Εργασία στην Λογοτεχνία ΟΝΌΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ: ΠΑΠΑΝΤΩΝΊΟΥ ΓΕΩΡΓΊΑ ΤΟΥ Ν. ΠΑΠΑΝΤΩΝΊΟΥ ΓΕΩΡΓΊΑ ΤΟΥ Λ. ΜΥΛΩΝΆ ΜΑΡΊΑ ΝΑΤΣΙΟΎΛΑ ΜΑΡΊΑ

Transcript

1 Εργασία στην Λογοτεχνία ΟΝΌΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ: ΠΑΠΑΝΤΩΝΊΟΥ ΓΕΩΡΓΊΑ ΤΟΥ Ν. ΠΑΠΑΝΤΩΝΊΟΥ ΓΕΩΡΓΊΑ ΤΟΥ Λ. ΜΥΛΩΝΆ ΜΑΡΊΑ ΝΑΤΣΙΟΎΛΑ ΜΑΡΊΑ

2 H τιμή και το χρήμα Κωνσταντίνος Θεοτόκης Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης, που γεννήθηκε στην Κέρκυρα, ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, τα μέλη της οποίας ασχολήθηκαν με την πολιτική και τη διπλωματία ήδη από τον 14ο αι..παρακολούθησε στο Παρίσι φιλολογία, μαθηματικά, ιατρική και χημεία, χωρίς ωστόσο να λάβει κανένα δίπλωμα. Εκτός όμως της γαλλικής γλώσσας σπούδασε αγγλική, γερμανική, ιταλική και λατινική, καθώς και σανσκριτική. Έτσι πολύγλωσσος από νεαρά ηλικία ασχολήθηκε πέραν της πεζογραφίας με τη μετάφραση και την ποίηση. Σε ηλικία 19 ετών έγραψε στη γαλλική το πρώτο του έργο, το «Η ζωή των ορέων», που δημοσιεύθηκε και από τον Ερμή της Γαλλίας. Την ίδια εποχή (συγκεκριμένα το 1887) εξέδωσε μία μελέτη για τον ηλεκτροχημικό τηλέγραφο και το επανδρωμένο αερόστατο. Το 1889 ξεκινά τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης, ενώ δύο χρόνια αργότερα καταφεύγει στη Βενετία για οικονομικούς λόγους. Ύστερα από αντιρρήσεις του πατέρα του την παντρεύεται δύο χρόνια αργότερα και αποκτά μαζί της μία κόρη. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 1895 εγκαταστάθηκε στη Κέρκυρα. Συνδέθηκε με τον ποιητή Μαβίλη και προσχώρησε από τους πρώτους στο κίνημα του δημοτικισμού. Από τότε φαίνεται ότι ασπάστηκε τις πρώτες σοσιαλιστικές ιδέες, από τις οποίες και διακρίνονται τα έργα του. Συμμετείχε στην επανάσταση της Κρήτης το 1896 ως εθελοντής και στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 στη Θεσσαλία, επικεφαλής δικού του σώματος. Κατά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο έλαβε ενεργό μέρος στο κίνημα της Θεσσαλονίκης.

3 H τιμή και το χρήμα Πληροφορίες για το έργο. Η Τιμή και το Χρήμα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, που πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Νουμάς το 1912, θεωρείται στην νεοελληνική πεζογραφία η πρώτη κοινωνική νουβέλα που ξεφεύγει από τις γνωστές ειδυλλιακές αναπαραστάσεις μιας ζωής ήρεμης, απαλλαγμένης από διλήμματα και κλυδωνισμούς μιας ζωής. Η επαρχία του Θετόκη δεν ήταν τόπος ειδυλλιακός. Ήταν μια κλειστή και καθυστερημένη κοινωνία, εγκλωβισμένη σε αδιέξοδα κοινωνικά σχήματα και παράλογες ηθικές προκαταλήψεις. Ασφυκτιούσε κάτω από το αίσθημα της ντροπής, γνώριζε καλά το συμφέρον και τη συναλλαγή, καταδυναστευόταν από το θεσμό της προίκας, το λαθρεμπόριο και το ρουσφέτι

4 H τιμή και το χρήμα Υπόθεση Σε ένα προάστιο της Κέρκυρας, στις αρχές του αιώνα, ζει η οικογένεια της σιόρας Επιστήμης της Τρινκούλαινας, που αποτελείται από την ίδια, τον άντρα της και τα τέσσερα παιδιά τους. Ο άντρας της είναι μέθυσος και ανίκανος. Ένα πρωινό η σιόρα Επιστήμη παρέχει βοήθεια στον Αντρέα, νέο από χρεοκοπημένη αρχοντική οικογένεια. Τότε γίνεται η πρώτη επαφή του με την πιο όμορφη κόρη της, τη Ρήνη, και ένα αμοιβαίο αίσθημα αρχίζει να αναπτύσσεται μεταξύ τους από εκείνη την ημέρα. Λίγες μέρες αργότερα ο Αντρέας συζητεί σε μια ταβέρνα με τους φίλους, η συζήτηση όμως σε λίγο στρέφεται στο θέμα του γάμου: ο Αντρέας βλέπει σαν τη μοναδική λύση, για να μην πουλήσει το σπίτι του, να παντρευτεί την πλούσια νύφη που του προξενεύουν. Έτσι, βρίσκεται ανάμεσα στο δίλημμα της οικονομικής σωτηρίας του και της αγάπης του. Μετά από λίγο καιρό, η Ρήνη βάζει κρυφά στο σπίτι τον Αντρέα, πράγμα που ήταν μεγάλη προσβολή την εποχή εκείνη. Η σιόρα Επιστήμη, μόλις το πληροφορείται καταφθάνει αναστατωμένη στο σπίτι, ο Αντρέας όμως την καθησυχάζει υποσχόμενος πως θα παντρευτεί την κόρη της τής ζητάει όμως προίκα, για να μη χάσει το σπίτι του. Ο Αντρέας όμως επιμένει απορρίπτοντας το ποσό που του υπόσχεται μετά από μεγάλη πίεση η Τρινκούλαινα. Ο Αντρέας φεύγει, αφού υπόσχεται στη Ρήνη πως θα την παντρευτεί. Για να κερδίσει τα χρήματα που χρειάζεται, ο Αντρέας συνεχίζει το λαθρεμπόριο. Σε κάποιο ταξίδι του όμως μαθαίνει πως η Ρήνη ετοιμάζεται να παντρευτεί. Πηγαίνει στο σπίτι της, τη βρίσκει μόνη και την πείθει να τον ακολουθήσει. Ύστερα από λίγο η σιόρα Επιστήμη πηγαίνει να τους βρει. Εκείνος υπόσχεται να την παντρευτεί.ο καιρός περνάει και η Ρήνη έχει μείνει έγκυος. Η σιόρα Επιστήμη βρίσκει μια μέρα τον Αντρέα εκείνος όμως δε δέχεται και τη διώχνει. Πάνω στην οργή και την απελπισία της αρπάζει ένα μαχαίρι και τον τραυματίζει ελαφρά στο μπράτσο.ο Αντρέας, χαρούμενος αφου του έδωσε το κλειδί του κόμου ξεχνάει το επιπόλαιο τραύμα του και τρέχει για το σπίτι του. Δε βρίσκει όμως εκεί τη Ρήνη αλλά στο δικό της και της λέει με ενθουσιασμό τα νέα, μια που τώρα όλα τα προβλήματά τους λύνονται και μπορούν να παντρευτούν.η Ρήνη όμως επεμβαίνει κλαίγοντας και λέει στον Αντρέα πως μετά από αυτή την συμπεριφορά του έσβησε η αγάπη της και δεν μπορεί να την ξαναγοράσει. Του δηλώνει ακόμη πως θα ξενιτευτεί και θα μεγαλώσει το παιδί της μόνη της, με τη δουλειά της. Ο Αντρέας, βλέποντας τη αμετάπειστη, φεύγει από το σπίτι της βρίζοντας για μια ακόμη φορά το χρήμα, που στάθηκε η αιτία της δυστυχίας του.

5 H τιμή και το χρήμα Σχέσεις των προσώπων Τα πρόσωπα του έργου από την άλλη μεριά, η σιόρα Τρινκούλαινα, ο Ανδρέας, ο θείος του, δεν ήταν οι γνωστοί καλοσυνάτοι χωρικοί, οι απαλλαγμένοι από τα πάθη, με τις σκληρές ρυτίδες στα πρόσωπα και τους χοντρούς ρόζους στα δάχτυλα. Παγιδευμένοι μέσα στα αδιέξοδα που τους επέβαλλε η τάξη τους και η ηθική της μικρής κοινωνίας τους, φέρονταν σκληρά, υπολογιστικά, κοίταζαν το συμφέρον τους, υπέκυπταν στους όρους της ανάγκης και συμβιβάζονταν. Συγχρόνως, όμως, ήταν και πρόσωπα δραματικά. Αντιμετώπιζαν διλήμματα, αμφισβητούσαν τις παραδεδομένες αξίες και είχαν κάποιες στιγμές τη δύναμη να κάνουν υπερβάσεις. Στο τέλος της νουβέλας η Ρήνη θα αρνηθεί το γάμο με τον Αντρέα και θα αποφασίσει να μεγαλώσει μόνη της το παιδί της. Παρουσιάζοντας τους χαρακτήρες του εξαρτημένους από τους όρους της κοινωνικής και οικονομικής ζωής και προβάλλοντας το στοιχείο της σύγκρουσης, ο Θεοτόκης εισάγει στην νεοελληνική πεζογραφία μια άγνωστη μέχρι τότε διάσταση: την πολιτικοποιημένη γραφή που αρνείται να ωραιοποιήσει την πραγματικότητα, καταγράφει τα κακώς κείμενα, διαμαρτύρεται και καταγγέλλει.

6 Του νεκρού αδερφού Πληροφορίες για το έργο Το τραγούδι του Νεκρού αδελφού, γνωστό και σαν της Αρετής το τραγούδι είναι τα πιο αγαπητά βαλκανικά, τραγούδια. Πολλές επιστημονικές συζητήσεις έχουν γίνει σχετικά με την αρχική του κοιτίδα αλλά και για τα πολυσήμαντα μυθολογικά στοιχεία και τις ιδέες που περιέχει, τη δύναμη του όρκου, του θρήνου και της κατάρας, την επιστροφή του νεκρού, τα πουλιά που μιλούν, και κυρίως τις αντιλήψεις για τον ξενιτεμό και τη ζωή στα άγνωστα ξένα, έννοια που συγχέεται με το θάνατο.. Γνωστός και σε μορφή παραμυθιού, ο μύθος του τραγουδιού έχει εμπνεύσει πολλούς Έλληνες, βαλκάνιους και ευρωπαίους λογοτέχνες, επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι αποτελεί κορυφαίο επίτευγμα της λαϊκής ποιητικής δημιουργίας.

7 Του νεκρού αδερφού Υπόθεση Πρόκειται για την ιστορία μίας οικογένειας με πολλούς γιους και μία κόρη. Η μοναχοκόρη (η Αρετή) παντρεύεται σε ξένο τόπο, ενώ τα αδέλφια της πεθαίνουν. Η μάνα μένει ολομόναχη και ένας από τους νεκρούς της γιους (ο Κωνσταντίνος) σηκώνεται από τον τάφο και φέρνει πίσω την κόρη, αφού νωρίτερα της είχε ορκιστεί να την φέρει πίσω.

8 Του νεκρού αδερφού Οι ήρωες και οι σχέσεις μεταξύ τους Ο πατέρας είναι ένας υποθετικά νεκρός λόγω της αναιτιολόγητης απουσίας του. Η Αρετή είναι μια ζωντανή νεκρή, εφόσον ζει άβουλη και ανελεύθερη, φυλακισμένη μακριά από την πραγματική ζωή στην πατρική εστία, αλλά και στη συζυγική οικία, ζώντας (ποιητικά) μόνο το χρόνο του σκοταδιού που προσιδιάζει στο χρόνο του θανάτου. Οι 9 αδελφοί αιφνίδια και αναίτια μετατρέπονται από ζωντανοί σε νεκρούς. Από αυτούς εντοπίζονται οι εξής καταστάσεις. Ο Κωνσταντής είναι ζωντανός, νεκρός (αναίτια, παράλογα και απροσδόκητα), νεκροζώντανος (αφύσικα και φρικιαστικά), νεκρός (λυτρωτικά επιστρέφοντας εκεί που ανήκει). Η μάνα είναι μια δυστυχισμένη ζωντανή νεκρή από τη στιγμή που θα χάσει τους γιους της ή από τη στιγμή που θα απομακρυνθεί η κόρη της και θα καταλήξει μια λυτρωτικά νεκρή.

9 Tης νύφης που κακοπάθησε Πληροφορίες για το έργο Η υπόθεση της παραλογής αυτής είναι παρμένη από την οικογενειακή ζωή. Γίνεται αναφορά σε μια κόρη από πλούσια οικογένεια, η οποία μετά τον γάμο της δυστυχεί, γιατί στο σπίτι του άντρα της έρχονται δύσκολοι καιροί και όλοι αναγκάζονται να ξενοδουλεύουν. Δηλαδή το θέμα της παραλογής είναι η απότομη μεταβολή της τύχης, θέμα συνηθισμένο στη λογοτεχνία και το θέατρο.

10 Tης νύφης που κακοπάθησε Υπόθεση Της νύφης που κακοπάθησε" ξεκινάει με μία κατάσταση ευτυχίας. Η Ελένη, μία πλούσια κοπέλα, παντρεύεται με προξενιό έναν πλούσιο νέο στα ξένα. Ο πλούτος της οικογένειας φανερώνεται από τον χρόνο προετοιμασίας των προικιών, την ποσότητα και την αξία τους. Όλα τα μέλη της οικογένειας συνεισφέρουν στην προίκα της κόρης, δείχνοντας ενδιαφέρον και στοργή. Ακολουθεί μεταβολή της τύχης και από την προηγούμενη κατάσταση ευτυχίας περνάμε σε μία κατάσταση φτώχειας και κοινωνικού ξεπεσμού του ζευγαριού. Η Ελένη και όλη η οικογένεια του άντρα της αναγκάζονται να ξενοδουλεύουν. Έτσι, μια γιορτινή μέρα, παίρνει την απόφαση να γυρίσει στο σπίτι της, έστω και για να δουλέψει σα δούλα. Συνάντάει άλλες δούλες της οικογένειάς της στη βρύση και τις παρακαλεί να την βοηθήσουν. Η μάνα της, που ελπίζει κάποτε να ξαναδεί την κόρη της, τις προστάζει να τοποθετήσουν την άγνωστη στο αργαλειό της κόρης της. Τέλος, γίνεται αναγνώριση της Ελένης από τη μητέρα της, αφού άκουσε το μοιρολόι της και κατάλαβε πως ήταν εκείνη. Τέλος καλό, όλα καλά.

11 Tης νύφης που κακοπάθησε Οι ήρωες και οι σχέσεις μεταξύ τους Η Ελένη είναι ως ένα βαθμό τραγικό πρόσωπο γιατί ο γάμος της ξεκινά με όλες τις προυποθέσεις και τις υποσχέσεις για μια ζωή γεμάτη πλούτη και υλική άνεση. Όμως, χωρίς αυτή να έχει καμία ευθύνη, τα πράγματα άλλαξαν και έπεσε σε μεγάλη ανέχεια και φτώχεια. Μία δόση τραγικότητας χαρακτηρίζει και τον σύζυγο της, αφού και αυτός πέφτει από την μεγάλη ευτυχία στην μεγάλη δυστυχία. Θεωρείται αξιοπρεπής αφού δηλώνει ότι <<ντρέπεται>> να επιστρέψει την Ελένη στους γονείς της. Όμως η ψυχή του φόβο. Όλα αυτά τον κάνουν να φαίνεται πιο δυστυχισμένος και αδύναμος. Τέλος, η μάνα είναι γεμάτη από αγάπη για την κόρη της. Το γεγονός ότι διαισθάνθηκε τον ερχομό της δείχνει πόσο νοιάζονταν για αυτή και πόσο ενδιαφέρονταν για την τύχη της.

12 Τα μυστήρια της Κεφαλλονιάς Πληροφορίες για το έργο. Στο παραπάνω βιβλίο που εκδόθηκε το 1856 ο συγγραφέας παρουσιάζει τα κοινωνικά ήθη της πατρίδας του και προτείνει μεταρρυθμίσεις τολμηρές για την εποχή του. Οι σκέψεις του είναι διατυπωμένες σε άρθρα που αναφέρονται στην οικογένεια, τη θρησκεία και την πολιτική. Οι αντίπαλοί του έπεισαν το δεσπότη της Κεφαλλονιάς να τον αφορίσει.

13 Τα μυστήρια της Κεφαλλονιάς Υπόθεση Στο απόσπασμα Τα μυστήρια της Κεφαλλονιάς ο συγγραφέας θέτει προβληματισμούς για τον ρόλο της γυναίκας και τον θεσμό της προίκας. Ξεκινάει μιλώντας για τις θυσίες των γονιών με σκοπό να παντρέψουν την κόρη τος. Λέγοντας πως έτσι θυσιάζουν την ίδια τους την κόρη μαζί με την προίκα. Την χρησιμοποιεί, αφαιρώντας της κάθε δικαίωμα για φυσιολογική ζωή. Στην συνέχεια με κάποια άσκοπα ερωτήματα και παρομοιώσεις αναφέρεται στον θεσμό αυτό και τον παρομοιάζει με εμπόριο. Η προίκα, μας αναφέρει, είναι πλέον μία συνήθεια που οδηγεί την ίδια την οικογένεια να μην θέλει να συνυπάρχει. Τέλος προσθέτει την δική του άποψη δίνοντας κάποιες συμβουλές για πως η προίκα θα έπαυε να είναι κάτι το κερδοσκοπικό

14 Τα μυστήρια της Κεφαλλονιάς Πληροφορίες για το έργο Στο παραπάνω βιβλίο που εκδόθηκε το 1856 ο συγγραφέας παρουσιάζει τα κοινωνικά ήθη της πατρίδας του και προτείνει μεταρρυθμίσεις τολμηρές για την εποχή του. Οι σκέψεις του είναι διατυπωμένες σε άρθρα που αναφέρονται στην οικογένεια, τη θρησκεία και την πολιτική. Οι αντίπαλοι του έπεισαν το δεσπότη της Κεφαλλονιάς να τον αφορίσει.

15 Γάμος Γάμος ονομάζεται η τελετή με την οποία συνιστάται και αναγνωρίζεται μια νόμιμη γενετήσια ένωση που θα οδηγήσει στη δημιουργία μιας οικογένειας. Πρόκειται για μια διαβατήρια τελετουργία που σφραγίζει το πέρασμα του ατόμου από μια κατάσταση σε μια άλλη. Επίσης ο όρος δηλώνει όχι μόνο τη σύναψη αλλά και την ήδη συστημένη νόμιμη γενετήσια ένωση. Έτσι πρόκειται για ένα θεσμό ο οποίος προσδιορίζεται ως η κοινωνικά αναγνωρισμένη ένωση δύο προσώπων. Ο γάμος είναι ένας ζωτικός θεσμός για την κοινωνία: οι άγαμοι και τα άτεκνα ζευγάρια λίγο πολύ περιθωριοποιούνταν και περιθωριοποιούνται ή δεν χαίρουν καμίας εκτίμησης σε διάφορες κοινωνίες. Η γυναίκα στους Αρχαϊκούς χρόνους για να παντρευτεί έπρεπε να βρίσκεται στην εφηβική ηλικία. Αφού γνωστοποιήτο δημόσια η βούληση του πατέρα να παντρέψει την κόρη του, έρχονταν οι υποψήφιοι γαμπροί στο σπίτι της νύφης κομίζοντας δώρα στη νύφη και στον πατέρα της. Φιλοξενούνταν και συμμετείχαν σε γεύμα. Επρόκειτο για μια πρώτη φάση γνωριμίας και συναγωνισμού μεταξύ των υποψήφιων γαμπρών. Όταν ο πατέρας επέλεγε τον μελλοντικό γαμπρό του, ο τελευταίος έδιδε δώρα στον πεθερό του. Κι ο πεθερός έδινε προίκα, τα μείλια. Πραγματοποιείτο ένα συμπόσιο πριν την μεταφορά της νύφης από το πατρικό της στο σπίτι του συζύγου της, συμπόσιο που ονομαζόταν ειλαπίνη. Η μεταφορά της νύφης στη νέα εστία της γινόταν με άρμα και τιμητική συνοδεία, τουλάχιστον στις πλούσιες οικογένειες. Για τη μεταφορά της νυφης επιλέγονταν ιδιαίτερα ευνοϊκές ημέρες του μήνα, ο Ησίοδος συμβουλεύει να γίνονται την τέταρτη αυτού

16 Προξενιό Σε μια άλλη εποχή, με διαφορετικούς ανθρώπους που έχουν μια άγνωστη σε εμάς νοοτροπία και ζουν κάτω από διαφορετικές συνθήκες, οι νέοι παντρεύονταν με προξενιό. Οι γονείς μας, οι παππούδες μας η ακόμα και γηραιότεροι συγγενείς μας, παντρεύτηκαν χωρίς να διαλέξουν οι ίδιοι τον σύντροφό τους, χωρίς να ερωτευθούν. Κάποιοι μάλιστα, γνώρισαν τον σύζυγό τους την ημέρα του γάμου. Οι γονείς, θεωρούσαν δικαίωμα του σωστού κηδεμόνα να αποκαταστήσουν τα παιδιά τους- αλλά και να τα ξεφορτωθούν. Αρχικά, έπρεπε να παντρευτούν τα θηλυκά της οικογενείας, αφού δεν εργάζονταν και δεν προσέφεραν κάτι στο σπίτι. Όσο μικρότερες ήταν τόσο μεγαλύτερο βάρος έφευγε από τις πλάτες του πατέρα τους. Σημαντικός παράγοντας, αποτελούσε η προίκα που συνοδεύει μια κοπέλα. Όσο μεγαλύτερο ήταν το κομπόδεμα της, τόσοι περισσότεροι άνδρες την ήθελαν δική τους. Έτσι η κόρη θα ξεκινούσε το δικό της νοικοκυριό και ο πατέρας της θα τάιζε ένα στόμα λιγότερο. Κάποιοι σύζυγοι φάνηκαν τυχεροί, καταλήγωντας να ζουν μέχρι το τέλος των ημερών τους με κάποιον που τους φρόντιζε, τους αγαπούσε και δημιούργησε μια χαρούμενη και μεγάλη οικογένεια μαζί τους.

17 Προίκα Προίκα είναι ένας θεσμός κατά τον οποίο η οικογένεια παραχωρεί στη νύφη την περιουσία της όταν παντρεύεται. Ο θεσμός της προίκας υπήρχε από τα αρχαία χρόνια και αποτελούσε τη συμβολή της γυναίκας στον κοινό βίο του ζευγαριού. Οι συνήθεις λόγοι που επιβαλλόταν ήταν αρχικά οικονομικοί και στη συνέχεια κοινωνικοί. Πέρα από τα φυσικά προσόντα της νύφης, αιτία γάμου αποτελούσε και η προίκα. Η προίκα ήταν ένα συμβόλαιο γάμου, έγγραφο και ενυπόγραφο, το οποίο επιβεβαιωνόταν από το προικοσύμφωνο. Ήταν μια ενέργεια στην οποία το συναίσθημα είχε ανύπαρκτο ρόλο στην διαδικασία λήψεως της απόφασης. Οι γονείς κάθε κοπέλας προσπαθούσαν από τα μικρά χρόνια της μέχρι τη στιγμή που θα την ζητούσε κάποιος να συλλέξουν όση περισσότερη προίκα μπορούσαν για να παντρευτεί. Συνήθως η προίκα αποτελούνταν από ρούχα, αλλά οι πιο εύποροι έδιναν κοσμήματα, κτήματα γης, ζώα, καθώς και κατοικίες. Στην ουσία η προίκα ήταν μια αποζημίωση στον άντρα, καθώς εξασφάλιζε την ελάφρυνση της οικογένειας σε πολλούς τομείς και του συζύγου από τα βάρη της.τέλος,η προίκα είναι ένα σύμβολο μέσα από το οποίο μπορούσε κανείς να διακρίνει την οικονομική κατάσταση κάθε οικογένειας.