ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ. η δυνατή φωνή της ελλάδος στην αμερική. sd Σάββατο 22 - Κυριακή 23 Ιουνίου aφιeρωμα στoν λεωνιδα ραπτακη

Transcript

1 ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ sd Σάββατο 22 - Κυριακή 23 Ιουνίου 2013 aφιeρωμα στoν λεωνιδα ραπτακη η δυνατή φωνή της ελλάδος στην αμερική

2 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ εθνικοσ κηρυξ Λεωνίδας Ραπτάκης το άξιο τέκνο της Ελλάδος Ο γερουσιαστής Λεωνίδας Ραπτάκης ανήκει στην κατηγορία των ανθρώπων εκείνων των οποίων η καρδιά χτυπά δυνατά για τη γη που γέννησε τη Δημοκρατία, τον Πολιτισμό, τα Γράμματα και τις Τέχνες, αλλά και τους φυσικούς του γεννήτορες, αφού οι γονείς του γεννήθηκαν στο όμορφο νησί της Ανδρου με τον ξεχωριστό πολιτισμό και ιστορία. Δεν υπάρχει ελληνική εκδήλωση, στην οποία να μην παραστεί και συμβάλει με το λόγο και την παρουσία του στη δημιουργία καλής ατμόσφαιρας. Η Ελλάδα και ο Ελληνισμός είναι το ασίγαστο πάθος της ψυχής του, το οποίο δεν διστάζει να το φανερώσει παντού και πάντοτε και ενώπιον πάντων. Παραδοσιακό φύλλο δουλεμένο με μεράκι από τους ειδικούς της ζύμης Krinos Foods, LLC., Northern Blvd. LIC, NY το βιβλίο είναι φίλος (718) Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ ΛεωνίδαςΡαπτάκης: ΗδυνατήφωνήτηςΕλλάδοςστηνΑμερική Σελίδα 3 ΘΕΜΑ ΠεριήγησηστηνΙωνία Σελίδα 11 ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ ΦωτογραφικέςαναμνήσειςαπότηνΟμογένειατου2002 Σελίδα 20 ΥΓΕΙΑ Ελιξίριοηθάλασσα Σελίδα 22 Αλήθειεςμεμεγάλησημασία γιατοανθρώπινοσώμα: Σελίδα 23 ΠρακτικέςοδηγίεςγιατιςΠρώτεςΒοήθειες Σελίδα 24 Χωρίςποιαόργαναμπορείναζήσειοάνθρωπος Σελίδα 25 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΗαξίακαιηπαγκόσμιαπροσφοράτηςΕλληνικήςγραφής Σελίδα 26 ΕΠΙΣΤΗΜΗ «ΜελένεMobiservκαιφροντίζωηλικιωμένους» Σελίδα 27 ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ Καλοκαιρινέςδιακοπέςμετοεγγονάκι στοχωριόγιαπρώτηφορά Σελίδα 28 ΕΠΙΣΤΗΜΗ Ενσυναίσθηση:Ηάγνωστηδύναμητηςεπικοινωνίας Σελίδα 29 ΤΑΞΙΔΙΑ ΕλάτεστηνΕλλάδα-και-γιατηνΙκαρία Σελίδα 30 ΘΕΜΑ ΠολίτεςδεθέλουνδρόμομετοόνοματουΕσάτΠασά Σελίδα 32 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 20γνωρίσματαανθρώπων πουαποφάσισανναείναιευτυχισμένοι Σελίδα 33 ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΝίκοςΓκάλης:ΟπυγμάχοςπουέμαθετομπάσκετστουςΕλληνες Σελίδα 34 ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ Περίεργοιαλλάαποτελεσματικοίτρόποιγιααδυνάτισμα Σελίδα 35 ΔΙΑΤΡΟΦΗ Διατροφή:Ηαξίατωνψαριών Σελίδα 36 ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ Οιδικέςσαςσυνταγέςμαγειρικήςκαιζαχαροπλαστικής Σελίδα 37 ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ Σελίδα 38 ΓΥΝΑΙΚΑ Πωςοιπλαστικοίνικούντονχρόνο. Νέεςμέθοδοιγιατιςρυτίδες Σελίδα 39 ΠΑΙΔΙ Είναι...καλόναχτίζειςπαλάτιαστηνάμμο Τομυστικόγιατουςτέλειουςπύργουςστηνάμμο Σελίδα 40

3 ΣΑΒΒΑΤΟ 22 - ΚΥΡΙΑΚΗ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΠΡΟΣΩΠΟ 3 Λεωνίδας Ραπτάκης: Η δυνατή φωνή της Ελλάδος στην Αμερική Του Θεοδώρου Καλμούκου Στο άκουσμα του ονόματος Λεωνίδας Ραπτάκης οι ομογενείς της Νέας Αγγλίας υποκλίνονται διότι γνωρίζουν ότι πρόκειται για την ηχηρή φωνή και ακούραστη παρουσία του πολιτειακού γερουσιαστή του Ροντ Αϊλαντ, ο οποίος επί μακρά σειρά ετών είναι στην πρώτη γραμμή του αγώνα για την Ελλάδα, την Ομογένεια, τον Ελληνισμό. Θα μπορούσε άνετα να του αποδοθεί η προσωνυμία Λεωνίδας ο Ελληνας, διότι αναδύει κάθε του λόγος και ενέργεια ελληνικότητα και Ελληνισμό. Από το μετερίζι του στη Γερουσία μιας μικρής αριθμητικά πολιτείας ο Λεωνίδας Ραπτάκης ορθώνει το ανάστημά του και υψώνει τη φωνή του, διεκδικεί και προωθεί τα δίκαια της Ελλάδος, της Κύπρου, του Πατριαρχείου και της μπαραντωμένης Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, για την οποία οι Τούρκοι κοροϊδεύουν πότε απροκάλυπτα και πότε προσχηματικά σαράντα χρόνια τώρα. Εναπόκειται στη φαντασία του καθενός μας να σκεφθούμε τι θα έκανε ο κ. Ραπτάκης αν ήταν μέλος της Ομοσπονδιακής Βουλής των Αντιπροσώπων ή της Γερουσίας στην Ουάσιγκτον. Πάντοτε πρόθυμος και πάντοτε παρών στις εκδηλώσεις της Ομογένειας της Νέας Αγγλίας, αλλά και εκτός αυτής για θέματα του Ελληνισμού, αλλά και η Ομογένεια από την πλευρά της τον θεωρεί αγαπημένο της παιδί, δικό της άνθρωπο, γι αυτό και τον στηρίζει οικονομικά και ηθικά κάθε φορά που θέτει υποψηφιότητα, διότι γνωρίζει ότι ο Λεωνίδας Ραπτάκης φυλάγει πράγματι Θερμοπύλες. Ο δρόμος της ζωής του και της πολιτικής του διαδρομής μέχρι τώρα είχε τη δική του ιστορία, ενδιαφέρουσα αναμφίβολα και εντυπωσιακή, διότι εκτός από μία εκλογική ήττα - μέρος κι αυτή του πολιτικού παιχνιδιού - μόνο νίκες έχει γνωρίσει. Ο Λεωνίδας Ραπτάκης είναι Ελληνοαμερικανός με ελληνική συνείδηση και άνετη ροή της ελληνικής γλώσσας. Αμφότεροι οι γονείς του κατάγονταν από το όμορφο νησί της Ανδρου, το οποίο επισκέπτεται όσο πιο συχνά μπορεί, ενώ την Ελλάδα την επισκέπτεται τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο. Ο Λεωνίδας Ραπτάκης είναι φιλικός στη συμπεριφορά, προσηνής και ανεπιτήδευτος, έτοιμος να συζητήσει με οιονδήποτε ή να βοηθήσει όποιον του ζητήσει τη βοήθειά του. Ο πατέρας του, ο Παρασκευάς Ραπτάκης, ήλθε στις Ηνωμένες Πολιτείες τον Νοέμβριο του 1940, κι όπως είπε ο κ. Ραπτάκης «είχε μπαρκάρει με το πλοίο Νέα Ελλάς και καθώς διέσχιζαν τον ωκεανό η Ιταλία Ο ομογενής πολιτειακός γερουσιαστής του Ροντ Αϊλαντ, Λεωνίδας Ραπτάκης, με την αγαπημένη του σύζυγο Ντόνα σε εκδήλωση προεκλογικής εκστρατείας. Ο γερουσιαστής Λεωνίδας Ραπτάκης αγορεύει μέσα στη αίθουσα της Γερουσίας του Ροντ Αϊλαντ και κάνει πρόταση να ανακηρυχθεί η 25η Μαρτίου ως Ημέρα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας. Δίπλα: Μέσα στη Γερουσία μαζί με συναδέλφους του γερουσιαστές αποδίδουν φόρο τιμής στην αμερικανική σημαία βάζοντας το χέρι συμβολικά στο μέρος της καρδιάς. εισέβαλλε στην Ελλάδα. Οταν έφτασαν στη Νέα Υόρκη οι Βρετανοί απόκτησαν την κυριότητα του πλοίου, έφυγε, ζήτησε άσυλο το οποίο και του δόθηκε». Το 1958 ο πατέρας του επέστρεψε στην Ανδρο, νυμφεύθηκε τη μητέρα του και ήλθε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Λεωνίδας είπε ότι «τον πατέρα μου τον πήραν στον αμερικανικό στρατό στη διάρκεια του πολέμου, εργάσθηκε σε διάφορες εργασίες στη Νέα Ιερσέη, επισκέφθηκε μια φορά το Ροντ Αϊλαντ το οποίο του άρεσε πολύ και έριξε εδώ άγκυρα». Είπε ακόμα, πως ήταν «ηλεκτροσυγκολλητής και επίσης μουσικός και κατά τις δεκαετίες του είχε τη δική του ορχήστρα, την Peter Raptakis Orchestra, και έπαιζε σε αναρίθμητες κοινωνικές ελληνικές εκδηλώσεις στη Νέα Αγγλία, στη Νέα Υόρκη και στη Νέα Ιερσέη». Ο πατέρας του Λεωνίδα αγαπούσε τόσο πολύ την Ελλάδα την οποία επισκεπτόταν συχνά που τελικά άφησε την τελευταία του πνοή εκεί την 1η Ιουλίου του Είπε ότι «όταν συνταξιοδοτήθηκε πηγαινοερχόταν στην Ελλάδα κάθε χρόνο και σ ένα από τα ταξίδια απόμεινε εκεί. Η μητέρα μου Ευαγγελία είναι 82 ετών και εξακολουθεί να πηγαινοέρχεται στην Ελλάδα κάθε καλοκαίρι». Ο πατέρας του όταν συνταξιοδοτήθηκε από την εργασία του ως ηλεκτροσυγκολλητής πήγε στις επι- Συνέχεια στη σελίδα 4

4 4 ΠΡΟΣΩΠΟ εθνικοσ κηρυξ Λεωνίδας Ραπτάκης: Η δυνατή φωνή της Ελλάδος στην Αμερική Συνέχεια από τη σελίδα 3 χειρήσεις εστιατορίων και άνοιξε το πρώτο του μαγαζί το Ο Λεωνίδας και ο αδελφός του, Δημήτρης, ευτύχησαν να έχουν καλούς γονείς. Είπε πως «έμαθα την ελληνική γλώσσα από τους γονείς μου, δεν πήγα ποτέ στο Ελληνικό Σχολείο, μου δίδασκαν στο σπίτι, μου μιλούσαν πάντοτε στην Ελληνική, ήταν πολύ αυστηροί. Ο πατέρας μου πούλησε την επιχείρηση το 1971 και ήθελε να πάει πίσω στην Ελλάδα όχι μόνιμα, αλλά για λίγα χρόνια διότι εδώ γίνονταν διαμαρτυρίες λόγω του Βιετνάμ, ο Μπομπ Κένεντι είχε δολοφονηθεί, καθώς επίσης και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Πήγαμε στα αμερικανικά σχολεία στο Ανω Χαλάνδρι από το 1971 μέχρι το 1974 οπότε και επιστρέψαμε στις Ηνωμένες Πολιτείες διότι ο πατέρας μας ήθελε να σπουδάσουμε εδώ» και Αγαπητέ φίλε, συνεργάτη και συμπατριώτη ΛεωνίδαΡαπτάκη, εγκάρδιασυγχαρητήρια! Καλή συνέχεια στην πολιτική σου καριέρα με πολλές επιτυχίες. ΠέτροςΛουλούδης To LEONIDAS With Warm Congratulations Wishing you Continued Success Augoustis & Maria Fifis Demetrios & Evangelia Fifis Elias & Calliopi (Fifis) Vlandis συμπλήρωσε πως «ήταν πολύτιμη εμπειρία να ζήσω σε αμφότερες τις πλευρές του Ατλαντικού». Είπε επίσης, πως «όταν πρωτοήλθε ο πατέρας μου εδώ είχε μόνο έξι δολάρια στην τσέπη του. Το 1971 ο πατέρας μου είχε πουλήσει την επιχείρηση και το 1979 που είχε λήξει το συμβόλαιο του ενοικιοστασίου ο πατέρας μου πήρε πίσω το κτήριο και άρχισε το Venus Pizza και έκτοτε το έχω εγώ το μαγαζί», ενώ ταυτόχρονα έχει κάνει και κολεγιακές σπουδές στην Ιστορία και στη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Στην πολιτική μπήκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 διότι, όπως είπε, «είχα αποκαρδιωθεί εδώ στο Ροντ Αϊλαντ με το πρόβλημα των Τραπεζών, υπήρχε μεγάλη διαφθορά, κακοδιαχείριση των προγραμμάτων και χρημάτων των συντάξεων και κάποιος μου είπε αντί να διαμαρτύρεσαι για τα προβλήματα και την επιχείρησή σου του εστιατορίου να μπεις στην πολιτική και να εκλεγείς σε κάποιο αξίωμα για να μπορέσεις να βοηθήσεις και να κάνεις διαφορά». Πρόσθεσε πως «τους μόνους πολιτικούς που ήξερα ήταν ο Τζον Κένεντι και ο Μιχάλης Δουκάκης, οπότε αποφάσισα να θέσω υποψηφιότητα και εκείνη την εποχή ήμουν στις επιχειρήσεις επί δέκα τέσσερα χρόνια, δεν είχα υπηρετήσει άλλη φορά σε δημόσιο αξίωμα, δεν είχα όνομα, δηλαδή δεν ήμουν γνωστός στην πολιτική, έθεσα υποψηφιότητα στις προκριματικές και κέρδισα τον Ρεπουμπλικανό αντίπαλό μου με τεράστια διαφορά το 1992 και εκλέχτηκα στη Βουλή των Αντιπροσώπων στην πρώτη μου εκλεγμένη θέση κι άρχισα να υπηρετώ στην Βουλή του Ροντ Αϊλαντ». Αναφορικά με το αν τον υποστήριξε η Ομογένεια, είπε: «βέβαια από την πρώτη στιγμή που ανακοίνωσα ότι θέτω υποψηφιότητα στάθηκε στο πλευρό μου με μεγάλη υποστήριξη», ενώ αν έκανε διαφορά η υποστήριξη της Ελληνοαμερικανικής Κοινότητας, απάντησε: «πολλοί πολιτικοί που θέτουν υποψηφιότητα για πρώτη φορά υπολογίζουν στην οικονομική στήριξη ομάδων ειδικών συμφερόντων, σε λομπίστες, και γενικότερα σ αυτούς που γνωρίζουν το πολιτικό παιχνίδι, αλλά στη δική μου περίπτωση ήταν οι φίλοι μου, η οικογένειά μου και η Ομογένεια που υποστήριξε οικονομικά την υποψηφιότητά μου αλλά ηθικά και πραγματικά αυτό έκανε πολύ μεγάλη διαφορά». Στην ερώτηση ποιες ήταν μερικές από τις μεγαλύτερές σας επιτυχίες αλλά και αποκαρδιώσεις ως γερουσιαστής, είπε πως «έπειτα που έγινα βουλευτής και γερουσιαστής και απέτυχα στην προσπάθειά μου να εκλεγώ υπουργός Εσωτερικών ήταν νομίζω η μεγαλύτερή μου αποκαρ- Με τους αξιωματούχους του συλλόγου Ανδρίων Νέας Υόρκης. Ο κ. Ραπτάκης έλκει την καταγωγή του από το νησί της Ανδρου. Ο Λεωνίδας Ραπτάκης επί 20 χρόνια διοργανώνει εκδήλωση για τον εορτασμό της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας από τους Τούρκους στο κυβερνείο του Ροντ Αϊλαντ, στην οποία ομιλεί από του βήματος τον περασμένο Μάρτιο. Ο γερουσιαστής Λεωνίδας Ραπτάκης δίνει πάντοτε πρώτος το παρών σε εκδηλώσεις συλλόγων και σωματείων. Στο στιγμιότυπο ομιλεί σε συνέδριο της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος.

5 ΣΑΒΒΑΤΟ 22 - ΚΥΡΙΑΚΗ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΠΡΟΣΩΠΟ 5 δίωση» και τόνισε «θα ήμουν ο πρώτος Ελληνοαμερικανός που θα είχε εκλεγεί σε πολιτειακό αξίωμα στην πολιτεία του Ροντ Αϊλαντ». Συμπλήρωσε πως «ανάμεσα στις επιτυχίες μου είναι η ψήφιση νόμων για τους όσους οδηγούν υπό την επήρεια οινοπνευματωδών ποτών, για τους εγκληματίες πρώτου βαθμού, εναντίον θεμάτων διαφθοράς, για θέματα που αγγίζουν τη ζωή των πολιτών του Ροντ Αϊλαντ. Επίσης, προσπαθώ ώστε οι αντιπρόσωποι του Ροντ Αϊλαντ στο Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών να έχουν πλήρη ενημέρωση για κάθε θέμα που απασχολεί την Ελλάδα, την Κύπρο, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την ονομασία της Μακεδονίας, την κατάσταση στο Αιγαίο. Επίσης, τα θέματα της Οικονομίας για την Ελλάδα είναι πολύ σπουδαία σήμερα. Λέμε πολλές φορές πως η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αλλά φαίνεται ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται διότι πότε ήταν η τελευταία φορά που η Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με μία τέτοια κρίση, κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, χωρίς τρόφιμα, χωρίς αγαθά, χωρίς βιοτικό επίπεδο. Κι είναι κρίμα διότι η Ελλάδα σήμερα περνά αυτά που πέρασε αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο το 1948 και 1949». Οταν τον ρωτήσαμε αν είναι ικανοποιημένος με την αντίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών στην κρίση που διέρχεται σήμερα η Ελλάδα, επεσήμανε πως «θα μπορούσε να ήταν καλύτερη. Είμαι ικανοποιημένος με κάποια θέματα της κυβέρνησης Ομπάμα βοηθώντας την Ελλάδα κατά κάποιους τρόπους όπως με τη χαλάρωση του προγράμματος της βίζας. Τώρα ο γερουσιαστής Μενέντεζ προωθεί ένα σχέδιο νόμου που θα επιτρέπει στις δασκάλες των Ελληνικών να έρχονται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Θυμάμαι πως είχαμε αναφέρει το θέμα στις 6 Ιουνίου του 2012 στο γραφείο του γερουσιαστή Σέλτομ με την Στέλλα Κοκόλη, την πρόεδρο της Ομοσπονδίας Ελλήνων Δασκάλων και χαίρομαι που το θέμα προχωρεί». Αν έκανε η Αμερική τίποτε το ουσιαστικό για να βοηθήσει τη σύμμαχο της Ελλάδας σ αυτήν την οικονομική κρίση, είπε: «ο πρόεδρος Ομπάμα ξεκάθαρα δήλωσε στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στη Γερμανία πως θα πρέπει να χαλαρώσουν τα πράγματα αναφορικά με τα μέτρα λιτότητας» και συμπλήρωσε πως «οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να βοηθήσουν την Ελλάδα απευθείας με οικονομική βοήθεια διότι η Ελλάδα ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά υπάρχουν άλλοι τρόποι οι Ηνωμένες Πολιτείες να πιέσουν την Ευρωπαϊκή Ενωση και ιδιαίτερα τη Γερμανία για να χαλαρώσουν αυτά τα μέτρα λιτότητας τα οποία μερικές φορές δεν έχουν νόημα». Ανέφερε ακόμη, πως «τα μέτρα αυτά θα πρέ- Συνέχεια στη σελίδα 6 Λεωνίδα Ραπτάκη, τα θερμά μας Συγχαρητήρια Ελληνική Εταιρεία Παιδεία Αγαπητέ Λεωνίδα συγχαρητήρια και καλή επιτυχία στα μελλοντικά σου σχέδια επ ωφελεία της Ομογένειάς μας. Δημήτριος Τζοάννος Φίλος και συμπατριώτης Στον αγαπητό και σεβαστό φίλο ΛΕΩΝΙΔΑ ΡΑΠΤΑΚΗ στέλνουμε τις θερμότερες ευχές και τα θερμότατα συγχαρητήριά μας για τον ενδυναμωμένο πατριωτικό του παλμό και για την προσφορά του στον Ελληνισμό και ιδιαίτερα στην Παμμακεδονική Αμερικής. Ευχόμεθα ολόψυχα συνεχείς επιτυχίες στους ευγενείς μελλοντικούς σκοπούς του. NINA και PETER ΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Leonidas Congratulations, keep up the good work Bill Kafkas PONTIAΝ SOCIETY PONTOS 7 Isaacs Street, Norwalk CT The Pontian Society Pontos of Norwalk, Connecticut would like to CoNGRaTULaTe MR. LeoNIDaS RaPTaKIS, Senator, state of Rhode Island, on this well deserved honor of being featured in the Sunday magazine of the National Herald. His dedication and determination in all matters at concern the Greek community in United States is unparalleled. We wish to personally extend our gratitude to Mr. Raptakis for his major contribution in the resolution adapted by the State of Rhode Island for the recognition of the Pontian Greek Genocide at the hands of the Neo Turks of the Ottoman Empire at the beginning of the twentieth century. SeNaToR RaPTaKIS is a tireless worker on behalf of all the Greeks in the United States. It is highly appropriate that he be recognized and saluted for his accomplishments. His work should not go unnoticed and he should applauded by Greeks all over the world. From the Committee and All the Members

6 6 ΠΡΟΣΩΠΟ εθνικοσ κηρυξ Αριστερά: Το κυβερνείο του Ροντ Αϊλαντ το οποίο κάθε χρόνο την 25η Μαρτίου σημαιοστολίζεται τόσο εξωτερικώς, όσο και εσωτερικώς, με τη γαλανόλευκη σημαία της Ελλάδος. Δεξιά: Ο Λεωνίδας Ραπτάκης συνομιλεί με ψηφοφόρους του έξω από εκλογικό κέντρο στο Ροντ Αϊλαντ. Λεωνίδας Ραπτάκης: Η δυνατή φωνή της Ελλάδος στην Αμερική Ο γερουσιαστής Λεωνίδας Ραπτάκης επιδίδει επιταγή σε αξιωματούχο του Ερυθρού Σταυρού της Ελλάδος. Διακρίνεται ο πρώην γενικός πρόξενος στη Βοστώνης Κωνσταντίνος Ορφανίδης. Συνέχεια από τη σελίδα 5 ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ 1929 ANDROS SOCIETY OF USA, INC. PO BOX , FLUSHING, NY Συγχαρητήρια στον αγαπητό φίλο και συμπατριώτη Λεονίδα Ραπτάκη. Είμαστε υπερήφανοι για τις πολιτικές σου δραστηριότητες. Σου ευχόμεθα πάντα επιτυχίες στην πολιτική του καριέρα. Σύλλογος Ανδρίων Αμερικής Ιωάννης Ρήγας Πρόεδρος πει να χαλαρώσουν σε σημείο που η Ελλάδα να λάβει ικανοποιητική χρηματοδότηση ή χρήματα διάσωσης ώστε να αρχίσει να λειτουργεί κανονικά και να αυτοδιασώζεται». Υπογράμμισε επίσης, πως «μπορούν να δοθούν χρήματα διάσωσης αλλά όταν μπαίνουν περιορισμοί σε συγκεκριμένους στόχους που πρέπει να επιτύχει η Ελλάδα δεν θα βρεθεί λύση με 27% ανεργία εάν εξακολουθήσει η επιβολή περισσότερων μέτρων λιτότητας». Στην ερώτηση τι συμβουλή θα δίνατε στην Ελληνοαμερικανική Κοινότητα να διοργανωθεί καλύτερα για να μπορεί να επιτυγχάνει περισσότερα, είπε: «η Ελληνοαμερικανική Κοινότητα στη Μασαχουσέτη, ή στη Νέα Υόρκη ή στη Φλόριδα ή Καλιφόρνια θα πρέπει να συμμετάσχει ενεργώς στην αμερικανική πολιτική διαδικασία και να επικοινωνεί συνεχώς με αυτούς που λαμβάνουν τις αποφάσεις την Ουάσιγκτον ώστε να εξακολουθήσουν να πιέζουν για την οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα και να τους κάνουν να καταλαβαίνουν τι θα πρέπει να γίνει ακριβώς για να βοηθήσουν την Ελλάδα». Μιλώντας για την ελληνική του κληρονομιά και ταυτότητα είπε πως «είμαι πολύ υπερήφανος γι αυτή, για την ελληνική γλώσσα, ιστορία, πολιτισμό, πάντοτε προσπαθώ να παρευρίσκομαι στις εκδηλώσεις που γίνονται ανά τη χώρα, προσπαθώντας να υποδείξω λύσεις για τη σημερινή οικονομική κρίση της Ελλάδος, θέλω να είμαι σίγουρος ότι προστατεύουμε τα δικαιώματα και τις θρησκευτικές ελευθερίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Αυτό που κάνω κάθε μέρα ως μέλος του νομοθετικού σώματος του Ροντ Αϊλαντ δεν είναι να κάθομαι όλη την ημέρα και να διαβάζω εφημερίδα για τα θέματα αλλά να δημιουργώ ενδιαφέρον για εταιρείες του Ροντ Αϊλαντ να επενδύσουν στην Ελλάδα και να κάνουν επιχειρήσεις εκεί. Πρόσφατα συναντηθήκαμε με τους τρεις ομογενείς πολιτειακούς βουλευτές από το Νιου Χαμσάιρ με την καινούργια γενική πρόξενο της Ελλάδος στη Βοστώνη να αρχίσουμε τη διεξαγωγή συνεδριάσεων, να κανονίσω να επισκεφθεί το Ροντ Αϊλαντ και να συναντηθεί με μεγάλες εταιρείες για να κάνει κάποια παρουσίαση και να τους προτρέψει να κάνουν επιχειρήσεις στην Ελλάδα». Οταν τον ρωτήσαμε αν οι Ελληνοαμερικανοί κάνουν τόσα όσα μπορούν για να βοηθήσουν την Ελλάδα, είπε ότι «εξαρτάται με ποιον ομιλείς. Ο γερουσιαστής Λεωνίδας Ραπτάκης με την Στέλλα Κοκόλη, η οποία είχε διοργανώσει στο σπίτι της εκδήλωση για την οικονομική εκδήλωση του κ. Ραπτάκη. Ο γερουσιαστής Λεωνίδας Ραπτάκης με τον Βασίλη Καυκά (μέσον) πρώην πρόεδρο της Ομοσπονδίας Σωματείων Νέας Αγγλίας και τον ομογενή βουλευτή του Νιου Χαμσάιρ, Θωμά Κατσαντώνη.

7 ΣΑΒΒΑΤΟ 22 - ΚΥΡΙΑΚΗ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΠΡΟΣΩΠΟ 7 Πρόσφατα μερικοί Ελληνοαμερικανοί συνεδρίασαν στη Νέα Υόρκη, ομιλώ για επενδυτές οι οποίοι έδειξαν ενδιαφέρον να βοηθήσουν την Ελλάδα». Σε άλλη ερώτηση, σχετικά με το αν έχει δει να γίνει τίποτε στην πράξη πέρα από τα λόγια και τις προθέσεις, είπε ότι «χρειάζεται χρόνος δεν μπορεί να γίνει τίποτε μέσα σε μία νύχτα» και τόνισε πως «είναι πολύ δύσκολο να κινηθεί κάτι με ταχείς ρυθμούς». Σημείωσε ακόμα, πως «αυτό που λέγω σε όλους τους Ελληνοαμερικανούς είναι ότι η Ελλάδα είναι μία ευκαιρία που σας περιμένει και ως επενδυτές θα βοηθήσετε την Ελλάδα να βγει από την κρίση». Η Ελλάδα είναι το σημείο αναφοράς του γερουσιαστή Λεωνίδα Ραπτάκη. Είπε πως «είναι ο τόπος γέννησης των γονιών μου, το 99% των συγγενών μου ζουν στην Ελλάδα, έχω το σπίτι των γονιών μου στο νησί της Ανδρου, έχω στενούς δεσμούς με την Ελλάδα και δεν θέλω να τους χάσω αυτούς τους δεσμούς γι αυτό προσπαθώ να επισκέπτομαι την Ελλάδα όσο πιο συχνά μπορώ και πηγαίνω τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο έστω και για λίγες μέρες. Το 2011 πήγαμε με την οικογένειά μου στην Ελλάδα και μείναμε 18 μέρες, με την σύζυγό μου Ντόνα και τα παιδιά μας, Νίκο και Αλεξάνδρα, τα οποία σήμερα πηγαίνουν στο κολέγιο». Αναφορικά με το πώς πηγαίνει η Ελληνοαμερικανική Κοινότητα του Ροντ Αϊλαντ, απάντησε: «κάνουν το καλύτερο που μπορούν» και συμπλήρωσε «η οικονομική κρίση δεν είναι μόνο στην Ελλάδα, αλλά υπάρχει κι εδώ στο Ροντ Αϊλαντ. Υπάρχουν πολλοί επιτυχημένοι ομογενείς στο Ροντ Αϊλαντ, στις επιχειρήσεις, στην Ιατρική, στη Νομική, στα Οικονομικά». Το έτος 2009 ο γερουσιαστής Λεωνίδας Ραπτάκης έγραψε ιστορία καθότι πρωτοστάτησε για τη μεταφορά του πλοίου «Liberty» στην Ελλάδα. Είπε ότι «χρειάστηκε πολλή εργασία, κατ αρχήν επικοινωνήσαμε με την αντιπροσωπεία μας στο Κογκρέσο, με τη Ναυτική Διοίκηση, τα μέλη του Κογκρέσου υπέβαλλαν νομοθέτημα για να επιτρέψουν κατ αρχή να μεταγραφεί το πλοίο στην κυριότητα της Ελλάδας. Επρεπε επίσης το πλοίο να ρυμουλκηθεί από τον ποταμό Τζέιμς Ρίβερ για να ετοιμαστεί και να μπορεί να ρυμουλκηθεί μέσω του Ατλαντικού Ωκεανού. Η χρηματοδότηση ήταν πολύ σπουδαία υπόθεση, στοίχισε περί τα δέκα εκατομμύρια δολάρια». Πρόσθεσε πως «πολλοί Ελληνες εφοπλιστές χρηματοδότησαν την προσπάθεια αλλά ο μεγαλύτερος δωρητής ήταν ο καπετάν Βασίλης Κωνσταντακόπουλος, ο οποίος πέθανε αλλά πρόφτασε και είδε το όνειρο που έγινε πραγματικότητα. Επίσης, βοήθησε ο Σπύρος Πολέμης από Συνέχεια στη σελίδα 8 Στον Senator, Λεωνίδα Ραπτάκη, συγχαρητήρια και πάντα με τις καλύτερες ευχές για συνεχείς επιτυχίες. Και εις ανώτερα. Με εκτίμηση, ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΙΤΡΕΛΗΣ και ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΚΡΗΣ Αndreas Restaurant 268 Thayer Street, Providence, RI Tel.: (401) Αγαπητέ φίλε Λεωνίδα θερμά συγχαρητήρια για την επιτυχημένη πολιτική σου σταδιοδρομία. Και εις ανώτερα! Steve Pelardis SP Construction & Son Linden, NJ Αγαπητέ Λεωνίδα πάντοτε επιτυχίες και πάντοτε υπέρμαχος των ελληνικών μας θεμάτων. Βασίλης και νίνα Γκατζούλη Congratulations on your reelection to the Senate again and good luck in your future. Your friend Andreas Andreopoulos Cranston, RI Σύλλογος «Ζωοδόχος Πηγή» Ανδρου Η Ανδρος, το πανέμορφο νησί των Κυκλάδων, παινεύεται για τα ξενιτεμένα του παιδιά που προκόβουν και ξεχωρίζουν ως επιχειρηματίες και οικογενειάρχες. Oμως δίκαια υπερηφανεύεται για ένα τέκνο της από τα Αποίκια τον Λεωνίδα Ραπτάκη που είναι ένας αυτοδημιούργητος επιχειρηματίας και ταυτόχρονα υπηρετεί πιστά την Ομογένεια, τις ΗΠΑ και την Ελλάδα από τη θέση του Πολιτειακού Γερουσιαστή (State Senator) στο Rhode Island. Λεωνίδα, μας κάνεις υπερήφανους. Σου ευχόμαστε πάντα επιτυχίες. Ο πρόεδρος Αντώνης Τριγώνης, το Διοικητικό Συμβούλιο και άπαντα τα Μέλη Dear Lou, Three of our ancestors grew up together in a beautiful village called Strapouryies, in Andros with great ethics and close family ties. They were strong in body, mind and spirit and successfully struggled to formulate a new life here in the U.S. The preservation and love of their roots was evident in their daily lives and we gladly inherited the same passionate connection in the next generation. However, you, Lou, exemplify their fervent spirit and have gone beyond their dreams and expectations. You have made us proud of your persevering efforts in the name of Hellenism. You set a "high-standard" example, and are an inspiration, to say the least, for all Greek-Americans. Congratulations to you and the family, on this well-deserved honor, With love, Your cousins, Tina Padas-Mavroudis, emmanuel, Michael and Christos Mavroudis Michael (Stylianos), Dorothy and Doreen Steloos

8 8 ΠΡΟΣΩΠΟ την Αγγλία. Ο Πέτρος Λουλούδης από την εταιρεία Βέλμαρ Ιντεστρις έπαιξε σπουδαίο ρόλο για τη ρυμούλκηση του πλοίου από το Τζέιμς Ρίβερ και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την προετοιμασία του πλοίου να ρυμουλκηθεί στην Ελλάδα. Χρειάστηκαν 45 μέρες για να διασχίσει τον Ατλαντικό, ξεκίνησε την ημέρα του Αγίου Νικολάου 6 Δεκεμβρίου και έφτασε στην Ελλάδα στις 13 Ιανουαρίου». Ο κ. Ραπτάκης είπε ότι «το πλοίο είναι μουσείο και μάλιστα στις 20 Ιουνίου είχε προγραμματιστεί ένα ναυτικό συνέδριο». Μιλώντας για το ζήτημα που αντιμετωπίζει η Ελληνική Ενωση «Παιδεία» για την ανοικοδόμηση του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών, παρεκκλησίου και υπαίθριου Ελληνικού θεάτρου μέσα στον περίβολο του πολιτειακού Πανεπιστημίου του Ροντ Αϊλαντ, είπε ότι «είχαμε καλή σχέση με τον προηγούμενο πρόεδρο του Πανεπιστημίου Δρ. Καράδερς, δημιουργήθηκε καλή σχέση με το πανεπιστήμιο του Ροντ Αϊλαντ και το πανεπιστήμιο Αιγαίου στη Ρόδο, υπογράφτηκαν διάφορες συμφωνίες, φοιτητές από το πανεπιστήμιο του Ροντ Αϊλαντ να μεταβαίνουν στη Ρόδο τους καλοκαιρινούς μήνες και να συμμετέχουν σε προγράμματα, αλλά από τότε που ανέλαβε ο καινούργιος πρόεδρος ο Δρ. Ντούλι τα πράγματα δεν πηγαίνουν καθόλου καλά. Επίσης, η απουσία μου από την πολιτική σκηνή επί δύο χρόνια δεν βοήθησε. Αυτό που συνέβη είναι ότι «η Οργάνωση Παιδεία καθυστέρησε λόγω διαδικασίας έκδοσης αδειών, εξεύρεσης χρημάτων και τις τελευταίες ενενήντα μέρες το Πανεπιστήμιο απειλεί να τερματίσει το ενοικιοστάσιο και να γκρεμίσει τα ήδη υπάρχοντα κτίσματα, η αξία των οποίων υπερβαίνει το ένα εκατομμύριο δολάρια, πράγμα το οποίο αποτελεί ντροπή για το πανεπιστήμιο του Ροντ Αϊλαντ αλλά και για την πολιτεία διότι δεν έχει ξοδευτεί ούτε ένα δολάριο από τους φόρους των πολιτών. Το Πανεπιστήμιο απαιτεί να συγκεντρωθούν δύο εκατομμύρια δολάρια κι είναι αποκαρδιωτικό να βλέπεις τον πρόεδρο Ντούλι που έχει επιλέξει να επιτεθεί αυτό το έργο». Στην ερώτηση γιατί νομίζετε πως κάνει κάτι τέτοιο, είπε «δεν γνωρίζω» και συνέχισε: «ήταν πολύ προσβλητικό για μένα να δω στη διάρκεια της τελετής της αποφοίτησης που έγινε μέσα σε κλειστό χώρο όπου σημαίες άλλων χωρών, εκτός βέβαια των Ηνωμένων Πολιτειών, υπήρχαν κρεμασμένες εκεί προς τιμή των φοιτητών που αποφοιτούσαν και οι οποίοι κατάγονταν από αυτές τις χώρες, αλλά η ελληνική σημαία δεν είχε αναρτηθεί παρόλο ότι αποφοιτούσαν και παιδιά από την Ελλάδα, σε αντίθεση με την τουρκική σημαία που ήταν αναρτημένη». Πρόσφατα ο γερουσιαστής Λεωνίδας Ραπτάκης ψήφισε υπέρ του γάμου ατόμων του ιδίου φύλου στην πολιτεία του Ροντ Αϊλαντ. Οταν τον ερωτήσαμε αν δέχθηκε αντιδράσεις για τη στάση του αυτή από την Ελληνοαμερικανική Κοινότητα, είπε «όχι, απεναντίας πολλά μέλη της Ελληνοαμερικανικής Κοινότητας επικοινώνησαν μαζί μου ζητώντας να υποστηρίξω την πρωτοβουλία αυτή» και συμπλήρωσε πως «το νομοθέτημα τροποποιήθηκε πάρα πολύ για να προστατεύσει την Ελληνορθόδοξη Εκκλησία στο Ροντ Αϊλαντ πως δεν μπορεί να γίνει μήνυση στην Εκκλησία αν δεν δεχθεί να τελέσει γάμο ατόμων του ιδίου φύλου, ή να ενοικιάσει την κοινοτική αίθουσα. Μιλώντας με πολλούς Ελληνοαμερικανούς για το θέμα μου είπαν ότι είναι κι αυτοί παιδιά του Θεού». Αναφορικά με την πορεία του προέδρου Ομπάμα, είπε ότι «πρόσφατα αντιμετωπίζει σοβαρά θέματα και οι πολίτες περισπώνται από την επικέντρωσή τους στο θέμα της Οικονομίας». εθνικοσ κηρυξ Λεωνίδας Ραπτάκης: Η δυνατή φωνή της Ελλάδος στην Αμερική Συνέχεια από τη σελίδα 7 Αγαπητέ φίλε Λεωνίδα συγχαρητήρια για τα επιτεύγματά σου. Σου ευχόμεθα καλή υγεία και δύναμη. Να επιμένεις για το σωστό και το δίκαιο της Ελλάδος, της Κύπρου, της Ομογένειας αλλά και της Αμερικής. Γιάννης Ρήγας και Οικογένεια Ο Λεωνίδας Ραπτάκης στη φετινή γιορτή για την Ελληνική Ανεξαρτησία στο κυβερνείο του Ροντ Αϊλαντ, στην οποία συμμετείχαν μαθητές και μαθήτριες από τα ελληνικά σχολεία των κοινοτήτων Κράνστον, Νιούπορτ και Ποτάκετ. Ο Λεωνίδας Ραπτάκης στην ομάδα της κοινότητας του Ευαγγελισμού του Κράνστον συγκέντρωσης χρημάτων για τη βοήθεια και ανακούφιση των πυροπαθών της Ελλάδος. Ο γερουσιαστής Λεωνίδας Ραπτάκης με τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Τζόσεφ Μπάιντεν σε πολιτική εκδήλωση στην Ουάσιγκτον.

9 ΣΑΒΒΑΤΟ 22 - ΚΥΡΙΑΚΗ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΠΡΟΣΩΠΟ 9 Ο Λεωνίδας Ραπτάκης με την οικογένειά του και τα εξαδέλφια του στο νησί τους την Ανδρο. Ο Λεωνίδας Ραπτάκης με την οικογένειά του, την σύζυγό του Ντόνα, τον γιο Νίκο και την κόρη Αλεξάνδρα σε επίσκεψη στον Παρθενώνα. Ο Λεωνίδας Ραπτάκης με την σύζυγο του Ντόνα και τα παιδιά του Νικόλαο και Αλεξάνδρα στο νησί της καταγωγής του, την Ανδρο. Ο γερουσιαστής Λεωνίδας Ραπτάκης υποδέχεται το πλοίο «Λίμπερτι» με ενέργειες του οποίου μεταγράφηκε από την Αμερική στην Ελλάδα και ρυμουλκήθηκε εκεί. Το πλοίο «Λίμπερτι» που δόθηκε από την Αμερική στην Ελλάδα με ενέργειες του Λεωνίδα Ραπτάκη σήμερα έχει αναπαλαιωθεί και αποτελεί Ναυτικό Μουσείο.

10 10 εθνικοσ κηρυξ στο επόμενο «περιοδικό» σάββατο 29 - κυριακή 30 ιουνίου 2013 δωρεάν με τον «εθνικό κήρυκα» Οι δωδεκανήσιοι της αμερικής και τα δωδεκάνησα a b

11 ΣΑΒΒΑΤΟ 22 - ΚΥΡΙΑΚΗ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΘΕΜΑ 11 Περιήγηση στην Ιωνία Του Κώστα Σταματόπουλου* Το σύγχρονο αεροδρόμιο της Σμύρνης δεν έχει σχέση με αυτό στο οποίο είχα προσγειωθεί πριν από 40 χρόνια. Επί πλέον βρίσκεται στα νότια της πόλης, ενώ το άλλο ήταν στον κάμπο του Ερμου, κάπου ανάμεσα στο Κορδελιό και την Μενεμένη. Θυμάμαι πώς τότε με καλωσόρισαν τα Δύο Αδέλφια, το βουνό με την δίδυμη κορυφή στην άλλη πλευρά του κόλπου όπου τις παραμονές της Καταστροφής παρουσιάσθηκε σε μία εξαδέλφη μας στο όνειρό της οδυρoμένη η Παναγιά. Τώρα τα πάντα μου ήσαν άγνωστα και καθώς προχωρούσαμε έβλεπα με απόγνωση να εκτείνονται επί χιλιόμετρα τα άχαρα προάστια, πάνω δε στον δρόμο που οδηγούσε στην πόλη συνεργεία, μικροβιοτεχνίες και καταστήματα με φωτιστικά. Το δεύτερο πλάνο ήταν ακόμη χειρότερο (άνω τελεία) γκρινιάζομε εμείς στην Ελλάδα και σωστά για την πολεοδομική μας αναρχία, πλην στα ζητήματα αυτά η παρ ημίν κατάσταση είναι «Ευρώπη» συγκριτικά με την εδώ επικρατούσα. Κατά εκατοντάδες πανύψηλα κτήρια, σκαρφαλώνουν στις πλαγιές, καβαλούν τις βουνοκορφές, επεκτείνονται πάνω σε μπαζωμένες παραλίες και προχωρούν θρασύτατα όλο και πιο ψηλά, όλο και πιο πέρα, ανά ομοιόμορφες συστάδες, κατακτώντας και κατατρώγοντας τα πάντα, σε μεγέθη δυσθεώρητα και σε εξουθενωτικούς αριθμούς. Καθώς παρακάμπταμε την πόλη ανατολικά εις μάτην έψαχνα να βρω ένα σημάδι να πιαστώ, να μπω, να επιστρέψω στον τόπο συμμαχώντας με το τοπίο. Η επιγραφή σε διασταύρωση, μεταξύ άλλων αγνώστών μου ονομάτων, Buca και πιο κάτω Bornova και Karsiyaka επιβεβαίωσαν την υποψία μου ότι το βουνό απέναντί μας ήταν ο Σίπυλος. Οσο για την Σμύρνη, αυτή καθαυτή, δύο μόνον φορές μου παρουσιάστηκε και τούτο εξαιρετικά φευγαλέα: η πρώτη, από το διάσελο -που θυμίζει έντονα αντίστοιχο πέρασμα στο Δερβένι της Θεσσαλονίκης- μεταξύ των υπωρειών του ιωνικού Ολύμπου και του Σιπύλου (αλλά και του λυδικού μεσόγειου κάμπου και του κόλπου της Σμύρνης), καθώς επιστρέφαμε από το Νυμφαίο κι η δεύτερη, λίγο αργότερα την ίδια ημέρα, από τον μεγάλο αυτοκινητόδρομο της Ερυθραίας μετά το Κοκάρ γυαλί, όταν κοιτώντας πίσω, μου φανερώθηκε από απόσταση ο λόφος του Πάγου με την «δική» μας Σμύρνη στα πόδια του: μεγέθη μικροσκοπικά σε σχέση με τον τεράστιο οικισμό που την περιβάλλει και που την σκότωσε, ίσως ακόμη πιο πολύ, ακόμη πιο μόνιμα, από την αιματηρή και πύρινη τομή του Το Νυμφαίο («Νύφιο», τουρκιστί παλαιότερα «Νιφ», νυν «Μουσταφακεμάλπασα») ήταν το πρώτο σημείο μας παλιννόστησης. Εντυπωσιακό στην είσοδο της πόλης το ανάκτορο του Ιωάννη Βατάτζη, δείχνει να αναστυλώνεται. Αφήνοντας εκεί το αυτοκίνητο, τραβήξαμε την ανηφόρα προς τις απάνω γειτονιές σε αναζήτηση του βυζαντινού κάστρου. Καθώς ψηλώσαμε, η πόλη φανερώθηκε μπροστά μας, συμπαθητικά κουρνιασμένη σε μια κόγχη του βουνού, με τον μεγάλο λυδικό κάμπο ανοικτό μπροστά της, και απέναντι τον Σίπυλο. Στο κέντρο της, ένα απλό τζαμί και αρκετά πλατάνια. Από τον λόφο της σημαίας -η τελευταία μανία τους εδώ, μανία κοινωνίας στρατοπέδου, είναι να μπήγουν στους λόφους, σε σημεία περίοπτα, τεράστιες σημαίες- όπου κατά λάθος αναρριχηθήκαμε, φάνηκε στην άλλη πλευρά ενός χειμάρρου, ο απότομος λόφος του κάστρου, με τα εντυπωσιακά χαλάσματα με πύργους, σε τρεις επάλληλες σειρές, καθώς και άλλα, κάθετα προς τα πρώτα, κατά μήκος του ρέματος έως πάνω στο βουνό. Παιδιά πετούσαν αετούς. Ο ήλιος πάλευε με τα σύννεφα ενισχύοντας την δραματικότητα των ερειπίων αυτών που μαζί με το κάτω ανάκτορο, στέγασαν κάποτε την αυλή των Βατάτζηδων και των Λασκάρεων. Απέναντί μας έβγαζε κυριολεκτικά μάτι η σημαία, κατακόκκινη και επιθετική. Κατηφορίζοντας προς το κέντρο της πόλης απαντήσαμε λίγα παλιά ενδιαφέροντα σπίτια. Γραφική η πλατεία με τα παλιά και μάλλον ξεχαρβαλωμένα καφενεία και τα πλατάνια και το φρικτό πλην αφελές «διακοσμητικό» στεγνό σιντριβάνι, στο μέσον της, μπροστά στο τζαμί. Ημερα πράγματα και ευτελή, που θύμιζαν την Γουμένισσα ή τον Λαγκαδά του Η Σκάλα των Βουρλών άκρως ταλαίπωρη, ενώ ο υψηλός τσιμεντένιος κυματοθραύστης κρύβει από την κώμη την θέα της θάλασσας και του νησιού του Αη Γιάννη. Δεν πήγαμε στις Κλαζομενές. Το καφενείο του Μπατή, μία ελληνική επιγραφή σε παντοπωλείο, είναι τα μόνα στοιχεία που εντοπίσαμε από το προ του 1922 παρελθόν. Οσο για το φερόμενο ως σπίτι του Σεφέρη ξενοδοχείο, είναι ένα κτίσμα και μία διακόσμηση ανυπόφορα κίβδηλη, απόδειξη της πλήρους αδυναμίας των Τούρκων να επικοινωνήσουν πραγματικά με το Αιγαίο. Στο τζάκι η φωτογραφία του ποιητή, περιβαλλόμενη από τουλάχιστον άλλες πέντε του Ατατούρκ. Ωστόσο μετά το πρώτο ευχάριστο ξάφνιασμα στο βυζαντινό Νυμφαίο, μας περίμενε την ίδια ημέρα και δεύτερη το ίδιο καλή έκπληξη, όπου το παρελθόν έφθανε αβίαστα σε εμάς για να μας αποκαλύψει την αλήθεια του τόπου στο αιγαιοπελαγίτικο Λυθρί, στα πόδια του λόφου της αρχαίας Ερυθραίας, πάνω στην θάλασσα. Στην κορυφή του, δυο βήματα από τον αρχαίο ναό (και την αναπόφευκτη τεράστια τουρκική σημαία), το ξεκοιλιασμένο λευκό εσωτερικό της επιβλητικής Αγίας Ματρώνας αστράφτει στον δύοντα ήλιο. Ταπεινά τα σπίτια του χωριού, κτισμένα με την εμφανή πέτρα στο χρώμα της σκουριάς, όπως αυτά του Κάμπου αντίκρυ, με πότε - πότε κάποιο ελαφρό πασπάλισμα νεοκλασσικισμού, και διάφορα αρχαία μαρμάρινα μέλη στην λιθοδομή, ορισμένα ενεπίγραφα. Κυπαρίσσια, φραγκόσυκα, λουλούδια σε γαλατσωμένους ντενεκέδες συμπληρώνουν την εικόνα του οικισμού που λες πως δεν κούνησε από τα Συκιά φυτρωμένη στο εσωτερικό του μικρού χαλάσματος που κάποτε ήταν το εξωκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους, στον χώρο της αρχαίας αγοράς. Απέναντι το μικρό αρχιπέλαγος των νησιών με το Γούνι, την Πλακιά και τα άλλα, κλείνει τον όρμο προς την Αιγνούσα που διακρίνεται καθαρά παρ όλο που έχομε τον ήλιο στο πρόσωπο. Γύρισα την πλάτη στο τουριστικό χωριό στα νότια του όρμου για να μη λερωθεί η ματιά και η μνήμη μου. Μετά τον λαιμό της χερσονήσου του Γκιούλ μπαχτσέ, του Υπόκρημνου των αρχαίων, σημείο μετά το οποίο στενεύει ο δρόμος και συναντάς την διασταύρωση προς το Καράμπουρνου, η «έσω Ερυθραία» είναι η πιστή ρέπλικα της Χίου. Οι Ελληνες στα 1920 ήσαν εδώ σχεδόν μεταξύ τους. Το φερόμενο ως σπίτι του Γιώργου Σεφέρη που είναι ένα ξενοδοχείο και εστιατόριο - καφέ. Συνέχεια στη σελίδα 12

12 12 ΘΕΜΑ Περιήγηση στην Ιωνία εθνικοσ κηρυξ Συνέχεια από τη σελίδα 11 Διάσπαρτοι στο τοπίο οικισμοί, από τότε εγκαταλελειμμένοι κι ακατοίκητοι. Μεμονωμένα ερείπια στους αγρούς. Τσόφλια, κελύφη αδύναμα, χωρίς πια αντοχή και δυνατότητα αντίστασης, ένα βήμα προτού τα ρουφήξει οριστικά η ανυπαρξία. Αντίκριζα συγκινημένος τα λείψανα των παλιών ξερολιθιών στους λόφους, σαν να έβλεπα μορφές πεθαμένων μου. Στα Βουρλά, μια νεοκλασσική επαρχιακή πολιτεία, ανάμεσα σε 4 λόφους, σώζεται η ελληνική συνοικία με τις κατοικίες και τα εμπορικά της καταστήματα, αρκετά καλά. Διατηρώ την εικόνα των νεροχελωνών στον ρύακα που διασχίζει την πόλη, στην γέφυρα του οποίου συναντήσαμε κάποιον που μας είπε, ότι σε ύψωμα στα νότια των Βουρλών, βρέθηκε μία σπηλιά με σταυρούς και ακατάληπτα (= ελληνικά γράμματα). Ζητούσε δε βοήθεια για να καταλάβει περί τίνος επρόκειτο και να αξιοποιήσει τουριστικά το εύρημά του. Κάναμε ίσως άσχημα που αντί της Αγίας Παρασκευής, επιλέξαμε να πάμε στα Αλάτσατα, τα οποία Η Ανάληψη στον Αγιο Ιωάννη στο Κιρκιντζέ. Το έξοχο κι εντυπωσιακό τέμπλο του ναού της Παναγίας που φιλοτεχνήθηκε σε τηνιακό μάρμαρο από τον Τηνιακό μαρμαρά Ιωάννη Χαλεπά, πατέρα του περίφημου γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά. μέχρι μυελού οστέων αδιάντροπα έχει ευτελίσει και εξευτελίσει ο τουρισμός. Ωστόσο στην εκκλησία της Παναγίας θαυμάσαμε το μεγαλοπρεπές μαρμάρινο εικονοστάσι, σε ύφος νησιώτικο, έργο του Ιωάννη Χαλαπά (πατέρα του Γιαννούλη), του έτους Καθώς πρόσφατα αποκαλύφθηκαν και συντηρήθηκαν οι αγιογραφίες του, το τέμπλο είναι κρυμμένο πίσω από έναν μπερντέ, γιατί ο ναός χρησιμεύει ως τέμενος. Διασχίζοντας την Ερυθραία από την σύγχρονη εθνική οδό που διαπερνά το νότιο τμήμα της, προσπερνούμε στα μεσόγεια, τον ένα μετά τον άλλο τα χαλάσματα ελληνικών οικισμών που από καιρό έχουν περάσει στην άλλη πλευρά της ύπαρξης. Κατά τα άλλα, ολόκληρη η ακτή μια συμφορά. Σε απόσταση αναπνοής τείχος συνεχές τα τουριστικά συγκροτήματα σε παράταξη, η τάδε και η τάδε sitesi, η κάθε μια από αυτές προορισμένη για πολλές χιλιάδες ενοίκων Το Σιγαντζίκι, επίνειο του εντελώς αλλοιωμένου πια Σιβρισαριού, είναι μια συμπαθητική, άδεια λόγω εποχής και κάπως ξεχασμένη από τον χρόνο κωμόπολη μέσα στα πέτρινα τείχη, κτισμένα με το υλικό της γειτονικής Τέου από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, ως μία από τις βάσεις του οθωμανικού στόλου τον καιρό της πολιορκίας της Ρόδου. Στο κέντρο της ένα μικρό, όμορφο τζαμί, με άριστες αναλογίες και την πατίνα του χρόνου στα κεραμίδια του τρούλλου του. Μετά την Τέω - όπου μέσα στα ελαιόδενδρα, βρίσκεται ό,τι απομένει από τον ναό του Διονύσου, αρχιτεκτονικό αριστούργημα του Ερμογένους, η ακτή κλίνει προς τα νότια, και είναι παραδόξως αδόμητη. Τον λόγο μας τον αποκάλυψαν οι παραλίες, στις οποίες γίνονται αποβατικά γυμνάσια από τον τουρκικό στρατό. Πλήθος δε επί αυτών οι αποδείξεις. Απέναντί μας ο Κερκετεύς (Κέρκης) της Σάμου φαίνεται, λόγω αποστάσεως ενωμένος με την Μυκάλη. Μερικά χιλιόμετρα πιο πέρα, αφήνοντας το αυτοκίνητο κοντά στην άσφαλτο, προχωρούσαμε επί αρκετή ώρα σε έναν χωματόδρομο, έως την θάλασσα κι από εκεί ανηφορίσαμε στον δασωμένο με πεύκα λόφο στα νότια της μικρής κοιλάδας, με στόχο να φτάσουμε στο βυζαντινό κάστρο της Υψηλής (το μόνο που δεν κατέλαβαν οι Μογγόλοι στις αρχές του 15ου αιώνα), μεταγενεστέρως γνωστό και ως Ωβριόκαστρο ή Τσιφούτ Καλεσή, όταν βοσκοί που επέστρεφαν με τα κοπάδια τους στο χωριό τους μας είπαν πως ήμασταν σε στρατιωτική ζώνη και πως έπρεπε να φύγομε τάχιστα. Οπερ και επράξαμε. Οπου η περιοχή παραμένει άκτιστη, απολαμβάνει κανείς το φως, την ελαφράδα και την διαφάνεια της ατμόσφαιρας, την ανείπωτη ημεράδα της Ιωνίας, μιας άλλης και κάπως πιο ηδυπαθούς Αττικής. Δυο βήματα από εκεί στα αριστερά μας η Κολοφών, του Ανακρέοντος, όπου όλα τραγουδούσαν την χαρά της ζωής. Ο δρόμος τώρα διέσχιζε το Καΰστριο πεδίο με την ακτή του Αιγαίου στα δεξιά μας. Απέναντί μας σε αρκετή απόσταση τα φώτα του γιγαντωμένου -το πόσο θα το διαπίστωνα με φρίκη την επομένη- Κουσαντασιού. Περάσαμε την γέφυρα του ποταμού που το 1919 ήταν το όριο ανάμεσα στην ελληνική και την ιταλική ζώνη κατοχής. Προσεγγίσαμε το Σελτζούκ (πρώην Αγιασουλούκ, πρώην Αγιος Θεολόγος, πρώην Εφεσος), έχοντας προσπεράσει ένα μικρό αεροδρόμιο, καθώς και τον αρχαιολογικό χώρο της ελληνιστικής και ρωμαϊκής Εφέσου. Η νύχτα έπεφτε καθώς ανηφορίζαμε τις κορδέλες του δρόμου για τον Κιρκιντζέ. Από το ύψος του ξενοδοχείου, που συνδύαζε άριστα την οθωμανική εκλέπτυνση με το τοπικό βουνίσιο αρχιτεκτονικό ιδίωμα, κοινό σε Ανατολή και Ρούμελη, μας αποκαλύφθηκε ολόκληρο το χωριό, που γυρίζει την πλάτη στον κάμπο της Εφέσου, κτισμένο αμφιθεατρικά με τα λευκά σπίτια, και τις σειρές τα παράθυρα, κάτω από βαθύχρωμες στέγες. Τοπίο, κάπως σαν τις Μηλιές του Πηλίου. Ηπειρωτική αρχιτεκτονική, σαχνισιά, και τσατμάδες, άφθονη χρήση ξύλου. Στην δυτική πλαγιά, στο μέσον γειτονιάς ο Αγιος Ιωάννης Πρόδρομος (όπου το άλλο πρωί ανάψαμε ένα κερί μπροστά στην τοιχογραφία στην κόγχη της προθέσεως!), στην είσοδο δε του χωριού ο Αγιος Δημήτριος που αναστηλώνεται με προσοχή και καθαρίζεται το χωρίς πια εικόνες λαϊκό ωραιότατο τέμπλο, με τα πουλιά, τα φρούτα και τις γιρλάντες λουλουδιών, σε χρώματα λαδί, κυπαρισσί, μωβ, ροζ, κίτρινο και άλλα. Πάνω από την ωραία πύλη σώζεται μόνον η ανατολίτικη μορφή του Χριστού στο Ιερό Μανδήλιο. Στην βόρεια άκρη του χωριού και σε ένα από τα χαμηλά σημεία του, το μεγαλοπρεπές «Ομήρειο», μέσα στα δένδρα - κτισμένο και αυτό όπως το περιώνυμο ομώνυμό του εκπαιδευτήριο στην Σμύρνη, από την οικογένεια Ομήρου - μουσείο τώρα (υποτίθεται του εαυτού του και της ελληνικής εκπαίδευσης στην περιοχή ) και καφετέρια. Ομορφος, αλλά στην κόψη του ξυραφιού ο Κιρκιτζές, καθώς κινδυνεύει, υφιστάμενος ήδη την πολύπλευρα αλλοτριωτική επίθεση του τουρισμού, να μετατραπεί σε «ορεινά» Αλάτσατα. Ολα αυτά τα είδαμε το πρωί της 22ας Απριλίου. Στην Εφεσο, πρώτο εν συνεχεία σταθμό της ημέρας, περιοριστήκαμε στην επίσκεψη της ιουστινιάνειας βασιλικής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και στο παρακείμενο σελτζουκικό τέμενος του Ισάμπεϋ. Δυό κόσμοι, ο δεύτερος φερμένος κατ ευθείαν από την Ασία. Περάσαμε ξόφαλτσα από το ξεχυλωμένο Κουσάντασι (Σκάλα Νόβα, Νέα Εφεσο) -πατρίδα της προγιαγιάς μου Αικα-

13 ΣΑΒΒΑΤΟ 22 - ΚΥΡΙΑΚΗ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΘΕΜΑ 13 τερίνης (Καίτης) Γεωργιάδου- και συνεχίσαμε προς τα Σώκια, γενέτειρα του πάππου μου (Μιχαήλ Βογιατζόγλου), κοινή επαρχιωτούπολη που παρά την ασχήμια, μας άρεσε λόγω ευτέλειας, συγκρινόμενη με την νεόπλουτη αυθάδεια του Κουσαντασιού και των τουριστικών ογκωδών εγκαταστάσεων κατά μήκος της ακτής βόρεια από αυτό, έως τα τενάγη των εκβολών του Καΰστρου. Ο δρόμος στο σημείο αυτό γλύφει τις νότιες υπώρειες της Μυκάλης, που έχει μετατραπεί σε εθνικό πάρκο από στρατιωτική ζώνη που ήταν παλαιότερα. Ακολουθούμε στην ουσία την βόρεια ακτογραμμή του μιλησίου κόλπου στα αρχαϊκά χρόνια. Η πολλοστή αλλαγή ονομασιών είχε ως αποτέλεσμα να μη αναγνωρίζω πια κανένα από τα χωριά τα οποία διασχίσαμε, γνωστά σε μένα από ακούσματα (από την Εύφη κυρίως και την θεία Λιλή) κι από αναγνώσματα, χωριά άλλα αμιγώς χριστιανικά, άλλα μεικτά και άλλα τούρκικα. Περίπου δίωρη στάση στην Πριήνη, έναν από τους ωραιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ιωνίας. Καθώς από ψηλά ατενίζει τον κάμπο του Μαιάνδρου, μου θύμισε κάπως την Κασσώπη στο Ζάλογγο. Ο εξαίσιος ιωνικός ναός της Αθηνάς. Το άριστα διατηρημένο θέατρο με την ιδιότυπη σκηνή. Το βουλευτήριο. Από πάνω μας ο επιβλητικός βράχος της ακρόπολης με το αρχαίο και το βυζαντινό φρούριο. Γευματίσαμε μπροστά σε ένα υδραγωγείο, από την κομμένη καμάρα του οποίου έπεφτε το νερό από ψηλά δίπλα μας σε μια ανοικτή δεξαμενή. Συνεχίσαμε με κατεύθυνση δυτικά, καθώς μας πληροφόρησαν την ύπαρξη παλιού ρωμαίικου χωριού, του οποίου όμως αγνοούσαν το όνομα. Μπροστά μας το Αιγαίο με το Αγαθονήσι να διακρίνεται καθαρά και πίσω από αυτό αχνά και αξεχώριστα τα βουνά των Αρκιών, των Λειψών και πιθανώς της Πάτμου. Το Ντογάμπεϋ, έτσι λέγεται σήμερα το χωριό, είναι κτισμένο σε μια κόγχη της πετρώδους πλαγιάς της Μυκάλης που αντικρίζει την Καρίνα, και τις εκβολές του Μαιάνδρου, την ανοικτή θάλασσα και τον μεγάλο επίπεδο, παλιότερα δε ελώδη κάμπο. Στην δυτική πλευρά του ρέματος που χωρίζει το χωριό στα δυο, διάσπαρτα ερειπωμένα ελληνικά σπίτια κτισμένα στον σαμιώτικο ρυθμό. Ψηλότερα και στις δυο πλευρές του ρέματος ορισμένα είχαν αναστηλωθεί κι από μακρυά έμοιαζαν όμορφα. Από κοντά η εικόνα ήταν διαφορετική, καθώς είχε αλλού επικρατήσει Η Βασιλική του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και Ευαγγελιστή στην Eφεσο. μια μεσογειακής τουριστικής αισθητικής εκζήτηση, κι αλλού είχε εκδηλωθεί η τουρκική ψυχή του νέου νοικοκύρη, με προεξοχές και γαρνιτούρες εντελώς αταίριαστες με τον φτωχό, λιτό και αυστηρό σαμιώτικο ρυθμό... Σε ένα από αυτά, το λιγότερο ίσως πειραγμένο καίτοι αναστηλωθέν, τα αρχικά Κ.Λ. στο κάγκελο του φεγγίτη πάνω από τη εξώπορτα και την χρονολογία Ενα από τα πρώτα κτίσματα, χαμηλά στην είσοδο του χωριού, το ελληνικό σχολείο. Πουθενά όμως ίχνος εκκλησιάς. Οσες από αυτές γλύτωσαν μετά την Καταστροφή, κατεδαφίσθηκαν από φανατικούς δημάρχους την δεκαετία του Για μια στιγμή αισθάνθηκα βαθιά αλληλέγγυος με τον λαό αυτόν που κάθε τόσο βγαίνει από την θάλασσα, αποβιβάζεται στις ακτές, προωθείται όλο και πιο βαθιά στο εσωτερικό μέσα από τις κοιλάδες, κτίζοντας παντού εκκλησίες και σχολειά. Από την μια η θάλασσα, από την άλλη η αχανής προσχωματική ενδοχώρα, την οποία ανεπαίσθητα κατακτούσε, εισχωρώντας κατόπιν στις κοιλάδες πίσω από αυτήν, με μπροστάρη όχι κάποιον στρατηλάτη πολέμαρχο, αλλά τον παντοπώλη μικροέμπορο, που άνοιγε μπακάλικο στους μουσουλμανικούς οικισμούς αποκομμένους από τον πολιτισμό της πόλης αλλά ορεγόμενους τα προϊόντα της, πρόκοβε, καλούσε έπειτα κοντά του πρώτα την οικογένεια, μετά το σόι ολόκληρο και τέλος παλιούς συγχωριανούς και συντοπίτες. Ολοι μαζί τότε έκτιζαν, με χίλια βάσανα, μια πρώτη εκκλησιά, καθώς και ένα σχολείο. Κι ύστερα κάποιος από την κοινότητα ξέκοβε, και πήγαινε ακόμη μακρύτερα και άλλος ακόμη πιο πέρα. Κάτι σαν τις αρχαίες αποικίες, τηρουμένων των αναλογιών Στην συμβολή του δρόμου του χωριού με την δημοσιά, μια ταμπέλα καρφωμένη σε ξύλινο στύλο του ηλεκτρικού και διαφημίζουσα κάποια ταβέρνα, απεκάλυπτε το πρότερο όνομα του χωριού: επρόκειτο για τα Ντωμάτια. Τον Σεπτέμβριο του 1922, οι κάτοικοί του μαζί με τους ιερείς, σήκωσαν τα εικονίσματα των εκκλησιών τους και πέρασαν απέναντι στο Αγαθονήσι. Λίγη ώρα αργότερα περνούσαμε την γέφυρα του Μαιάνδρου, του γεννήτορα του μεγάλου κάμπου, που στα χρόνια των Ρωμηών ενίοτε πλημμύριζε, αποκόπτοντας τα χωριά της Μυκάλης από το Ακκιοϊ και τον Γέροντα, την μικρασιατική δηλαδή επικράτεια της Πριήνης στον βορρά από εκείνη της Μιλήτου στον νότο: ήταν το Μπαλατόβασι με τα κρυμμένα «γκιόλια», βαθιές τρύπες νερού, ικανές να καταπιούν τον απρόσεκτο καβαλάρη μαζί με το άλογο. Ο παππούς μου με τ όπλο στον ώμο γύριζε τα μέρη αυτά όταν αγόραζε καπνά. Λυπούμαι τώρα που δεν έτυχε να «εξομολογήσω» τους σωκιανούς συγγενείς μου, οι πιο πολλοί από τους οποίους κατοικούσαν στην Θεσσαλονίκη, όπου ο παππούς τους είχε εξασφαλίσει στο καπνεργοστάσιό του δουλειά. Οντας πιο απλοί άνθρωποι, απ ότι οι συγγενείς της άλλης πλευράς, ήσαν περισσότερο ριζωμένοι στις συνήθειες του τόπου και γνώριζαν πιο πολλά. Εχασαν δε τα πάντα φεύγοντας το 1922, ενώ οι άλλοι ήσαν ήδη με το ένα πόδι στην Αθήνα... Η γη το ίδιο επίπεδη με την θάλασσα. Δεξιά μας η θάλασσα, τα αβαθή της Καρίνας και της Πλάκας (οι εκβολές του μεγάλου ποταμού), μπροστά μας δυο γήλοφοι: Η αρχαία Λάδη, την οποία οι προσχώσεις του Μαιάνδρου ένωσαν προ πολλού με την στεριά. Στο νοτιότερο από τα δύο ύψωμα το Βατίκιοϊ, μικροσκοπικό χωριό, στο οποίο λοξοδρομούμε για να δούμε αν σώζεται κάτι από το «Πατινιώτικο», από όλα τα μικρασιατικά μετόχια της μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου το πιο σημαντικό. Γνωστό αρχικά ως «μετόχι του Πύργου», εγκαταλείπεται τα πρώτα χρόνια του 14ου αιώνα για να επανιδρυθεί στα μέσα του 16ου αφενός ως το επίνειο του Μαιανδρίου πεδίου και αφετέρου ως πέρασμα των Ρωμηών από το Αιγαίο πέλαγος πίσω στην Μικρά Ασία. Τούτο επί τρεις περίπου γενιές έως ότου δηλαδή το αχρηστεύσει ο Μαίανδρος, απομακρύνοντας και πάλι την θάλασσα. Διάδοχος του «Πατινιώτικου» και των γειτονικών Παλατίων (: Παλάτια / Μπαλάτ = μουσουλμανικό χωριό κτισμένο πάνω στα ερείπια της αρχαίας Μιλήτου), το Κουσάντασι, το οποίο δεν απειλείτο από κανένα ποταμό. Οπως και προ 25ετίας, έτσι και τώρα κατηύθυναν τα βήματά μας τα υψηλά καλογερικά κυπαρίσσια σε παράταξη, πολύ λιγότερα τώρα απ ότι στο παρελθόν. Κτισμένος με λευκή πέτρα ο αυλόγυρος του μετοχίου σώζεται στις τρεις του πλευρές σε ύψος ανθρώπου. Ανοικτή είναι μόνο η νότια μεριά, που σβήνει στην πεδιάδα, Η Πριήνη, ένας από τους ωραιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ιωνίας. Συνέχεια στη σελίδα 14

14 14 ΘΕΜΑ Περιήγηση στην Ιωνία εθνικοσ κηρυξ Συνέχεια από τη σελίδα 13 Ο αρχαιολογικός χώρος της Μιλήτου. την πάλαι ποτέ θάλασσα. Από την αποθήκη στα αριστερά της εισόδου διατηρείται μόνο ο βόρειος τοίχος κτισμένος με την ίδια λευκή πέτρα, ενώ οι τρεις άλλοι έχουν ξανακτισθεί πρόχειρα με τούβλα. Ξαναβρήκαμε το μαρμάρινο στόμιο πηγαδιού αρχαίου κιονόκρανου, ξεκολλημένο όμως και ταλαίπωρο και πεταμένο πιο πέρα. Σε αντίθεση με την πρώτη μου επίσκεψη όπου μας είχαν επιβεβαιώσει την εικασία ότι επρόκειτο για μοναστηριακό εξάρτημα - δείχνοντάς μας μάλιστα, στα δεξιά της εισόδου, απέναντι από την αποθήκη, την θέση του πάλαι ποτέ μικρού ναού, που είχε κατεδαφισθεί λίγο μετά το 1960, οι σημερινοί κάτοικοι (μια μεσόκοπη γυναίκα με λουλουδάτο σαλβάρι και ένας συνομήλικός της ντυμένος όπως οι δικοί μας χωρικοί το 1950/60), οι οποίοι μας κοιτούσαν όχι χωρίς κάποια καχυποψία, αγνοούσαν τα πάντα για την ιστορία του χώρου. 25 χρόνια είναι πολλά, όταν μάλιστα έχουν προηγηθεί άλλα 65. Ηλθε στον νου μου, όπως αρκετές φορές ετούτες τις ημέρες, η φράση του Σεφέρη ότι τα μέρη αυτά «έχουν χάσει τον ίσκιο τους», την σχέση τους δηλαδή με το παρελθόν. Διαγωνίως απέναντι από το μετόχι, φωτογραφίσαμε ένα ταπεινό ασβεστωμένο αγροτόσπιτο, με ιδανικές αναλογίες. Ο αρχαιολογικός χώρος της Μιλήτου έχει μια δραματικότητα μοναδική. Καταμεσής στον βάλτο υψώνεται ακέραιο το παμμέγιστο μαρμάρινο θέατρο καλύπτοντας ολόκληρο τον λόφο μέσα στον οποίο έχει σκαφτεί, με το βυζαντινό κάστρο να το προεκτείνει ακόμη ψηλότερα στην κορυφή. Από την κορυφή του, αποκαλύπτεται στην άλλη του πλευρά, το ίχνος του αρχαίου λιμένος, το ρωμαϊκό νυμφαίο, και μια όμορφα αναστηλωμένη κομψή ιωνική στοά, σ αυτό που κάποτε ήταν η πομπική οδός μιας από τις σημαντικότερες πόλεις του ελληνικού κόσμου. Ολα αυτά, άλλα μέσα στο νερό, όλο κροάσματα βατράχων που είχαν αληθινό πανηγύρι κι άλλα σε τόπο στεγνό. Αντίθετα το εξαίσιο μικρό σελτζουκικό τζαμί του Ιλίας μπέι -μακράν το ωραιότερο της Ιωνίας- έπεσε θύμα κακής αναστύλωσης, κάτι που φαίνεται και από μακρυά. Ο δρόμος μετά την Μίλητο διασχίζει ένα τοπίο σήμερα άγονο, άλλοτε καλλιεργημένο με αμπέλια, καθώς το Ακ κιοϊ, παλιά ρωμαίικο, σήμερα δε εξαθλιωμένο χωριό, κατευθυνόμενος προς τον Γέροντα (τουρκιστί Γιοράν: Από το μεγάλο απολλώνιο ιερό των Διδύμων). Μέγιστη η αντίθεση ανάμεσα στην στιβαρότητα του πελώριου πάλλευκου ναού και την απόλυτη ευθραυστότητα των ετοιμόρροπων σπιτιών του ελληνικού χωριού γύρω του, πολλά από τα οποία έχουν πλήρως καταρρεύσει. Θυμήθηκα την περιγραφή του Γέροντα από τον Saturnino Himenez, L Asie Mineure en ruines που τον επισκέφθηκε το 1923, όταν οι Ελληνες είχαν μόλις φύγει και δεν είχαν ακόμη φτάσει οι Τούρκοι (από την Μακεδονία) έποικοι. Η μεγάλη εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου (βασιλική με τρούλο), έτους 1866, φανερώνει την επίδραση της μεγάλης πατμιακής μονής, αλλά και την σχέση του Ευαγγελιστή με την Ιωνία, κολοβή, χωρίς την τριπλή αψίδα του ιερού. Και πάλι απέκλεισα ό,τι πρόστυχα τουριστικό από την ματιά μου. Ιούλιος του 1973: Τέσσερα νέα, ούτε καλά - καλά εικοσάχρονα παιδιά, τρία κορίτσια και ένα αγόρι, με το σακίδιο στον ώμο, έχοντας περάσει την νύκτα στην αμμουδιά της αρχαίας Πανόρμου, κάτω από την ζαλιστική ιωνική αστροφεγγιά, ανηφόριζαν τον στενό δρόμο προς τον Γέροντα, να βρουν ένα καφενείο, να πιούν έναν καφέ, να δουν επίσης με ποιο τρόπο θα έφθαναν στον επόμενο σταθμό της μικρασιατικής περιοδείας τους. Ο ήλιος ανέτειλε φλογίζοντας τους κίονες του αρχαίου ιερού, καθώς και τον λευκό τρούλο της νεοελληνικής εκκλησιάς απέναντί του. Το αγόρι τράβηξε μάλιστα μια φωτογραφία έτσι ώστε να φαίνεται ο τρούλος του ναού, ανάμεσα σε δύο αρχαίες κολώνες, ως απόδειξη της αδιάλειπτης -διότι έτσι τότε ενόμιζε- τρισχιλιετούς παρουσίας του Ελληνισμού σε τούτη την ακτή Τώρα, από την πλατεία του Γέροντα δεν υποψιάζεσαι τι σε περιμένει. Διατηρείς την ψευδαίσθηση της κλίμακας ενός χωριού, ξεχαρβαλωμένου μόνο λόγω χρόνου και Ιστορίας και ταλαιπωρημένου κάπως αισθητικά από τον τουρισμό. Λίγες εκατοντάδες μέτρα στα νότια του ιερού, μόλις περάσεις ένα σαμάρι και προτίθεσαι να προχωρήσεις ως την θάλασσα, δέχεσαι κατά πρόσωπο στην απόλυτη θρασύτητα του τσιμέντου και της ασφάλτου που δεν άφησε ακάλυπτη ούτε σπιθαμή ελεύθερης γης: το Αλτίν Κουμ, η Χρυσή Αμμος, θέρετρο των 40 ή ίσως και παραπάνω κατοίκων Το μεγάλο απολλώνιο ιερό των Διδύμων. ξεφύτρωσε από το πουθενά, σκοτώνοντας καθολικά την φύση όπου απλώθηκε και ξεριζώνοντας βίαια και οριστικά τον τόπο από το παρελθόν του, αδιάφορα ελληνικό ή τουρκικό. Τραπήκαμε σε άτακτη φυγή, επιλέγοντας τον παραλιακό δρόμο προς το Ακμπούκι, ρωμαίικο ψαροχώρι άλλοτε, στην θέση της αρχαίας Τειχιούσας, αγριεμένοι από τον εφιάλτη του τσιμέντου που μας καταδίωκε σε όλο το μήκος της ακτής. Στο δε Ακμπούκι, θεόρατα συγκροτήματα να έχουν κατακτήσει πλαγιές και βουνοκορφές... Αλλά και στα ενδότερα του κάμπου, κοντά στην διασταύρωση του δρόμου με την ευρεία εθνική οδό που οδηγεί στα Μύλασσα και από εκεί στο Μπόντρουμ/ Πετρώνιο/Αλικαρνασσό... Επεφτε πια η νύχτα σαν προσεγγίσαμε την νότια ακτή της λίμνης της Ηράκλειας. Απέναντι ο ιερός από τα βάθη του χρόνου Λάτμος (ο Λάτρος των βυζαντινών, το Μπεσπαρμάκ/ Πενταδάκτυλος των Τούρκων), το όντως μοναδικό στην όψη βουνό, με τους τεράστιους γρανίτινους σβόλους του που τον αποτελούν, να συγκρατούν το τελευταίο φως της δύσης και να μοιάζουν με πυρακτωμένα κάρβουνα. Μόλις στρίψαμε, στο χωριό Μπάφα, στα αριστερά του δρόμου προς την λίμνη ένα μεγάλο βυζαντινό φρούριο της εποχής των Λασκάρεων, μόλις που διακρινόταν στην κορυφή ενός λόφου. Στο σύγχρονο φτωχικό χωριό της Ηράκλειας, ανάμεσα στους κατακόρυφους βράχους, τους ελληνι-

15 ΣΑΒΒΑΤΟ 22 - ΚΥΡΙΑΚΗ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΘΕΜΑ 15 στικούς πύργους και τη λοιπή οχύρωση, το βυζαντινό καστρομονάστηρο του Μελανουδίου και τους λαξευμένους στην πέτρα καρικούς τάφους στην ακρολιμνιά, έχουν ξεφυτρώσει τέσσερις - πέντε μικρές pensions που κάνουν χρυσές δουλειές με όσους ελκύει η ερημιά, η ομορφιά και το μυστήριο του Λάτμου. Ο ιδιοκτήτης της κάθε μιας αναλαμβάνει αντί αντιτίμου που κυμαίνεται ημερησίως από 150 ευρώ σε 150 λίρες Τουρκίας, την ξενάγηση τόσο στα μοναστήρια του βουνού, όσο και με βάρκα σε εκείνα της λίμνης. Με οδηγό τον συμπαθέστατο ιδιοκτήτη γειτονικoύ πανδοχείου που έμοιαζε να γνωρίζει περισσότερα από εκείνον του δικού μας και που -πράγμα βασικό- λογάριαζε σε τ. λίρες και όχι σε ευρώ, αφήσαμε πίσω μας το χωριό ακολουθώντας ένα μονοπάτι που ανηφόριζε στο βουνό, πότε πλαισιωμένο με ξερολιθιές πότε ελεύθερο, περνώντας μέσα από αγρούς, πάνω από γεφυράκια, μέσα στην λαμπερή, ολόδροση και ανθισμένη χαρά της άνοιξης. Οσο ψηλώναμε τόσο η θέα πίσω μας άνοιγε κι όλο και περισσότερο γινόταν σαφές πώς η λίμνη ήταν κάποτε ο μυχός του κόλπου της Μιλήτου, κομμάτι δηλαδή του Αιγαίου. Σε έναν στύλο του ηλεκτρικού, ένα ζευγάρι πελαργών, τράβηξαν την προσοχή μας από το χαρακτηριστικό κροτάλισμα του ράμφους τους, ήχο που είχα να ακούσω από παιδί στο κτήμα, στο Γιαχαλάρ του θεσσαλικού κάμπου. Στον δρόμο δεν συναντήσαμε παρά δυο γυναίκες με σαλβάρια φορτωμένες φρύγανα που βιαστικά κατέβαιναν στο χωριό. Πιο πάνω ένα κοπάδι αγελάδες και ένα δεύτερο - με επί πλέον ένα μοσχαράκι- ακόμη ψηλότερα. Γύρω στην ώρα ανάβαση αφότου βγήκαμε από το χωριό, φάνηκαν από μακριά τα διπλά προς το μέρος μας τείχη της μονής των Κελλιβάρων με τις καλοδιατηρημένες επάλξεις, αλλού σφηνωμένες στα βράχια, αλλού συμπληρώνοντας τα μεταξύ δύο ογκολίθων κενά κι αλλού σκαρφαλωμένες σε δυσπρόσιτα ύψη, σχηματίζοντας πύργους και οχυρά απομονωμένα από το λοιπό μοναστήρι διαμερίσματα. Την μονή ίδρυσαν τον 7ο αιώνα καλόγεροι από την έρημο του Σινά διωγμένοι από τους Αραβες. Αγνωστο γιατί επέλεξαν να καταφύγουν στο βουνό του Ενδυμίωνα και της Σελήνης Τερματίζει απότομα, μαζί με τα λοιπά μοναστήρια του Λάτρους, τον βίο της περί το 1300 λόγω των Τούρκων γαζήδων που εγκαθίστανται στην περιοχή (την οποία επί δεκαετίες ταλαιπωρούσαν οι επιδρομές τους) αφού καταστρέψουν τα πάντα. Λίγες εκατοντάδες μέτρα πριν το μοναστήρι, το μονοπάτι διχάζεται. Μια πινακίδα με βέλος προς τα δεξιά, δείχνει πως ένα από τα σπήλαια με τις παλαιολιθικές απεικονίσεις που Εύρωμος: Ο εξαίσιος ναός του Διός, με το μάρμαρο όλο σταχτιές ανταύγειες. αποκαλύφθηκαν μετά το 1994, απέχει 3 χιλιόμετρα από εκεί. Οι τοιχογραφίες όντων με κεφάλι σε σχήμα ταυ και σώμα ένα μακρόστενο παραλληλόγραμμο από το οποίο εξέρχονται χέρια και κοντά πόδια, επεκτείνουν τον χρόνο του μυστηρίου του Λάτμου κατά μερικές χιλιάδες χρόνια. Τρεις προς νότο και ανατολή επάλληλες σειρές τειχών με επάλξεις προστατεύουν τον πυρήνα της μεγάλης μονής, με τα κελιά γύρω - γύρω σε παράταξη, τον πύργο, έσχατο καταφύγιο, και την σε μεγάλο βαθμό γκρεμισμένη εκκλησιά. Στον τοίχο του κάθε θολωτού κελιού μία σχεδόν τριγωνική εσοχή: το εικονοστάσι. Η θέα από τα στενά παράθυρα μαγευτική, προς την λίμνη και τον ανοικτό ορίζοντα, προς την κοιλάδα ή προς το βουνό. Εντός της πρώτης και σχετικά ευρύχωρης αυλής στα ανατολικά της μονής, μία πηγή, ο κύριος λόγος της επιλογής του συγκεκριμένου σημείου για να κτισθεί το μοναστήρι. Σε έναν αγρό σπαρμένο τεράστιες πέτρες, εκατό περίπου μέτρα έξω από το μοναστήρι, ένας σκαμμένος μονόλιθος/ παρεκκλήσι, κάτι σαν τεράστιο όστρακο, με θαυμάσιες απεικονίσεις του χριστολογικού κύκλου στην εσωτερική του λειεμένη πλευρά: την Υπαπαντή, την Μεταμόρφωση και την Σταύρωση. Κατεστραμμένη η χαμηλότερη σειρά τοιχογραφιών, όπως και τα πρόσωπα σε εκείνες που σώθηκαν. Εκμεταλλευτήκαμε το κενό ανάμεσα στην πρωινή εξόρμηση και την απογευματινή βαρκάδα στην λίμνη, για να πεταχτούμε με το αυτοκίνητο στον Εύρωμο. Μία σήραγγα 300 περίπου μέτρων κάτω από την οποία περνά η εθνική οδός, στο σύνορο ακριβώς μεταξύ Ιωνίας και Καρίας. Ο εξαίσιος ναός του Διός, με το μάρμαρο όλο σταχτιές ανταύγειες, προβάλλει μέσα στα ελαιόδενδρα, σε μικρή απόσταση από την άσφαλτο, σχεδόν άρτιος. Στο μέσον περίπου του ύψους των κιόνων της κυρίας πρόσοψης οι ραβδώσεις στην έξω πλευρά που πρώτη βλέπει ο επισκέπτης, αντικαθίστανται από μία επίπεδη και ενεπίγραφη επιφάνεια με γράμματα ελληνικά. Στην δεύτερη ματιά ο ναός έχει κάτι το παρακμιακό, μία δε υπερβολή και μία εκζήτηση λίγο βαρβαρική, όπως λχ στις διαστάσεις των κιόνων του που παρά είναι λεπτοί. Λίγο αργότερα σαλπάραμε από το βυζαντινό λιμάνι, κάτω από το αρχαίο κάστρο της Ηράκλειας, που αργότερα έγινε επισκοπείο και μονή, πατώντας πάνω σε καρικά μνήματα και σε αρχαίους δόμους από τα γύρω τείχη, ριγμένους ανάκατα στον βαλτότοπο και πλεύσαμε γοργά στην δυτική ακτή, κοντά στο σημείο όπου πρόσφατα βρέθηκαν τα ίχνη της Ιωνιαπόλεως, πόλη που μου ήταν άγνωστη. Οπου μικρή καλλιεργήσιμη πεδιάδα στις όχθες της λίμνης εκεί και ένα βυζαντινό οχυρό του 13ου αιώνα, σημάδι έντονης ανασφάλειας λόγω της εγγύτητας του εχθρού. Πρώτος σταθμός μας, το νησί κοντά στην δυτική ακτή κι απέναντι από μία pension/ εστιατόριο στην οποία για λίγο και χωρίς να καθίσομε, περνώντας το μεσημέρι, είχαμε σχολιάσει το παραλίμνιο χρυσό άγαλμα/είδωλο του Ατατούρκ. Νησί κατάφυτο με ψηλά δένδρα στα οποία φωλιάζει ένα είδος μεγάλων λοφιοφόρων ερωδιών με λευκό, υποκίτρινο, ροζ ή ασπρόμαυρο πτέρωμα. Τα νεροπούλια τινάχθηκαν ανάστατα και κράζοντας δυνατά άρχισαν να πετούν πάνω από τα κεφάλια μας, ανήσυχα, αλλ όχι πραγματικά τρομαγμένα. Δεν απομακρύνονταν, πιθανώς διότι είχαν φωλιές. Ο ουρανός γέμισε φτερουγίσματα και κραυγές. Στο νότιο άκρο του νησιού, πάνω στο νερό, ένα μικρό παρεκκλήσι αποκομμένο κάπως από το κύριο μοναστηριακό συγκρότημα. Πυκνό τείχος πανύψηλων τσουκνίδων μας απαγόρευσε την προσέγγιση στο εσωτερικό του νησιού από τα δυτικά. Οι δύο συνοδοιπόροι μου δοκίμασαν άλλον δρόμο, μέσα από τα βράχια της ανατολικής ακτής, αλλά αναγκάστηκαν να σταματήσουν και να γυρίσουν πίσω, φθάνοντας σε έναν ψηλό βυζαντινό τοίχο (= το νότιο όριο της κυρίως μονής) και νομίζοντας ότι δεν υπήρχε εκκλησία, την οποία ωστόσο ήμουν βέβαιος ότι την είχα δει όχι μόνον παλαιότερα, αλλά και την προηγουμένη ημέρα, ψηλά από την εθνική οδό. Καθώς απομακρυνόμασταν με την βάρκα πρόβαλε ο πάνω από τα δένδρα η μια από τις οξυκόρυφες κεραίες του σταυρού που κάποτε στήριζαν τον τρούλο, με το κομψό της τρίλοβο παράθυρο πλαισιωμένο με τούβλα. Οι μαρμάρινοι κιονίσκοι είχαν κλαπεί. Επιστρέψαμε και επαναλάβαμε το εγχείρημα από τα βόρεια, τούτη την φορά με επιτυχία. Ο λόγος ήταν ότι στο σημείο αυτό το δάσος ήταν το αποχωρητήριο των πουλιών που συνέχιζαν το πανδαιμόνιο πάνω από το κεφάλι μας. Στο επίπεδό μας τα πάντα κορμοί, κλαδιά, πέτρες, φρύγανα, ήσαν λευκά από την κουτσουλιά, δίνοντας κάπως την εντύπωση σεληνιακού και στοιχειωμένου τοπίου. Σώζονταν και οι τέσσερις τοίχοι του ναού σε μεγάλο ύψος καθώς και η τριπλή αψίδα του ιερού, η οποία έλαμπε στο έντονο απογευματινό φως. Τα συντρίμμια του θόλου και του τρούλου καταμεσής στον σηκό. Ωστόσο είχε αφαιρεθεί η μαρμάρινη επένδυση της θύρας της εκκλησίας, καθώς και εκείνης του νάρθηκα Ο πιο τολμηρός της παρέας παλεύοντας με τα αγριόχορτα και την πυκνή βλάστηση, έφθασε στην εξωτερική πλευρά του ιερού για να φωτογραφίσει τον πλούσιο του διάκοσμο, χαρακτηριστικό του 12ου κι ακόμη πιο πολύ του 13ου αιώνα. Η βάρκα τώρα έβαζε πλώρη για τα νησιά της ανατολικής ακτής και πιο συγκεκριμένα για την μονή της Παναγίας των Δύο Βουνών, όνομα που προσέλαβε από δύο μικρά γειτονικά νησιά με οχυρώσεις εκ των οποίων το βορειότερο ήταν το κυρίως μοναστήρι -ξεχώριζε μάλιστα το εξαιρετικών αναλογιών καθολικό με τον ενεπίγραφο κοσμήτη εξωτερικά στο υπέρθυρο της κεντρικής εισόδου- και το νοτιότερο χρησίμευε ως οχυρό και τόπο καταφυγής των μοναχών σε περίπτωση έσχατης ανάγκης. Στα βόρεια και σε αρκετή απόσταση φαινόταν ένα σχεδόν επίπεδο νησί, με χαλάσματα. Επρόκειτο όχι για μοναστήρι, αλλά για οικισμό, του οποίου το νεκροταφείο βρισκόταν στην αντίπερα ακτή, σε ένα από τα πέτρινα πλοκάμια του Λάτμου που εισχωρούν στο νερό. Τελευταίο προς επίσκεψη αφήσαμε το μοναστήρι που βρίσκεται στο νησί ακριβώς μπροστά στην Ηράκλεια, σε μικρή απόσταση από την ακτή. Oταν η στάθμη της λίμνης είναι χαμηλή, φθάνεις εκεί άνετα με τα πόδια. Οι επάλξεις ολόγυρα, το μικρό λιμάνι που περιλαμβάνεται στην οχύρωση, το καθολικό, ο ισχυρότερος πύργος σκαλωμένος στον υψηλότερο βράχο. Νύκτωνε. Ισα που βλέπαμε σαν αποβιβασθήκαμε στο βυζαντινό λιμάνι. Ο μεγαλόσωμος και κάπως οκνηρός σκύλος του ξεναγού και βαρκάρη μας περίμενε το αφεντικό του στην στεριά. Λίγα μέτρα πιο πέρα ανενόχλητοι από την συντροφιά μας κούρνιαζαν στις καλαμιές δυο λευκοί ερωδιοί. Ξημέρωσε η Πέμπτη 25η Απριλίου η ημέρα της μεγάλης ανάβασης. Αργήσαμε να ξεκινήσομε. Εχοντας επιλέξει την πιο ρεαλιστική για τις δυνάμεις μας διαδρομή, κινήσαμε Συνέχεια στη σελίδα 16

16 16 ΘΕΜΑ Περιήγηση στην Ιωνία εθνικοσ κηρυξ Συνέχεια από τη σελίδα 15 με το αυτοκίνητο να κάνομε τον γύρω της λίμνης και του ορεινού όγκου του Λάτμου για να καταλήξουμε στην άλλη πλευρά του βουνού. Από την δημοσιά κοιτώντας τις προς την λίμνη υπώρειες του, είδα από μακριά να τραυματίζει το απαράμιλλο τοπίο, ένα κι έπειτα ένα άλλο λατομείο! Αφήσαμε τον κύριο δρόμο προς τα Σώκια και στρίψαμε ανατολικά. Στο κεφαλοχώρι Σαρίκεμερ, διασχίσαμε τον Μαίανδρο πάνω σε μεταλλική γέφυρα, παράλληλη της παλιάς στενής και χαμηλής με τις πολλές καμάρες γέφυρας των καραβανιών, λίγο πιο πάνω στο ποτάμι. Αρχίσαμε να ανεβαίνομε απαλά σε έναν δρόμο στενό, όλο στροφές, στο μεγάλο πρανές της βορειοανατολικής ακανόνιστης πλαγιάς του Λάτμου. Στα αριστερά μας, λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά, στην πρώτη γραμμή των λόφων μετά τον κάμπο - πρώην θάλασσα, το τετράγωνο κάστρο της Μυούντος. Πιο πάνω, στην ίδια πάντα πλευρά, μια αβαθής λίμνη με πλήθος λευκά νεροπούλια κι ύστερα το ένα μετά το άλλο όλο και πιο φτωχά χωριά με κατακαίνουργια ωστόσο και εξαστράπτοντα τουρτοειδή τζαμιά. Οσο ανεβαίναμε τόσο πύκνωναν οι γρανίτινοι γίγαντες παντός σχήματος που κάποιο χέρι θεού είχε απιθώσει στο έδαφος. Τα μεγάλα φορτηγά, όλα της ίδιας εταιρείας, που διασταυρώνονταν με το αυτοκίνητό μας, αύξαιναν μέσα μου την ανησυχία, καθώς είχα ήδη διακρίνει δυο νταμάρια από μακριά. Στο χωριό Καράκαγια που ήταν ο προορισμός μας, επιβεβαιώθηκαν οι χειρότεροι φόβοι μου. Σε μικρή απόσταση από τα τελευταία σπίτια, στο ύψωμα, καταμεσής στην «έρημο» των ασκητών του Λάτμου με τους γκριζοκόκκινους βράχους από τους οποίους ξεπηδούν κουκουναριές, πιο πάνω O ορεινός όγκος της Μυκάλης. δε πεύκα και προς την κορυφή, κατά συστάδες, λίγα ψωραλέα ελατάκια, ανοικτά, ξεδιπλωμένα, τα σπλάχνα της γης σχηματίζουν ένα τεράστιο λευκό κρατήρα, από τον οποίο ανεβοκατέβαιναν φορτηγά φορτωμένα ψιλότατο κοσκινισμένο χώμα σαν άσπρη πούδρα από το οποίο είναι πασπαλισμένη πια η ευρύτερη περιοχή... στις δύο θα γίνει η επόμενη έκρηξη, μας είπαν οι εργοδηγοί... όπου αφήσαμε οδηγό και αυτοκίνητο. Στην εποχή μας ένα τοπίο αντέχει και διαρκεί λιγότερο απ ό,τι μια ανθρώπινη ζωή ακόμη και στην περίπτωση που είναι ποτισμένο ιερότητα η οποία επί χιλιετίες πέρασε από την μία στην άλλη πίστη ακέραιη και αλώβητη. Τώρα που το αίσθημα της ιερότητας εξέλειπε, ακόμη και ο πιο πνευματοφόρος χώρος αφανίζεται ασυγκίνητα από την πρόστυχη και παγκοσμίως ισχύουσα θρησκεία του άμεσου πλουτισμού. Φαύλος αλλοτριωτικός κύκλος απανθρωπιάς και βαρβαρότητος, καθώς και χαρακτηριστική περίπτωση αμαρτίας κατά του Αγίου Πνεύματος, που είναι η μόνη που δεν θα συγχωρεθεί! Επί μιάμιση ώρα βαδίζαμε στον καρόδρομο σχηματισμένο από τις ρόδες οχημάτων του λατομείου, η διεύθυνση του οποίου προφανώς αναζητά νέες εστίες καταστροφής. Οι τεράστιοι βράχοι που είχε συγκρατήσει η μνήμη μου, μπροστά από τους οποίους είχα περάσει την πρώτη φορά, τώρα τους είδα από απόσταση, σημάδι ότι είχαμε αποκλίνει από την διαδρομή των βυζαντινών καλογερικών μονοπατιών λόγω της συμφοράς του λατομείου. Ωστόσο περάσαμε δίπλα στο απέριττο νεκροταφείο των νομάδων γιουρούκων, με τον κάθε τάφο να υποδηλώνεται με δύο κάθετους μυτερούς σχιστόλιθους μπηγμένους στην γη στην θέση του κεφαλιού και των ποδιών. Δίπλα μας είχε καταχωθεί σωλήνας μάστευσης του νερού του βουνού και μεταφοράς του κάτω στο χωριό. Ψηλώναμε με κατεύθυνση την πριονωτή κορυφή και η έρημος του Λάτμου ξεδιπλωνόταν στο βλέμμα μας, ως το πιο βυζαντινό τοπίο που υπάρχει. Οι βράχοι όλων των μεγεθών και όλων των σχημάτων, και από αυτούς να ξεπηδούν καλογραμμένες στο φως θαλερές κουκουναριές και μικρά πευκάκια, με σαφέστατο περίγραμμα και χωρίς σκιά, όπως ακριβώς στην βυζαντινή ζωγραφική. Την ζωή και την κίνηση προσδίδει στο τοπίο το φως καθώς προχωρεί η ημέρα. Αλλους βράχους συναντήσαμε το πρωί και από άλλους βράχους περάσαμε κατεβαίνοντας το απόγευμα, μολονότι ακολουθήσαμε αυστηρά την ίδια πορεία. Ο συμπαθέστατος Τούρκος οδηγός μας έτρεχε μπροστά μας, σταματώντας κάθε τόσο για H μονή του Στύλου. να τον φτάσει το πιο αργό μέλος της συντροφιάς. Σε μια διασταύρωση επιλέγοντας το δεξί μονοπάτι αντί του αριστερού, βρεθήκαμε και πάλι να διασχίζουμε ένα σημείο που δεν γνώριζα. Προσπεράσαμε μία στάνη κατσικιών. Από μία καλύβα κτισμένη με ξηρολιθιά και της οποίας κάπνιζε η επίσης πέτρινη, τετράγωνη κοντή καμινάδα, βγήκαν δύο γυναίκες με σαλβάρια τρέχοντας προς το μέρος μας. Η πιο μεγάλη, μαντηλοδεμένη όπως και η νεαρή, τσίριζε έξαλλη, με τον τόνο φωνής και τις υψηλότατες και διαπεραστικές νότες στις οποίες συχνά φθάνουν και οι δικές μας χωρικές. Ζητούσε ένα κινητό για να μιλήσει με τον γιο της που από την προηγουμένη είχε εξαφανισθεί στα Σώκια, ενώ τόσα ζώα ήσαν ετοιμόγεννα! Την ακούγαμε να εξακολουθεί ξαναμμένη να ωρύεται, καθώς λίγο πιο πέρα κάναμε μια πρώτη στάση να ξεκουρασθούμε στα ριζά μιας απότομης πλαγιάς. Το μοναστήρι είναι άλλη μιάμιση ώρα «περπάτημα» μας είπε ο οδηγός. Εννοούσε σκαρφάλωμα. Μονοπάτι δεν υπήρχε για να το ακολουθήσομε. Υπήρχε μόνο βαμμένο στα βράχια ένα λευκό και ένα κόκκινο σημάδι, ανά διαστήματα, ακολουθώντας μια νοητή ευθεία που έτρεχε χωρίς λοξοδρομήσεις στην πλαγιά, μέσα από πυκνούς αγκαθωτούς θάμνους, γλιστερούς βράχους, στενότατα περάσματα χωρίς να έχεις κάπου να πατήσεις το πόδι, σημεία κυριολεκτικά άβατα. Οι υπάλληλοι της δημοτικής υπηρεσίας των Μυλάσσων που σημάδεψαν τα βράχια αγνοούσαν την ύπαρξη του παλιού μονοπατιού από το οποίο είχαμε ανεβεί στην μονή προ 25ετίας, άνετα, με ολόκληρο τηλεοπτικό συνεργείο που μας συνόδευε -γνωστό στο Καράκαγια και εισέτι εν χρήσει-, ήταν το ίδιο, όπως διαπιστώσαμε, από το οποίο πριν από 1000 τόσα χρόνια ανεβοκατέβαιναν ηγούμενοι, καλόγεροι και υποτακτικοί! Τώρα σκαρφαλώναμε όπως τα αγρίμια με οπωσδήποτε λιγότερο ένστικτο, ευστάθεια και αντοχές από αυτά. Πίσω μας εκτεινόταν ολόκληρη η έκταση του λατμικού τοπίου ανατολικά της οροσειράς, στην καρδιά του οποίου διακρίναμε, λευκούς λεκέδες λόγω αποστάσεως, άλλα δύο λατομεία, το ένα από τα οποία πρέπει να είναι αυτό που είχα εντοπίσει το πρωί από την άλλη πλευρά της λίμνης. Σε ένα μικρό πλάτωμα που κοντοσταθήκαμε για να ανασυγκροτηθούμε, πρόβαλε ξαφνικά ένας βοσκός -έτσι μας είπε ο οδηγός μας που αντάλλαξε λίγα λόγια μαζί τουπου μόνο με βοσκό δεν έμοιαζε και άλλωστε δεν είχε κοπάδι. Ξανθός, καλοντυμένος και ατσαλάκωτος, έμοιαζε ξεκούραστος και είχε ένα ύφος σαν να βρισκόταν στο μεϊντάνι. Μπροστά μας και αρκετά πιο αριστερά από την κύρια κορυφή, ο Λάτμος σχημάτιζε μία βαθιά, απότομη, πετρώδη πτύχωση, προβάλλοντας ένα άλλο στενόμακρο βουνό, πιο χαμηλό από την κυρίως οροσειρά και σχεδόν παράλληλό της. Σ αυτό, λίγο πιο κάτω από την κορυφογραμμή, σε μία ανεπαίσθητη μέσα στις τόσες βραχώδη έξαρση καλυμμένη με ψιλόλιγνα πεύκα, βρίσκονται, στα 760 περίπου μέτρα υψόμετρο, τα χαλάσματα του πρωτομονάστηρου της Λατρηνής ερήμου: η μονή του Στύλου που δημιουργήθηκε γύρω από τον βράχο στον οποίο ασκήτευε περί το 950 ο άγιος Παύλος ο νεώτερος. Ηγούμενός του τον 11ο αιώνα ο όσιος Χρι-

17 ΣΑΒΒΑΤΟ 22 - ΚΥΡΙΑΚΗ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΘΕΜΑ 17 στόδουλος ο ιδρυτής της μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στην Πάτμο, ο επονομαζόμενος Λατρηνός. Δεν βρήκα τον πύργο μπροστά στον οποίο προ 25ας σταματήσαμε να ξαποστάσομε, νομίζοντας πως ήταν βράχος και πως ακόμη απείχαμε από την μονή, όταν τον αναγνώρισα φέρνοντας στην μνήμη μου φωτογραφία του 1913 δημοσιευμένη στον τόμο του Theodor Wiegand για τον Λάτμο. Η δε στενή καμάρα της πύλης από την οποία τότε περάσαμε, στα πόδια υψηλού βράχου τον οποίο συμπλήρωνε κτιστός τετράγωνος πύργος είχε καταρρεύσει κι από τον πύργο δεν σώζονται πια παρά δυο - τρεις ετοιμόρροπες σειρές πέτρες. Γενικά η μονή του Στύλου δεν είναι πια παρά ένας άμορφος σωρός λίθων και οστράκων, μέσα από τον οποίο φύονται τα πανύψηλα και αρκούντως ταλαιπωρημένα από τις καταιγίδες πεύκα. Κολατσίσαμε αυγά, ντομάτα και χορτόπιτα που είχε φέρει στο σακίδιό του ο οδηγός κι ενώ οι λοιποί αποκαμωμένοι ξάπλωσαν στους όγ- τους δυο λόφους της Λάδης να φαίνονται καθαρά και πέρα από αυτούς το Αιγαίο. Δεξιότερα και προς τον βοριά έκλεινε τον ορίζοντα ο ορεινός όγκος της Μυκάλης επεκτεινόμενος με τα χαμηλότερα βουνά προς την οροσειρά της Μεσωγίδος της οποίας αυτά αποτελούν προέκταση. Μια φλούδα είναι η Ιωνία αν το καλοσκεφθείς! Επέστρεψα στο σημείο που κείτονταν, κυριολεκτικά χυμένοι στο έδαφος, οι άλλοι και παρεκάλεσα τον οδηγό που καθόταν με την πλάτη σε έναν κορμό, να με οδηγήσει στο σπήλαιο. Η σχηματική εικόνα και διάταξη της μονής που θαρρούσα πως είχα συγκρατήσει ήταν σε μεγάλο βαθμό προϊόν της φαντασίας μου. Προηγουμένως είχα μεν στραφεί προς την σωστή κατεύθυνση, και έτσι ανακάλυψα τα ίχνη της πυλίδος από την οποία είχαμε εισέλθει στο μοναστήρι την άλλη φορά, πλην όμως δεν κατάφερα να βρω το σπήλαιο του Αγίου Παύλου. Ούτε θυμόμουν πόσο δύσκολη ήταν η πρόσβαση, μέσω ενός στενού ανη- χους και τα αραιά πεύκα του βουνού. Δεν αισθανόμουν την αντοχή να επαναλάβω την παλαβομάρα μου του Ξαπλώνοντας μπρούμυτα και σκύβοντας κάπως το κεφάλι στο κενό, είδα αρκετές από τις λαμπρές τοιχογραφίες που κοσμούν την σπηλιά - ασκηταριό, με κεντρική την απεικόνιση της Μεταμορφώσεως. Τα χρώματα ολόδροσα και το πάλλευκο ιμάτιο του Χριστού όντως εξαστράπτον ως ήλιος. Προτού αναχωρήσουμε για κάτω μια έκπληξη: θέλοντας να μας δείξει κάποιους «τάφους», ο οδηγός μας οδήγησε στην βόρεια πλευρά του συγκροτήματος, στην πλαγιά, όπου στην βάση ενός μισοπεσμένου τοίχου μια οπή στο έδαφος οδηγούσε σε ένα πρώτο θολωτό στενόμακρο χώρο κι απ αυτόν ένα πέρασμα δεξιά σε έναν δεύτερο, πίσω από τον οποίο υπήρχε ένας τρίτος κατασκότεινος. Στα αριστερά ένα μικρότερο τυφλό δωμάτιο. Ολα αυτά σε συνδυασμό με το πάχος των τοίχων αρκετά για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος του κτηρίου της μονής. H επόμενη ημέρα, η τελευταία του ταξιδιού, περιελάμβανε μια σύντομη επίσκεψη στα Μύλασσα και τα Μούγλα, πόλεις μεσόγειες στην καρδιά της Καρίας, περιοχής που καίτοι γεωγραφικά τόσο κοντά στην Ιωνία, διαφέρει μαζί της απόλυτα ως τοπίο, ως ατμόσφαιρα και ως χαρακτήρα. Πεδιάδες περιβαλλόμενες από χαμηλά βουνά και δάση κωνοφόρων και ρυάκια παντού. Τόπος κλειστός, χωρίς ορίζοντα, χωρίς την αίσθηση της εγγύτητας της θάλασσας που ωστόσο δεν απέχει πολύ. Στο κέντρο των Μυλάσσων σώζονται κάποια παλιά σπίτια και λίγες αρχαιότητες, στις δε παρυφές της πόλης, στο ύψωμα, μέσα σε περιποιημένο δημοτικό πάρκο, η μικρογραφία του μαυσωλείου της Αλικαρνασσού: Ελληνιστική, μιξοβάρβαρη τούρτα! Η παλιά πόλη των Μούγλων γοητευτική κι ακόμη σχεδόν ανέγγιχτη από τον τουρισμό. Κοντά στα Μύλασσα πήραμε τον εσωτερικό δρόμο με κατεύθυνση τον βορρά, ακολουθώντας από ένα σημείο και πέρα την κοιλάδα του χωρίς χαρακτήρα, στην οποία ο προπάππος μου, τραπεζίτης στο Αϊντίνι, έμπορος σύκων και κάτοχος εκατοντάδων καμήλων καραβανιού (καθώς και του πρώτου αυτοκινήτου στην πόλη), είχε ακίνητα, χωράφια και σπίτια, ιδιοκτησίες πιστωτών του Τούρκων που δεν μπόρεσαν να εξοφλήσουν τα χρέη τους προς την τράπεζά του. Πράος άνθρωπος ο Αλέξανδρος Γεωργιάδης, αλλ - όπως αυτό φαίνεται από το σωθέν τμήμα του αρχείου του- υπερβολικά προσκολλημένος στα χρήματα. Ενας αδελφός του επίσης είχε στην Τζίνα εργοστάσιο σαπωνοποιίας. Και πάλι το τοπίο γλύκανε. Και πάλι όπως παλιά με εξέπληξε το πλάτος της πεδιάδας του Μαιάνδρου, της τόσο εύφορης και σε ένα κλίμα τόσο ιδεώδες, ώστε να γίνονται δύο συγκομιδές τον χρόνο. Το Αϊντίνι, πατρίδα της αγαπημένης μου γιαγιάς είναι τώρα μεγαλούπολη, όχι από τις χειρότερες. Οι κλίμακες έχουν τόσο αλλάξει κι η πόλη τόσο επεκταθεί ώστε η σιδηροδρομική γραμμή που το 1973 ήταν Το σπήλαιο του Αγίου Παύλου (αριστερά). Ο Αγιος Παύλος δίπλα στην Αγία Θεόκλεια εντός του αρχαίου σπηλαίου της Εφέσου (δεξιά). κους των χαλασμάτων να ξεκουραστούν, αρνούμενοι να κάνουν και ένα ακόμη βήμα, εγώ, μολονότι όχι λιγότερο κουρασμένος, απομακρύνθηκα και περνώντας από ένα πλάτωμα με ίχνη πυροστιάς εκδρομέων ή βοσκών και από ένα κεραυνόπληκτο δένδρο, κατευθύνθηκα προς το σχετικώς καλά διατηρημένο δυτικό τείχος, στο απότομο χείλος χειμάρρου, στο βάθος του οποίου έτρεχε νερό. Εκεί κατέρρευσα και η ακοή του ρέοντος ύδατος θα με είχε αποκοιμίσει, αν δεν με συνέπαιρνε η θέα, καθώς διαπίστωσα πως από την θέση μου η ματιά έφθανε απρόσκοπτα έως την θάλασσα. Μετά το βραχώδες πρανές των υπωρειών του Λάτμου εκτεινόταν ο κάμπος του Μαιάνδρου με φορικού με λίγα πατήματα κι ακόμη λιγότερα πιασίματα φυσικού διαδρόμου ανάμεσα σε δύο σχεδόν ενωμένους πελώριους βράχους, πέρασμα που καταλήγει σε έναν βραχύ εξώστη, στον οποίο φαίνονται λαξευμένα ίχνη δύο ρηχών αναβαθμών. Σε μικρή απόσταση μπροστά, ο περίφημος «στύλος»: Ενας μακρόστενος και κάπως προς τα έξω κεκλιμένος βράχος, κοντά στην κορυφή του οποίου, αλλά σε σημείο χαμηλότερο από τον εξώστη στον οποίο βρισκόμουνα είναι το σπήλαιο του περίφημου αναχωρητή και κτήτορα παρά την θέλησή του της μονής καταπώς λέει ο βιογράφος του. Δεν ατενίζει την θέα, αλλά στραμμένο προς τον νότο αντικρίζει από ικανό ύψος, τους λευκούς βρά- Δυσχερέστατη η κατάβαση. Σχεδόν με οίκτο μας κοίταξαν οι γίδες ενός κοπαδιού. Καθώς περνούσαμε κοντά στο καλύβι των δύο γυναικών, μας πήρε στο κατόπι -και τρομάξαμε να απαλλαγούμε από αυτό- ένα συμπαθέστατο κουτάβι που καταφανώς είχε βαρεθεί τις αφεντικίνες του και τις μοναξιές του βουνού Πιο κάτω έβοσκε ένα σκουρόχρωμο άλογο. Το τοπίο στο φως του προχωρημένου απογεύματος φαινόταν ακόμη πιο βυζαντινό απ ότι το πρωί. Πλησιάζοντας, σχεδόν συρόμενοι, το λατομείο, ακούσαμε μια έκρηξη κι έπειτα άλλη μια Τελευταία ισχυρή εντύπωση σε ένα πλημμυρισμένο χωράφι, δώθε του Μαιάνδρου, πριν το Σαρίκεμερ πλήθος πελαργών σε βοσκή. Μαρσύα ποταμού, που σχηματίσθηκε από το αίμα του άτυχου νεαρού βοσκού αυλητή τον οποίον φθόνησε και εξόντωσε ο Απόλλων. Προσπεράσαμε, από μικρή απόσταση, τις οχυρές αρχαίες καρικές πόλεις των Λαβράνδων και των Αλαβάνδων, όπως νωρίτερα είχαμε περάσει κοντά στα Αλινδα χωρίς να σταματήσουμε. Και τις τρεις τις είχα επισκεφθεί προ 40ετίας, τότε που αυτά τα μέρη έμοιαζαν να είναι στο τέρμα της γης. Σε ένα σημείο ο δρόμος συναντά το ύστατο ανατολικό άκρο του λατμικού τοπίου. Πιο πέρα μια τεχνητή λίμνη. Προσεγγίσαμε την πεδιάδα του Μαιάνδρου, μέσω της κάθετης προς αυτήν πεδιάδας της Τζίνας, πόλης παλιά κατά βάση μουσουλμανικής, σήμερα ακόμη στις παρυφές της και το 1919 αρκετά μακρυά από αυτήν ώστε να αποτελέσουν τα σύνορα (σύνορα αδύνατα να φυλαχθούν και που επί πλέον απομόνωναν την πόλη από τον κάμπο της!) με τον ιταλικό τομέα, τώρα διασχίζει το κέντρο της πόλεως. Στενοσόκακα, αλλά και αρκετές φαρδιές λεωφόροι πλαισιωμένες με ψηλές φοινικιές κι ακόμη υψηλότερα κτήρια. Στην είσοδο, ένα τεράστιο άγαλμα του Τσάκιτζη, του διάσημου «εφέ» του Αϊδινίου. Οπως παντού στην Τουρκία έτσι και εδώ είτε το άγαλμα του Ατατούρκ, είτε κατακόκκινες παντιέρες με την μορφή του. Το Αϊντίνι ήταν κτισμένο σε δυο λόφους, ανά- Συνέχεια στη σελίδα 18

18 18 ΘΕΜΑ Περιήγηση στην Ιωνία εθνικοσ κηρυξ Συνέχεια από τη σελίδα 17 μεσα στους οποίους κυλά ο Εύδων, παραπόταμος του Μαιάνδρου. Στον δυτικό λόφο, όπου οι αρχαίες και μεσαιωνικές Τράλλεις (που κάποτε μετονομάσθηκαν σε Ηλιούπολη - τίτλο που έφερε ο ορθόδοξος μητροπολίτης- καθώς και σε Παλαιολογούπολη, μετά την επανοικοδόμησή τους από τον Ανδρόνικο Β Παλαιολόγο ο οποίος μάταια πάλευε να συγκρατήσει υπό το σκήπτρο του την διάτρητη πια και γοργά συρρικνούμενη υπό τα πλήγματα των Τούρκων βυζαντινή Μικρασία) βρίσκονταν στην οθωμανική περίοδο η μουσουλμανική, καθώς και η εβραϊκή συνοικία. Στον ανατολικό η ελληνική και η αρμενική. Το 1919 οι Ελληνες ήσαν σε μία πόλη κατοίκων. Ελάχιστα τα εναπομείναντα παλιά σπίτια. Του προπάππου μου, το οποίο γνωρίζομε πως που δεν κάηκε στην καταστροφή του 1919, αλλά που προφανώς κατεδαφίσθηκε αργότερα, έμοιαζε με αρκετά από τα σπίτια που είδαμε στα Μούγλα το πρωί: διώροφο με πλατύ σαχνισί πάνω από την είσοδο και από δύο παράθυρα σε κάθε όροφο στις δύο πλευρές. Στο πίσω μέρος είχε μία πλατιά βεράντα (όπου ήταν το κλουβί του παπαγάλου) καθώς και σε βαθύτερο επίπεδο -κάτι που με κάνει να πιστεύω πως το σπίτι γύριζε την πλάτη στην πλαγιά- μία ευρύχωρη αυλή, με συντριβάνι και τεράστια φυλλόδενδρα. Αυτό τουλάχιστον φαίνεται σε μία φωτογραφία όπου κοντά στο συντριβάνι κάθονται γυναίκες, τετράπαχες οι πιο πολλές, που όλες φορούν ανοιχτόχρωμα ριχτά φορέματα του σπιτιού χωρίς κορσέ. Στον προθάλαμο της κουζίνας ένα απλό ντουλάπι ήταν η είσοδος περάσματος προς ένα κρυφό δωμάτιο, το οποίο μέσω ενός χαμηλού διαδρόμου επικοινωνούσε με τον σταύλο, όπου υπήρχαν πάντα σελωμένα άλογα. Στο Αϊντίνι ήμασταν μακρυά από την αμεριμνησία και την μακαριότητα της Σμύρνης. Μια από τις λίγες αναμνήσεις της γιαγιάς μου που έφυγε οριστικά από την Ιωνία στα τρία της χρόνια, ήταν πως μία φορά πέρασε στον κρυψώνα αυτόν ώρες πολλές αγωνίας (κυρίως των μεγάλων, η ίδια δεν πολυκαταλάβαινε) με απαγόρευση να βγάλει τσιμουδιά, ενώ ακούγονταν απέξω οι άγριες κραυγές του όχλου. Μια δεύτερη ανάμνηση ήταν η πτώση της στην βαθιά στέρνα του περιβολιού ως αποτέλεσμα κάποιας αταξίας, μια τρίτη, εκείνη ενός χορού μεταμφιεσμένων, τον οποίο παρακολούθησε μαζί με τον αδελφό της, κοιτώντας από την κουπαστή της σκάλας στον όροφο, τους καλεσμένους να χορεύουν πόλκες, μαζούρκες και καντρίλιες κάτω στο φαρδύ χολ που διέσχιζε σχεδόν ολόκληρο το σπίτι και που μια τζαμαρία με χρωματιστά γυαλιά χώριζε από τον προθάλαμο της εισόδου, λημέρι, του Τούρκου θυρωρού και θεληματάρη κι ανθρώπου έμπιστου για όλες τις δουλειές. Επίσης μου μίλησε κάποτε για τον φόβο που της προκαλούσε τις νύχτες ο «πασβάντης» (με τον οποίο την φοβέριζε η παραμάνα της), ο κοινοτικός νυκτοφύλακας, που βάδιζε σέρνοντας στο καλντερίμι την μαγκούρα του με την μεταλλική απόληξη, ειδοποιητήριο ή καθησυχαστικό άκουσμα, αλλά και όργανο επιθετικό κατά των κακοποιών. Το σπίτι είχε ένα δωμάτιο με εικονίσματα, μεταξύ των οποίων μία θαυματουργή Οδηγήτρια στον τύπο της Πορταϊτισσας, που τώρα βρίσκεται στο δωμάτιο της μητέρας μου στην Αθήνα. Οταν ο ελληνικός στρατός κατέλαβε το Αϊντίνι το 1919, οι Ελληνες προύχοντες, επί κεφαλής των οποίων ήταν ο Θεοχάρης Γεωργιάδης, ο πρεσβύτερος αδελφός του προπάππου μου, με μεγάλη διαφορά ηλικίας από αυτόν, εγγυήθηκαν την ασφάλεια των Τούρκων προκρίτων και του μουσουλμανικού πληθυσμού, κι έτσι δεν έγιναν τα συνήθη σε τόσες άλλες πόλεις έκτροπα. Ο ελληνικός στρατός αναγκάσθηκε ωστόσο να υποχωρήσει στις 15 Ιουνίου, τόσο διότι η πίεση των Τούρκων ατάκτων, τους οποίους προστάτευαν και εξόπλιζαν μέσα στον τομέα τους οι Ιταλοί, ήταν αφόρητη, όσο και διότι υπήρχε η αμφισβήτηση για το κατά πόσο το Αϊντίνι περιελαμβάνετο στην ελληνική ζώνη κατοχής. Την Το Αϊντίνι. αποχώρηση των ελληνικών δυνάμεων ακολούθησε η είσοδος στην πόλη των Τσετών. Μάταια η τουρκική δημογεροντία προσπάθησε να παρεμβληθεί, ανταποδίδουσα την χειρονομία των Ελλήνων προκρίτων. Η ελληνική συνοικία παραδόθηκε στις φλόγες και ο πληθυσμός της στην σφαγή. Το σώμα των Ελλήνων προσκόπων προέταξε ηρωική αντίσταση. Τα μέλη του, ανάμεσα στα οποία και ένας συγγενής μας, εσφάγησαν μέχρις ενός. Στην εξόντωση των προσκόπων πρωτοστάτησε, νεαρός τότε, ο Αντνάν Μεντερές (=Μαίανδρος), μετέπειτα πρωθυπουργός της Τουρκίας και από τους βασικούς πρωτεργάτες των Σεπτεμβριανών του Ο Θεοχάρης Γεωργιάδης είχε επιχειρήσει να συνεννοηθεί με τους επί κεφαλής των Τσετών για να σώσει ό,τι ήταν δυνατό να σωθεί. Συνελήφθη και το άλογό του επέστρεψε στον σταύλο χωρίς τον αναβάτη του. Η οικογένεια, που στο μεταξύ είχε καταφύγει στην Σμύρνη, ειδοποιήθηκε να στείλει λύτρα. Ευρισκόμενος στην Αθήνα, ο προπάππος μου επέστρεψε στην Σμύρνη για να συγκεντρώσει, μαζί με τους άλλους συγγενείς, το απαιτούμενο ποσό. Το έδωσαν με τον συμφωνηθέντα τρόπο. Την ίδια ημέρα στην είσοδο του σπιτιού στην Σμύρνη βρέθηκε ένα κιβώτιο. Περιείχε το τεμαχισμένο σώμα του Θεοχάρη Γεωργιάδη. Μια μέρα πιο μπροστά ένα κοριτσάκι εννέα ετών, ανεβαίνοντας την σκάλα του σπιτιού, στην οδό Βουλής στην Αθήνα, βλέπει μπροστά της τον Θεοχάρη Γεωργιάδη. «Μαμά είδα τον θείο Θεοχάρη! Είναι επάνω!» φώναξε στην μητέρα της. «-Μην είσαι ανόητη!» είπε εκείνη. «Ο θείος Θεοχάρης είναι στην Μικρά Ασία». Το κοριτσάκι ήταν η γιαγιά μου που δεν είχε ιδέα για την τραγωδία που δεν ήταν για παιδιά. Ο Θεοχάρης Γεωργιάδης εμφανίστηκε στους δικούς του στην Αθήνα την στιγμή του θανάτου του, στους ελαιώνες του Αϊντινιού. Στο οροπέδιο των Τράλλεων πάνω από την σημερινή πόλη υπάρχει πάντα το στρατόπεδο. Πριν από 40 χρόνια περιέκλειε ό,τι ήταν τότε γνωστό από τα λείψανα της αρχαίας πόλεως: την τεράστια δηλαδή τριπλή αψίδα του ρωμαϊκού γυμνασίου, γνωστή ως «urch γκιöζλέρ», σήμα κατατεθέν του Αϊντινιού για τους Ελληνες μόνον κατοίκους του. Δείχνοντας το διαβατήριο ενός φίλου Ελβετού που ήταν μαζί μας για το Σαββατοκύριακο και επικαλούμενοι την ιδιότητά μας ως φοιτητών Ιστορίας και Αρχαιολογίας, καταφέραμε να εισχωρήσομε με το αυτοκίνητο στο στρατόπεδο και να φθάσομε στα «τρία μάτια». Ηταν όμως αδύνατο να σταματήσομε για να πάρω

19 ΣΑΒΒΑΤΟ 22 - ΚΥΡΙΑΚΗ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΘΕΜΑ 19 λίγο χώμα και να το φέρω πίσω στην Αθήνα για τους τάφους των νεκρών μας από εδώ, όπως είχα την πρόθεση, καθ ότι οι αρχές του στρατοπέδου μας είχαν επιβάλλει έναν Τούρκο υπαξιωματικό στην θέση του συνοδηγού Στην πόρτα του στρατοπέδου κάναμε τούτη την φορά μεταβολή και βγαίναμε ήδη από το Αϊντίνι, όταν μια καφετιά πινακίδα με την ένδειξη «προς Τράλλεις 3χλμ.» μας έκανε να αλλάξομε πορεία, θυσιάζοντας έτσι, καθώς έμεναν λίγες ακόμη ώρες φωτός, την επίσκεψή μας στην Μαγνησία του Μαιάνδρου. Δεν το μετανιώσαμε. Τι όμορφη περιοχή! Και λόγω εποχής πόσο χλοερή, πόσο ανθισμένη. Κατάφυτο με ελιές και κυπαρίσσια το ευρύ οροπέδιο των Τράλλεων ανηφόριζε απαλά έως μια εντελώς προσιτή κορυφή, όπου ήταν η ακρόπολη. Αυτή ήταν η άμεση εξοχή του παλιού Αϊντινιού, ο τόπος στον οποίον οι Ρωμηοί έκαμαν τα γλέντια τους την Λαμπρή και τις άλλες μεγάλες γιορτές της Χριστιανοσύνης, όσο το επέτρεπε ο καιρός. Κάπου εκεί είχε βγει περίπατο, χωρίς άλλη συντροφιά, ξεμακραίνοντας αρκετά από την πόλη, μια νεαρή συγγενής μας όταν την συνάντησε ένας έφιππος ληστής από τους εφέδες εκείνους που προστάτευαν τους Χριστιανούς. «Τι θέλεις εσύ, η κόρη του... (δεν θυμάμαι), στις ερημιές!» την μάλωσε. Την πήρε δε από πίσω έως ότου την είδε να μπαίνει στο σπίτι του πατέρα της Τεράστιες οι διαστάσεις της αρχαίας πόλεως. Στο βάθος οι ήμερες κορυφές της Μεσογίδος, οροσειράς που προς βορρά πλαισιώνει την κοιλάδα του Μαιάνδρου επί δεκάδες χιλιόμετρα. Στα δυτικά, το άνοιγμα προς την πεδιάδα των εκβολών του ποταμού, το άνοιγμα προς το Αιγαίο. Καθώς είχαμε ξεφύγει από τον δρόμο μας κι έτσι φθάσαμε ως την ακρόπολη, επιστρέψαμε στον κύριο αρχαιολογικό χώρο, που τώρα είχε εξαιρεθεί από το στρατόπεδο. Πελώρια τριπλή αψίδα θριάμβου πρωτεύουσας αυτοκρατορίας θυμίζει η πύλη του Γυμνασίου των Τράλλεων, απόδειξη απτή ακμής αξεπέραστης έκτοτε. Αστραφταν τα μάρμαρα και πύρωνε το κόκκινο ρωμαϊκό τούβλο, καθώς έπεφταν πάνω τους οι ακτίνες του ηλίου που έγερνε πια προς την δύση του. Το όλο συγκρότημα διαστάσεων ενός μεγάλου οικοδομικού τετραγώνου διέθετε παλαίστρα, λουτρά, αποδυτήρια, βεσπασιανές και βιβλιοθήκη. Περιβαλλόταν από τα καταστήματα της αγοράς. Πιο πέρα το επισκοπείο, καθώς και ίχνη άλλων δημοσίων κτηρίων και τμημάτων του αστικού ιστού της πόλεως που ήλθαν στο φως τα τελευταία είκοσι χρόνια. Και πάλι στον φαρδύ δημόσιο δρόμο προς τα Σώκια. Μετά την διασταύρωση προς την Σμύρνη, αποκλίνοντας ελαφρά προς νότο, η άσφαλτος διασχίζει τον αρχαιολογικό χώρο της Μαγνησίας του Μαιάνδρου, που είχε πια κλείσει λόγω του προχωρημένου της ώρας. Στα δεξιά του δρόμου και σε μικρή σχετικώς απόσταση πίσω από το συρματόπλεγμα, συστάδα ιωνικών κιόνων. Φιλοσοφείς τα των Ελλήνων και του Ελληνισμού καθώς επίσης και τα περί της αστάθειας και της τρωτότητας των ανθρωπίνων πραγμάτων όταν σκεφθείς πως ο μέγας Θεμιστοκλής τερμάτισε τον βίο του ήσυχα εδώ, ως τοπάρχης στην επικράτεια του Μεγάλου Βασιλέως. Στις παρυφές των Σωκίων στρίβουμε αριστερά, κατευθυνόμενοι και πάλι προς τον Μαίανδρο. Τάφροι ποτιστικές τέμνουν τον εύφορο κάμπο ως τον μεγάλο ποταμό. Ο στόχος μας είναι να προλάβομε όσο φέγγει ακόμη να φθάσομε στο Μπαγάραζι, χωριό όπου η προ-γιαγιά μου είχε ένα μεγάλο κτήμα -ικανό μέρος της προίκας της σαν παντρεύτηκε το 1905 τον Αλέξανδρο Γεωργιάδητμήμα του προγονικού λατιφουντίου των Βεϊνόγλου της Νέας Εφέσου στο Μαιάνδριο πεδίο. Ηταν άραγε εδώ που οι δύο κλάδοι της μικρασιατικής μου καταγωγής συναντήθηκαν για πρώτη φορά, είκοσι σχεδόν χρόνια προτού δύο μέλη τους ενωθούν με τα δεσμά του γάμου, στην άλλη πλευρά του Αιγαίου; Αν η σημερινή γέφυρα είναι στην θέση του τότε πορθμείου, ναι είναι εδώ!... Καλοκαίρι του 1912: λίγο προτού φύγει με τα παιδιά της, τα οποία θα άφηνε στα αδέλφια της και στην θεία της, την επίσης κουσαντασιανή, Καλλιόπη Ευθυμίου στην λατρεμένη της Αθήνα -για να συνεχίσει το ταξίδι στην Βιέννη για να δει τους H Μαγνησία του Μαιάνδρου. γιατρούς της- η προ-γιαγιά μου αποφάσισε να περάσει λίγες εβδομάδες στο σπίτι του κτήματος στο Μπαγάραζι. Σήμερα οι αποστάσεις είναι αστείες, τότε όμως η μεταφορά από το σπίτι της πόλης στο Αϊντίνι στο σπίτι της εξοχής ήταν ολόκληρη εκστρατεία και υπόθεση ημερών. Προπορεύονταν με τα κάρρα οι υπηρέτες (Τούρκοι οι πιο πολλοί), με κρεβάτια και στρώματα, κουβαλώντας ολόκληρη οικοσκευή, καθώς και το άλογο ιππασίας της κυρίας και τα δύο πόνεϊ των μικρών αφεντικών. Δυο - τρεις μέρες κατόπιν έφθανε η οικογένεια με το τραίνο ως τον πλησιέστερο σταθμό, όπου τους περίμενε το αμάξι για να τους οδηγήσει στο Μπαγάραζι. Φθάνοντας στο κτήμα την προσοχή της γιαγιάς μου από το παράθυρο του αμαξιού τράβηξε ένα νεογέννητο σχεδόν γαϊδουράκι σε έναν αγρό. Μόλις την απίθωσαν στο έδαφος έτρεξε προς τα εκεί, όταν η παραμάνα της την άρπαξε, την έχωσε και πάλι στο αμάξι, που έκανε μεταβολή και με όση ταχύτητα είχαν τα δύο του άλογα, κατευθύνθηκε προς τον Μαίανδρο, με την προγιαγιά μου σχεδόν αλλόφρονα. Τι είχε συμβεί; Ενας από τους φιλέλληνες εφέδες της περιοχής, πληροφορούμενος πως μια αντίπαλη συμμορία κατευθυνόταν στο Μπαγάραζι για να απαγάγει τα δυο παιδιά - την γιαγιά μου δηλαδή και τον θείο μου Ιπποκράτη (Τάτη)- και να ζητήσει λύτρα, και μη έχοντας πρόχειρους τους άνδρες του, έστειλε έναν έφιππο μπιστικό του στο χωριό να ειδοποιήσει την προ- γιαγιά μου, και έναν άλλον στα Σώκια στην ελληνική δημογεροντία για να λάβει αυτή τα μέτρα προστασίας τους. Την ώρα που έφθασε η είδηση της απειλής, η γιαγιά μου αμέριμνη έτρεχε να δει το γαϊδουράκι Περνώντας το ποτάμι, είδαν πως είχαν φτάσει απέναντι οι καβαλάρηδες της δημογεροντίας των Σωκίων. Είχαν σωθεί. Ανάμεσά στους σωκιανούς ήταν ο Μήτρος ο επονομαζόμενος λόγω αναστήματος «μακρύς», ο Δημήτριος Βογιατζόγλου, ο άλλος Μικρασιάτης (εγγονός του Κρητικού Βογιατζάκη από το Ρέθυμνο) προπάππος μου. Δεκαεπτά χρόνια αργότερα ο γιος του Μιχαλάκης, θα παντρευόταν την Δέσποινα (Πιπίτσα) Γεωργιάδου, που ήταν το τριετές κοριτσάκι που είχαν παραλάβει στην έξοδο του πορθμείου στον Μαίανδρο μαζί με την μητέρα και τον αδελφό του και τους είχαν συνοδεύσει ως τον σταθμό. Το Μπαγάραζι είναι το τρίτο και μεγαλύτερο χωριό μετά την γέφυρα. Βρίσκεται στα όρια του κάμπου και των λόφων, που δεν είναι παρά η νότια ακτή του μιλησίου κόλπου στα αρχαϊκά χρόνια, όχι άλλωστε τόσο μακριά από την Μυούντα, το κάστρο της οποίας είχαμε διακρίνει από απόσταση την ημέρα της ανόδου μας στην μονή του Στύλου. Γυρνούμε, πάνω - κάτω, τόσες ημέρες σε μια σπιθαμή γης! Δεν κατεβήκαμε από το αυτοκίνητο, ελλείψει χρόνου, μολονότι στην πάνω γειτονιά διέκρινα κάποια, πιθανώς ενδιαφέροντα, κτίσματα. 90 χρόνια μετά την Καταστροφή και την Εξοδο, τα πράγματα εδώ δεν έχουν αλλάξει πολύ. Εβλεπα τις γυναίκες με τα σαλβάρια, τους άνδρες στα καφενεία με τα φθαρμένα κοστούμια, τα λευκά πουκάμισα, το γιλέκο και την τραγιάσκα, όπως σε εμάς στα , κι έλεγα με τον εαυτό μου πηγαίνοντας πάνω από 100 χρόνια πίσω, πώς θα φαίνονταν στους ανθρώπους αυτούς, μία γυναίκα, που με στολή αμαζόνας (την έχομε κάπου φυλαγμένη στην Αθήνα, χωρίς το καπέλο που χάθηκε), ιππεύοντας το αραβικό άτι της, διέσχιζε τα χωράφια τους, αλλά και τα σοκάκια του χωριού. Οσο για κείνην, θαρρώ πως δεν αγαπούσε, δεν αισθανόταν άνετα στον τόπο αυτόν, εκτός φυσικά από την Σμύρνη και ίσως και το Κουσάντασι των νιάτων της. Εψεγε δε τους γονείς της που ενώ προίκισαν την άλλη τους κόρη, Αριάδνη, με ακίνητα στην Αθήνα, όπου επίσης ζούσε ο αδελφός της Μανωλάκης, στην ίδια έδωσαν τα κτήματα στην Ιωνία. Η Καίτη Γεωργιάδου αισθάνθηκε Μικρασιάτισσα μόνο μετά το 1922 από αλληλεγγύη προς τους ξεριζωμένους! Λίγοι ήσαν οι Ρωμηοί στα χωρία νοτίως του Μαιάνδρου, μολονότι απέχουν αυτά ούτε 40 χιλιόμετρα από την θάλασσα -ορισμένα μάλιστα πολύ λιγότερο. Σκέφθηκα λοιπόν ότι μας χρειάζονταν άλλα 100 χρόνια εδραίωσης, εμβάθυνσης και εξάπλωσης και συνεχούς πολύπλευρης προόδου στην Ιωνία καθώς και, παράλληλα, στασιμότητας, του τουρκικού στοιχείου εμμένοντος, το πώς είναι άλλο θέμα, σε χρόνια παρακμή, ώστε να πραγματοποιηθεί με σοβαρότερες πιθανότητες επιτυχίας το εγχείρημα που τόσο απερίσκεπτα αποτολμήθηκε το Είχε νυχτώσει για καλά σαν μπήκαμε στην Σμύρνη. Γλυτώσαμε έτσι κάτι από την θρασύτητα των νέων κτηρίων της και αποφύγαμε η σημερινή της όψη αποτυπούμενη μέσα μας, να αλλοιώσει την εικόνα της Σμύρνης που φέρουμε και που αμετακίνητα παραμένει καθηλωμένη στα Σ αυτό συνετέλεσε και το ξενοδοχείο στο οποίο περάσαμε την τελευταία νύχτα. Χρονολογούσε από τα 1857, βρισκόταν σε έναν σχεδόν ανέπαφο δρόμο της πρώην εβραιογειτονιάς -που θυμίζω πως δεν κάηκε- και αποτελούνταν από διώροφα διαμερισματάκια ή και απλά δωμάτια, γύρω από μια αυλή, στην μέση της οποίας άπλωνε τα κλαδιά του ένα μεγάλο δένδρο. Συμφάγαμε κάτω από το δένδρο με έναν γνωστό από την Αθήνα που ολοκληρώνει εδώ μια συναρπαστική και πολύπονη εργασία για το περίφημο σμυρναϊκό Quai. Σύναυγα την άλλη ημέρα ένα ταξί μας μετέφερε στο αεροδρόμιο. * Ο κ. Κώστας Σταματόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το Σπούδασε κυρίως στην Γαλλία (Πανεπιστήμιο της Λιόν και της Σορβόννης) ιστορία, γεωγραφία και αρχαιολογία και είναι διδάκτωρ στην Βυζαντινή ιστορία του Πανεπιστημίου της Σορβόννης.

20 20 ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ Φωτογραφικές αναμνήσεις από την Ομογένεια του 2002 εθνικοσ κηρυξ Ο πρόεδρος της Υπεραγοράς Ελληνικών Προϊόντων «Τιτάν» Κώστας Μάστορας και ο εμπορικός ακόλουθος Αλέξανδρος Μητρογώγος προέβαλαν τα ελληνικά φαγητά στο σχολείο «Βασίλειος Σπυρόπουλος». Στο στιγμιότυπο από την υποδοχή του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης στη Νέα Υόρκη διακρίνονται οι Δημήτριος Πλατής, Κώστας Καραμανλής, Ντένης Λυμπεράτος και Χρήστος Ρίζος. Ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κώστας Καραμανλής, η Ντόρα Μπακογιάννη και ο Πέτρος Μολυβιάτης (αριστερά) συναντήθηκαν με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν. Στο στιγμιότυπο από μια εκδήλωση στο Αρχιεπισκοπικό Πολιτιστικό Κέντρο της Αστόριας από αριστερά διακρίνονται οι Θεόδωρος Μοσχοκάρφης, Επίσκοπος Απαμίας Βικέντιος, π. Ιερόθεος Μαρκόπουλος, Αλέξανδρος Μητρογώγος, Επίσκοπος Μελόης Φιλόθεος, Δημήτριος Πλατής, Αρχιεπίσκοπος Δημήτριος, Εμμανουήλ Τζαχάρης, Βασίλειος Φιλίππου, Μητροπολίτης Τυάνων Παΐσιος και Νίκος Ανδριώτης. Στο στιγμιότυπο από τα εγκαίνια ενός από τα καταστήματα της «Atlantic Bank» μεταξύ άλλων διακρίνονται ο Τόμας Ο Μπράιαν τότε πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος. Ο Δημήτριος Καλοειδής, ο Γεώργιος Μάκκος και ο κ. Κίμων Μπάκος. Η κοινότητα του Αγίου Νικολάου στο Φλάσινγκ είναι αναμφίβολα μια από τις μεγαλύτερες κοινότητες της Νέας Υόρκης και της Αμερικής και διατηρεί δύο προηγμένα σχολεία. Πρόκειται για το Ημερήσιο «Βασίλειος Σπυρόπουλος» και το απογευματινό «Στέφανος και Αρετή Τσερπέλη». Στιγμιότυπο από μια μαθητική γιορτή.