ΠΡΟΤΥΠΗ ΕΡΓΑΣΙΑ EΠΟ 32 ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Transcript

1 EΠΟ 32 ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Να σκιαγραφήσετε τις παιδαγωγικές αρχές που επικράτησαν στην ευρωπαϊκή ήπειρο το 19ο αιώνα, τους σηµαντικότερους εκπροσώπους τους και τις κοινωνικόοικονοµικές συνθήκες που τις παρήγαγαν ΠΡΟΤΥΠΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 1

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εργασία πραγµατεύεται, στο πρώτο κεφάλαιο, τις συνθήκες που διαµόρφωσαν το έδαφος ανάπτυξης των παιδαγωγικών αρχών στην ευρωπαϊκή ήπειρο του 19ού αιώνα. Στο δεύτερο κεφάλαιο καταγράφονται οι παιδαγωγικές αρχές που επικράτησαν στην ευρωπαϊκή ήπειρο τον 19ον αιώνα και οι σηµαντικότεροι εκπρόσωποί του. ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Οι κοινωνικό-οικονοµικές συνθήκες που διαµόρφωσαν το έδαφος ανάπτυξης παιδαγωγικών αρχών στην ευρωπαϊκή ήπειρο του 19ού αιώνα Ο 17 ος αιώνας χαρακτηρίζεται από την πόζα, την υπερβολή στα περιεχόµενα, όσο και στη µορφή, ζώντας στο στυλ Barock. 1 Κυριαρχεί η υπερβολική φαντασία, η έντονη εκφραστικότητα στη ζωγραφική, αρχιτεκτονική και στη µουσική καθώς και ένα συλλεκτικό πάθος συγκέντρωσης της γνώσης 2. Παρατηρείται µια ανάγκη εφαρµογής κανόνων σε κάθε τι και συστηµατοποίησης της γνώσης. Για αυτό ονοµάζεται ως «η εποχή των µεγάλων συστηµάτων και της µεθόδου». 3 Στην επιστήµη υποχωρεί το ατοµικό και εµφανίζεται το γενικό. 4 Νέα κινήµατα εµφανίστηκαν στην Ευρώπη τον 17 ον αιώνα, το κίνηµα του Ρεαλισµού και του Ευσεβισµού. Σε αυτό συνετέλεσε η επικράτηση των ισχυροτέρων ηγεµόνων που συγκέντρωναν υπό την εξουσία τους τα µικρότερα κρατίδια. ηµιουργήθηκαν τα απολυταρχικά καθεστώτα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες που επιδίωκαν την ύπαρξη υπηκόων µε χρήσιµες γνώσεις για να υπηρετούν πρώτα την τάξη τους και µετά την κοινωνία. 5 Το κράτος ενδιαφέρεται να διαµορφώσει έναν πολίτη µε ταξική και επαγγελµατική αγωγή, και εποµένως, την παρείχε 6. Η τάση για την επέκταση της γνώσης εκφράστηκε µε το συγκεντρωτισµό της γνώσης και µε το 1 REBLE, A., ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗΣ, Μετάφραση:Θεοφάνης. Χατζηστεφανίδης, Σοφία Θ.Χατζηστεφανίδου-Πολυζώη,εκδ. Παπαδήµα, Αθήνα, 1990, σ Ό.π, σ.σ Ό.π, σ.σ Ό.π, σ.σ Γκότσης Γ., Συριάτου Α., ύο θεσµοί διαµορφωτές του Ευρωπαϊκού Πολιτισµού, Πάτρα, ΕΑΠ., 2001, σ.σ REBLE, A.,ό.π,.158 2

3 πίστη 10 Ο Τζον Λοκ ( )θεωρώντας ότι η ζωή ενός ανθρώπου µπορεί να Αποτελεί προτεινόµενη ενδεικτική λύση Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική σχηµατισµό µεγάλων επιστηµονικών εταιριών που συνέβαλαν στην προώθηση της γνώσης και των νέων ανακαλύψεων-όπως το τηλεσκόπιο. Ο Γαλιλαίος, ο Νεύτων, Ο Βάκων και ο Ντεκάρτ αµφισβήτησαν τη θεϊκή υπόσταση πραγµάτων και έδωσαν λογικές επιστηµονικές προτάσεις 7. Μέσα από την επιστηµονική έρευνα, στόχος ήταν η συστηµατοποίηση της γνώσης και η εφαρµογή µιας µεθόδου ταξινόµησης της φύσης και η δηµιουργία ενός κράτους, µιας εκπαίδευσης στηριγµένη στον Ορθό Λόγο. Σε όλη τη διάρκεια του 17 ου αιώνα, γίνονται εκπαιδευτικές προσπάθειες που θεµελίωσαν τη σύγχρονη εκπαίδευση µέσω των κινηµάτων του Ρεαλισµού, του Ευσεβισµού και του ιαφωτισµού. 8 Θεωρεί ο ρεαλισµός ότι η γνώση που αποκτάται στο σχολείο πρέπει να έχει πρακτική εφαρµογή στην καθηµερινή ζωή. Μετά τους ρεαλιστές, η ιδέα ότι η εκπαίδευση-τουλάχιστον η πρακτική εκπαίδευση-αφορά όλους τους υπηκόους του κράτους και όχι µόνο τους αριστοκράτες ή κληρικούς και απέκτησε βαθιές ρίζες στη συνείδηση όχι µόνο των λαών αλλά και των ηγεµόνων. 9 Οι Ευσεβιστές πίστευαν στην αναζωογόνηση της πίστης µέσω της αναζωογόνησης της γνώσης και µάλιστα της πρακτικής γνώσης, που διευκολύνει την καθηµερινή ζωή. Αυτή η πίστη ουσιαστικά προώθησε την ιδέα της καθολικής εκπαίδευσης, εφόσον δίδασκε ότι η γνώση είναι τόσο αναγκαία όσο η χριστιανική αλλάξει µε την κατάλληλη παιδεία, δηλώνει απερίφραστα το επαναστατικό του πνεύµα. Πιο ειδικά, υποστήριζε ότι τα 9/ 10 των ανθρώπων που συναντάµε διαµόρφωσαν την προσωπικότητά τους χάρη στην παιδεία που έλαβαν και όχι στην κληρονοµικότητά τους. Η επαναστατική αυτή γνώµη είχε απήχηση στους θιασώτες της Γαλλικής Επανάστασης, από τους οποίους και ακολουθήθηκε 11. Ο ιαφωτισµός ως κίνηµα που αµφισβήτησε δυναµικά την ουσία των αντιλήψεων που κυριαρχούσαν στην Ευρώπη, έθεσε τα θεµέλια ενός καινούργιου κόσµου, ο οποίος δε στρέφεται πλέον στο Θεό για τη σωτηρία αλλά στον ίδιο τον εαυτό του. Θα λέγαµε ότι το Πνεύµα του Ορθού Λόγου εναντιώθηκε στην εκκλησία 7 Γκότσης Γ., Συριάτου Α.,ό.π,σελ Ό.π, σ.σ Ό.π,σ Ό.π,σ Ό.π,σ.σ.σ

4 στρεφόµενο σε νέα ιδανικά, όπως η εκπλήρωση της επίγειας ευτυχίας και η επίτευξη της ελευθερίας. 12 Ο κοσµικός χαρακτήρας το κράτους είναι δεδοµένος αυτή την περίοδο. Αναλυτικότερα, το κράτος αποσυνδέεται από την εκκλησία και είναι ανεκτό προς θρησκευτικά δόγµατα. Παράλληλα, το κράτος σιγά σιγά ενεργοποιείται σε όλους τους τοµείς (οικονοµία, εκπαίδευση, υγεία κλπ) και σαν παιδαγωγός διαφωτίζει τους εξουσιαζόµενούς του. Άλλωστε, µεγάλο µέρος του 18 ου αιώνα ανήκει στην προσπάθεια των υπάκουων / υπηκόων να γίνουν πολίτες του κράτους. Ο αγώνας αυτός χαρακτηρίζεται από τη θέσπιση συνταγµάτων για την νοµική κατοχύρωση των ελευθεριών και των δικαιωµάτων των πολιτών, περιορίζοντας παράλληλα νοµικά τις εξουσίες του κρατικού µηχανισµού. Η κοινωνική τάξη που αναδεικνύεται είναι η µεσαία τάξη, η οποία βέβαια ενισχύθηκε από την βιοµηχανική και βιοτεχνική δραστηριότητα. Η µεσαία τάξη δεν είχε πρόσβαση στην κρατική διοίκηση γι αυτό και καλλιέργησε την πνευµατική δηµιουργία, την διαµόρφωση της ηθικής της ζωής και το ορθολογικό πνεύµα του κόσµου. Το κίνηµα του ιαφωτισµού είναι συνδεδεµένο µε την πνευµατική ελίτ της µεσαίας τάξης. Το κυριότερο αίτηµα της πνευµατικής ελίτ του ιαφωτισµού δεν είναι άλλο από τη γενική λαϊκή µόρφωση. 13. Ο Ρουσσώ εξέφρασε τις πιο ριζοσπαστικές ιδέες στην εκπαίδευση κατά τον 18 ο αιώνα. Βασίστηκε, όµως, και σε σκέψεις προηγούµενων φιλοσόφων δίνοντάς τους νέα πνοή. Αρχικά, αναφέρουµε τους αισθησιοκράτες, όπως ο Ετιέν Μπονό ντε Κορντιγιάκ. Αυτοί πίστευαν ότι προϊόν των αισθήσεων είναι η σκέψη, αλλά ο άνθρωπος µπορεί ασκώντας τις αισθήσεις του να τις υποβάλλει στη θέλησή του. Σε αυτές, λοιπόν, τις ιδέες και σε άλλες του Λοκ και των Ρεαλιστών, ο Ρουσσώ έδωσε νέες διαστάσεις Ό.π,σ Ό.π,σ.σ Ό.π,σ.σ.115 4

5 ΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Οι παιδαγωγικές αρχές που επικράτησαν στην ευρωπαϊκή ήπειρο τον 19ο αιώνα και οι σηµαντικότεροι εκπρόσωποί του Ο Πεσταλότσι ( ) έζησε και έδρασε στην Ελβετία, όπου και επηρεάστηκε από τα ριζοσπαστικά κινήµατα της εποχής του. Μέσω των εκπαιδευτικών ιδεών του έγινε σαφές το κράτος όφειλε να στηρίξει την εκπαίδευση, να εκπαιδεύει τους πολίτες ώστε να αντεπεξέρχονται στα καθήκοντά τους. Εποµένως, µέληµα των εκπαιδευτικών ήταν η βοήθειά τους ώστε να επιτευχθεί το παραπάνω. Έγινε φανερό ότι υπάρχει ανάγκη δηµιουργίας εθνικών συστηµάτων εκπαίδευσης που θα βασίζονται στα εθνικά κράτη, που θα προσφέρουν σε όλο το σώµα των πολιτών πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η νέα µέθοδος παιδαγωγικής που πρότεινε είχε ως βάση την παρατήρηση, για αυτό και είναι γνωστή ως µάθηση µέσα από την παρατήρηση. Έλεγε στους δασκάλους του σχολείου του το εξής: «Μη διαβάζετε τίποτα, ανακαλύψτε τα πάντα και αποδείξτε τα πάντα».προσπάθησε να εισάγει την ψυχολογία στην εκπαίδευση και υποστήριζε ότι η παιδεία µπορούσε να ανανεώσει την κοινωνία. Μέσω των εκπαιδευτικών ιδεών του Πεσταλότσι έγινε σαφές το κράτος όφειλε να στηρίξει την εκπαίδευση, να εκπαιδεύει τους πολίτες ώστε να αντεπεξέρχονται στα καθήκοντά τους. Εποµένως, µέληµα των εκπαιδευτικών ήταν η βοήθειά τους ώστε να επιτευχθεί το παραπάνω. 15 Ο σκοπός της εκπαίδευσης κατά τον ίδιο πρέπει να είναι η ευηµερία της ανθρωπότητας. Θεωρούσε ότι η ίδια µπορεί να θεραπεύσει κάθε κοινωνική νόσο και ότι αυτό πρέπει να τεθεί ως αποστολή των σχολείων και των δασκάλων για να προάγουν τον ανθρωπισµό, τη φιλοπατρία και τη δηµοκρατία. Τα χαρακτηριστικά που η εκπαίδευση όφειλε να αποκτήσει για να εκπληρωθεί ο στόχος της ήταν: Ο επιστηµονικός χαρακτήρας της, ο προγραµµατισµός στη διαδικασία της διδασκαλίας/ µάθησης, η δηµιουργία κινήτρων µε τις αρχές της εξελικτικής και παιδικής ψυχολογίας, η επιδίωξη µιας ολοκληρωµένης και αξιόπιστης ανάλυσης της παιδαγωγικής τεχνικής των µαθηµάτων ανά γνωστικό αντικείµενο. Επέστησε την προσοχή στους συγχρόνους του προς την ανωτερότητα της τέχνης της διδασκαλίας 15 Ό.π,σ.σ

6 και στην κατάλληλη προετοιµασία των δασκάλων πριν µπουν στην τάξη, στην οποία έργο τους θα είναι να στηρίξουν τους µαθητές στην αναζήτηση της διανοητικής/ ηθικής διάπλασής τους. Γνώµη του ήταν ότι οι δάσκαλοι πλέον δεν µπορούν να θεωρούνται ακροατές και εξεταστές των µαθητών αλλά πρέπει να µεταδίδουν αξιόπιστες γνώσεις εφαρµόζοντας πολλές διαφορετικές τεχνικές. 16. Ο Γιόχαν Φρίντιχ Χέρµπαρτ ( ) ήταν θεµελιωτής της νεότερης εκπαιδευτικής ψυχολογίας.με βάση την αρχή του συνειρµισµού ερεύνησε το ζήτηµα της µάθησης και της ανάπτυξης. Πιο ειδικά, η αρχή αυτή, όπως δόθηκε από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, αναλύεται ως εξής: ο ανθρώπινος νους λειτουργεί βάσει των συνειρµών που αναζητά και επιλέγει από τη µνήµη. Θεωρούσε ότι η µάθηση βασίζεται στον επιλεκτικό συνειρµισµό των ιδεών που οδηγούν στην πράξη. Συγκεκριµένα, οι ιδέες ενεργοποιούν τα άτοµα. Πίστευε ότι η παιδεία πρέπει να ενεργοποιεί τα άτοµα για την επίτευξη της αρετής, δηλαδή, της εσωτερικής ελευθερίας. Ο Χέρµπαρτ προήγαγε την ανάγκη επιστηµονικής εκπαίδευσης των δασκάλων ως θεµελιώδη αρχή στο πρόγραµµα για τη δηµιουργία εθνικών σχολικών συστηµάτων. Αναφερόµενος στην παιδαγωγική επεσήµανε ότι για οποιοδήποτε εθνικό σχολικό σύστηµα εκπαίδευσης απαιτούνταν επιτακτικά στέρεες µορφωτικές διαδικασίες. Επίσης, η στέρεη µόρφωση προϋπέθετε την ύπαρξη διδασκόντων οι οποίοι θα είχαν εκπαιδευτεί επιµελώς στην εφαρµογή µιας παιδαγωγικής τεχνικής επιστηµονικά τεκµηριωµένης. 17 Ο Φρίντιχ Βίλχελµ Αύγουστος Φρέµπελ ( ) ήταν θεµελιωτής της προσχολικής παιδείας. Καθιέρωσε τα νηπιαγωγεία (kindergarten), όπου τα παιδιά θα διδάσκονταν µέσα από το παιχνίδι. ηµιούργησε ένα πλήρες εκπαιδευτικό σύστηµα που κάλυπτε µεγάλο τµήµα της ζωής του παιδιού (από τα πρώτα χρόνια ως την εφηβεία).υποστήριξε την αυτοέκφραση, µε την οποία το παιδί έδειχνε την πραγµατική του φύση. Το παιδί, για τον ίδιο, αποτελούσε έναν οργανισµό που µέσα από τη δηµιουργική του έκφραση εξελίσσεται σύµφωνα µε τους νόµους της φύσης. Η εκπαιδευτική ψυχολογία του καθιστούσε την εκπαίδευση µια φυσική διαδικασία. Μάλιστα η βάση της εκπαιδευτικής του ψυχολογίας ήταν η δηµιουργική αυτενέργεια. 16 Power E., Κληρονοµιά της µάθησης, Ιστορία της δυτικής εκπαίδευσης, Πάτρα, ΕΑΠ, 2001, σ.σ Power E.,ό.π,σ.σ

7 Στο νηπιαγωγείο το παιχνίδι, τα τραγούδια, οι δραστηριότητες αποτελούν τα µέσα ανάδειξης της αληθινής φύσης του παιδιού 18. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συµπεράσµατα για την εκπαίδευση των αρχών του 19 ου αιώνα είναι πως κοινό χαρακτηριστικό των εκπαιδευτικών ήταν η επίτευξη της εσωτερικής ελευθερίας µέσα από την εκπαίδευση. Τα διδάγµατα των διανοητών αυτών ρίζωσαν στην ευρωπαϊκή εκπαίδευση, αν και ήταν δύσκολο να εφαρµοστούν στα εκπαιδευτικά συστήµατα εκείνη την εποχή. Ο σκοπός της εκπαιδευτικής διαδικασίας ήταν η αγωγή του ανθρώπου, µέσω της αξιοποίησης των ικανοτήτων του, µε προοπτική το καλό όλης της κοινωνίας της οποίας είναι πολίτης. Ο στόχος αυτός σχετίζεται άµεσα µε τα αιτήµατα της Γαλλικής επανάστασης, τα οποία και µετατράπηκαν σε αιτήµατα της παγκόσµιας κοινωνίας (ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα). 19 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ -Γκότσης, Γ., & Συριάτου,Α. ύο Θεσµοί ιαµορφωτές του Ευρωπαϊκού Πολιτισµού, ΕΑΠ, Πάτρα Power E., Κληρονοµιά της µάθησης, Ιστορία της δυτικής εκπαίδευσης, Πάτρα, ΕΑΠ, REBLE, ALBERT, Ιστορία της Παιδαγωγικής, εκδ. Παπαδήµα, Αθήνα Γκότσης Γ., Συριάτου Α.,ό.π,σ.σ Γκότσης Γ., Συριάτου Α.,ό.π,σ.136 7

8 8