κεφαλαίου επιτυγχάνουν, αλλά και περισσότερη προστιθέµενη αξία δηµιουργούν ανά µονάδα κύκλου εργασιών. (γ) Τα µειονεκτήµατα των ΜΜΕ. Από τα ευρήµατα που προαναφέρθηκαν προκύπτει το εύλογο ερώτηµα: «αφού οι ΜΜΕ είναι περισσότερο αποδοτικές από τις ΜΚΕ, γιατί δεν αναπτύσσονται σε ΜΚΕ;» Η απάντηση είναι ότι, οι περισσότερες, δεν αναπτύσσονται σε ΜΚΕ διότι αντιµετωπίζουν έναν αριθµό σοβαρών προβληµάτων και δυσκολιών που δεν εµφανίζονται µε την ίδια ένταση στις τελευταίες. Μερικές από αυτές τις αδυναµίες των ΜΜΕ είναι οι ακόλουθες: 31

20 32 Ανεπαρκής τραπεζική χρηµατοδότηση. Μια από τις συχνότερα εµφανιζόµενες δυσκολίες στις ΜΜΕ είναι η ανεπαρκής τραπεζική χρηµατοδότησή τους, και µάλιστα µε επιτόκια υψηλότερα από εκείνα µε τα οποία χρηµατοδοτούνται οι ΜΚΕ. Το φαινόµενο αποδίδεται στο ποσοστό επιβιώσεώς τους. Οι ΜΜΕ έχουν µικρότερες πιθανότητες επιβιώσεως από τις ΜΚΕ. Έτσι, οι τράπεζες θεωρούν την χρηµατοδότηση των ΜΜΕ ως επένδυση υψηλού κινδύνου, για τούτο και ανεπαρκή κεφάλαια τους χορηγούν και υψηλότερα επιτόκια τους επιβάλλουν. Αλλά, αυτήν την συµπεριφορά των τραπεζών προς τις ΜΜΕ την επιβάλλουν και άλλοι λόγοι, όπως: το αυξηµένο κόστος συλλογής πληροφοριών για την οικονοµική τους κατάσταση (δεδοµένου ότι συνήθως δεν διαθέτουν οργανωµένες οικονοµικές υπηρεσίες), το περιορισµένο ύψος των ζητουµένων κεφαλαίων (που δεν επιτρέπει εκπτώσεις), η αδυναµία εκτιµήσεως τάσεων κερδοφορίας (λόγω περιορισµένου αριθµού ετών λειτουργίας των ΜΜΕ) ή αδυναµία παροχής ενέχυρων (collateral). Για τούτο η χρηµατοδότηση των ΜΜΕ επιτυγχάνεται µε άλλα µέσα, όπως: η αυτοχρηµατοδότηση, η χρηµατοδοτική µίσθωση (leasing) και τα κεφάλαια υψηλού κινδύνου (venture capital). Υψηλό βραχυχρόνιο χρέος. Σε πολλές περιπτώσεις οι ΜΜΕ καταφεύγουν στην σύναψη βραχυχρόνιων δανείων, παρά µακροχρόνιων, λόγω του ότι αδυνατούν να κάνουν τον κατάλληλο προγραµµατισµό των επιχειρηµατικών τους δραστηριοτήτων. είκτης (α) Πίνακας Βραχυχρόνιο Χρέος ΜΜΕ (στρογγ.) Έτος αναφοράς 1996 Αυστρία Βέλγιο Γαλλία Ιταλία Γερµανία Πορτογαλία Ισπανία Ιαπωνία Μ.Ο. Μικρές 20% 8% 4% 8% 25% 15% 16% 13% 14% Μεσαίες 14% 9% 5% 7% 22% 16% 18% 14% 13% Μεγάλες 11% 12% 5% 3% 21% 10% 14% 11% 11% Πηγή: European Union (2001), Comparison Between the Financial Structure of SMEs and that of Les using the BACH Database, Economic Paper. (α) (Βραχυχρόνιο Χρέος) / (Κύκλο Εργασιών). Από τα στοιχεία του Πίνακα 1.4 προκύπτει ότι, ενώ στις ΜΜΕ το βραχυχρόνιο χρέος είναι άνω του 13% του κύκλου των εργασιών τους, αυτό δεν ξεπερνά το 11% στις ΜΚΕ. Έτσι, οι πρώτες έχουν µεγαλύτερες δυσκολίες στην ανάπτυξη του παραγωγικού τους δυναµικού, αφού πρέπει να εξοφλήσουν 32