Η ΚΩΜΩΔΙΑ TOT ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η ΚΩΜΩΔΙΑ TOT ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ"

Transcript

1

2

3

4 Η ΚΩΜΩΔΙΑ TOT ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ

5 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Πρόεδρος Ε. Ν. ΧΡΙΣΤΟΔΟΤΛΟΤ, 'Αντιπρόεδρος Λ. Ν. ΠΟΛΙΤΗΣ, Γενιχός Γραμματέας Β. ΣΦΤΡΟΕΡΑΕ, Ταμίας Ν. ΓΊΑΠΑΝΤΩΝΙΟΤ, Μέλη ΜΑΝΌΛΗΣ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ, ΙΩΆΝΝΗΣ Α. ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ, I. Θ. ΚΑΚΡΙΔΉΣ, Ν. Κ. ΛΟΤΡΟΣ, Ε. Π. ΠΑΠΑΝΟΤΤΣΟΣ διευθυντής τοΰ 'Ιδρύματος Ε. Χ. ΚΑΣΔΑΓΛΗΣ

6 Κ. J. DOVER Η ΚΩΜΩΔΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΦΑΝΗΣ I. ΚΑΚΡΙΔΗΣ Β' ΕΚΔΟΣΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ ΑΘΗΝΑ 1981

7 Σύμφωνα με τον Κανονισμό των 'Εκδόσεων τον Μορφωτικού 'Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, τή μετάφραση, προτού παραδοθεί ατό τυπογραφείο, τή διάβασε ό συνεργάτης μας Καθηγητής κ. Ν. Μ. Παναγιωτάκης Τίτλος τοΰ πρωτοτύπου: Aristofanic Comedy University of California Press, Berkeley and Los Angeles 1972 Copyright για τήν έλληνική ίκδοση: Μορφωτικό "Ιδρυμα 'Εθνικής Τραπέζης, 'Αθήνα 1978

8 ΠΡΟΛΟΓΟΣ TOT ΣΤΓΓΡΑΦΕΑ To βιβλίο αυτό απευθύνεται κυρίως σέ αναγνώστες πού, χωρίς Ισως να γνωρίζουν αρχαία ελληνικά, ένδιαφέρονται για τον άρχαϊο έλληνικό πολιτισμό ή για την Ιστορία της κωμωδίας ώς λογοτεχνικού είδους. Τις ίδιες απόψεις θα υποστήριζα και άν συνέβαινε να γράφω για Επιστήμονες φιλολόγους ή σειρά δμως των κεφαλαίων θα ήταν διαφορετική, θά έκανα συχνότερες καΐ πιο συνοπτικές παραπομπές σέ μεμονωμένα χωρία τον 'Αριστοφάνη, και θά άφιέρωνα πολύ περισσότερο χώρο γιά νά συζητήσω τή γλώσσα, τό ϋφος και τό μέτρο. Παρ' δλα αυτά μερικές όπό τις παρατηρήσεις μου έλπίζω νά παρουσιάζουν ένδιαφέρον και γιά τούς έπιστήμονες. Δεν είναι συμπτωματικό δτι τό βιβλίο άρχίζει περιγράφοντας πώς μας παραδόθηκε τό κείμενο τοϋ ' Αριστοφάνη πιστεύω σωστό νά υπενθυμίζουμε στον αναγνώστη τά δεδομένα στα όποια βασίζουμε τή μελέτη της αρχαίας έλληνικης λογοτεχνίας. Ό άναγνώστης πού θεωρεί άνιαρή την κριτική τοϋ κειμένου καΐ τά σχετικά θέματα, θά ήταν καλύτερο νά διαβάσει τά Κεφάλαια ΙΙν πριν από τό Κεφάλαιο I. Σκόπιμη είναι σέ μερικές υποσημειώσεις και ή συσσώρευση παραπομπών σέ έπιστημονικά περιοδικά και μονογραφίες θεωρώ σημαντικό νά θυμίζουμε στον αναγνώστη δτι οι δυνατότητες πού έχουμε νά κατανοήσουμε την έλληνική λογοτεχνία Ενισχύονται συνεχώς μέ τήν άνακάλυψη παπύρων και έπιγραφών, καθώς και μέ καινούριες ιδέες. Τό βιβλίο αυτό άρχισε νά παίρνει κάποια μορφή τό 1967, δταν δίδασκα, στο Berkeley, σειρά μαθημάτων σέ μιά τάξη δπου, πλάι 7

9 ΠΡΟΛΟΓΟΣ TOT ΣΤΓΓΡΑΦΕΑ σέ χλασιχούς φιλολόγους, μετείχαν και έπιστήμονες θετικών καΐ κοινωνικών έπιστημών. Μεγάλη ευγνωμοσύνη όφείλω στον καθηγητή George Devereux για τις έποικοδομητικές παρατηρήσεις του σέ δλα σχεδόν τα κεφάλαια πριν από την τελική τους διαμόρφωση, καθώς και σέ καθηγητές και φοιτητές άπό πολλές χώρες, που άντιμετώπισαν κριτικά κάί συζήτησαν πάμπολλα έπιμέρους σημεία τοϋ βιβλίου μου. St. Andrews Κ. J. DOVER 8

10 ΠΡΟΛΟΓΟΣ TOT ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ Τό βιβλίο αυτό δέχτηκα μέ μεγάλη χαρά νά το μεταφράσω. Έ- βλεπα πώς το μορφωμένο έλληνικό κοινό χρειαζόταν μια υπεύθυνη συνθετική μελέτη για τον μεγάλο μας κωμικό, ιδιαίτερα τώρα πού οι άλλεπάλληλες παρουσιάσεις έργων του σε κλασικά ή άλλα θέατρα κεντρίζουν τό ένδιαφέρον, άλλά και δημιουργούν άνάγκη γιά σωστή ένημέρωση. Τό πραγματικά αξιόλογο βιβλίο τοϋ 'Αλέξη Σολομού «Ό ζωντανός Αριστοφάνης» ('Αθήνα 1961), δσο και άν έπεκτείνεται σέ θέματα φιλολογικά, δεν παύει νά είναι γραμμένο άπό άνθρωπο τοϋ θεάτρου τώρα ή ένημέρωση μας συμπληρώνεται μέ την έργασία τοϋ Dover, δπου τά Ιδια προβλήματα άντιμετωπίζονται άπό φιλολογική σκοπιά. Βέβαια και ό Dover δεν ξεχνά οϋτε στιγμή τή θεατρική φύση τοϋ έργου σέ αυτό τον βοηθά άλλωστε καΐ ή θαυμαστή άγγλοσαξονική αίσθηση τοϋ συγκεκριμένου: τό βιβλίο δεν άναλίσκεται σέ γενικότητες οϋτε παρακάμπτει τϊς δυσκολίες. Ό Dover δεν χάνει στιγμή άπό τά μάτια του τά κείμενα, και δεν μπορεί κανείς νά μή θαυμάσει τήν πληρότητα τοϋ προβληματισμού του και την Απροκατάληπτη φρόνηση της μεθόδου του, άκόμη και σέ σημεία δπου θα τύχει, ώς ειδικός ή και άπλός άναγνώστης, νά διαφωνήσει.* Ξεχωριστή μάλιστα προσφορά, παράλληλα μέ τή σωστή ένημέρωση και την υποδειγματική έπιστημονική πορεία, άποτελεΐ τό πλήθος των γόνιμων έρεθισμάτων που προκαλεί τό βιβλίο αυτό. Μεγάλη βοήθεια και κέρδος γιά τή μετάφραση ήταν ή δυνατότητα πού είχα νά παραθέτω τά άριστοφανικά χωρία στην άρι- * Μερικές μόνο άπό τις διαφωνίες μου αύτές τις σημείωσα, μέ τήν Α- δεια τοϋ συγγραφέα, σέ υποσημειώσεις, μέσα σέ άγκύλες. 9

11 ΠΡΟΛΟΓΟΣ TOT ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ στοτεχνική και Επιστημονικά άρτια απόδοση τον Θρασύβουλου Σταύρου'* ή προσφορά του γιά τή γνώση και τή σπουδή τοϋ 'Αριστοφάνη στή σημερινή'ελλάδα είναι και γενικότερα Ανεκτίμητη. 'Ιδιαίτερη ευγνωμοσύνη χρωστώ και στον Εκλεκτό συνάδελφο κ. Ν. Μ. Παναγιωτάκη, πού άνέλαβε τό έπίπονο έργο της έ- ποπτείας. *Αν ή μετάφραση ίχει κάποιες αρετές, μεγάλο μέρος τό χρωστά σέ δικές του παρατηρήσεις και εύστοχες διατυπώσεις γιά ένδεχόμενα δμως σφάλματα fj φραστικές αδεξιότητες ή ευθύνη παρακαλώ νά Θεωρηθεί αποκλειστικά δική μου. Γιάννενα, Νοέμβρης τοΰ 1978 ΦΑΝΗΣ I. ΚΑΚΡΙΔΗΣ * «Οί κωμιοδίες τοϋ Αριστοφάνη», 'Αθήνα λίγες περιπτώαεις όπου τό κείμενο τον Dover μέ ύποχρέωνε νά προτιμήσω μιά δική μου πεζή φιλολογική μετάφραση ξεχωρίζουν άπό τόν Αστερίσκο πού σημειώνεται στο τέλος τοϋ χωρίου. 10

12 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος τοϋ συγγραφέα 7-8 Πρόλογος τοϋ μεταφραστή 9-10 I. Οι μαρτυρίες Ή έπιβίωση τοϋ κειμένου Ή ταύτιση των όμιλητών Σκηνοθετικές όδηγίες Χρονολόγηση II. Τό θέατρο της έποχής τοϋ 'Αριστοφάνη 'Οργάνωση 34 Τδ θέατρο ήθοποιοί 48 III. Φαντασία Ή υπόθεση των «'Ορνίθων» 54 Αϋτοκα τάφαση 55 Αίτια καΐ άποτελέσματα 69 ΕΙκόνες καΐ προσωποποιήσεις 75 IV. Ψευδαίσθηση, νουθεσία και άναψυχή Ή Παράβαση 79 Πρόλογοι 85 'Αναφορές στό θέατρο 88 Θεατρικές άσυνέπειες 92 ν.'τφος και δομή "Αγώνες καΐ έπεισόδια 101 Τά λυρικά μέρη 104 Παρωδία 108 VI. «Άχαρνεΐς» Συνοπτική θεώρηση 117 Παραγωγή Πόλεμος καΐ ΕΙρήνη VII. «Ιππείς» Συνοπτική θεώρηση

13 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 'Αλληγορία 137 Παραγωγή 138 Πολιτική ήγεσία 140 VIII. «Νεφέλες» Συνοπτική θεώρηση 147 Ή άναθεώρηση τοϋ έργου 150 Παραγωγή 153 Φυσικές έπιστημες, ηθική καΐ ρητορική Ό Σωκράτης 167 IX. «Σφήκες» Συνοπτική θεώρηση 173 Παραγωγή 175 Ό χαρακτήρας τοϋ Φιλοκλέωνα 179 Τά δικαστήρια 182 Χ. «Ειρήνη» Συνοπτική θεώρηση 187 Παραγωγή 190 Ειρήνη καΐ πανελληνισμός 193 XI. «"Ορνιθες» Συνοπτική θεώρηση 197 Παραγωγή Κωμική καΐ τραγική ποίηση XII. «Λυσιστράτη» Συνοπτική θεώρηση 211 Τά χορικά 215 Τά πρόσωπα 218 ΟΙ γυναίκες καΐ ό πόλεμος 222 XIII. «Θεσμοφοριάζουσες» Συνοπτική θεώρηση 228 Τά πρόσωπα 232 Θεματική έπικαιρότητα 236 XIV. «Βάτραχοι» Συνοπτική θεώρηση 242 ΟΙ Χοροί 247 Σκεύη καΐ μηχανές 250 Προβλήματα στή σύνθεση 251 Ή κριτική της τραγωδίας 255 XV. «Έκκλησιάζουσες» Συνοπτική θεώρηση 264 Ό Χορός

14 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Τά πρόσωπα 270 Σκηνοθεσία 273 Γυναίκες καΐ Ιδιοκτησία 275 XVI. «Πλούτος» Συνοπτική θεώρηση δούλοι στήν κωμωδία 282 Πλούτος καΐ ήθική 286 XVII. Ποιητές πρόδρομοι και σύγχρονοι τοϋ 'Αριστοφάνη μαρτυρίες 290 ΕΙδολογικά στοιχεία καΐ νεωτερισμοί Ή προέλευση της κωμωδίας 301 XVIII. Οί μεταγενέστεροι Μέση καΐ Νέα κωμωδία 305 Μελέτη καΐ άπόλαυση 309 Μεταφράσεις 317 Μιμήσεις 332 Επιλογή βιβλιογραφίας Ευρετήριο χωρίων τοϋ 'Αριστοφάνη Γενικό Ευρετήριο

15

16 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ Η ΕΠΙΒΙΩΣΗ TOT ΚΕΙΜΕΝΟΤ Μέ τό όνομα τοϋ 'Αριστοφάνη μας σώζονται έντεκα κωμωδίες. 'Από αύτές ή παλαιότερη παίχτηκε τό 425 και ή νεώτερη τό 388 π. Χ. Καθώς 3μως ό ποιητής έγραψε σαράντα τουλάχιστον κωμωδίες, ή κρίση μας περιορίζεται άναγκαστικά στο ένα τέταρτο μόνο της παραγωγής του. Ωστόσο οί αιώνες πού πέρασαν έδειξαν στον 'Αριστοφάνη μεγαλύτερη εύνοια άπό ο,τι στους άλλους "Ελληνες ποιητές, σχεδόν όλους. 'Από τό έργο πενήντα περίπου 'Αθηναίων κωμωδιογράφων, τών οποίων ή παραγωγή συνέπεσε χρονικά μέ τήν παραγωγή τοϋ 'Αριστοφάνη, δέν σώθηκε ουτε ένα έργο ολόκληρο. "Οσο γιά τις τραγωδίες, άπό τις 500 περίπου πού πρωτοπαρουσιάστηκαν στήν 'Αθήνα όσο ζοϋσε ό 'Αριστοφάνης, σήμερα διαθέτουμε μόνο τις είκοσι έξι. Δέν είναι άσκοπο νά άναλογιστοϋμε γιά μιά στιγμή τή διαδικασία έπιβίωσης τών κειμένων αύτών, γιά νά καταλάβουμε πώς συμβαίνει νά μας έχουν σωθεί άρχαΐα έλληνικά ποιητικά κείμενα, γιατί δέν μας σώζονται περισσότερα, και πώς μπορούμε νά έρμηνεύσουμε αύτά πού έχουf 16 1 Τό 30 π.χ., μετά τήν ενσωμάτωση της Αιγύπτου, ή ρωμαϊκή αύτοκρατορία κατείχε ολόκληρη τή λεκάνη της Μεσογείου. Στό άνατολικό της μέρος, άπό τήν ιδεατή γραμμή 'Αλβανία-Τυνησία και πρός τήν 'Ασία, κυριαρχούσαν οι έλληνόφωνοι - ή άρχαία έλληνική λογοτεχνία τών έπτά προηγούμενων αιώνων άποτελοϋσε μέρος της πολιτισμικής τους κληρονομιάς. Δέν θά ήταν δύσκολο, 6σο βασίλευε ό Νέρωνας ή ό 'Αδριανός π.χ., όπουδήποτε κοντά σέ μιά μεγάλη πόλη της Μεσογείου νά άποκτήσει κανείς άντίγραφο μιας κωμωδίας τοϋ 'Αριστοφάνη, όποιας ήθελε. Τά πράγ- 1. Γιά περισσότερα στοιχεία, βλ. L. D. Reynolds καΐ N.G. Wilson, Scribes and Scholars: a Guide to the Transmission of Greek and Latin Literature [Γραφείς καΐ λόγιοι: όδηγός γιά τήν παράδοση της άρχαίας έλληνικής καΐ της λατινικής λογοτεχνίας], 'Οξφόρδη 1968, Ιδιαίτερα τά κεφάλαια I καΐ II. 15

17 01 ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ματα άλλαξαν ριζικά με τις πολιτισμικές μεταβολές τής περιόδου μ. Χ, και οί πιθανότητες νά επιβιώσει ή παγανιστική έλληνική λογοτεχνία λιγόστεψαν. Μετακινήσεις πληθυσμών άπό τήν κεντρική Εύρώπη διέκοψαν και τελικά κατέστρεψαν στο δυτικό τμήμα τής αυτοκρατορίας και τήν πολιτική και τήν πολιτισμική συνέχεια τοϋ έλληνορωμαΐκοϋ κόσμου. Στήν 'Ανατολή οσο και στή Δύση ή έξάπλωση τοϋ χριστιανισμού μετέστρεψε τά ένδιαφέροντα των πνευματικών άνθρώπων άπό τήν παγανιστική λογοτεχνία στή χριστιανική θεολογία, και ούσιαστικά έξαφάνισε τον νοσταλγικό έκεΐνο ένθουσιασμό γιά τά «κλασικά» ιδεώδη πού χαρακτήριζε τή φιλολογία της πρώιμης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Μεγάλο μέρος τής παγανιστικής έλληνικής ποίησης, πού είχε πάψει πιά νά άποτελεΐ τον πυρήνα τοϋ πνευματικοϋ πολιτισμού και είχε υποβιβαστεί σέ προπαιδευτική και περιθωριακή θέση, δέν διαβαζόταν πιά καθόλου. Τό άποτέλεσμα ήταν νά μήν πολλαπλασιάζονται πιά τόσο γρήγορα τά χειρόγραφα, καί νά μήν άντικαθίστανται τά χαμένα ή καταστραμμένα άντίγραφα. Μέ τή διάσπαση τής Δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ή συνέχεια τοϋ πνευματικοϋ πολιτισμοϋ οπού τώρα κυριαρχοΰσε ό χριστιανισμός περιορίστηκε στο έλληνόφωνο άνατολικό τμήμα μέ πρωτεύουσα τό Βυζάντιο (Κωνσταντινούπολη). Έκεΐ, τά τελευταία χρόνια τοϋ 9ου μ.χ. αιώνα, ξύπνησε καί πάλι τό ένδιαφέρον γιά τήν παγανιστική έλληνική άρχαιότητα. Τ 1Ιταν ήδη πολύ άργά γιά νά περισωθούν καί νά έπιβιώσουν οί έκατοντάδες τών έργων πού σιγά σιγά καί άθόρυβα είχαν έξαφανιστεΐ, 600 ώς 300 χρόνια νωρίτερα. Τό μόνο πού μποροΰσε νά γίνει ήταν νά έντοπιστοΰν καί νά αντιγραφούν τά λίγα χειρόγραφα πού άπό καλή τύχη διασώθηκαν μέσα στήν άπόλυτη άδιαφορία πού είχαν δείξει γι* αύτά οί προηγούμενες έπτά όκτώ γενεές. Αύτά τά χρόνια ή ζωή της παγανιστικής έλληνικής λογοτεχνίας κρεμόταν άπό μιά κλωστή. ΟΙ έντεκα σωζόμενες κωμωδίες τοϋ 'Αριστοφάνη άποτελοϋν ένα σύνολο οπού ή λεπτή κλωστή κράτησε - τήν εύχαρίστηση πού νιώθουμε σήμερα διαβάζοντάς τες τή χρωστούμε στον ένθουσιασμό λίγων Βυζαντινών λογίων καί κληρικών πού έζησαν στά τέλη τοϋ 9ου αιώνα. "Ο,τι πέτυχαν νά διασώσουν οί Βυζαντινοί τόν 9ο αιώνα, ήταν γραφτό νά διατρέξει έναν ακόμη κίνδυνο. Γύρω στά 1200 μ. Χ. τό ενδιαφέρον γιά τή λογοτεχνία τοϋ παγανιστικοΰ παρελθόντος απλωνόταν σέ πλατιά στρώματα τής βυζαντινής κοινωνίας, καί 16

18 Η ΕΠΙΒΙΩΣΗ TOT ΚΕΙΜΕΝΟΥ ένας κάπως πλούσιος άνθρωπος δεν ήταν δύσκολο νά άποκτήσει, στήν Κωνσταντινούπολη όπωσδήποτε, ή και στη Θεσσαλονίκη, Ινα άντίγραφο τοϋ Αριστοφάνη. Στά 1204 μ.χ., όμως, οί Σταυροφόροι κυρίευσαν την Κωνσταντινούπολη, και μέσα στην καταστροφή αύτη πολλά χειρόγραφα κάηκαν. Αύτό άποτέλεσε και τή χαριστική βολή γιά μιά σειρά άπό 6χι πολύ γνωστά έργα, πού ωστόσο είχαν γλιτώσει άπό τήν αδιαφορία τοϋ 7ου και τοϋ 8ου αιώνα - άλλά γιά έναν συγγραφέα όπως ό Αριστοφάνης, πού τόν διάβαζαν τόσο πολλοί, οί άπώλειες δέν ήταν τόσο σημαντικές. "Οταν τό 1261 μ.χ. "Ελληνας αύτοκράτορας ξαναπήρε τήν Πόλη, βρέθηκαν πάλι λόγιοι μέ ένδιαφέροντα, πού άρχισαν νά άναζητοϋν τά νήματα και νά πολλαπλασιάζουν τά άντίγραφα των κειμένων πού είχαν σωθεί. "Οταν, τέλος, οί Τούρκοι πήραν τήν Κωνσταντινούπολη, τό 1453 μ.χ., οί 'Ιταλοί είχαν άρχίσει άπό καιρό νά άγοράζουν (ή νά άποκτοϋν μέ άλλον τρόπο) έλληνικά χειρόγραφα αύτό διασφάλισε τήν επιβίωση τοϋ 'Αριστοφάνη και άλλων ποιητών, άνεξάρτητα άπό τό τί θά μποροϋσε νά συμβεί στόν βυζαντινό πολιτισμό τώρα πού βρισκόταν σέ τουρκικά χέρια.' Η πρώτη τυπωμένη έκδοση έννέα κωμωδιών τοϋ 'Αριστοφάνη έγινε στή Βενετία τό 1498" οί υπόλοιπες δύο, άπό τις έντεκα πού σώθηκαν, πρωτοτυπώθηκαν στή Φλωρεντία τό Άπό τήν έποχή τοϋ ποιητή ώς τήν έφεύρεση της τυπογραφίας ό μόνος τρόπος γιά νά έπιβιώσει τό κείμενο ήταν νά αντιγράφεται σέ χειρόγραφα. Άν και θεωρητικά θά ήταν δυνατό Ινας άντιγραφέας νά έκπονήσει μέ αλλεπάλληλους ελέγχους ένα τέλειο άντίγραφο τοϋ προτύπου του, στήν πράξη είναι σπάνιο άν 6χι αδύνατο νά γίνει τόσο πιστή άντιγραφή δλοι ξέρουμε άλλωστε δτι, 6σο προσεκτικά και νά γίνει ή στοιχειοθεσία και ή διόρθωση των δοκιμίων, πάλι δέν μποροϋμε νά είμαστε άπόλυτα βέβαιοι δτι θά άποφύγουμε δλα τά τυπογραφικά σφάλματα. Δέν ύπάρχουν οδτε δύο χειρόγραφα, τοϋ 'Αριστοφάνη ή όποιουδήποτε άλλου αρχαίου "Ελληνα συγγραφέα, πού νά συμφωνοϋν άπόλυτα μεταξύ τους, ένώ δέν είναι καθόλου δύσκολο νά έντοπίσει κανείς δύο χειρόγραφα πού νά παρουσιάζουν διαφορές μία συλλαβή κάθε τρεις στίχους κατά μέσον 6ρο. Δέν πρέπει νά πιστέψουμε δτι ή άντιγραφή τοϋ άριστοφανικοϋ κειμένου γινόταν μέ ιδιαίτερη ακρίβεια και εύσυνειδησία ώς τό τέλος τοϋ άρχαίου κόσμου, και δτι τις σημαντικές φθορές τις προκάλεσαν άπρόσεκτοι και άμαθεΐς Βυζαντινοί άντιγραφεΐς. 'Αποσπάσματα παλαιών άντιγράφων πού άνακαλύ- 17

19 01 ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ φθηκαν τά τελευταία ογδόντα χρόνια στην Αίγυπτο (οπού οί ά- συνήθιστες καιρικές συνθήκες βοήθησαν νά διατηρηθούν κάτω ά- πό τό έδαφος κομμάτια πάπυροι και περγαμηνές) φανερώνουν ό- τι και ό άρχαϊος άντιγραφέας μπορούσε νά εΐναι τόσο βιαστικός και άπρόσεκτος, ώστε νά καταστήσει άκατανόητο ένα χωρίο, ένώ άπό την άλλη ένας Βυζαντινός λόγιος μπορούσε τον 14ο αιώνα, συγκεντρώνοντας την προσοχή του στο κείμενο πού αντέγραφε και ζυγιάζοντας τις έναλλακτικές γραφές πού τοΰ πρόσφεραν δύο ή περισσότερα άντίγραφα, νά πετύχει εντυπωσιακό άποτέλεσμα. ' Η διαδικασία της φθοράς ξεκινούσε άπό τή στιγμή πού τό πρώτο κείμενο έφευγε άπό τά χέρια τοϋ ίδιου τοΰ ποιητή - και αύτό δέν άποτελεϊ άπλή ύπόθεση τήν όποία έπινόησαν οί κριτικοί τοϋ κειμένου γιά νά έχουν κάτι νά άσχοληθοΰν, άλλά πραγματικότητα τήν όποία παραδέχονταν, μέ μεγάλη βέβαια δυσφορία, και οί ίδιοι οί άρχαΐοι. "Αν ή χρονική άπόσταση είναι άρκετά μεγάλη, και θεωρήσουμε τον αιώνα τή μικρότερη στο θέμα αύτό χρονική μονάδα, τότε μπορούμε νά ποΰμε οτι, οσο μεγαλο'ινει ή χρονολογική άπόσταση ενός άντιγράφου άπό τό άρχικό κείμενο τοϋ συγγραφέα, τόσο μειώνονται οί πιθανότητες τό άντίγραφο αύτό νά άποδίδει πιστά τό άρχικό κείμενο δέν θά έπρεπε όμως νά προχωρήσουμε σέ πιο κατηγορηματική διατύπωση ως προς αύτό τό θέμα. Τό πρωιμότερο μεσαιωνικό χειρόγραφο τυχαίνει συχνά νά δίνει νόημα έκεϊ δπου ολα τά νεώτερα χειρόγραφα δέν δίνουν, και καμιά φορά ένα άρχαϊο παπυρικό άπόσπασμα δίνει νόημα καλύτερο άπό ολόκληρη τή μεσαιωνική παράδοση (μπορεί μάλιστα νά έπιβεβαιώσει και διόρθωση πού έγινε τά νεώτερα χρόνια) - ύπάρχουν όμως και παράγοντες πού μας υποχρεώνουν νά μην έξαρτοϋμε μηχανικά τήν άξιοπιστία των χειρογράφων άπό τήν ήλικία τους και μόνο: (α) ό συνολικός άριθμός των άντιγράφων πού μεσολαβούν άπό τό πρωτότυπο κείμενο τοΰ συγγραφέα ώς τό σωζόμενο χειρόγραφο δέν ταυτίζεται μέ τή συνολική χρονική άπόσταση (β) δέν υπάρχει συσχετισμός άνάμεσα στήν εύσυνειδησία ένός γραφέα και στήν εποχή πού έζησε - και (γ) ορισμένοι γραφείς είχαν τήν εύκαιρία ένώ άλλοι 6χι νά άντιβάλουν περισσότερα άπό Ινα χειρόγραφα, και έτσι νά διορθώσουν τό ένα μέ βάση τά άλλα. Οί έντεκα κωμωδίες δέν άντιπροσωπεύονται εξίσου στά χειρόγραφα πού μας σώθηκαν. Τό παλαιότερο χειρόγραφο, ό κώδικας Ravennas (R τώρα στή βιβλιοθήκη τοΰ Classe, κοντά 18

20 Η ΕΙΙΙΒΙΩΣΗ TOT KEIMENOT στή Ραβέννα), γραμμένος πιθανότατα γύρω στά 1000 μ.χ., περιέχει και τις έντεκα" μία όμως, οί Θεσμοφοριάζουσες, δέν άπαντα σέ κανένα άλλο χειρόγραφο παρά μόνο σέ Ινα άντίγραφο τοϋ ίδιου τοϋ κώδικα R, πού χρονολογείται τόν 15ο αίώνα. Εκτός άπό τον κώδικα R, τό μόνο σωζόμενο χειρόγραφο πού γράφτηκε πριν νά καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη οί Σταυροφόροι είναι ό κώδικας Venetus (V), γραμμένος τον 12ο αίώνα, πού περιέχει έπτά κωμωδίες. Τά υπόλοιπα χειρόγραφα χρονολογούνται τήν έ- ποχή της δυναστείας τών Παλαιολόγων, πού βασίλευσε στο Βυζάντιο άπό τό 1261 ώς τήν άλωση της Πόλης άπό τούς Τούρκους τό Σέ ολα σχεδόν τά χειρόγραφα, οσα περιέχουν περισσότερες άπό μία κωμωδίες, προηγείται ό Πλοϋτος, και τά πιο πολλά χειρόγραφα της εποχής τών Παλαιολόγων περιέχουν μόνο τήν τριάδα Πλοϋτος, Νεφέλες, Βάτραχοι. Πολύ ένδιαφέρουσα ένδειξη της διαφοράς άνάμεσα στις μεσαιωνικές και τις σύγχρονες'αίσθητικές προτιμήσεις άποτελεΐ τό γεγονός ότι ό Πλοϋτος, πού σήμερα πιστεύουμε γενικά πώς είναι τό λιγότερο έλκυστικό άπό τά έντεκα έργα, παραδίδεται ov περισσότερα άπό 150 χειρόγραφα, ένώ ή Λνσιστράτη μόνο σέ όκτώ - γιά τις Θεσμοφοριάζονσες ή παράδοση περιορίζεται στον κώδικα R και σέ σπαράγματα μερικών στίχων άπό πάπυρο τοϋ 2ου μ.χ. αίώνα. 'Αναφέραμε παραπάνω περιπτώσεις όπου ένα χειρόγραφο «δίνει νόημα», ένώ ένα άλλο δέν δίνει, περιπτώσεις όπου ή «φθορά» μπορεί νά έχει επεκταθεί σέ όλα τά σωζόμενα άντίγραφα ένός χωρίου, ή όπου επιχειρούμε μέ «διόρθωση» νά άποκαταστήσουμε αύτό πού πιστεύουμε πώς είχε τήν πρόθεση νά γράψει ό ποιητής. Αύτό ίσως φανεί κάπως άλαζονικό σέ οποίον δέν έχει έξοικειωθεϊ μέ τό τί πραγματικά σημαίνει κριτική κειμένου και έκδοση αρχαίων κειμένων. 'Ωστόσο δέν πρέπει νά ξεχνούμε κάτι σημαντικό: τά έλληνικά δέν είναι γλώσσα «νεκρή», όπως π.χ. τά χεττιτικά ή τά άσσυριακά, πού εξαφανίστηκαν και άντικαταστάθηκαν άπό άλλες γλώσσες, άκόμη και στήν περιοχή όπου τά μιλούσαν κάθε άλλο! τά έλληνικά μπορούμε νά τά χαρακτηρίσουμε γλώσσα νεκρή μόνο όπως θά χαρακτηρίζαμε νεκρά και τά άγγλικά τοϋ Chaucer: 2 άποτελοϋν τό πρώιμο στάδιο μιας γλώσσας πού δέν έπαψε ποτέ νά μιλιέται και νά γράφεται. "Αν δέν γνωρίζαμε άρχαϊο έλληνικό κείμενο άλλο άπό τις κωμωδίες τοϋ Άρι- 2. [Πολύ σημαντικός "Αγγλος ποιητής τοϋ 14ου αίώνα.] 19

21 01 ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ στοφάνη, και ακόμη τις διαλέκτους πού μιλοϋν οί σύγχρονοι νεοέλληνες χωρικοί, πάλι θά τά καταφέρναμε, νομίζω, μέ τον καιρό, μέ ύπομονή και μέ σωστή φιλολογική μέθοδο, νά παρουσιάσουμε μιά έκδοση τοϋ Κωμικού πού νά μήν άπέχει πολύ άπό τήν αλήθεια, και νά καταλάβουμε πάνω κάτω τό νόημα τοϋ κειμένου. Εύτυχώς όμως ή κατάσταση δέν είναι τόσο άπελπιστική: ό 'Αριστοφάνης έγινε άντικείμενο συστηματικής μελέτης έκατό μόλις χρόνια και κάτι άπό τό θάνατο του. Οί μελετητές του 6χι μόνο ήταν και οί ϊδιοι έλληνόφωνοι, άλλά είχαν στή διάθεσή τους και όλη τήν άρχαία έλληνική λογοτεχνία πού είχε γραφτεί ώς τήν εποχή τους. Τά έργα των άρχαίων αύτών σχολιαστών, πού ερμήνευαν τις σπάνιες ή τις άρχαϊκές λέξεις και έξηγοΰσαν τούς πολιτικούς ή φιλολογικούς υπαινιγμούς, άκολουθοΰσαν παράδοση παράλληλη μέ τά έργα τοϋ ποιητή. "Ετσι, ή σπουδή και ή έρμηνεία τοϋ 'Αριστοφάνη άποτελοϋν έργο πού συνεχίζεται άπό τον 3ο π.χ. αιώνα ώς τις μέρες μας" διακόπηκε φυσικά άπό τήν άδιαφορία τοϋ 7ου και τοϋ 8ου αιώνα, 6χι όμως περισσότερο άπό ο,τι διακόπηκε και ή χειρόγραφη παράδοση τοϋ ϊδιου τοϋ άντικειμένου της σπουδής αύτής, δηλαδή τοϋ ποιητικοΰ κειμένου. Οί άρχαϊοι σχολιαστές τοϋ 'Αριστοφάνη έγραψαν έρμηνευτικά «ύπομνήματα», πού ώς βιβλία ήταν ξεχωριστά άπό τά άντίγραφα τοϋ κειμένου τών κωμωδιών. Κατά τά τέλη όμως των ρωμαϊκών χρόνων έγινε δλο και πιο κοινή συνήθεια νά μεταφέρουν οί άναγνώστες άποσπάσματα άπό τά έρμηνευτικά ύπομνήματα και νά τά γράφουν στό περιθώριο τών κειμένων τους (τών ποιητικών ιδίως), και ύπάρχουν ένδείξεις ότι ή τάση νά παράγονται άντίγραφα μέ περιθώρια άρκετά μεγάλα, ώστε νά διευκολύνουν αύτήν τή μεταγραφή τών σχολίων, κέρδιζε ολοένα έδαφος. Στά μεσαιωνικά χειρόγραφα τό περιθώριο άποτελεϊ τήν κανονική θέση τοϋ έρμηνευτικοΰ υπομνήματος, και μεγάλο ποσοστό τών άριστοφανικών χειρογράφων έχουν τά περιθώριά τους γεμάτα σχόλια. Τά σχόλια αύτά άποτελοϋν τό τελικό προϊόν πολύ συντομευμένο και συχνά παρανοημένο και διαστρεβλωμένο άρχαίου σχολιασμοϋ πού έχει ήλικία πολλών αιώνων. Σέ μερικές περιπτώσεις καταγράφουν τις διαφορετικές άπόψεις διαφόρων προσώπων, τών πρωτοπόρων λογίων τής πρώιμης έλληνιστικής περιόδου ή τών ύστερινών «παρασιτικών» σχολιαστών τών ρωμαϊκών χρόνων, όπως π.χ.: «Ό Καλλίστρατος λέει..." ό Σύμμαχος όμως λέει...' και ύπάρχουν μερικοί πού...». Σέ άλλες περιπτώσεις τό 20

22 Η ΕΠΙΒΙΩΣΗ TOT KEIMENOT σχόλιο προσφέρει έρμηνεία πού άναφέρεται σέ κείμενο διαφοο?> τικό άπό τό σωζόμενο κείμενο της κωμωδίας* και τυ_^~;νει στις περιπτώσεις αύτές νά πρέπει νά προτιμηθεί τό κείμενο πού τό σχόλιο αύτό προϋποθέτει, καΐ βχι τό κείμενο των χειρογράφων. Στις Νεφέλες, 868 κ.έ., λόγου χάρη, ό Στρεψιάδης παρουσιάζει μέ μεγάλη άνυπομονησία στόν Σωκράτη τόν νεαρό γιό του, τόν Φειδιππίδη, ώς υποψήφιο μαθητή. Ό Σωκράτης λέει περιφρονητικά: νηπύτιος γαρ έστ' έτι καΐ τών κρεμαθρών οϋπω τρίβοιν των ένθάδε (είναι μικρός άκόμη καΐ δέν τά ξέρει καλά τά σκοινιά πού ίχουμε έδωπέρα). Τό νόημα είναι ικανοποιητικό, γιατί δταν ό πατέρας τοϋ νεαροϋ πρωτομπηκε στό σχολείο, ό Σωκράτης ήταν κρεμασμένος άπό ένα σκοινί γιά νά μελετήσει τά άστρα άπό ένα σημείο ψηλότερο άπό τό έπίπεδο τοΰ έδάφους. Σέ αύτήν όμως τήν περίπτωση τό κείμενο, αν τό έγραψε έτσι ό ποιητής, παρουσιάζει μετρική άνωμαλία: ή θέση της λέξης κρεμαθρών στό στίχο άπαιτεΐ νά μετρήσουμε ν--, ένώ στά διαλογικά μέρη της κωμωδίας ή μεσαία συλλαβή της λέξης αύτης έπρεπε νά είναι βραχύχρονη, όπως στό στίχο 218. Τό σχετικό σχόλιο στόν κώδικα V έχει ώς έξης: έφ' ών κρέμανται οί φιλόσοφοι. Άλλως' των όργάνων τών άστρονομικών και γεωμετρικών. Κρέμαται γαρ έν τω φροντιστήρια) οΰτω μέν, εΐ κρεμαστών γράφεται... Αύτό δείχνει οτι ό σχολιαστής, πού άπό τό έργο του ξεκίνησε τελικά τό σχόλιο, γνώριζε τήν έναλλακτική γραφή κρεμαστών, πού μετρικά είναι άψογη. ' Η γραφή αύτή περιέχει και τόν άπαραίτητο ύπαινιγμό οτι ό Σωκράτης παρουσιάστηκε προηγουμένως στό έργο κρεμασμένος άπόνα σκοινί - ό ύπαινιγμός κερδίζει μάλιστα σέ χρώμα καθώς ή φράση δείχνει κάποια άγνοια της τεχνικής ορολογίας (πρβ. τό άγγλικό know the ropes, ή τό σημερινό «(ξέρω τά κουμπιά»), άφοΰ κρεμαστά ώς τεχνικός όρος σήμαινε τά ξάρτια τοΰ καραβιοΰ. Τέτοια παραδείγματα βρίσκουμε στά σχόλια τών περισσότερων κωμωδιών. 'Από τήν άλλη όμως μεριά έχουμε συχνά λόγο νά πιστεύουμε οτι ή φθορά σέ ορισμένα χωρία τοΰ κειμένου είχε γενικά έπικρατήσει προτοΰ οί άρχαϊοι σχολιαστές άρχίσουν νά στρέφουν τήν προσοχή τους στά χωρία αύτά. Στούς "Ορνιθες, 1680 κ.έ., ό πρωταγωνιστής-άνθρωπος 21

23 01 ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ &τπραγματίύεται με μιά πρεσβεία θεών καί ζητα τη θεά Βασίλεια για. ιναίκα του. Δύο άπό τοΰς τρεις θεούς της πρεσβείας (6 Ποσειδώνας καί ό Ηρακλής) είναι Έλληνες, ένώ ό τρίτος είναι ξένος καί δέν μιλα καλά τά ελληνικά. Αύτός ό ξένος θεός, δ- ταν ζητοϋν τή γνώμη του, ξεφουρνίζει μερικά άκαταλαβίστικα, πού ό 'Ηρακλής τά έρμηνεύει: λέει νά τή δώσουμε. Ό Ποσειδώνας τοϋ άπαντα μέ άγανάκτηση: μά τον Δ Γ ονχ οντός γε παραδονναι λέγει, εΐ μή βαδίζειν ώσπερ αί χελιδόνες. Κατά λέξη μετάφραση: "Οχι, μά τον Δία, αυτός δεν λέει νά τήν παραδώσουμε, &ν όχι νά περπατά σάν τά χελιδόνια. Τό σχόλιο μας δείχνει πώς άντιμετώπισαν οί άρχαΐοι τις δυσκολίες στό κείμενο αύτό: ΣΤΜΜΑΧΟΣ: ουκ εστίν ό τούτου νοϋς φανερός ουδέν τι δύναται Ιδιον τών χελιδόνων «βάδισις», αϊ γε μηδέ πορεία χρώνται ώς τά άλλα τών όρνέων καί μάλιστα τά μή πτητικά, ό δέ Δίδυμος ούτω: καταλλήλως είχεν ει ίλεγεν «ώς τάς χελιδόνας», θέλει δέ λέγειν «εΐ μή βαδίζει προς τάς χελιδόνας»' διό καί έποίσει «ονκοϋν παραδονναι τ αϊ; χελιδόσιν λέγει», έπεί καί αυτός προς αύτάς βαδίζει εις Νεφελοκοκκνγίαν. Ό Richard Bentley, στήν άρχή τοϋ 18ου αιώνα, παρατήρησε δτι τό νόημα θά ήταν θαυμάσιο, αν άντί γιά τό βαδίζειν ό 'Αριστοφάνης είχε πραγματικά γράψει βαβάζει γ'= βαβάζει (βγάζει άναρθρες φωνές): (α) Ή έκφραση, όπως είναι κατά λέξη, «δέν λέει... άν δχι, οπωσδήποτε βαβάζει...», σημαίνει «δέν λέει..." άντίθετα, βαβάζει...» (πρβ. Ίππεϊς, 185 κ.έ.), καί (β) οί άρχαΐοι "Ελληνες συχνά παρομοίαζαν τον ήχο τών ξένων γλωσσών μέ τό τιτίβισμα τών χελιδονιών. Ή σωστή λοιπόν έρμηνεία είναι: "Οχι! αυτός δέν λέει «νά τή δώσουμε»' μόνο που βαβάζει σάν τά χελιδόνια. Η ΤΑΥΤΙΣΗ ΤΩΝ ΟΜΙΛΗΤΩΝ "Οταν κοιτάξει κανείς τό κείμενο μιας άριστοφανικής κωμωδίας, δπως πραγματικά παραδίδεται στόν κώδικα τής Ραβέννας, θά 22

24 Η ΤΑΤΤΙΣΗ ΤΩΝ ΟΜΙΛΗΤΩΝ τοϋ κάμει ίσως εντύπωση τό γεγονός οτι, ενώ τις, περσότερες φορές οί ομιλητές αναφέρονται μέ συντομογραφίες τών όνομάτων τους (π.χ. Φειδ άντί Φειδιππίδης), ύπάρχουν έδώ κι έκεΐ σελίδες ολόκληρες στή σειρά, όπου δέν βρίσκουμε καμία άπολύτως ένδειξη γιά τήν ταυτότητα τών ομιλητών στις σελίδες αύτές γράφεται μόνο ένα σημάδι (δύο τελείες, ή μεγάλη παύλα) κάθε φορά πού άλλάζει ό ομιλητής. Σέ χωρίο διαλογικό, οπού συζητοΰν δύο μόνο πρόσωπα, και άν ακόμη δέν σημειώνεται ή συντομογραφία τοϋ προσώπου μαζί μέ τό σημάδι άλλαγής τοϋ ομιλητή, είναι άρκετά εύκολο νά ξεχωρίσουμε τούς ομιλητές, φτάνει νά μας βοήθα τό νόημα της συζήτησης και νά μπορούμε νά έχουμε εμπιστοσύνη στήν άξιοπιστία τοϋ χειρογράφου. 'Ωστόσο τό σημάδι άλλαγης τοϋ όμιλητη έχει φανερά τήν τάση νά παραλείπεται καμιά φορά ή νά συγχέεται μέ κάποιο άλλο σημείο στίξης λάθη όμως ή παραλείψεις στις ενδείξεις άλλαγης τών ομιλητών μπορούν νά μας δυσκολέψουν πολύ, όταν μάλιστα στή συζήτηση μετέχουν τρία ή τέσσερα πρόσωπα. 'Αποσπάσματα άπό άρχαΐα θεατρικά κείμενα μας δείχνουν οτι αύτοϋ τοϋ είδους τά μειονεκτήματα στό χειρόγραφο της Ραβέννας δέν άποτελοϋν λάθος χαρακτηριστικό τοϋ άντιγραφέα του, οΰτε τυπική περίπτωση άδιαφορίας της έποχής του" είναι όλοφάνερο οτι στον αρχαίο κόσμο τά κείμενα τών θεατρικών έργων άπαιτοϋσαν άπό τόν άναγνώστη τους έρμηνευτική προσπάθεια πολύ μεγαλύτερη άπ' δ,τι τά νεώτερα κείμενα, δπου κάθε ομιλητής προσδιορίζεται ονομαστικά και μέ άπόλυτη σαφήνεια. Γιά τό πώς άκριβώς προσδιόριζαν τήν άλλαγή τών ομιλητών τά χειρόγραφα τήν έποχή τοϋ 'Αριστοφάνη, μόνο υποθέσεις μπορούμε νά κάνουμε, γιατί δέν έχουμε άποσπάσματα παπύρων τόσο πρώιμα" είναι όμως φανερό άπό τά σχόλια δτι στό θέμα της σωστής άπόδοσης τοϋ κειμένου σέ πρόσωπα οί σχολιαστές δέν φαίνεται νά πιστεύουν δτι υπήρχε άδιάσπαστη παράδοση πού νά ξεκινά άπό τόν ϊδιο τόν ποιητή τή σωστή άπόδοση τή θεωροϋν θέμα έρμηνεύτικό πού έμπίπτει στή δικαιοδοσία, τους. Σχολιαστές πού δέν φαίνεται νά αντιμετώπισαν, παρά σπάνια, ή ποτέ, τό ένδεχόμενο νά διορθώσουν τό ίδιο τό κείμενο, αισθάνονται, κατά τά φαινόμενα, έλεύθεροι νά τροποποιούν τά σύμβολα της διανομής, γεγονός πού μας δείχνει περισσότερο άπό κάθε άλλο πώς θά ήταν γραμμένα τά χειρόγραφα τά όποια είχαν παραλάβει οί σχολιαστές αύτοί άπό τούς προκατόχους τους. Στους Βατράχους, 49-51, λόγου χάρη, ό Διόνυσος, 23

25 ΟΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ μέ συνοόί, τόν, δοΰλο του Ξανθία, καυχιέται γιά τό ρόλο πού διαδραμάτισε σέ μιά ναυμαχία πάνω στο πλοίο του τό όποιο κυβερνοϋσε ό Κλεισθένης. Στό χειρόγραφο της Ραβέννας διαβάζουμε: HP κάνανμάχησας; : και κατεδύσαμέν γε ναϋς τών πολεμίων ή δώδεκ' ή τρεις καί δέκα. σφώ; νή τόν Άπόλλω. ΘΕ κίτ' Ιγωγ' ίξηγρόμην. (ή συντομογραφία ΘΕ σημαίνει Θεράπων =δοϋλος, δηλ. Ξανθίας) Τό σχετικό σχόλιο, ένα γεμάτο σύγχυση συνονθύλευμα άπό διαφορετικές γνώμες, άναφέρει τά έξης: σφώ νη τόν Άπόλλω: θαυμάζων και άπιστών λέγει ό 'Ηρακλής τό σφώ. Τινές δέ είς τόν Άπόλλω δύο στίζουσι καί εις τό ίξηγρόμην. Σκώπτει τόν Δ ιόνυσον και έγώ, φησίν, άνέστην ίξ όνείρον δηλών δτι δναρ ταϋτα ίπραξεν. Οί δέ φασιν ώς ό Διόνυσος ταϋτα λέγει, κάτ' ίγωγ' ίξηγρόμην, ώς τών ίπίτηδες ψευδομένων έπιλεγόντων τοϋτο καθ' δ δηλοϋται δ- τι ίνυπνίω ίοικε τό λεγόμενον. Οί δέ τω ΉρακλεΙ προσνέμουσι τοϋτο. Περιπτώσεις ανάλογες είναι άρκετά συνηθισμένες, καί ό σύγχρονος έκδότης οσο καί άν δέχεται μέ εύγνωμοσύνη όσα λένε τά σχόλια γιά τη διανομή τοϋ κειμένου, όπως τήν καθόριζαν διάφοροι άρχαΐοι φιλόλογοι πρέπει νά ξανακάμει τή δουλειά μόνος του, όπως άκριβώς καί έκεΐνοι, ζυγιάζοντας τί τοϋ φαίνεται θεατρικά πιθανότερο καί τί συμβάλλει στή δημιουργία εικόνας συνεπέστερης πρός τήν άριστοφανική τεχνική. Σέ ένα σημαντικό θέμα ό σύγχρονος έκδότης είναι πολύ πιο προσεκτικός άπό μερικούς αρχαίους συναδέλφους του. Τό όνομα πολλών προσώπων στόν Αριστοφάνη δέν περιλαμβάνεται στό ί- διο τό κείμενο τοϋ έργου, καί αύτό μας δημιουργεί συχνά δύο έ- ρωτηματικά: (α) έχουμε τό δικαίωμα νά άποδώσουμε ένα όνομα σέ πρόσωπο πού ποτέ δέν άναφέρει, ούτε τό ίδιο ουτε καί κανείς άλλος στό έργο, τό όνομά του; καί (β) όταν δύο ή περισσότερα παρόμοια πρόσωπα, άνώνυμα, έμφανίζονται στό ίδιο έργο σέ διαφορετικά σημεία, πρέπει νά τά θεωρήσουμε ενα πρόσωπο ή διαφορετικά; Παράδειγμα της πρώτης δυσκολίας έχουμε στούς Βατράχους, 464, όταν ό Διόνυσος μεταμφιεσμένος σέ 'Ηρακλή χτυπά τήν πόρτα στό παλάτι τοϋ Πλούτωνα στόν Κάτω κόσμο. Αύτός πού άνοιξε τήν πόρτα, μόλις άκούει τόν Διόνυσο νά λέει πώς 24

26 Η ΤΑΤΤΙΣΗ ΤΩΝ ΟΜΙΛΗΤΩΝ είναι ό 'Ηρακλής, άρχίζει νά κομπάζει μέ όργίλο τραγικό ύφος: ένας άπό τους παραδοσιακούς άθλους τοϋ ' Η ρακλή ήταν δτι έφερε στή γή άπό τόν Κάτω κόσμο τόν Κέρβερο, τό τρομερό σκυλί, και τό νέο αύτό πρόσωπο πανηγυρίζει μέ χαιρεκακία γιατί έπιασε τώρα τόν σκυλοκλέφτη. Στό χειρόγραφο της Ραβέννας τό πρόσωπο αύτό άναφέρεται μέ τό όνομα τοϋ μυθικοϋ ήρωα Αίακοϋ: τήν έποχή τοΰ 'Αριστοφάνη θεωρούσαν τόν Αιακό έναν άπό τούς δικαστές τοΰ Άδη" σέ νεώτερα χρόνια τόν θεωρούσαν «κλειδοκράτορα» ή «θυρωρό» τοΰ Κάτω κόσμου. 'Από τήν άλλη μεριά, στόν κώδικα V τό ίδιο πρόσωπο σημειώνεται μέ τή συντομογραφία ΘΕΡΑ, δηλαδή Θεράπων, «δούλος»" στά σχόλια άναφέρεται ώς εις τών έν "Αδον, σέ ένα σχόλιο μάλιστα μας δημιουργεί ιδιαίτερη περιπλοκή ή σημείωση: τινές τόν Αίακόν λέγονσιν άποκρίνασθαι δπερ άπίθανον. 'Υπήρχαν λοιπόν, κατά τό σχόλιο, έρμηνευτές πού πίστευαν δτι στήν έρώτηση τις ούτος; δέν άπαντοϋσε ό Διόνυσος (δπως θά περιμέναμε), άλλά ό Αιακός 3 πράγμα άπίθανο, δπως προσθέτει τό σχόλιο. Παράδειγμα γιά τή δεύτερη περίπτωση δυσκολίας συναντούμε παρακάτω, στό ίδιο έργο, δταν στό στίχο 605 φτάνει κάποιος μέ έναν άστυνομικό γιά νά συλλάβει τόν ύποτιθέμενο 'Ηρακλή. Πρόκειται γιά τόν «Αιακό», πού τελευταία φορά τόν είδαμε στόν στ. 477 νά άπειλεΐ δτι θά φέρει τέρατα δπως ή Γοργώ νά κομματιάσουν τόν 'Ηρακλή, ή γιά κάποιον άλλο; Και ό κώδικας R και ό κώδικας V τόν όνομάζουν Αιακό - τά σχόλια δμως μας παραδίδουν, χωρίς και νά τις συζητοΰν, δύο έναλλακτικές θεωρίες: μία, δτι ομιλητής είναι ό ίδιος ό Πλούτων, ό θεός τοΰ Κάτω κόσμου - άλλη, οτι τά λόγια μοιράζονται άνάμεσα στόν Πλούτωνα και έναν δοΰλο του. 'Αλλά οί δυσκολίες συνεχίζονται: δταν δλα έχουν πιά τακτοποιηθεί φιλικά, ύπάρχει μιά σκηνή ( ) δπου ό δούλος τοΰ Διονύσου Ξανθίας κουβεντιάζει μέ έναν δοΰλο τοΰ Πλούτωνα ό δούλος αύτός όνομάζεται στό χειρόγραφο της Ραβέννας «Αιακός», άν και είναι φανερό δτι πρόκειται γιά δοΰλο, ένώ ό Αιακός τοϋ μύθου δσο ζοΰσε ήταν ξακουστός βασιλιάς. Στά σχόλια δέν γίνεται λόγος παρά γιά δοΰλο [Ή πρόσθετη αύτή δυσκολία παύει νά ύπάρχει αν άποχρίναοθαι δέν άντιστοιχεΐ στήν έρώτηση τις ούτος, άλλά στό χτύπημα της πόρτας άπό τόν Διόνυσο καΐ τήν κραυγή του παϊ nal. Στήν περίπτωση αύτή ό Σχολιαστής σημειώνει μόνο δτι ύπάρχουν μερικοί πού νομίζουν πώς στό χτύπημα της πόρτας «άποκρίθηκε» ό Αιακός, πράγμα άπίθανο.] 25

ΜΕΡΟΣ Ι. Τυμπανιστής:

ΜΕΡΟΣ Ι. Τυμπανιστής: Το σκηνικό μας: Μια γειτονιά με πολύχρωμα σπιτάκια και δυο τρία δέντρα. Το κεντρικό σπίτι είναι πιο μεγάλο από τα άλλα κι έχει μια πόρτα στο κέντρο. Αριστερά και δεξιά υπάρχουν από ένα παράθυρο. Μπροστά

Διαβάστε περισσότερα

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES.

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα

Διαβάστε περισσότερα

«Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ»

«Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ» «Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ» ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1 ΘΑ ΣΟΥ ΠΩ τι πιστεύω για την εξαφάνιση, αλλά δώσε μου λίγο χρόνο. Όχι,

Διαβάστε περισσότερα

Μεγάλο βραβείο, μεγάλοι μπελάδες. Μάνος Κοντολέων. Εικονογράφηση: Τέτη Σώλου

Μεγάλο βραβείο, μεγάλοι μπελάδες. Μάνος Κοντολέων. Εικονογράφηση: Τέτη Σώλου Συλλογή Περιστέρια 148 Εικονογράφηση εξωφύλλου: Εύη Τσακνιά 1. Το σωστό γράψιμο Έχεις προσέξει πως κάποια βιβλία παρακαλούμε να μην τελειώσουν ποτέ κι άλλα, πάλι, από την πρώτη κιόλας σελίδα τα βαριόμαστε;

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Αγαπητέ μαθητή/ αγαπητή μαθήτρια, Διεξάγουμε μια έρευνα και θα θέλαμε να μάθουμε την άποψή σου για τo περιβάλλον μάθησης που επικρατεί στην τάξη σου. Σε παρακαλούμε

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΦΑΣΗ 1 η )

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΦΑΣΗ 1 η ) ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΦΑΣΗ 1 η ) 1 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ JACKSON POLLOCK ΣΤΟΝ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟ WILLIAM WRIGHT ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 1950. Το καλοκαίρι του 1950 o δημοσιογράφος William Wright πήρε μια πολύ ενδιαφέρουσα ηχογραφημένη

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 5 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ 1 Y Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Κ Α Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Μ Α

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ. Εργασία για το σπίτι. Απαντούν μαθητές του Α1 Γυμνασίου Προσοτσάνης

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ. Εργασία για το σπίτι. Απαντούν μαθητές του Α1 Γυμνασίου Προσοτσάνης ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Εργασία για το σπίτι Απαντούν μαθητές του Α1 Γυμνασίου Προσοτσάνης 1 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Απαντά η Μαρίνα Βαμβακίδου Ερώτηση 1. Μπορείς να φανταστείς τη ζωή μας χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

Κατανόηση προφορικού λόγου

Κατανόηση προφορικού λόγου Β1 (25 μονάδες) Διάρκεια: 25 λεπτά Ερώτημα 1 Θα ακούσετε δύο (2) φορές έναν συγγραφέα να διαβάζει ένα απόσπασμα από το βιβλίο του με θέμα τη ζωή του παππού του. Αυτά που ακούτε σας αρέσουν, γι αυτό κρατάτε

Διαβάστε περισσότερα

ΟΝΟΜΑ: 7 ο ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ

ΟΝΟΜΑ: 7 ο ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ 12 o Δημ. Σχ. Αθηνών Τάξη Δ 7/4/2014 ΟΝΟΜΑ: 7 ο ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ Α. ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Β. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 1. 2. Συμπληρώνω τα κενά με Παρακείμενο ή Υπερσυντέλικο: Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι... (αναπτύσσω)

Διαβάστε περισσότερα

Σοφία Παράσχου. «Το χάνουμε!»

Σοφία Παράσχου. «Το χάνουμε!» 1 Σειρά Σπουργιτάκια Εκδόσεις Πατάκη «Το χάνουμε!» Σοφία Παράσχου Εικονογράφηση: Βαγγέλης Ελευθερίου Σελ. 52 Δραστηριότητες για Α & Β τάξη Συγγραφέας: Η Σοφία Παράσχου γεννήθηκε στην Κάρπαθο και ζει στην

Διαβάστε περισσότερα

Αναστασία Μπούτρου. Εργασία για το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά»

Αναστασία Μπούτρου. Εργασία για το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά» Αναστασία Μπούτρου Εργασία για το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά» α) Αν κάποιος έχει φαντασία, μπορεί και φαντάζεται έναν καλύτερο κόσμο. Κλείνει τα μάτια του και βλέπει αυτό που ποθεί. Αυτό το απόσπασμα εννοεί

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. Ειρήνη Σταματούδη, LL.M., Ph.D. Διευθύντρια Ο.Π.Ι.

Εισαγωγή. Ειρήνη Σταματούδη, LL.M., Ph.D. Διευθύντρια Ο.Π.Ι. Εισαγωγή Ο οδηγός που κρατάς στα χέρια σου είναι μέρος μιας σειράς ενημερωτικών οδηγών του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας. Σκοπό έχει να δώσει απαντήσεις σε κάποια βασικά ερωτήματα που μπορεί να έχεις

Διαβάστε περισσότερα

Το παιχνίδι των δοντιών

Το παιχνίδι των δοντιών Το παιχνίδι των δοντιών Ρία Φελεκίδου Εικόνες: Γεωργία Στύλου Εκπαιδευτικό υλικό από τη συγγραφέα του βιβλίου [1] EΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΩΝ ΔΟΝΤΙΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ - ΤΑΞΙΔΙ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΔΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ

ΑΠΟΔΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ ΑΠΟΔΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ - Α,α,α,α,α,α,α! ούρλιαξε η Νεφέλη - Τρομερό! συμπλήρωσε η Καλλιόπη - Ω, Θεέ μου! αναφώνησα εγώ - Απίστευτα τέλειο! είπε η Ειρήνη και όλες την κοιτάξαμε λες και είπε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ι. Το δράμα ΙΙ. Η τραγωδία

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ι. Το δράμα ΙΙ. Η τραγωδία ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ι. Το δράμα 1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του δράματος και τι νέο προσέφερε στο κοινό σε σχέση με το έπος και τη λυρική ποίηση; 2. Ποια είναι η προσέλευση του δράματος και με ποια γιορτή συνδέθηκε;

Διαβάστε περισσότερα

Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε

Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΣΤΗ: http //blgs.sch.gr/anianiuris ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Νιανιούρης Αντώνης (email: anianiuris@sch.gr) Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε Διηγούμαστε ή αφηγούμαστε ένα γεγονότος, πραγματικό

Διαβάστε περισσότερα

κάθε μήνα έχουμε... θέμα!

κάθε μήνα έχουμε... θέμα! Στο αρχαίο θέατρο οι υποκριτές και τα μέλη του χορού έπαιζαν φορώντας προσωπεία, δηλαδή θεατρικές μάσκες. Το προσωπείο δημιουργούσε ένα πρόσωπο χωρίς ατομικά χαρακτηριστικά περισσότερο απέδιδε ένα χαρακτήρα.

Διαβάστε περισσότερα

Ο δάσκαλος που με εμπνέει

Ο δάσκαλος που με εμπνέει Είναι πολύ σημαντικό για μένα η δασκάλα που μου κάνει μάθημα να με εμπνέει, γιατί έτσι θα ενδιαφέρομαι περισσότερο για τα μαθήματά μου και θα προσπαθώ να γίνομαι κάθε φορά καλύτερη. Θα προτιμούσα η δασκάλα

Διαβάστε περισσότερα

Φωνή: Θανούλη! Φανούλη! Μαριάννα! Φανούλης: Μας φωνάζει η μαμά! Ερχόμαστε!

Φωνή: Θανούλη! Φανούλη! Μαριάννα! Φανούλης: Μας φωνάζει η μαμά! Ερχόμαστε! 20 Χειμώνας σε μια πλατεία. Χιονίζει σιωπηλά. Την ησυχία του τοπίου διαταράσσουν φωνές και γέλια παιδιών. Μπαίνουν στη σκηνή τρία παιδιά: τα δίδυμα, ο Θανούλης και ο Φανούλης, και η αδελφή τους η Μαριάννα.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Τ.Ε.Ε. Κατά την απονομή των βραβείων Νόμπελ Λογοτεχνίας στον ποιητή το Γιάννης Μακρυγιάννης

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Τ.Ε.Ε. Κατά την απονομή των βραβείων Νόμπελ Λογοτεχνίας στον ποιητή το Γιάννης Μακρυγιάννης ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Τ.Ε.Ε. ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ Β ΚΥΚΛΟΥ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ ΠΕΜΠΤΗ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ:

Διαβάστε περισσότερα

Το μυστήριο της ανάγνωσης

Το μυστήριο της ανάγνωσης Βενετία Αποστολίδου Το μυστήριο της ανάγνωσης Γιατί κάποιοι διαβάζουν και κάποιοι όχι; Είναι σημαντική η ανάγνωση; Γιατί μας αρέσει η ανάγνωση; Τι είναι η φιλαναγνωσία; Τα σημερινά παιδιά διαβάζουν; Η

Διαβάστε περισσότερα

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. ''

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. '' 1. '' Τίποτα δεν είναι δεδομένο. '' 2. '' Η μουσική είναι η τροφή της ψυχής. '' 3. '' Να κάνεις οτι έχει νόημα για σένα, χωρίς όμως να παραβιάζεις την ελευθερία του άλλου. '' 4. '' Την πραγματική μόρφωση

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Χάρτινη αγκαλιά Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Εργασίες 1 α ) Κατά τη γνώμη μου, το βιβλίο που διαβάσαμε κρύβει στις σελίδες του βαθιά και πολύ σημαντικά μηνύματα, που η συγγραφέας θέλει να μεταδώσει

Διαβάστε περισσότερα

Αν και η πρώτη αντίδραση από πολλούς είναι η γελοιοποίηση για τη ανάλυση τέτοιων θεμάτων, παρόλα αυτά τα ερωτηματικά υπάρχουν.

Αν και η πρώτη αντίδραση από πολλούς είναι η γελοιοποίηση για τη ανάλυση τέτοιων θεμάτων, παρόλα αυτά τα ερωτηματικά υπάρχουν. Είναι γνωστή σε όλους η σειρά επιστημονικής φαντασίας Star Trek η οποία έχει φανατικούς θαυμαστές σε όλο τον κόσμο. Οι τεχνολογικές καινοτομίες και οι «φανταστικές» τεχνολογίες που είχε συμπεριλάβει στο

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Εξετάσεων Τελικής Εξεταστικής ΕΛΠ 31 Ακαδ. Έτος

Θέματα Εξετάσεων Τελικής Εξεταστικής ΕΛΠ 31 Ακαδ. Έτος Θέματα Εξετάσεων Τελικής Εξεταστικής ΕΛΠ 31 Ακαδ. Έτος 2011-2012 1. (Κείμενο Ι) Να εντοπίσετε τις ανακρίβειες που υπάρχουν στο κείμενο, διευκρινίζοντας συγχρόνως ποιο είναι το σωστό. 2. (Κείμενο ΙΙ Αισχύλου

Διαβάστε περισσότερα

Τα λουλούδια που δεν είχαν όνομα ''ΜΥΘΟΣ''

Τα λουλούδια που δεν είχαν όνομα ''ΜΥΘΟΣ'' 1 2 Τα λουλούδια που δεν είχαν όνομα ''ΜΥΘΟΣ'' 3 Τα λουλούδια χωρίς όνομα, τα έχει ο καθένας από μας, αλλά δεν το ξέρουμε. Δεν μας μαθαίνουν τίποτα και ψάχνουμε μόνοι μας άσκοπα να βρούμε κάτι, για να

Διαβάστε περισσότερα

Δεν είναι λοιπόν μόνο οι γυναίκες που έχουν αυτήν την ανάγκη, αλλά κι οι άντρες επίσης, όσο σκληροί κι αν το παίζουν.

Δεν είναι λοιπόν μόνο οι γυναίκες που έχουν αυτήν την ανάγκη, αλλά κι οι άντρες επίσης, όσο σκληροί κι αν το παίζουν. Σε όποιο στάδιο της σχέσης κι αν βρίσκεστε, είτε είστε στην αρχή της είτε είστε ήδη δυο χρόνια μαζί, υπάρχουν κάποια πράγματα που δεν αλλάζουν ποτέ, όπως η ανάγκη να νιώθει κάποιος ελκυστικός, απαραίτητος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΟΜΑΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΟΜΑΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΟΜΑΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ 11ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ Α ΤΑΞΗ 2014-2015 Το κυνήγι του χαμένου θησαυρού Τα παιδιά χωρίζονται σε 3 ή 4 ομάδες. Ο αρχηγός κρύβει κάποιον θησαυρό. Όλες οι ομάδες διαβάζουν

Διαβάστε περισσότερα

κι η τιμωρία των κατηγορουμένων. Βέβαια, αν δεν έχεις πάρει καθόλου βάρος, αυτό θα σημαίνει ότι ο κατηγορούμενος

κι η τιμωρία των κατηγορουμένων. Βέβαια, αν δεν έχεις πάρει καθόλου βάρος, αυτό θα σημαίνει ότι ο κατηγορούμενος 14 Φτάνοντας λοιπόν ο Νικήτας σε μια από τις γειτονικές χώρες, εντυπωσιάστηκε από τον πλούτο και την ομορφιά της. Πολλά ποτάμια τη διέσχιζαν και πυκνά δάση κάλυπταν τα βουνά της, ενώ τα χωράφια ήταν εύφορα

Διαβάστε περισσότερα

Κατερίνα Δεσποτοπούλου: Έφη Τριγκίδου:

Κατερίνα Δεσποτοπούλου: Έφη Τριγκίδου: Κατερίνα Δεσποτοπούλου: «Σε ποια ηλικία κατάλαβες ότι ήθελες να ασχοληθείς με το θέατρο και ποιο ήταν το 'εναρκτήριο λάκτισμα';» Γύρω στα δώδεκα με δεκατρία μου γεννήθηκε η αγάπη για το θέατρο. Το έχω

Διαβάστε περισσότερα

1 / 15 «ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΚΑΙ ΕΓΩ» Ερωτηµατολόγιο για τους µαθητές της 3 ης Γυµνασίου. Μάρτιος 2007

1 / 15 «ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΚΑΙ ΕΓΩ» Ερωτηµατολόγιο για τους µαθητές της 3 ης Γυµνασίου. Μάρτιος 2007 1 / 15 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Έρευνα υποστηριζόµενη από τη Γενική ιεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισµού της Ε.Ε., στο πλαίσιο του προγράµµατος Σωκράτης «ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΚΑΙ ΕΓΩ» Ερωτηµατολόγιο

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το μυθιστόρημα «Ο δρόμος για τον παράδεισο είναι μακρύς» της Μαρούλας Κλιάφα

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το μυθιστόρημα «Ο δρόμος για τον παράδεισο είναι μακρύς» της Μαρούλας Κλιάφα Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το μυθιστόρημα «Ο δρόμος για τον παράδεισο είναι μακρύς» της Μαρούλας Κλιάφα Προς τους αναγνώστες Στο σχολικό εγχειρίδιο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α Γυμνασίου υπάρχει

Διαβάστε περισσότερα

ISSP 1998 Religion II. - Questionnaire - Cyprus

ISSP 1998 Religion II. - Questionnaire - Cyprus ISSP 1998 Religion II - Questionnaire - Cyprus Για σας. Είμαστε από το Κέντρο Ερευνών του Cyprus College. Kάνουμε μια διεθνή έρευνα για κοινωνικές και ηθικές αντιλήψεις. Η έρευνα αυτή γίνεται ταυτόχρονα

Διαβάστε περισσότερα

Η λειτουργία των Εδρών Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού και τα προγράμματα Ελληνικών σπουδών στη Λετονία

Η λειτουργία των Εδρών Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού και τα προγράμματα Ελληνικών σπουδών στη Λετονία Η λειτουργία των Εδρών Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού και τα προγράμματα Ελληνικών σπουδών στη Λετονία ΣΑΝΤΡΑ ΚΡΟΠΑ Πρόεδρος του Συλλόγου Φιλελλήνων της Λετονίας «Ο Ερμής» Ο ελληνισμός για τον καθένα

Διαβάστε περισσότερα

Πώς να διαβάζεις στο σπίτι γρήγορα και αποτελεσματικά για μαθητές τάξης Teens 2 & 3 (B & C Senior)

Πώς να διαβάζεις στο σπίτι γρήγορα και αποτελεσματικά για μαθητές τάξης Teens 2 & 3 (B & C Senior) Πώς να διαβάζεις στο σπίτι γρήγορα και αποτελεσματικά για μαθητές τάξης Teens 2 & 3 (B & C Senior) Να ξεκινάς πάντα απο το κείμενο μέσα στο οποίο βρίσκεται η ιστορία (coursebook), το λεξιλόγιο και η γραμματική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ (Αόρατος) ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Κάποτε στη γη γεννήθηκε το Όνειρο. Το όνομά του δεν ήταν έτσι, όμως επειδή συνεχώς ονειρευόταν, όλοι το φώναζαν Όνειρο. Δεν ήταν κάτι το σπουδαίο, ήταν σαν

Διαβάστε περισσότερα

Jordi Alsina Iglesias. Υποψήφιος διδάκτορας. Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης

Jordi Alsina Iglesias. Υποψήφιος διδάκτορας. Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης Ηρακλείο 10/7/2014 Πρώτα άπο όλα, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Πολιτιστικό Σύλλογο Γωνιών Μαλεβιζίου και τον κύριο Κώστα Παντερή για την προσπάθεια που κάνουν οργανώνοντας για πρώτη φορα μία τέτοια μεγάλη

Διαβάστε περισσότερα

1 / 13 «ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΚΑΙ ΕΓΩ» Ερωτηµατολόγιο για τους µαθητές της 5 ης ηµοτικού. Μάρτιος 2007

1 / 13 «ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΚΑΙ ΕΓΩ» Ερωτηµατολόγιο για τους µαθητές της 5 ης ηµοτικού. Μάρτιος 2007 1 / 13 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Έρευνα υποστηριζόµενη από τη Γενική ιεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισµού της Ε.Ε., στο πλαίσιο του προγράµµατος Σωκράτης «ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΚΑΙ ΕΓΩ» Ερωτηµατολόγιο

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτηματολόγιο Προγράμματος "Ασφαλώς Κυκλοφορώ" (αρχικό ερωτηματολόγιο) Για μαθητές Δ - Ε - ΣΤ Δημοτικού

Ερωτηματολόγιο Προγράμματος Ασφαλώς Κυκλοφορώ (αρχικό ερωτηματολόγιο) Για μαθητές Δ - Ε - ΣΤ Δημοτικού Ερωτηματολόγιο Προγράμματος "Ασφαλώς Κυκλοφορώ" (αρχικό ερωτηματολόγιο) Για μαθητές Δ - Ε - ΣΤ Δημοτικού Tάξη & Τμήμα:... Σχολείο:... Ημερομηνία:.../.../200... Όνομα:... Ερωτηματολόγιο Προγράμματος "Ασφαλώς

Διαβάστε περισσότερα

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11 Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος 2017-11:11 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει γράψει περίπου

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΛΕΝΗ» ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

«ΕΛΕΝΗ» ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ «ΕΛΕΝΗ» ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΕΠΟΣ ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΔΡΑΜΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ Συνδέεται με θρησκευτικές τελετές Λατρεία Διονύσου (πανελλήνιο χαρακτήρα) Έκσταση (=ο πιστός έφευγε από την πραγματικότητα)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82 ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82 1.Α. Ο ρόλος και η λειτουργία του Προλόγου ως δομικό στοιχείο της τραγωδίας: Ο πρόλογος μιας τραγωδίας αποτελεί τα πρώτο από τα απαγγελλόμενα μέρη και εκτελείται από τους

Διαβάστε περισσότερα

Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015

Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015 Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015 Δημητριάννα Σκουρτσή Γ2 Σχολικό έτος 2014-15 Τάξη Γ Γυμνασίου Λογοτεχνικό Εξωσχολικό

Διαβάστε περισσότερα

Ο Πατέρας Αβραάμ Μάθημα Ένα Η ζωή του Αβραάμ: Δομή και Περιεχόμενο. Οδηγός μελέτης

Ο Πατέρας Αβραάμ Μάθημα Ένα Η ζωή του Αβραάμ: Δομή και Περιεχόμενο. Οδηγός μελέτης Ο Πατέρας Αβραάμ Μάθημα Ένα Η ζωή του Αβραάμ: Δομή και Περιεχόμενο Οδηγός μελέτης Περιεχόμενα Περίγραμμα Ένα περίγραμμα του μαθήματος, Σημειώσεις Το περίγραμμα το μαθήματος; με αποσπάσματα και περιλήψεις

Διαβάστε περισσότερα

Η. Διαδικασία διαμεσολάβησης

Η. Διαδικασία διαμεσολάβησης Η. Διαδικασία διαμεσολάβησης 1. Εισαγωγή στη διαμεσολάβηση (30 ) Στόχοι Να εντοπίσουν παρακολουθήσουν τη διαδικασία διαμεσολάβησης. Διαδικασία Έχουμε από πριν καλέσει δυο μέλη (ένα αγόρι Α και ένα κορίτσι

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενα Κατανόησης Γραπτού Λόγου

Κείμενα Κατανόησης Γραπτού Λόγου Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Πιστοποίηση Επάρκειας της Ελληνομάθειας 18 Ιανουαρίου 2013 A2 Κείμενα Κατανόησης Γραπτού Λόγου Διάρκεια Εξέτασης 30 λεπτά Διάρκεια Εξέτασης 30 λεπτά Ερώτημα 1 (7 μονάδες) Διαβάζετε

Διαβάστε περισσότερα

«Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε»

«Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε» «Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε» της Άννας Κουππάνου Στις σελίδες που ακολουθούν υπάρχουν δραστηριότητες σχετικά με το βιβλίο: «Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε» Οι δραστηριότητες

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία 2014 (για το Σεμινάριο Όπερες του Μότσαρτ)

Μεθοδολογία 2014 (για το Σεμινάριο Όπερες του Μότσαρτ) Μεθοδολογία 2014 (για το Σεμινάριο Όπερες του Μότσαρτ) Όταν κάνουμε μια επιστημονική εργασία πρέπει α/ να βασιζόμαστε σε αυτά που έχουν γραφτεί από άλλους πριν από εμάς, για να αντλήσουμε πληροφορίες β/

Διαβάστε περισσότερα

Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη: Στόχος μου είναι να πείσω τους αναγνώστες μου να μην σκοτώσουν το μικρό παιδί που έχουν μέσα τους 11 May 2018

Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη: Στόχος μου είναι να πείσω τους αναγνώστες μου να μην σκοτώσουν το μικρό παιδί που έχουν μέσα τους 11 May 2018 Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη: Στόχος μου είναι να πείσω τους αναγνώστες μου να μην σκοτώσουν το μικρό παιδί που έχουν μέσα τους 11 May 2018 by Rena Mavridou Αγαπητή Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη, πώς προέκυψε η συγγραφή στη ζωή

Διαβάστε περισσότερα

Ο συγγραφέας Θάνος Κονδύλης και το «Έγκλημα στην αρχαία Αμφίπολη Σάββατο, 10 Οκτωβρίου 2015-10:2

Ο συγγραφέας Θάνος Κονδύλης και το «Έγκλημα στην αρχαία Αμφίπολη Σάββατο, 10 Οκτωβρίου 2015-10:2 Ο συγγραφέας Θάνος Κονδύλης και το «Έγκλημα στην αρχαία Αμφίπολη Σάββατο, 10 Οκτωβρίου 2015-10:2 Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη «Τελικά οι σύγχρονοι Έλληνες φέρουμε στο αίμα μας το dna των αρχαίων προγόνων

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. Aν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Οι ρίζες του δράματος

Οι ρίζες του δράματος Οι ρίζες του δράματος Σύνθετη ποιητική δημιουργία Το δράμα, το έπος και η λυρική ποίηση = αρχαίος ελληνικός ποιητικός λόγος. ράμα: θεατρικό είδος. Περιλάμβανε το λόγο, τη μουσική και την όρχηση (κίνηση).

Διαβάστε περισσότερα

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την αποδοχή στην Γλώσσα 2 και χαιρετίσματα από την Ιταλία"

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την αποδοχή στην Γλώσσα 2 και χαιρετίσματα από την Ιταλία Aurora Μου άρεσε πολύ Γλώσσα 2. Σπούδασα Ελληνικά όταν ήμουν στο Πανεπιστήμιο και με αυτό το πρόγραμμα μπόρεσα να ασκήσω πάλι αυτή. Ήταν πολύ εύκολο για μένα να σπουδάσω στο σπίτι μου και στον ελεύθερο

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος. Καλή τύχη! Carl-Johan Forssén Ehrlin

Πρόλογος. Καλή τύχη! Carl-Johan Forssén Ehrlin Πρόλογος Νιώθουμε πολύ άσχημα όταν βλέπουμε ένα παιδί να κλαίει ή να πονάει χωρίς να μπορούμε να κάνουμε κάτι, ιδιαίτερα αν είμαστε γονείς. Ανάλογα με τις περιστάσεις τα παιδιά είναι άλλοτε χαρούμενα,

Διαβάστε περισσότερα

Δεύτερη διδακτική πρόταση Έλεγχος επίδοσης στο σχολείο. 1 φωτοτυπία ανά μαθητή με τον έλεγχο παραγωγή προφορικού λόγου, παραγωγή γραπτού λόγου

Δεύτερη διδακτική πρόταση Έλεγχος επίδοσης στο σχολείο. 1 φωτοτυπία ανά μαθητή με τον έλεγχο παραγωγή προφορικού λόγου, παραγωγή γραπτού λόγου Κατανόηση προφορικού λόγου Επίπεδο B Δεύτερη διδακτική πρόταση Έλεγχος επίδοσης στο σχολείο Ενδεικτική διάρκεια: Ομάδα-στόχος: Διδακτικός στόχος: Στρατηγικές: Υλικό: Ενσωμάτωση δραστηριοτήτων: 1 διδακτική

Διαβάστε περισσότερα

Έτσι, αν το αγόρι σου κάνει τα παρακάτω, αυτό σημαίνει ότι είναι αρκετά ανασφαλής. #1 Αμφιβάλλει για τα κίνητρα σου

Έτσι, αν το αγόρι σου κάνει τα παρακάτω, αυτό σημαίνει ότι είναι αρκετά ανασφαλής. #1 Αμφιβάλλει για τα κίνητρα σου Οι τσακωμοί θα μπορούσε να πει κανείς, ότι είναι κάτι πολύ συνηθισμένο σε μια σχέση. Θεωρείται το αλάτι και το πιπέρι σε αυτή. Ωστόσο, αν είναι συνεχόμενοι τότε αυτό σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά...

Διαβάστε περισσότερα

Ο δάσκαλος που θα μου κάνει μάθημα είναι σημαντικό να με εμπνέει γιατί θα έχω καλύτερη συνεργασία μαζί του. θα έχω περισσότερο ενδιαφέρον για το

Ο δάσκαλος που θα μου κάνει μάθημα είναι σημαντικό να με εμπνέει γιατί θα έχω καλύτερη συνεργασία μαζί του. θα έχω περισσότερο ενδιαφέρον για το Ελένη Κουννή Ε 2 Ο δάσκαλος που θα μου κάνει μάθημα είναι σημαντικό να με εμπνέει γιατί θα έχω καλύτερη συνεργασία μαζί του. θα έχω περισσότερο ενδιαφέρον για το μάθημα και θα μαθαίνω περισσότερα πράγματα.

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 14: Συμβουλές προς έναν νέο προγραμματιστή

Κεφάλαιο 14: Συμβουλές προς έναν νέο προγραμματιστή Κεφάλαιο 14: Συμβουλές προς έναν νέο προγραμματιστή Φτάσαμε σιγά σιγά στο τέλος του βιβλίου. Αντί για κάποιον επίλογο σκέφτηκα να συλλέξω κάποια πράγματα που θα ήθελα να πω σε κάποιον ο οποίος αρχίζει

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτηματολόγιο Προγράμματος "Ασφαλώς Κυκλοφορώ" (αρχικό ερωτηματολόγιο) Για μαθητές Β - Γ Δημοτικού

Ερωτηματολόγιο Προγράμματος Ασφαλώς Κυκλοφορώ (αρχικό ερωτηματολόγιο) Για μαθητές Β - Γ Δημοτικού Ερωτηματολόγιο Προγράμματος "Ασφαλώς Κυκλοφορώ" (αρχικό ερωτηματολόγιο) Για μαθητές Β - Γ Δημοτικού Tάξη & Τμήμα:... Σχολείο:... Ημερομηνία:.../.../200... Όνομα:... Ερωτηματολόγιο Προγράμματος "Ασφαλώς

Διαβάστε περισσότερα

Ταξιθετικό Σύστημα της Κεντρικής Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής (ΚΒΦΣ)

Ταξιθετικό Σύστημα της Κεντρικής Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής (ΚΒΦΣ) Ταξιθετικό Σύστημα της Κεντρικής Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής (ΚΒΦΣ) 1. Το ταξιθετικό σύστημα της ΚΒΦΣ σχεδιάσθηκε με βασικό σκοπό να συνενώσει στο ράφι τα έργα ενός (αρχαίου) συγγραφέα καθώς και

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΒΛΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ΒΙΒΛΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΒΙΒΛΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 14 η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ 1. Λίγα λόγια για το αρχοντικό 2 2. Το παραμύθι της τοιχογραφίας! (Πρόταση) 3 3. Βρες τη λέξη! (Λύση) 9 4. Ζήσε στον 18 ο αιώνα..

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100. Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο

Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100. Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο Μάθημα/Τάξη: Ν. Γλώσσα Γ' ΕΠΑΛ Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100 Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο Τον Μάιο του 2017 δημοσιοποιήθηκαν αποτελέσματα έρευνας του

Διαβάστε περισσότερα

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς A...Τα αισθήματα και η ενεργεία που δημιουργήθηκαν μέσα μου ήταν μοναδικά. Μέσα στο γαλάζιο αυτό αυγό, ένιωσα άτρωτος, γεμάτος χαρά και αυτοπεποίθηση.

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί μελετούμε την Αγία Γραφή;

Γιατί μελετούμε την Αγία Γραφή; Γιατί μελετούμε την Αγία Γραφή; Ποιες γνώμες έχετε ακούσει για τη Βίβλο; Τι θα θέλατε να μάθετε γι αυτή; Είναι ένα σπουδαίο βιβλίο Το πιο πολυδιαβασμένο στον κόσμο. Το πρώτο που τυπώθηκε από τον Γουτεμβέργιο

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία του Θοδωρή Μάρκου Α 3 Γυμνασίου. στο λογοτεχνικό ανάγνωσμα. «ΠΑΠΟΥΤΣΙΑ ΜΕ ΦΤΕΡΑ» της Μαρίας Παπαγιάννη

Εργασία του Θοδωρή Μάρκου Α 3 Γυμνασίου. στο λογοτεχνικό ανάγνωσμα. «ΠΑΠΟΥΤΣΙΑ ΜΕ ΦΤΕΡΑ» της Μαρίας Παπαγιάννη Εργασία του Θοδωρή Μάρκου Α 3 Γυμνασίου στο λογοτεχνικό ανάγνωσμα «ΠΑΠΟΥΤΣΙΑ ΜΕ ΦΤΕΡΑ» της Μαρίας Παπαγιάννη Α ομάδα 1. Στο βιβλίο παρουσιάζονται δύο διαφορετικοί κόσμοι. Ο πραγματικός κόσμος της Ρόζας,

Διαβάστε περισσότερα

Αριστοτέλη "Ηθικά Νικομάχεια" μετάφραση ενοτήτων 1-10 Κυριακή, 09 Δεκέμβριος :23 - Τελευταία Ενημέρωση Δευτέρα, 16 Σεπτέμβριος :21

Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια μετάφραση ενοτήτων 1-10 Κυριακή, 09 Δεκέμβριος :23 - Τελευταία Ενημέρωση Δευτέρα, 16 Σεπτέμβριος :21 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ «ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ» ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1-10 Μετάφραση ΕΝΟΤΗΤΑ 1η Αφού λοιπόν η αρετή είναι δύο ειδών, απ τη μια διανοητική και απ την άλλη ηθική, η διανοητική στηρίζει και την προέλευση και την αύξησή

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΑΣΗΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΜΕ Η ΧΩΡΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΑΣΗΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΜΕ Η ΧΩΡΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ 556 3 Ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΑΣΗΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΜΕ Η ΧΩΡΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ Ματούλας Γεώργιος Δάσκαλος ΔΣ Ευξινούπολης

Διαβάστε περισσότερα

Ο γιος του ψαρά. κόκκινη κλωστή δεμένη στην ανέμη τυλιγμένη, δώστου κλότσο να γυρίσει παραμύθι ν' αρχινήσει...

Ο γιος του ψαρά. κόκκινη κλωστή δεμένη στην ανέμη τυλιγμένη, δώστου κλότσο να γυρίσει παραμύθι ν' αρχινήσει... Ο γιος του ψαρά κόκκινη κλωστή δεμένη στην ανέμη τυλιγμένη, δώστου κλότσο να γυρίσει παραμύθι ν' αρχινήσει... ια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας ψαράς που δεν είχε παιδιά. Κάποια μέρα, εκεί που πήγαινε με

Διαβάστε περισσότερα

Ανδρέας Αρματάς Φραντσέσκα Ασσιρέλλι

Ανδρέας Αρματάς Φραντσέσκα Ασσιρέλλι Ανδρέας Αρματάς Φραντσέσκα Ασσιρέλλι Η Λελέκα δεν είναι μόνη Πολλά παιδιά ταλαιπωρούνται από φοβίες και νιώθουν ανήμπορα να τις αντιμετωπίσουν. Υπάρχουν όμως και πολλά παιδιά που ξεπερνούν τελικά τους

Διαβάστε περισσότερα

Μια τρελή οικογένεια. Γιαν Προχάτσκα. Συλλογή Χελιδόνια Εκδόσεις Πατάκη

Μια τρελή οικογένεια. Γιαν Προχάτσκα. Συλλογή Χελιδόνια Εκδόσεις Πατάκη Συλλογή Χελιδόνια Εκδόσεις Πατάκη Μια τρελή οικογένεια Γιαν Προχάτσκα Εικονογράφηση: Φίλιπ Βέχτερ Μετάφραση: Ριάνα Μιχαλάκη Σελ. 86 Δραστηριότητες για τις Γ, Δ & Ε τάξεις Ο συγγραφέας: Γεννήθηκε στην Τσεχοσλοβακία.

Διαβάστε περισσότερα

Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας. Ιωαννίνων. Αριθμητικός Γραμματισμός. Εισηγήτρια : Σεντελέ Καίτη

Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας. Ιωαννίνων. Αριθμητικός Γραμματισμός. Εισηγήτρια : Σεντελέ Καίτη Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Ιωαννίνων Αριθμητικός Γραμματισμός Εισηγήτρια : Σεντελέ Καίτη ΘΕΜΑ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ «Προγραμματισμός-Οργάνωση και υλοποίηση μιας διδακτικής ενότητας στον Αριθμητικό Γραμματισμό» ΠΡΟΣΘΕΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΞΗ Γ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ από τη δασκάλα Στέλλα Σάββα Παττίδου

ΤΑΞΗ Γ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ από τη δασκάλα Στέλλα Σάββα Παττίδου ΤΑΞΗ Γ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ από τη δασκάλα Στέλλα Σάββα Παττίδου ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΔΟΣ:ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Θέμα: Περιγραφή προσώπου Τίτλος: «ο παππούς μου» Α. ΠΡΟΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ 1. Φάση Αυθεντικοποίησης (3Χ40 λεπτά) Προβληματισμός

Διαβάστε περισσότερα

Coimisiún na Scrúduithe Stáit State Examinations Commission LEAVING CERTIFICATE 2010 MARKING SCHEME MODERN GREEK HIGHER LEVEL

Coimisiún na Scrúduithe Stáit State Examinations Commission LEAVING CERTIFICATE 2010 MARKING SCHEME MODERN GREEK HIGHER LEVEL Coimisiún na Scrúduithe Stáit State Examinations Commission LEAVING CERTIFICATE 2010 MARKING SCHEME MODERN GREEK HIGHER LEVEL 1 ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΟΜΑΔΑ 1 η (30/100) 1. να εξηγήσεις με δικά σου λόγια

Διαβάστε περισσότερα

Βούλα Μάστορη. Ένα γεμάτο μέλια χεράκι

Βούλα Μάστορη. Ένα γεμάτο μέλια χεράκι 1 Σειρά Σπουργιτάκια Εκδόσεις Πατάκη Ένα γεμάτο μέλια χεράκι Βούλα Μάστορη Εικονογράφηση: Σπύρος Γούσης Σελ. 91 Δραστηριότητες για Γ & Δ τάξη Συγγραφέας: Η Βούλα Μάστορη γεννήθηκε στο Αγρίνιο. Πέρασε τα

Διαβάστε περισσότερα

Το παραμύθι της αγάπης

Το παραμύθι της αγάπης Το παραμύθι της αγάπης Μια φορά και ένα καιρό, μια βασίλισσα έφερε στον κόσμο ένα παιδί τόσο άσχημο που σχεδόν δεν έμοιαζε για άνθρωποs. Μια μάγισσα που βρέθηκε σιμά στη βασίλισσα την παρηγόρησε με τούτα

Διαβάστε περισσότερα

Περιληπτικά, τα βήματα που ακολουθούμε γενικά είναι τα εξής:

Περιληπτικά, τα βήματα που ακολουθούμε γενικά είναι τα εξής: Αυτό που πρέπει να θυμόμαστε, για να μη στεναχωριόμαστε, είναι πως τόσο στις εξισώσεις, όσο και στις ανισώσεις 1ου βαθμού, που θέλουμε να λύσουμε, ακολουθούμε ακριβώς τα ίδια βήματα! Εκεί που πρεπει να

Διαβάστε περισσότερα

Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της!

Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της! Κυριακή, 2 Ιουλίου 2017 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ: ΓΙΩΤΑ ΦΩΤΟΥ Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της! Πείτε μας λίγα λόγια

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΕΟΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ

ΙΔΕΟΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ 1 ΙΔΕΟΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ Κώστας Κύρος 2 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 3 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 Γίνε και εσύ ένας συγγραφέας! Γράψε τη δική σου μικρή ιστορία. Εκτύπωσέ την και δώσ την στους φίλους σου για να

Διαβάστε περισσότερα

«Ο Αϊούλαχλης και ο αετός»

«Ο Αϊούλαχλης και ο αετός» ΠΑΡΑΜΥΘΙ #25 «Ο Αϊούλαχλης και ο αετός» (Φλώρινα - Μακεδονία Καύκασος) Διαγωνισμός παραδοσιακού παραμυθιού ebooks4greeks.gr ΠΑΡΑΜΥΘΙ #25 Ψηφίστε το παραμύθι που σας άρεσε περισσότερο εδώ μέχρι 30/09/2011

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα του Παιχνιδιού

Περιεχόμενα του Παιχνιδιού Ε υρώπη, 1347. Μεγάλη καταστροφή πρόκειται να χτυπήσει. Ο Μαύρος Θάνατος πλησιάζει την Ευρώπη και μέσα στα επόμενα 4-5 χρόνια ο πληθυσμός της θα μείνει μισός. Οι παίκτες αποικούν στις διάφορες περιοχές

Διαβάστε περισσότερα

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια Δευτέρα, Ιουνίου 16, 2014 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΞΙΑΣ ΚΡΑΛΛΗ Η Μεταξία Κράλλη είναι ένα από τα δημοφιλέστερα πρόσωπα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Μετά την κυκλοφορία του πρώτου της βιβλίου, "Μια φορά

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β Ερώτηση 1 α Το βιβλίο με τίτλο «Χάρτινη Αγκαλιά», της Ιφιγένειας Μαστρογιάννη, περιγράφει την ιστορία ενός κοριτσιού, της Θάλειας, η οποία αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας. Φεύγει

Διαβάστε περισσότερα

Από όλα τα παραμύθια που μου έλεγε ο πατέρας μου τα βράδια πριν κοιμηθώ, ένα μου άρεσε πιο πολύ. Ο Σεβάχ ο θαλασσινός. Επτά ταξίδια είχε κάνει ο

Από όλα τα παραμύθια που μου έλεγε ο πατέρας μου τα βράδια πριν κοιμηθώ, ένα μου άρεσε πιο πολύ. Ο Σεβάχ ο θαλασσινός. Επτά ταξίδια είχε κάνει ο 4 Από όλα τα παραμύθια που μου έλεγε ο πατέρας μου τα βράδια πριν κοιμηθώ, ένα μου άρεσε πιο πολύ. Ο Σεβάχ ο θαλασσινός. Επτά ταξίδια είχε κάνει ο Σεβάχ. Για να δει τον κόσμο και να ζήσει περιπέτειες.

Διαβάστε περισσότερα

[Συνέντευξη-Διαγωνισμός] Η Μεταξία Κράλλη και το βιβλίο της «Κάποτε στη Σαλονίκη»

[Συνέντευξη-Διαγωνισμός] Η Μεταξία Κράλλη και το βιβλίο της «Κάποτε στη Σαλονίκη» [Συνέντευξη-Διαγωνισμός] Η Μεταξία Κράλλη και το βιβλίο της «Κάποτε στη Σαλονίκη» Από happytv - Τετάρτη 19/10/16 Η Μεταξία Κράλλη (ψευδώνυμο) γεννήθηκε στην Αθήνα το 1975. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόµενα: 5 Ο στάδιο: γράφω και διαβάζω τρισύλλαβες λέξεις 6 ο στάδιο: γράφω και διαβάζω λέξεις που αρχίζουν µε φωνήεν 7 ο στάδιο: γράφω και διαβάζω λέξεις που έχουν τελικό σίγµα (-ς) 8 ο στάδιο: γράφω

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ευριπίδης παρωδεί την Ηλέκτρα του Αισχύλου

Ο Ευριπίδης παρωδεί την Ηλέκτρα του Αισχύλου Ευριπίδης Ο Ευριπίδης είναι ο νεότερος από τους σημαντικότερους τραγικούς ποιητές μετά τον Αισχύλο και τον Σοφοκλή. Είναι ρεαλιστής. Φέρνει τη τραγωδία κοντά στην πραγματικότητα. Παρουσιάζει τους μυθικούς

Διαβάστε περισσότερα

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα. Εργασία Χριστίνας Λιγνού Α 1

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα. Εργασία Χριστίνας Λιγνού Α 1 1 Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Εργασία Χριστίνας Λιγνού Α 1 2 1.Στο βιβλίο παρουσιάζονται δύο διαφορετικοί κόσμοι. Ο πραγματικός κόσμος της Ρόζας, στη νέα της γειτονιά, και ο πλασματικός κόσμος, στον

Διαβάστε περισσότερα

1. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραµµατεία

1. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραµµατεία ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (Από οµάδα φιλολόγων) ΠΕ 02 ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ 1. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραµµατεία Ερώτηµα 1 ο Ο Αλκιβιάδης εξάλλου υποστήριζε πως δεν έπρεπε, αφού είχαν εκπλεύσει µε τόσο µεγάλη δύναµη, να επιστρέψουν

Διαβάστε περισσότερα

Διάλογος 4: Συνομιλία ανάμεσα σε φροντιστές

Διάλογος 4: Συνομιλία ανάμεσα σε φροντιστές Ενότητα 1 Σελίδα 1 Διάλογος 1: Αρχική επικοινωνία με την οικογένεια για πρόσληψη Διάλογος 2: Προετοιμασία υποδοχής ασθενούς Διάλογος 3: Η επικοινωνία με τον ασθενή Διάλογος 4: Συνομιλία ανάμεσα σε φροντιστές

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων

Κεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων Κεφάλαιο 9 Έλεγχοι υποθέσεων 9.1 Εισαγωγή Όταν παίρνουμε ένα ή περισσότερα τυχαία δείγμα από κανονικούς πληθυσμούς έχουμε τη δυνατότητα να υπολογίζουμε στατιστικά, όπως μέσους όρους, δειγματικές διασπορές

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Επιμέλεια εργασίας: Παναγιώτης Γιαννόπουλος Περιεχόμενα Ερώτηση 1 η : σελ. 3-6 Ερώτηση 2 η : σελ. 7-9 Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 2 Ερώτηση 1 η Η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Τίτλος βιβλίου: «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα» Συγγραφέας: Άννα Κοντολέων Εκδόσεις: Πατάκη ΕΡΓΑΣΙΕΣ: 1. Ένας έφηβος, όπως είσαι εσύ, προσπαθεί

Διαβάστε περισσότερα

Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες

Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες ΑΛΚΗ ΖΕΗ ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΑΣ: ΚΥΔΩΝΑΚΗ ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ, ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΝΕΦΕΛΗ Η Κωνσταντίνα είναι το μόνο παιδί που έχουν αποκτήσει οι γονείς της, όχι όμως και το μόνο εγγόνι που έχει αποκτήσει

Διαβάστε περισσότερα

Η Σημασία της Επικοινωνίας

Η Σημασία της Επικοινωνίας Η Σημασία της Επικοινωνίας Εκπαιδευτή Εκπαιδευόμενου των: Ανθσγου (Ι) Ντίντη Βασιλείου και Ανθσγου (Ι)Μουσταφέρη Μιλτιάδη Επιμέλεια: Επγος (ΜΑ) Νεκ. Καρανίκας Για την ασφαλή και αποτελεσματική διεξαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Ι. Πανάρετος.: Καλησπέρα κυρία Γουδέλη, καλησπέρα κύριε Ρουμπάνη.

Ι. Πανάρετος.: Καλησπέρα κυρία Γουδέλη, καλησπέρα κύριε Ρουμπάνη. (Συνέντευξη του Ι. Πανάρετου στην Νίνα Γουδέλη και τον Γρηγόρη Ρουμπάνη για τα θέματα της Παιδείας (Μήπως ζούμε σ άλλη χώρα;, ραδιοφωνικός σταθμός Αθήνα, 9.84) Ν. Γουδέλη: Καλησπέρα κύριε Πανάρετε. Γ.

Διαβάστε περισσότερα

Το φυλλάδιο αναφέρεται σε προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζεις στο χώρο του σχολείου και προτείνει λύσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν...

Το φυλλάδιο αναφέρεται σε προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζεις στο χώρο του σχολείου και προτείνει λύσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν... Σχολείο Το φυλλάδιο αναφέρεται σε προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζεις στο χώρο του σχολείου και προτείνει λύσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν... ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Πληροφορίες για το φυλλάδιο Το σχολείο αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία

Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία Ποιά ηρωικά χαρακτηριστικά έχει η ηρωίδα κατά τη γνώμη σας; Κατά τη γνώμη μου και μόνο που χαρακτηρίζουμε την Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου ηρωίδα δείχνει ότι

Διαβάστε περισσότερα