Νέες τεχνολογίες στις κατ οίκον υπηρεσίες υγείας.

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΖΩΗΣ» «ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ» Νέες τεχνολογίες στις κατ οίκον υπηρεσίες υγείας. Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια: Καρύδη Βασιλική Επιβλέπων : Δημήτριος Κουτσούρης, Καθηγητής ΕΜΠ ΠΑΤΡΑ 2010

2 Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Ιατρικής ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΖΩΗΣ» «ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ» Νέες τεχνολογίες στις κατ οίκον υπηρεσίες υγείας. Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια: Καρύδη Βασιλική Επιβλέπων: Δημήτριος Κουτσούρης Καθηγητής Ε.Μ.Π. Εγκρίθηκε από την τριµελή εξεταστική επιτροπή στις Δ. Κουτσούρης Σ. Νικολαρόπουλος Θ. Παπαθεοδώρου Καθηγητής Ε.Μ.Π. Επικ. Καθηγητής Τμήματος Φαρμακευτικής Παν. Πατρών. Καθηγητής Τμήματος Μηχ. Η/Υ κ Πληροφορικής Παν. Πατρών Πάτρα, Ιούλιος

3 Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Κουτσούρη Δημήτριο για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε στην ανάθεση της παρούσας ενδιαφέρουσας εργασίας. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Κωνσταντίνο Γκίοκα μέλος του Εργαστηρίου Βιοϊατρικής Τεχνολογίας του Ε.Μ.Π. για τις πολύτιμες συμβουλές του. Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους συμφοιτητές μου,που με την βοήθεια και τη στήριξη τους κατάφερα να ανταπεξέλθω στις απαιτήσεις αυτού του μεταπτυχιακού προγράμματος. Ιδιαίτερα θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Σπυρίδων Βερναρδή και τον κ. Παναγιώτη Καλαντζή για τις συμβουλές τους, και τον προσωπικό τους χρόνο που μου διέθεσαν.

4 4 Περίληψη.8 Abstract. 8 Κεφάλαιο 1: 1. Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Κατ οίκον περίθαλψη Τι είναι η οικιακή περίθαλψη (home care); Σε ποιους απευθύνεται η κατ οίκον φροντίδα; Ιατρικές κατηγορίες και εξειδικευμένες υπηρεσίες οικιακής μέριμνας Παραδείγματα αποτελεσματικότητας στην κατ οίκον περίθαλψη Ο ρόλος του γιατρού στην κατ οίκον περίθαλψη Ο ιατρός και η ομάδα της οικιακής περίθαλψης Ιατρική δεοντολογία σε κατ 'οίκον περίθαλψη Βασικά σημεία για να προστατεύει ένα γιατρός τον εαυτό του και τους ασθενείς του Τα δικαιώματα του ασθενή Οι ευθύνες του ασθενή Διάγνωση και θεραπεία κακοποίησης κατά κατ 'οίκον περίθαλψη...18 Κεφάλαιο 2: 1. Η φύση της πληροφορίας στο χώρο της Υγείας Πληροφορική Υγείας Πληροφοριακό Σύστημα Νοσοκομείου Χαρακτηριστικά ΟΠΣΝ Λειτουργικά χαρακτηριστικά Τεχνικά χαρακτηριστικά Ο ιατρικός φάκελος Διεθνή Standards για την επικοινωνία μεταξύ των συστημάτων CEN/TC ISO/TC HL Οι βασικότεροι κίνδυνοι κατά την μετάδοση ενός ηλεκτρονικού μηνύματος Οι κυριότερες πτυχές ασφάλειας Smart card (έξυπνη κάρτα) Κατηγορίες των Έξυπνων Καρτών σε ιατρικές εφαρμογές Πλεονεκτήματα των Έξυπνων Καρτών Λειτουργίες των Έξυπνων Καρτών Κάρτα Ασφάλισης Υγείας της Σλοβενίας: Περιγραφή των υπηρεσιών..32 4

5 Ανάπτυξη σε πρόοδο Ανακαίνιση του Συστήματος Καρτών ΑσφάλισηςΥγείας Η ιδέα της ανακαίνισης θεματική ύλη και τεχνικό πλαίσιο On-line πρόσβαση σε δεδομένα..34 Κεφάλαιο 3: 1. Κατηγορίες δικτύων Τοπολογίες δικτύων Το μοντέλο αναφοράς OSI Δομικά υλικά τοπικού δικτύου Τηλεπικοινωνιακές συνδέσεις Τοπικά ασύρματα δίκτυα ( Wirless LANs) Τα ασύρματα Ad Hoc δίκτυα Κατηγοριοποίηση ανάλογα με την τεχνική μετάδοσης Το πρότυπο της ΙΕΕΕ για ασύρματα τοπικά δίκτυα Αρχιτεκτονική του προτύπου ΙΕΕΕ ΜΑΝΕΤ Wireless WAN WWAN GSM Αρχιτεκτονική του συστήματος BLUETOOTH Λειτουργικά τμήματα Zigbee GPRS (General Packet Radio Service) Κανάλια στο GPRS GPS Φορητές συσκευές GPS Τεχνολογίες Ευρυζωνικών Δικτύων Δίκτυα οπτικών ινών Τεχνολογίες xdsl Wi-Fi WiMax G/UMTS Δορυφορικές τεχνολογίες ( Hellas Sat ).. 55 Κεφάλαιο 4: 1. Τηλεϊατρική Ορισμός Τηλεϊατρικής Υπηρεσίες Τηλεϊατρικής Μηχανισμοί μετάδοσης Γιατί τηλεϊατρική? Τηλεδιάγνωση Τηλεσυμβουλευτική Συνεργατική διάγνωση- τηλεσυνδιάσκεψη Τηλεκαρδιολογία Τηλεακτινολογία Τηλεδερματολογία Τηλεπαθολογία Τηλεχειρουργική.66 5

6 6 10. Τηλεοφθαλμογία Τηλεψυχιατρική Τηλεεκπαίδευση Υποστήριξη διακομιστικών σταθμών...83 Κεφάλαιο 5: 1. Η κρίσιμη κατάσταση της υγειονομικής περίθαλψης Κατ οίκον φροντίδα Τηλεφροντίδα Τι είναι η ηλεκτρονική υγεία και φροντίδα; ICT - Information and Communications Technologies - Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) ICT & Ageing στα πλαίσια του FP7 Cooperation Work Programme Προβλήματα στην κοινή χρήση δεδομένων Η πρόληψη των πτώσεων Η εκπαίδευση ατόμων με χαμηλές «νοητικές» ικανότητες Long Lasting Memories Συσκευές παρακολούθησης και προδιαγραφές Ευφυή Βιοϊατρικά Ρούχα Πλατφόρμες υγειονομικής περίθαλψης Domotic environment control and automation Στοιχεία υπηρεσιών φροντίδας στο σπίτι. (Smart home, smartclothes,gadgets) Smart home (έξυπνο σπίτι) INHOME Smart clothes WEALTHY Healthwear Lifebelt Gadgets Intel Health Guide PHS Honeywell HomMed Genesis DM Remote Patient Care Monitor VitalPoint Home ehomecare Πρωτότυπες εφαρμογές παρακολούθησης υγείας κατ οίκον με την χρήση δικτύων αισθητήρων Εφαρμογή παρακολούθησης καθημερινών δραστηριοτήτων. Caregiver s Assistant Εφαρμογή ανίχνευσης πτώσης και παρακολούθησης κίνησης.hipquard Εφαρμογή για την παρακολούθηση λήψης φαρμάκου κατ οίκον. ipackage Κεφάλαιο 6: 1. Τηλεφροντίδα στην Ελλάδα Το παράδειγμα του νοσοκομείου «Σωτηρία» HYGEIAnet Κοινωφελές Μη Κερδοσκοπικό Σωματείο Τηλεειδοποίησης και Βοήθειας στο Σπίτι

7 Το σύστημα e-ppokratis Πρόγραμμα τηλεϊατρικής Η δράση της «Αμφίκαιας» Ολοκληρωμένο Δίκτυο Τηλεπρόνοιας e-health στον οικισμό ROM Διεθνή προγράμματα Τηλεφροντίδας DIAFOOT MyHeart DITIS.139 Κεφάλαιο 7: 1. Το «Ίντερνετ των πραγμάτων» Radio Frequency Identification (RFID) Ασφάλεια Προστασία ιδιωτικής ζωής και προστασία δεδομένων Εξατομικευμένες επικοινωνίες στο «Ίντερνετ των πραγμάτων» στις υπηρεσίες υγείας Μοντέλα RFID σε υπηρεσίες υγείας Cloud Computing Τι είναι το Cloud Computing; Ποιος χρησιμοποιεί το Cloud Computing ; Τι ισχύει για την υγειονομική περίθαλψη; Πως το Cloud Computing θα μας επηρεάσει πρακτικά; Cloud Software as a Service (SaaS) Το μέλλον των συστημάτων κατ οίκον περίθαλψης Web 2.0 και Health Medicine Google Health HealthVault Κεφάλαιο 8 1. Ομοιογενής κατ οίκον παρακολούθηση και εντοπισμός Οφέλη που προκύπτουν από το σύστημα παρακολούθησης υγείας Συνοψίζοντας: Τα πλεονεκτήματα οπού προκύπτουν από την χρήση νέας τεχνολογίας Βιβλιογραφία

8 8 Περίληψη Οι δημογραφικές, επιδημιολογικές, κοινωνικές και πολιτισμικές τάσεις στις ευρωπαϊκές χώρες αλλάζουν τους παραδοσιακούς τρόπους περίθαλψης. Στις επόμενες δεκαετίες θα παρατηρήσουμε την αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων ανθρώπων όπου οι περισσότεροι θα είναι πλήρως εξαρτημένοι από την ιατρονοσηλευτική φροντίδα. Η διάλυση της παραδοσιακής οικογένειας ως ομάδα και η αστικοποίηση δημιουργεί κενά στην φροντίδα των ηλικιωμένων και στην φροντίδα των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Αυτές οι αλλαγές στις ανάγκες και στην κοινωνική δομή απαιτούν μια διαφορετική προσέγγιση στον τομέα των υπηρεσιών υγείας και της κοινωνικής πολιτικής, δεδομένου ότι μια προσέγγιση βασισμένη αποκλειστικά στην «νόσο» δεν είναι πλέον κατάλληλη. Μια απάντηση σε αυτά τα θέματα μπορεί να αποτελέσουν οι κατ οίκον υπηρεσίες υγείας και συγκεκριμένα η κατ οίκον περίθαλψη ως μια βιώσιμη προσέγγιση για την διατήρηση της ιδιωτικής ζωής των ασθενών στα σπίτια τους για την αποφυγή της ανάγκης που προκύπτει για ιδρυματοποίηση. Οι τεχνολογικές καινοτομίες μαζί με τις νέες και σύγχρονες μορφές οργάνωσης παροχής υπηρεσιών μπορεί να αντιπροσωπεύσουν μια βιώσιμη λύση για την ανάπτυξη της κατ οίκον περίθαλψης υπό την προϋπόθεση ότι τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης μπορούν να ενισχύσουν περεταίρω την ενοποίηση και το συντονισμό τους. Θα πρέπει να παρέχονται υψηλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας και ως στόχος θα πρέπει να είναι η κατ οίκον περίθαλψη όσο το δυνατών περισσότερων ασθενών, ηλικιωμένων και ατόμων με ειδικές ανάγκες. 3 Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται στοιχεία για την αποτελεσματικότητα της κατ οίκον περίθαλψης καθώς και τρόποι για την βελτίωσή της. Στόχος της είναι να διευρύνει την ευαισθητοποίηση του κοινού και την προώθηση της δράσης προς αυτήν την κατεύθυνση. Abstract The demographic, epidemiological, social and cultural trends in European countries are changing the traditional ways of treatment. In the next decades we will observe an increase of the number of elderly people where most of them will be completely dependent on medical care. The dissolution of the traditional family as a group and the urbanization creates gaps in the care of the elderly and of people with disabilities of the family. These changes in the needs and the social structure require a different approach to health and social policy and services, as an approach based solely on the "disease" is no longer appropriate. An answer to these questions can be the home-health services and, specifically, the home care as a viable approach to avoid the need arising for institutionalization and to maintain the privacy of patients in their homes. Technological innovations with new and modern forms of service may represent a viable solution for the development of home care, provided that health care systems can further enhance their integration and coordination. High quality health services should be offered and the objective should be the home care of as more as possible patients, elderly, and people with disabilities. In this essay, you will find information on the effectiveness of home care and how it can be improved. The aim is to broaden public awareness and promote action in this direction. 8

9 9 Κεφάλαιο 1 1. Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Ως σύστημα υγείας ορίζεται «ένα οργανωτικό και λειτουργικό πλαίσιο συνδυασμού, αλληλεξάρτησης συντονισμού και αξιοποίησης των υφιστάμενων δυνατοτήτων για την κάλυψη των αναγκών υγείας και το σχεδιασμό των προοπτικών στο χώρο της υγείας». Η έννοια του «συστήματος υγείας» περιλαμβάνει εκτός από την περίθαλψη, την φροντίδα υγείας, επεκτείνεται δηλαδή σε ζητήματα πρόληψης, προαγωγής υγείας κτλ. Επιπλέον και συμφώνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ), υγεία είναι «η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλά η απουσία νόσου ή ασθενείας». Η θεώρηση αυτή της υγείας ως συνεχούς μεταβλητής αποτελεί πυρήνα των σύγχρονων αντιλήψεων για την υποχρέωση των κρατών για διαρκή προσπάθεια αναβάθμισης της υγείας του κοινωνικού συνόλου. Η «ολιστική» αυτή προσέγγιση θεμελιώθηκε στη διακήρυξη της Άλμα Άτα το 1978 με στόχο «Υγεία προς όλους ως το 2000», που καθόρησε και τη σημασία της Π.Φ.Υ. Η Π.Φ.Υ δεν ασχολείται μόνο με την περίθαλψη, δηλαδή την διάγνωση, θεραπεία και αποκατάσταση απλών νοσημάτων σε τοπικό επίπεδο, αλλά μέσα από την συνεχή και συνεπή παρουσία μέσα στον πληθυσμό είναι επιφορτισμένη και με ζητήματα όπως: Πρόληψη Με τον όρο αυτό εννοούμε την αποφυγή της ασθένειας με την δημιουργία συνθηκών υγιεινής διαβίωσης, τόσο σε επίπεδο υποδομών, όσο και σε επίπεδο ατομικής συμπεριφοράς πχ. εμβολιασμοί, προσυμτωματικός έλεγχος, κ.ά. Κοινωνική φροντίδα Η έννοια της κοινωνικής φροντίδας εστιάζει στην προστασία υπερηλίκων, ατόμων με ειδικές ανάγκες κτλ. από ειδικά υγειονομικά στελέχη και κοινωνικούς λειτουργούς κάτω από την καθοδήγηση του γενικού ιατρού. Προαγωγή υγείας Περιλαμβάνει ως έννοια τις δράσεις που έχουν σκοπό «την προώθηση της φυσικής πνευματικής και κοινωνικής ποιοτικής ισορροπίας της θετικής υγείας και ταυτόχρονα την πρόληψη της φυσικής, πνευματικής και κοινωνικής κακής υγείας». Δηλαδή επιδιώκει τη συνεχή βελτίωση της συνολικής υγείας μέσω προγραμμάτων αγωγής υγείας, νομοθετικών, οργανωτικών και οικονομικών μεταβολών κ.ά. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, τα προγράμματα προαγωγής υγείας οφείλουν να εστιάσουν στη βελτίωση των παραγόντων που επηρεάζουν την υγεία του κοινωνικού συνόλου και των υπηρεσιών υγείας. 63 Η ΠΦΥ είναι το πρώτο σημείο επαφής του πολίτη (ασθενή ή υγιή) με τις υπηρεσίες υγείας και, όπου λειτουργεί ικανοποιητικά, καλύπτει την πλειοψηφία των περιστατικών που προσέρχονται σ αυτήν. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος απαιτείται καταρχάς η αναβάθμιση των Κέντρων Υγείας και των πολυδύναμων ιατρείων που ήδη λειτουργούν στην περιφέρεια: 9

10 10 με τη βελτίωση της στελέχωσης με ιατρούς Γενικής Ιατρικής, με ιατρούς άλλων ειδικοτήτων, με νοσηλευτικό προσωπικό και με άλλα επαγγέλματα υγείας και με τη συμπλήρωση του βιοϊατρικού εξοπλισμού. Παράλληλα, θα πρέπει να εφαρμοστεί ένα νέο πρότυπο για την λειτουργία των υπηρεσιών ΠΦΥ και στις αστικές περιοχές της περιφέρειας, έτσι που να εξασφαλίζεται η 24ωρη κάλυψη, η κατ οίκον νοσηλεία, η πρόληψη και η συνέχεια στη φροντίδα των χρόνιων περιστατικών (συνταγογραφία ρουτίνας). Το πρότυπο αυτό αποτυπώνεται στην πρόταση για δημιουργία Μονάδων Οικογενειακής Ιατρικής, στελεχωμένες με ιατρούς Γενικής Ιατρικής, Παθολογίας και Παιδιατρικής, και με το απαραίτητο νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό. Οι Μονάδες Οικογενειακής Ιατρικής θα πρέπει να λειτουργούν σε πλήρη σύνδεση με όλα τα Ταμεία Υγείας και να είναι προσβάσιμες από όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από το Ταμείο Κοινωνικής Ασφάλισης στο οποίο ανήκουν. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη λειτουργία των Μονάδων Οικογενειακής Ιατρικής είναι η εφαρμογή ενιαίας Κάρτας Υγείας για το σύνολο των πολιτών, που θα αποτελεί το σημείο εισαγωγής στον ενιαίο ιατρικό φάκελο. Σε πρώτηφάση, τα στοιχεία που είναι απαραίτητα να καταγράφει ο φάκελος είναι τα προσωπικά (δημογραφικά) στοιχεία του ασφαλισμένου, η διάγνωση, τα φάρμακα και οι διαγνωστικές εξετάσεις. Η καταγραφή του πλήρους ιατρικού φακέλου μπορεί να γίνει σε δεύτερο χρόνο. Σημειώνεται ότι η τεχνολογία για την εφαρμογή αυτή είναι, με τα σημερινά δεδομένα της πληροφορικής, σχετικά απλή και απολύτως εφικτή Κατ οίκον περίθαλψη. Η οικιακή περίθαλψη αφορά έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό ασθενών με χρόνιες και οξείες παθήσεις. Η σύγχρονη τεχνολογία, τα νέα φαρμακευτικά σκευάσματα και η συνεχής επιθυμία των ασθενών και των συγγενών τους να παραμείνουν για θεραπεία στο σπίτι τους έχουν χαράξει νέα πολιτική γραμμή στη θεραπεία χρόνιων αλλά και οξέων ασθενειών, με τάση την απομάκρυνσή τους από τη νοσοκομειακή φροντίδα και τη μεταφορά της αντιμετώπισής τους στο περιβάλλον του ασθενούς Τι είναι η οικιακή περίθαλψη (home care); Η οικιακή περίθαλψη είναι μια απλή φράση που περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών υπηρεσιών και υπηρεσιών υγείας. Αυτές οι υπηρεσίες περιλαμβάνουν την παροχή εξοπλισμού και υπηρεσιών στην οικία του ασθενούς με σκοπό την αντιμετώπιση της πάθησής του, εξασφαλίζοντας ισορροπία ανάμεσα στην άνεση του ασθενούς και στην αντιμετώπιση της πάθησής του. Η οικιακή περίθαλψη μπορεί να συμπεριλάβει ένα ευρύ φάσμα ασθενειών και αναγκών του ασθενούς, που για να έχει όμως αποτέλεσμα χρειάζεται προσπάθεια από την πλευρά των ασθενών, των οικογενειών τους και των ειδικών (ιατρών, νοσηλευτών κλπ). Γενικά η κατ οίκον νοσηλεία είναι κατάλληλη όταν ένα άτομο προτιμά να μένει στο σπίτι του αλλά χρειάζεται συνεχή φροντίδα και δεν μπορεί εύκολα ή αποτελεσματικά να παρέχεται από την οικογένεια του και το περιβάλλον του ή δεν μπορεί το ίδιο να ανταπεξέλθει στις 10

11 11 ανάγκες της ασθένειας του, ή ακόμα και σε άπλες καθημερινές ενέργειες. Όλο και περισσότεροι ασθενείς επιλέγουν να ζουν ανεξάρτητοι στο σπίτι τους λαμβάνοντας υπηρεσίες κατ οίκον περίθαλψης όσο η φυσική τους ικανότητα αρχίζει να μειώνεται. Ηλικιωμένοι ή νεότεροι ενήλικες που έχουν κάποιο πρόβλημα υγείας ή είναι σε φάση αποκατάστασης ή ανάρρωσης από κάποια οξεία νόσο επιλέγουν την κατ οίκον περίθαλψη όταν αυτό είναι δυνατό. Βρέφη και παιδία με χρονιές παθήσεις λαμβάνουν την απαραίτητη ιατρική περίθαλψή στο αγαπημένο τους σπιτικό περιβάλλον. Ενήλικες και παιδία που έχει γίνει διάγνωση ότι βρίσκονται στο τελικό στάδιο ανίατης ασθενείας επίσης μπορούν να έχουν την συμπόνια και την διατήρηση της αξιοπρέπειας στο τέλος της ζωής τους. Όσο μειώνεται ο αριθμός των ημερών νοσηλείας στα νοσοκομεία τόσο αυξάνετε ο αριθμός των ασθενών που χρειάζονται ειδικευμένες υπηρεσίες υγείας όταν αυτοί επιστρέψουν στα σπίτια τους. Υπάρχουν όμως και οι ασθενείς οπού είναι σε θέση να παραμείνουν στο σπίτι τους από τη στιγμή που θα διαγνωστεί η ασθένεια και ξεκινούν εκεί να λαμβάνουν την ασφαλή και αποτελεσματική περίθαλψη στην άνεση του δικού τους σπιτιού. 2 Ο Καναδικός Σύνδεσμος κατ οίκον φροντίδας ( Canadian Home Care Association) ορίζει την κατ οίκον φροντίδα ( home care) ως μια σειρά από υπηρεσίες που παρέχονται στο σπίτι και την κοινότητα περιλαμβάνοντας την προαγωγή της υγείας, την διδασκαλία, την θεραπευτική παρέμβαση, την περίθαλψη στο τελικό στάδιο της ζωής ενός ανθρώπου, την αποκατάσταση, την υποστήριξη και την συντήρηση, την κοινωνική προσαρμογή, την ένταξη και την υποστήριξη της οικογενείας ή της άτυπης οικογένειας - φροντιστή. Οι κατ οίκον υπηρεσίες υγείας είναι για βρέφη, παιδία, ενήλικες, και ηλικιωμένους. Τα κατ οίκον φροντίδας προγράμματα συχνά ενσωματώνουν την παροχή υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης στο σπίτι θεσπίζοντας κοινοτικές υπηρεσίες (π.χ. διανομή φαγητού, προγράμματα ημέρας, εθελοντικές υπηρεσίες, και υπηρεσίες μεταφοράς).πολλά προγράμματα κατ οίκον φροντίδας συντονίζουν και/ή παρέχουν μακροπρόθεσμη περίθαλψη Σε ποιους απευθύνεται η κατ οίκον φροντίδα; Η κατ οίκον φροντίδα είναι κατάλληλη για ασθενείς που συμφωνούν με αυτό το είδος φροντίδας και οι ιατρικές τους ανάγκες μπορούν με ασφάλεια να καλύπτονται στο σπίτι όταν έχουν ληφθεί υπ όψιν η οικονομική, σωματική, συναισθηματική κατάσταση του ασθενούς καθώς επίσης και ο απαιτούμενος χρόνος φροντίδας. Υπάρχουν πάνω από οργανώσεις παροχής υπηρεσιών κατ οίκον φροντίδας και περισσότερα από 7 εκατομμύρια άτομα όλων των ηλικιών με οξείες και χρονιές παθήσεις, με μόνιμες αναπηρίες ή καταληκτικές ασθένειες. Το 44% ασθενών που απορρίπτονται από τα νοσοκομεία απαιτούν μετά-νοσοκομειακή ιατρική ή νοσηλευτική φροντίδα οπού δεν μπορεί να παρασχεθεί από την οικογένεια ή τους φίλους. Η κατ οίκον φροντίδα επίσης παίζει κρίσιμο ρόλο στην διαχείριση των ασθενών οπού έχουν AIDS καθώς υπάρχει ραγδαία άνοδος, στους παιδιατρικούς ασθενείς και σε ασθενείς που βρίσκονται σε απόσταση από τις ιατρικές εγκαταστάσεις που λαμβάνουν τις παροχές τις τηλεϊατρικής. Μεταξύ του 5% και 10% όλων των ασθενών στην πρωτοβάθμια ιατρική φροντίδα λαμβάνουν περίθαλψη στο σπίτι αλλά έρευνες αποδεικνύουν την ανάγκη 11

12 12 να αυξηθεί αυτό το ποσοστό. Για κάθε ασθενή άνω των 65 ετών σε οίκο ευγηρίας υπάρχουν άλλοι 3 με παρόμοια προβλήματα υγείας που λαμβάνουν μειωμένη φροντίδα στα σπίτια τους. Υπολογίζεται ότι το 20% των ασθενών άνω των 65 ετών έχουν λειτουργικές βλάβες με παρόμοιες ανάγκες κατ οίκον φροντίδας οπού συχνά είναι αδιάγνωστες κατά την διάρκεια της τυπικής τους εξέτασης από την υγειονομική ομάδα. 55 Η κατ οίκον φροντίδα παρέχεται στις παρακάτω ομάδες ασθενών: σε ασθενείς μετά την έξοδό τους από το νοσοκομείο όπου έχουν ανάγκη για συνέχιση της θεραπείας του στο σπίτι σε ασθενείς με χρόνια νοσήματα σε άτομα που δεν μπορούν ή δεν επιθυμούν να μετακινηθούν από το σπίτι σε άτομα με ειδικές ανάγκες σε ηλικιωμένους σε εγκύους σε γυναίκες σε πρόγραμμα εξωσωματικής γονιμοποίησης σε ψυχιατρικούς ασθενείς σε ασθενείς με σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα σε άτομα που έχουν ανάγκη από ψυχολογική υποστήριξη. σε ασθενείς με νεοπλάσματα σε ασθενείς με κινητικά προβλήματα. 55,56,57,58,59,60. Στόχοι της κατ οίκον περίθαλψης: 1. Βελτίωση της υγείας και της ποιότητας ζωής του ασθενούς μέσω ολοκληρωμένης πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. 2. Μείωση της ανάγκης για νοσηλεία σε νοσοκομεία κ γηροκομεία ή άλλων θεσμικών τοποθετήσεων. 3. Παροχή στήριξης για τον άτυπο φροντιστή. 4. Μείωση των επισκέψεων στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων. 5. Μείωση του χρόνου νοσηλείας σε νοσοκομείο και του κίνδυνου επαναεισαγωγής. 6. Η δυνατότητα στους ασθενείς με τερματική νόσο να πεθάνουν στο σπίτι τους με άνεση και αξιοπρέπεια αν αυτό είναι η επιθυμία τους. 7. Η ενίσχυση της Βέλτιστης ανάπτυξης των εφήβων 8. Η ενίσχυση της πιθανότητας φροντίδας των ατόμων στο σπίτι τους παρά σε νοσοκομεία ή άλλα ιδρύματα με βάση την πρόοδο στις θεραπείες, τα φάρμακα και την τεχνολογία, που αυξάνουν συνεχώς. 9. Η ενίσχυση του προσδόκιμου επιβίωσης. 55,60, Ιατρικές κατηγορίες και εξειδικευμένες υπηρεσίες οικιακής μέριμνας Ιατρική ειδικότητα-ασθένειες και το σκεπτικό της διαχείρισης 12

13 13 Καρδιολογία - καρδιακή ανεπάρκεια, εν τω βάθη φλεβική θρόμβωση, τηλεμετρίαηλεκτροκαρδιογράφημα, αντιπηκτική αγωγή. Ενδοκρινολογία- θεραπεία Διαβήτη, εκπαίδευση, και παρακολούθηση. Επείγουσα Ιατρική- Οξεία ασθένεια όταν δεν απαιτείται νοσηλεία ή δεν επιθυμείται. Παθολογία- ιογενείς λοιμώξεις,παρεντερική διατροφή, έλεγχος ph, HIV / AIDS. Αιματολογίας / Ογκολογίας- χημειοθεραπεία, τη διαχείριση του πόνου, αναιμίες, αιμοσφαιρινοπάθειες, ουδετεροπενίες. Νεφρολογίας- Τελικό στάδιο νεφρικής νόσου, αιμοκάθαρση σπίτι, περιτοναϊκή κάθαρση, διατροφικές εκτιμήσεις. Νευρολογία -Εγκεφαλικό επεισόδιο, άνοια, Alzheimer, απομυελινωτικές ασθένειες όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, πλάγια μυατροφική σκλήρυνση, Guillian-Barre, Φυσιοθεραπεία, εργοθεραπεία, λογοθεραπεία. Μαιευτική-εγκυμοσύνη υψηλού κινδύνου, την παρακολούθηση εμβρύου, περίθαλψη μετά τον τοκετό, τη βοήθεια στη γαλουχία, παροχές συμβουλών και εκπαίδευσης. Οφθαλμολογία -Προ-και μετεγχειρητική φροντίδα. Ωτορινολαρυγγολογία -Προ-και μετεγχειρητική φροντίδα. Παιδιατρική- νεογνών, παρακολούθηση άπνοιας, παρακολούθηση της ανάπτυξης και αξιολόγηση, κοινωνικές υπηρεσίες, διαχείρισης της τεχνολογίας. Ψυχιατρική- Αλκοόλ και κατάχρηση ουσιών, κατάθλιψη, διαταραχές της διάθεσης, ψύχωση, διατροφικές διαταραχές Πνευμονική -άπνοια ύπνου, μελέτες ύπνου, (CPAP), άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Χειρουργική -Μετεγχειρητικά διαχείριση, περιποίηση τραύματος, φροντίδα εντεροστομίας, τη διαχείριση του πόνου, αξιολόγηση και διαχείριση Αποκατάστασης, Η κατ οίκον περίθαλψη μπορεί να μην είναι ο καταλληλότερος τρόπος διαχείρισης ενός ασθενή όταν: Όταν οι στόχοι της θεραπείας έχουν επιτευχθεί. Όταν οι αλλαγές στην ασθένεια ή η απαιτουμένη θεραπεία καθιστούν το σπίτι ακατάλληλη τοποθεσία για περίθαλψη. Όταν ο ασθενής ή ο φροντιστής αρνείται να συνεχίσει την κατ οίκον περίθαλψη. Όταν ο ασθενής δεν ανταποκρίνεται στις παρεμβάσεις της κατ οίκον περίθαλψης. Όταν ο φροντιστής έχει εξουθενωθεί και υπάρχει ανικανότητα εύρεσης αναπληρωματικού φροντιστή. 13

14 14 Όταν υπάρχουν στοιχεία για κακοποίηση ή παραμέληση του ασθενή που δεν έχουν συμμορφωθεί με τις παρεμβάσεις της ομάδας της κατ οίκον περίθαλψης. Όταν η ασφάλεια των ασθενών ή φροντιστών απειλείται. Όταν υπάρχουν άλυτα προβλήματα υπάρχουν μεταξύ ασθενή φροντιστή και της ομάδας φροντίδας. Όταν υπάρχει διασταυρωμένη μη συμμόρφωση με το πρόγραμμα φροντίδας Παραδείγματα αποτελεσματικότητας στην κατ οίκον περίθαλψη: Βελτίωση και/ή σταθεροποίηση στις λειτουργιές του ασθενή. Βελτίωση και /ή σταθεροποίηση της κατάστασης της υγείας του ασθενή. Βελτίωση του ασθενούς ή του φροντιστή στη διαχείριση των φαρμάκων ή άλλων θεραπειών. Βελτίωση της ικανότητας του ασθενή ή του φροντιστή να διαχειρίζεται τον απαραίτητο εξοπλισμό. Βελτίωση στην γνώση για την ασθένεια και πρόοδος προς την κατανόηση των συμπτωμάτων που θα πρέπει να δοθεί περεταίρω εκτίμηση από την ομάδα. Βελτίωση της γνώσης σχετικά με την παροχή ενός ασφαλούς περιβάλλοντος διαβίωσης. Μείωση των ιατρικών επισκέψεων στο νοσοκομείο. Μείωση του αριθμού των ασθενών που τοποθετούνται σε οίκους ευγηρίας. 2. Ο ρόλος του ιατρού στην κατ οίκον περίθαλψη. Η οικιακή περίθαλψη ξεκινάει από τη στιγμή που ο ιατρός θα διαγνώσει ότι η κατάσταση του ασθενούς είναι κατάλληλη για μια τέτοιου είδους υπηρεσία. Ο ιατρός, μετά από συνεννόηση με τον ασθενή, την οικογένειά του και τα άλλα μέλη της ομάδας του, σχηματίζει ένα πλάνο οικιακής περίθαλψης, τη διεκπεραίωση του οποίου αναλαμβάνει μια εταιρεία παροχής υπηρεσιών οικιακής περίθαλψης. Στην συνέχεια, ο ιατρός είναι υπεύθυνος για την παρακολούθηση της εξέλιξης της υπηρεσίας αυτής καθορίζοντας τις ιατρικές παραμέτρους. Αναλυτικότερα, ο ρόλος του ιατρού στην οικιακή περίθαλψη έχει ως εξής: Διαχείριση των ιατρικών επιπλοκών Προσδιορισμός των αναγκών του ασθενούς στο σπίτι Ανάπτυξη ενός σχεδίου θεραπείας με προσδιορισμό των παρουσών καθώς και των απώτερων αναγκών Υποστήριξη των άλλων μελών της ομάδος Παρακολούθηση του ασθενούς για αναπροσαρμογή του σχεδίου θεραπείας αν κριθεί απαραίτητο Εκτίμηση της ποιότητας των υπηρεσιών Παροχή 24ωρης on-call κάλυψης από ιατρό 14

15 Ο ιατρός και η ομάδα της οικιακής περίθαλψης Η οικιακή περίθαλψη απαιτεί ομαδική προσπάθεια, στην οποία ο ιατρός παίζει σημαντικό ρόλο. Ο ιατρός θα πρέπει να είναι διαρκώς ενημερωμένος για τη δράση της ομάδας, όπως και τα μέλη της ομάδας οφείλουν να τον ενημερώνουν ανάλογα για την όποια έκβαση της κατάστασης. Μάλιστα, σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι το υψηλό επίπεδο εμπλοκής του ιατρού στην ανάπτυξη και διεκπεραίωση του πλάνου θεραπείας αποδεικνύεται ωφέλιμο για τη συνολική υγεία του ασθενούς Ιατρική δεοντολογία σε κατ οίκον περίθαλψη. Η κατ οίκον φροντίδα περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα από συμμετέχοντες,υπό τον άμεσο έλεγχο του γιατρού. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να κατανοήσουμε ηθικά θέματα και παγίδες κατά τη εφαρμογή μιας προσέγγισης «Home care» στην περίθαλψη των ασθενών. Το καθένα από τα παρακάτω είναι παραδείγματα που ισχύουν για τους ιατρούς που ασχολούνται με κατ 'οίκον φροντίδα από τον Αμερικανικό Ιατρικό Σύλλογο( American Medical Association (AMA)) (Principles_of_Medical_Ethics, Αρχές της Ιατρικής Δεοντολογίας). Ένας γιατρός πρέπει να αναγνωρίζει όχι μόνο την ευθύνη απέναντι στους ασθενείς και την κοινωνία, αλλά και προς τους άλλους επαγγελματίες υγείας, καθώς και τον τρόπο που πρέπει να προστατεύει τον εαυτό. Οι παρακάτω αρχές εγκρίθηκαν από τον (AMA), δεν είναι νόμοι αλλά πρότυπα συμπεριφοράς τα οποία καθορίζουν τα ουσιώδη σημεία και την έντιμη συμπεριφορά των γιατρών. Ένας γιατρός πρέπει να είναι αφοσιωμένος και να παρέχει την ιατρική υπηρεσία με συμπόνια και σεβασμό για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. 1. Ο γιατρός που κάνει την κατ οίκον περίθαλψη πρέπει να σέβεται την αξιοπρέπεια και τη ιδιωτική ζωή των ασθενών και το σπίτι του ασθενή. 2. Θα πρέπει να επαγρυπνά όσον αφορά την ιατρική και συναισθηματική σχέση με τον ασθενή. 3. Δεν θα πρέπει να είναι μέρος οποιασδήποτε πολιτικής που να αποκλείει, εξευτελίζει, διαχωρίζει την αξιοπρέπεια του κάθε ασθενή λόγω της καταγωγής, του φύλου, της θρησκείας, της ηλικίας, της κοινωνικό-οικονομικής κατάστασης, ή των σεξουαλικών προτιμήσεων. Ένας γιατρός θα πρέπει να αντιμετωπίζει με ειλικρίνεια τούς ασθενείς και τους συναδέλφους του και να ενημερώνει τούς ανωτέρους του αν πέσει στην αντίληψη του οποιαδήποτε παράτυπη συμπεριφορά. 1. Ο γιατρός που κάνει την κατ οίκον περίθαλψη θα πρέπει να παρέχει υπηρεσίες με βάση την αρμοδιότητα του. 2. Να καθορίσει ρητά τους όρους της πληρωμής από τον ασθενή. 15

16 16 3. Η πληρωμή προς γιατρούς σε υπηρεσίες υγείας στο σπίτι θα πρέπει να είναι ανάλογη των δραστηριοτήτων τους. 4. Όλες οι διαγνωστικές εξετάσεις που θα γίνονται στο σπίτι και ο ιατρικός εξοπλισμός θα καθορίζονται από τις νόμιμες κλινικές ανάγκες και δεν θα υποκινούνται από το προσωπικό όφελος ή ιδιοτέλεια. 5. Γιατροί που εφαρμόζουν την πρακτική φροντίδα στο σπίτι θα πρέπει να είναι έντιμοι και ειλικρινείς με τους ασθενείς, ενημερώνοντάς τους για τυχόν παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την φροντίδα τους. Ένας ιατρός οφείλει να σέβεται τους νόμους και να αναγνωρίζει τις ευθύνες του σε περίπτωση που επιδιώξει αλλαγές στη θεραπεία του ασθενούς οι οποίες είναι αντίθετες προς το συμφέρον του ασθενούς. 1. Οι γιατροί θα πρέπει να παρέχουν τις υπηρεσίες τους με βάσει τα κλινικά περιστατικά. 2. Οι γιατροί που παραγγέλλουν προμήθειες ή υπηρεσίες από ένα οργανισμό υγείας για ένα ασθενή όπου βρίσκεται στο σπίτι θα πρέπει να είναι υπεύθυνοι για την έγκαιρη έγκριση του σχεδίου φροντίδας και για τις μελλοντικές παραγγελίες που μπορεί να προκύψουν.(φαρμακευτική συνταγογράφηση, επισκέψεις στο σπίτι από ειδικούς). Ένας γιατρός οφείλει να σέβεται τα δικαιώματα των ασθενών του, των συναδέλφων του, και να διασφαλίζει την αυτοπεποίθηση τους εντός των ορίων που θέτουν οι νόμοι. Συγκεκριμένα θα πρέπει να προστατεύει την εμπιστευτικότητα του ασθενή και να δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην προστασία του ιατρικού φάκελου και σε όλα τα έγγραφα του ασθενή ή σε άλλες προσωπικές πληροφορίες. Μόνο όταν έχει την άδεια του ασθενούς ή έχει παρέμβει η δικαιοσύνη μπορεί να γίνει άρση του Ιατρικού απορρήτου από τον γιατρό. Ο γιατρός θα πρέπει να σεβαστεί τις οδηγίες όπου έχουν ήδη συσταθεί από κάποιον άλλο γιατρό και να ζητήσουν διευκρινήσεις από την οικογένεια ή από τον ασθενή όταν δεν υπάρχουν σαφείς οδηγίες. Ακόμη οι γιατροί θα πρέπει συνεχώς να επιμορφώνονται και να εμπλουτίζουν τις επιστημονικές τούς γνώσεις και να διαθέτουν αυτές τις γνώσεις στους ασθενείς, στο κοινό, στους συναδέλφους τους.εν όψει της ταχείας εξέλιξης της τεχνολογίας, που αφορά και την τεχνολογία που χρησιμοποιείται στην κατ οίκον περίθαλψη ο κάθε γιατρός θα πρέπει μόνος του να ενδιαφερθεί να την μάθει. Οι γιατροί εκτός από τα επείγοντα περιστατικά και επείγουσες καταστάσεις, είναι ελεύθεροι να επιλέξουν με ποιους ασθενείς θα συνεργαστούν και το περιβάλλον που θα παρέχουν τις ιατρικές τους υπηρεσίες.παραδείγματος χάρη μπορεί ένα γιατρός να κρίνει αν ένα σπίτι είναι κατάλληλο περιβάλλον για την παροχή ιατρό-νοσηλευτικών υπηρεσιών. Ακόμη ένας γιατρός μπορεί να αρνηθεί την παροχή υπηρεσιών σε έναν ασθενή που πιστεύει ότι δεν μπορεί να συνεργαστεί με την κατ οίκον φροντίδα. Επιπλέον οι γιατροί μπορούν να κρίνουν την εικόνας μιας γειτονιάς αν είναι ασφαλής, αν δεν είναι ασφαλής μπορούν να αρνηθούν την 16

17 17 επίσκεψη στο χώρο του ασθενή. Όμως πρέπει να μεριμνήσουν να βρεθεί κάποιος εναλλακτικός τρόπος για την φροντίδα του ασθενή. Ένας ιατρός οφείλει να συμμετάσχει σε δραστηριότητες που συμβάλλουν στη βελτίωση της κοινότητας. Αρχική μέριμνα των ιατρών πρέπει να είναι η επικοινωνία και η συνεργασία με την υγειονομικές υπηρεσίες και τις κυβερνητικές οργανώσεις προκειμένου να προωθήσει ένα βελτιωμένο περιβάλλον για την άσκηση της ιατρικής στο σπίτι Βασικά σημεία για να προστατεύει ένα γιατρός τον εαυτό του και τους ασθενείς του. Ο γιατρός δεν πρέπει να υπογράφει ένα σχέδιο υγείας ή βεβαίωση ιατρικής αναγκαιότητας (CMN) για τον οικιακό εξοπλισμό ενός ασθενή που δεν είναι υπεύθυνος. Πριν υπογράψει κάποιος ασθενής το σχέδιο φροντίδας ο ιατρός πρέπει να είναι βέβαιος ότι πληροί τις προϋποθέσεις επιλογής όχι μόνο από την δική του παρατήρηση αλλά και από τις παρατηρήσεις του υπόλοιπου προσωπικού της ομάδας. Θα πρέπει να διαβάζει στον ασθενή το πρόγραμμα φροντίδας του πάνω από μία φορά και να μην στέκετε μόνο στην διάγνωση και την φαρμακευτική του αγωγή αλλά και να τονίζει τις υπηρεσίες και την συχνότητα τους. Αν τυχόν και αντιληφθεί ότι το πλάνο χρειάζεται διόρθωση το διορθώνει πριν το υπογράψει ο ασθενής. Συζητά με τον ασθενή και την οικογένειά του τον χαρακτήρα του «home care» και τα οφέλη του. Περιοδικά συζητά με τον ασθενή αν νιώθει ικανοποιημένος με την υπηρεσία και ζητά από την οικογένεια του να σημειώνει την πρόοδο του ασθενή αν την διακρίνουν Τα δικαιώματα του ασθενή. Ο ασθενής έχει το δικαίωμα: Να αντιμετωπίζεται με σεβασμό και αξιοπρέπεια. Όλες οι πληροφορίες που σχετίζονται με την υγεία και την φροντίδα του να παραμείνουν απόρρητες. Να ενημερώνονται πλήρως για την θεραπεία, να γνωρίζουν ποιος θα του την παρέχει, ποσό συχνά και πόσο θα κοστίσει. Να γνωρίζει τα οφέλη και τους κίνδυνους και το κόστος όλων των εναλλακτικών θεραπειών ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενή. Έχει το δικαίωμα της παροχής υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης από αρμόδιο επαγγελματικό προσωπικό και να γνωρίζει τα ονόματα και την αρμοδιότητα τους. Να δεχθεί ή να αρνηθεί την υγειονομική περίληψη που συνίσταται από το γιατρό και να ενημερωθεί για τις συνέπιες αυτής της απόφασής. Να συμμετέχει ενεργά στο σχεδιασμό του προγράμματος περίθαλψής και στον εκσυγχρονισμό του όποτε χρειάζεται αλλαγή. Να λαμβάνει εκπαίδευση από τους αρμόδιους ώστε να μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν. 17

18 18 Να ενημερώνεται από την υπηρεσία που θα πρέπει να απευθυνθεί αν θέλει ή να καταγγείλει κάτι που κατά την γνώμη του δεν γίνεται στα νομικά πλαίσια είτε αυτό αφορά την περίθαλψη είτε αφορά την έλλειψη σεβασμού του χώρου του ασθενή. Της αλλαγής υπηρεσίας παροχής υγειονομικής περίθαλψης Οι ευθύνες του ασθενή. Είναι ευθύνη του ασθενή να : Να παραμείνει υπό την εποπτεία του αρμόδιου γιατρού της υπηρεσίας κατ οίκον ενώ λαμβάνει την υπηρεσία και να ενημερώνει την ομάδα αν τυχόν και θέλει να αλλάξει γιατρό ή να πάρει την γνώμη κάποιου άλλου γιατρού εκτός της υπηρεσίας. Να δώσει πλήρες και ακριβές ιστορικό υγείας. Να δώσει τα στοιχεία της ασφαλιστικής κάλυψής όπου έχει. Να ενημερώσει την ομάδα αν κάποιος από το οικογενειακό του περιβάλλον μπορεί να βοηθήσει στην φροντίδα του. Να συνεργάζεται με την ομάδα υγείας και τους φροντιστές και να συμμορφώνεται με την θεραπεία εφ όσον αυτό έχει συμφωνηθεί. Να αποδεχτεί τις ευθύνες του αν τυχόν και θέλει να διακόψει την θεραπεία του. Να αντιμετωπίζει την ομάδα παροχής υγειονομικής περίθαλψης με σεβασμό. Να ενημερώνει τον υπεύθυνο της ομάδας για τις ανησυχίες του. Να ενημερώνει έγκαιρα την ομάδα για αλλαγή κατοικίας ή για άλλους λόγους απουσίας στις προγραμματισμένες επισκέψεις Διάγνωση και θεραπεία κακοποίησης κατά κατ 'οίκον περίθαλψη. Η κακομεταχείριση ηλικιωμένων ατόμων. Η παραμέληση εκδηλώνεται πολλές φορές μέσω των άσχημων συνθηκών υγιεινής της ανεπαρκούς διατροφής ή της μη συμμόρφωσης στην φαρμακευτική αγωγή. Ωστόσο είναι σημαντικό να μην παρερμηνευτούν αυτές οι διαπιστώσεις, γιατί κάποιος ασθενής μπορεί να αρνείται να φάει, ή να πάρει τα φάρμακα του. Υποψίες λεκτικής κα συναισθηματικής κακοποίησης μπορεί να υπάρχουν αν ένας ασθενής δείχνει φόβο ή εχθρότητα στην παρουσία του φροντιστή. Θα πρέπει να υπάρξει ιδιαίτερη προσοχή αν παρατηρηθεί σκόπιμη αμέλεια ή παράνομη ιδιοποίηση των οικονομικών πόρων του ασθενή και αυτό μπορεί να σηματοδοτείτε από απώλεια προμηθειών ή με την απουσία συνταγών φαρμάκων. Η σωματική κακοποίηση μπορεί να φάνει από μώλωπες, εκδορές τραυμάτων με την εμφάνιση εγκαυμάτων από σχοινί στους καρπούς και στους αστραγάλους. Στους ηλικιωμένους η εμφάνιση καταγμάτων μακρών οστών ή οι νευρώσεις είναι ποιο συχνά παθολογικά ευρήματα παρά σημάδια κακοποίησης. Οι επανειλημμένες ακυρώσεις των ήδη προγραμματισμένων επισκέψεων θα πρέπει να λειτούργει σαν συναγερμός για την ομάδα περίθαλψης. 18

19 19 Για την προστασία αυτών των ατόμων θα πρέπει να γίνονται αναφορές για την έκθεση αυτών των ατόμων για κακοποίηση, παραμέληση ή και την εκμετάλλευση. Θα πρέπει η αναφορά αυτή να γίνεται σε βάθος και να περιλαμβάνει όλες τις λεπτομέρειες των στοιχείων που βρέθηκαν καθώς και εκτίμηση του μεγέθους του κίνδυνου και το μέγεθος της κακοποίησης που έχει υποστεί το θύμα. Ακόμη θα πρέπει να αξιολογηθεί η ικανότητα του θύματος να κατανοήσει τον κίνδυνο και αν είχε συναινέσει με την επίγνωση του.το επόμενο βήμα είναι να δοθεί η πλήρη αναφορά στον αρμόδιο κοινωνικό λειτουργό ώστε να βρεθούν οι κατάλληλες λύσεις. 19

20 20 Κεφάλαιο 2 1. Η φύση της πληροφορίας στο χώρο της Υγείας. Στην Ιατρική όπως και στις άλλες Επιστήμες Υγείας υπάρχουν διαδικασίες υψηλής πολυπλοκότητας, που αναφέρονται σε ζωντανούς οργανισμούς και στις λειτουργίες τους. Όταν περιγράφονται οι ιδιότητες και οι λειτουργίες αυτών των συνθετών αντικειμένων χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα πολύπλοκες περιγραφές. Παρόμοιες περιγραφές δεν απαντώνται, για παράδειγμα στο χώρο της Φυσικής ή της Χημείας, και είναι πολύ δύσκολο να κωδικοποιηθούν χρησιμοποιώντας αλγορίθμους όπως στα Μαθηματικά. Η πολυπλοκότητα των Επιστημών Υγείας αποδεικνύεται από το γεγονός ότι στις περιγραφές των φυσιολογικών λειτουργιών του ανθρώπινου σώματος, χρησιμοποιούνται έννοιες άλλων επιστημών, όπως της Φυσικής και των Μαθηματικών. Άλλωστε όταν μελετώνται ανθρώπινοι οργανισμοί συμπεριλαμβάνονται αφηρημένες έννοιες όπως αντίληψη, συνείδηση, ψυχολογία, συμπεριφορά και εμφανίζονται πολλά και σύνθετα ζητήματα για τα οποία οι βασικές επιστήμες δεν μπορούν να δώσουν ικανοποιητική ερμηνεία. Γενικά τα χαρακτηριστικά των απλών αντικειμένων είναι σαφή και αυστηρά ορισμένα, ενώ εκείνα των σύνθετων αντικειμένων είναι ασαφή και μη διακριτά. Μια ακόμη ιδιαιτερότητα των πληροφοριών υγείας είναι ότι εξάγονται και διακινούνται κατά τα τρία διακριτά σταδία της φροντίδας υγείας : την παρατήρηση,την διάγνωση και την θεραπεία. Η συμμετοχή αυτή παρουσιάζεται στο σχήμα: Σχήμα 1.1.: Ροή της πληροφορίας στα τρία στάδια της φροντίδας υγείας. Τα δεδομένα του ασθενή συλλέγονται κατά το στάδιο της παρατήρησης. Μετά την επεξεργασία τους προκύπτουν οι πληροφορίες που, σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες γνώσεις, οδηγούν το γιατρό στη διάγνωση. Στην συνέχεια ο γιατρός αποφασίζει το είδος της θεραπείας για τον ασθενή.το αποτέλεσμα της θεραπείας έχει σημασία, καθώς θα παραχθούν νέα δεδομένα, ενώ ο κύκλος θα επαναληφθεί μέχρι να θεραπευτεί πλήρως ο ασθενής. 20

21 21 Στο στάδιο της παρατήρησης συλλέγονται δεδομένα σχετικά με την κατάσταση του ασθενή. Πρόκειται για δεδομένα προερχόμενα από διάφορες πηγές όπως το εργαστήριο, την κλινική εξέταση, την λήψη ιστορικού, τις ενδοσκοπικές και άλλες απεικονιστικές μεθόδους (ακτινογραφίες, ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, αξονική τομογραφία ) και τα μηχανήματα παρακολούθησης. Η λήψη των αναγκαίων δεδομένων δεν είναι πάντα εύκολη, ενώ υπάρχει και ο κίνδυνος λάθους κατά την συλλογή. Μάλιστα μερικές φορές, υπάρχει τόσος μεγάλος όγκος δεδομένων που είναι αδύνατον συλλεχθούν. Για τον λόγο αυτό ακολουθείται ένα «άτυπο» πρωτόκολλο στην συλλογή των δεδομένων που καθορίζει ότι πρώτα λαμβάνεται το ιστορικό του ασθενή,ακολουθεί η κλινική εξέταση του, η διεκπεραίωση των εργαστηριακών εξετάσεων κ.ο.κ..οι επαγγελματίες υγείας που συλλέγουν δεδομένα είναι : Οι γιατροί και οι νοσηλευτές Το διοικητική προσωπικό Το εργαστηριακό προσωπικό Οι τεχνολόγοι ακτινολόγοι Οι φαρμακοποιοί Στο στάδιο της διάγνωσης ο γιατρός αξιολογεί τις διαθέσιμες πληροφορίες (που πρόεκυψαν από την επεξεργασία των δεδομένων του σταδίου της παρατήρησης) και σε συνδυασμό με τις γνώσεις του, καταλήγει σε μια διαγνωστική απόφαση. Ωστόσο, είναι δεδομένο, ότι οι απαιτούμενες γνώσεις που πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση των πληροφοριών είναι πολλές. Στο τελευταίο στάδιο της θεραπείας χρησιμοποιείται το προϊόν του προηγουμένου σταδίου, δηλαδή η διάγνωση της κατάστασης του ασθενή. Η κλινική γνώση που απαιτείται από το στάδιο διαφέρει από εκείνη που χρησιμοποιήθηκε για την διάγνωση. Είναι λοιπόν φανερό ότι η συλλογή των πληροφοριών υγείας αυξάνει την πολυπλοκότητα τους. Η εφαρμογή των υπολογιστών στη συλλογή της πληροφορίας, τη διάγνωση και τον καθορισμό της θεραπείας προσφέρει ουσιαστική λύση και εξομαλύνει αυτήν την πολυπλοκότητα. Η Πληροφορική Υγείας περιλαμβάνει ποικίλες εφαρμογές Πληροφορικής τόσο για την ανάλυση απλών μηχανισμών όσο και για την επεξεργασία εξαιρετικά σύνθετων φαινομένων του χώρου της υγείας Πληροφορική Υγείας Με τον όρο Πληροφορική Υγείας, νοείται η επιστήμη και η τεχνολογία της επεξεργασίας πληροφοριών στον τομέα της υγείας (διοίκηση και διαχείριση νοσοκομείων και κέντρων υγείας, σχεδιασμός, προγραμματισμός, έλεγχος και αξιολόγηση συστημάτων υγείας κ.α.). Οι εφαρμογές της Πληροφορικής Υγείας αποσκοπούν στην εισαγωγή πληροφοριακών μεθόδων και συστημάτων στη διοίκηση, το σχεδιασμό και την αξιολόγηση των μονάδωνοργανισμών παραγωγής φροντίδων υγείας και συγκεκριμένα: Στη διοίκηση-διαχείριση των νοσοκομείων τα πληροφοριακά συστήματα νοσοκομείων αναπτύσσονται στις διοικητικές και οικονομικές υπηρεσίες, στη 21

22 22 διαχείριση των ανθρώπινων, υλικών και οικονομικών πόρων, σε διαδικασίες ανάλυσης και ελέγχου κ.λπ. Στο σχεδιασμό των συστημάτων υγείας η πληροφορική χρησιμοποιείται στην εφαρμογή τεχνικών στατιστικής ανάλυσης, επιχειρησιακής έρευνας και προϋπολογιστικών τεχνικών στην προσπάθεια να υπολογιστεί το βάρος των διαφόρων παραμέτρων και να διευκολυνθεί η διαδικασία αποφάσεων και η ιεράρχηση προτεραιοτήτων. Στην αξιολόγηση και τον έλεγχο των συστημάτων υγείας η πληροφορική εφαρμόζεται στην εκτίμηση των αποτελεσμάτων του υγειονομικού τομέα (διαγνωστικές και θεραπευτικές διαδικασίες, δείκτες υγείας κ.α.) και στην παρακολούθηση της διοικητικής και οικονομικής λειτουργίας (νοσοκομειακή λογιστική, δαπάνες περίθαλψης κ.α.). Ένα Ιατρικό Πληροφοριακό Σύστημα (ΙΠΣ) είναι ένα σύνολο υλικού (hardware), λογικού (software) και ανθρώπινου δυναμικού (liveware). Στην "καρδιά" του ΙΠΣ υπάρχει μία Βάση Δεδομένων (ΒΔ) με όλα τα απαραίτητα δεδομένα για την αποδοτική λειτουργία και διοίκηση ενός Νοσοκομείου, Κέντρου Υγείας, Γηροκομείου κ.λπ. Οι χρήστες του συστήματος έχουν πρόσβαση στη ΒΔ για την αναζήτηση και τροποποίηση των στοιχείων της ΒΔ. Αρκετά Ιατρικά Πληροφοριακά Συστήματα υπάρχουν σήμερα και έχουν εγκατασταθεί και στην Ευρώπη. Τα οικονομικά, ιατρικά και κοινωνικά οφέλη χρήσης ενός τέτοιου συστήματος είναι πάρα πολλά. Με την ύπαρξη μίας βάσης δεδομένων που περιέχει όλες τις δημογραφικές, διαχειριστικές και ιατρικές πληροφορίες που αφορούν τον ασθενή, ένα Πληροφοριακό Σύστημα π.χ. στο Νοσοκομείο δίνει τη δυνατότητα στους εξουσιοδοτημένους χρήστες να προσπελάσουν άμεσα κάθε ζητούμενη πληροφορία. Η Διοίκηση, οι υπάλληλοι, οι τεχνικοί, οι νοσηλευτές και οι γιατροί, συντηρούν (εισάγουν και μεταβάλουν) και χειρίζονται πληροφορίες μέσω σταθμών εργασίας, εγκατεστημένων σε κάθε διαχειριστικό, τεχνικό και ιατρικό χώρο του Νοσοκομείου. Η βασική διαφορά των συστημάτων αυτών από τα άλλα Πληροφοριακά Συστήματα είναι ότι χειρίζονται ανθρώπους γεγονός που απαιτείται από το σύστημα να παρέχει αξιοπιστία, ασφάλεια και ευελιξία. Η ταχύτητα και η ακρίβεια είναι ο αντικειμενικός στόχος ενός Ιατρικού Πληροφοριακού Συστήματος αλλά ο σημαντικότερος είναι να δώσει περισσότερο χρόνο στους λειτουργούς των μονάδων υγείας (γιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό κ.λπ.) ώστε να παρέχουν καλύτερες υπηρεσίες στους ασθενείς Πληροφοριακό Σύστημα Νοσοκομείου Πληροφοριακό Σύστημα Νοσοκομείου [ Van de Velde, 1992] είναι εκείνο το υπολογιστικό σύστημα το οποίο φροντίζει για την συνύπαρξη και την επικοινωνία της εξωτερικής και της εσωτερικής ροής των Πληροφοριών σε ένα Νοσοκομείο καθώς και δίνει κοινό τρόπο (περιβάλλον) λειτουργίας στις εφαρμογές (λογισμικό) που λειτουργούν μέσα στο Νοσοκομείο. 22

23 23 Οι περιοχές που συμπεριλαμβάνει ένα ΠΣΝ μπορεί να κατηγοριοποιηθούν γενικά στις παρακάτω: Ιατρικά Πληροφοριακά Συστήματα Διαχειριστικά Συστήματα ασθενών Διοικητικό-οικονομικά Συστήματα 1.3. Χαρακτηριστικά ΟΠΣΝ Σχήμα 1.2 :ΠΝΣ και οι ροές του εξωτερικού περιβάλλοντος Λειτουργικά χαρακτηριστικά. Ένα Πληροφοριακό Σύστημα π.χ. Πληροφοριακό Σύστημα Νοσοκομείου μπορούμε να το χωρίσουμε σε υποσυστήματα ανάλογα με τον ρόλο των αποδεκτών-χρηστών μέσα στο Νοσοκομείο. Έτσι έχουμε: Α)Υποσύστημα Ιατρικών Πληροφοριακών εφαρμογών. Β) Υποσύστημα Διοικητικών-Διαχειριστικών εφαρμογών κ.λπ.. Κάθε ένα από τα υποσυστήματα αυτά περιλαμβάνει μία ή περισσότερες εφαρμογές. Για παράδειγμα, το Υποσύστημα Β) την εφαρμογή διαχείριση φαρμακείου, διαχείριση προσωπικού κ.λπ. 23

24 Τεχνικά χαρακτηριστικά Να είναι πλήρως Ελληνικό δηλαδή, να ανταποκρίνεται στην νομοθεσία και τις συνθήκες εργασίας των Ελληνικών Νοσοκομείων. Να έχει φιλικό περιβάλλον επικοινωνίας ( user interface ) με οθόνες που για όλες τις εφαρμογές έχουν τα ίδια γενικά χαρακτηριστικά. Να μπορεί να επεκταθεί εύκολα και γρήγορα εντάσσοντας νέες λειτουργίες που τέθηκαν εκ των υστέρων από τους χρήστες. Να εξασφαλίζει την ακεραιότητα ( integrity ) των δεδομένων κατά την διανομή τους σε διαφορετικούς σταθμούς εργασίας. Να εξασφαλίζει την εμπιστευτικότητα ( confidentiality ) των πληροφοριών φροντίζοντας να προσδιορίσει διαβαθμισμένους χρήστες. Δηλαδή, χρήστες που ανάλογα με την θέση τους και το ρόλο τους στο Νοσοκομείο, θα έχουν πρόσβαση με συγκεκριμένου τύπου δικαιώματα σε συγκεκριμένου τύπου δεδομένα. Να εξασφαλίζει την διαθεσιμότητα ( availability ) των πληροφοριών. Να έχει ενσωματωμένη δυνατότητα για λήψη αντιγράφων ασφαλείας, ( backup ) καθώς και δυνατότητα επαναφοράς ( restore ) των δεδομένων από τα αντίγραφα. Να έχει την δυνατότητα ηλεκτρονικής καταγραφής όλων των εργασιών ( auditing ), δηλαδή, ποιός έκανε μια μεταβολή στοιχείων και πότε. Να έχει την δυνατότητα επικοινωνίας όλων των εφαρμογών μεταξύ τους σε πραγματικό χρόνο ( real time ).Δηλαδή, οι τιμές μιας συγκεκριμένης οθόνης να αλλάζουν, ενώ αυτή έχει ανακτηθεί, αν τα δεδομένα που αναπαριστά τροποποιηθούν στην Βάση Δεδομένων. Να έχει την δυνατότητα σχεδιασμού φορμών καταχώρησης και εκτυπώσεων από τον τελικό χρήστη ( end - user ). Δηλαδή, να μπορεί ο γιατρός, ο νοσηλευτής και ο διοικητικός του Νοσοκομείου να διαμορφώνει την δομή των οθονών εισαγωγής δεδομένων και τις εκτυπώσεις, σύμφωνα με την δική του αντίληψη Να έχει την δυνατότητα για άμεση βοήθεια ( on line help ) κατά την χρήση της εφαρμογής. Να ακολουθεί τα διεθνή πρότυπα Πληροφοριακών Συστημάτων Υγείας π..χ HL 7 για την ανάπτυξη Πληροφοριακών Συστημάτων και να έχει συμβατότητα με τα πρότυπα CORBA και DICOM. Να κάνει διαχείριση και αποθήκευση στη βάση δεδομένων εικόνας, βίντεο και ήχου. Να κάνει κωδικοποίηση ασθενειών π..χ κατά ICD 10 και φαρμάκων κατά τον ΕΟΦ. Να εξασφαλίζεται η επικοινωνία με δημοφιλή πακέτα (π.χ. το στατιστικό πακέτο SPSS κ.α.). Να εξασφαλίζεται η διασύνδεση με Πληροφοριακά Συστήματα Εργαστηρίων ( Laboratory Information Systems ) και απεικονιστικών μηχανημάτων ( Radiology Information System ). Να εξασφαλίζεται η σύνδεση με συστήματα Τηλεϊατρικής ( Telemedicine systems & services ). 7,9,65,67,68,69 24

25 25 2. Ο ιατρικός φάκελος Ο ηλεκτρονικός φάκελος υγείας ΗΦΥ ή ηλεκτρονικός φάκελος ασθενή ΗΦΑ, αποθηκεύει ψηφιακά ένα υποσύνολο δεδομένων ή όλα τα δεδομένα σχετικά με ιατρικές πράξεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου με σκοπό την υποστήριξη της ποιοτικής, προσβάσιμης και αποτελεσματικής συνέχειας στην παροχή υπηρεσιών υγείας,στην εκπαίδευση και την έρευνα. Ένα σύστημα ΗΙΦ είναι το πληροφοριακό σύστημα που διαχειρίζεται και δουλεύει σ ένα σύνολο ΗΙΦ και βοήθα στην πρόσβαση και την κοινή χρησιμοποίηση της υπάρχουσας πληροφορίας σε διαπιστευμένο προσωπικό με φιλικό τρόπο. Για να μπορεί να χρησιμοποιηθεί θα πρέπει να είναι ένα ασφαλές σύστημα και να προστατεύει τα δεδομένα του. Ένα σύστημα ΗΦΥ για την ΠΦΥ αποτελεί ένα Διοικητικό Εργαλείο Διαχείρισης, επιτρέπει την αναφορά σε προηγούμενες επισκέψεις και αγωγές του ασθενή, δίνει την δυνατότητα για επικοινωνία με εργαστήρια και άλλα νοσοκομεία, παρέχει τη σύνδεση με τη γνώση (έρευνα και οδηγίες ), και είναι αρωγός για στατιστική επεξεργασία των στοιχείων των ασθενών για επιδημιολογικές μελέτες και άλλες μελέτες. Ποιες είναι οι ανάγκες των ιατρών από ένα τέτοιο σύστημα; Εύκολη διαχείριση φακέλων ασθενών Ευχρηστία αποθήκευσης, ενημέρωσης και πλοήγησης στις ιατρικές πληροφορίες Παρουσίαση δεδομένων με απλό και κατανοητό τρόπο Αναζήτηση πληροφοριών γρήγορα και εύκολα Ανάλυση δεδομένων για παραγωγή στατιστικών αποτελεσμάτων Καθημερινή παρακολούθηση της πορείας της υγείας των ασθενών Ύπαρξη έτοιμης λίστας φαρμάκων και παθήσεων Ένας τυπικός φάκελος υγείας θα πρέπει να περιλαμβάνει : Ταυτοποίηση δεδομένων και ξεχωριστή ταξινόμηση των αρχείων Διαχωρισμό εξετάσεων (επίσκεψη, περίθαλψη, χειρουργική επέμβαση, ) Χρονολογική ταξινόμηση Γεγονότα Κλινικά δεδομένα Εργαστηριακά αποτελέσματα Διερευνήσεις Σήματα, εικόνες, βίντεο. Επεμβάσεις Συσχετισμούς Για ένα σύστημα ΗΦΥ στο πλαίσιο των λειτουργιών της βάσης δεδομένων θα πρέπει να επισημανθούν τα εξής : Να υπάρχει ανεξαρτησία από το λειτουργικό σύστημα 25

26 26 Μια βάση δεδομένων όπως ο ΗΦΥ να απομονώνει τα προγράμματα του χρήστη από το σύστημα αρχείων Να φροντίζει για όλες τις μεταφορές προς και από τη βάση διατηρώντας όμως την ακεραιότητα και τη σταθερότητα της αλληλουχίας της βάσης Για κάθε αίτημα μεταφοράς δεδομένων να ελέγχει αν ο χρήστης έχει δικαίωμα πρόσβασης για να κάνει την επικείμενη / αιτούμενη ενέργεια. Ένας τύπος δεδομένων με σπουδαία σημασία για τον ΗΦΥ είναι το «γενικό πλαίσιο/σύνολο περιστάσεων» (context) στο οποίο αναφέρεται. Κάθε είδος γνώσης στον ΗΦΥ παίρνει έννοια από τα συμφραζόμενα του χρόνου, τοποθεσίας, και των ιδιαιτεροτήτων των κλινικών και των ασθενών κατά την διάρκεια της φροντίδας. Δηλαδή για κάθε δεδομένο να υπάρχουν ιδιότητες όπως πχ. Ποιος; τι; ποτέ; που; γιατί;. Σύνθετα δεδομένα που μπορούν να υπάρξουν μέσα σε ένα ΗΦΥ είναι: Παραγγελίες εξετάσεων/ παραπεμπτικά και παθολογία: οι περισσότεροι γιατροί θέλουν να δουν ένα αίτημα για κάποιο τεστ, και τα αποτελέσματα να πηγαίνουν κατευθείαν στον ΗΦΥ. Ζωτικά σημεία: διαγνωστικές σειρές. Δημογραφικά στοιχειά. Οδηγίες και κλινικά πρωτόκολλα: κλινικές οδηγίες που διαχειρίζονται από ειδικά συστήματα, αλλά κάποια από αυτά μόνο θα χρειάζεται να εμφανίζονται στον ΗΦΥ. Τομογραφίες, ακτινογραφίες, ηλεκτροφυσιολογικά και άλλα πολυμεσικά δεδομένα. Μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα του Paper-based ιατρικού φακέλου Μεταφέρεται εύκολα και εύκολα ψάχνεται Χαμηλό κόστος Γρήγορη προσθήκη στοιχείων Είναι προσπελάσιμος σε μια μόνο θέση Μπορεί να καταστραφεί εύκολα, ενώ είναι αρκετά επίπονη η διαδικασία της δημιουργίας αντιγράφων ασφαλείας Φθείρεται με τη χρήση ή τον χρόνο, οπότε έχει περιορισμένο χρόνο ζωής Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα ΗΦΥ Είναι προσπελάσιμος σε περισσότερες από μια θέσεις και από περισσότερα άτομα Εύκολα αναζητούνται και διαβάζονται πληροφορίες Αποτελεί καλή βάση για ανάλυση των δεδομένων και λήψη αποφάσεων Είναι συνεπής και ενημερώνεται διαρκώς Απαιτεί εκπαιδευμένο προσωπικό Η εισαγωγή των στοιχείων απαιτεί περισσότερο χρόνο Έχει υψηλό κόστος Έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση των έντυπων ιατρικού φακέλου Παρέχει δυνατότητα έλεγχου λανθασμένης συνταγογράφησης 26

27 27 Έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση επανάληψης ιατρικών εξετάσεων Υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τύποι ΗΦΥ Οι Ιατροκεντρικοί Οι Ασθενοκεντρικοί Οι Προβληματικεντρικοί Οι λειτουργιές διαχείρισης της ιατρικής πληροφορίας που σχετίζονται με τον ΗΦΥ αφορούν: Λήψη δεδομένων (data capture) Αναφέρεται στη λήψη συλλογή δεδομένων. Η πηγή των δεδομένων μπορεί να είναι: Από συσκευές παρακολούθησης από κοντά ή μακριά Από εφαρμογές τηλεϊατρικής Κατευθείαν από τον ασθενή Ή από άλλους που έχουν πληροφορίες σχετικά με την υγεία /ιστορικό του ασθενή Αποθήκευση πληροφορίας (storage) Αναφέρεται στη φυσική τοποθεσία των δεδομένων. Στους ΗΦΥ τα δεδομένα μπορεί να είναι κατανεμημένα σε πολλαπλά συστήματα σε διαφορετικά μέρη. Εξαιτίας αυτού υπάρχει ανάγκη για κοινά πρωτοκόλλα πρόσβασης, προγράμματα και τυποποίηση στοιχείων Επεξεργασία πληροφορίας Αναφέρονται στην εφαρμογή συναρτήσεων για αποτελεσματική ανεύρεση και επεξεργασία δεδομένων ώστε να ληφθεί η πληροφορία από τα δεδομένα, η να εξαχθεί γνώση. Περιέχονται εδώ εργαλεία στήριξης απόφασης πχ. alerts, alarms. Επικοινωνία πληροφορίας Αναφέρονται στη διαλειτουργικότητα των συστημάτων για ανταλλαγή δεδομένων ανάμεσα σε διαφορετικά εν γένει συστήματα /πλατφόρμες. Παρουσίασης πληροφορίας Εξουσιοδοτημένοι παροχοί φροντίδας και άλλοι με νόμιμες χρήσεις έχουν πρόσβαση στην πληροφορία σε μορφή που τους εξυπηρετεί. Οι παροχοί φροντίδας πχ. μπορεί να θέλουν να έχουν μια περιορισμένη άποψη δεδομένων με αναφορά στην πηγή των δεδομένων ή του προβλήματος, ή το χρόνο εμφάνισης κτλ. Η παρουσίαση μπορεί να γίνει με λεπτομέρεια ή περιληπτικά, ενώ μπορεί να περιλαμβάνει παρουσίαση με πινάκες, γραφήματα, με αναλυτικό κείμενο, ή άλλες φόρμες. Ασφάλεια πληροφορίας (security) 27

28 28 Η δημιουργία υποδομής ενός πληροφοριακού συστήματος, που θα ανταποκρίνεται πλήρως στις ανάγκες του χώρου της υγείας, απαιτεί την αρμονική συνύπαρξη και συνεργασία μεθόδων παροχής υπηρεσιών του παρελθόντος και τεχνολογιών του σήμερα. Τα παραπάνω προϋποθέτουν την θέσπιση και εφαρμογή κωδικών και προτύπων, τα οποία θα καθορίζουν τον τρόπο συλλογής, συνεργασίας και παρουσίασης των δεδομένων από διαφορετικά πληροφοριακά συστήματα. Απαραίτητη λοιπόν θεωρείται η ύπαρξη ενός δικτύου, το οποίο με την χρήση hardware και πολλών ίσως επιπέδων και λειτουργικών μονάδων λογισμικού, θα καταφέρνει να συνδέει όλα αυτά τα συστήματα. Με τον όρο Πρωτόκολλα Επικοινωνίας ονομάζονται τα σύνολα καλά ορισμένων μεθόδων και κανόνων, που πρέπει να ακολουθούνται, ώστε να εξασφαλίζεται η ορθή επικοινωνία μεταξύ διαφορετικών πληροφοριακών συστημάτων. Ένα σύνολο από πρωτόκολλα καθορίζει αυτό που ονομάζεται Πρότυπο Επικοινωνίας (standards). Τα πρότυπα αυτά αναφέρονται στον τρόπο με τον οποίο πρέπει να γίνεται η μεταφορά πληροφορίας από ένα σύστημα σε κάποιο άλλο, αλλά και στο είδος της πληροφορίας που μπορεί να μεταφέρεται Διεθνή Standards για την επικοινωνία μεταξύ των συστημάτων CEN/TC 251 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης (European Standards Committee CEN) έχει δημοσιεύσει ένα PreStandard για την αρχιτεκτονική ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου (Electronic HealthCare Record) με την ονομασία ENV Αυτό ορίζει γενικές δομές πληροφορίας και χαρακτηριστικά κοινά σε κάθε ηλεκτρονικό ιατρικό φάκελο, δηλαδή ένα λογικό μοντέλο, χωρίς να καθορίζει ακριβώς τι ιατρική πληροφορία θα περιέχει ή πως θα υλοποιηθεί. Το ENV είναι το μόνο πρότυπο ειδικά για ηλεκτρονικό ιατρικό φάκελο στον κόσμο και δεν έχει υλοποιηθεί σε κάποιο σύστημα, αποτελεί όμως αναφορά και υπάρχουν προσπάθειες συνεργασίας και εναρμονισμού της CEN/TC 251 και άλλων προτύπων, όπως το HL ISO/TC 215 O οργανισμός τυποποίησης ISO έχει ιδρύσει την Τεχνική Επιτροπή 215 (TC 215) με στόχο την προτυποποίηση στον τομέα της ιατρικής πληροφορικής (Health Informatics). Ειδικότερα, το WG1 στοχεύει στην ανάπτυξη προτύπων για τη διαχείριση της ιατρικής πληροφορίας και των ιατρικών διαδικασιών. Η επιδίωξη είναι ένα πρότυπο ιατρικού φακέλου, όπου η κατάλληλη πληροφορία θα είναι διαθέσιμη όταν και όπου απαιτείται η υποστήριξη αποφάσεων HL7 Το HL7 (Health Level Seven) είναι σήμερα το πλέον ευρέως χρησιμοποιημένο πρότυπο ανταλλαγής πληροφοριών μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων στο χώρο της υγείας. Σχεδόν όλα 28

29 29 τα ευφυή διαγνωστικά μηχανήματα (ιατροτεχνολογικός εξοπλισμός) υποστηρίζουν το HL7 και σχεδόν όλα τα ιατρικά πληροφοριακά συστήματα υψηλού επιπέδου είναι σε θέση να στείλουν και να λάβουν τα κατάλληλα HL7 μηνύματα, χρησιμοποιώντας τους κανόνες ανταλλαγής μηνυμάτων του πρωτοκόλλου του HL7. Το HL7 είναι ξεκάθαρα το πιο ώριμο πρότυπο ανταλλαγής πληροφοριών μέσω μηνυμάτων. Η έρευνα από την ακαδημαϊκή κοινότητα και την βιομηχανία και τις εταιρίες συμβούλων οδήγησε σ' αυτό το πρότυπο, την κυριότητα του οποίου την κατέχει ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Health Level Seven ο οποίος έχει τοπικά υποκαταστήματα σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης, στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, στην Αυστραλία / Νέα Ζηλανδία, την Ασία και στη ζώνη του Ειρηνικού. Το πρότυπο HL7 έχει αναγνωριστεί από πολλά εθνικά ιδρύματα προτυποποίησης, όπως ο ANSI (USA) και ο DIN(Γερμανία). Ο οργανισμός HL7 δημιουργήθηκε προκειμένου να λειτουργεί ως αξιόπιστο μέσο επικοινωνίας μεταξύ των ενδιαφερομένων φορέων στον τομέα της ιατρικής περίθαλψης, γεγονός που αποτυπώνεται στην ποικιλία που παρουσιάζουν τα μέλη του όπως εταιρίες ιατρικής πληροφορικής, ιδιωτικοί και δημόσιοι φορείς υγείας - πρόνοιας, ειδικοί σύμβουλοι, εμπειρογνώμονες, εταιρίες ολοκλήρωσης πληροφοριακών συστημάτων (system integrators), ασφαλιστικοί φορείς, εταιρίες ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού, κτλ. Αναγνωρίζοντας λοιπόν την ανάγκη υποστήριξης των τοπικών ομάδων που δραστηριοποιούνται στην προώθηση των προτύπων, ο HL7 στηρίζει τις προσπάθειες αυτές με την δημιουργία τοπικών παραρτημάτων (HL7 affiliates). Το Health Level Seven (HL7) είναι ένα σύνολο από ανοιχτά πρότυπα, που επιτρέπει σε ετερογενή ιατρικά πληροφοριακά συστήματα να επικοινωνούν μεταξύ τους. Το HL7 προτυποποιεί τα πρωτόκολλα και τις δομές για την ανταλλαγή μηνυμάτων ιατρικού ενδιαφέροντος στο επίπεδο της εφαρμογής, το 7ο Επίπεδο του μοντέλου ISO, δηλαδή είναι ανεξάρτητο από συγκεκριμένες πλατφόρμες και τεχνολογίες. ( Οι βασικότεροι κίνδυνοι κατά την μετάδοση ενός ηλεκτρονικού μηνύματος είναι: 1. Υποκλοπή πληροφορίας κατά την μετάδοση του μηνύματος 2. Αλλοίωση της πληροφορίας 3. Παραποίηση της ταυτότητας του παραλήπτη ή/και του αποστολέα Στις μέρες μας αντιμετωπίζονται μεγάλες αδυναμίες στα θέματα ασφάλειας και συνεχώς νέα θεσμικά πλαίσια και πιέσεις στην αγορά οδηγούν στον επανασχεδιασμό των ιατρικών πληροφοριακών συστημάτων, δίνοντας έμφαση στην ασφάλεια.οι κυριότερες πτυχές ασφάλειας αναφέρονται στη συνέχεια: Πιστοποίηση: Έλεγχος της αυθεντικότητας της ταυτότητας των μερών μιας ανταλλαγής δεδομένων. Εξουσιοδότηση: Η πρόσβαση του χρήστη πρέπει να είναι εξουσιοδοτημένη και να βασίζεται στα δικαιώματα πρόσβασης του χρήστη. Η πρόσβαση πρέπει να απαγορεύεται σε μη εξουσιοδοτημένα άτομα. Εμπιστευτικότητα: Η τήρηση του απορρήτου των δεδομένων η πληροφορία διατίθεται μόνο σε εκείνους τους χρήστες που είναι εξουσιοδοτημένοι. 29

30 30 Ακεραιότητα: Τα δεδομένα θα πρέπει να παραμείνουν ακέραια, δηλαδή να μην υποστούν αλλοίωση. Αδυναμία άρνησης συμμετοχής: το μέρος μιας ανταλλαγής δεδομένων δεν πρέπει να μπορεί να αρνηθεί την συμμετοχή του στην ανταλλαγή δεδομένων. Δυνατότητα ελέγχου: Κάθε τροποποίηση ή επεξεργασία των δεδομένων πρέπει να μπορεί να ελεγχθεί, από ποιον έγινε και πότε. Ευθύνη: Καθορισμός της ευθύνης για την εισαγωγή, πρόσβαση ή τροποποίηση κάθε δεδομένου. Διαφάνεια: Τεκμηρίωση των διαδικασιών της επεξεργασίας ώστε να μπορούν να ελεγχθούν. Διαθεσιμότητα: Τα δεδομένα και οι υπηρεσίες πρέπει να είναι διαθέσιμα όταν χρειάζεται Smart card ( έξυπνη κάρτα) Με τον όρο smart card (έξυπνη κάρτα) χαρακτηρίζουμε τις μορφολογικά γνωστές πλαστικές κάρτες oι οποίες έχουν την δυνατότητα εκτός από το να αποθηκεύουν πληροφορίες ( μέσα σε ένα computer chip ) να τις επεξεργάζονται. Το chip που περιλαμβάνουν οι έξυπνες κάρτες μπορεί να είναι μνήμη (καθαρή αποθήκευση όπως γίνεται σε μια δισκέτα) ή μικροεπεξεργαστής (δηλαδή, η ικανότητα να επεξεργάζεται δυναμικά τα δεδομένα). Με άλλα λόγια λοιπόν, οι έξυπνες κάρτες είναι εφοδιασμένες με ένα αποθηκευτικό μέσο όπου γράφονται και καταγράφονται οι διάφορες πληροφορίες, αλλά και με ένα μικρό επεξεργαστή o οπoίoς εκτελεί πολύπλοκες υπολογιστικές εργασίες. Το μεγάλο πλεονέκτημα των smart cards είναι η δυνατότητα κρυπτογράφησης/ αποκρυπτογράφησης, γεγονός που τις καθιστά ικανές για χρήση σε διαδικασίες ασφαλών συναλλαγών. Πρόγονος της smart card είναι η απλή μαγνητική κάρτα που χαρακτηρίζεται ως memory card (κάρτα μνήμης) αφού μπορεί να αποθηκεύει απλώς κάποια πληροφορία όπως για παράδειγμα τα στοιχεία του κατόχου της και σε κάποιες περιπτώσεις να εκτελεί κάποιον πολύ απλό υπολογισμό, όπως μια απλή αφαίρεση. Ένα παράδειγμα μιας τέτοιας κάρτας είναι οι τηλεφωνικές κάρτες. Οι Memory cards έχουν ιδιαίτερα φθηνό κόστος παραγωγής αλλά και ως βασικό μειονέκτημα την αδυναμία χρήσης σε ασφαλείς συναλλαγές. Για ασφαλείς συναλλαγές απαιτείται κρυπτογράφηση και αποκρυπτογράφηση στοιχείων, διαδικασίες που απαιτούν ιδιαίτερα πολύπλοκους υπολογισμούς που δεν μπορούν να εκτελέσουν οι memory cards Κατηγορίες των Έξυπνων Καρτών σε ιατρικές εφαρμογές Όπως ήδη προαναφέρθηκε οι έξυπνες κάρτες παρέχουν έναν εύκολο και ασφαλή τρόπο αποθήκευσης πληροφοριών. Είναι επίσης ένα μέσο, το οποίο επιτρέπει στον χρήστη να μεταφέρει ωφέλιμες πληροφορίες που σχετίζονται με την υγεία: στους ιατρούς, στα νοσοκομεία, στις κλινικές κ.λπ. Οι ιατρικές εφαρμογές των έξυπνων καρτών μπορούν γενικά να κατηγοριοποιηθούν σε έξη μεγάλες κατηγορίες ανάλογα με τον τύπο και το σύνολο των πληροφοριών που αποθηκεύονται: 30

31 31 α) Insurance Cards. περιέχουν πληροφορίες σχετικά με την αναγνώριση της ταυτότητας των ασφαλιζομένων β) Emergency Medical Cards. Περιέχουν ιατρικές πληροφορίες προσαρμοσμένες στις ανάγκες του προσωπικού της μονάδας επειγόντων περιστατικών γ) Hospital Admission Cards. Περιέχουν δημογραφικά στοιχεία καθώς και στοιχεία ασφαλιστικού φορέα δ) Follow up Cards. Είναι προσαρμοσμένες να αποθηκεύουν ιατρικά δεδομένα για ειδικές περιπτώσεις όπως καρδιολογία, διαβήτης, αιμοκάθαρση, μητρότητα, ογκολογία, φαρμακευτική κ.λπ. ε) Universal Health Cards. Περιέχουν πληροφορίες ασφάλισης, δημογραφικά δεδομένα κλειδιά και διασύνδεση με το ιατρικό ιστορικό των ασθενών. στ) Health Passport Cards. Περιέχουν ακριβείς ιατρικές πληροφορίες και πληροφορίες κοινωνικής ασφάλισης Πλεονεκτήματα των Έξυπνων Καρτών Μειώνουν το κόστος των τηλεπικοινωνιών, απαιτώντας λιγότερες συνδιαλέξεις και μειώνοντας τις αποστάσεις. Προστατεύουν το απόρρητο των ασθενών. Επιτρέπουν την ομαλή επεξεργασία πληροφοριών σχετικά με τους ασθενείς. Παρέχουν ζωτικές πληροφορίες σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Εξαλείφουν την ανάγκη να αντικατασταθούν ορισμένοι τύποι εξοπλισμού των υπολογιστών. Διαθέτουν ελαστικότητα για πρόσθετα προγράμματα και λειτουργίες. Επιταχύνουν τις διαδικασίες εισαγωγής σε νοσοκομεία και κλινικές. Εξασφαλίζουν την ταυτοποίηση των ασθενών. Επαληθεύουν την ασφαλιστική κάλυψη. Παρέχουν ασφαλή πληρωμή για τις υπηρεσίες υγείας. Βοηθούν γιατρούς, φαρμακοποιούς και ασθενείς να ακολουθήσουν μια αγωγή. Αποτελούν ένα ισχυρό μέσο για διαφήμιση των υπηρεσιών υγείας. Συντελούν στη μείωση της γραφειοκρατίας και των διοικητικών εξόδων Λειτουργίες των Έξυπνων Καρτών Υπάρχουν πολλές λειτουργίες/επεξεργασίες τις οποίες μπορεί να ενσωματώσει μια ιατρική κάρτα, με χαρακτηριστικές τις παρακάτω: Αναγνώριση στοιχείων: Οι κάρτες χρησιμοποιούνται για να απλοποιήσουν την διαδικασία αναγνώρισης στοιχείων, η οποία γίνεται είτε οπτικά είτε χρησιμοποιώντας στοιχεία που διαβάζονται ηλεκτρονικά, όπως το όνομα του ασθενή, τον αριθμό ταυτότητάς του κ.λπ. Μεταφορά δεδομένων: Τα δεδομένα μπορούν να περιέχονται σε μια κάρτα και να διαβιβάζονται όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο. Τα δεδομένα μπορούν να αφορούν 31

32 32 διοικητικά, επείγοντα, ιατρικά θέματα, συνταγές γιατρού, αλλεργίες, περιοχές θεραπείας, φυσιολογίας κ.λπ. Κρυπτογράφηση/Αποκρυπτογράφηση: Ένα σύστημα που χρησιμοποιεί κάρτα με ικανότητες κρυπτογράφησης κωδικοποίησης πληροφοριών είναι πιο ασφαλές, με δεδομένο ότι τα οποιαδήποτε μυστικά κλειδιά κώδικες δε θα χρειάζεται να αντιγραφούν στην τελική συσκευή Κάρτα Ασφάλισης Υγείας της Σλοβενίας: Περιγραφή των υπηρεσιών Η κάρτα ασφάλισης υγείας είναι ένα έγγραφο το οποίο ισχύει για την εκπλήρωση των δικαιωμάτων που προέρχονται από την υποχρεωτική και εθελοντική ασφάλιση υγείας στη Σλοβενία. Εκδίδεται δωρεάν σε κάθε άτομο σύμφωνα με τον πρώτο κανονισμό της υποχρεωτικής ασφάλισης υγείας της Σλοβενίας. Τα δεδομένα της κάρτας ανανεώνονται αυτόματα από τον ιδιοκτήτη της κάρτας, μέσω των τερματικών αυτό-εξυπηρέτησης τα οποία είναι εγκατεστημένα σε όλη τη χώρα. Τα δεδομένα που καταγράφονται ηλεκτρονικά στο τσιπάκι της κάρτας, είναι προστατευμένα από οποιαδήποτε μη εγκεκριμένη πρόσβαση, με το να παρέχουν πρόσβαση μόνο στους κατόχους των καρτών ασφάλισης υγείας. Αυτό εξασφαλίζει ένα υψηλό επίπεδο ασφάλειας, του οποίου η σημασία αναπτύσσεται μαζί με την περιοδική επέκταση των δεδομένων της κάρτας. Η κάρτα παρέχει εύκολή, γρήγορη και ακριβή μεταφορά των δεδομένων μεταξύ των ασφαλισμένων, των φορέων ασφάλισης και υγειονομικής περίθαλψης. Αυτός ο μηχανισμός απλοποιεί έναν αριθμό διαδικασιών και είναι ιδιαίτερα φιλικός προς τους ασφαλισμένους, καθώς απομακρύνει τα διοικητικά εμπόδια κατά την εκπλήρωση των δικαιωμάτων ασφάλισης υγείας. Το σύστημα καρτών είναι σύμφωνο με τις ανάγκες της Σλοβένικης υγειονομικής περίθαλψης και ασφάλισης, καθώς επίσης είναι συμβατό με τις διεθνείς προδιαγραφές και πρότυπα. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η Σλοβενία ήταν η πρώτη χώρα που εφήρμοσε την ηλεκτρονική κάρτα σε εθνικό επίπεδο και ότι τα υπόλοιπα μέλη της ΕΕ παρουσιάζουν παρόμοια υποδομή. Η κύρια ένσταση των μελών της ΕΕ είναι να εφαρμοστεί ένα ηλεκτρονικό έγγραφο το οποίο θα μπορεί να εφαρμοστεί και τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων μίας χώρας Ανάπτυξη σε πρόοδο Ανακαίνιση του Συστήματος Καρτών Ασφάλισης Υγείας Το σύστημα Καρτών Ασφάλισης Υγείας αναπτύχθηκε το 1996 και τελικά εφαρμόστηκε σε εθνικό επίπεδο το καλοκαίρι του Την κάρτα την αποδέχτηκαν θετικά όλοι οι χρήστες του συστήματος: οι ασφαλισμένοι, οι φορείς υγειονομικής περίθαλψης και τέσσερεις εταιρίες 32

33 33 ασφάλισης υγείας. Σήμερα, αντιμετωπίζεται σαν μία υπόθεση ρουτίνας και επομένως, ως ένα αναπόσπαστο κομμάτι του συστήματος της υγειονομικής περίθαλψης της Σλοβενίας. Η Σλοβενία ήταν μία από τις πρώτες Ευρωπαϊκές χώρες που εφάρμοσαν το εθνικό σύστημα καρτών ασφάλισης υγείας. Παλαιότερη ανάπτυξη παρόμοιων Ευρωπαϊκών λύσεων (σε Αυστρία, Γαλλία, Γερμανία και άλλες χώρες) απέδειξε ότι το Σλοβένικο σύστημα είναι το πιο ολοκληρωμένο και παραμένει ένα από τα ηγετικά συστήματα στο χώρο του. Κατά τη διάρκεια της εξαετούς περιόδου λειτουργίας του, το Ινστιτούτο Ασφάλισης Υγείας της Σλοβενίας βαθμιαία εφήρμοσε νέες διαδικασίες (π.χ. η δυνατότητα αίτησης για Ευρωπαϊκή κάρτα ασφάλισης υγείας μπορεί να γίνει σε τερματικά αυτό-εξυπηρέτησης) και νέα πακέτα δεδομένων τα οποία περιλαμβάνονται στην κάρτα (π.χ. φαρμακευτική αγωγή), τα οποία βελτιώνουν την αποδοτικότητα του συστήματος, τον αριθμό εφαρμογών και την ευκολία χρήσης. Ωστόσο, όσο προχωράει ο καιρός, παρά τον αδιάκοπο εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη πρόσθετων λειτουργιών, υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και τεχνικών αιτίων για τη βαθμιαία ανακαίνιση του συστήματος καρτών. Τα πιο σημαντικά αίτια είναι τα εξής: Οι ασφαλισμένοι αναμένουν περαιτέρω απλοποίηση των διαδικασιών και αυξημένη ελευθερία πρόσβασης στα προσωπικά τους δεδομένα. Οι φορείς υγειονομικής περίθαλψης απαιτούν πρόσβαση σε ένα μεγαλύτερο πακέτο πληροφοριών για τους ασφαλισμένους, πρόσβαση σε αναλυτικά δεδομένα για την σύστημα υγειονομικής περίθαλψης σαν σύνολο (ανταλλαγή ιατρικών δεδομένων). Οι εταιρίες ασφάλισης υγείας θέλουν να μειώσουν τους κινδύνους που σχετίζονται με την ιδιαίτερα μεγάλη ισχύ της ασφάλειας στην κάρτα. Το σύστημα καρτών πρέπει να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις και τους κανονισμούς αναφορικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων και τον ηλεκτρονικό κώδικα διεξαγωγής επιχειρηματικών δραστηριοτήτων Η ιδέα της ανακαίνισης θεματική ύλη και τεχνικό πλαίσιο Η νέα κάρτα ασφάλισης υγείας Στην αρχή, η νέα κάρτα ασφάλισης υγείας θα έχει τον ίδιο σκοπό που έχει και η παρούσα κάρτα ασφάλισης υγείας: θα χρησιμοποιείται για την αναγνώριση και την εξακρίβωση του κατόχου ασφάλισης και για την αποθήκευση ενός νέου συνόλου δεδομένων, τα οποία καταγράφονται στην κάρτα. Η νέα κάρτα ασφάλισης υγείας είναι πλήρως συμβατή με την παρούσα κάρτα ασφάλισης υγείας και την υπάρχουσα επαγγελματική κάρτα υγείας. Καθώς όλα τα απαιτούμενα δεδομένα γίνονται σταδιακά διαθέσιμα στο διαδίκτυο, η νέα κάρτα ασφάλισης υγείας σε συνδυασμό με την νέα επαγγελματική κάρτα υγείας θα επιτρέψει την ασφαλή επικοινωνία μέσα στο δίκτυο και θα λειτουργεί σταδιακά περισσότερο σαν ένα κλειδί πρόσβασης στα δεδομένα, παρά σαν ένα μέσο αποθήκευσης δεδομένων. Η νέα κάρτα ασφάλισης υγείας θα δώσει στον/στην κάτοχο της κάρτας πρόσβαση στα δικά του/της 33

34 34 δεδομένα τα οποία είναι αποθηκευμένα στους κεντρικούς διακομιστές (servers) και ταυτόχρονα παρέχει πρόσβαση στην ασφάλιση και στα προσωπικά ιατρικά δεδομένα στους επαγγελματίες του χώρου υγειονομικής περίθαλψης (αφότου δοθεί έγκριση από τους χρήστες του συστήματος). Η νέα επαγγελματική κάρτα υγείας (HPC) Η νέα επαγγελματική κάρτα υγείας χρησιμοποιείται για την αναγνώριση και την εξακρίβωση του επαγγελματία του τομέα υγείας και εξασφαλίζει την ασφαλή επικοινωνία και την Ηλυπογραφή. Η νέα επαγγελματική κάρτα υγείας διατηρεί πλήρως τη λειτουργικότητα της παρούσας επαγγελματικής κάρτας υγείας, ενώ τα πιστοποιητικά που αποθηκεύονται σε αυτό επιτρέπουν την πρόσθετη λειτουργικότητα της παρούσας επαγγελματικής κάρτας υγείας, ενώ τα πιστοποιητικά που αποθηκεύονται σε κεντρικές βάσεις δεδομένων και ασφαλή Ηλυπογραφή (π.χ. έκδοση ηλεκτρονικών συνταγών) On-line πρόσβαση σε δεδομένα Ο τελικός στόχος της ανακαίνισης του συστήματος καρτών είναι να υπάρξει ένα πλήρες λειτουργικό διαδικτυακό σύστημα όπου η νέα κάρτα ασφάλισης υγείας και η κάρτα επαγγελματική κάρτα υγείας δεν αποθηκεύουν πλέον τα στοιχεία, αλλά μόνο τα πιστοποιητικά επιτρέποντας την άμεση πρόσβαση στα δεδομένα. Τα δεδομένα αποθηκεύονται σε διαφορετικούς κεντρικούς υπολογιστές: ο κεντρικός υπολογιστής του ιδρύματος ασφάλισης υγείας της Σλοβενίας αποθηκεύει τα στοιχεία που σχετίζονται με την υποχρεωτική ασφάλιση υγείας, ενώ οι κεντρικοί υπολογιστές άλλων ασφαλιστικών εταιριών αποθηκεύουν τα δεδομένα της εθελοντικής ασφάλισης υγείας, και οι κεντρικοί διακομιστές του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης αποθηκεύουν τα προσωπικά ιατρικά δεδομένα κ.λπ. Τα δεδομένα που αποθηκεύονται στους κεντρικούς διακομιστές είναι υπό την ευθύνη των διαχειριστών των βάσεων δεδομένων τους οποίους ορίζει ο νόμος. Οι ακόλουθες λειτουργίες θα εφαρμοστούν σταδιακά σε επόμενα βήματα της εδραίωσης της on-line πρόσβασης: Ηλεκτρονική συνταγογράφηση, Πρόσβαση του ασφαλισμένου στα προσωπικά του δεδομένα που αφορούν την υγεία του και την ασφάλισή του, Πρόσβαση σε αναλυτικά δεδομένα για λόγους ασφάλισης υγείας, Άλλα ηλεκτρονικά έγγραφα ασφάλισης υγείας. Η υποδομή που θα εφαρμοστεί κατ αυτόν τον τρόπο θα παράσχει επίσης μια σημαντική βάση για την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού αρχείου υγείας, την ανταλλαγή φακέλων υγείας μεταξύ των φορέων υγειονομικής περίθαλψης και την εισαγωγή άλλων εφαρμογών που προορίζονται για χρήση σε εξειδικευμένη ιατρική εργασία μέσα στο σλοβένικο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, σύμφωνα με τη στρατηγική Ηλ-υγείας της Σλοβενίας του

35 35 Κεφάλαιο 3 1. Κατηγορίες δικτύων. Ένα οποιοδήποτε δίκτυο χαρακτηρίζεται από ορισμένα βασικά στοιχεία όπως: η αρχιτεκτονική του, η γεωγραφική του έκταση και ο ρυθμός μετάδοσης πληροφοριών. Οι κανόνες επικοινωνίας που ακολουθούνται από τους σταθμούς του δικτύου (δηλαδή το πρωτόκολλο επικοινωνίας) έχουν στενή σχέση με τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Στην παρούσα ενότητα δίνονται οι ορισμοί των βασικών χαρακτηριστικών ενός δικτύου υπολογιστών και παρουσιάζονται οι κύριες κατηγορίες δικτύων. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι κατηγορίες αυτές διαφοροποιούνται σημαντικά τόσο ως προς την απόδοση που επιτυγχάνουν τα αντίστοιχα δίκτυα, όσο και ως προς το οικονομικό κόστος της εγκατάστασης και συντήρησης του δικτύου. Ένα δίκτυο υπολογιστών διασύνδεει έναν αριθμό υπολογιστών και άλλων ψηφιακών συσκευών και επιτρέπει στους χρήστες του να επικοινωνούν δηλαδή να μεταδίδουν δεδομένα αλλά και να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες και τις δυνατότητες (πόρους) απομακρυσμένων υπολογιστών ή συστημάτων. Κάθε δίκτυο χαρακτηρίζεται από την αρχιτεκτονική του. Αρχιτεκτονική δικτύου (Network architecture) ονομάζεται η δομή του δικτύου δηλαδή η τοπολογία των συνδέσεων μεταξύ των υπολογιστών, των συσκευών διαδικτύωσης και γενικά όλων των στοιχείων του δικτύου, καθώς και οι προδιαγραφές των στοιχείων του δικτύου και τα χρησιμοποιούμενα πρωτόκολλα επικοινωνίας. Παραδείγματα αρχιτεκτονικής δικτύου αποτελούν οι προδιαγραφές των δικτύων Ethernet, Token Ring, ATM, κλπ. Ανάλογα με την γεωγραφική έκταση που καλύπτει ένα δίκτυο διακρίνουμε δύο γενικές κατηγορίες δηλαδή τα Τοπικά Δίκτυα και τα Δίκτυα Ευρείας Περιοχής. Επίσης υπάρχει μία ενδιάμεση ενδιαφέρουσα κατηγορία δικτύων υψηλής ταχύτητας, τα Μητροπολιτικά Δίκτυα. Τοπικά Δίκτυα Τα Τοπικά Δίκτυα (Local Area Networks - LAN) είναι δίκτυα υπολογιστών με γεωγραφική έκταση μικρότερη των 3 χιλιομέτρων περίπου (απόσταση μεταξύ των δύο άκρων). Ένα Τοπικό Δίκτυο καλύπτει συνήθως ένα γραφείο, ένα σχολείο ή ένα εργαστήριο και περιορίζεται σχεδόν πάντα στα όρια ενός κτιρίου. Οι ταχύτητες μετάδοσης στα Τοπικά δίκτυα είναι αρκετά υψηλές. Για την σύνδεση του κάθε υπολογιστή στο δίκτυο απαιτείται μία κάρτα δικτύου. Η Κάρτα Δικτύου (Network Interface Card - NIC) είναι μία περιφερειακή κάρτα η οποία τοποθετείται εσωτερικά σε μια υποδοχή του υπολογιστή (slot) και συνδέεται στο μέσο μεταφοράς του τοπικού δικτύου (καλώδιο, ή οπτική ίνα). Μητροπολιτικά Δίκτυα Τα Μητροπολιτικά Δίκτυα (Metropolitan Area Network - MAN) είναι δίκτυα υψηλής ταχύτητας με γεωγραφική έκταση από 10 έως 200 Km και ρυθμούς μετάδοσης δεδομένων από 100 έως 200 Mbps. Καλύπτουν γεωγραφικά μία πόλη ή μία μητροπολιτική περιοχή με γειτονικές πόλεις και προάστια και χρησιμοποιούν σαν μέσο μετάδοσης οπτικές ίνες. 35

36 36 Δίκτυα Ευρείας Περιοχής Τα Δίκτυα Ευρείας Περιοχής (Wide Area Networks - WAN ) είναι δίκτυα υπολογιστών με γεωγραφική έκταση μεγαλύτερη των 5 χιλιομέτρων περίπου (απόσταση μεταξύ των δύο άκρων). Ένα Δίκτυο Ευρείας Περιοχής μπορεί να καλύπτει μία ομάδα κτιρίων (π.χ. βιομηχανίες πανεπιστήμια, κλπ.) ή να καλύπτει την έκταση μίας πόλης ή ακόμη να γεφυρώνει δύο ηπείρους. Συνήθως ένα Δίκτυο Ευρείας Περιοχής χρησιμοποιείται για την διασύνδεση απομακρυσμένων Τοπικών Δικτύων. Το γνωστότερο παράδειγμα δικτύου ευρείας περιοχής είναι το Διαδίκτυο (Internet). Εικ. 3.1: Απεικόνιση των Τοπικών Δικτύων των Δικτύων Ευρείας Περιοχής και των Μητροπολιτικών Δικτύων ανάλογα με τον ρυθμό μετάδοσης τους και την γεωγραφική έκταση που καλύπτουν. Όταν δύο συστήματα επικοινωνούν με οποιονδήποτε τρόπο (δηλαδή ανταλλάσσουν πληροφορίες), θα πρέπει να ακολουθούν ένα πρωτόκολλο. Το Πρωτόκολλο (Protocol) είναι μία συλλογή κανόνων που διέπουν την επικοινωνία μεταξύ συσκευών, κυκλωμάτων ή ακόμη και τμημάτων λογισμικού. Το σύνολο των κανόνων επικοινωνίας ονομάζεται ειδικότερα Πρωτόκολλο Επικοινωνίας (Communication Protocol). Ένα γνωστό παράδειγμα πρωτοκόλλου είναι το ftp (file transfer protocol) το οποίο διέπει την μεταφορά αρχείων μεταξύ δύο υπολογιστών. Για να επικοινωνήσουν δύο υπολογιστές πρέπει να εκτελούν τα ίδια πρωτόκολλα επικοινωνίας. Σε ένα πραγματικό δίκτυο λειτουργούν ταυτόχρονα πολλά πρωτόκολλα τα οποία ελέγχουν τις διάφορες λειτουργίες του δικτύου σε πολλά επίπεδα. Το λογισμικό του δικτύου εκτελείται σε όλες τις συνδεδεμένες συσκευές και υλοποιεί όλους τους απαιτούμενους κανόνες επικοινωνίας (έλεγχοι μετάδοσης, κωδικοποίηση, έλεγχοι λαθών κ.λπ.). 36

37 37 2. Τοπολογίες δικτύων. Το φυσικό χαρακτηριστικό ενός δικτύου είναι η τοπολογία του οπού χωρίζεται σε φυσική και λογική. Στην φυσική τοπολογία περιγράφεται η γεωγραφική του κατανομή ενώ στη λογική ο τρόπος δρομολόγησης των σημάτων μεταξύ των μελών του δικτύου. Αυτό εξαρτάται από το είδος της τεχνολογίας που θα χρησιμοποιηθεί. Στις διαφορές τοπολογίες χρησιμοποιείται και διαφορετική τεχνική για την επικοινωνία μεταξύ των υπολογιστών. Οι βασικότερες τεχνικές είναι: 1. Peer-to-peer: οι υπολογιστές του δικτύου επικοινωνούν άμεσα μεταξύ τους. 2. Client- server: ένας ή περισσότεροι κεντρικοί εξυπηρετητής με τον οποίον επικοινωνούν όλοι οι σταθμοί. Ο εξυπηρετητής διαχειρίζεται τους πόρους και τις υπηρεσίες στις οποίες έχουν πρόσβαση οι σταθμοί. 3. Application server: ένας κεντρικός εξυπηρετητής αλλά οι σταθμοί είναι <κουτά> τερματικά, χωρίς αποθηκευτικά μέσα ούτε επεξεργαστική ισχύ. 47 Εικ. 3.2: Παραδείγματα βασικών τεχνικών για την επικοινωνία μεταξύ των υπολογιστών. Ταξινόμηση ως προς την τοπολογία δικτύου: οι πιο γνωστές τοπολογίες δικτύων που χρησιμοποιούνται σήμερα, περιλαμβάνουν την τοπολογία διαύλου, λεωφόρου ή αρτηρίας (bus),την τοπολογία δακτυλίου (ring), την τοπολογία αστέρα (start), την τοπολογία δέντρου (tree), την τοπολογία πλέγματος (mesh),και τη μεικτή τοπολογία (mixed) 37

38 38 3. Το μοντέλο αναφοράς OSI Το μοντέλο βασίζεται σε πρόταση που αναπτύχτηκε από τον οργανισμό Τυποποίησης (ISO) με σκοπό την διεθνή τυποποίηση των διαφόρων πρωτοκόλλων. Ονομάζεται μοντέλο αναφοράς OSI (Open Interconnection) του ISO και ασχολείται με συνδέσεις ανοιχτών συστημάτων δηλαδή είναι ανοικτό για επικοινωνία με άλλα συστήματα. Στόχος της ανάπτυξης αυτού του μοντέλου ήταν η επίτευξη επικοινωνίας συστημάτων που προερχόταν από διαφορετικούς κατασκευαστές καθώς και η υποστήριξη κατανεμημένων πόρων με τρόπο ανεξάρτητο από το χρησιμοποιούμενο υλικό hardware και λογισμικό software. Έχει 7 επίπεδα : 1. Το Φυσικό επίπεδο, ασχολείται με την μετάδοση ακατέργαστων bits σε ένα κανάλι επικοινωνίας. 2. Το επίπεδο Σύνδεσης δεδομένων του οποίου κύρια αποστολή είναι να μετασχηματίζει το ακατέργαστο μέσο μετάδοσης σε μια γραμμή που εμφανίζεται ελεύθερη από σφάλματα μετάδοσης σε επίπεδο δικτύου. 3. Το επίπεδο Δικτύου, περεχεί υπηρεσίες για την εγκατάσταση, την υποστήριξη κι τον τερματισμό συνδέσεων δικτύου. 4. Το επίπεδο Μεταφοράς, του οποίου βασική λειτουργία είναι η αποδοχή δεδομένων από το επίπεδο συνοδού, η διάσπαση αυτών σε μικρότερες μονάδες εάν χρειαστεί η μεταφορά τους στο επίπεδο Δικτύου και η διασφάλιση ότι όλα τα τμήματα φτάνουν σωστά στην άλλη πλευρά. 5. Το επίπεδο Συνοδού, το οποίο επιτρέπει στους χρήστες διαφορετικών μηχανημάτων να εγκαθιστούν συνοδούς μεταξύ τους. 6. Το επίπεδο Παρουσίασης, οπού εκτελεί συγκεκριμένες λειτουργίες οι όποιες ζητούνται αρκετά συχνά από τούς χρήστες, για να εξασφαλίσουν την εύρεση μιας γενικής λύσης γι αυτούς ώστε να μην αφήνεται κάθε χρήστης να λύσει τα προβλήματα μόνος του. 7. Το επίπεδο Εφαρμογής το οποίο είναι σύνορο μεταξύ του περιβάλλοντος των ανοικτών συστημάτων και των διεργασιών εφαρμογής που χρησιμοποιείται το περιβάλλον αυτό για την ανταλλαγή δεδομένων. Τα πρωτόκολλα (και οι υπηρεσίες) του επιπέδου αυτού είναι ποικίλα, λόγο της ανάγκης υποστήριξης του ευρέως φάσματος των δυνατών εφαρμογών. 10,47. Εικ. 3.3: Τα 7 επίπεδα του OSI 38

39 39 4. Δομικά υλικά τοπικού δικτύου. Οι πιο συνηθισμένες συσκευές υλικού που εμφανίζονται σε ένα τοπικό δίκτυο είναι : Εξυπηρετητές αρχείων ( file servers): είναι γρήγορα υπολογιστικά συστήματα, με μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους και βασικός τους σκοπός είναι το μοίρασμα των αρχείων στους σταθμούς του δικτύου. Πολλές φορές οι εξυπηρετητές αρχείων αναλαμβάνουν και την διαχείριση των εκτυπώσεων (print servers). Εξυπηρετητές τερματικών (Terminal servers):είναι συσκευές που επιτρέπουν τη σύνδεση τερματικών μονάδων (ή modem,printer, κλπ. στην περίπτωση που υποστηρίζουν πρωτόκολλα ) για πρόσβαση σε κεντρικά συστήματα του δικτύου. Προσωπικοί υπολογιστές (PC): γενικής χρήσης υπολογίστηκα συστήματα για την εξυπηρέτηση αναγκών πρόσβασης (terminal, X-server) αλλά και σύγχρονων επικοινωνιακών εφαρμογών (τηλεδιάσκεψη, μεταφορά φωνής, μεταφορά video κλπ). Σταθμοί εργασίας (Workstations): ισχυρά υπολογιστικά συστήματα για την εξυπηρέτηση αναγκών που απαιτούν μεγαλύτερη υπολογιστική ισχύ, αξιοπιστία και ασφάλεια. Έξυπνες τερματικές συσκευές (X terminals):τερματικές συσκευές για πρόσβαση σε κεντρικά συστήματα με τη βοήθεια γραφικού περιβάλλοντος. Κύριο προσόν τους είναι ο συνδυασμός χαμηλού κόστους και εργονομικού περιβάλλοντος εργασίας. Απλές τερματικές συσκευές (Dummy Terminals): συσκευές που αποτελούνται από οθόνη κα πληκτρολόγιο και μας δίνουν την δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστική συστήματα. Κατανεμητής καλωδίων (Hub):συσκευή κατανομής καλωδίωσης από ένα κεντρικό σημείο σε πολλά περιφερειακά. Επαναλήπτες (repeaters):συσκευές για την υλοποίηση δικτύων σε απόσταση μεγαλύτερη από αυτή που ορίζει το πρότυπο ανά τμήμα. Συνήθως διαθέτουν δυο ή περισσότερες θύρες. Το εισερχόμενο σήμα σε οποιαδήποτε θύρα του επαναλαμβάνεται και στις υπόλοιπες θύρες ως σήμα εξόδου. Κάρτες δικτύου (NIC-Network Interface Card):είναι υλικό που ενσωματώνεται στην κεντρική (μητρική) κάρτα του υπολογιστή (motherboard) ή εισάγεται στο δίαυλο διασύνδεσης (bus) και έχει σκοπό τη σύνδεση του υπολογιστή με το υποσύστημα επικοινωνίας (καλωδίωση )του δικτύου μας. Σύνδεσμοι (connectors): υλικό για τη διασύνδεση αλλά και την προσαρμογή των επαφών (ακροδεκτών) της κάρτας δικτύου με το σήμα καλωδίωσης. Πομποδέκτες (Transceivers): Το τμήμα της κάρτας δικτύου που είναι υπεύθυνο για τη λήψη του σήματος από και προς το μέσο μετάδοσης. 39

40 40 Τερματική αντίσταση (terminator): υλικό που τοποθετείται στα άκρα ενός διαύλου επικοινωνίας μέσου μεταφοράς (thin Ethernet, SCSI bus) με σκοπό την αποφυγή πιθανών προβλημάτων λόγω αντανάκλασης του σήματος στα όρια του διαύλου. Γέφυρες (Bridges): συσκευές για τη διασύνδεση τμημάτων δικτύου ή και τοπικών δικτύων στο επίπεδο σύνδεσης δεδομένων του μοντέλου OSI. Οι γέφυρες διακρίνονται για την ευκολία εγκατάστασης και διαχείρισης.επίσης, επιτυγχάνουν (σε αντίθεση με τους επαναλήπτες ) την ελάττωση της κίνησης δε κάθε τμήμα δικτύου αφού μεταφέρουν μόνο την απαραίτητη πληροφορία για το τμήμα και όχι όλη την κίνηση. Δρομολογητές (routers):συσκευές για την διασύνδεση τοπικών δικτύων. Είναι πιο ακριβές από της γέφυρες, άλλα παρέχουν πιο προηγμένες τεχνικές για την οργάνωση και διαχείριση του δικτύου μας. Πύλες (Gateways): χρησιμοποιούνται για την διασύνδεση τοπικών δικτύων σε επίπεδο υψηλότερο του τρίτου δικτύου του μοντέλου OSI. Αυτό σημαίνει πως οι πύλες μπορούν και δια συνδέουν διαφορετικά τμήματα δικτύων (π.χ. δίκτυο οπτικών ινών με δίκτυο ομοαξονικού καλωδίου ).Αντίστοιχες δυνατότητες έχουν και όλοι οι σύγχρονοι δρομολογητές. 5. Τηλεπικοινωνιακές συνδέσεις. Οι τηλεπικοινωνιακές συνδέσεις μπορούν να είναι πολλών ειδών. Υπάρχουν συνδέσεις από ζεύγη χάλκινων αγωγών (συνεστραμμένα ζεύγη - twisted pairs), από ομοαξονικά καλώδια (coaxial calbes), ή από οπτικές ίνες. Επίσης υπάρχουν και ασύρματα δίκτυα όπου η γραμμή μεταφοράς είναι απλά ο αέρας. Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό μιας σύνδεσης (ή γραμμής μεταφοράς) είναι ο ρυθμός μεταφοράς ή μετάδοσης δεδομένων. Ο Ρυθμός Μεταφοράς Δεδομένων (Data Transfer Rate) ή απλά η Ταχύτητα Μετάδοσης είναι ένα μέγεθος που δείχνει πόσα bits δεδομένων μπορεί να μεταφέρει μία σύνδεση ή γραμμή μεταφοράς στην μονάδα του χρόνου. Μετριέται σε bps (bits per second) ή στα πολλαπλάσια του bps δηλαδή σε Kbps (Kilo bits per second = 1024 bps), Mbps (Mega bits per second = 1024 Kbps) και Gbps (Giga bits per second = 1024 Mbps). Σε μία δεδομένη γραμμή μεταφοράς το μέγεθος αυτό μειώνεται καθώς αυξάνει η απόσταση μεταξύ του πομπού και του δέκτη των δεδομένων. Η σπουδαιότερη εξέλιξη των τελευταίων ετών στον τομέα των γραμμών μεταφοράς είναι η διάδοση των οπτικών ινών. Οι οπτικές ίνες (fiber optics) είναι γραμμές μεταφοράς δεδομένων στις οποίες η μετάδοση βασίζεται στην εκπομπή παλμών φωτός. Εξωτερικά μία οπτική ίνα μοιάζει με λεπτό πλαστικό νήμα. Η φωτεινή ενέργεια μεταφέρεται με διαδοχικές ανακλάσεις στα εσωτερικά τοιχώματα της ίνας και ανιχνεύεται στον δέκτη από φωτοηλεκτρικές διατάξεις. Ο ρυθμός μετάδοσης δεδομένων σε μία οπτική ίνα είναι πολύ μεγαλύτερος σε σχέση με τις επιδόσεις ενός συμβατικού καλωδίου με χάλκινους αγωγούς. Μία οπτική ίνα μπορεί να μεταφέρει δεδομένα με ρυθμούς της τάξεως αρκετών giga bits ανά δευτερόλεπτο

41 41 6. Τοπικά ασύρματα δίκτυα ( Wireless LANs) Τέσσερις περιοχές εφαρμογής των ασύρματων τοπικών δικτύων είναι: Η χρήση τους ως η επέκταση ενός τοπικού δικτύου Παλαιότερα, τα ασύρματα τοπικά δίκτυα θεωρούνταν ως ένα υποκατάστατο των τοπικών δικτύων με καλώδιο. Με ένα ασύρματο τοπικό δίκτυο αποφεύγονται τα διάφορα έξοδα που σχετίζονται με την εγκατάσταση της καλωδίωσης και παράλληλα διευκολύνονται οι λειτουργίες της αναδιάρθρωσης - ανακατάταξης της δικτυακής υποδομής (όταν βέβαια αυτή χρειάζεται να λάβει χώρα). Η χρήση τους στη διασύνδεση τοπικών δικτύων που βρίσκονται σε διαφορετικά κτίρια Μία άλλη χρήση των ασύρματων τοπικών δικτύων βρίσκεται στη σύνδεση τοπικών δικτύων (ασύρματων ή μη) που βρίσκονται σε διπλανά κτίρια. Στην περίπτωση αυτή, χρησιμοποιείται μια ασύρματη σύνδεση από σημείο-σε-σημείο (wireless point-to-point link) μεταξύ των δύο κτιρίων. Οι συσκευές που συνήθως διασυνδέονται είναι γέφυρες ή δρομολογητές. Η νομαδική πρόσβαση Η νομαδική πρόσβαση παρέχει μία ασύρματη σύνδεση μεταξύ ενός τοπικού δικτύου και ενός φορητού υπολογιστή, ο οποίος είναι εξοπλισμένος με μια κεραία, όπως είναι ένα laptop ή ένα notepad. Ένα παράδειγμα χρήσης μιας τέτοιου είδους σύνδεσης είναι να μπορεί ένας υπάλληλος που γυρίζει από ένα ταξίδι να μεταφέρει πληροφορίες από τον προσωπικό του υπολογιστή στον υπολογιστή στο γραφείο του. Η νομαδική πρόσβαση είναι επίσης χρήσιμη και σε χώρους όπως μια επιχείρηση, ή μια πανεπιστημιούπολη, στους οποίους τα κτίρια βρίσκονται συγκεντρωμένα ανά ομάδες. Στις περιπτώσεις αυτές, οι χρήστες μπορούν να μετακινούνται μέσα στο χώρο της επιχείρησης ή του πανεπιστημίου και με τους φορητούς υπολογιστές τους να προσπελαύνουν αρχεία των servers και των υπολογιστών που βρίσκονται συνδεδεμένοι σε κάποιο τοπικό δίκτυο. Η δικτύωση Ad Hoc Μία ακόμη χρήση των ασύρματων δικτύων είναι εκείνη της δικτύωσης ειδικού σκοπού ή αλλιώς της Ad Hoc Networking. Στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει κάποιος κεντρικός υπολογιστής που να διαχειρίζεται το δίκτυο, αλλά απλά οι υπολογιστές είναι συνδεδεμένοι ο ένας με τον άλλο. Δίκτυα τέτοιου είδους συνήθως εγκαθίστανται προσωρινά και έχουν ως σκοπό την εξυπηρέτηση μιας άμεσης ανάγκης. Για παράδειγμα, μπορούμε να σκεφτούμε την περίπτωση όπου μια ομάδα υπαλλήλων συνδέουν τους φορητούς υπολογιστές τους, ώστε να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες μιας on-line σύσκεψης ή παρουσίασης, όπου σε έναν υπολογιστή θα γίνεται η παρουσίαση και οι υπόλοιποι θα μπορούν να την παρακολουθούν από τους προσωπικούς τους υπολογιστές. 41

42 42 Στο παρακάτω σχήμα απεικονίζονται ένα ασύρματο δίκτυο ειδικού σκοπού (Ad Hoc Wireless LAN) και ένα ασύρματο δίκτυο το οποίο υποστηρίζει LAN extension και νομαδική πρόσβαση. Εικ. 3.4: Σύγκριση εφαρμογών ασύρματων δικτύων (νομαδικής πρόσβασης και ad hoc) Τα ασύρματα Ad Hoc δίκτυα. Με τα δεδομένα που έχουμε στο (networking) θα μπορούσαμε να κατηγοριοποιήσουμε αναλυτικότερα τα ad hoc δίκτυα σε τέσσερις βασικές κατηγορίες έχοντας ως βασικό κριτήριο διαφοροποίησης το εύρος της χωροταξικής κάλυψης και λειτουργίας. Καταγράφοντας αυτές τις κατηγορίες δικτύων ξεκινώντας από με την μικρότερη εμβέλεια δικτύωσης και καταλήγοντας σε αυτή με την μεγαλύτερη εμβέλεια,η πρώτη κατηγορία είναι τα δίκτυα προσωπικής περιοχής PAN η όποια περιλαμβάνει την υποκατηγορία BAN. Η δεύτερη κατηγορία είναι τα LAN τοπικά δίκτυα ακολουθούν τα MAN μητροπολιτικά δίκτυα και τα WAN δίκτυα ευρείας ζώνης. Τα δίκτυα WAN και MAN είναι δίκτυα δημόσια σε αντίθεση με τα BAN και PAN που είναι ιδιωτικά. Τα LAN διαδραματίζουν ενδιάμεσο ρόλο. Εικ. 3.5:Κατηγοριοποίηση ασύρματων ad hoc δικτύων. 42

43 43 Το Personal Information Architecture Group, χρειαζόταν ένα τρόπο για να πραγματοποιήσει μια σύνδεση μεταξύ συσκευών οι οποίες να μπορούν να μεταφερθούν με το ανθρώπινο σώμα. Το ίδιο χρονικό διάστημα το Physics and Media Group χρησιμοποίησε ηλεκτρικά πεδία προκειμένου να καταφέρουν να πραγματοποιήσουν μετρήσεις θέσεων. Οι δυο αυτές ομάδες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το ηλεκτρικό πεδίο που χρησιμοποιήθηκε για δεδομένα ανίχνευσης θέσεων μπορεί να μεταφερθεί στο ανθρώπινο σώμα. Μέσα από αυτή την έρευνα πρόεκυψαν τα Δίκτυα Προσωπικής Περιοχής (PAN) και τα Δίκτυα Σώματος (BAN).Τα Δίκτυα Σώματος συσχετίζονται με ηλεκτρονικές συσκευές οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν στο ανθρώπινο σώμα. Οι συσκευές αυτές που χρησιμοποιούνται σε τέτοιο σύστημα, κατανέμονται σε διάφορα μέρη του σώματος και μέσω του BAN επιτυγχάνεται η σύνδεση αυτών των συσκευών. Τέτοιες συσκευές μπορεί να είναι μικρόφωνα ή ακουστικά και αλλά. Ένα δίκτυο BAN για να μπορεί να λειτουργήσει πρέπει να έχουν κάποια χαρακτηριστικά και απαιτήσεις τα οποία είναι: Η σύνδεση ανομοιογενών συσκευών μέσα σε ένα BAN Η προσθήκη ή η αφαίρεση μιας συσκευής από ένα BAN πρέπει να μην γίνεται αντιληπτή από τον χρηστή. Η ενοποίηση των υπηρεσιών και πιο συγκεκριμένα ο συντονισμός της ασύγχρονης μετάδοσης μεταφοράς δεδομένων ήχου και βίντεο με τη μετάδοση μη πραγματικού χρόνου. Η ικανότητα επικοινωνίας και σύνδεσης μεταξύ άλλων BAN με στόχο την ανταλλαγή δεδομένων με άλλους ανθρώπους ή ακόμα και μεταξύ άλλων PANs. Τα δίκτυα αυτά είναι μικρής εμβέλειας και η ακτίνα μετάδοσης τους είναι κατά μέσο όρο ανάλογη προς το μέγεθος του εκάστοτε ανθρωπίνου σώματος. Αρά θεωρητικά μπορεί να κυμαίνονται μεταξύ 0,5 και 2 μέτρων. Τα PANs καλύπτουν τυπικά μια περιοχή λίγων μέτρων που περιβάλλουν ένα χρήστη, παρέχοντας και την πρόσβαση στις τοπικές περιφερειακές μονάδες οι οποίες μπορεί να υπάρχουν κοντά ή πάνω σε ένα άτομο η επικοινωνία αυτή επιτυγχάνεται με τη χρήση ενός κοντινού ηλεκτρικού πεδίου, η ακτίνα του θεωρητικά δεν υπερβαίνει τα 10 μετρά. Τα PAN τα τελευταία χρόνια με την χρήση των ασύρματων τεχνολογιών εμφανίζουν ιδιαίτερη δυναμική. Η τεχνολογία των ασύρματων Δικτύων Προσωπικής περιοχής WPAN είναι ικανές να αποδώσουν νέες τεχνολογικές καινοτόμες εφαρμογές, οι οποίες μελλοντικά θα αλλάξουν την λειτουργία πολλών συσκευών που χρησιμοποιούμε σε καθημερινή βάση. Προδιαγραφές πρωτοκόλλων που προσδιορίζουν τις προδιαγραφές λειτουργίας των WBAN,WPAN είναι τα εξής : : Το πρωτόκολλο αυτό συνηθίζει να ταυτίζεται με την τεχνολογία Bluetooth όμως να σημειωθεί ότι οι εκδόσεις της επιτροπής του Bluetooth και του IEEE ( ) δεν είναι πανομοιότυπες :Βοηθά στην συνύπαρξη συσκευών WBAN,WPAN. 43

44 : Αναπτύχτηκε με στόχο την δημιουργία ασύρματων δικτύων υψηλής ταχύτητας για εφαρμογές πολυμέσων a :Το συγκεκριμένο πρωτόκολλο, παρέχει ένα εναλλακτικό φυσικό υπόστρωμα PHY, το οποίο είναι συμβατό με IEEE ( MAC) γνωστό ως Ultra Wide Band : Το πρωτόκολλο αυτό είναι γνωστό ως Zigbee,το έχει δημιουργήσει η Zigbee Alliance και χαρακτηριστικό του είναι ότι προσφέρει μεγάλη διάρκεια λειτουργίας σε χαμηλές ταχύτητες δεδομένων. SWAP 1.0 & HomeRF 2.01: Το πρωτόκολλο SWAP 1.0 δημιουργήθηκε στα τέλη του Το 2002 μετονομάστηκε σε HomeRF και τον ίδιο χρόνο δημοσιεύτηκαν οι προδιαγραφές HomeRF IrDA: Ορίζει τις προδιαγραφές για την ασύρματη επικοινωνία συσκευών μέσω υπέρυθρης ακτινοβολίας Κατηγοριοποίηση ανάλογα με την τεχνική μετάδοσης. Τα ασύρματα δίκτυα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ανάλογα με την τεχνική μετάδοσης δεδομένων που χρησιμοποιούν. Τα προϊόντα ασύρματης δικτύωσης που κυκλοφορούν στην αγορά σήμερα ανήκουν σε μια από τις παρακάτω κατηγορίες: Ασύρματα δίκτυα υπέρυθρων ακτινών (InfraRed - IR LANs). Τοπικά δίκτυα αυτού του τύπου περιορίζονται σε ένα δωμάτιο ή γενικότερα σε έναν κλειστό χώρο, μιας και οι υπέρυθρες ακτίνες δε μπορούν να διαπεράσουν τοίχους. Ασύρματα δίκτυα διασποράς φάσματος (Spread Spectrum LANs). Ασύρματα τοπικά δίκτυα αυτού του τύπου κάνουν χρήση της τεχνολογίας διασποράς φάσματος ή αλλιώς της τεχνολογίας Spread Spectrum. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, τα δίκτυα αυτά δε χρειάζονται ειδική άδεια λειτουργίας, μιας και λειτουργούν στις Βιομηχανικές, Επιστημονικές και Ιατρικές (Industrial, Scientific and Medical - ISM) περιοχές συχνοτήτων, όπου δεν απαιτείται ειδική άδεια λειτουργίας. Ασύρματα δίκτυα μικροκυμάτων στενής ζώνης (Narrowband Microwave). Αυτού του τύπου τα δίκτυα λειτουργούν σε συχνότητες μικροκυμάτων (υψηλές - της τάξεως των GHz). Αναφορικά με τη λειτουργία τους, δε χρησιμοποιούν την τεχνολογία διασποράς φάσματος και επίσης χρειάζονται ειδική άδεια λειτουργίας, αν εκπέμπουν σε συχνότητες εκτός της Βιομηχανικής, Επιστημονικής και Ιατρικής περιοχής συχνοτήτων Το πρότυπο της ΙΕΕΕ για ασύρματα τοπικά δίκτυα. Στη σύγχρονη εποχή, η αγορά των ασύρματων δικτύων παρουσιάζει μεγάλη ανάπτυξη. Η ασύρματη τεχνολογία έχει προσεγγίσει, ή τουλάχιστον είναι ικανή να προσεγγίσει, σχεδόν 44

45 45 κάθε τοποθεσία στην επιφάνεια της γης. Εκατομμύρια άνθρωποι επικοινωνούν καθημερινά χρησιμοποιώντας κινητά τηλέφωνα, τηλε-ειδοποιητές (pagers) και άλλα προϊόντα ασύρματης τεχνολογίας. Με την τεράστια επιτυχία που γνώρισαν οι ασύρματες τηλεπικοινωνίες και οι υπηρεσίες αποστολής και λήψης γραπτών μηνυμάτων, δεν είναι καθόλου παράξενο το γεγονός ότι η ασύρματη τεχνολογία έχει αρχίσει να εφαρμόζεται στον ιδιωτικό και στον επιχειρησιακό τομέα ολοένα και περισσότερο. Έτσι λοιπόν, καθώς τα προϊόντα ασύρματης δικτύωσης κατακλύζουν όλο και περισσότερο την αγορά και καθώς ο αριθμός των υλοποιήσεων ασύρματων δικτύων μεγαλώνει συνεχώς, είναι απαραίτητη η ύπαρξη ενός ή περισσοτέρων αποδεκτών μηχανισμών και προτύπων (standards), τα οποία θα προσδιορίζουν λύσεις με τις οποίες θα αντιμετωπίζονται τα διάφορα προβλήματα που διέπουν τα ασύρματα δίκτυα. Σε αυτά περιλαμβάνονται ο καθορισμός της τοπολογίας ενός ασύρματου τοπικού δικτύου, πρωτόκολλα διαμοιρασμού ενός κοινού μέσου μετάδοσης (Medium Access Control - MAC issues), θέματα ελέγχου και ασφάλειας των χρηστών, κ.α. Το πρότυπο της IEEE για τα ασύρματα δίκτυα αποτελεί ένα τέτοιο μηχανισμό. Το τμήμα αυτό εισάγει τον αναγνώστη στις βασικές έννοιες και αρχές λειτουργίας του προτύπου Το πρότυπο περιορίζεται στα δύο πρώτα επίπεδα του δικτυακού μοντέλου αναφοράς OSI, ήτοι, στο φυσικό επίπεδο (ΦΕ) και στο επίπεδο σύνδεσης δεδομένων (ΕΣΔ). Για την ακρίβεια, δεν καλύπτει ολόκληρο το ΕΣΔ, αλλά το πρώτο μισό του, δηλαδή το υπόεπίπεδο πρόσβασης στο μέσο (MAC Layer) Αρχιτεκτονική του προτύπου ΙΕΕΕ Ένα ασύρματο δίκτυο βασίζεται σε μια κυψελοειδή αρχιτεκτονική, σύμφωνα με την οποία, ολόκληρο το σύστημα διαιρείται σε περιοχές ή κελιά με το κάθε κελί να ελέγχεται από ένα Σταθμό - Βάσης (Base Station). Στην ορολογία του ένα κελί ονομάζεται Βασικό Σύνολο Υπηρεσιών (Basic Service Set - BSS) και ο σταθμός βάσης, Σημείο Πρόσβασης (Access Point - AP). Παρόλο που ένα δίκτυο μπορεί να αποτελείται από ένα μόνο κελί, οι περισσότερες δικτυακές εγκαταστάσεις συνήθως αποτελούνται από πολλά κελιά με τα σημεία πρόσβασης να βρίσκονται συνδεδεμένα σε μια ραχοκοκαλιά, η οποία ονομάζεται Σύστημα Διανομής (Distribution System - DS) και η οποία μπορεί να είναι είτε ένα ενσύρματο (π.χ.ethernet), είτε ένα ασύρματο δίκτυο. Το σύνολο όλων των δια-συνδεδεμένων ασύρματων δικτύων, μαζί με τα σημεία πρόσβασης και το σύστημα διανομής, ονομάζεται Εκτεταμένο Σύνολο Υπηρεσιών (Extended Service Set - ESS) και όσον αφορά τα ανώτερα επίπεδα του δικτυακού μοντέλου αναφοράς OSI, σύμφωνα με το πρότυπο, θα πρέπει να θεωρείται ως ένα ενιαίο τοπικό δίκτυο κατηγορίας 802. Στο 45

46 46 παρακάτω σχήμα απεικονίζεται η αρχιτεκτονική ενός δικτύου Εικ. 3.6: Η αρχιτεκτονική ενός δικτύου Το πρότυπο ορίζει επίσης και την έννοια της πύλης (Portal). Η πύλη είναι μια συσκευή που χρησιμοποιείται για τη δια-σύνδεση ενός δικτύου με ένα άλλο δίκτυο κατηγορίας 802. Η λειτουργία της μπορεί να παρομοιαστεί με τη λειτουργία ενός δρομολογητή (router), ο οποίος είναι ικανός να δια-συνδέει διαφορετικά δίκτυα. Η λειτουργικότητα μιας πύλης μπορεί να βρίσκεται είτε σε ξεχωριστή συσκευή, είτε να είναι ενσωματωμένη με το σημείο πρόσβασης ΜΑΝΕΤ Εικ. 3.7:Γραφικό μοντέλο της δυναμικής τοπολογίας ενός MANET Τα MANET (Κινητά Ad Hoc Δίκτυα), βρίσκονται μία κλίμακα μεγέθους πάνω από τα WLAN. Πρόκειται για ασύρματα ad hoc LAN με ενσωματωμένο επίπεδο δικτύου, όπου κάθε κόμβος λειτουργεί και ως δρομολογητής. Στόχος τους είναι να παρέχουν τη δυνατότητα άμεσης λογικής ζεύξης, χωρίς προϋπάρχουσα υποδομή, από όλους τους κόμβους προς όλους τους κόμβους ακόμα και αν ο παραλήπτης είναι εκτός της εμβέλειας του αποστολέα αρκεί κάθε κόμβος να έχει επαφή με τουλάχιστον άλλον έναν σταθμό του δικτύου. Στην πράξη τα 46

47 47 δίκτυα MANET μπορούν να υλοποιηθούν με πρωτόκολλα και με χρήση της τυπικής στοίβας TCP/IP, αλλά επειδή το IP δεν είναι πρωτόκολλο κατάλληλο για δυναμικά ad hoc δίκτυα χρησιμοποιούνται οι διευθύνσεις MAC ως σταθερές διευθύνσεις επιπέδου δικτύου. Έτσι δημιουργείται η ψευδαίσθηση μίας μη ιεραρχικής παραλλαγής δικτύου IP, όπου όλοι οι κόμβοι είναι ισότιμοι και έχουν αμετάβλητες διευθύνσεις ασχέτως της θέσης τους. Επειδή ωστόσο μέχρι στιγμής δεν έχουν επιλυθεί ακόμα σοβαρά προβλήματα και δεν έχουν συμφωνηθεί κοινώς αποδεκτά πρότυπα, τα MANET προς το παρόν αποτελούν περισσότερο ζήτημα ακαδημαϊκής έρευνας παρά πραγματικό εμπορικό προϊόν. Σε αντίθεση με τα MANET αυτή τη στιγμή υπάρχουν εμπορικές υλοποιήσεις δικτύων αισθητήρων (WSN, Wireless Sensor Networks), αν και φυσικά επίσης αποτελούν εστία μεγάλης ερευνητικής δραστηριότητας. Οι εμπορικές υλοποιήσεις αφορούν κάρτες δικτύου με ενσωματωμένους πομποδέκτες, χωρίς όμως να υπάρχουν ακόμη καθολικώς αποδεκτά πρότυπα. Τα WSN διαφέρουν από τα MANET στο ότι οι κόμβοι δεν είναι πλήρεις φορητοί υπολογιστές ή / και PDA, αλλά στοιχειώδεις υπολογιστικές συσκευές περιορισμένων πόρων οι οποίες παρέχουν περιβαλλοντικές μετρήσεις από ενσωματωμένους αισθητήρες. Μοιάζουν με τα MANET στο ότι πρόκειται για ασύρματα ad hoc δίκτυα με επιπρόσθετο επίπεδο δικτύου, όπου οι σταθμοί μετακινούνται και η τοπολογία των κόμβων και των μεταξύ τους συνδέσεων εμφανίζεται δυναμική και απρόβλεπτη. Μια άλλη παραλλαγή ad hoc δικτύου είναι τα πλεγματικά δίκτυα (WMN, εκ του Wireless Mesh Networks), στα οποία οι κόμβοι δεσμεύονται από πολύ μικρά έως μηδενικά περιθώρια κινητικότητας και η τοπολογία είναι αυστηρά στατική Wireless WAN - WWAN Μια από τις πιο συνηθισμένες μορφές ενός ασύρματου δικτύου ευρείας περιοχής (Wireless WAN - WWAN) είναι ένα δίκτυο κινητής τηλεφωνίας. Πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν τα κινητά τους τηλέφωνα για να συνδεθούν σε κάποιο Δημόσιο Τηλεφωνικό Δίκτυο (Public Switched Telephone Network - PSTN). Οι εταιρείες παροχής υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας έχουν επενδύσει αστρονομικά ποσά για τη δημιουργία μιας επικοινωνιακής δομής, η οποία θα μπορεί να συνδέσει τις κεραίες τους μέσω κάποιων κέντρων μεταγωγής κινητών τηλεπικοινωνιών, σε κάποιο κεντρικό κόμβο και από εκεί στο δημόσιο τηλεφωνικό δίκτυο. Έχουν αναπτυχθεί πολλά πρότυπα για τις κινητές τηλεπικοινωνίες στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Άλλα είναι προσανατολισμένα στην αναλογική και άλλα στην ψηφιακή τεχνολογία GSM Η Ψηφιακή Κυψελοειδής Τεχνολογία (Digital Cellular Technology) αποτελεί το μέλλον των ολοκληρωμένων δικτύων μεταφοράς φωνής και δεδομένων. Υπηρεσίες που βασίζονται σε αυτή την τεχνολογία παρέχονται ήδη στην Ευρώπη και στην Ασία μέσω του Καθολικού Συστήματος Κινητών Τηλεπικοινωνιών (Global System for Mobile communications - GSM). 47

48 48 Παρόλο που το GSM έχει σχεδιαστεί κυρίως για τη μεταφορά φωνής, κατέχει όλα τα απαιτούμενα χαρακτηριστικά για την παροχή υπηρεσιών μεταφοράς δεδομένων ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Θα μπορούσαμε να διακρίνουμε ένα δίκτυο GSM σε τέσσερα μεγάλα τμήματα: 1. Την Κινητή συσκευή (Mobile Station - MS), η οποία ανήκει στον συνδρομητή και αποτελεί τη διασύνδεσή του με το δίκτυο. 2. Το Υποσύστημα Σταθμού Βάσης (Base Station Subsystem - BSS), το οποίο είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο του ασύρματου καναλιού επικοινωνίας με την κινητή συσκευή (MS). 3. Το Υποσύστημα Δικτύου και Μεταγωγής (Network and Switching Subsystem - NSS), το οποίο είναι υπεύθυνο για τη δρομολόγηση των εισερχόμενων και εξερχόμενων κλήσεων μεταξύ των χρηστών του κινητού δικτύου και μεταξύ των χρηστών του κινητού και του σταθερού τηλεφωνικού δικτύου. Το NSS είναι επίσης υπεύθυνο για την παρακολούθηση των αλλαγών στην τοποθεσία του χρήστη, για την επικύρωσή της γνησιότητάς του (user authentication) και για τη διαχείριση κάποιων άλλων θεμάτων σχετικών με την ασφάλεια στην επικοινωνία. 4. Το Κέντρο λειτουργιών και διαχείρισης (Operation and Maintenance Center), το οποίο είναι υπεύθυνο για την επίβλεψη της ορθής λειτουργίας του δικτύου BLUETOOTH - ΑΣΥΡΜΑΤΑ ΤΟΠΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΜΙΚΡΩΝ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΝ Το Bluetooth αποτελεί ένα πρότυπο για τις ασύρματες επικοινωνίες, για μικρά, φθηνά και μικρού εύρους κάλυψης δίκτυα. Η τεχνολογία Bluetooth υπόσχεται την εξαφάνιση όλων εκείνων των συστατικών που περιπλέκουν την επικοινωνία μεταξύ των υπολογιστών, όπως είναι τα πολλά καλώδια, οι συζευκτήρες και τα πολλά είδη επικοινωνιακών πρωτοκόλλων. Με το Bluetooth, οι ασύρματες συσκευές όπως είναι τα κινητά τηλέφωνα, οι τηλεειδοποιητές (pagers), οι ψηφιακές κάμερες, οι ψηφιακοί βοηθοί (PDAs), κ.α. αποκτούν μια κοινή επικοινωνιακή δομή. Το Bluetooth αποτελεί ένα εύρωστο, χαμηλών απαιτήσεων, φθηνό και ασφαλές πρότυπο, κατάλληλο για την υλοποίηση ασύρματων δικτύων υπολογιστών μικρού εύρους κάλυψης. Υποστηρίζει τη ταυτόχρονη μετάδοση φωνής και δεδομένων, την multipoint επικοινωνία και είναι εύκολο στη χρήση. Το εύρος κάλυψης που υποστηρίζει είναι περίπου 10 μέτρα, το οποίο όμως μπορεί να αυξηθεί με τη χρήση ενισχυτών ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΜΗΜΑΤΑ Ένα σύστημα που βασίζεται στο πρότυπο Bluetooth, απαρτίζεται από τέσσερα λειτουργικά μέρη: Έναν ραδιοπομποδέκτη (radio transceiver), ικανό να μεταδίδει και να λαμβάνει φωνή και δεδομένα. Ο ραδιοπομποδέκτης, αποτελεί μια συσκευή με μικρό εύρος κάλυψης και με 48

49 49 χαμηλές απαιτήσεις σε κατανάλωση ισχύος. Ο μέγιστος ρυθμός μετάδοσης των δεδομένων είναι 1 Mbps, όμως οι επιβαρύνσεις που εισάγονται από τα επικοινωνιακά πρωτόκολλα περιορίζουν το ρυθμό αυτό περίπου στα 725 kbps. Μια μονάδα βασικής ζώνης ή ελέγχου καναλιού (baseband ή link control unit), η οποία είναι ικανή να επεξεργάζεται τα δεδομένα που λαμβάνονται και μεταδίδονται από τον ραδιοπομποδέκτη. Είναι εκείνο το τμήμα υλικού το οποίο χρησιμοποιείται για το μετασχηματισμό των εισερχόμενων ραδιοκυμάτων σε ψηφιακή μορφή (bits), για να μπορούν να τα επεξεργαστούν οι εφαρμογές. Επίσης μετασχηματίζει τα ψηφιακά και τα φωνητικά δεδομένα σε μορφή κατάλληλη για μετάδοση από την κεραία. Λογισμικό διαχείρισης του επικοινωνιακού καναλιού, το οποίο διαχειρίζεται τις μεταδόσεις. Η μονάδα βασικής ζώνης (ή ελέγχου του καναλιού), εκτελείται σε χωριστό μικροεπεξεργαστή και είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση της επικοινωνίας μεταξύ των συσκευών Bluetooth. Το κάθε υπολογιστικό σύστημα Bluetooth έχει το δικό του διαχειριστή καναλιού, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τον εντοπισμό των άλλων διαχειριστών του τοπικού δικτύου, την εγκατάσταση και τον τερματισμό των συνδέσεων μεταξύ των σταθμών, την κρυπτογράφηση και την αποκρυπτογράφηση (αν λαμβάνει χώρα) των δεδομένων, την προσαρμογή του ρυθμού μετάδοσης δεδομένων δυναμικά και τη διαπραγμάτευση των επικοινωνιακών επιλογών μεταξύ των σταθμών. Λογισμικό εφαρμογών (Application Software)Το Λογισμικό Διαχείρισης του Επικοινωνιακού Καναλιού (Link Manager Software), Το λογισμικό εφαρμογών, αποτελείται από όλες εκείνες τις εφαρμογές που χρησιμοποιούν τη στοίβα πρωτοκόλλων του Bluetooth και βρίσκονται εγκατεστημένες σε κάθε ασύρματη συσκευή τεχνολογίας Bluetooth. Οι εφαρμογές αυτές επιτρέπουν σε όλες τις συσκευές ενός δικτύου Bluetooth να εκτελούν τις εργασίες τους (π.χ. επικοινωνία, μεταφορά αρχείων, κλπ) Zigbee Το Zigbee εφαρμόζεται στα ασύρματα δίκτυα τα τελευταία χρονιά. Τις προδιαγραφές λειτουργίας τις τεχνολογίας του τις ορίζει το πρότυπο IEEE ( ). Το πρότυπο αυτό παρέχει την δυνατότητα για συνδέσεις συσκευών με χαμηλό κόστος, χαμηλό ρυθμό μετάδοσης δεδομένων και κατ επέκταση χαμηλή κατανάλωση ενέργειας. Η νέα αυτή τεχνολογία σταδιακά υποκαταστήσει το Bluetooth, αν και οι τεχνολογίες λειτουργούν με τις ίδιες συχνότητες. Το πλεονέκτημα του είναι ότι έχει χαμηλότερο κόστος παραγωγής, αλλά και ελάχιστες απαιτήσεις σε μνήμη που είναι ένα χρήσιμο χαρακτηριστικό για τις μικροσυσκευές. Η στοίβα των πρωτοκόλλων του αποτελείται από 4 επίπεδα. Το πρώτο επίπεδο του προτύπου Zigbee είναι το φυσικό επίπεδο (Physical layer), το οποίο είναι υπεύθυνο για την ενεργοποίηση και απενεργοποίηση του πομποδέκτη, αλλά και για την μετάδοση και την λήψη των δεδομένων. Δεύτερο είναι το επίπεδο έλεγχου πρόσβασης στο μέσο (Medium access control layer- MAC), το οποίο παρέχει υπηρεσίες μεταφοράς δεδομένων και διαχείρισης. Το Τρίτο επίπεδο το επίπεδο δικτύου, το οποίο με την σειρά του είναι υπεύθυνο για την δημιουργία του δικτύου, για την είσοδο και την έξοδο μιας συσκευής από ένα δίκτυο, 49

50 50 για την ασφάλεια και τη δρομολόγηση των μεταδιδόμενων πακέτων. Το τέταρτο επίπεδο είναι το επίπεδο εφαρμογών, το οποίο περιλαμβάνει το υπό-επίπεδο υποστήριξης εφαρμογών, το πλαίσιο εφαρμογών, τα αντικείμενα συσκευής Zigbee και τις καθορισμένες από τον κατασκευαστή εφαρμογές Η ΥΠΗΡΕΣΙΑ GPRS (General Packet Radio Service) Η υπηρεσία GPRS είναι μια νέα υπηρεσία μεταφοράς δεδομένων, σύμφωνα με την οποία είναι δυνατή η μεταφορά δεδομένων χρήστη σε πολύ υψηλούς ρυθμούς μετάδοσης, μέσω ενός δικτύου κινητής τηλεφωνίας. Αποτελεί ένα συμπλήρωμα στα σημερινά δίκτυα κινητής τηλεφωνίας και συγκεκριμένα, συμπληρώνει τις σημερινές υπηρεσίες μεταφοράς δεδομένων (το GSM, παρέχει και μια χαμηλής ποιότητας υπηρεσία μεταφοράς δεδομένων) και την υπηρεσία μεταφοράς μηνυμάτων, SMS. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ GPRS Οι κυριότεροι στόχοι που θα πρέπει να επιτευχθούν με την ανάπτυξη του GPRS είναι: Να γίνεται αποδοτική χρήση των πόρων του δικτύου και του φυσικού καναλιού Να παρέχονται ευέλικτες υπηρεσίες με σχετικά χαμηλό κόστος Να υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης με το Internet από τον κινητό σταθμό Να υπάρχει γρήγορη πρόσβαση στο δίκτυο Να υποστηρίζει και να συνυπάρχει με αρμονικό τρόπο με την υπάρχουσα τεχνολογία που χρησιμοποιείται στο GSM για τη μεταφορά φωνής. Για την επίτευξη των στόχων αυτών, το GPRS χρησιμοποιεί μια μέθοδο μεταγωγής πακέτου για τη μετάδοση των δεδομένων χρήστη και ελέγχου, με έναν αποδοτικό ως προς το κόστος τρόπο μέσω των δικτύων κινητής τηλεφωνίας GSM, βελτιστοποιώντας παράλληλα τη χρήση των πόρων των ασύρματων καναλιών και του δικτύου Κανάλια στο GPRS Τα κανάλια GPRS ορίζονται σε ένα πλαίσιο TDMA. Η ανάθεση καναλιών στους χρήστες είναι αρκετά ευέλικτη και εκτείνεται από 1 μέχρι 8 χρονικές σχισμές, οι οποίες μπορούν να μοιραστούν ανάμεσα σε όλους τους χρήστες ενός κελιού. Αυτό αντιτίθεται στα κανάλια φωνής του GSM, όπου εκεί ο κάθε χρήστης που χρειάζεται να λάβει ή να εκτελέσει μια κλήση δεσμεύει αποκλειστικά μια σχισμή και κανείς άλλος δε μπορεί να τη χρησιμοποιήσει, μέχρις ότου διεκπεραιωθεί η κλήση. Το GPRS επιτρέπει ταχύτητες μετάδοσης από 9,6 μέχρι 150 kbps ανά χρήστη. Αυτοί οι ρυθμοί επιτρέπουν την πλήρη χρήση του Internet, όπως είναι η αποστολή και η λήψη SMS μηνυμάτων, η μεταφορά αρχείων (FTP), chat, , telnet, web browsing, κλπ. Επίσης, επειδή το GPRS χρησιμοποιεί τα ίδια επικοινωνιακά πρωτόκολλα με το Internet, μπορούμε να το θεωρήσουμε 50

51 51 ως ένα από τα υποδίκτυα του Internet, με τις GPRS κινητές συσκευές να θεωρούνται ως κινητοί τερματικοί κόμβοι (mobile hosts) με τον καθένα να έχει τη δική του IP διεύθυνση GPS Το GPS (Global Positioning System), Παγκόσμιο Σύστημα Θεσιθεσίας είναι ένα παγκόσμιο σύστημα εντοπισμού θέσης, το οποίο βασίζεται σε ένα "πλέγμα" εικοσιτεσσέρων δορυφόρων της Γης, από τους οποίους λαμβάνουν σήμα ειδικές συσκευές, οι οποίες ονομάζονται "δέκτες GPS". Οι δέκτες αυτοί παρέχουν ακριβείς πληροφορίες για τη θέση ενός σημείου, το υψόμετρό του, την ταχύτητα και την κατεύθυνση της κίνησης του. Επίσης, σε συνδυασμό με ειδικό λογισμικό χαρτογράφησης μπορούν να απεικονίσουν γραφικά τις πληροφορίες αυτές Φορητές συσκευές GPS Η μεγάλη εξάπλωση της χρήσης του GPS οφείλεται και στη διάδοση των, οικονομικά προσιτών, φορητών δεκτών GPS για πεζούς ή οχήματα και των γενικών υπολογιστικών συσκευών (όπως τα PDA) με ενσωματωμένο δέκτη GPS. Ένας φορητός δέκτης αποτελείται από: Την εσωτερική δορυφορική κεραία, η οποία λαμβάνει το σήμα GPS από τους δορυφόρους με τους οποίους έχει οπτική επαφή. Επίσης, λαμβάνει σήμα και από ανακλάσεις. Πάντως, αρκετοί δέκτες διαθέτουν υποδοχή για εξωτερική κεραία. Οι εξωτερικές δορυφορικές κεραίες διαθέτουν πάντα προενισχυτή και δίνουν καλύτερη λήψη, λόγω της δυνατότητας τοποθέτησης πάνω από πιθανά εμπόδια (π.χ. στην οροφή του αυτοκινήτου). Τον κυρίως δέκτη GPS ο οποίος χρησιμοποιεί κυκλώματα εξαιρετικά χαμηλού θορύβου και ειδικές τεχνικές επεξεργασίας σήματος ώστε να ξεχωρίζει τα εξαιρετικά ασθενή σήματα από τους δορυφόρους, από τον ισχυρό τηλεπικοινωνιακό θόρυβο ο οποίος έχει τη μορφή τυχαίου σήματος. Τον κυρίως μικροελεγκτή, την οθόνη απεικόνισης (συνήθως υγρών κρυστάλλων) και το υπόλοιπο hardware επικοινωνία με το χρήστη της συσκευής. Ο μικροελεγκτής αυτός, μέσω του ενσωματωμένου λογισμικού του, επεξεργάζεται το στίγμα που λαμβάνει από τον κυρίως δέκτη GPS, μέσω της αντίστοιχης σειριακής του θύρας. Το αποτέλεσμα της επεξεργασίας είναι μια πιο κατανοητή μορφή για τον άνθρωπο μορφή του στίγματος και συνήθως εμφανίζεται σε οθόνη με δυνατότητες γραφικών, πάνω σε ψηφιακό χάρτη, μαζί με άλλες πληροφορίες όπως ώρα, υψόμετρο και ταχύτητα κίνησης. Η ακρίβεια του ενσωματωμένου χάρτη μπορεί να είναι αρκετά μεγάλη, στα ακριβότερα μοντέλα, ενώ συχνά υπάρχει η δυνατότητα αναβάθμισης ή επαύξησής του μέσω σύνδεσης με προσωπικό υπολογιστή (PC). Οι ισχυροί μικροελεγκτές και η μεγάλη μνήμη των σύγχρονων φορητών δεκτών έχουν κάνει δυνατή την ύπαρξη διάφορων απλών και εξελιγμένων βοηθημάτων εύρεσης θέσης και πλοήγησης. Στα μοντέλα για αυτοκίνητο συνήθως υπάρχει η δυνατότητα φωνητικών οδηγιών, κατά τη λειτουργία πλοήγησης, ώστε ο οδηγός να μη χρειάζεται να κοιτά την οθόνη. Επίσης, κυκλώματα δεκτών GPS αρχίζουν να ενσωματώνονται και σε κινητά τηλέφωνα και άλλες συσκευές, όπως ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές. Στο κοντινό μέλλον 51

52 52 οι φορητοί δέκτες GPS θα βρίσκουν μεγάλη εφαρμογή και στα άτομα με αναπηρία, όπως οι τυφλοί, οι οποίοι έχουν την δυνατότητα να ζητούν προορισμό και να ακούν φωνητικές οδηγίες από το δέκτη GPS Τεχνολογίες Ευρυζωνικών Δικτύων Οι κυριότερες ευρυζωνικές τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο βασικές κατηγορίες: τις ενσύρματες και τις ασύρματες. Αυτές με τη σειρά τους χωρίζονται στις εξής επιμέρους τεχνολογίες. Έχουμε λοιπόν: Ενσύρματες ευρυζωνικές τεχνολογίες: Δίκτυα οπτικών ινών Τεχνολογίες xdsl Ασύρματες ευρυζωνικές τεχνολογίες: Wi-Fi WiMax 3G/UMTS Δορυφορικές τεχνολογίες Δίκτυα οπτικών ινών Οι οπτικές ίνες χρησιμοποιούνται για την υλοποίηση ευρυζωνικών δικτύων. Αυτό συμβαίνει διότι είναι η μόνη τεχνολογία η οποία έχει τη δυνατότητα να υποστηρίξει τη συγκέντρωση ευρυζωνικών συνδέσεων πρόσβασης και να μεταφέρει με υψηλό ρυθμό μεγάλες ποσότητες δεδομένων από κεντρικά σημεία διανομής προς τους συνδρομητές. Οι οπτικές ίνες παρέχουν μεγάλο εύρος ζώνης, το οποίο σήμερα φθάνει στις ευρέως χρησιμοποιούμενες υλοποιήσεις όπως το Gigabit Ethernet μέχρι τα 10 Gbps. Αξίζει να αναφερθεί επίσης ένας άλλος όρος, οι σκοτεινές οπτικές ίνες γνωστές και ως Dark Fibers. Αυτές δεν είναι τίποτα διαφορετικό παρά κλασικές οπτικές ίνες οι οποίες είναι εγκατεστημένες κανονικά αλλά παραμένουν αχρησιμοποίητες για μελλοντική χρήση. Τέλος, σημειώνεται ότι στην παρούσα κατηγορία επρόκειτο να ανήκουν και τα υπό δημιουργία μητροπολιτικά δίκτυα οπτικών ινών. Οι οπτικές ίνες είναι πλέγμα ινών, συνήθως από γυαλί, μέσα σε προστατευμένη θωράκιση. Η μετάδοση των πληροφοριών γίνεται σε μορφή ανακλώμενων παλμών φωτός, χωρίς καμία ενίσχυση. Έχει τη βέλτιστη μόνωση στο θόρυβο, μέγιστη ταχύτητα μετάδοσης πληροφοριών (1 Gbps), αλλά μεγάλο κόστος. Ένα οπτικό σύστημα μετάδοσης έχει τρία στοιχεία: την πηγή φωτός, το μέσο μετάδοσης, τον ανιχνευτή. Συμβατικά ένας παλμός φωτός αντιστοιχεί στο bit 1 και η απουσία φωτός αντιστοιχεί στο bit 0. Το μέσο μετάδοσης είναι μία εξαιρετικά λεπτή 52

53 53 ίνα γυαλιού. Ο ανιχνευτής δημιουργεί έναν ηλεκτρικό παλμό όταν πέφτει πάνω του φως. Συνοδεύοντας μία πηγή φωτός στο ένα άκρο οπτικής ίνας και έναν ανιχνευτή στο άλλο, έχουμε ένα σύστημα μετάδοσης σε μία μόνο κατεύθυνση που δέχεται ένα ηλεκτρικό σήμα, το μετατρέπει σε παλμούς φωτός και το μεταδίδει και τέλος το ξαναμετατρέπει σε ηλεκτρικό σήμα στη λήψη. 48, Τεχνολογίες xdsl Το xdsl (Digital Subscriber Line) είναι μια τεχνολογία που επιτρέπει τη μεταφορά δεδομένων με υψηλή ταχύτητα μέσω των ήδη υφιστάμενων τηλεφωνικών γραμμών. Το "x" στη συντομογραφία προκύπτει από την ύπαρξη πολλών προδιαγραφών. Πρόκειται για μια τεχνολογία που έχει υιοθετηθεί και έχει κυριαρχήσει κατά κόρον τα τελευταία χρόνια για την παροχή ευρυζωνικών συνδέσεων. Συνοπτικά οι τεχνολογίες που έχουν επικρατήσει είναι: Asymmetric DSL (ADSL): είναι η περισσότερο διαδεδομένη τεχνολογία για ψηφιακή μετάδοση δεδομένων πάνω από απλές τηλεφωνικές γραμμές. High Data Rate DSL (HDSL) και Symmetric DSL (SDSL): χρησιμοποιείται κυρίως για μετάδοση πάνω από μισθωμένες δισύρματες γραμμές με τη χρήση ζεύγους τερματικού εξοπλισμού (base band modem). Very High Bit Rate DSL (VDSL): είναι μια σχετικά νέα τεχνολογία που μπορεί ναεπιτύχει υψηλούς ρυθμούς μετάδοσης αλλά σε περιορισμένη απόσταση. Περισσότερο χρησιμοποιείται προς το παρόν για διασύνδεση μεταξύ δυο τοπικών δικτύων Ethernet (Long Reach Ethernet), αναμένεται όμως να υλοποιηθεί για την παροχή ευρυζωνικής πρόσβασης για την διασύνδεση ενός συνδρομητή με υποδομή οπτικής ίνας που καταλήγει κοντά σχετικά σε αυτόν. ADSL 2+. Πρόκειται για εξέλιξη των υπαρχουσών ADSL τεχνολογιών αφού υπόσχεται ότι προσφέρει ταχύτητες μετάδοσης των δεδομένων έως και 24 Mbps, τιμή τρεις φορές μεγαλύτερη των υπαρχουσών τεχνολογιών Wi-Fi Η συντόμευση Wi-Fi προέρχεται από τα αρχικά των «Wireless Fidelity» (Ψηφιακή Πιστότητα) και έχει επικρατήσει σαν όρος για το υψηλής συχνότητας ασύρματο τοπικό δίκτυο (WLAN). Τα WLANs ακολουθούν το πρότυπο IEEE Με σκοπό τη βελτίωση και την εξέλιξη του προτύπου δημιουργήθηκαν κατά την διάρκεια των χρόνων, εξελίξεις του προτύπου που διαφορετικά ονομάζονται και υποπρότυπα. Τα πιο γνωστά από αυτά είναι: ΙΕΕΕ a: Χρησιμοποιεί τη ζώνη των 5 GHz και OFDM. Ταχύτητα μικρότερη από 5 Μ bps 53

54 54 IEEE b (Χρησιμοποιείται στην Ελλάδα): Χρησιμοποιεί τη ζώνη των 2.4 GHz και DSSS. Ταχύτητα μικρότερη από 11Μ bps. IEEE e: Παρέχει εγγυήσεις για ποιότητα υπηρεσίας (Quality of Service-QoS). IEEE f: Κινητικότητα των σταθμών μέσα σε ένα IP δίκτυο (Intra network Handover). IEEE g (Χρησιμοποιείται στην Ελλάδα): Επεκτείνει το b ώστε να προσεγγίζει ταχύτητες που αγγίζουν τα 54Μbps. IEEE i: Πρότυπο το οποίο μελετά θέματα ασφάλειας στα WLANs. IEEE h: Η ομάδα αυτή θα προσπαθήσει να εισάγει στο a την δυνατότητα για καλύτερο έλεγχο συγκρούσεων. Μία παρόμοια τεχνολογία που γίνεται όλα και περισσότερη γνωστή το τελευταίο καιρό είναι η Ultra - Wideband (UWB), που καθορίζεται από το πρότυπο Πρόκειται για μία τεχνολογία η οποία ενσωματώνει την ευχρηστία και την κινητικότητα των ασύρματων επικοινωνιών και των δικτύων υψηλών ταχυτήτων. Τα ασύρματα δίκτυα αποτελούνται από τις κάτωθι τέσσερις βασικές μονάδες: Σημείο πρόσβασης (Access Point - AP): Το AP είναι η μονάδα που παίζει το ρόλο γέφυρας μεταξύ του ενσύρματου και του ασύρματου δικτύου, μετατρέποντας κατάλληλα τα πλαίσια που ανταλλάσσονται μεταξύ αυτών. Επιτελεί και πολλές άλλες λειτουργίες στο ασύρματο δίκτυο που θα αναφερθούν στη συνέχεια. Σύστημα διανομής (Distribution System): Το σύστημα διανομής ενώνει τα διάφορα AP του ίδιου δικτύου, επιτρέποντάς τους να ανταλλάσσουν πλαίσια. Το δεν προσδιορίζει τον τρόπο που θα γίνεται αυτό. Ασύρματο μέσο μετάδοσης (Wireless Medium): Έχουν οριστεί διάφορα φυσικά στρώματα που χρησιμοποιούν είτε ραδιοσυχνότητες είτε υπέρυθρες ακτίνες για τη μετάδοση των πλαισίων μεταξύ των σταθμών του ασύρματου δικτύου. Σταθμοί (Stations): Οι σταθμοί που ανταλλάσσουν πληροφορία μέσω του ασυρμάτου δικτύου συνήθως είναι φορητές συσκευές (για παράδειγμα laptops ή PDAs) χωρίς όμως αυτό να είναι απαραίτητο. Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο στην περίπτωση των ασύρματων δικτύων είναι η συμβατότητα των διαφόρων συσκευών. Έτσι λοιπόν, έχει δημιουργηθεί ένας μή κερδοσκοπικός οργανισμός με την ονομασία Wi-Fi Alliance του οποίου μέλημα είναι ο έλεγχος της συμβατότητας Wi-Fi προϊόντων διαφορετικών κατασκευαστών. Για τον λόγο αυτό έχει υιοθετηθεί και το logo που παρουσιάζεται στο σχήμα που ακολουθεί, το οποίο γνωστοποιεί στον καταναλωτή ότι το προϊόν που σκοπεύει να αγοράσει είναι συμβατό με την Wi-Fi τεχνολογία και δεν θα συναντήσει προβλήματα σε περίπτωση που προσπαθήσει να συνδεθεί ασύρματα με συσκευές διαφορετικών κατασκευαστών από την δική του WiMax Το 2003 η ΙΕΕΕ υιοθέτησε το πρότυπο γνωστό και σαν WiMΑΧ, ώστε να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις για ασύρματη πρόσβαση (με σταθερούς ρυθμούς) ευρείας ζώνης. Το πρότυπο αυτό σχεδιάστηκε ώστε να λειτουργεί σε μια ευρεία μπάντα συχνοτήτων η οποία εκτείνεται από 2 ως 66 GHz. Οι αποστάσεις που μπορεί να καλύψει φτάνουν και ξεπερνούν τα 50 Km σε συνθήκες οπτικής επαφής. Το WiMΑΧ σχεδιάστηκε κατά βάση ώστε να καλύπτει κυρίως Point-to-Multipoint (PTM) 54

55 55 συνδέσεις χωρίς ωστόσο να αποκλείεται και η χρήση του για point-to-point συνδέσεις. Τρεις είναι οι βασικότερες χρήσεις του: Δίκτυο κορμού στα κυψελωτά συστήματα κινητής τηλεφωνίας. Η εισαγωγή του προτύπου αυτού αναμένεται να μειώσει σημαντικά το κόστος εξάπλωσης των δικτύων κινητής τηλεφωνίας μιας και αποτελεί μια οικονομικότερη πρόταση, αν συγκριθεί με την οπτική ίνα, για τις εταιρίες κινητής τηλεφωνίας. Εξασφαλίζει ταυτόχρονα αξιοπιστία και υψηλούς ρυθμούς μετάδοσης που απαιτούν τα δίκτυα κορμού των κινητών δικτύων επικοινωνιών. Broadband on Demand. Παρέχει υψηλούς ρυθμούς μετάδοσης κάνοντας εφικτή τη χρήση της τεχνολογίας για εφαρμογές πραγματικού χρόνου κάτι που με το πρότυπο ΙΕΕΕ σε μεγάλες αποστάσεις δεν ήταν εφικτό. Παρέχει κάλυψη σε περιοχές που είναι αδύνατο τα καλυφθούν με χρήση χαλκού ή οπτικής ίνας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν συμπλήρωμα δικτύων οπτικών ινών σε τμήματα του εδάφους στα οποία το κόστος εγκατάστασης και συντήρησης δικτύων οπτικών ινών είναι απαγορευτικό. 91, G/UMTS Ο όρος UMTS είναι το αρκτικόλεξο των "Universal Mobile Telecommunications System" (Παγκόσμιο Σύστημα Κινητών Τηλεπικοινωνιών). Πρόκειται για την εξέλιξη σε σχέση με την χωρητικότητα, την ταχύτητα μετάδοσης των δεδομένων και την ύπαρξη νέων υπηρεσιών, των κινητών δικτύων δεύτερης γενιάς. Σήμερα, περισσότερα από εξήντα 3G/UMTS δίκτυα λειτουργούν σε 25 χώρες. Ανάμεσα στα πολλά πλεονεκτήματα των UMTS δικτύων μπορούμε να ξεχωρίζουμε τους αυξημένους ρυθμούς μετάδοσης των δεδομένων και την υποστήριξη μεγαλύτερου όγκου δεδομένων. Η τεχνολογία εξελίσσεται διαρκώς και παρά το γεγονός ότι η τρίτη γενιά δεν είναι ακόμη σε πλήρη και κανονική λειτουργία, ήδη έχει αρχίσει η ακαδημαϊκή σχεδίαση της 4G κινητής επικοινωνίας. Η τέταρτη γενιά θα προσεγγίσει περισσότερο τις προσωπικές επικοινωνίες παρέχοντας επικοινωνία οποιασδήποτε μορφής, σε κάθε χώρο και χρόνο, με οποιονδήποτε. Στις εφαρμογές τα τερματικά της τέταρτης γενιάς δε θα παρέχουν μόνο ομιλία ή εικόνα αλλά επιπλέον θα προειδοποιεί και θα ενημερώνει το χρήστη Δορυφορικές τεχνολογίες ( Hellas Sat ) Το δορυφορικό Ίντερνετ (Ίντερνετ over Satellite) χρησιμοποιείται στην παροχή ευρυζωνικών υπηρεσιών (broadband) με υψηλές ταχύτητες. Το δορυφορικό Ίντερνετ απευθύνεται κυρίως σε επιχειρήσεις ή άλλους οικιακούς χρήστες οι οποίοι χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο ως μέσο λήψης και εκπομπής μεγάλου όγκου δεδομένων. Μέσω αυτού παρέχονται πολλές υπηρεσίες όπως είναι η E-learning, Ehealth, VoIP, Web- browsing, Video Broadcasting/Multicasting over IP, εγκατάσταση Wi-Fi Hot Spots κ.ά. σε όλη την Ελλάδα ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών ή περιοχής. Υπάρχουν τρεις τύποι δορυφορικών υπηρεσιών Διαδικτύου: Μονόδρομος πολλαπλής διανομής. 55

56 56 Μονόδρομος με την επίγεια επιστροφή. Διπλής κατεύθυνσης δορυφορική πρόσβαση. Η υπηρεσία που προσφέρει ο Hellas Sat είναι γνωστή ως Hellas Sat Net και παρέχει τις εξής δυνατότητες: Απεριόριστη και σε υψηλούς ρυθμούς πρόσβαση στο Διαδίκτυο χωρίς ογκοχρέωση Δυνατότητα εξαιρετικά υψηλών ταχυτήτων upload σε σχέση με την καλωδιακή σύνδεση που φτάνει έως και τα 8 Mbps, Δυνατότητα υψηλών ταχυτήτων download που φτάνει έως και τα 45 Mbps, Παροχή ευρυζωνικών υπηρεσιών. Η σημασία των Ευρυζωνικών Συνδέσεων Το Διαδίκτυο αποτελεί μία από τις σημαντικότερες καινοτομίες της εποχής μας. Αποφέρει σημαντικά οφέλη στις οικονομίες και τις κοινωνίες μας. Ο αντίκτυπος των ευρυζωνικών συνδέσεων μόλις τώρα αρχίζει να γίνεται αισθητός, η ακριβής όμως έκτασή του είναι δύσκολο να μετρηθεί. Είναι, ωστόσο, σαφές ότι η δυνατότητα μετάδοσης πληροφοριών με υψηλή ταχύτητα και μέσω πολλαπλών βάσεων (platforms) αποτελεί το κλειδί για την ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών. Με την ευρυζωνική τεχνολογία καθίστανται δυνατές νέες εφαρμογές, ενώ βελτιώνονται οι δυνατότητες των υφιστάμενων. Τονώνεται η οικονομική ανάπτυξη με τη δημιουργία νέων υπηρεσιών και το άνοιγμα νέων ευκαιριών για επενδύσεις και απασχόληση. Με τις ευρυζωνικές συνδέσεις βελτιώνεται επίσης η παραγωγικότητα υφιστάμενων διαδικασιών, με αποτέλεσμα υψηλότερους μισθούς και καλύτερη απόδοση των επενδύσεων. Οι κυβερνήσεις σε όλα τα επίπεδα έχουν αναγνωρίσει τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει η ευρυζωνική τεχνολογία στην καθημερινή ζωή, έχουν δε αναλάβει τη δέσμευση να εξασφαλίσουν τη διάθεση των οφελών της σε όλους. Η εξασφάλιση μακροπρόθεσμης αειφορίας στις απόκεντρες και αγροτικές περιοχές απαιτεί στρατηγική προσέγγιση για την ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας. Η διάθεση ευρυζωνικών υπηρεσιών είναι στοιχείο καθοριστικής σημασίας που θα υποβοηθήσει τις τοπικές κοινότητες να προσελκύσουν επιχειρήσεις, να καταστήσουν δυνατή την τηλεργασία, να παράσχουν υγειονομική περίθαλψη, να βελτιώσουν τις εκπαιδευτικές και τις κυβερνητικές υπηρεσίες. 56

57 57 Κεφάλαιο 4 1. Τηλεϊατρική Παράλληλα με τις ραγδαίες εξελίξεις στην τεχνολογία των υπολογιστών και στην επιστήμη της πληροφορίας, σημειώθηκε μεγάλη πρόοδος στον τομέα της επικοινωνίας. Επίσης, την τελευταία δεκαετία, διάφορες κοινωνικές και πολιτικές και οικονομικές αλλαγές έχουν επηρεάσει την εξέλιξή της παροχής φροντίδας υγείας. Αναλυτικότερα, το ενδιαφέρον εστιάζεται στις δημογραφικές αλλαγές, στο αυξημένο κόστος υπηρεσιών, στις απαιτήσεις για καλύτερη ποιότητα, στο άνοιγμα νέων αγορών, αλλά και στις κοινωνικές πιέσεις για ισότιμες παροχές. Ειδικότερα στον τομέα της υγείας, παρατηρείται γήρανση του πληθυσμού και δραματική αύξηση των ατόμων με χρόνιες παθήσεις, που δεν μπορούν να μετακινηθούν εύκολα. Επίσης το απαγορευτικό κόστος κάποιων μηχανημάτων και η έλλειψη προσωπικού σε απομονωμένες και απομακρυσμένες περιοχές καθιστά απαραίτητη την αναζήτηση πολλών υπηρεσιών σε κάποιο κεντρικό νοσοκομείο που διαθέτει τα απαραίτητα μέσα. Ο συνδυασμός όλων των εξελίξεων οδήγησε την υλοποίηση συστημάτων τηλεϊατρικής Ορισμός Τηλεϊατρικής Τηλεϊατρική είναι η χρήση των ιατρικών πληροφοριών που ανταλλάσσονται από μία περιοχή στην άλλη, μέσω ηλεκτρονικών επικοινωνιών για τη βελτίωση της κατάστασης της υγείας των ασθενών. Στενά συνδεδεμένες με την τηλεϊατρική είναι ο όρος "Telehealth," η οποία χρησιμοποιείται συχνά για να συμπεριλάβει ένα ευρύτερο ορισμό της υγειονομικής περίθαλψης εξ αποστάσεως που δεν εμπεριέχει πάντοτε κλινικές υπηρεσίες. Η Τηλεδιάσκεψη, η μετάδοση των φωτογραφιών, η ηλεκτρονική υγεία, συμπεριλαμβανομένης της πύλης των ασθενών,η εξ αποστάσεως παρακολούθηση των ζωτικών σημείων, η διαρκή και συνεχιζόμενή ιατρική εκπαίδευση και νοσηλευτικά τηλεφωνικά κέντρα θεωρούνται ότι είναι όλα μέρος της τηλεϊατρικής και Telehealth Υπηρεσίες Τηλεϊατρικής Η Τηλεϊατρική δεν είναι μια ξεχωριστή ιατρική ειδικότητα. Προϊόντα και υπηρεσίες που σχετίζονται με την τηλεϊατρική είναι συχνά μέρος μιας μεγαλύτερης επένδυσης συνήθως από φορείς υγειονομικής περίθαλψης όπου χρησιμοποιούν τεχνολογίες της πληροφορίας. Συνήθως δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ υπηρεσιών που παρέχονται στο χώρο του νοσοκομείου με εκείνες που παρέχονται μέσω τηλεϊατρικής και συχνά δεν έχουν ξεχωριστή κωδικοποίηση που απαιτούνται για την τιμολόγηση των υπηρεσιών εξ αποστάσεως. Η Τηλεϊατρική περιλαμβάνει διάφορα είδη προγραμμάτων και υπηρεσιών που παρέχονται για τον ασθενή. Κάθε συστατικό μέρος περιλαμβάνει διαφορετικούς προμηθευτές και καταναλωτές. 57

58 58 Ειδικές Υπηρεσίες παραπομπής περιλαμβάνουν συνήθως έναν ειδικό όπου βοηθά τον ιατρό γενικής ιατρικής στο να βγάλει την διάγνωση. Αυτό μπορεί να γίνει όταν ο ασθενής "βλέπει" τον ειδικό σε μια ζωντανή μετάδοση μέσω κάμερας, μέσω απομακρυσμένης διαβούλευσης ή την αποστολή των διαγνωστικών εικόνων και / ή βίντεο μαζί με τα στοιχεία των ασθενών σε ειδικό γιατρό για προβολή αργότερα. Η Ακτινολογία συνεχίζει να κάνει τη μεγαλύτερη χρήση της τηλεϊατρικής όπου χιλιάδες εικόνες "γνωματεύονται" εξ αποστάσεως κάθε χρόνο. Άλλες σημαντικές ειδικότητες όπου κάνουν χρήση της τηλεϊατρικής είναι: η δερματολογία, οφθαλμολογία, ειδικότητες που αφορούν ψυχική υγεία, η καρδιολογία και παθολογία. Σύμφωνα με τις μελέτες, περίπου 50 διαφορετικές ιατρικές υπό-ειδικότητες έχουν χρησιμοποιήσει επιτυχώς την τηλεϊατρική. Ένας ασθενής μπορεί να παρέχει ιατρικά δεδομένα οπού αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν ήχο ή εικόνες είτε στατικές είτε βίντεο μέσω των τηλεπικοινωνιών σε επαγγελματίες υγείας με σκοπό την διάγνωση του και την θεραπεία του. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και μεταξύ μιας απομακρυσμένης κλινικής και ενός ιατρού. Όπου μπορεί ο γιατρός να μεταφέρει δεδομένα με άμεση μετάδοση και να επικοινωνεί με την κλινική μέσω Web. Για την εξ αποστάσεως παρακολούθηση ασθενών χρησιμοποιούνται συσκευές για την συλλογή και αποστολή δεδομένων από μακρινή απόσταση σε έναν σταθμό συγκέντρωσης των δεδομένων καθώς και παρακολούθηση τους την ερμηνεία τους. Τέτοιου είδους εφαρμογές όπως το "home telehealth" θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν ένα συγκεκριμένο ζωτικό σημείο, ή η γλυκόζη του αίματος, ή ένα ΗΚΓ ή μια ποικιλία από δείκτες για ασθενείς που δεν βγαίνουν από το σπίτι. Αυτές οι υπηρεσίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να συμπληρώσουν τα κενά μεταξύ των επισκέψεων των νοσηλευτών Μηχανισμοί μετάδοσης Δικτυακά προγράμματα συνδέουν την τριτοβάθμια φροντίδα υγείας (νοσοκομεία) με κλινικές φροντίδας και με απομακρυσμένες κλινικές και κέντρα υγείας σε αγροτικές ή ημιαστικές περιοχές. Οι συνδέσεις μπορεί να χρησιμοποιούν ειδικές γραμμές μεγάλης ταχύτητας για τηλεπικοινωνιακές συνδέσεις ή το Διαδίκτυο. Μελέτες από διαφορές υπηρεσίες συμπεριλαμβανομένης αυτής του Υπουργείου Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών της Αμερικής είναι ιδιωτικοί πελάτες και εποπτεύονται από την Αμερικανικό Σύλλογο Τηλεϊατρικής(ΑΤΑ) ως μέλη του εκτεταμένου δικτυού τηλεϊατρικής όπου στην Αμερική ανέρχονται γύρω στα 200.Αυτα τα προγράμματα αφορούν σχεδόν 2000 ιατρικά ιδρύματα σε όλη την χώρα. Από αυτά τα προγράμματα εκτιμάτε ότι περίπου τα μισά(100) παρέχουν ενεργά υπηρεσίες φροντίδας σε καθημερινή βάση σε ασθενείς. Τα υπόλοιπα χρησιμοποιούνται μόνο περιστασιακά για την φροντίδα ασθενών, κατά κύριο λόγο χρησιμοποιούνται για διοικητικές ή εκπαιδευτικές ενέργειες. Πρωτοβάθμια ειδική φροντίδα υγείας στο σπίτι γίνεται μέσω σύνδεσης του ιατρού της ΠΦΥ και κάποιον άλλων ειδικών και του νοσηλευτή όπου παρακολουθεί τον ασθενή στο σπίτι μέσω μια μόνο γραμμής (βίντεο-κλήσης) για την καλύτερη διεξαγωγή της διάγνωσης και της θεραπείας. 58

59 59 Web-based e-health patient service sites: παρέχουν άμεση προσέγγιση των καταναλωτών και των υπηρεσιών μέσω Διαδικτύου. Συμφώνα με την τηλεϊατρική σε αυτές περιλαμβάνονται αυτές οι υπηρεσίες που περεχούν άμεση περίθαλψη στους ασθενείς 5. Ένας ακτινολόγος ερμηνεύει ιατρικές εικόνες που προέρχονται από τέσσερις κλινικές από ολόκληρη την πολιτεία. Ένας χειρούργος χειρούργει έναν ασθενή ενώ βρίσκεται 300 μιλιά μακριά. Μια νοσηλεύτρια μπορεί να παίρνει την αρτηριακή πίεση του αίματος ενός κλινήρη ασθενή ενώ ποτέ δεν εξήλθε από το γραφείο της. Ο καρδιολόγος βλέπει και ελέγχει την κατάσταση του ασθενή που έχει κάνει μεταμόσχευση καρδίας ενώ βρίσκεται σε επαγγελματικό ταξίδι. Όλα τα παραπάνω είναι παραδείγματα τηλεϊατρικής, η όχι και τόσο νέα τεχνολογία αλλάζει αργά τον τρόπο μετάδοσης της υγειονομικής περίθαλψης. Συμπεριλαμβανομένης της χρήσης των τεχνολογιών της τηλεπικοινωνίας βελτιώνεται η φροντίδα των ασθενών, η τηλεϊατρική μπορεί να περιλαμβάνει την αποστολή ιατρικών εικόνων σε έναν ειδικό για ερμηνεία, μπορεί να γίνεται με ζωντανή αμφίδρομη εικόνα (βίντεο) μεταξύ του ασθενή και του φροντιστή. Ακόμη μπορεί να γίνεται με λήψη και αποστολή δεδομένων από συσκευές παρακολούθησης ζωτικών σημείων και η μετατροπή και ενσωμάτωση τους σε ηλεκτρονικά ιατρικά αρχεία. Στην αρχή η τηλεϊατρική ξεκίνησε ως χρηματοδοτούμενο ομοσπονδιακό πρόγραμμα σε νοσοκομεία για την επέκταση της φροντίδας σε ασθενείς σε απομακρυσμένες περιοχές, πλέον όμως έχει εξαπλωθεί η χρήση της σε μέρη όπως οι χειρουργικές αίθουσες, στο χώρο των επειγόντων περιστατικών, σε κινητές μονάδες υπηρεσιών φροντίδας όπως τα ασθενοφόρα, σε ακτινολογικά κέντρα και σε πρακτορεία υπηρεσιών υγείας στο σπίτι. Αξιοποιώντας τις νέες εξελίξεις στον τομέα των τηλεπικοινωνιών μειώθηκε το κόστος της τεχνολογίας και με την καθιέρωση του Διαδικτύου η ανάπτυξη της τηλεϊατρικής κατά τα επόμενα πέντε έως και δέκα χρόνια μπορεί να έχουν βαθιές συνέπειες στην παροχή ιατρικής περίθαλψης σε ολόκληρο τον κόσμο Γιατί τηλεϊατρική? Improved Access - (Βελτίωση της πρόσβασης). Για περισσότερα από 40 χρόνια η τηλεϊατρική έχει χρησιμοποιηθεί για να φέρει τις ιατρικές υπηρεσίες σε ασθενείς σε απομακρυσμένες περιοχές. Δεν είναι μόνο το ότι η τηλεϊατρική βελτίωσε την πρόσβαση στους ασθενείς αλλά επιτρέπει επίσης και στους γιατρούς και τα νοσηλευτικά ιδρύματα να διευρύνουν την δραστηριότητα τους πέρα από τα γραφεία τους. Cost Efficiency - (Βελτίωση κόστους.) Η μείωση του κόστους της υγειονομικής περίθαλψης είναι ένας από τους ποιο σημαντικούς λόγους για την χρηματοδότηση και την υιοθέτηση τεχνολογιών «Telehealth». Έχει αποδειχθεί ότι η τηλεϊατρική μειώνει το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης και αυξάνει την αποδοτικότητα μέσω καλύτερης διαχείρισης των χρόνιων ασθενειών, ενώ οι επαγγελματίες υγείας μπορούν να μοιράζονται ταυτόχρονα 59

60 60 ιατρικά δεδομένα έτσι ώστε να έχουμε μείωση των ταξιδιών και λιγότερες ή και συντομότερες νοσηλείες σε νοσοκομείο. Patient Demand (Απαιτήσεις ασθενών). Οι ασθενείς θέλουν την Τηλεϊατρική. Ο μεγαλύτερος αντίκτυπός της τηλεϊατρικής παρατηρείται τόσο στον ασθενή και την οικογένεια του όσο και στην κοινότητα. Χρησιμοποιώντας τεχνολογίες τηλεϊατρικής μειώνεται ο χρόνος των ταξιδιών και συναφής στρεσογόνες καταστάσεις για τον ασθενή. Τα τελευταία 15 χρόνια αποτελέσματα μελετών μας έδειξαν ότι έχει αποτυπωθεί η ικανοποίηση των ασθενών και η υποστήριξη των υπηρεσιών τηλεϊατρικής. Με αυτές τις υπηρεσίες προσφέρεται στον ασθενή η πρόσβασή σε ειδικούς που δεν θα μπορούσε με άλλο τρόπο να είναι δυνατή και αυτό γιατί για αυτές τις ιατρικές υπηρεσίες θα χρειαζόταν να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις Τηλεδιάγνωση Τηλεδιάγνωση είναι η παροχή εξειδικευμένης ιατρικής γνώσης με τη μορφή διάγνωσης ή συμβουλευτικής μέσω της χρήσης τηλεματικών συστημάτων. Στην κλασσική της μορφή κλινικά στοιχεία (π.χ. ακτινογραφίες, καρδιογραφήματα, κλπ) μεταδίδονται σε ψηφιακή μορφή μέσω δικτύου από τον μη εξειδικευμένο ιατρό σε κάποιο εξειδικευμένο ιατρό ο οποίος αφού τα εξετάσει στον υπολογιστή του, προχωράει στη διάγνωση της εξέτασης την οποία επιστρέφει στο μη ειδικευμένο ιατρό μαζί με οδηγίες. Η μετάδοση μπορεί να γίνεται τοπικά (εντός ενός νοσοκομείου) αλλά και απομακρυσμένα (π.χ. μεταξύ κέντρων υγείας και νοσοκομείων). Παρότι είναι δυνατή η μετάδοση ενός μεγάλου αριθμού εξετάσεων, οι περισσότερες εφαρμογές τηλεδιάγνωσης, επί του παρόντος, περιορίζονται στη μετάδοση ακτινολογικών εικόνων, καρδιογραφημάτων, εικόνων μικροσκοπίου, κ.α. Στην τηλεδιάγνωση η πρώτη εξέταση γίνεται από τους ειδικούς γιατρούς. Είναι λοιπόν αυτονόητο ότι στην τηλεδιάγνωση η απώλεια των πληροφοριών κατά την μετάδοση όπως η κακή ποιότητα εικόνας είναι απαγορευτική. Η τηλεδιάγνωση μπορεί να εφαρμοστεί, ιδιαίτερα, σε επείγουσες περιπτώσεις που δεν υπάρχει κάποιος γιατρός παρών στο περιστατικό και πρέπει να γίνει άμεση εκτίμηση τόσο της κατάστασης του ασθενή όσο και της ανάγκης μεταφοράς του σε κάποιο κεντρικό νοσοκομείο 7. Οι εφαρμογές της τηλεδιάγνωσης όσο και της τηλεσυμβουλευτικής είναι εξαιρετικά χρήσιμες στην Ελλάδα καθώς η γεωγραφική της κατανομή απαιτεί συγχρόνους τρόπους πρόσβασης απομακρυσμένων και δύσβατων περιοχών που δεν διαθέτουν εξειδικευμένο ή οποιοδήποτε άλλο ιατρικό προσωπικό. Όταν πραγματοποιείται σε πραγματικό χρόνο τότε προκύπτουν σημαντικά οφέλη για την προ-νοσοκομειακή επείγουσα ιατρική 7. Στην πιο συνηθισμένη μορφή τους, οι παραπάνω εφαρμογές υλοποιούνται με τη μετάδοση των ιατρικών εξετάσεων σε ψηφιακή μορφή. Άρα, ανεξάρτητα από το είδος της εφαρμογής, ο βασικός εξοπλισμός που είναι απαραίτητος για την υλοποίηση μίας τηλεϊατρικής εφαρμογής είναι: μια ιατρική συσκευή που συλλέγει τα ιατρικά δεδομένα (π.χ. Ακτινολογικό, ηλεκτροκαρδιογράφος, μικροσκόπιο, κλπ.) 60

61 61 συσκευή ψηφιοποίησης της ιατρικής πληροφορίας (σε περίπτωση που τα δεδομένα που παράγει το (1) είναι σε αναλογική μορφή). Παράδειγμα τέτοιων συσκευών είναι οι ψηφιοποιητές ακτινογραφιών (x-ray scanners, camera/frame grabber, ψηφιακός καρδιογράφος, κλπ) ο τηλεπικοινωνιακός εξοπλισμός για τη μετάδοση των ψηφιακών δεδομένων μέσω ενσύρματης ή ασύρματης ζεύξης Σταθμοί απεικόνισης των δεδομένων με οθόνες υψηλής ανάλυσης ανάλογα με τις απαιτήσεις της εφαρμογής 8,9. 3. Τηλεσυμβουλευτική Με τον όρο τηλεσυμβουλευτική εννοούμε τον διαμοιρασμό ιατρικών εικόνων και άλλων δεδομένων του ασθενή μεταξύ του γιατρού που τον εξετάζει και ενός ή περισσοτέρων ειδικών, οι οποίοι βρίσκονται σε άλλες περιοχές. Στην περίπτωση αυτή η πρώτη διάγνωση γίνεται από τον κατά τόπο γιατρό, ενώ οι ειδικοί βοηθούν να καταλήξει σε μία από πιο ακριβή διάγνωση. Οι ειδικοί αξιολογούν τα δεδομένα που λαμβάνουν και ανατρέχουν σε προϋπάρχουσες πληροφορίες του ασθενή που είναι αποθηκευμένες στο σύστημα του ηλεκτρονικού φακέλου, στα συστήματα αρχειοθέτησης και διαχείρισης εικόνων (PACS (Picture Archiving and Communications Systems) ) και σε άλλα συστήματα. Η επικοινωνία μεταξύ του τοπικού γιατρού και των ειδικών μπορεί να γίνει και σε περιβάλλον εικονοδιάσκεψης, ιδιαίτερα όταν απαιτείται αμεσότητα στην επικοινωνία 7. Σχήμα 4.1.: Τηλεσυμβουλευτικής. Ο τοπικός γιατρός κάνει την πρώτη διάγνωση, διοχετεύει τις πληροφορίες στους ειδικούς και εκείνοι χρησιμοποιώντας επιπλέον στοιχεία (από αρχεία πληροφορίες του ασθενή) τον συμβουλεύουν προς την ορθή κατεύθυνση. Στην τηλεδιάγνωση η πρώτη διάγνωση γίνεται από ειδικούς και ακολουθείται η αντίστροφη διαδικασία 7. 61

62 62 4. Συνεργατική διάγνωση- τηλεσυνδιάσκεψη Πολλές φορές για να γίνει η τελική διάγνωση της κατάστασης ενός ασθενή, είναι απαραίτητο να συνεργάζονται γιατροί διαφορετικών ειδικοτήτων που βρίσκονται σε διαφορετικές τοποθεσίες. Σε σοβαρές περιπτώσεις η διάγνωση πρέπει να γίνεται γρήγορα και με ακρίβεια, η συνεργατική διάγνωση δίνει την λύση σε αυτήν την περίπτωση. Οι συνεργαζόμενοι γιατροί χρησιμοποιούν την τεχνολογία της τηλεϊατρικής και ανταλλάσουν πληροφορίες, όπως εικόνες και εργαστηριακά δεδομένα ασθενή, και παρουσιάζουν τις απόψεις τους. Έτσι καταλήγουν σε μια κοινή απόφαση όχι μόνο για την νόσο, αλλά και για τι σχέδιο θεραπείας πρέπει να ακολουθήσουν. Σε αυτήν την διαδικασία μπορεί να συμμετέχουν δυο ή περισσότεροι γιατροί διαφορετικών ειδικοτήτων. Οι τρόποι επικοινωνίας δεν αποκλείουν την παραδοσιακή απλή τηλεφωνική συνεννόηση ή την χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, αλλά επεκτείνονται με τις εικονοδιασκέψεις, όπου συνυπάρχουν οι δυνατότητες μετάδοσης πολυμέσων (ήχος, βίντεο και εικόνα) 7. Το κόστος της τηλεσυνδιάσκεψης είναι σχετικά χαμηλό, γεγονός το όποιο δίνει την δυνατότητα σε ένα έμπειρο γιατρό να γνωμοδοτήσει και ταυτόχρονα να καθοδήγει τον θεράποντα ιατρό. Επίσης είναι δυνατή η σύσταση ιατρικών συμβουλίων χωρίς την ανάγκη μετακίνησης των εξειδικευμένων γιατρών, που μπορεί να βρίσκονται σε διαφορετικές χώρες. 5. Τηλεκαρδιολογία Οι πρώτες εφαρμογές τηλεκαρδιολογίας εμφανίστηκαν εδώ και 70 χρόνια, χρησιμοποιώντας το τηλεφωνικό δίκτυο (PSTN) για την τηλε-ακρόαση καρδιακών ήχων και αναπνευστικών ακροαστικών ευρημάτων χρησιμοποιώντας ευαίσθητα μικρόφωνα συνδεδεμένα στο τηλεφωνικό δίκτυο. Στη δεκαετία του 60 χρησιμοποιήθηκε η τηλεομοιοτυπία το FAX για τη μετάδοση καρδιογραφικών και εγκεφαλογραφικών εκτυπώσεων μέσω τηλεφωνικού δικτύου. Παρόλα αυτά μόνο την τελευταία δεκαετία έγινε δυνατή η εξ' αποστάσεως διάγνωση ηχοκαρδιογραφημάτων 7,8,10. Η πιο συνηθισμένη εφαρμογή τηλεκαρδιολογίας αφορά στη μετάδοση για διαγνωστικούς σκοπούς ηλεκτροκαρδιογραφημάτων (ΗΚΓ). Στην πιο συνηθισμένη μορφή της, η εφαρμογή απαιτεί την χρήση ενός ψηφιακού καρδιογράφου για την ανάκτηση, σε ψηφιακή μορφή, του καρδιογραφήματος, ενός τηλεπικοινωνιακού δικτύου, συνήθως απλό τηλεφωνικό δίκτυο (POTS), και ενός υπολογιστικού σταθμού για την αποθήκευση και απεικόνιση του ΗΚΓ 8,9. Σήμερα, οι υπηρεσίες στον τομέα της καρδιολογίας χρησιμοποιούνται για την φροντίδα ασθενών στο σπίτι από απόσταση (homecare) διαμέσου του διαδικτύου και στηρίζονται σε φορητές συσκευές λήψης βιοσημάτων. Οι πιο συνηθισμένες μορφές υπηρεσιών στηρίζονται στο ηλεκτροκαρδιογράφημα (ECG). Στην πιο απλή μορφή απαιτείται η χρήση ενός κλινικά αποδεκτού φορητού ψηφιακού καρδιογράφου για την λήψη και την ψηφιοποίηση των βιοσημάτων. 62

63 63 Τα δεδομένα λαμβάνονται και την έξοδο του ηλεκτροκαρδιογράφου σε κειμενική μορφή (XML,ASCII, κλπ. ) και αποστέλλονται μέσω διαδικτύου σε κεντρικούς νοσοκομειακούς κόμβους, όπου αποθηκεύονται για να αξιολογηθούν Τηλεακτινολογία Μια από τις κλινικές εφαρμογές της τηλεϊατρικής είναι και η τηλεακτινολογία. Η τηλεακτινολογία είναι πιο δημοφιλής από τις υπόλοιπες. Άλλωστε μια από τις πρώτες σκέψεις που έγινε πράξη αφορούσε την μετάδοση εικόνων ασθενών. Ένα σύστημα τηλεακτινολογίας επιτρέπει τη μετάδοση εικόνων (ακτινογραφιών, αξονικών- μαγνητικών τομογραφιών και άλλων ) σε απόσταση χωρίς να απαιτείται η φυσική μεταφορά των εικόνων από το ένα σημείο σε ένα άλλο ή την μεταφορά των ασθενών σε εξειδικευμένα κέντρα. Έτσι οι εικόνες των ασθενών λαμβάνονται σε οποιοδήποτε σημείο (εφόσον υπάρχει ο αναγκαίος εξοπλισμός) και μεταδίδονται σε ένα εξειδικευμένο κέντρο με έμπειρο προσωπικό που τις αξιολογεί 7. Οι εικόνες είτε είναι εξ αρχής σε ψηφιακή μορφή είτε ψηφιοποιούνται εκ των υστέρων με ένα ειδικό σαρωτή (scanner) είτε με συλλέκτες καρέ (frame grabbers) όπου είναι συνδεδεμένοι απευθείας στην έξοδο (composite video) της διάταξης. Η πρώτη λύση χρησιμοποιείται συνήθως για την ψηφιοποίηση ακτινογραφιών (x-rays) ενώ η δεύτερη για την λήψη δεδομένων προερχόμενων από αξονικό ή μαγνητικό τομογράφο, ή συσκευές υπέρηχων κ.α. Η ψηφιοποίηση μερικών ακτινολογικών δεδομένων μπορεί να γίνει διαμέσου διαφανοσκόπιου και κάμερας. Το φιλμ φωτίζεται μέσω του διαφανοσκοπίου και η εικόνα ψηφιοποιείται με τη χρήση της υψηλής ευκρίνειας κάμερας. Η μέθοδος αυτή παρουσιάζει αρκετά μειονεκτήματα, με βασικότερο αυτό της απώλειας ιατρικής πληροφορίας, ενώ παράλληλα μπορεί να παρατηρηθεί ανομοιόμορφη φωτεινότητα. Τα πιο πολλά χρόνια πρότειναν υπηρεσίες με βάση τους ψηφιοποιητές ακριβείας. Οι συσκευές αυτές συνήθως χρησιμοποιούν τεχνολογία CCD ή LASER ενώ υποστηρίζουν τη διαδικασία ημι-αυτοματοποιημένα παρέχοντας ένα δυναμικό συνδυασμό ποιότητας και πιστότητας ψηφιοποίησης

64 64 Σχήμα 4.2: Οι εικόνες αποθηκεύονται σε ένα σύστημα αρχειοθέτησης και διαχείρισης εικόνων (PACS (Picture Archiving and Communications Systems) ) ή και μεταδίδονται απευθείας. Η μετάδοση γίνεται μεταξύ δύο σταθμών (αποστολέας -παραλήπτης ) και πρέπει να εφαρμόζονται πρωτότυπα και κανόνες. Στο συγκεκριμένο σχήμα τόσο ο αποστολέας τόσο και ο παραλήπτης είναι ακτινολόγοι και συνεργάζονται για να εκδώσουν τη γνωμάτευση 7. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες χρηστών σε ένα σύστημα τηλεακτινολογίας. Ο διαχωρισμός αυτός συνδέεται άμεσα με τις διαφορετικές όψεις ενός συστήματος τηλεακτινολογίας: Ακτινολόγοι σε ετοιμότητα: Αυτοί οι χρήστες έχουν ένα σταθμό λήψης στο σπίτι τους. Το νοσοκομείο στο οποίο εργάζονται τους μεταδίδει εικόνες για άμεση επισκόπηση και γνωμάτευση, χωρίς απώλεια χρόνου. Ακτινολόγοι στο νοσοκομείο: Οι εικόνες του ασθενή μεταδίδονται στο ακτινολογικό τμήμα και αξιολογούνται χωρίς χρονοτριβή από την εκεί ομάδα γιατρών. Η μετάδοση γίνεται μέσω τοπικού δικτύου του νοσοκομείου. Γιατροί πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και απομονωμένων περιοχών: Οι ανειδίκευτοι γιατροί αυτής της κατηγορίας στέλνουν τις εικόνες του ασθενή σε ένα κεντρικό νοσοκομείο για την αξιολόγηση από έναν έμπειρο και εξειδικευμένο ακτινολόγο. Η μετάδοση γίνεται μέσω τηλεφωνικών γραμμών ή μέσω δορυφόρου. Η τηλεακτινολογία εφαρμόζεται σε πολλές περιπτώσεις όπως σε στρατιωτικές εφαρμογές, σε ιδιωτικά και δημόσια ιδρύματα, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Οι ιατρικές εικόνες που μπορούν να ψηφιοποιηθούν και να μεταφερθούν είναι διαφορών ειδών: αξονικές- μαγνητικές τομογραφίες (CT, MRI), αγγειογραφίες, τομογραφίες με εκπομπή ποζιτρονίων (PET), τομογραφίες εκπεμπόμενων φωτονίων (SPECT), υπέρηχοι και σπινθηρογραφήματα με γ- camera. Αυτή η εφαρμογή αναβαθμίζει την φροντίδα των ασθενών που δεν μπορούν να μετακινηθούν. Επίσης τα έξοδα μετακινήσεων μειώνονται και οι νοσοκομειακοί πόροι αξιοποιούνται καλύτερα. Οι γιατροί των απομακρυσμένων περιοχών μπορούν να έχουν άμεση πρόσβαση σε μεγάλα ακαδημαϊκά κέντρα για βοήθεια και ερμηνεία δύσκολων και προβληματικών περιπτώσεων. Ακόμη προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες σε περιπτώσεις επείγουσας ανάγκης, όπου ο παράγοντας χρόνος στην λήψη αποφάσεων είναι σημαντικός. Η κλινική αποδοχή της τηλεακτινολογίας και η σχέση κόστους αποτελέσματος αυτών των συστημάτων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως η εμπιστοσύνη που έχει ο ακτινολόγος για την ποιότητα των εικόνων που λαμβάνει, η αποτελεσματικότητα των σταθμών αποστολής και λήψης, ο χρόνος μετάδοσης και το κόστος του εξοπλισμού και μετάδοσης Τηλεδερματολογία Οι υπηρεσίες υποστήριξης των δερματολογικών διαδικασιών είναι συνήθως άπλες. Ο ασθενής με το δερματολογικό πρόβλημα και ο γενικός ιατρός βρίσκεται σε έναν κόμβο Α και ο ειδικευμένος δερματολόγος βρίσκεται σε ένα κόμβο Β. Οι δερματολογικές εικόνες και το 64

65 65 ιστορικό του ασθενούς, οι εργαστηριακές αναλύσεις και τα κλινικά ψηφιακά ευρήματα προωθούνται διαμέσου του δικτύου από τον κόμβο Α στον Β. Ο ειδικός δερματολόγος τα αξιολογεί, στηρίζει την διάγνωση και καθορίζει από απόσταση τις περαιτέρω ιατρικές πράξεις. Η ανάκτηση, η αποθήκευση και η μετάδοση των δεδομένων ασύγχρονα με την διαδικασία «αποθήκευσε και προώθησε» (store and-forward) είναι ικανές να επιτρέψουν στον απομακρυσμένο ειδικό δερματολόγο να υποστηρίξει την διάγνωση σημαντικού βαθμού κλινικών περιστατικών. Όσο αφορά στα στοιχεία υλικού στις υπηρεσίες υποστήριξης των δερματολογικών διαδικασιών, απαιτείται επιπρόσθετη υποδομή ανάκτησης ακινήτων εικόνων υψηλής ανάλυσης καθώς και τα κατάλληλα υποσυστήματα μετάδοσης των ψηφιακών δεδομένων. Οι δύο πιο συνηθισμένοι τρόποι ανάκτησης των δερματολογικών εικόνων είναι: Διάμεσου μιας διάταξης λήψης πλαισίων συνδεμένης με ένα σύστημα ψηφιακής ανάκτησης (frame grabber). Διαμέσου ψηφιακών φωτογραφικών συσκευών και εν συνεχεία απευθείας διαδικτυακή διαμοίραση.(digital camera with Instant Share). Εκτός από την απλή ασύγχρονη ανάκτηση και διαμοίραση των στατικών εικόνων είναι δυνατές και σύγχρονες συνεργατικές υπηρεσίες (collaborative teledermatological services). Οι υπηρεσίες αυτές στηρίζονται κατ ουσία στο συνδυασμό της τηλεδιάσκεψης και διαδικτυακής τηλεδιασκεπτικής συνόδου. 8. Τηλεπαθολογία Τηλεπαθολογία είναι η μετάδοση παθολογοανατομικών εξετάσεων από ένα σημείο σε ένα άλλο για διάγνωση ή συμβουλή. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν υπηρεσίες που υποστηρίζουν τη διαμοίραση ιστοπαθολογικών δεδομένων (π.χ. πλακάκια μικροσκοπίας) διαμέσου του δικτύου με σκοπό τη στήριξη της διάγνωσης από ειδικούς κλινικούς (παθολογοανατόμους, κυτταρολόγους κτλ). Τα δεδομένα λαμβάνονται με την χρήση μιας υψηλής ευκρίνειας κάμερας συνδεδεμένης στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο μεταφέρονται και βελτιστοποιούνται σε μορφή στατικών απεικονίσεων έτσι ώστε να υποστηριχθούν αποτελεσματικότερα οι κλινικές διαδικασίες.συνήθως είναι δυνατή και η διαχείριση των λειτουργιών του μικροσκοπίου (εστίαση, μεγέθυνση κλπ) από απόσταση. Οι υπηρεσίες υποστήριξης ιστοπαθολογικών διαδικασιών διακρίνονται σε σύγχρονες και ασύγχρονες. Στην πρώτη περίπτωση μια ή περισσότερες στατικές απεικονίσεις συλλέγονται, αποθηκεύονται και εξετάζονται ασύγχρονα διάμεσο του δικτύου. Στην δεύτερη περίπτωση υποστηρίζονται κλινικές διαδικασίες σε πραγματικό χρόνο (real time), ο μηχανικός έλεγχος του μικροσκοπίου από απόσταση και η βελτίωση της εικόνας από τον εμπλεκόμενο ακτινοφυσικό. Και στις δυο περιπτώσεις η τυπική υποδομή του υλικού (hardware) 65

66 66 περιλαμβάνει μιας υψηλής ευκρινείας κάμερα συνδεδεμένη σε ένα μικροσκόπιο, υποσύστημα ψηφιοποίησης, κωδικοποίησης και διαμοίρασης, ένα υποσύστημα για τον έλεγχο του μικροσκοπίου/κάμερας (web control) καθώς και ένα υποσύστημα λήψης και αποθήκευσης της απεικόνισης. Τα κρίσιμα στοιχεία για την επιτυχία των υπηρεσιών αυτών σχετίζονται άμεσα με την ικανότητα του συστήματος για ψηφιοποίηση, απομακρυσμένη παρουσίαση και βελτίωση των δεδομένων έτσι ώστε να μην χάνεται διαγνωστικά χρήσιμη ιατρική πληροφορία. Οι απαιτήσεις σε εύρος ζώνης του δικτύου, στην περίπτωση συνεργατικών υπηρεσιών αποτελεί επίσης κρίσιμη παράμετρο. 9. Τηλεχειρουργική Η τηλεχειρουργική είναι ένας τομέας της τηλεϊατρικής που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια και παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Το βασικό έρεισμα στην ανάπτυξη της τηλεχειρουργικής είναι η ανάγκη μετάδοσης και διάχυσης των εξειδικευμένων χειρουργικών τεχνικών και γνώσεων διευκολύνοντας την αρτιότερη και αποτελεσματικότερη εκπαίδευση και διάδοση των λαπαροσκοπικών χειρουργικών διαδικασιών. Ένας σημαντικός αριθμός κατασκευαστών λαπαροσκοπικών συσκευών είναι εφοδιασμένος με δυνατότητες 2- διευθύνσεων μετάδοσης κινούμενης εικόνας και ήχου, επιτρέποντας έτσι την σύνδεση χειρουργείων με εκπαιδευτικές ή έμπειρες χειρουργικές εγκαταστάσεις. Σήμερα η τηλεχειρουργική μπορεί να ειδωθεί σαν την 2-διευθύνσεων μετάδοση εικόνας και ήχου επιτρέποντας την επικοινωνία μεταξύ χειρουργών (μικρής εμπειρίας) στα χειρουργεία και χειρουργών (με μεγάλη εμπειρία) σε απομακρυσμένες περιοχές. Η χρήση ρομποτικών συσκευών επιτρέπει στους απομακρυσμένους χειρουργούς να συμμετέχουν ενεργά στην χειρουργική διαδικασία. Είναι αυτονόητο ότι πέρα από τις αυξημένες τηλεπικοινωνιακές υποδομές που η εφαρμογή αυτή απαιτεί, απαιτείται και πολύ εξειδικευμένο λογισμικό/ υλικό ώστε να είναι εφικτή η προσομοίωση, στον απομακρυσμένο σταθμό, της καταστάσεως που επικρατεί στο χειρουργείο. Για τον σκοπό αυτό συνήθως απαιτούνται συστήματα εικονικής πραγματικότητας (virtual reality) που επιτρέπουν στους απομακρυσμένους χειρουργούς να έχουν μια πραγματική εικόνα της όλης διαδικασίας. Η απόδοση του αγγλοσαξονικού όρου telepresence surgery είναι δυσχερής στην ελληνική γλώσσα. Στο εξής και επειδή οι αναφορές εστιάζονται αποκλειστικά στη Χειρουργική, θα χρησιμοποιώ τον όρο "Τηλεχειρουργική". Σε αντιδιαστολή με τον "Τηλεχειρισμό" (teleoperation), η "τηλεπαρουσία" προϋποθέτει εκτός από τον τηλεχειρισμό και την μεταβίβαση πληροφορίας στον χειριστή (εν προκειμένω στο χειρουργό) με τέτοιο τρόπο και σε τέτοια έκταση και λεπτομέρεια ώστε να νοιώθει παρών στο φυσικό περιβάλλον της εκτελούμενης από το ρομποτικό βραχίονα πράξης. Σε ένα ολοκληρωμένο μοντέλο Τηλεχειρουργικής ο χειρουργός βρίσκεται σε μια ειδική κονσόλα (interface) δια της οποίας προσλαμβάνει αισθητηριακή πληροφορία (εικόνα, ήχος, αφή) έτσι ώστε να αισθάνεται ως να ήταν πραγματικά παρών στη χειρουργική αίθουσα με τον ασθενή. Μεταξύ του χειρουργού 66

67 67 και του ασθενή μεσολαβούν μερικά μέτρα ή χιλιάδες χιλιόμετρα ενσύρματου ή ασύρματου δικτύου και ένας ή περισσότεροι ρομποτικοί βραχίονες στο πλευρό του ασθενή οι οποίοι και εκτελούν τη χειρουργική πράξη υπό τις εντολές και την άμεση επίβλεψη του χειρουργού. Με βάση τις προηγούμενες προδιαγραφές η Τηλεχειρουργική υπόσχεται δύο σημαντικά πλεονεκτήματα που αποτελούν και τους κινητήριους μοχλούς για την ανάπτυξη της απαραίτητης τεχνολογίας: (α) τη δυνατότητα χειρουργικής παρουσίας σε απομακρυσμένα μέρη και (β) τη δυνατότητα ενίσχυσης της χειρουργικής δεξιότητας. Η δυνατότητα χειρουργικής παρουσίας στο διάστημα, στον τόπο μιας φυσικής καταστροφής, στο μέτωπο πολεμικών επιχειρήσεων, σε απομονωμένους ερευνητικούς σταθμούς ή στα νησιά ενός αρχιπελάγους είναι πραγματικά ελκυστική. Ίσως όμως το σημαντικότερο πλεονέκτημα της Τηλεχειρουργικής είναι η δυνατότητα αφενός να μετατρέπει για παράδειγμα μια δυσπρόσιτη ανατομική περιοχή σε ένα εργονομικό χειρουργικό πεδίο αλλά και αφετέρου να ενισχύει τη χειρουργική παρέμβαση με την αύξηση της ακρίβειας, της σταθερότητας ή της ποιότητας της απτικής αίσθησης και να επιτρέπει την εκτέλεση για παράδειγμα μικροχειρουργικών ή ενδοαγγειακών επεμβάσεων. Για να τονισθεί η αξία της ενίσχυσης της χειρουργικής δεξιότητας που επιτυγχάνεται με τη βοήθεια ρομποτικών συστημάτων και τη χειρουργική επέμβαση από απόσταση, θα πρέπει να σημειωθούν τα φυσικά όρια ακόμη και του πλέον εκπαιδευμένου ανθρώπινου χεριού. Για παράδειγμα, ακόμη και με τη χρήση των ισχυρότερων μικροσκοπίων είναι αδύνατη η ελεγχόμενη κίνηση σε απόσταση μικρότερη των 100μ. Όμως σε μερικές χειρουργικές εφαρμογές όπως για παράδειγμα στη χειρουργική με λέιζερ του αμφιβληστροειδούς η επιθυμητή ακρίβεια είναι της τάξης των 10-20μ καθώς το αγγειακό δίκτυο έχει μια πυκνότητα περίπου 25μ. Η αξία της επιθυμητής ακρίβειας έγκειται στο γεγονός πως η τρώση ενός εκ των αγγείων προκαλεί αιμάτωμα και επακόλουθη τύφλωση. Πράγματι, το 1993 ο Green ανέπτυξε ένα ρομποτικό σύστημα που παρεμβάλλεται μεταξύ του χειρουργού και του αμφιβληστροειδούς του ασθενούς το οποίο φιλτράρει τη χειρουργική κίνηση και αποβάλλει τον ενδογενή μυϊκό τρόμο του ανθρώπινου χεριού (8-14 κύκλοι/1") αλλά και αποσβένει το νυσταγμό, τη φυσιολογική εκκρεμοειδή κίνηση του βολβού (200 κύκλοι/1") ενώ μεταφράζει κατά ακριβή αναλογία την κατά 1εκ. κίνηση του ανθρώπινου χεριού σε κίνηση του άκρου του χειρουργικού εργαλείου κατά 10μ. Σχήμα 4.3Περιγραφή κίνησης του ανθρώπινου χεριού μέσω αφαίρεσης του «τρόμου» με ειδικό φίλτρο «ρομποτικό σύστημα». 67

68 68 Ωστόσο, το κύριο πλεονέκτημα που παρέχουν οι ρομποτικοί βραχίονες είναι η δυνατότητα τηλεχειρουργικής παρέμβασης σε περιοχές που είναι αντικειμενικά δυσπρόσιτες (για παράδειγμα στο διάστημα) ή δυσχερώς προσπελάσιμες (για παράδειγμα η ανατομική περιοχή της βάσεως του εγκεφάλου). Η Τηλεχειρουργική ξεκινά με την ανάπτυξη της Λαπαροσκοπικής Χειρουργικής. Άλλωστε, η λαπαροσκόπηση κατά βάση είναι μια τηλεχειρουργική παρέμβαση καθώς για πρώτη φορά έως τότε ο χειρουργός αρχίζει να χρησιμοποιεί ισοδύναμα πληροφορίας (οθόνη βίντεο) αντί για την απ ευθείας όραση αλλά και χειρουργικά εργαλεία των οποίων αδυνατεί να δει την άκρη (παρά μόνο στην οθόνη του βίντεο). Το κανάλι της επικοινωνίας μεταξύ χειρουργού και χειρουργικού πεδίου παύει να στηρίζεται στις φυσικές αισθήσεις του χειρουργού αλλά αντικαθιστάται από το ψηφιακό κανάλι της λαπαροσκοπικής κάμερας / οθόνης που του παρέχει την απαιτούμενη πληροφορία και τη δυνατότητα ελέγχου (feedback) των χειρουργικών του κινήσεων. Με τη Λαπαροσκοπική Χειρουργική, ο χειρουργός χάνει τη στερεοτακτική όραση, την αίσθηση αφής και ακόμη τις αποκτηθείσες χειρουργικές δεξιότητες της ανοικτής χειρουργικής και επαφίεται πια στην ποιότητα της ψηφιακής πληροφορίας που λαμβάνει στην οθόνη και την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων. Η μεγαλύτερη δυσκολία της Λαπαροσκοπικής Χειρουργικής και γενικότερα της Τηλεχειρουργικής για το χειρουργό είναι η θέση από την οποία καλείται να χειρουργήσει τον ασθενή. Ενώ στην κλασσική Χειρουργική το μάτι, το χέρι και το όργανο-στόχος του χειρουργικού πεδίου παραμένουν πάντα στον ίδιο άξονα, στη Λαπαροσκοπική Χειρουργική ο άξονας αυτός διαταράσσεται και συχνά απουσιάζει εντελώς. Αν σκεφθεί κανείς ότι στην καθημερινή ζωή οποιαδήποτε πράξη εκτελείται πάντα στον άξονα χέρι - αντικείμενο είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς τις δυσκολίες που συνάντησε η Λαπαροσκοπική Χειρουργική κατά την εδραίωσή της αλλά και το προσωνύμιο Nintendo surgeons που κέρδισαν (χωρίς ιδιαίτερα τιμητική διάθεση) οι πρώτοι λαπαροσκόποι χειρουργοί. Όμως, η υπέρβαση αυτού του άξονα είναι που άνοιξε τις θύρες της Τηλεχειρουργικής, αφού ο χειρουργός πια μπορούσε να χειρουργεί χωρίς να κοιτά το χειρουργικό πεδίο. Η μεταφορά της εικόνας είχε ήδη επιτευχθεί. Απέμενε η μεταφορά και κυρίως η ενίσχυση της χειρουργικής κίνησης, για να μπορέσει κανείς να μιλήσει για Χειρουργική εξ αποστάσεως. Και εδώ είναι η θέση των ρομποτικών βραχιόνων. Η ανάπτυξη και κλινική εφαρμογή ρομποτικών συστημάτων όπως τα συστήματα Zeus και Da Vinci επιτρέπουν την από απόσταση χειρουργική παρέμβαση στον ασθενή, ωστόσο δεν εμπίπτουν στην κατηγορία της Τηλεχειρουργικής καθώς τελικά ο χειρουργός βρίσκεται στην ίδια αίθουσα με τον ασθενή ή τουλάχιστον βρίσκεται σε απόσταση τέτοια που του επιτρέπει ανά πάσα στιγμή τη διακοπή της λειτουργίας του ρομποτικού συστήματος και την ανάληψη της δράσης από τον ίδιον. Η εκτέλεση ολοκληρωμένων φάσεων μιας εγχείρησης ή και ολόκληρης της εγχείρησης με τη βοήθεια της τηλεχειρουργικής έχει επιχειρηθεί μόνο σε πειραματικές εγχειρήσεις και αυτό διότι τα τεχνικά και τα νομικά ζητήματα τα οποία προκύπτουν δεν έχουν προς το παρόν υπερκερασθεί από τους μηχανικούς και από το νομοθέτη αντίστοιχα. 68

69 69 Αν και θεωρητικά μοιάζει εντελώς εφικτή η επιμήκυνση του κυκλώματος χειρουργικής κονσόλας χειρουργικού πεδίου ώστε τα λίγα μέτρα που μεσολαβούν μεταξύ της κονσόλας και του χειρουργικού τραπεζιού να γίνουν χιλιόμετρα ή και δεκάδες χιλιάδες χιλιόμετρα, στην πράξη αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Η μεταφορά της εικόνας του ενδοσκοπίου από το χειρουργικό τραπέζι στη χειρουργική κονσόλα και της κίνησης των χεριών του χειρουργού ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση είναι εφικτή είτε με τη χρήση ενσύρματου (τηλεφωνική γραμμή) είτε ασύρματου (δορυφορική σύνδεση) δικτύου. Ωστόσο ο κρίσιμος παράγοντας για την ασφαλή και ομαλή επικοινωνία και λειτουργία του κυκλώματος είναι ο χρόνος καθυστέρησης του σήματος που πρέπει να είναι τόσο μικρός ώστε ο χειρουργός να αισθάνεται ότι χειρουργεί σε πραγματικό χρόνο. Αυτό σημαίνει πως η εικόνα που βλέπει στην οθόνη του ο χειρουργός θα πρέπει να δείχνει αυτό που πραγματικά εκτελούν εκείνη τη στιγμή τα χέρια του και κατ' επέκταση τα εργαλεία που κινούν οι ρομποτικοί βραχίονες. Η αποδεκτή καθυστέρηση, η μέγιστη δηλαδή καθυστέρηση την οποία ο ανθρώπινος εγκέφαλος αντιλαμβάνεται ως «πραγματικό χρόνο» είναι μόλις 10msec. Μετά από ειδική εκπαίδευση (εκπαίδευση στην οποία υποβάλλονται αστροναύτες της Αμερικάνικης Διαστημικής Εταιρείας, NASA) ο χειρισμός εργαλείων από απόσταση μπορεί να γίνει με σχετική ασφάλεια ακόμη και με καθυστέρηση 100msec. Οπωσδήποτε όμως, με καθυστέρηση μεγαλύτερη από 200msec είναι αδύνατη και εξαιρετικά επικίνδυνη κάθε προσπάθεια χειρισμού εργαλείων από απόσταση. Με βάση αυτήν την παραδοχή το μήκος του κυκλώματος θα πρέπει να είναι τέτοιο ώστε η καθυστέρηση του σήματος που λαμβάνει ο χειριστής χειρουργός να μην ξεπερνά με κανέναν τρόπο τα 200msec, χρόνος που ισοδυναμεί με μέγιστη απόσταση 350 χιλιόμετρα ενσύρματου ή 50 χιλιόμετρα ασύρματου δικτύου. Αν και έχουν προταθεί τεχνικές λύσεις για την αντιμετώπιση του προηγούμενου καίριου προβλήματος τα εμπόδια που προβάλλει στην ουσιαστική ανάπτυξη της τηλεχειρουργικής είναι προς το παρόν τουλάχιστον ανυπέρβλητα. Πέρα από αυτό υπάρχουν πολλά άλλα προβλήματα των οποίων η λύση είναι προαπαιτούμενη για την ουσιαστική εφαρμογή των τηλεχειρουργικών εφαρμογών. Αντίθετα, εφαρμογές στις οποίες ο ευρισκόμενος σε απόσταση έμπειρος χειρουργός δε χειρίζεται χειρουργικά εργαλεία με άμεσο τρόπο αλλά κατευθύνει, καθοδηγεί, εποπτεύει και επικουρεί (teleconsultation, teleproctoring) τον χειρουργό που ευρίσκεται στο πλευρό του ασθενή έχουν ήδη επιχειρηθεί με επιτυχία. Οι πρώτες εγχειρήσεις που εκτελέσθηκαν υπό την καθοδήγηση χειρουργού που βρισκόταν σε απόσταση από τον ασθενή και τη χειρουργική αίθουσα ήσαν δυο λαπαροσκοπικές χολοκυστεκτομές που πραγματοποιήθηκαν με τη βοήθεια ρομποτικών βραχιόνων το 1999 στη Σιγκαπούρη σε σύνδεση με το Νοσοκομείο John Hopkins στη Βαλτιμόρη των Η.Π.Α. Το κύκλωμα παρείχε αμφίδρομη οπτική και ακουστική επικοινωνία των δύο χειρουργικών ομάδων ενώ ο χειρουργός στη Βαλτιμόρη είχε επιπροσθέτως τη δυνατότητα να κινεί και να εστιάζει στο επιθυμητό σημείο το ρομποτικό βραχίονα που συγκρατούσε την κάμερα ώστε να διευκολύνεται η καθοδήγηση του χειρουργού στη Σιγκαπούρη. 69

70 70 Ακολούθησε η πραγματοποίηση και άλλων τηλεκαθοδηγούμενων εγχειρήσεων μεταξύ Βαλτιμόρης (Η.Π.Α.) και Ρώμης (Ιταλία), και Χονολουλού Χαβάη, (Η.Π.Α.) New Haven (Η.Π.Α.) και Μάαστριχτ (Ολλανδία), τόσο απλών όσο και σύνθετων λαπαροενδοσκοπικών εγχειρήσεων (λαπαροσκοπικές χολοκυστεκτομές, λαπαροενδοσκοπική νεφρεκτομή, ενδοσκοπική απολίνωση σπερματικών φλεβών, κλπ). Τα αποτελέσματα ήσαν επιτυχή στην συντριπτική πλειονότητα των εγχειρήσεων που επιχειρήθηκαν, τα όποια προβλήματα ήσαν τεχνικά και αντιμετωπίσθηκαν χωρίς κανένα κόστος υγείας για τον ασθενή. Κοινά χαρακτηριστικά όλων αυτών των τηλεκαθοδηγούμενων εγχειρήσεων είναι: Η ελάχιστα επεμβατική φύση όλων των επεμβάσεων που επιχειρήθηκαν (λαπαροενδοσκοπικές εγχειρήσεις, διαδερμικές παρακεντήσεις) Η χρήση ρομποτικών βραχιόνων για τον έλεγχο της επεμβατικής εικόνας και την ευχερή πλοήγηση του έμπειρου και σε απόσταση ευρισκόμενου χειρουργού στο χειρουργικό πεδίο. Ο χρόνος καθυστέρησης της ολοκλήρωσης του κυκλώματος αν και μικρότερος συνήθως από ένα δευτερόλεπτο ήταν αρκετά μεγάλος (πολύ μεγαλύτερος από 200ms) για να επιτρέψει οποιαδήποτε σκέψη άμεσης τηλεχειρουργικής παρέμβασης. Η ευφορία που προκάλεσαν οι επιτυχείς αυτές προσπάθειες είναι μεγάλη. Ουσιαστικά όμως, οι εφαρμογές αυτές ανέδειξαν την παντελή απουσία ρυθμιστικής νομοθεσίας και έθεσαν πλήθος ερωτημάτων σε ζητήματα ασφάλειας, αστικής ευθύνης, άδειας ασκήσεως της Χειρουργικής και της Τηλεχειρουργικής, ευθύνης του παροχέα του κυκλώματος (Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών) και γενικότερα οριοθέτησαν ένα πλαίσιο προβληματισμού για τη διατύπωση αυστηρών οδηγιών και προϋποθέσεων για την εκτέλεση τηλεχειρουργικών εγχειρήσεων 8. Πολλές ερευνητικές προσπάθειες έχουν εστιάσει στην ανάπτυξη υπηρεσιών υποστήριξης των χειρουργικών διαδικασιών. Παρ όλα αυτά,καμία δεν μπορεί να θεωρηθεί πλήρης, μιας και οι περισσότερες στηρίζονται σε δεσμευμένα δίκτυα διαμοίρασης των δεδομένων (π.χ. μισθωμένες γραμμές, ΑΤΜ κυκλώματα ) ενώ άλλες δεν υποστηρίζουν τις απαιτούμενες λειτουργίες. Η βιβλιογραφική αναζήτηση καταδεικνύει πως ελάχιστες σχεδιαστικές προσεγγίσεις έχουν λάβει υπόψη τους ζητήματα που αφορούν «το κύρος των διαμεριζόμενων κλινικών πληροφοριών» διαμέσου του δικτύου, π.χ. την απώλεια πακέτων, την ποικιλομορφία των παραγόντων που επιφέρουν καθυστερήσεις ή το διαθέσιμο εύρος ζώνης κ.α. Οι μισθωμένες γραμμές που χρησιμοποιήθηκαν σε υπηρεσίες τηλεχειρουργικής δεν αποτελούν λύση, επειδή απαιτούν ειδική εγκατάσταση (hardware) και νέο λογισμικό (software). Το ATM πρωτόκολλο θεωρήθηκε αρχικά ως η λύση για την μετάδοση πολυμεσικής πληροφορίας κατά την διάρκεια τέτοιων υπηρεσιών, ενώ υποστηρίζει πολύ υψηλές ταχύτητες, είναι προσανατολισμένο σε συνδέσεις (connection-oriented), απαιτεί απευθείας 70

71 71 αποκλειστική σύνδεση σε ειδικά δίκτυα και το τελικό κόστος εγκατάστασης του είναι υψηλό ( μια ΑΤΜ κάρτα δικτύου (NIC) κοστίζει δεκαπλάσια τιμή από ότι μια Ethernet). Το διαδίκτυο (internet) από την άλλη μεριά, δεν έχει σχεδιαστεί για αλληλεπιδραστική επικοινωνία πραγματικού χρόνου και συνεπώς η υποστήριξη πολλών διαδικασιών (που σχετίζονται άμεσα με τη μεταφορά πολυμεσικών δεδομένων) συναντά προβλήματα που συνήθως είναι δυσεπίλυτα. Συμπερασματικά, θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα προβλήματα που υπεισέρχονται κατά το σχεδιασμό διαδικτυακών υπηρεσιών υποστήριξης των κλινικών διαδικασιών σχετίζονται με τα παρακάτω: Τα δεδομένα, για να μεταφέρουν ικανοποιητική ποσότητα ιατρικής πληροφορίας απαιτούν μεγάλο όγκο (10 n MB). Συνεπώς, το μέσο μετάδοσης θα πρέπει να διαθέτει αρκετή χωρητικότητα. Τα κλινικά πολυμεσικά δεδομένα συνήθως δε μεταδίδονται μονομερώς σε ένα κόμβο αλλά σε μια ομάδα κόμβων (π.χ. συνδυασμένες τηλεκαθοδηγητικές / τηλεεκπαιδευτικές διαδικασίες κτλ.) Στους κόμβους αυτούς αποστέλλεται ροή δεδομένων και όχι πολλαπλά αντίγραφα. Οι υπηρεσίες πραγματικού χρόνου επαιτούν εγγυημένη ποιότητα κατά τη διάρκεια μετάδοσης των δεδομένων. Η δυνατότητα αυτή δεν παρέχεται από το διαδίκτυο μέχρι και σήμερα. Συνεπώς,απαιτείται να εφαρμοστούν μηχανισμοί οι οποίοι είτε δεσμεύουν πόρους κατά μήκος του μονοπατιού μετάδοσης (reservation) είτε προσαρμόζουν τη μετάδοση των κλινικών δεδομένων στις τρέχουσες συνθήκες του δικτύου (adaptation). Το διαδικτύου δρα ως δίκτυο μεταγωγής πακέτων που δρομολογούνται ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Το γεγονός αυτό συνεπώς εισαγάγει ανεπιθύμητες καθυστερήσεις. Απαιτούνται συνεπώς ειδικά πρωτόκολλά που λαμβάνουν υπόψη τους χρονικούς περιορισμούς που θέτουν οι διαδικτυακές υπηρεσίες. Όταν η καθυστέρηση μετάδοσης αυξάνεται, είναι φυσικό να αυξάνεται και ο αριθμός των λαθών, όσον αφορά στην υποστήριξη των κλινικών διαδικασιών. Ρομποτική χειρουργική Πριν είκοσι χρόνια ξεκινούσε ένα πείραμα. Η χειρουργική με λαπαροσκόπηση, οπτικές ίνες και video. Στόχος του πειράματος ήταν η εκτέλεση χειρουργικών επεμβάσεων χωρίς τραύμα. Η επιτυχία ήταν τόσο μεγάλη, που έμελλε να αλλάξει την ιστορία της ιατρικής ανοίγοντας το κεφάλαιο της ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής (Minimally invasive surgery). Η λαπαροσκοπική χειρουργική υπήρξε μια τεράστια καινοτομία, αλλά όταν η χρήση της εξαπλώθηκε δεν άργησε να εντοπισθεί και το αδύνατο σημείο της που δεν ήταν άλλο από τον ίδιο τον χειρουργό. Για να ξεπεραστούν οι ανθρώπινες αδυναμίες του χειρουργού, δύο ήταν οι λύσεις: να βοηθηθεί ο χειρουργός έτσι ώστε να βελτιώσει και να διευρύνει τις ικανότητές του στο χειρουργείο, ή να αντικατασταθεί από κάποια αυτόματη μηχανή. Η έρευνα ακολούθησε από νωρίς και τις δύο κατευθύνσεις αναπτύσσοντας δύο παράλληλες τεχνολογίες: 71

72 72 α. Υποβοηθούμενη με computer χειρουργική (Computer - assisted surgery - CAS). Στην φιλοσοφία αυτής της τεχνολογίας ο χειρουργός κατέχει κεντρική θέση. Κύριος στόχος της CAS είναι η ποιοτική αναβάθμιση των αισθήσεών του χειρουργού ώστε να αυξηθεί η ικανότητα και η απόδοσή του στο χειρουργείο. Ο χειρουργός ενισχύεται μέσω computer με τεχνητές αισθήσεις, όπως τρισδιάστατη (3D) όραση, αφή και 3D διαγνωστικά βοηθήματα της απεικονιστικής τεχνολογίας. Εκτός από το χειρουργείο, η τεχνολογία CAS μπορεί επίσης να βρει εφαρμογές στην εκπαίδευση και το σχεδιασμό (planning) χειρουργικών επεμβάσεων. β. Ρομποτική χειρουργική (Robotic surgery). Το ρομπότ είναι μια σύνθετη μηχανική κατασκευή που έχει τη δυνατότητα να εκτελεί κινήσεις αλληλεπιδρώντας σε πραγματικό χρόνο με το περιβάλλον. Στη βασική του σύνθεση το ρομπότ περιλαμβάνει αισθητήρες που συλλέγουν πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση και τη θέση του στο χώρο, ώστε να μπορεί να υπολογιστεί από το computer η επόμενη κίνηση. Εφ όσον το ρομπότ εφοδιαστεί με το κατάλληλο λογισμικό, έχει τη θεωρητική δυνατότητα να εκτελέσει αυτόματα μια χειρουργική επέμβαση. Αν και η ρομποτική χειρουργική ενσωματώνει πολλές εφαρμογές της CAS, η διαφορά της από αυτή είναι ότι στη ρομποτική χειρουργική ο ρόλος του χειρουργού υποβαθμίζεται. Η σύγχρονη ρομποτική τεχνολογία μπορεί να διαιρεθεί σε τρείς βασικές υποκατηγορίες, ανάλογα με το βαθμό εμπλοκής του χειρουργού στο χειρουργείο: Ρομποτικό σύστημα χειρουργός (supervisory-controlled system): Το ρομπότ εκτελεί αυτόματα την επέμβαση ακολουθώντας το πρόγραμμα με το οποίο έχει τροφοδοτηθεί από πριν το computer. Στην περίπτωση αυτή ο ρόλος του χειρουργού περιορίζεται μόνο στον προγραμματισμό και την επίβλεψη της επέμβασης. Ο τεράστιος όγκος των απαιτούμενων πληροφοριών και το οικονομικό κόστος, κάνουν προς το παρόν αυτή την τεχνολογία ανεφάρμοστη. Ρομποτικό σύστημα τηλεχειρουργικής (telesurgical system): Ο χειρουργός χειρίζεται τους βραχίονες του ρομπότ, χωρίς όμως να απαιτείται η φυσική του παρουσία στο χειρουργείο. Οι επεμβάσεις μπορούν να γίνονται από οποιαδήποτε απόσταση, χάρις στους εξελιγμένους αισθητήρες του συστήματος (3D όραση και ίσως υποδοχείς αφής). Αυτή η υβριδική τεχνολογία έχει ήδη πρακτικές εφαρμογές, με κυριότερο εκπρόσωπο το σύστημα da Vinci. Ρομποτικό σύστημα βοηθός (shared-control system): Απαιτεί τη μεγαλύτερη συμμετοχή του χειρουργού. Στην ουσία πρόκειται για τεχνολογία που ακολουθεί τη φιλοσοφία της CAS. Ο χειρουργός εκτελεί ο ίδιος την επέμβαση ενώ ο ρόλος του ρομπότ περιορίζεται στην παροχή βοήθειας ώστε να γίνουν πιο σταθερές και ακριβείς οι κινήσεις του χεριού του χειρουργού. Η τεχνολογία αυτή βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο εξέλιξης. Και πού βρισκόμαστε σήμερα; 72

73 73 Στην παρούσα φάση ορισμένες εφαρμογές της CAS έχουν ήδη περάσει στην κλινική πράξη. Οι σπουδαιότερες από αυτές είναι η λαπαροσκοπική τρισδιάστατη (3D) όραση και η τρισδιάστατη (3D) απεικόνιση σε πραγματικό χρόνο. Οι τεχνολογίες αυτές βρίσκουν ήδη εφαρμογές στη λαπαροσκοπική χειρουργική καθώς και σε άλλες ιατρικές ειδικότητες. Όσον αφορά τη ρομποτική χειρουργική, η σχετική τεχνολογία είναι ακόμη στα σπάργανα. Τα σοβαρότερα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν είναι η έλλειψη κρίσης και η αδυναμία εκπαίδευσης της μηχανής. Απαραίτητη προϋπόθεση για να χειρουργήσουν τα ρομπότ είναι η εξέλιξη του λογισμικού ώστε να ικανοποιούνται οι συνθήκες ασφάλειας αναφορικά με τους κινδύνους μηχανικής βλάβης ή λανθασμένων ενεργειών του ρομπότ. Χωρίς τα παραπάνω το ρομπότ θα παραμείνει ένας «ανόητος» χειρουργός, οπότε και ο ρόλος του δεν μπορεί παρά να είναι περιορισμένος. Σήμερα σε πλήρη κλινική εφαρμογή βρίσκεται μόνο η τεχνολογία της ρομποτικής τηλεχειρουργικής, με κυριότερο εκπρόσωπο το σύστημα da Vinci της Intuitive Surgical. Όμως πόσο κοντά στην καθημέρα πράξη μπορεί να είναι ένα σύστημα αξίας 1,5 εκατομμυρίων ΕURO που τα πλεονεκτήματα της χρήσης του δεν είναι ακόμη ξεκάθαρα; Το ετήσιο κόστος λειτουργίας και συντήρησης του συστήματος da Vinci ξεπερνά τα 100,000 ΕURO ενώ μέχρι τώρα, καμιά από τις κλινικές μελέτες δεν κατάφερε να αποδείξει ότι η ρομποτική τηλεχειρουργική πλεονεκτεί έναντι της κλασσικής λαπαροσκοπικής χειρουργικής. Χωρίς αμφιβολία, σε κάποιες ειδικές περιπτώσεις όπως κατά τη διάρκεια στρατιωτικών επιχειρήσεων, στα διαστημικά ταξίδια και σε γεωγραφικά απομονωμένες περιοχές, η ρομποτική τηλεχειρουργική μπορεί να αποτελέσει μια εφαρμόσιμη εναλλακτική λύση. Στην καθημερινότητα όμως, οι πραγματικές ανάγκες αυτής της τεχνολογίας είναι μάλλον περιορισμένες. Υπόθεση da Vinci. Το ρομπότ ήρθε για να μείνει. Το σύστημα da Vinci είναι ένα ρομποτικό σύστημα λαπαροσκοπικής τηλεχειρουργικής που στην πράξη λίγα έχει να προσφέρει στον πεπειραμένο λαπαροσκόπο χειρουργό. Όπως έχει αποδειχθεί με δεκάδες κλινικές μελέτες, τα αποτελέσματα της ρομποτικής χειρουργικής δεν διαφέρουν από αυτά της κλασσικής λαπαροσκοπικής χειρουργικής. Το μόνο που διαφέρει σημαντικά είναι το κόστος (Πίνακας 1). Με το σημερινό κόστος τα ρομποτικά συστήματα δεν μπορούν να δελεάσουν τους χειρουργούς και για να είμαστε ειλικρινείς μάλλον δεν τα έχουμε ανάγκη. Σε μια μάλιστα μελέτη δημοσιευμένη στο American Journal of Surgery, αναφέρεται ότι το 75% των Αμερικανών χειρουργών δεν θεωρεί συμφέρουσα τη χρήση ενός εργαλείου που κοστίζει περισσότερο από 500,000 δολλάρια. Όμως είτε το θέλουμε είτε όχι, η ώρα των ρομπότ έφθασε. Η Intuitive Surgical (η μαμά εταιρία του συστήματος da Vinci) μετά τη σύμπραξή της με την ΙΒΜ και την εκβιαστική εξαγορά της μοναδικής αντίπαλης εταιρείας Computer Motion, είναι πλέον ο κυρίαρχος παίκτης στην παγκόσμια αγορά των ρομπότ (Πίνακας 2). Επειδή έχουν επενδυθεί δισεκατομμύρια στην έρευνα για την εξέλιξη αυτής της τεχνολογίας, τα ρομπότ θα επιβληθούν υποχρεωτικά με επιθετικό marketing και διαφήμιση (Johnny Walker). Η αλήθεια είναι ότι έχουμε να περιμένουμε πολλά απ την εξέλιξη αυτής της τεχνολογίας, αλλά προς το παρόν ελπίζουμε να μειωθεί τουλάχιστον το κόστος των ρομποτικών επεμβάσεων. 73

74 74 Πίνακας 1. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της κλασσικής και της ρομποτικής τηλεχειρουργικής da Vinci. (Πηγή: Ann Surg 2004 / Κλασσική λαπαροσκοπική Χειρουργική Ρομποτικό Σύστημα Da Vinci Πλήρως ανεπτυγμένη τεχνολογία Τρισδιάστατη όραση Πλεονεκτήματα Οικονομικά προσιτή Μεγαλύτερη επιδεξιότητα και σταθερότητα κινήσεων Διαδεδομένη και εύκολα διαθέσιμη Αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα Πιο εργονομικό για τον χειρουργό Δυνατότητα εκτέλεσης εξαιρετικά λεπτών χειρισμών Δυνατότητες τηλεχειρουργικής Περιορισμός της αφής Πλήρης κατάργηση της αφής Μειονεκτήματα Δισδιάστατη όραση Νέα τεχνολογία που δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί πλήρως Περιορισμός επιδεξιότητας κινήσεων Ενίσχυση του φυσιολογικού τρόμου Απαιτείται η παρουσία επιπλέον προσωπικού Πολύ υψηλό κόστος αγοράς και λειτουργίας Όχι σαφή πλεονεκτήματα. 74

75 75 Σύστημα Κόστος Εταιρεία Περιγραφή συστήματος da Vinci Surgical System $1,000,000 Intuitive Surgical Τηλεχειρουργική. Ρομπότ με βραχίονες και χειρουργικά εργαλεία. Zeus Robot Surgical System $975,000 Computer Motion* Τηλεχειρουργική. Ρομπότ με βραχίονες και χειρουργικά εργαλεία. Aesop 3000 $80,000 Computer Motion* Ρομπότ με δυνατότητα φωνητικού ελέγχου. Hermes Control Center Request price quota Computer Motion* «Έξυπνο» σύστημα ρομποτικού ελέγχου με εφαρμογές σε δίκτυα. Socrates Robotic Request price Telecollaboration System quota Computer Motion* Εφαρμογή τηλεχειρουργικής που επιτρέπει τη σύγχρονη χρήση του Aesop 3000 από πολλούς χρήστες. Πίνακας 2. Η παγκόσμια αγορά συστημάτων ρομποτικής χειρουργικής σήμερα. (Πηγή: Journal of Healthcare Management 46:4 July/August 2003) 10. Τηλεοφθαλμογία Οι εφαρμογές τηλεοφθαλμολογίας έχουν σαν στόχο να επιτρέπουν την πρόσβαση σε εξειδικευμένους οφθαλμίατρους αλλά και οφθαλμολογικά μηχανήματα ανά πάσα στιγμή και από οποιοδήποτε μέρος. Όπως και στις περισσότερες εφαρμογές τηλεϊατρικής τα συστατικά στοιχεία ενός συστήματος τηλεοφθαλμολογίας είναι το σύστημα ανάκτησης και ψηφιοποίησης εικόνας και το σύστημα μετάδοσης ψηφιακών εικόνων. Στις περισσότερες εφαρμογές τηλεοφθαλμολογίας η εφαρμογή απαιτεί μετάδοση ακίνητων (στατικών) οφθαλμολογικών εικόνων. Έτσι λοιπόν, το σύστημα μετάδοσης εικόνων είναι παρόμοιο με αυτό της τηλεακτινολογίας. Αναφορικά με την ανάκτηση εικόνων τηλεοφθαλμολογίας, η πιο συνηθισμένη εφαρμογή είναι η χρήση CCD κάμερας τοποθετημένης εμπρός από μια ακτινοσκοπική αγγειογραφική συσκευή, ένα οφθαλμολογικό μικροσκόπιο, ή την ψηφιοποίηση slides οφθαλμολογικών εικόνων. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται ψηφιακές φωτογραφικές συσκευές (Digital Cameras) συνδεμένες σε οφθαλμολογικά εξεταστήρια (slit-lamps) επιτρέποντας έτσι την ανάκτηση οφθαλμολογικών εικόνων υψηλής διακριτικής ικανότητας. Επιπλέον είναι δυνατή η ψηφιοποίηση εικόνων από Οφθαλμοσκόπιο Laser (Scanning Laser Ophthalmoscope) για την εξέταση ανωμαλιών του αμφιβληστροειδούς. Σε κάθε περίπτωση, οι διαγνωστικές εικόνες ψηφιοποιούνται, αποθηκεύονται και σε ύστερο χρόνο μεταδίδονται στον εξειδικευμένο οφθαλμίατρο για γνωμάτευση και παροχή περαιτέρω οδηγιών 8. 75

76 Τηλεψυχιατρική. Τηλεψυχιατρική είναι κλάδος της τηλεϊατρικής και λειτουργεί ως ένας εναλλακτικός τρόπος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε άτομα που βρίσκονται σε απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές. Η δυνατότητα των σύγχρονων τηλεπικοινωνιακών συστημάτων να μεταφέρουν ήχο και εικόνα σε μεγάλη απόσταση παρέχει το βασικό εργαλείο παροχής υψηλών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, δηλαδή τη λεκτική και την εξωλεκτική επικοινωνία. Σε συνδυασμό με τη χρήση σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων τα δεδομένα που αφορούν τον χρήστη υπηρεσιών υγείας μεταφέρονται σε οποιαδήποτε απόσταση ώστε να έχει άμεση πρόσβαση σ αυτά ο εξεταστής, θεραπευτής ή άλλος ειδικός. Επιπλέον, η επιταχυνόμενη ανάπτυξη των υπηρεσιών τηλεψυχιατρικής έρχεται να απαντήσει σε δυο σύγχρονες τάσεις στον τομέα της ψυχικής υγείας: Αφενός στην συνεχώς αυξανόμενη ανάγκη για παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας, που συχνά υπερβαίνει το ανθρώπινο δυναμικό που διατίθεται. Αφετέρου στην σύγχρονη ανάγκη κάλυψης της περιφέρειας με υγειονομικές υπηρεσίες και υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Εκπαιδευμένοι επαγγελματίες της ψυχικής υγείας μπορούν να δώσουν λύση σε προβλήματα ψυχικής υγείας παρέχοντας τις ιατρικές τους γνώσεις με τη μορφή διάγνωσης, δεύτερης γνώμης, θεραπείας, συμβουλευτικής οδηγίας ή και αντιμετώπισης επειγόντων περιστατικών (παρέμβαση στη κρίση) κάνοντας χρήση του συστήματος της τηλεδιάσκεψης. 15 Η τηλεψυχιατρική προσφέρει μια ειδική πρόκληση στην επικοινωνιακή τεχνολογία. Σύνθετες συναισθηματικές πληροφορίες χρειάζεται να μεταδίδονται και να λαμβάνονται, γεγονός που αποτελεί συχνά μια πολύπλοκη διαδικασία λόγω της ευαίσθητης κατάστασης στην οποία βρίσκεται ο ασθενής. Τέτοιες δυσκολίες μπορούν να ξεπεραστούν όταν ο επαγγελματίας είναι σε θέση να δημιουργήσει έναν «ασφαλή χώρο» για αλληλεπίδραση. Ειδικές απαιτήσεις της τηλεψυχιατρικής: 1. Ειδική προσοχή στην ποιότητα του ήχου γιατί είναι πολύ σημαντική στην τηλεψυχιατρική. Σχετικά στοιχεία με την ακουστική σχεδίαση του χώρου τηλεδιάσκεψης είναι : η καλή χρήση μικρόφωνων, η ακουστική διαμόρφωση του δωματίου, η εξουδετέρωση αντιλάλου και το πρωτόκολλο βιντεοδιάσκεψης. 2. Επαρκές εύρος ζώνης για να εξασφαλιστεί ότι ο στιγμιαίος τρόπος ομιλίας δεν αλλοιώνεται και τα μάτια παρουσιάζονται καθαρά. 3. Ικανοποιητικό περιβάλλον (studio) που επιτρέπει τον έλεγχο των εκφράσεων προσώπου και σώματος. Αυτό περιλαμβάνει: διαφορετικές γωνίες της κάμερας και έλεγχο και ρύθμιση τις κάμερας. 4. Ελάχιστη εκπαίδευση στην διεξαγωγή συνόδου από απόσταση. 5. Επαρκή μυστικότητα και απομόνωση (studio)

77 77 Στη χώρα μας χρησιμοποιείται από τον Ιούνιο του 2001 (πιλοτική εφαρμογή της ΚΛΙΜΑΚΑΣ) Τα προγράμματα που μέχρι τώρα έχουν πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα και ανά τον κόσμο δείχνουν θετικά σημεία στη χρήση της τεχνολογίας, με προβλήματα όμως στη λειτουργία, χρήση και εξοικείωση με τα μηχανήματα, καθώς και ζητήματα αυξημένου κόστους που καθιστούν πολλές φορές την εκτέλεση των προγραμμάτων δυσλειτουργική. Δεδομένου ότι η αξία της ανθρώπινης ζωής είναι ανεκτίμητη έχει διαπιστωθεί η αναγκαιότητα εφαρμογής της τηλεϊατρικής για τη καλύτερη παροχή ιατρικών υπηρεσιών σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Ιδιαίτερα για την Ελλάδα, η τηλεϊατρική έχει ιδιαίτερη σημασία, λόγω της γεωγραφικής ιδιομορφίας της χώρας (ορεινά χωριά, πολυάριθμα και απομονωμένα νησιά) και της άνισης κατανομής του πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα και την περιφέρεια. Η ΚΛΙΜΑΚΑ τα τελευταία χρόνια αξιοποιεί τη τεχνολογία της τηλεδιάσκεψης και τις εφαρμογές της προκειμένου να ενισχύσει με αποτελεσματικότερο την οργάνωση και εύρυθμη λειτουργία των Δομών της - Μονάδων Ψυχικής Υγείας. Οι εφαρμογές της τηλεδιάσκεψης στη καθημερινή λειτουργία των δομών της ΚΛΙΜΑΚΑΣ αφορούν σε: θεραπευτικές συνεδρίες, εκτίμηση περιστατικών, συνταγογραφήσεις, εκδόσεις πιστοποιητικών, εποπτεία και εκπαίδευση προσωπικού και άλλων στελεχών υγείας, διενέργεια ομάδων προσωπικού, τηλεδιοίκηση κ.λ.π. 16 Οι υπηρεσίες τηλεψυχιατρικής που παρέχονται στην Ελλάδα συνοψίζουν τις εξής κατηγορίες: 1. Υπηρεσίες που απαιτούν άμεση επικοινωνία του χρήστη με τον ειδικό επιστήμονα (ψυχίατρο, ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό κ.α.)δηλαδή συνεντεύξεις, συνεδρίες, εφαρμογή διαφόρων τεστ κ.λπ. οι υπηρεσίες αυτές περιλαμβάνουν την εξέταση του ασθενούς, την παρακολούθηση του, διαφορές ψυχοθεραπείες κ.λπ. 2. Υπηρεσίες που απαιτούν την συνεργασία μεταξύ επαγγελματιών υγείας, όπως η άμεση συμβουλή ειδικού πάνω σε περιστατικά, η συζήτηση μεταξύ επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων για την διαχείριση περιστατικών. 3. Υπηρεσίες παροχής πληροφοριών προς τους χρήστες, όπως ειδική βοήθεια στήριξη και ενημέρωση μέσω ειδικών ιστοσελίδων του internet. 4. Υπηρεσίες Τήλε-εκπαίδευσης. Ειδικά στο χώρο της ψυχικής υγείας μπορεί να περιλαμβάνει επίδειξη ζωντανής η βιντεοσκοπημένης συνέντευξης (μέσω βιντεοδιάσκεψης ή internet), άμεση εποπτεία του εκπαιδευτή κατά την συνεδρία που διενεργεί ο εκπαιδευόμενος. 5. Υπηρεσίες τηλε-διοίκησης. Η τηλεδιάσκεψη και η αποστολή δεδομένων επιτρέπουν την συμμετοχή στελεχών στις διοικητικές λειτουργίες από μακριά. 77

78 78 Ένα απλό δίκτυο παροχής υπηρεσιών τηλεψυχιατρικής απεικονίζεται στο παραπάνω Σχήμα 4.4. Οι εφαρμογές τηλεψυχιατρικής μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην οργάνωση και λειτουργία του ψυχιατρικού τομέα παρέχοντας: Κάλυψη αναγκών σε περιοχές ιδιαίτερα δύσκολες και χωρίς υπάρχουσες υπηρεσίες υγείας. Καλύτερη κατανομή έργου και μεγαλύτερη απόδοση του ανθρωπινού δυναμικού. Καλύτερη και αποδοτικότερη οργάνωση των δεδομένων του συστήματος προς όφελος του χρηστή των υπηρεσιών. Ενίσχυση των δράσεων ενημέρωσης συνεχιζόμενης εκπαίδευσης

79 Τηλεεκπαίδευση e- learning Η βασική αντίληψη πάνω στην οποία θεμελιώνεται η αναγκαιότητα της χρήσης ψηφιακών και διαδικτυακών τεχνολογιών στη μάθηση, εκπαίδευση και κατάρτιση, είναι το ότι ο σύγχρονος άνθρωπος πρέπει να έχει την εξασφαλισμένη δυνατότητα να μαθαίνει με πολλαπλούς τρόπους (plurimedia modalities), να έχει ίσες ευκαιρίες για μάθηση & κατάρτιση απαλλαγμένες από χωροχρονικές δεσμεύσεις, να έχει επιλογές στο πως και τι θα μαθαίνει και να αποτελεί το «κέντρο της μαθησιακής διαδικασίας» (open & flexible learning philosophy). Στο πλαίσιο αυτής της αντίληψης, διεξάγεται σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο έρευνα και ανάπτυξη στο τομέα της ηλεκτρονικής μάθησης (e-learning) καθώς και στο τομέα των προηγμένων μαθησιακών τεχνολογιών. Το e-learning είναι η διαδικασία εκμάθησης όπου η εκπαίδευση ή ακριβέστερα η μαθησιακή διαδικασία εκτελείται μέσα από σύγχρονες τεχνολογίες όπως προγράμματα υπολογιστών. Ο μαθητής εκπαιδευόμενος έχει συνήθως πλήρη έλεγχο του ρυθμού προόδου, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει διαθέσιμη ή κατά βούληση υποστήριξη από τον εκπαιδευτή ή ειδικό του θέματος. Η υποστήριξη είναι απαραίτητη, αφού στην αντίθετη περίπτωση θα μιλούσαμε μόνο για αυτοεκπαίδευση, η οποία θα μπορούσε να γίνει με άλλα μέσα π.χ. με ένα βιβλίο ή ένα εκπαιδευτικό CD-ROM. Το e-learning εμπεριέχει συνεργατική εκπαίδευση και αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτών καθώς και μεταξύ μαθητών, όπως δηλαδή συμβαίνει στην κλασσική εκπαίδευση, π.χ. σε μία παραδοσιακή αίθουσα διδασκαλίας. Εξάλλου τα ηλεκτρονικά σεμινάρια γίνονται σε τάξη. Απλά αυτό που συμβαίνει είναι ότι ο εκπαιδευτικός και οι μαθητές βρίσκονται σε διαφορετικούς χώρους και η έννοια της τάξης δημιουργείται εικονικά π.χ. από τον υπολογιστή. Έτσι η διδασκαλία μπορεί ναι είναι με ασύγχρονη συνεργασία (asyncronous collaborative), με σύγχρονη συνεργασία (synchronous collaborative) ή σε εξατομικευμένο ρυθμό (self-paced). Στην διδασκαλία με εξατομικευμένο ρυθμό, υπάρχει συνδυασμός εκπαιδευτικών μέσων (βιβλία, CD-ROMs, ήχος, εικόνες, Video εφαρμογές Computer Based Training κτλ.). Όλα είναι στην διάθεση του εκπαιδευόμενου όποτε και όπου εκείνος θέλει. Συνήθως στερείται δυνατότητας συνεργασίας και ανταλλαγής απόψεων με συμμαθητές ή με τον εκπαιδευτή (αν τα έχει πρόκειται για μια από τις παρακάτω κατηγορίες). Στην διδασκαλία με ασύγχρονη συνεργασία, επιβάλλεται να παρέχεται στους συμμετέχοντες και εκπαιδευόμενους η δυνατότητα να εργαστούν με το υλικό προς διδασκαλία οπουδήποτε και οποτεδήποτε, έχοντας παράλληλα πλήρη δυνατότητα (ασύγχρονης) επικοινωνίας και ανταλλαγής απόψεων με τους συν-εκπαιδευόμενους ή με τον εκπαιδευτή. 79

80 80 Αντίθετα στην διδασκαλία με σύγχρονη συνεργασία, οι συμμετέχοντες βρίσκονται ο καθένας στον δικό του χώρο (γραφείο, σπίτι κτλ.), αλλά μπορεί μέσω τηλεπικοινωνιακής σύνδεσης (Internet, WAN, LAN) να συμμετέχουν σε μια ζωντανή εικονική αίθουσα διδασκαλίας. Μέσω της συμμετοχής εκτελούνται όλες ή μέρος των μαθησιακών διαδικασιών, όπως μελέτη μέσα από να εκτελεί εκπαιδευτικές εφαρμογές, να παρακολουθεί τον ηλεκτρονικό πίνακα, να συμμετέχει σε audio και video conferences, να συμμετέχει σε συζητήσεις με τους συμμαθητές και τον εκπαιδευτή κτλ. Απαιτεί φυσικά τον χρονικό συντονισμό των συμμετεχόντων. Πολλαπλοί Τρόποι Μάθησης. Πλήρη υποστήριξη και των 3 διαδεδομένων τρόπων και μέσων μάθησης με χρήση μέσων όπως video, audio, text, graphics κτλ., δηλαδή: Αυτοδιδασκαλία (self-directed) όπου ο εκπαιδευόμενος αποφασίζει για τον τρόπο και πως προχωράει, αλλά είναι υπό παρακολούθηση και αξιολόγηση προόδου (Web based, CD-ROM, Ready Products Prereguisite Assessments or flexible, with Controlled of Free paths, with steady of free learning Pace etc). Ασύγχρονη Συνεργασία (asynchronous collaboration) υποστηρίζοντας δημιουργία ομάδων εργασίας και συζητήσεων, παρουσιάσεων, με δυνατότητες πρόσβασης στο υλικό της τάξης, με εξετάσεις και αξιολογήσεις, με ιδιαίτερη έμφαση στην λύση προβλημάτων (cases), με συζητήσεις, ερωτήσεις και απαντήσεις, με μελέτη και έρευνα. Σύγχρονη ή Εικονική Τάξη (Synchronous or Virtual Classroom) που περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω και επιπλέον πίνακα για όλους κοινές εφαρμογές, ηλεκτρονικό σήκωμα χεριού, ένδειξη ποιοι συμμετέχουν στην τάξη (on line), μηνύματα ατομικά και δημόσια, συνομιλίες κτλ. Σχήμα 4.5: Υποσυστήματα της απομακρυσμένης εκπαίδευσης. 80

81 81 Distance Learning: περιλαμβάνει όλα τα είδη εκπαίδευσης όταν o εκπαιδευόμενος απέχει από τον εκπαιδευτή (χώρος, χρόνος ή και τα δύο). Περιλαμβάνει το e-learning αλλά και άλλες μορφές (π.χ. μέσω κλασσικής αλληλογραφίας). Ε Learning ή Ηλεκτρονική Μάθηση και Εκπαίδευση, είναι ένας εξαιρετικά ευρύς όρος που καλύπτει τα παραπάνω καθώς και οτιδήποτε αφορά την χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών στην εκπαίδευση (ΤΒΤ), ανεξάρτητα αν υλοποιείται online, offline ή με συνδυασμό τους. Το τεχνολογικό υπόβαθρο είναι εξαιρετικά ευρύ (δίκτυα, video, PCs, Interactive TV, Satellite, Broadcasts etc.). CBT ή Computer Based Training: είναι ο προάγγελος του e-learning. Πρόκειται για εκπαίδευση που βασίζεται στην τεχνολογία των Η/Υ και αναπτύχθηκε πριν την εμφάνιση του διαδικτύου. Έχει απλοϊκή μορφή (σε σύγκριση με τα σημερινά συστήματα). Περιεχόμενο και επικοινωνία. Κατά κύριο λόγο αφορά αυτοεκπαίδευση (self paced εκπαίδευση). Online Training ή Web Based Training (WEΒ) ή Internet Training,: είναι η εκπαίδευση που σαν πλατφόρμα χρησιμοποιεί τα δίκτυα (Internet, Intranet, Extranet etc). Αποτελεί μέρος του e- learning και εξαπλώνεται ταχέως. 81

82 82 Τα Πλεονεκτήματα του E-Learning. Είναι πάντα διαθέσιμο, μπορούμε να το επαναλαμβάνουμε. Είναι παντού διαθέσιμο, δηλαδή όπου και να είμαστε. Είναι διαθέσιμο σε όλους που έχουν στην διάθεση τους απλά μέσα, όπως ένα PC, και δεν απαιτεί οργανωμένους χώρους εκπαίδευσης. Είναι εξαιρετικά πλούσιο (ή μπορεί να είναι) σε περιεχόμενο. Είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό, όταν γίνεται σωστά εξαιρετικά προηγμένο τρόπο παρουσίασης: πολυμέσα, βίντεο, ήχος, κείμενα, εικόνες, παραστάσεις, ομιλία, διαλογική συνεργασία. Παραδίδεται με πολλούς τρόπους ώστε να ταιριάζει στις προτιμήσεις του εκπαιδευομένου: αυτοδιδασκαλία, με ασύγχρονη συνεργασία, σύγχρονη διδασκαλία, επικοινωνία τόσο με τον εκπαιδευτή όσο και τους συμμαθητές. Συνεχή βελτίωση του περιεχομένου και της αποτελεσματικότητας. Πλήρης ελευθερία από το ξεπερασμένο μοντέλο της σειριακής διδασκαλίας επιτρέποντας δυναμικό hyper learning, δηλαδή μάθηση με τον τρόπο που ταιριάζει στον καθένα. Συμμετοχική μάθηση με ενεργούς εκπαιδευόμενους αντί για παθητικούς δέκτες Τμηματοποίηση τόσο της παρουσίασης όσο και του περιεχομένου προσφέροντας δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης και δημιουργίας κοινής βάσης για πολλά θέματα. Διαχείριση της προόδου και ανταλλαγής απόψεων με εκπαιδευτές και συμμετέχοντες. Μέτρηση της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης και επομένως του αποτελέσματος στης επένδυσης. Συνεχής βελτίωση του περιεχομένου του αντικειμένου εργαλείων, παρουσίασης. Εξοικονόμηση πόρων και κόστους για όλους τους συμμετέχοντες: Φορείς, Εκπαιδευτές, Εκπαιδευόμενους. Νέες ευκαιρίες για αύξηση των δραστηριοτήτων σε ακαδημαϊκά ιδρύματα και φορείς εκπαίδευσης. Νέες ευκαιρίες για εκπαίδευση σε προσωπικό, πολίτες και μαθητές για θέματα που δεν τους ήταν διαθέσιμα δυνατόν (κόστος, χρόνος, χώρος). Απεριόριστος πρακτικά αριθμός εκπαιδευομένων, δραστική μείωση ανάγκης προγραμματισμού δασκάλων, αιθουσών, εκπαιδευομένων. Δυνατότητα προεπιλογής από τους εκπαιδευόμενους μεταξύ παρόμοιων διαθέσιμων θεμάτων. Δημιουργία ατομικών προγραμμάτων εκπαίδευσης. Πιστοποίηση Δεξιοτήτων ή Γνώσεων κτλ. Τα παραπάνω πέραν από ένας κατάλογος πλεονεκτημάτων που προσφέρει το e-learning είναι ταυτόχρονα και μία σειρά από προδιαγραφές που πρέπει να πληρεί η πλατφόρμα, τα εργαλεία ανάπτυξης και ευκολίες διαχείρισης και παρακολούθησης της εκπαίδευσης και φυσικά το περιεχόμενο της (που αναπτύσσεται ή οργανώνεται με την χρήση της πλατφόρμας)

83 Υποστήριξη διακομιστικών σταθμών Οι διακομιστικοί σταθμοί συνίστανται στις υπηρεσίες άμεσης βοήθειας που παρέχονται από το Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας (Ε.Κ.Α.Β.) μέσω των ασθενοφόρων οχημάτων (αυτοκινήτων και ελικοπτέρων). Περιλαμβάνουν προσωρινή ιατρική αντιμετώπιση του προβλήματος και όσο το δυνατόν καλύτερη ιατρική υποστήριξη κατά τη διάρκεια της μεταφοράς των ασθενών σε οργανωμένο χώρο επείγουσας ιατρικής, όπως είναι οι Σταθμοί Πρώτων Βοηθειών, τα Εξωτερικά Ιατρεία Επειγόντων Περιστατικών, οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, τα χειρουργεία ή οι χώροι εικοσιτετράωρης νοσηλείας. Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητη η γνώση του ιατρικού ιστορικού του ασθενούς, το οποίο συνίσταται στις πληροφορίες ιατρικού περιεχομένου, οι οποίες όμως είναι διασκορπισμένες σε διάφορες μορφές και σε διάφορα μέρη, όπως για παράδειγμα σε αρχεία ιατρείων, κλινικών ή νοσοκομείων. Εξάλλου, σε πολλές περιπτώσεις, λόγω έλλειψης χώρων αποθήκευσης ή παρέλευσης μεγάλου χρόνου από την αρχική τήρησή τους, καταστρέφονται με αποτέλεσμα το ιστορικό υγείας των Ελλήνων πολιτών να χρησιμοποιείται σπανίως ή να μην υφίσταται καν. Η εφαρμογή των σύγχρονων τεχνολογιών τηλεϊατρικής για την υποστήριξη διακομιστικών σταθμών προσφέρει σήμερα τη λύση στο πρόβλημα της γεωγραφικής ανομοιομορφίας της Ελλάδας με τα ορεινά χωριά, τη νησιωτική χώρα και τις απομακρυσμένες δυσπρόσιτες περιοχές, αλλά και την άνιση κατανομή του πληθυσμού. 83

84 84 Κεφάλαιο 5 1. Η κρίσιμη κατάσταση της υγειονομικής περίθαλψης. Οι χρήστες της υγειονομικής περίθαλψης συνεχώς αυξάνονται σε αριθμό. Αυτό οφείλεται από την μια στη γήρανση του πληθυσμού (ως αποτέλεσμα της υπογεννητικότητας και την εκτεταμένη μακροζωία) και από την άλλη η αύξηση του πληθυσμού στην πρόσβαση υγειονομικής περίθαλψης και στις υπανάπτυκτες οικονομίες. Οι δημογραφικές αλλαγές είναι ιδιαίτερα σημαντικές στην Ευρώπη οπού ο πληθυσμός με ηλικία άνω των 60 ετών θα αυξηθεί από τα 150 εκατ. το 2005 στα 200 εκατ. το 2025.(αύξηση 33%). Επιπλέον η αύξηση της γήρανσης του πληθυσμού αυξάνει και τον επιπολασμό των χρόνιων νοσημάτων. Οι άνθρωποι γίνονται ποιο συνειδητοποιημένοι σχετικά με την υγειονομική περίθαλψη και υπάρχει αυξανομένη ζήτηση για την βελτίωση της ποιότητας της. Αυξάνεται εκρηκτικά το κόστος για την περίθαλψη: στις ΗΠΑ βρίσκονται ήδη ένα 15% επάνω του ΑΕΠ, με αύξηση 50% το 2006 από το 2000.Ο ΠΟΥ αναμένει αύξηση δαπανών για την υγεία 11% το 2015 Εικ. 5.1: Οι αναμενόμενη αύξηση των δαπανών της Υγειονομικής Περίθαλψης παγκόσμιος μέχρι το Ως συνέπεια αυτής της αυξανόμενης ζήτησης είναι η έλλειψη ιατρικών επαγγελματιών και κατάλληλων υγειονομικών υποδομών. Η περίθαλψη υγείας από «κλινικό- κεντρική» προς μια «ασθενό- κεντρική» προσέγγιση. Η υγειονομική περίθαλψη χρειάζεται να περάσει από την θεραπεία στην πρόληψη. Η δυνατότητα του ελέγχου των ασθενών με χρόνιες παθήσεις χωρίς να χρειάζονται να φιλοξενηθούν σε νοσοκομείο είναι μια συναρπαστική θέση για τους διεθνής φορείς υγειονομικής περίθαλψης. Είναι ήδη σε εξέλιξη σημαντικές αλλαγές: Υγειονομική περίθαλψη: συνήθως επικεντρωνόταν στην νοσοκομειακή φροντίδα και την θεραπεία (διάγνωση- θεραπεία), από την τελευταία δεκαετία μετακινείται 84

85 85 προς την παρακολούθηση και την έγκαιρη ανίχνευση και διαχείριση χρόνιων παθήσεων, και σαν στόχο έχει να αποφευχθεί τουλάχιστον η εμφάνιση επιπλοκών. Η φροντίδα επεκτείνει τα όρια της και πηγαίνει έξω από το νοσοκομείο και το κλινικό περιβάλλον προχωρώντας προς το σπίτι του ασθενή. Η φροντίδα διευρύνει το πεδίο εφαρμογής της πέραν των περιοχών των ασθενών και περιλαμβάνει την ιδία στήριξη σε άτομα με ειδικές ανάγκες και ηλικιωμένους για μια ανεξάρτητη διαβίωση. Οι άτυποι φροντιστές (συγγενείς, φίλοι, εθελοντές ) διαδραματίζουν σημαντικό ρολό συμπληρώνοντας τα καθήκοντα των ιατρικών επαγγελματιών (επίσημοι φροντιστές). Αυτή η μετάβαση από την υγειονομική περίθαλψη από «κλινικό- κεντρική» σε «ασθενόκεντρική» προσέγγιση προσελκύει την προσοχή της βιομηχανίας. 79 Η συνέχιση της φροντίδας. Η μετάβαση από την κλινική φροντίδα (νοσοκομείο) σε οίκους (οίκος ευγηρίας ) οδήγησε μέχρι την κατ οίκον περίθαλψη. Οδήγησε σε μείωση τους κόστους περίθαλψης και σε υψηλότερο επίπεδο άνεσης των ασθενών και βελτίωσε την ποιότητα ζωής τους όπως δείχνουμε παρακάτω. Εικ. 5.2: Η συνέχιση της φροντίδας στο σπίτι όπως βλέπουμε στο διάγραμμα μείωσε το κόστος νοσηλείας και αύξησε την ποιότητα ζωής ( υγιή ανεξάρτητη διαβίωση και διαχείριση χρόνιων ασθενειών στο σπίτι ). 2. Κατ οίκον φροντίδα Τηλεφροντίδα. Ο όρος «Τηλεφροντίδα» χρησιμοποιείται για τηλεματικές εφαρμογές σε ασθενείς που βρίσκονται στις οικίες τους ή σε ιδρύματα, και οι οποίοι έχουν ήδη μια διαγνωσμένη χρόνια πάθηση που απαιτεί τακτική ιατρική παρακολούθηση. 27 Οι υπηρεσίες τηλε-φροντίδας διακρίνονται σε: Α) Προσωπικά συστήματα συναγερμού (τηλε- φροντίδα 1ης γενιάς), τα οποία ξεκίνησαν 85

86 86 να εφαρμόζονται ήδη από το 1980 και επιτρέπουν σε ηλικιωμένους και σε άτομα με ειδικές ανάγκες να αποστέλλουν κλήσεις βοήθειας μέσω μίας φορητής συσκευής. Οι κλήσεις απευθύνονται σε ένα κέντρο, που στη συνέχεια επικοινωνεί με οικογενειακά πρόσωπα ή καλεί άμεση βοήθεια. Τα προσωπικά συστήματα συναγερμού παρέχονται συνήθως ως υπηρεσίες κοινοτήτων (δήμων) ή ιδιωτικών επιχειρήσεων. Β) Τηλε-φροντίδα 2ης γενιάς, η οποία φέρει μια σειρά αναβαθμίσεων σε σχέση με την 1η γενιά. Η χρήση αισθητήρων πτώσης, κίνησης, καπνού, θερμοκρασίας, κ.α. επιτρέπει την αυτόματη κλήση για παροχή υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας σε περίπτωση ανάγκης. Η τηλε-φροντίδα 2ης γενιάς βασίζεται πάνω στις υποδομές προσωπικών συστημάτων συναγερμού με πρόσθετες υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης. Γ) Τηλε-φροντίδα 3ης γενιάς, η οποία βασίζεται σε νέες αναδυόμενες ΤΠΕ με την ικανότητα να αναγνωρίσουν πιθανά προβλήματα ενός χρήστη πριν ακόμα αυτά εμφανιστούν και να παρέμβουν προληπτικά. Τέτοια συστήματα χρησιμοποιούν εξελιγμένες μεθόδους παρακολούθησης και αναγνώρισης τύπων συμπεριφοράς και δραστηριότητας του ενοίκου. Η Τηλε-υγεία στο σπίτι. Η τηλε-υγεία, όπως προαναφέρθηκε, χρησιμοποιεί ΤΠΕ για την παροχή υπηρεσιών ιατρικής φροντίδας στους χρήστες στο σπίτι (ή και έξω από αυτό). Συμπεριλαμβάνει υπηρεσίες τηλεπαρακολούθησης, τηλε-διάσκεψης και συμβουλής, τηλε-αποκατάστασης, όπως και συσκευές προώθησης της αυτοδιαχείρισης υγείας. Μερικές εφαρμογές τηλε-υγείας μπορούν να λειτουργήσουν ως επέκταση των υποδομών των προσωπικών συστημάτων συναγερμού. Συνήθως όμως αναπτύσσονται και εφαρμόζονται ανεξάρτητα, λόγω της ξεχωριστής γραμμής οργάνωσης υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας και φροντίδας υγείας. 3. Τι είναι η ηλεκτρονική υγεία και φροντίδα; Ο όρος ηλεκτρονική υγεία αποτελεί εξέλιξη του όρου τηλεϊατρική και τηλε-φροντίδα. Η ηλεκτρονική υγεία αποτελεί ένα αναδυόμενο πεδίο στην τομή των επιστημονικών πεδίων της ιατρικής πληροφορικής, της δημόσιας υγείας και της επιχειρησιακής έρευνας, αναφερόμενος στην παροχή υπηρεσιών υγείας και δεδομένων με την χρήση του διαδικτύου και σχετικών τεχνολογιών. Η ηλεκτρονική υγεία αναμένεται να αποτελέσει ένα σημαντικό τμήμα της συνολικής Ευρωπαϊκής αγοράς τεχνολογιών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών στην υγεία. Μέχρι το τέλος του 2010 οι επενδύσεις σε ehealth αναμένεται να αποτελούν το 25% των συνολικών δαπανών σε πληροφορική και τηλεπικοινωνίες στην υγεία. Αρκετές χώρες έχουν διαμορφώσει στρατηγικές υλοποίησης ehealth υπηρεσιών, οι οποίες απαιτούν χρηματοδότηση που ξεπερνά το ποσοστό του 3% των συνολικών εσόδων του τομέα της υγείας. Τέτοιες χώρες είναι η Ιρλανδία, η Δανία, και η μεγάλη Βρετανία. 86

87 87 Η Ολλανδία έχει ήδη φτάσει αυτό το επίπεδο την προηγούμενη δεκαετία και η Γερμανία αυξάνει αντίστοιχα δραματικά τις σχετικές δαπάνες. Οι χώρες της Νοτίου Ευρώπης καθυστερούν, με μια περίοδο υστέρησης που ανέρχεται σε 4-5 χρόνια. Μακροπρόθεσμα αναμένεται ακόμη μεγαλύτερη ανάπτυξη καθώς η χρήση των υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας αρχίζει να επιταχύνεται και αυτές να διαχέονται ευρύτερα. Περιοχές εστίασης για υπηρεσίες ηλεκτρονικής υγείας και φροντίδας. Σύμφωνα με μελέτη που ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 2003 από το Εργαστήριο Ηλεκτρονικής Υγείας του Πανεπιστημίου του Calgary με τίτλο Socio-Economic Impact of Telehealth: Evidence Now for Health Care in the Future, οι υπηρεσίες ηλεκτρονικής υγείας που κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικές αφορούν την από απόσταση διαχείριση χρόνιων παθήσεων (π.χ. χρόνιων καρδιολογικών ασθενών, χρόνιων ασθενών με αναπνευστικά προβλήματα, ογκολογικών ασθενών, διαβητικών, ασθματικών, κλπ). Συγκεκριμένες κατηγορίες οι οποίες διεθνώς φαίνεται να αποτελούν τις πιο ενδεδειγμένες και με αναμενόμενα σημαντικά οφέλη σε σχέση με το κόστος είναι οι κατηγορίες ασθενών με: * Άσθμα * Διαβήτη * Καρδιακές παθήσεις * Φροντίδα ηλικιωμένων (Elder Care) 28 Από την θεραπεία στην πρόληψη, από την παρακολούθηση οξέων επεισοδίων στην μακροπρόθεσμη πολυμετρική παρακολούθηση. Εξ αποστάσεως παρακολούθηση (RPM): γίνεται αποτελεσματικό εργαλείο για την πρόληψη επιπλοκών σε χρόνιους πάσχοντες, γιατί γίνεται συνεχόμενη παρακολούθηση (ασθενείς που χρειάζονται συνεχή παρακολούθηση ζωτικών σημείων αλλά όχι συνεχή νοσηλεία). Καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται συχνά μέσω της ανάλυσης διαφόρων παραμέτρων (πολυμετρική παρακολούθηση). Στήριξη των ηλικιωμένων ατόμων των ατόμων με ειδικές ανάγκες και ειδικές δυσκολίες ώστε να αποτραπούν «εκφυλιστικά» επεισόδια και να μειωθεί η ανάγκη για συχνές νοσηλείες σε νοσοκομείο. Ώθηση των ατόμων να ζουν ανεξάρτητα, επιβραδύνοντας την σωματική και νοητική φθορά. Η μεγαλύτερη στήριξη πρέπει να δίνεται στους άτυπους φροντιστές οπού αποτελούν την επέκταση των επαγγελματιών υγείας στο σπίτι. Στήριξη της υγείας μέσω εφαρμογών που διαχειρίζουν την υγεία τους μέσω της διατροφής και της γυμναστικής.(διατροφική συμβουλευτική, παρακολούθηση βάρους, παρακολούθηση ζωτικών σημείων κατά την άσκηση). 87

88 88 4. ICT - Information and Communications Technologies - Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Η Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας θα επιτρέψει στην Ευρώπη να έχει τον έλεγχο και να διαμορφώσει τις μελλοντικές εξελίξεις στον τομέα των ΤΠΕ, ώστε να πληρούνται οι απαιτήσεις της κοινωνίας και της οικονομίας της. Οι ΤΠΕ αποτελούν τον πυρήνα της κοινωνίας της γνώσης. Οι δραστηριότητες αυτές θα συνεχίσουν να ενισχύουν την επιστημονική και τεχνολογική βάση της Ευρώπης και θα εξασφαλίσουν την παγκόσμια πρωτοπορία της στον τομέα των ΤΠΕ, θα συμβάλουν στην τόνωση των προϊόντων, υπηρεσιών και διαδικασιών καινοτομίας και δημιουργικότητας μέσω χρήσης ΤΠΕ και στην δημιουργία αξίων στην Ευρώπη, και θα διασφαλίσουν την ταχεία μετατροπή των εξελίξεων σε πρακτικά οφέλη για τους πολίτες, τις επιχειρήσεις, τη βιομηχανία και τις κυβερνήσεις. Οι δραστηριότητες αυτές θα συμβάλουν επίσης μείωση του ψηφιακού χάσματος και του κοινωνικού αποκλεισμού. Ο τομέας της υγείας και οι τρεις κύριες βιομηχανίες της, τα φαρμακευτικά προϊόντα, οι ιατρικές συσκευές και η ηλεκτρονική υγεία, κυριαρχούν στους οικονομικοί τομείς όσον αφορά τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και την ανάπτυξη. Η βιώσιμη παράδοση της ποιότητας της υγειονομικής περίθαλψης σε προσιτό κόστος αποτελεί μια σημαντική πρόκληση για τα ευρωπαϊκά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης για διάφορους λόγους, όπως: Οι δημογραφικές αλλαγές και η αυξανόμενη επικράτηση των χρόνιων ασθενειών. Η αναποτελεσματικότητα, η έλλειψη προτύπων,ασφάλειας και έλεγχου ποιότητας. Οι απαιτητικοί πολίτες οι οποίοι απαιτούν καλύτερη ποιότητα περίθαλψης και την κάλυψη για τη χρήση της τελευταίων διαγνωστικών μεσών και θεραπειών. Η τωρινή εστίαση στην θεραπεία και όχι για την πρόληψη. Η μείωση του εργατικού δυναμικού, η διαθεσιμότητα και η προσβασιμότητα των ειδικευμένων νοσηλευτών και ειδικευμένων ιατρών. Τα παραπάνω απαιτούν αλλαγές στον τρόπο που παρέχεται η υγειονομική περίθαλψη και τον τρόπο που οι ιατρικές γνώσεις διαχειρίζονται και μεταφέρονται στην κλινική πρακτική. Τα εργαλεία των ΤΠΕ και οι υπηρεσίες είναι το κλειδί για την υλοποίηση αυτών των αλλαγών σε ένα τέτοιο ευαίσθητο τομέα. Η βελτίωση στα βασικά μέρη των ΤΠΕ και η σύγκληση των ΤΠΕ-νάνο βίο- τεχνολογιών επιτρέπουν την ανάπτυξη σωστικών εφαρμογές με μεγάλες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Οι ΤΠΕ μπορούν να προσφέρουν χρήσιμες δυνατότητες να βελτιωθεί η πρόληψη των ασθενειών και η ασφάλεια της περίθαλψης και να διευκολυνθεί η ενεργός συμμετοχή των ασθενών, ανοίγοντας έτσι νέες δυνατότητες στη διαχείριση της εξατομικευμένης υγεία. Οι πρόσφατες δυνατότητες της μοντελοποίησης, προσομοίωσης και της βιοϊατρικής απεικόνισης, σε συνδυασμό με τις τελευταίες γνώσεις για τις ασθένειες, θα δημιουργήσει μια νέα γενιά προληπτικής ιατρικής. 88

89 89 Μια σειρά κοινωνικών τάσεων θα μεταμορφώσει βαθιά το μέλλον των αγορών των ΤΠΕ για ανεξάρτητη διαβίωση, την ένταξη και τη συμμετοχή. Πρώτον, η γήρανση αρχίζει να αλλάζει το σχήμα των αγορών εργασίας και έχει ήδη επηρεάζει σημαντικά τις ανάγκες για φροντίδα και «διά βίου τη συμμετοχή στην κοινωνία. Η ΤΠΕ της ομάδας άνω των 65 ετών θα βελτιωθεί σημαντικά κατά την επόμενη δεκαετία ICT & Ageing στα πλαίσια του FP7 Cooperation Work Programme : Ο στόχος αυτός επικεντρώνεται στην ρομποτική παροχή υπηρεσιών για τη γήρανση, η οποία εξακολουθεί να είναι μια μακροπρόθεσμη έρευνα σε ανοικτές αρχιτεκτονικές και πλατφόρμες για τη δημιουργία διαλειτουργικών εφαρμογών και υπηρεσίες για ηλικιωμένους, που απαιτούν μεγαλύτερης κλίμακας προγράμματα έρευνας που αφορούν σημαντικούς παράγοντες. Τα θέματα αυτά είναι εκτός του πεδίου εφαρμογής του προγράμματος AAL, η οποία θα απαιτήσει μικρότερης κλίμακας προγράμματα έρευνας που απευθύνονται σε καινοτόμες λύσεις των ΤΠΕ σε συγκεκριμένους τομείς. Service robotics for ageing well: Η ολοκλήρωση και η υιοθέτηση αρθρωτών ρομποτικών λύσεων που έχουν ενσωματωμένα περιβάλλοντα σπιτιού και προσαρμόζονται στις ειδικές απαιτήσεις των χρηστών για την υποστήριξη των ηλικιωμένων και των φροντιστών τους. Αυτές οι ρομποτικές λύσεις πρέπει να υποβάλλονται σε επιχειρησιακό έλεγχο σε πραγματικό περιβάλλον του χρήστη. Παραδείγματα εφαρμογών περιλαμβάνουν τη στήριξη της καθημερινής διαβίωσης και περίθαλψης σε δραστηριότητες στο σπίτι. Οι εργασίες θα πρέπει να οδηγούνται από το φιλόδοξο αλλά εφικτό σενάριο χρήσης με στόχο να επιδείξουν σημαντική αύξηση της αποτελεσματικής φροντίδας και την ανεξαρτησία των ηλικιωμένων. Μείζονες προκλήσεις που πρέπει να εξεταστούν περιλαμβάνουν αυτόνομες ρομποτικές λύσεις self-learning όπου θα ανταλλάσουν πληροφορίες με άλλα αντικείμενα στον περιβάλλοντα χώρο του χρήστη, πλοήγηση σε άγνωστα περιβάλλοντα, ακριβή χειρισμό των σχετικών αντικειμένων και των χρηστών με ρομποτική αλληλεπίδραση, λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις ευχρηστίας των ηλικιωμένων. Θέματα που θα πρέπει να έχουν καλυφτεί για να επιτραπεί η πλήρη λειτουργική επικύρωση, συμπεριλαμβανομένης της αποδοχής των χρηστών, είναι η επαρκή ασφάλεια, η αξιοπιστία και η εμπιστοσύνη, καθώς και ηθικές εκτιμήσεις. Open Systems Reference Architectures, Standards and ICT Platforms for Ageing Well : αυτές θα πρέπει να διευκολύνουν την διαλειτουργικότητα των ολοκληρωμένων συστημάτων και να εξατομικεύονται εύκολα ώστε να παρέχουν προφανή και οικονομικά αποδεκτή υποστήριξη στις υπηρεσίες από άκρη σε άκρη για την ανεξάρτητη διαβίωση, σε έξυπνους χώρους εργασίας και κινητικότητας των ηλικιωμένων και των φροντιστών τους. Οι εργασίες θα πρέπει να επικεντρώνονται στης επόμενης γενιάς ανοικτές λύσεις που θα επιτρέψουν την σωματική και σημασιολογική διαλειτουργικότητα των απαιτούμενων αισθητήρων, συσκευών, υπηρεσιών και συστημάτων για να προωθήσουν «καλό- γήρας». 89

90 90 Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί για την διευκόλυνση των λύσεων που αναπτύσσονται πάνω σε κινητά και σταθερά περιβάλλοντα, με την επαρκή ασφάλεια την υψηλή αξιοπιστία και το χαμηλό κόστος συντήρησης. Αναμενόμενα αποτελέσματα: Αύξηση της αποτελεσματικότητας της περίθαλψης και της παρατεταμένης ανεξαρτησίας και της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων. Ενίσχυση της παγκόσμιας θέσης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας στην ρομποτική παροχή υπηρεσιών για «καλό- γήρας». Ευρεία χρήση των ανοικτών πλατφορμών και εργαλείων για τη δημιουργία και διαχείριση ολοκληρωμένων ΤΠΕ προϊόντων και υπηρεσιών για τη γήρανση, καθώς και εξατομικευμένη υγεία και διαχείριση της ενέργειας στο σπίτι και εν κινήσει. Ενισχύσει της Ευρώπης ώστε να καταστεί παγκόσμιος ηγέτης στον τομέα των ΤΠΕ για την τρίτη ηλικία, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης των παγκόσμιων προτύπων διαλειτουργικότητας στον τομέα. Μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και μεγαλύτερο αντίκτυπο μέσω της συναίνεσης και κοινών στρατηγικών οραμάτων ή RTD roadmaps μεταξύ των σχετικών βασικών ενδιαφερομένων στον τομέα των ΤΠΕ για την τρίτη ηλικία στην Ευρώπη και πέρα Προβλήματα στην κοινή χρήση δεδομένων. Η διαλειτουργικότητα των εθνικών και περιφερικών συστημάτων θα είναι ζωτικής σημασίας για τους κατοίκους της Ευρώπης για την διαχείριση της υγειονομικής μας περίθαλψης. Τα περισσότερα συστήματα που χρησιμοποιούνται σήμερα στα συστήματα υγείας είναι stand-alone έχουν δημιουργηθεί από πολλούς προμηθευτές και είναι ασυμβίβαστα το ένα με το άλλο. Αυτή η έλλειψη διαλειτουργικότητας των συστημάτων πληροφορικής αντιπροσωπεύει ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα στην μεταφορά δεδομένων με ασφάλεια μεταξύ διαφόρων τμημάτων του συστήματος υγείας (και μεταξύ άλλων συστημάτων). Είναι ένα πρόβλημα που δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο περά από τα εθνικά σύνορα αλλά και μεταξύ περιφερειών του ίδιου κράτους. Η Διαλειτουργικότητα δεν είναι μόνο για να παρθούν οι σωστές τεχνολογίες. Αποτελεσματική χρήση των διαλειτουργικών τεχνολογιών μπορεί εύκολα να γίνει αποτελεσματική, με την εισαγωγή της στην ηλ- υγείας και στην εξ αποστάσεως παρακολούθηση ασθενών μέσω των υποδομών των ΤΠΕ, όπου πρέπει ευρέως να επεκταθούν, και να διαχωριστούν από τις πολιτικές διαχείρισης κοινοχρήστων πόρων Η πρόληψη των πτώσεων. Οι περισσότεροι ηλικιωμένοι δυστυχώς δεν είναι αρκετά ενεργητικοί, συμφώνα με το Healthy People 2010 για την υγεία και την προώθηση της πρόληψης των ασθενειών, μόνο το 16% των ατόμων ηλικίας ετών έχουν μια μετρία σωματική δραστηριότητα για τουλάχιστον 30 λεπτά πέντε ή περισσότερες ημέρες της εβδομάδας. Το ποσοστό πέφτει στο 12% για άτομα πάνω των 75 ετών. 90

91 91 Οι ΤΠΕ μπορούν να προωθήσουν την έντονη σωματική δραστηριότητα των ασθενών μέσω κινήτρων για σωματική άσκηση και πρόγραμμα εκγύμνασης. Οι προτεινόμενες λύσεις μπορούν να διαφοροποιηθούν ανάλογα με τον κύριο στόχο των σωματικών ασκήσεων για: Πρόληψη των πτώσεων. Εκπαίδευση για γενική ευεξία και μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Κατάρτιση των ασθενών που πλήττονται από συγκεκριμένες ασθένειες. Οι πτώσεις είναι ένα σημαντικό πρόβλημα υγείας των ηλικιωμένων και αντιπροσωπεύουν τη «νούμερο ένα» αιτία αιφνίδιου θανάτου. Ηλικιωμένα άτομα που πέφτουν μια φορά, είναι δυο έως και τρεις φόρες πιο πιθανό να έχουν μία ακόμα πτώση εντός ενός έτους. Το 20% των ατόμων που είχαν πτώσεις υποφέρουν από τραυματισμούς που μειώνουν την κινητικότητα τους και την ανεξαρτησία τους και αυξάνουν το κίνδυνο για πρόωρο θάνατο. Ο αριθμός των ατόμων που νοσηλεύονται με τραύματα που παρήλθαν από κάποια πτώση είναι πέντε φόρες μεγαλύτερος από ότι για τραύματα από άλλες αιτίες. Η πτώση σε πολλές περιπτώσεις είναι η αιτία που άτομα από την ανεξάρτητη διαβίωση περνούν σε κάποια μορφή πλήρης φροντίδας. Ο φόβος της πτώσης και τα συνεπακόλουθα προβλήματα προκαλούν τους ηλικιωμένους να μειώσουν τις δραστηριότητες τους ως επακόλουθο και την μείωση της ποιότητας ζωής τους. 81 Τα αίτια της πτώσης θα μπορούσαν να συνδέονται με φυσιο-παθολογικές καταστάσεις των ηλικιωμένων ( έλλειψη ισορροπίας, μυϊκή αδυναμία κ.λπ.) ή /και την αλληλεπίδραση του περιβάλλοντος με τους ηλικιωμένους( π.χ. κάποιο άγνωστο εμπόδιο). Λύσεις για την ανίχνευση πτώσεων μπορούν να περιοριστούν στο περιβάλλον του σπιτιού ή να επεκταθούν και κινητές λύσεις που να εφαρμόζονται έξω από το σπίτι. Τέτοιες λύσεις πρόληψης πτώσεων βασίζονται στην ανίχνευση -μέσω αισθητήρων - δεικτών κινδύνου στο περπάτημα τον ηλικιωμένων (ζάλη, δείκτες κόπωσης, μειωμένη ισορροπία) και θέση σε ενέργεια αντίμετρων όταν μια κατάσταση χαρακτηριστεί επικίνδυνη (συνήθως περιορίζεται σε μια αλληλεπίδραση με τον χρήστη, π.χ. ενθάρρυνση του χρηστή να ξεκουραστεί). Στην περίπτωση at home το σύστημα λαμβάνει υπόψη το περιβάλλον και την αλληλεπίδραση των ασθενών με το οικιακό τους περιβάλλον ως πιθανή αιτία πτώσης και μπορεί να έχει προληπτική λειτουργία. Τα συστήματα πρόληψης και ανίχνευσης πτώσης συνδυάζονται με ενεργητικό ή παθητικό σύστημα συναγερμού το οποίο είναι συνδεδεμένο με ένα ιατρικό κέντρο και με κάποιο μέλλος της οικογενείας. Στην περίπτωση κάποιας εξωτερικής κατάστασης το σύστημα θα μπορούσε να περιλαμβάνει τον προσδιορισμό της θέσης που είναι ο ασθενής. Στην περίπτωση που κάποιος είναι σε κίνηση, το περιβάλλον δεν ελέγχεται και δεν υπάρχουν ρεαλιστικές επιλογές για την παρακολούθηση του περιβάλλοντος γύρω από το 91

92 92 χρήστη. Είναι δύσκολο μια κινητή συσκευή να εντοπίσει περιπτώσεις που η πιθανότητα κινδύνου πτώσης για το χρήστη αυξάνονται. Σε αυτή την περίπτωση θα μπορούσε το σύστημα να παρακολουθήσει την δραστηριότητα του χρήστη όπως αναφέραμε και παραπάνω(π.χ. βάδιση). 83,84 Προς το παρόν το πλαίσιο αναγνώρισης περιορίζεται σε πολύ απλούς τύπους (π.χ. περπάτημα, αναγνώριση κάποιου προσώπου, εξωτερική θέση, στον τρόπο στάσης) ή σε εικονικούς. Το πρόβλημα με αυτά τα συστήματα όταν εφαρμόζονται στην πραγματικότητα μπορεί να εντοπιστεί σε τρία κύρια θέματα: 1. Χαμηλή αξιοπιστία ιδιαίτερα έκτος του ελεγχόμενου εργαστηριακού περιβάλλοντος. 2. Η αξιοπιστία των συνθετών συστημάτων αισθητήρων οπού θα πρέπει να προσαρμόζονται σε αυστηρά καθορισμένες θέσεις στο σώμα του χρήστη σε ένα ευρύ φάσμα περιβαλλοντικών θέσεων 3. Χρειάζεται ειδική εκπαίδευση χρήστη για την εκπνόηση τους. 82, Η εκπαίδευση ατόμων με χαμηλές «νοητικές» ικανότητες. Η συχνότητα των ασθενειών που αφορούν την γνωστική λειτουργία αυξάνει κατακόρυφα με την ηλικία. Η γνωστική ικανότητα μπορεί να συνδέεται με διαφόρους παράγοντες όπως είναι η εκπαίδευση, η σωματική λειτουργία και η φτωχή αυτοδιαχείριση της υγείας. 85 Ασθένειες που συνδέονται με την ψυχική υγεία των ηλικιωμένων είναι συνήθως η κατάθλιψη και η νόσος Αλτσχάιμερ. Η κατάθλιψη είναι ένας βασικός παράγοντας για την κατάσταση της υγείας των ηλικιωμένων. Κάποιοι ειδικοί έχουν προβλέψει ότι «η κατάθλιψη θα είναι ο δεύτερος επιβραδυντικός παράγοντας γενικότερα στην υγεία των ηλικιωμένων, λαμβάνοντας υπόψη των συναφών κίνδυνων αναπηρίας και το ποσοστό θνησιμότητας που συνδέεται με την κατάθλιψη». Όσον αφορά την νόσο Alzheimer (AD), σήμερα, περίπου 4 εκατομμύρια Αμερικανοί πάσχουν από AD και ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί σε 14 εκατομμύρια μέχρι το έτος Πέραν από την όλη φροντίδα που χρειάζονται οι ασθενείς με AD, το κοινωνικό φορτίο είναι πολύ βαρύ. Η ρουτίνα και η δυναμική της οικογενείας διαταράσσετε και η φροντίδα των ασθενών στηρίζεται κυρίως στους συγγενείς οπού πέφτει πάνω τους ένα σημαντικό βάρος και άγχος, με αποτέλεσμα να μπαίνει σε κίνδυνο η σωματική και ψυχική τους υγεία. Οι ΤΠΕ μπορούν να βοηθήσουν στην καθυστέρηση και τη μείωση του «νοητικού» επιπέδου και τον αντίκτυπο της στην καθημερινή ζωή των ατόμων που νοσούν. Η στήριξη μπορεί να έχει ως στόχο τους φροντιστές των ατόμων αυτών. Τρόπος στήριξης των ατόμων που έχουν τον ρόλο φροντιστών είναι να ξεπεράσουν τα κοινωνικά προβλήματα απομόνωσης που τους έχουν δημιουργηθεί μέσω τεχνολογιών επικοινωνίας Οι τεχνολογίες επικοινωνιών έχουν θετική επίδραση στην καθημερινή αγωνιά και κατάθλιψη που βιώνουν οι ομάδες μεταξύ φροντιστών (AD). Αυτές οι τεχνολογίες στοχεύουν σε άτομα που νοσούν «έχουν απώλεια μνήμης, προβλήματα προσανατολισμού, δυσκολίες στην εκμάθηση καινούργιων πραγμάτων, με μειωμένες ικανότητες κατά την άσκηση των καθημερινών δραστηριοτήτων). 92

93 93 Έχει αποδεδειχθεί η «νοητική» εξασθένηση των ηλικιωμένων μπορεί να αναβληθεί κα μετριάζεται μέσω της εκπαίδευσης. Έχει αποδειχτεί ότι η παρατεταμένη «νοητική» αδράνεια μπορεί να οδηγήσει στην επιδείνωση «νοητικών ικανοτήτων». Άρα είναι σημαντικό να κρατηθούν οι άνθρωποι σε ένα ανώτερο «διανοητικό» επίπεδο ακόμα και όταν ζουν μόνοι τους για μεγάλες χρονικές περιόδους. Η «διανοητική» κατάσταση ενός ατόμου είναι το αποτέλεσμα των κινητικών δεξιοτήτων και των αντιληπτικών, και τα δυο έχουν αποκομιστεί σε νεότερη ηλικία και συνήθως υπόκεινται σε πτωτική διαδικασία λόγω τις γήρανσης Long Lasting Memories Είναι μια Ευρωπαϊκή προσπάθεια δώδεκα (12) φορέων από έξι (6) διαφορετικές χώρες που έχει ως απώτερο στόχο του έργου LLM (Long Lasting Memories, Αναμνήσεις που Διαρκούν) την ανάπτυξη και δοκιμαστική εφαρμογή μιας ενοποιημένης τεχνολογικής πλατφόρμας, που θα συνδυάζει τις πιο σύγχρονες νοητικές ασκήσεις με σωματική δραστηριότητα, μέσα σε ένα προηγμένο περιβάλλον υποβοηθούμενης διαβίωσης. Ο συνδυασμός νοητικής άσκησης με σωματική δραστηριότητα θα παρέχει αποτελεσματική προστασία ενάντια στη νοητική κατάπτωση της μεγάλης ηλικίας, βελτιώνοντας έτσι ενεργά την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων. Οι υπηρεσίες του LLM θα μπορούν να εγκατασταθούν σε ιδιωτικές κατοικίες, κέντρα ημερήσιας φροντίδας, ή τυπικές ιατρικές δομές, επιτρέποντας τη φυσική και νοητική άσκηση κάτω από εξατομικευμένη επιτήρηση, χωρίς ατυχήματα. Η πλατφόρμα LLM έχει σχεδιαστεί ώστε να περιλαμβάνει τα τρία υφιστάμενα διαλειτουργικά στοιχεία τα οποία εκτελούν συμπληρωματικά και διαδραστικές εργασίες για την παροχή των υπηρεσιών του συστήματος. Independent Living Component (ILC) τη Μονάδα Αυτόνομης Διαβίωσης (Independent Living Component - ILC), η οποία βασίζεται στο σύστημα ehome, το οποίο απαρτίζεται από ένα δίκτυο κατανεμημένων ασύρματων αισθητήρων συνδεδεμένων με ένα κεντρικό σύστημα (την κεντρική μονάδα του ehome). Τα χαρακτηριστικά του περιλαμβάνουν ευφυή μάθηση κανονικών και ασυνήθιστων προτύπων συμπεριφοράς (επικίνδυνες καταστάσεις ή ενδείξεις επικείμενων προβλημάτων υγείας ή κοινωνικών προβλημάτων), ενεργοποίηση συναγερμών κλπ. Cognitive Training Component (CTC) τη Μονάδα Νοητικής Άσκησης (Cognitive Training Component - CTC), που είναι σχεδιασμένη για την παροχή εξάσκησης μέσω εξειδικευμένου λογισμικού. 93

94 94 Physical Training Component (PTC) τη Μονάδα Σωματικής Άσκησης (Physical Training Component - PTC), η οποία περιλαμβάνει συνηθισμένα μηχανήματα γυμναστικής, ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες των ηλικιωμένων. 86, Συσκευές παρακολούθησης και προδιαγραφές. Οι Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) έχουν οδηγήσει στην εμφάνιση νέων, περισσότερο προσβάσιμων προϊόντων και υπηρεσίων που ικανοποιούν τις ανάγκες του πληθυσμού. Οι νέες τεχνολογικές λύσεις για την υγειονομική περίθαλψη έχουν σχεδιαστεί με έμφαση σε έναν ή περισσοτέρους από τους ακολούθους τομείς: Παρακολούθηση και ανάλυση ζωτικών σημείων από το σπίτι ή όταν κάποιος είναι σε κίνηση. Αλληλεπίδραση γιατρού-ασθενή. Παροχές πληροφοριών για την υγεία. Επείγουσα διαχείριση. Κίνητρα για την βελτίωση του τρόπου ζωής και την ευημερία. Στη συνέχεια συνοψίζονται μερικές τεχνολογίες που έχουν αναπτυχθεί για την υγεία σήμερα και οι τρέχουσες τάσεις. Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα από συσκευές για ατομική παρακολούθηση της υγείας. Πιο συνηθισμένες είναι οι συσκευές για την μέτρηση ζωτικών σημείων, για μέτρηση βάρους, παρακολούθηση ΗΚΓ κτλ. Συσκευές : Πιεσόμετρο. Είναι μια συσκευή οπού μετρά την ΑΠ μέσω ενός περιβραχιονίου. Ηλεκτροκαρδιογράφος. Είναι μια συσκευή που ελέγχει τον καρδιακό ρυθμός και γίνεται έλεγχος ηλεκτροκαρδιογραφήματος. Τέτοιες συσκευές παρακολούθησης μπορούν πλέον να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο στο σπίτι αλλά εκτός σπιτιού όταν ο χρήστης κάνει διάφορες δραστηριότητες π.χ. ασκείται. Οι περισσότερες από αυτές της φορητές συσκευές μοιάζουν με ρολόγια χειρός και μπορεί να έχουν ένα ή περισσότερα καλώδια οπού εφαρμόζονται στο στήθος όπου μέσα από αυτά γίνεται η μέτρηση, ενώ η συσκευή ανάγνωσης και μετάδοσης βρίσκεται στον καρπό. Μετρητές Σακχάρου. Είναι συσκευές που μετρούν κατά προσέγγιση την συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα. Οξύμετρα. Αυτές οι συσκευές παρακολουθούν τον κορεσμό του οξυγόνου στο αίμα αλλά και τον σφυγμό. Συσκευή μέτρησης σωματικού βάρους. Μετρούν το σωματικό βάρος και το ποσοστό του σωματικού λίπους. Σπιρόμετρα. Μετρούν τον όγκο την ταχύτητα του αέρα κατά την εισπνοή ή την εκπνοή. 94

95 95 Θερμόμετρα. Ψηφιακά θερμόμετρα όπου μετρούν την θερμοκρασία του σώματος. Αλληλεπίδραση από το χρήστη και τα χαρακτηριστικά των προϊόντων. Οι περισσότερες από τις συσκευές ελέγχου που διατίθενται στην αγορά είναι φορετές και φορητές, με μεγάλες οθόνες ή / και για εύκολη στη χρήση λειτουργικών κουμπιών για την αλληλεπίδραση τους με το χρήστη. Ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά που προσφέρονται επί του παρόντος παρατίθενται παρακάτω: Έχουν μπαταρία σε βολικό μέρος. Έχουν χαμηλό βάρος. Είναι ευέλικτες και διαμορφώσιμες. Έχουν στοιχεία μνήμης και αποθήκευσης. Μεταδίδουν σε πραγματικό χρόνο σε ένα PC, Smartphone, PDA ή το σημείο πρόσβασης για την αποθήκευση και την ανάλυση. Μεταδίδουν σε πραγματικό χρόνο σε ένα κεντρικό κέντρο παρακολούθησης μέσω του διαδικτύου. Ευχρηστία Όπως προαναφέρθηκε, λόγω της διαδικασίας γήρανσης του πληθυσμού, οι ηλικιωμένοι ή άτομα με ειδικές ανάγκες, είναι πολύ πιθανόν να είναι οι τελικοί χρήστες των συσκευών παρακολούθησης της υγείας και οι κατασκευαστές πρέπει να το λαμβάνουν υπόψη και να εστιάσουν σ ' αυτούς κατά το σχεδιασμό των προϊόντων. Άρα χρειάζεται τα προϊόντα και οι λύσεις αυτές, να προσφέρουν στον ασθενή ευκολία στη χρήση. Εδώ είναι μερικά παραδείγματα από τα χαρακτηριστικά που κάνουν αυτό το είδος των προϊόντων εύκολα στη χρήση: Αυτόματη λειτουργία από ένα κουμπί Μεγάλες οθόνες LCD, με κουμπιά και γραμματοσειρές για ευκολότερη προβολή και ανάγνωση των αποτελεσμάτων Ηχητικές και οπτικές υποδείξεις Να αναβοσβήνει φως σε περιπτώσει υπενθύμισης. Άνετη συσκευή και ρυθμιζόμενο περιβραχιόνιο (για συσκευές παρακολούθησης της πίεσης του αίματος) Μετάδοση σε πραγματικό χρόνο σε ένα κεντρικό κέντρο παρακολούθησης μέσω του διαδικτύου Πρότυπα επικοινωνιών Ασύρματη επικοινωνία, όπως το Bluetooth όπου είναι μια κορυφαία τεχνολογία τον τομέα της παρακολούθησης της υγείας στις μέρες μας. Οι περισσότερες συσκευές που διατίθενται στην αγορά παρέχουν σύνδεση μέσω Bluetooth σε ένα υπολογιστή ή ένα PDA, ώστε να γίνει δυνατή η μετάδοση των δεδομένων και η ανάλυση τους. 95

96 96 Κάποιες άλλες μορφές επικοινωνίας είναι : Τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας Wire interface RF σήματα Ασύρματα δίκτυα αισθητήρων Οι πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις με αισθητήρες, χαμηλής κατανάλωσης ολοκληρωμένων κυκλωμάτων, καθώς και οι ασύρματες επικοινωνίες επέτρεψαν το σχεδιασμό χαμηλού κόστους, πολύ μικρών, ελαφριών, και ευφυών φυσιολογικών αισθητήρων. Αυτοί οι κόμβοι είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται, να επεξεργάζονται και να επικοινωνούν. Το αποτέλεσμα της ολοκλήρωσης των εν λόγω κόμβων είναι ασύρματα προσωπικά ή δίκτυα περιοχής σώματος (BANS), και μπορούν να παρέχουν διακριτική παρακολούθηση της υγείας. Τα δίκτυα αυτά επιτρέπουν φθηνή, μη επεμβατική, συνεχή και περιπατητική παρακολούθηση της υγείας. Με τις ερευνητικές δραστηριότητες στον τομέα των Ασύρματων Δικτύων Αισθητήρων (WSN) αναπτύχτηκαν και υλοποιήθηκαν ασύρματη και χαμηλού κόστους παρακολούθηση υγείας στο σπίτι Ευφυή Βιοϊατρικά Ρούχα. Τα ευφυή Βιοϊατρικά ρούχα είναι το αποτέλεσμα του συνδυασμού από λειτουργικά ρούχα και ολοκληρωμένης ηλεκτρονικής προσαρμοσμένα για το σώμα. Αυτά τα ρούχα αρχίζουν να αποτελούν βασικό στοιχείο για την έγκαιρη ανίχνευση των ασθενειών στις μέρες μας. Τα έξυπνα υφάσματα με ενσωματωμένους αισθητήρες μπορούν να παρακολουθούν τις διαφορές λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος. Αυτά τα ρούχα έχουν φτιαχτεί με τέτοια υλικά που είναι φιλικά προς το χρήστη ώστε να επιτρέπεται η παρακολούθηση του για μεγάλο χρονικό διάστημα περιορίζοντας την ανάγκη για συχνές επισκέψεις στα νοσοκομεία. Τα δεδομένα συλλέγονται από φορητούς αισθητήρες,όπου διαβιβάζονται ηλεκτρονικά σε κέντρα τηλεϊατρικής μέσω σταθερών ή ασύρματων δικτύων. Όταν τα δεδομένα υποδεικνύουν την όποια ανησυχία, συναγερμοί ή προειδοποιήσεις παράγονται από το ηλεκτρονικό σύστημα. Η διαδικασία εξοικονομεί χρόνο και αυξάνει την αλληλεπίδραση γιατρού-ασθενή. Ένα τέτοιο ενδιαφέρον έργο είναι και το MyHeart Πλατφόρμες υγειονομικής περίθαλψης. Φορητά συστήματα παρακολούθησης της υγείας επιτρέπουν στο χρήστη να παρακολουθεί από κοντά τις αλλαγές στα ζωτικά του σημεία και παρέχουν ανάδραση για να διατήρηση την βέλτιστη κατάσταση της υγείας του. Όταν ενσωματωθούν σε ένα σύστημα τηλεϊατρικής, τα συστήματα μπορούν να προσφέρουν επικοινωνία με κέντρα περίθαλψης, και να διευρύνουν το φάσμα των λειτουργιών του. Η ενσωμάτωση των διάφορων λύσεων για την 96

97 97 παρακολούθηση της υγείας και της τηλε-φροντίδας και τηλε-ιατρικών συστημάτων συνθέτουν τις πλατφόρμες υγειονομικής περίθαλψης. Αυτές οι πλατφόρμες προσφέρουν σύνδεση μεταξύ ασθενών και υγειονομικού παρόχων υγειονομικής περίθαλψης. Οι χρηστές μπορούν να έχουν πρόσβαση σε εξατομικευμένο περιεχόμενο, μέσω ενός εύκολου προς χρήση user interface υπηρεσίες όπως : Έγκαιρες υπενθυμίσεις για παίρνουν τα χάπια τους. Εκπαιδευτικό υλικό που αφόρα τις ανάγκες περίθαλψης του χρήστη Παροτρυντικά μηνύματα από τους επαγγελματίες υγείας και τους φροντιστές προς τους χρηστές να έχουν υγιεινό τρόπο ζωής. Σύνδεση με τους φίλους και την οικογένεια Επείγουσα διαχείριση, σύστημα προειδοποίησης στο υγειονομικό κέντρο περίθαλψης σε επικίνδυνες καταστάσεις. Πληροφορίες υγείας Υπηρεσίες ψυχαγωγίας Ο στόχος είναι η δημιουργία ολοκληρωμένων λύσεων που παρέχουν υπηρεσίες υγείας για να διευκολυνθεί η ζωή των ανθρώπων που χρειάζονται τη συνεχή παρακολούθηση υγείας και αξιολόγησης της, καθώς και του ευαίσθητου πληθυσμού ειδικότερα Domotic environment control and automation Domotics (Domus πληροφορική), που ονομάζεται επίσης και έξυπνα σπίτια ή οικιακός αυτοματισμός (περιγράφει τη λειτουργικότητα που παρέχεται από ένα ηλεκτρονικό, έξυπνο δίκτυο,ηλεκτρικών συσκευών και συστημάτων ελέγχου, με σκοπό την παρακολούθηση και τον έλεγχο των μηχανικών και φωτιστικών συστημάτων σε ένα κτίριο) είναι ένα πεδίο στο εσωτερικό των σπιτιών, το οποίο ειδικεύεται στις ειδικές απαιτήσεις για την αυτοματοποίηση των σπιτιών και στην εφαρμογή των τεχνικών αυτοματοποίησης ώστε να προσφέρουν άνεση, ασφάλεια του σπιτιού (security) και ασφάλεια της υγείας (safety) των κατοίκων ιδιαίτερα ηλικιωμένων ή ατόμων με ειδικές ανάγκες όπου είναι μια ομάδα ανθρώπων που απαιτεί ιδιαίτερη, θεραπεία και υποστήριξη. Ο έλεγχος του σπιτιού είναι από τις περισσότερο απαραίτητες εφαρμογές που πρέπει να υπάρχουν όταν υπάρχει φυσικό εμπόδιο ως αποτέλεσμα τις γήρανσης ή της αναπηρίας ή αν υπάρχουν χρόνιες παθήσεις. Το domotics είναι ένα «έξυπνο» σπίτι που μπορεί να λαμβάνει υπόψη του την ηλικία του ιδιοκτήτη του. Με αυτήν την προοπτική επιτρέπουν στους ηλικιωμένους να αισθάνονται σίγουροι για το σπίτι γεγονός που συμβάλει στην ποιότητα της ζωής αυτών των προσώπων. Η συνειδητοποίηση της κατάστασης των διάφορων παραμέτρων στο εσωτερικού του σπιτιού (θερμοκρασία, υγρασία, το άνοιγμα ενός παραθύρου.) επιτρέπουν την ρύθμιση των έξυπνων υπηρεσιών. Ιδιαίτερα οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με ειδικές ανάγκες χρειάζονται τέτοιου τύπου σπίτια. Μια πτυχή για όλους τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη από υποστήριξη στην καθημερινή τους ζωή και στις δραστηριότητες τους είναι να παραμείνουν ενεργοί στη κοινωνική τους ζωής πάρα των ενδεχόμενων περιορισμών. Ο οικιακός αυτοματισμός έχει σχεδιαστεί κυρίως 97

98 98 για άτομα με διαφορών ειδών προβλήματα και περιορισμούς, όπως οι ηλικιωμένοι μπορεί να μην έχουν μια συγκεκριμένη ασθένεια αλλά για παράδειγμα μπορεί ελαφρώς να χάνουν την μνήμη τους και δεν μπορούν να θυμηθούν αν έχουν κλειδώσει την πόρτα τους ή όχι. Ωστόσο μερικά από αυτά τα συστήματα δεν είναι κατάλληλα για ορισμένα άτομα της κατηγορίας αυτής, όπως ηλικιωμένοι με μειωμένη σωματική δραστηριότητα. Για όλους εμάς ένα τέτοιο σπίτι θα έφερνε άνεση και βελτίωση της ασφάλειας,όμως για τα άτομα με αναπηρία αποτελούν ένα προσβάσιμο και χρήσιμο εργαλείο για τον έλεγχο του περιβάλλοντος τους, καθώς και την αύξηση της ασφαλείας αλλά και την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Αυτά τα έργα επικεντρώνονται σε εφαρμογές που επιτρέπουν στα άτομα να είναι σίγουρα και ανεξάρτητα στο σπίτι τους ως ένα μέσο εξασφάλισης της ποιότητας ζωής τους. Αυτός ο στόχος έχει οριζόντιες απαιτήσεις που κάθε πτυχή του οριζοντίου άξονα πρέπει να είναι πλήρης, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον που προσαρμόζεται στις λειτουργικές δυνατότητες των χρηστών. Τα ειδικά αυτά καθήκοντα πρόσβασης είναι το e-health (υγειονομική περίθαλψη) και e-work (ηλεκτρονική εργασία). Τα «έξυπνα» σπίτια μπορούν να δώσουν την ευκαιρία στα άτομα να είναι ανεξάρτητα και έτσι θα μπορέσουν να αποκτήσουν εμπιστοσύνη και αποφασιστικότητα. Προσφέρουν διάφορους τύπους εφαρμογών όπως :συστήματα έκτακτης ανάγκης, φύλαξη του σπιτιού, πρόβλεψη πτώσεων, αυτοματοποιημένα χρονόμετρα και ειδοποιήσεις. Οι εφαρμογές αυτές επιτρέπουν στους κατοίκους τους να νιώθουν ασφάλεια αφού ξέρουν ότι θα έρθει η βοήθεια μέσα σε λίγα λεπτά. Ακόμη αυτά τα συστήματα καθιστούν δυνατό τα μέλη της οικογενείας να παρακολουθούν τα αγαπημένα τους πρόσωπα τους από οπουδήποτε μέσω internet. Ένα «έξυπνο» σπίτι απαρτίζεται από πολλά συστατικά που είναι συγκεντρωμένα παρακάτω: 1. Αισθητήρες 2. Ανιχνευτές 3. Ενεργοποιητές 4. Ρομποτικά συστήματα 5. Συσκευές 6. Τεχνολογίες επικοινωνιών 5. Στοιχεία υπηρεσιών φροντίδας στο σπίτι. ( smart home, smart clothes, gadgets) Smart home (έξυπνο σπίτι) Τα έξυπνα σπίτια αποσκοπούν στην οικοδόμηση μιας αυτόνομης τεχνολογικής υποδομής ικανή ώστε παρακολουθεί συνεχώς άτομα που βρίσκονται στο σπίτι καθώς και τις λειτουργιές των σπιτιών. Στα έξυπνα σπίτια όλο το σπίτι λειτουργεί σαν αισθητήρας και όλος ο χώρος διαβίωσης είναι δυνητικά σε θέση να εξάγει δεδομένα από τους ασθενείς που ζουν στο σπίτι. Τα δίκτυα αισθητήρων χρησιμοποιούν συνήθως : τα παραγόμενα σήματα να 98

99 99 αναλύονται με σκοπό να ενεργοποιήσουν συναγερμούς να δημιουργήσουν ανάδραση ή για να υπενθυμίσουν κάτι στους ασθενείς. Τα δεδομένα από τους αισθητήρες είναι ετερογενή και με διαφορετικό ρυθμό δειγματοληψίας και /ή χρόνο ενεργοποίησης, συνεπώς θα πρέπει να συγχρονιστούν και να γίνει προ- επεξεργασία, προκειμένου να αναλυθούν ως multimodal stream. Στις έξυπνες αυτές εφαρμογές εξακολουθεί να υπάρχει ένας κεντρικός σταθμός αλλά με μεγαλύτερη υπολογιστική ισχύ αφού ο σταθμός πρέπει να λαμβάνει όλα τα σήματα για να τα επεξεργαστεί και να δημιουργήσει την σωστή ανάδραση πριν από την επικοινωνία με τα κεντρικά αρχεία. Δεν υπάρχει κοινό διαθέσιμο πρότυπο για την ανάπτυξη της αρχιτεκτονικής του σταθμού. Μερικές προσεγγίσεις χρησιμοποιούν πρότυπα για να καθορίσουν και να μεταφράσουν κανόνες που περιγράφουν τη συμπεριφορά των έξυπνων σπιτιών. Σε ένα έξυπνο σπίτι οι αισθητήρες διανέμονται παντού και θα πρέπει να είναι όσο λιγότερο δυνατόν θεατοί. Για το λόγο αυτό οι αισθητήρες συνδέονται κατά κανόνα με το σταθμό μέσω μιας ασύρματης σύνδεσης, έτσι μια σημαντική τεχνολογική πτυχή είναι η διάρκεια ισχύος της μπαταρίας των εν λόγω αισθητήρων και ο τρόπος επαναφόρτισης. Οι γιατροί ή οι φροντιστές, θα πρέπει πάντα να μπορούν να έχουν πρόσβαση στα νέα δεδομένα (π.χ. πρόσβαση στο σπίτι σταθμός )ή να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα του ιστορικού του ασθενούς (πρόσβαση στα αρχεία κεντρικού σταθμού). Η πλατφόρμα που χρησιμοποιείται για την προβολή των δεδομένων δεν είναι προς το παρόν τυποποιημένη: υπάρχουν πολλές διαφορετικές λύσεις (ad hoc). Ένα σημαντικό στοιχείο είναι η δυνατότητα της προβολής των δεδομένων από διαφορετικές συσκευές, όπως υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα και PDA. Οι ίδιες συσκευές χρησιμοποιούνται σε περίπτωση ανάγκης ως μέσω επικοινωνίας με το ιατρικό προσωπικό ανάλογα με την ειδοποίηση που παράγεται από το σήμα. Υπάρχουν κάποιες μελέτες που έχουν σαν στόχο την μετάδοση δεδομένων μέσω ειδικών μπουφάν ή μπλουζάκια που έχουν ενσωματωμένους αισθητήρες. Άλλες μελέτες έχουν σαν στόχο να αναπτύξουν αισθητήρες οπού θα μπορεί κάποιος να τους φορέσει με εύλογο χρονικό διάστημα ισχύος, αλλά οι διαστάσεις για φυσιολογικούς αισθητήρες δεν είναι αρκετά μικρή για να παίρνει απαρατήρητη από αυτόν που παρακολουθείται INHOME Ο στόχος του έργου INHOME είναι να παρέχει τα μέσα για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων στο σπίτι, με την ανάπτυξη γενικών τεχνολογιών για τη διαχείριση του εσωτερικού περιβάλλοντος χώρου τους, που αποτελείται από: - Είδη μικροσυσκευών, - Εξοπλισμό ψυχαγωγίας και - Συστήματα αυτοματοποίησης σπιτιού με στόχο να αυξήσουν την αυτονομία και την ασφάλειά τους. 99

100 100 Σε αντίθεση με τις πρακτικές που ακολουθούνταν μέχρι σήμερα, το έργο INHOME επικεντρώνεται στο πρόβλημα της ευέλικτης χρήσης συσκευών διακρίνοντας σε έμπειρους και άπειρους χρήστες και όχι σε ικανούς και ανίκανους χρήστες. Η INHOME Ambient Assisted Living (AAL) (περιβάλλον υποβοηθούμενης διαβίωσης) οι εφαρμογές είναι βασισμένες στην αρχιτεκτονική INHOME RG. Αυτές περιλαμβάνουν: AV και Ακουστικές Υπηρεσίες. Οικιακές Συσκευές με Ευέλικτη Πρόσβαση. Συναγερμούς και Κοινοποίηση των Πληροφοριών. Απόκτηση Δεδομένων Ιατροτεχνολογικών προϊόντων και παρουσίαση. Ψυχαγωγικές και Επικοινωνιακές υπηρεσίες. Εικ. 5.3: Αρχιτεκτονική του δικτύου της εφαρμογής INHOME (κάτω εικόνα) και ο τρόπος σύνδεσης και επικοινωνίας (επάνω εικ.). Σύστημα αυτοματισμού στο σπίτι: Ευέλικτη πρόσβαση στις οικιακές συσκευές. 100

101 101 Αυτοδιάγνωση, αυτόματη διαμόρφωση και υπηρεσίες επισκευής Προγραμματιζόμενες αυτόματες υπηρεσίες για καθημερινές συνήθειες. Οπτικοακουστικές υπηρεσίες Οι A / V χειρισμοί γίνονται μέσω κοινών μηχανισμών και ειδικά σχεδιασμένων τερματικών. Το υποσύστημα του βίντεο αποτελείται συνήθως από ένα μια ΙP- κάμερα που μπορεί να ελέγχεται από το χρηστή αλλά και από το Φροντιστή υγείας Το σύστημα αυτό χρησιμοποιεί μια σύνδεση οπού αυξάνει την αυτονομία και την ασφάλεια. Εικ.5.4:Παραδειγμα εκτατής ανάγκης. Η κάτοικος επικοινωνεί με το ιατρικό κέντρο και η νοσηλεύτρια μέσω υποσυστήματος κάμερας μπορεί να δει και να ελέγξει την κατάσταση ώστε να αποφασίσει για τις επόμενες κινήσεις της (π.χ. να μεταβεί ασθενοφόρο στο σπίτι ). Οι υπηρεσίες που περιλαμβάνει είναι: Ψυχαγωγικές υπηρεσίες Υπηρεσίες πληροφόρησης Υπηρεσίες ειδοποίησης Υπηρεσίες υπενθύμισης INHOME Υπηρεσίες Υγείας Ειδικού τύπου συσκευές με ενσωματωμένο γραφικό περιβάλλον για την μετάδοση των δεδομένων. Αυτές οι συσκευές έχουν βίο- αισθητήρες οπού μπορούν να παρέχουν διαφορές μετρήσεις όπως την καρδιακή λειτουργία, την αρτηριακή πίεση του αίματος τον κορεσμό του οξυγόνου ή το σωματικό βάρος των ηλικιωμένων, ανάλογα με την παρακολούθηση που χρειάζεται ο κάθε χρήστης

102 Smart clothes WEALTHY Το WEALTHY αποτελεί μια καινοτόμο εφαρμογή στο χώρο της παροχής υπηρεσιών υγείας. Είναι ένα φορητό σύστημα παρακολούθησης των ζωτικών στοιχείων του ανθρώπινου οργανισμού επί 24ώρου βάσεως, με σκοπό: Τον έλεγχο της κατάστασης υγείας Την πρόληψη και την έγκαιρη ανίχνευση της ασθένειας Την άμεση ιατρική επέμβαση ανεξαρτήτως γεωγραφικών ορίων Την βοήθεια των χρηστών σε φάση αποκατάστασης Την ενημέρωση των χρηστών για την πορεία της υγείας τους Την μείωση των οικονομικών δαπανών των χρηστών Έχει ως μέλημα την άνεση, καθώς και τη βελτιστοποίηση της αυτονομίας και της ποιότητας ζωής του χρήστη, με την χρήση τεχνολογιών νέας γενιάς. Το σύστημα WEALTHY βοηθά τους ασθενείς κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης ή δρα προληπτικά εξασφαλίζοντας συνεχή ευφυή έλεγχο σε χρήστες που λειτουργούν σε ακραίες και επικίνδυνες συνθήκες εργασίας, όπως σώματα ασφαλείας, πυροσβέστες, στρατιωτικούς κλπ. Το WEALTHY χρησιμοποιεί σύγχρονα εργαλεία υψηλής τεχνολογίας όπως: Έξυπνους αισθητήρες υπό μορφή ινών και νημάτων Προηγμένες τεχνικές επεξεργασίας σημάτων Σύγχρονα συστήματα τηλεπικοινωνιών Ασύρματα δίκτυα τρίτης γενιάς 3G, GPRS, Bluetooth Τα παραπάνω είναι ενσωματωμένα σε μια υφαντική πλατφόρμα και μέσω της ανάπτυξης ενός προηγμένου τεχνολογικά συστήματος ελέγχου και διαχείρισης δεδομένων, γίνεται η τοπική επεξεργασία των σημάτων από μια μονάδα υποστήριξης απόφασης. Το σύστημα αποτελείται από 3 μέρη: Το χαμηλού κόστους, μη επεμβατικό, Έξυπνο Ένδυμα, με ενσωματωμένους στο ύφασμα αισθητήρες, οι οποίοι λαμβάνουν τα ζωτικά σήματα. Tην Φορητή Μονάδα Ασθενή, η οποία λαμβάνει τα σήματα, πραγματοποιεί την αρχική επεξεργασία τους και τα αποστέλλει μέσω ασύρματου δικτύου, επιτρέποντας κατά συνέπεια τη χρήση του ενδύματος οπουδήποτε, στο σπίτι, στην εργασία, στο νοσοκομείο /κέντρο αποκατάστασης, ή ακόμα και στο πεδίο της μάχης, πυρόσβεσης, κλπ, σε απομακρυσμένο σημείο, δηλαδή από τον σταθμό ελέγχου. Το Πληροφορικό Κέντρο Ελέγχου, όπου τα σήματα φτάνουν με τη χρήση τηλεματικών μέσων και επεξεργάζονται, απεικονίζονται γραφικά σε μορφή φιλική προς το χρήστη και αποθηκεύονται στον Ηλεκτρονικό Φάκελο του χρήστη. 41,

103 103 Εικ.5.5: Μας δείχνει σε ποια σημεία του ενδύματος είναι ενσωματωμένοι οι αισθητήρες και τα ηλεκτρόδια για παρακολούθηση αναπνοής,καρδιακού ρυθμού και για την παρακολούθηση κίνησης. Όπως μπορεί να φανεί από την εικόνα το ένδυμα είναι αρκετά ελαστικό ώστε ακολουθεί τη μορφή του σώματος, χωρίς να ενοχλεί το χρήστη, ενώ τα αγώγιμα στοιχεία είναι όλα ενσωματωμένα στο ύφασμα, ώστε να επιτρέπουν την άνεση και την απόλυτη ελευθερία κινήσεων κατά τη διάρκεια του ελέγχου των σημάτων. Οι εικόνες δείχνουν τα ηλεκτρόδια για την λήψη του ηλεκτροκαρδιογραφήματος και τους αισθητήρες για την κίνηση του θώρακα, τη θέση των αισθητήρων κίνησης. Μετρήσεις αναπνοής Δύο εξωτερικά ηλεκτρόδια χρησιμοποιούνται για να μεταδώσουν ένα ρεύμα υψηλής συχνότητας (50 khz) που επιτρέπουν την μέτρηση της διαφοράς δυναμικού που προκαλείται από την αντίσταση του θώρακα κατά την αναπνοή. Δεδομένου ότι οι αλλαγές της αντίστασης συσχετίζονται με τον όγκο του αέρα που κινείται, η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μέτρηση των αναπνοών. 103

104 104 Εικ. 5.6: Μας δείχνει την θέση όπου είναι τοποθετημένα τα ηλεκτρόδια για την παρακολούθηση της αναπνοής. Μετρήσεις της εσωτερικής θερμοκρασίας και θερμοκρασίας δέρματος Δύο μη-υφαντικοί μικροηλεκτρονικοί αισθητήρες χρησιμοποιούνται για να συλλέξουν την εσωτερική θερμοκρασία και θερμοκρασία δέρματος του χρήστη. Εικ. 5.7: Αισθητήρες για την παρακολούθηση της θερμοκρασίας. Επιταχύμετρο Στη χαμηλή κοιλία (αριστερή πλευρά) είναι τοποθετημένο ένα 2D επιταχύμετρο προκειμένου να ελεγχθεί η θέση του σώματος (στάση, ύπτια, κ.λπ.). Αυτό το επιταχύμετρο μπορεί να μετρήσει και τη δυναμική (π.χ. δόνηση) 104

105 105 Σύστημα Επικοινωνίας Το παρακάτω διάγραμμα επεξηγεί τη ροή δεδομένων από τον χρήστη (έξυπνοένδυμα) προς το προσωπικό ελέγχου (Πληροφορικό Κέντρο Ελέγχου στον οργανισμό παροχής υπηρεσιών). Εικ. 5. 8:Διάγραμμα ροής δεδομένων Φορητή Μονάδα Ασθενή (Personal Patient Unit) Η Φορητή Μονάδα Ασθενή (μεγέθους PDA) εμπεριέχει τα απαραίτητα ηλεκτρονικά για την βελτίωση και απόκτηση των σημάτων των αισθητήρων. Οι ικανότητες προεπεξεργασίας στη Μονάδα επιτρέπουν να εξαγάγουν μερικές βασικές παραμέτρους ώστε να μειώσουν τα στοιχεία που διαβιβάζουν. Τα στοιχεία διαβιβάζονται σε πραγματικό χρόνο στο απομακρυσμένο Πληροφορικό Κέντρο Ελέγχου χρησιμοποιώντας τελεματικούς τρόπους, όπως GPRS, UMTS κλπ, επιτρέποντας τη χρήση του συστήματος πρακτικά παντού. Η Φορητή Μονάδα Ασθενή (εικόνα 4.14) ζυγίζει λιγότερο από 250γρ, και έχει μέγεθος 100mm x 60mm x 20mm και μπορεί έτσι να ταιριάξει σε μια τσέπη του ενδύματος. 44 Εικ.5.9: Φορητή Μονάδα Ασθενή. Μ' αυτό σαν γνώμονα, η Γενική Διεύθυνση της Κοινωνία της Πληροφορίας υποστήριξε αρχικά τη δημιουργία ενός πρωτότυπου συστήματος, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος Wealthy. Η επιτυχία του άνοιξε το δρόμο για την επόμενη φάση: το πρόγραμμα Healthwear, προϋπολογισμού 1,72 εκατομ., στο οποίο συμμετέχουν φορείς από την Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιταλία

106 Healthwear Οι σύγχρονες εξελίξεις στα έξυπνα υφάσματα και στις τεχνολογίες κινητών τηλεπικοινωνιών έχουν ανοίξει τρόπους για την ανάπτυξή νέων υπηρεσιών με εφαρμογές στην υγειονομική περίθαλψη. Ρούχα όπως μια μπλούζα μπορούν να είναι μια υπολογιστική συσκευή. Τέτοια ρούχα θα μπορούσαν να ενισχύσουν άτομα με κινητικά προβλήματα ή να προστατέψουν κάποιον από κλιματολογικές μεταβολές διατηρώντας τον σε σταθερή θερμοκρασία ή ακόμα και να παρακολουθήσουν τα ζωτικά σημεία ατόμων με χρονιές παθήσεις. Το φάσμα τέτοιων εφαρμογών μπορεί να περιλαμβάνει και άτομα που η κατάσταση της υγείας τους είναι άριστη, που απαιτούν ωστόσο προληπτική παρακολούθηση. Ένας διοικητής του στρατού θα είναι σε θέση να παρακολουθήσει μια διμοιρία εφόσον φορούν έξυπνα ρούχα. Επίσης θα μπορούσε κάποιος να εξετάσει την κατάσταση αθλητών. Ποδηλάτες και δρομείς μεγάλων αποστάσεων χάνουν μεγάλο ποσοστό από τα υγρά του σώματος χωρίς να το γνωρίζουν, φορώντας ένα έξυπνο αγωνιστικό ρούχο το προσωπικό υποστήριξης θα ενημερώνει τον αθλητή για τυχόν αφυδάτωση από την παρακολούθηση της θερμοκρασίας και θα τον ενημερώνει προκριμένου να πιει υγρά για την αντικατάσταση τους. 42,43. Εικ. 5.10: Σχηματική αναπαράσταση του Healthwear. Μετρήσεις από το έξυπνο ύφασμα διαβιβάζονται στο διαγνωστικό κέντρο και επεξεργασία. Αν ανιχνευτεί κάποια δυσλειτουργία το ιατρικό προσωπικό θα ειδοποιηθεί από ένα συναγερμό. 42 Αυτή η εφαρμογή έχει στόχο την παροχή μιας υπηρεσίας που παρέχει παρακολούθηση συνεχή της υγείας των ατόμων που είναι σε φάση αποκατάστασης. Οι εθελοντές είναι άτομα με ΧΑΠ και Καρδιοπαθείς

107 Lifebelt Ο βασικός στόχος του Lifebelt είναι η έρευνα, ανάπτυξη κι επικύρωση μιας φορετής συσκευής για την παρακολούθηση των ζωτικών λειτουργιών του εμβρύου και της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η συσκευή αυτή θα αποτελεί ένα εξατομικευμένο σύστημα παρακολούθησης, ασφαλές, εύκολο στη χρήση, αποτελεσματικό και θα παρέχει ποιότητα ζωής συνδυασμένη με συνεχή παρακολούθηση της υγείας. Η συσκευή αποτελείται κυρίως από τρία μέρη: Την πολύ-αισθητήρια ζώνη εγγραφής που τοποθετείται γύρω από την κοιλιά της μητέρας. Την ευφυή αυτοποιημένη μονάδα επεξεργασίας. Τη συσκευή επικοινωνίας (communication module) η οποία εκπέμπει ασύρματα τα βιο-σήματα που συλλέγονται από τους ασθενείς προς το νοσοκομείο ιατρικό κέντρο που παρακολουθεί την έγκυο. Η ευφυής μονάδα επεξεργασίας και η συσκευή επικοινωνίας είναι ενσωματωμένες σε μια μικρή φορητή συσκευή ( πχ. PDA, Palm Pilot). Επιπλέον, το Lifebelt μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό και με άλλες περιφερειακές συσκευές οι οποίες συλλέγουν πολλές πληροφορίες που αφορούν την έγκυο ( πχ. ψυχολογική κατάσταση, ασυνήθιστα συμπτώματα). Οι πληροφορίες αυτές μαζί με το σύνολο των δεδομένων που αποκτήθηκαν από το Lifebelt αποτελούν μια πλήρη έκθεση εγκυμοσύνης η οποία αποστέλλεται στον παρακολουθών ιατρό. Το Lifebelt είναι ένα ιδιαίτερα προσαρμόσιμο σύστημα. Η συσκευή προγραμματίζεται να λειτουργεί με βάση το προσωπικό προφίλ του χρήστη, έτσι ώστε να ταιριάζει στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Εικ. 5.11: Το Lifebelt. 107

108 Gadgets Στη συνέχεια θα αναφερθούν κάποια παράδειγμα συσκευών τηλεπαρακολούθησης ασθενών και θα γίνει αναφορά σε κάποια βασικά χαρακτηριστικά τους ώστε να γίνει ποιο κατανοητό το θέμα μας Intel Health Guide PHS6000 Συνδέει τους ασθενείς και τους επαγγελματίες υγείας για εξατομικευμένη φροντίδα. Είναι ένα έξυπνο ολοκληρωμένο σύστημα υγείας του ασθενή οπού προωθεί μεγαλύτερο αριθμό ασθενών να λαμβάνουν την αποτελεσματική φροντίδα στο σπίτι τους. Αυτό γίνεται συνδεση των συσκευών που έχει ο ασθενής στο σπίτι με ένα online interface οπού επιτρέπει στους γιατρούς να παρακολουθούν τους ασθενείς και να διαχειρίζονται από μακριά το πλάνο φροντίδας. Επιτρέπει στους ασθενείς να : Συμμετέχουν στην δική τους φροντίδα παρακολουθώντας την κατάσταση της υγείας τους υπό την καθοδήγηση των επαγγελματιών υγείας. Επικοινωνούν με τους επαγγελματίες υγείας Μαθαίνουν και να εκπαιδεύονται για την υγεία και την κατάσταση τους. Παρέχει πολυμεσική εκπαιδευτική βιβλιοθήκη(multimedia Educational Library). Με ποικιλία πολυμεσικού περιεχομένου (κείμενο, βίντεο, εικόνες), όπου μπορεί ο ασθενής να ανατρέξει οποιαδήποτε στιγμή και να έχει πρόσβαση σε θέματα που τον ενδιαφέρουν ή σε διαφόρους οργανισμούς. Ακόμη όταν ο ασθενής είναι σε θέση,ορίζετε από τον επαγγελματία υγείας μια συνεδρίαση για την υγεία, που απώτερο σκοπό έχει την εκπαίδευση. Αμφίδρομη βιντεοκλήση (Two-way Video Calls) Το σύστημα έχει ενσωματωμένη βιντεοκάμερα και επιτρέπει στους επαγγελματίες υγείας να διεξάγουν αμφίδρομες βιντεοκλήσεις με τους ασθενεί τους. Έτσι ενισχύεται η αλληλεπίδραση με τους ασθενείς και μπορεί να παρατηρεί ο γιατρός την εκτέλεση των ειδικών καθηκόντων του ασθενή και να τους παρέχει συμβουλές. Validated Vital Sign Devices Καθίστα δυνατή τη χρήση συσκευών παρακολούθησης ζωτικών σημείων αφού μπορεί και συνδέεται με μια ποικιλία ενσύρματων και ασύρματων συσκευών παρακολούθησης ώστε να γίνει η μέτρηση. Αυτές οι συσκευές έχουν ελεγχτεί και έχουν εγκριθεί γιατί επιτρέπουν την διαλειτουργικότητα με την Intel Health Guide PHS6000. Μπορεί να είναι μετρητές αρτηριακής Πίεσης, μετρητές σακχάρου, οξύμετρα, παλμογράφοι, ζυγαριές που μετρούν το σωματικό βάρος και οι μετρήσεις αυτές μπορούν να ενσωματωθούν ως ένα μέρος των τακτικών μετρήσεων που έχει προγραμματιστεί να γίνονται από τον γιατρό ή σε ad-hoc βάση. 108

109 109 Πρόγραμμα φροντίδας Στον κάθε ασθενή παρέχεται ένα προσωπικό ημερολόγιο και μια λίστα στοιχείων οπού μπορεί να επεξεργαστεί. Αυτό το ημερολόγιο πρόγραμμα φροντίδας έχει δημιουργηθεί από στοιχειά που δημιούργησαν οι ασθενείς και από στοιχειά που δημιούργησαν οι επαγγελματίες υγείας. Ειδοποιήσεις και υπενθυμίσεις ήχου και εικόνας.audio and Visual Notifications and Reminders Ο ασθενείς ειδοποιούνται για τις προγραμματισμένες συνεδρίες με ακουστικό ήχο και με οπτικές υποδείξεις οπού εμφανίζονται στην οθόνη και το φως τους αναβοσβήνει. 71,72,73. Εικ. 5.12:Intel Health Guide PHS6000 Intel Health Guide PHS6000 Technical Specs Communications - RJ-45 connector for broadband network connectivity Peripherals Interface - Wired: 4 USB 2.0 ports; Wireless: Bluetooth* v2.0, Class 1 Audio Input - Integrated microphone Audio Output - Integrated speaker and an optional 3.5mm stereo headset plug Video Capture - Integrated camera (VGA) with privacy cover Power - AC 120/240V, 50/60Hz (external adaptor) Display inch color touch-screen LCD Supported Languages - American English and British English CPU - Intel processor and motherboard Data Storage - 40GB internal password-protected hard disk drive Dimensions (W x H x D)- Approx x 3.5 x 10.5 inches (280 mm x 90 mm x 270 mm) 109

110 110 Weight - Approx. 8.4 lbs (3.82 kg) (excluding peripherals or power adapter) Privacy and Security bit encryption and secure socket layer Other - Activity indicator light; Screen on/off switch; Audio volume controls Honeywell HomMed Genesis DM Remote Patient Care Monitor Αυτή η συσκευή ελέγχει το ρυθμό καρδίας, την αρτηριακή πίεση, και το βάρος όμως μπορούν να συνδεθούν και άλλες περιφερικές συσκευές. Είναι συμβατό με την Honeywell HomMed LifeStream telehealth platform οπού προσφέρει διαδικτυακή πρόσβαση για την αναζήτηση διαχείρισης συμπτωμάτων για συγκεκριμένες ασθένειες (DSSM), και προσαρμόζονται από τη διάγνωση και τα συμπτώματα. Έχει αυτονομημένη δημιουργία και εύκολο στη χρήση interface, οπού οδηγός του ασθενή είναι μια φιλική φωνή οπού δίνει οδηγίες για το κάθε βήμα. Μπορεί να συνδεθεί με το διαδίκτυο για αυτόματες λήψεις του ασθενούς με συγκεκριμένο περιεχόμενο για την διαχείριση της ασθένειας για ενημερώσεις ή και υποδείξεις. Μπορεί να συνδεθεί ασύρματα μέσω (GPRS) για ταχύτερη λήψη του περιρχομένου

111 VitalPoint Home Delphi Medical Vital Signs Monitoring Systems: μπορεί να βοηθήσουν ασθενείς με καρκίνο, καρδιαγγειακές παθήσεις, με διαβήτη, με πνευμονοπάθειες και με νεφρική νόσο. Είναι ένα σύστημα παρακολούθησης οπού βοήθα τους γιατρούς να κάνουν έλεγχο ζωτικών σημείων εξ αποστάσεως μέσω υπολογιστή ή PDA. Η σειρά αυτών των προϊόντων (μια σειρά από ειδικευμένες περιφερειακές συσκευές ) μπορούν να μετρούν την Α.Π. του αίματος,το επίπεδο της γλυκόζης, τους καρδιακούς παλμούς και το μέγεθος τους, την θερμοκρασία, βάρος,ηκγ, καθώς και την κατάσταση της ενδοφλέβιας έγχυσης υγρών. Τα ζωτικά σημεία καταγράφονται και αποστέλλονται αυτόματα στην ιστοσελίδα του Delphi μέσω τηλεφωνικής γραμμής. Ο γιατρός μπαίνει στο σύστημα μέσω υπολογιστή η PDA και ελέγχει τις πληροφορίες από τον έλεγχο του ασθενή εύκολα και γρήγορα. Προειδοποιήσεις ή όρια μπορεί να λαμβάνει η ομάδα περίθαλψης όταν χρειάζεται να δώσουν προσοχή σε κάποιο ασθενή μέσω SMS.Υπενθυμίσεις αποστέλλονται στον ασθενή μέσω της μικρής επιτραπέζιας οθόνης. Έχει σχεδιαστεί για όλους τους ασθενείς ακόμη και για εκείνους που δεν καταλαβαίνουν από την νέα τεχνολογία παρέχοντας τους οθόνη αφής. Οι ασθενείς λαμβάνουν άπλες οπτικές καθώς και λεκτικές οδηγίες κατά την χρήση του εξοπλισμού. 75 Εικ. 5.13: Μας δείχνει το φιλικό περιβάλλον εργασίας αυτής της συσκευής που εμφανίζεται όταν κάποιος μέτρα την Α.Π.( επάνω εικ.). Η άλλη εικόνα μας δείχνει ποιες άλλες συσκευές μπορούν να ενσωματωθούν στο σύστημα για την παρακολούθηση ασθενή. 111

112 ehomecare Είναι μια ασύρματη λύση για κατ οίκον νοσηλεία. Το σύστημα χρησιμοποιεί την πύλη της ehit's ένα αποτελεσματικό και ασφαλές εργαλείο που μεταφέρει δεδομένα από διαφορετικές συσκευές μέτρησης στην μονάδα φροντίδας υγείας μέσα από πλατφόρμες κινητών τηλεφώνων αλλά και ασύρματων δικτύων GSM/GPRS/3G. Το ehomecare συλλέγει απευθείας τα αποτελέσματα των μετρήσεων από διαφορετικές συσκευές μέτρησης χωρίς να χρειάζεται να γίνει εισαγωγή με το χέρι. Η λύση αυτή εξασφαλίζει ότι τα αποτελέσματα είναι αληθή και ότι μεταφέρονται με ασφάλεια στην μονάδα υγειονομικής περίθαλψης και στο σύστημα πληροφοριων. 76 Εικ. 5.14: Το ehomecare συλλέγει και μεταφέρει δεδομένα από διαφορετικές συσκευές μέτρησης στην μονάδα φροντίδας υγείας μέσω και από πλατφόρμες κινητών τηλεφώνων αλλά και ασύρματων δικτύων (επάνω εικ.). Η άλλη εικόνα (κάτω) μας παρουσιάζει τον τρόπο ροής δεδομένων. Αρχικά συλλέγονται τα δεδομένα μέσω συσκευών παρακολούθησης ασθενών, μετά μέσο ασύρματων δικτύων τα δεδομένα μεταφέρονται στην πύλη ehit's, από εκεί μεταφέρονται τα δεδομένα στο Ιατρό νοσηλευτικό κέντρο σε πραγματικό χρόνο όπου από εκεί παράγονται οι προειδοποιητικές συστάσεις αν χρειάζεται προς τον ασθενή ή προωθούνται τα δεδομένα προς αλλά υποσυστήματα όπως ο φάκελος υγείας, η ενσωματώνονται σε ένα ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα νοσοκομείου και προωθούνται προς άλλα πληροφοριακά συστήματα. 112

113 Πρωτότυπες εφαρμογές παρακολούθησης υγείας κατ οίκον με την χρήση δικτύων αισθητήρων Εφαρμογή παρακολούθησης καθημερινών δραστηριοτήτων.( Caregiver s Assistant) Έχει σχεδιαστεί για να παρακολουθεί τις κινήσεις των ηλικιωμένων στα σπίτια τους. Το σύστημα δουλεύει εξοπλίζοντας διαφορά ειδή του σπιτιού του χρήστη ( φιαλίδια φαρμάκων, κλειδιά, οδοντόβουρτσες ) με RFID ετικέτες (tags). Οι ετικέτες αυτές μαζί με τις ετικέτες που έχει ο χρηστής στο χέρι του μας επιτρέπουν να παρακολουθούμε σε πραγματικό χρόνο ποιο αντικείμενο έχει σηκώσει. Οι χρονοστάμπες, η διάρκεια και τα πρότυπα χρήσης εκβάλλονται από την σύγκριση των δεδομένων με την αρχική τους τιμή. Όλες οι πληροφορίες καταγράφονται αυτόματα στις ηλεκτρονικές καθημερινές μορφές δραστηριοτήτων, και παρουσιάζονται σε μια εφαρμογή υπό την μορφή γραφημάτων και διαγραμμάτων. Έτσι οι επαγγελματίες υγείας είναι σε θέση να παρακολουθούν αν υπάρχουν αποκλίσεις από την φυσιολογική δραστηριότητα των ατόμων. Ένα τέτοιο σύστημα μπορεί να είναι χρήσιμο σε άτομα με ειδικές ανάγκες. Υπάρχει εγκατεστημένο δίκτυο σε όλο το σπίτι και όταν ο χρηστής όταν σηκώνει ένα αντικείμενο η ετικέτα που έχει πάνω του επικοινωνεί με αυτή του χρήστη. Τα δεδομένα που προκύπτουν πηγαίνουν σε έναν αναγνώστη στο εσωτερικό του σπιτιού του χρήστη. Αυτός μπορεί να είναι ένας υπολογιστής που συνδέεται στο διαδίκτυο. Τα δεδομένα δηλαδή, μεταδίδονται μέσω της ετικέτας RFID στον αναγνώστη και από κει στον ειδικό επαγγελματία υγείας που παρακολουθεί τα δεδομένα. Η σειρά των δεδομένων που εισέρχονται στο σύστημα έχει μετατραπεί μέσω ενός ενεργού συστήματος «tracking» οπού χρησιμοποιεί δυναμικά δίκτυα «Bayesian» και τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης ώστε οι εκτιμήσεις των πληροφοριών να έχουν νόημα, για να καταλαβαίνουν οι επαγγελματίες ποιες δραστηριότητες κάνουν οι άνθρωποι στο σπίτι. 113, Εφαρμογή ανίχνευσης πτώσης και παρακολούθησης κίνησης.(hipquard) To ( HipQuard) είναι μια εφαρμογή που έχει αναπτυχθεί για την ανάρρωση των ασθενών που έχουν υποβληθεί σε επέμβαση στο ισχίο. Είναι ένα σύστημα παρακολούθησης της στάσης του σώματος.το καινοτόμο σύστημα έχει 3-άξονα επυταχύμετρα και 3-άξονους μαγνητικούς αισθητήρες που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση της θέσης του ισχίου και του ποδιού του ασθενούς και της περιστροφής. Επιπλέον έχει ενσωματωμένους αισθητήρες στην σόλα του παπουτσιού για να μετρούν την δύναμή μεταξύ παπουτσιού και ποδιού. 113

114 114 Η κεντρική μονάδα συλλέγει και επεξεργάζεται τα δεδομένα από τους αισθητήρες και παράγει ένα «ηχητικό σήμα» όταν η θέση του ισχίου ή το φορτίο βάρους προς τη χειρουργημένη πλευρά πλησιάζει τα όρια που έχουν θέσει οι επαγγελματίες υγείας. Οι αισθητήρες είναι ενσωματωμένοι στο ένδυμα και βοηθούν στην διακριτικότητα και την άνεση του συστήματος. 115 Εικ. 5.15:HipQuard 6.3. Εφαρμογή για την παρακολούθηση λήψης φαρμάκου κατ οίκον.( ipackage) Το σύστημα είναι ικανό εξ αποστάσεως να παρακολουθεί την λήψη φαρμάκου και να παρακολουθεί και τα ζωτικά σημεία ασθενή. Η πρωτότυπη έξυπνη συσκευασία λέγεται ipackage. Είναι διαφορετική από αυτές τις συσκευασίες που επισυνάπτονται από RFID ετικέτες, αφού χρησιμοποιεί Controlled Delamination Material (CDM) films με πρόσθετα κυκλώματα ελέγχου. Το film (CDM) είναι κατασκευασμένο από τρία στρωματά από λεπτά φύλλα αλουμινίου τα κάτω και τα πάνω επίπεδα, και από ένα συγκολλητικό μεσαίο στρώμα φτιαγμένο από ηλεκτροχημικό υλικό. Όταν μια υψηλότερη τάση, από ότι συνήθως, εφαρμόζεται στο κάτω και στο πάνω στρώμα, τότε μια ηλεκτροχημική αντίδραση συμβαίνει στο μεσαίο στρώμα. Όταν η τάση εφαρμόζεται για ορισμένο χρονικό διάστημα το στρώμα ηλεκτροχημικό στρώμα καταστρέφεται. Για αυτό το ipackage είναι σφραγισμένο με film (CDM), και θα ανοιχθεί μόνο από την ειδική συσκευή ελέγχου η όποια εμπεριέχει και τον έλεγχο της δόσης. Ο προσδιορισμός των σωστών χαπιών γίνεται με αισθητήρα RFID. Το ipackage φαίνεται στην παρακάτω εικόνα. 114

115 115 Εικ. 5.16: Το ipackage. 115

116 116 Κεφάλαιο 6 1. Τηλεφροντίδα στην Ελλάδα Το παράδειγμα του νοσοκομείου «Σωτηρία» Το νοσοκομείο «Σωτηρία», ένα τριτοβάθμιο δημόσιο νοσοκομείο με διδακτικό έργο, δυναμικότητας 800 κλινών, εξυπηρετεί σε σημαντικό βαθμό ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά, καρδιολογικά, ογκολογικά κ.α. νοσήματα. H Μονάδα Τηλεϊατρικής ξεκίνησε τη λειτουργία της το Μάρτιο του 1999, ως μία Μονάδα με ερευνητικό και θεραπευτικό ρόλο, με στόχο την υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών στην καθ ημέρα κλινική πράξη, με ιδιαίτερη έμφαση στις παρακάτω δραστηριότητες: Ολοκληρωμένη κατ οίκον και κοινοτική παρακολούθηση και φροντίδα Ταχεία έξοδο από το νοσοκομείο και κατ οίκον νοσηλεία (early discharge and home hospitalization) Κατ οίκον αποκατάσταση (Home based rehabilitation) Παρακολούθηση και υποστήριξη εξ αποστάσεως (Telemonitoring) Προσωπικά και φορητά συστήματα παρακολούθησης (M-health) Διαχείριση χρόνιων νόσων (Chronic Disease Management) Η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών που νοσηλεύονται στο Νοσοκομείο ανήκουν στην ευπαθή κοινωνική ομάδα των χρονίως πασχόντων ηλικιωμένων ασθενών με χαμηλό επίπεδο εισοδήματος που απευθύνεται αποκλειστικά στο δημόσιο σύστημα υγείας και κοινωνικής φροντίδας. Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό από αυτούς εμφανίζουν διαφόρου βαθμού ανικανότητα και αναπηρία στις καθημερινές τους δραστηριότητες, κοινωνική απομόνωση και κατάθλιψη. Η πορεία της νόσου των ασθενών αυτών χαρακτηρίζεται από πολλαπλές επισκέψεις στα τμήματα επειγόντων περιστατικών και επανειλημμένες εισαγωγές στα δημόσια νοσοκομεία. Η κατάσταση αυτή γίνεται πολύ πιο σοβαρή για εκείνους που διαμένουν σε απομονωμένες περιοχές ή σε μικρά νησιά του Αιγαίου, απ όπου συχνά η διακομιδή τους σε νοσοκομείο είναι πολύ δύσκολη λόγω κακών καιρικών συνθηκών. 116

117 117 Εικ. 6.1: Η διασύνδεση διαφόρων φορέων μέσω της Μονάδα Συντονισμού του Σωτηρία με κέντρο την κατ οίκον παρακολούθηση. Έτσι η εισαγωγή και χρήση των νέων τεχνολογιών στην καθημερινή κλινική πράξη αποτελεί από ιατρική και κοινωνική άποψη την ενδεικνυόμενη λύση που μπορεί να ενισχύσει την ευαίσθητη αυτή ομάδα ασθενών, αλλά και να επιφέρει ικανή αποσυμφόρηση στο δημόσιο σύστημα παροχής φροντίδας υγείας και κοινωνικής υποστήριξης. Με βάση τα παραπάνω, οι κύριοι στόχοι της Μονάδας είναι: Να μεταφέρει υψηλής ποιότητας υπηρεσίες στο άμεσο περιβάλλον των ασθενών αυτών (οικία κοινότητα), προσφέροντας συνεχιζόμενη και ολοκληρωμένη παρακολούθηση και φροντίδα υγείας και κοινωνικής υποστήριξης. Να φέρει κοντά το ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό του Νοσοκομείου με επιστήμονες του τεχνολογικού, ακαδημαϊκού και κοινωνικού τομέα, δημιουργώντας πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα από τη σύμπραξη αυτή. Να ευαισθητοποιήσει και να κινητοποιήσει το ενδιαφέρον όλων των συναφών φορέων, και να δημιουργήσει την απαραίτητη κρίσιμη μάζα ικανή να επηρεάσει τα κέντρα λήψης αποφάσεων για την περαιτέρω υιοθέτηση των ηλεκτρονικών υπηρεσιών υγείας. Να συμμετάσχει στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι μέσα από συνεργασίες σε εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης. Για την επίτευξη των στόχων, χρησιμοποιούνται η υποδομή της Μονάδας και διάφορα 117

118 118 φορητά συστήματα με δυνατότητα σύνδεσης ιατρικών συσκευών, που μπορούν να παραμένουν στο σπίτι του ασθενούς, να βρίσκονται σε κέντρα πρωτοβάθμιας φροντίδας ή να καλύψουν τις ανάγκες της νοσηλευτικής επίσκεψης κατ οίκον. Οι διάφορες τεχνολογικές λύσεις που χρησιμοποιούνται εξασφαλίζουν: Την αμφίδρομη διαδραστική οπτικοακουστική επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο, που επιτρέπει στον ασθενή να «συναντά εικονικά» το γιατρό του και να τον βλέπει στην οθόνη του, κατά τη διάρκεια προγραμματισμένων ή έκτακτων νοσηλευτικών επισκέψεων. Τη μετάδοση σε πραγματικό χρόνο βιοσημάτων του ασθενούς (ηλεκτροκαρδιογράφημα, σπιρομέτρηση, οξυμετρία, αρτηριακή πίεση, ήχοι ηλεκτρονικού στηθοσκοπίου, βάρος, επίπεδα γλυκόζης αίματος), τα οποία συλλέγονται αυτόματα από τις ιατρικές συσκευές και αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό ιατρικό φάκελο του ασθενούς, που βρίσκεται στην κεντρική βάση δεδομένων της Μονάδας Τηλεϊατρικής. Ο έλεγχος της βάσης δεδομένων γίνεται μέσα από ένα ειδικά σχεδιασμένο σύστημα διαχείρισης. Τη διαρκή παρακολούθηση ιατρικών βιοσημάτων, μέσω πρωτοποριακών και καινοτόμων τεχνολογικά, μη επεμβατικών βιοϊατρικών ενδυμάτων (wearable systems), που επιτρέπουν την αδιάλειπτη μετάδοση ηλεκτροκαρδιογραφήματος, καρδιακής και αναπνευστικής συχνότητας, κορεσμού αιμοσφαιρίνης, σωματικής δραστηριότητας και θέσης σώματος, τόσο στο σπίτι όσο και εκτός. Ευφυή συστήματα πρόσβασης σε ηλεκτρονικές ιατρικές βιβλιοθήκες μέσω του διαδικτύου, μέσα από λογισμικά διαχείρισης για την αυτόματη παρουσίαση των πλέον πρόσφατων ιατρικών οδηγιών και κατευθυντήριων οδηγιών, που σχετίζονται με το νόσημα του ασθενούς. Εικ. 6.2: Παραδείγματα χρήσης διάφορων τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται στην κατ οίκον παρακολούθηση ασθενή. 118

119 119 Η υποδομή της Μονάδας περιλαμβάνει ένα δίκτυο από 14 θέσεις εργασίας. Οκτώ από αυτές τις θέσεις χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τις ανάγκες της κατ οίκον φροντίδας και αποκατάστασης χρονίως πασχόντων ενώ οι άλλες έξι καλύπτουν τις ανάγκες ποικίλων άλλων εφαρμογών, όπως εικονοδιάσκεψης, διαδικασίας δεύτερης γνώμης, τηλε-εκπαίδευσης κτλ. Οι τηλεπικοινωνιακές υποδομές περιλαμβάνουν δίκτυα υψηλής χωρητικότητας, δορυφορικές συνδέσεις κ.α. Οι κλήσεις διαχειρίζονται από διακομιστή και διεκπεραιώνονται στις αντίστοιχες θέσεις εργασίας. Βασικός στόχος για το σχεδιασμό των υπηρεσιών είναι η υιοθέτηση και αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογιών (enable factors) για την εφαρμογή στην καθ ημέρα κλινική πράξη των σύγχρονων αρχών της διαχείρισης των χρονίων νόσων (Chronic Disease Management) και των κλινικών αλγορίθμων των βέλτιστων πρακτικών (Clinical Pathways). Οι αρχές αυτές αναπτύχθηκαν στις ΗΠΑ στη δεκαετία του 80 και υιοθετούνται στις μέρες μας ολοένα και περισσότερο από τα συστήματα υγείας και κοινωνικής φροντίδας της Ευρώπης. Τα βασικά τους χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν: τον συνεχώς ανανεωνόμενο Φάκελο Υγείας πολίτη / ασθενή την εκπαίδευση του ασθενούς και αυτών που τον φροντίζουν τη συνειδητοποίηση του ρόλου και της ευθύνης τους, με τις αντίστοιχες αλλαγές αντίληψης και νοοτροπίας και συμπεριφοράς τη διευκόλυνση του ασθενούς στην πρόσβαση των υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής φροντίδας την προαγωγή της αυτονομίας του ασθενούς, της κοινωνικής και παραγωγικής του δραστηριότητας την πρόληψη των παροξύνσεων και επιπλοκών της νόσου τη μεταφορά και διάχυση της πληροφορίας και της ειδικής γνώσης στα πολλαπλά σημεία και επίπεδα που κινείται ο ασθενής Για την εφαρμογή των παραπάνω αρχών στην κλινική πράξη, καταλυτικό ρόλο παίζει η χρήση ειδικά εξατομικευμένων για κάθε ασθενή τεχνολογικών λύσεων. Με τη βοήθειά τους, οι υπηρεσίες σχεδιάζονται με ασθενό-κεντρικό και προληπτικό χαρακτήρα, ακολουθούν τον ασθενή σε κάθε στάδιο της πορείας της νόσου του και επαφών και με το σύστημα υγείας και κοινωνικής φροντίδας, συντονίζοντας και ενισχύοντας τις ενέργειες όλων των φορέων. Περιγραφή των υπηρεσιών Αρχική φάση εξωνοσοκομειακής εκπαίδευσης για αυτοδιαχείριση και δημιουργία ηλεκτρονικού φακέλου υγείας Η διαδικασία επιλογής των ασθενών στηρίζεται στο ενδιαφέρον τους και τα χαρακτηριστικά της νόσου τους (μέτριας και σοβαρής βαρύτητας περιπτώσεις). Γίνεται μετά από παραπομπή των θεραπόντων ιατρών των Κλινικών του Νοσοκομείου και σε συνεργασία μαζί τους. Η διάγνωση και η βέλτιστη αντιμετώπιση παρέχεται σε συνεργασία με όλες τις απαιτούμενες για τον ασθενή ιατρικές και παραϊατρικές ειδικότητες (νοσηλευτές, 119

120 120 φυσιοθεραπευτές, κοινωνικούς λειτουργούς, διατροφολόγους, κλινικούς ψυχολόγους, φαρμακοποιούς). Εξατομικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα για τους ασθενείς, για αυτοδιαχείριση και τροποποίηση του τρόπου ζωής, καθορισμός προτεραιοτήτων και μέτρα πρόληψης ώστε να προληφθεί μελλοντική επιδείνωση και παροξύνσεις. Εκτίμηση των αναγκών και του κοινωνικού περιβάλλοντος κάθε ασθενούς, σύνδεση με δομές κοινωνικής φροντίδας Δημιουργία ενός συνολικού θεραπευτικού πλάνου και ενός προγράμματος αδιάλειπτης φροντίδας και διαχείρισης της νόσου για κάθε ασθενή ξεχωριστά. Δημιουργία Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου με εξειδικευμένα εργαλεία διαχείρισης. Χρόνια ολοκληρωμένη κατ οίκον και κοινοτική παρακολούθηση και φροντίδα (home and community based comprehensive and integrated care) Προγραμματισμένη, προληπτική τηλε-παρακολούθηση των ασθενών (με τη χρήση εικονοδιάσκεψης και μετάδοσης βιοσημάτων), καθώς και νοσηλευτικές επισκέψεις κατ οίκον και διαρκής ενημέρωση του ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου. Συστήματα υπενθύμισης και συμμόρφωσης με τη θεραπεία. Παρακολούθηση εξ αποστάσεως στον ύπνο, την άσκηση και στις διακοπές με βιοϊατρικά ενδύματα ( wearable ) Προγραμματισμένες επανεκτιμήσεις εξ αποστάσεως, επιβεβαίωση της συμμόρφωσης με το πλάνο φροντίδας, διορθωτικές κινήσεις, επανενίσχυση του ίδιου του ασθενούς και των θεραπευτών. Έγκαιρη διάγνωση πιθανής υποτροπής ή παρόξυνσης Κινητοποίηση και συντονισμός όλων των εμπλεκομένων φορέων στην φροντίδα του ασθενούς, μέσω του ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου της Μονάδας (θεράπων ιατρός, επαγγελματίες υγείας διαφόρων ειδικοτήτων που ανήκουν σε υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας αλλά και κοινωνικής αλληλεγγύης, φαρμακοποιοί, ασφαλιστικοί φορείς κτλ) Διαδικτυακή επικοινωνία και εκπαίδευση ασθενούς. Κατ οίκον νοσηλεία και ταχεία έξοδος από το νοσοκομείο. Κατ οίκον νοσηλεία από επισκέπτες νοσηλευτές, εφοδιασμένους με τις απαραίτητες διαγνωστικές και θεραπευτικές συσκευές, παρόμοιες με εκείνες που διαθέτουν το Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του Νοσοκομείου, και με την καθοδήγηση του θεράποντος ιατρού και της Μονάδας. Με τη χρήση των παραπάνω ηλεκτρονικών υπηρεσιών υγείας, εξασφαλίζεται η ολοκληρωμένη, συνεχιζόμενη παροχή φροντίδας πλησίον του ασθενούς (οικία και κοινότητα), καθώς επίσης και ο συντονισμός και η αποτελεσματικότητα των δράσεων όλων των εμπλεκομένων φορέων, με παράλληλη αναβάθμιση της ποιότητας και εξορθολογισμό του κόστους

121 HYGEIAnet Ολοκληρωμένο Δίκτυο Τηλεματικών Εφαρμογών στην Υγεία της Περιφέρειας Κρήτη Το έργο «Κρήτη Κέντρο Τηλεματικής, Πληροφοριακή Λεωφόρος Διασύνδεσης Οργανισμών Κρήτης, Κύπρου, και Νότιο-ανατολικής Μεσογείου», το οποίο συντονίζει το Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΠ-ΙΤΕ). Στόχος του έργου αυτού είναι να καταστήσει την Κρήτη μοντέλο περιφερειακής ανάπτυξης τηλεματικών εφαρμογών στην υγεία, στον πολιτισμό, και στην δημόσια διοίκηση. Στα πλαίσια της προσπάθειας αυτής, το Κέντρο Ιατρικής Πληροφορικής και Τηλεματικών Εφαρμογών στην Υγεία του ΙΠ-ΙΤΕ έχει αναπτύξει και σήμερα στηρίζει την αδιάκοπη λειτουργία του HYGEIAnet, ενός ολοκληρωμένου περιφερειακού δικτύου τηλεματικών εφαρμογών και υπηρεσιών, που διασυνδέει όλους τους φορείς του ΕΣΥ στην Περιφέρεια Κρήτης. Η προσπάθεια για την ανάπτυξη του HYGEIAnet έχει να επιδείξει σημαντικά αποτελέσματα έως σήμερα. Έχει καθοριστεί η αρχιτεκτονική αναφοράς για την ανάπτυξη του HYGEIAnet και έχουν επίσης αναπτυχθεί πολλές από τις απαιτούμενες υπηρεσίες της Πληροφοριακής Υποδομής Υγείας. Υποδομές Έχει αναπτυχθεί ένα ανοικτό και επεκτάσιμο δίκτυο ευρείας εμβέλειας στηριζόμενο από δίκτυο κορμού υψηλών ταχυτήτων, το οποίο διασυνδέει τους φορείς όλων των βαθμίδων της ιεραρχίας του ΕΣΥ. Στο δίκτυο αυτό έχουν ολοκληρωθεί και ασυρματικές τεχνολογίες επικοινωνιών, ώστε να γίνει δυνατή η κατ οίκον παροχή υπηρεσιών υγείας. 121

122 122 Εικ. 6.3: Η σύνδεση υγειονομικών φορέων της Κρήτης μέσω υποδομών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών. Κατ οίκον Φροντίδα Υγείας Όσον αφορά την παροχή υπηρεσιών υγείας στο σπίτι, έχει αναπτυχθεί μια καινοτόμος τεχνολογική πλατφόρμα, η οποία υποστηρίζει την τηλε-παρακολούθηση και την τηλεδιαχείριση ασθενών στο σπίτι τους. Η τεχνολογική αυτή πλατφόρμα στηρίζει την αμφίδρομη και σε πραγματικό χρόνο μεταφορά εικόνας και ήχου, καθώς και τον από απόσταση έλεγχο χρήσης και χειρισμό συγκεκριμένων ιατρικών οργάνων (π.χ. δικτυακό στηθοσκόπιο,ψηφιακός ηλεκτροκαρδιογράφος 12 επαγωγών, ψηφιακό σπιρόμετρο, ζυγαριά, κάμερα, κλπ). Η πλατφόρμα έχει αξιολογηθεί τεχνικά και κλινικά στην περίπτωση παιδικού άσθματος, σε συνεργασία με την Πανεπιστημιακή Παιδιατρική Κλινική του ΠΕΠΑΓΝΗ, ενώ προγραμματίζεται η χρήση της και από άλλες κλινικές ειδικότητες για την παρακολούθηση μετεγχειρητικών ασθενών, ασθενών που υποβάλλονται σε περιτοναϊκή κατ οίκον αιμοκάθαρση, ασθενών με διαβήτη, ψυχιατρικών ασθενών, κλπ. Η μέχρι σήμερα αξιολόγηση και γενικότερη εμπειρία ανέδειξε σημαντικά κλινικά, κοινωνικά αλλά και οικονομικά οφέλη Κοινωφελές Μη Κερδοσκοπικό Σωματείο Τηλεειδοποίησης και Βοήθειας στο Σπίτι Η Γραμμή Ζωής είναι η μοναδική Μη Κυβερνητική Οργάνωση στην Ελλάδα που δραστηριοποιείται για πρακτικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι. Ιδρύθηκε το 2006 από μία ομάδα ανθρώπων με επιστημονική γνώση και εμπειρία στο χώρο της κοινωνικής μέριμνας, της σωματικής και ψυχικής υγείας, ευαισθητοποιημένους από τα υπάρχοντα προβλήματα στην οργανωμένη και ουσιαστική στήριξη των ηλικιωμένων. Οι βασικοί στόχοι της ΜΚΟ Γραμμή Ζωής είναι εναρμονισμένοι με τις επιταγές που προκύπτουν από το πρόγραμμα SAFE 21, το οποίο είναι Πανευρωπαϊκό Πρόγραμμα Έρευνας που πραγματοποιήθηκε από τον Δεκέμβριο του 1996 έως τον Νοέμβριο του

123 123 Στόχος του ήταν να διερευνηθεί η δυνατότητα συμβολής της υφιστάμενης Τεχνολογίας Σταθερής Τηλεφωνίας στην εφαρμογή πολιτικής που θα οδηγήσει τις Κοινωνικές Υπηρεσίες για παροχή φροντίδας, προστασίας και ασφάλειας προς τους ηλικιωμένους, στον 21 ο Αιώνα. Η κατάσταση στην Ελλάδα σήμερα: Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία η ευαίσθητη κοινωνική ομάδα των ηλικιωμένων (65 ετών και άνω) αριθμεί ανθρώπους στην Ελλάδα, δηλαδή περίπου το 23% του πληθυσμού της χώρας μας. Το 27% αυτών ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και το 70% λαμβάνει μηνιαία σύνταξη που κυμαίνεται από 400 έως 650. Παραπάνω από το 1/3 του συνόλου, δηλαδή άνθρωποι, ζουν εντελώς μόνοι. Η Πολιτεία με την αρωγή της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει θεσπίσει και λειτουργεί μέσω των Δήμων τα προγράμματα «Βοήθεια Στο Σπίτι». Ωστόσο τα προγράμματα δεν απευθύνονται αποκλειστικά στους ηλικιωμένους, καθώς εξυπηρετούν και άλλες ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, ενώ λειτουργούν συγκεκριμένες ημέρες και ώρες, με συχνότητα επισκεψιμότητας 5ημέρες κατά μέσο όρο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία κενού, το οποίο έρχεται να καλύψει η Γραμμή Ζωής. Όραμα και στόχοι: Όραμά τους είναι ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και η υποστήριξη προγραμμάτων δράσης για την παροχή δωρεάν υπηρεσιών φροντίδας, προστασίας και ασφάλειας στους ηλικιωμένους στην Ελλάδα, με απώτερο στόχο την αξιοπρεπή τους διαβίωση και την εξασφάλιση ποιότητας ζωής, ανεξάρτητα από την οικονομική ή την οικογενειακή τους κατάσταση. Οι στόχοι τους είναι: Η παροχή φροντίδας, προστασίας και ασφάλειας στους ηλικιωμένους μέσω της υπηρεσίας Τηλεειδοποίηση. Η προσφορά ποιότητας ζωής και αξιοπρεπούς διαβίωσης στους ανθρώπους της 3 ης και της 4 ης ηλικίας, που ο σύγχρονος τρόπος ζωής τούς έχει καταδικάσει να ζουν ανενεργοί και στην ανασφάλεια. Μέσω των υπηρεσιών οι ηλικιωμένοι νιώθουν σιγουριά, είναι δημιουργικοί και αποτελούν ενεργά μέλη της οικογένειας τους και της κοινωνίας, χωρίς να αισθάνονται ότι γίνονται τροχοπέδη στις ζωές των άλλων. Ο σχεδιασμός, υλοποίηση και υποστήριξη προγραμμάτων κοινωνικής παρέμβασης ανεξάρτητα από την οικονομική και οικογενειακή κατάσταση των ηλικιωμένων. Η επιστημονική έρευνα για τη γήρανση στην Ελλάδα, η διάχυση της γνώσης στην κοινωνία και η ανάδειξη των προβλημάτων που βιώνουν τα άτομα 3 ης και 4 ης ηλικίας. Η ουσιαστική συμβολή και συνδρομή σε εκείνους που έχουν την ευθύνη φροντίδας και προστασίας για τον ηλικιωμένο γονέα, συγγενή, γείτονα ή φίλο, καθώς μέσα από την υπηρεσία της Τηλεειδοποίησης τους εξασφαλίζεται ασφάλεια και σιγουριά και μετατοπίζεται το βάρος της ευθύνης. Με δραστηριότητες και παρεμβάσεις που ενσωματώνουν την επιστημονική γνώση με την ουσιαστική κοινωνική παρέμβαση, την επικοινωνιακή δύναμη με την αποτελεσματικότητα, θέτει σε συναγερμό όλες τις υπηρεσίες που έχουν ανάγκη οι ηλικιωμένοι ώστε να τους εξασφαλίσουμε αξιοπρεπή διαβίωση και ποιότητα ζωής. 123

124 124 ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΟΥΜΠΙ Η Γραμμή Ζωής μέσω της υπηρεσίας «Τηλεειδοποίηση», δίνει τη δυνατότητα στους ηλικιωμένους να επικοινωνούν άμεσα με το Συντονιστικό Κέντρο Διαχείρισης Κλήσεων, αμφίδρομα και με ανοιχτή ακρόαση, πατώντας απλά ένα φορητό κουμπί, 24ώρες το 24ωρο και όλες τις ημέρες του χρόνου, χωρίς να χρειάζεται να μετακινηθούν από τη θέση τους ή να επιλέξουν οποιοδήποτε αριθμό. Πιο συγκεκριμένα: Ανά πάσα στιγμή και οποιαδήποτε ώρα της ημέρας ο ηλικιωμένος το κρίνει απαραίτητο, πατά μία φορά το κόκκινο κουμπί, που φορά στο χέρι ή στο λαιμό του Το σύστημα e-ppokratis Το σύστημα e-ppokratis είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα τακτικής ιατρικής παρακολούθησης ασθενών και υγιή πληθυσμού. Λειτουργεί κάθε ημέρα όλο το εικοσιτετράωρο και δεν περιορίζεται από τη γεωγραφική θέση τόσο των θεραπόντων ιατρών όσο και των ασθενών τους. Με τρεις κύριους χρήστες - ασθενείς, Θεράποντες Ιατροί και το Κέντρο εποπτείας και άμεσης επέμβασης - προσφέρονται οι εξής βασικές δυνατότητες: Εικ. 6.4: Οι τρεις κύριους χρήστες του συστήματος - ασθενείς, Θεράποντες Ιατροί και το Κέντρο εποπτείας και άμεσης επέμβασης. Δημιουργία και συνεχής ενημέρωση ιατρικού φακέλου ασθενή Ο Ιατρός, κάθε ειδικότητας, δημιουργεί και ενημερώνει τον ιατρικό φάκελο των ασθενών του. Ο φάκελος αυτός ενημερώνεται, αυτόματα, με τις μετρήσεις που αποστέλλουν οι ασθενείς από το χώρο 124

125 125 διαμονής τους. Επίσης, όταν ο ασθενής επισκέπτεται τον Ιατρό του, ο Ιατρός μπορεί να ενημερώσει τον φάκελο με όλες τις λεπτομέρειες που αφορούν στην εξελεγκτική πορεία του ασθενή του. Τέτοιες λεπτομέρειες μπορεί να είναι διαγνώσεις, θεραπείες, συνταγές φαρμάκων, μετρήσεις κλπ. Έτσι με τη διαρκή ενημέρωση, ο Ιατρός έχει πάντα στη διάθεση του την τελευταία ιατρική εικόνα των ασθενών του. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα στοιχεία αυτά είναι διαθέσιμα από οποιονδήποτε σημείο και να βρίσκεται ο Ιατρός (ιατρείο, σπίτι, κλπ). Καταγραφή και αποστολή ιατρικών μετρήσεων εξ αποστάσεως Κατ' αρχήν οι θεράποντες Ιατροί δίνουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες προς τους ασθενείς τους για τη σωστή καταγραφή και αποστολή των μετρήσεων, τη συχνότητα αποστολής, κλπ. Επίσης καθορίζουν τις φυσιολογικές τιμές για κάθε ασθενή. Οι ασθενείς αποστέλλουν με ασφαλή και αξιόπιστο τρόπο, μέσω τηλεφώνου ή ηλεκτρονικού υπολογιστή, τις ιατρικές παραμέτρους οι οποίες καταγράφονται στον ιατρικό τους φάκελο. Τα στοιχεία αυτά είναι άμεσα διαθέσιμα για επεξεργασία και αξιολόγηση από τον θεράποντα Ιατρό τους. Αν κάποια μέτρηση βρίσκεται πέραν από τα ανεκτά όρια (φυσιολογικές τιμές) που έχει θέσει ο Ιατρός ειδοποιείται άμεσα ο θεράπων Ιατρός του ασθενή και ταυτόχρονα και το Κέντρο εποπτείας και άμεσης επέμβασης (ΚΕΚΑΕ). Αν, για οποιοδήποτε λόγο, ο Ιατρός δεν μπορεί να ανταποκριθεί άμεσα τότε επεμβαίνει το ΚΕΚΑΕ. Έτσι προσφέρεται στον ασθενή συνεχής ιατρική παρακολούθηση και άμεση επέμβαση. Κέντρο εποπτείας και άμεσης επέμβασης (ΚΕΚΑΕ) Το σύστημα e-ppokratis εποπτεύεται αδιαλείπτως από το Κέντρο εποπτείας και άμεσης επέμβασης. Είναι στελεχωμένο με ιατρικό και βοηθητικό προσωπικό κατάλληλα εκπαιδευμένο ώστε να παρακολουθεί τη ροή λειτουργίας του συστήματος και να επεμβαίνει όταν κρίνεται αναγκαίο. Ενισχύει το έργο των θεραπόντων Ιατρών και εφόσον αυτοί δεν μπορούν να ανταποκριθούν έρχεται σε επαφή με τους ασθενείς για να προσφέρει τις υπηρεσίες του. Επίσης, κατά περίπτωση, το ΚΕΚΑΕ μπορεί να προσφέρει δεύτερη ιατρική γνώμη στους συνδρομητές του συστήματος. Οπτικοακουστική επαφή μεταξύ ασθενών και Ιατρών ή μεταξύ Ιατρών οι οποίοι βρίσκονται σε διαφορετικά γεωγραφικά σημεία Πρόκειται για μια λειτουργία του συστήματος στην οποία προσφέρεται η δυνατότητα στους χρήστες του να έχουν οπτικοακουστική επαφή. Οι ασθενείς επιλέγουν είτε τον θεράποντα Ιατρό τους είτε το ΚΕΚΑΕ για να συνομιλήσουν. Η ενέργεια αυτή ενδείκνυται όταν ασθενής χρειάζεται ψυχολογική στήριξη. Επίσης ένας Ιατρός μπορεί να έχει οπτικοακουστική επαφή με έναν άλλο συνάδελφό του που είναι συνδεδεμένος στο σύστημα. Η δυνατότητα αυτή είναι χρήσιμη όταν οι Ιατροί θέλουν να συζητήσουν ένα ιατρικό θέμα που τους απασχολεί ή να πάρουν μια δεύτερη ιατρική γνώμη, κλπ. Για τη λειτουργία του συστήματος απαιτούνται τέσσερα διαφορετικά συμβαλλόμενα μέρη: Ιατροί (Φυσικά ή Νομικά πρόσωπα) Το σύστημα προσφέρεται για τις παθολογικές ασθένειες και για τους Ιατρούς που ασχολούνται με χρόνιες παθήσεις. Οι χρήστες αυτοί προσφέρουν συνεχή ιατρική παρακολούθηση στους ασθενείς τους στα πλαίσια της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.. Η σύνδεση στο σύστημα είναι 125

126 126 βεβαίως εφικτή όχι μόνο από τα ιατρεία τους αλλά από οποιοδήποτε σημείο και αν βρίσκονται. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να υπάρχει σύνδεση στο Διαδίκτυο. Για κάθε ασθενή και ανάλογα με τη φύση της ασθένειας, μπορούν να ορίσουν διάφορες ιατρικές παραμέτρους που επιθυμούν να παρακολουθούν, για παράδειγμα πίεση, οξυγόνο αίματος, σφυγμό κλπ. καθώς επίσης και τα επιτρεπτά όρια κάθε μέτρησης. Αν κάποια μέτρηση βρίσκεται εκτός ορίων ο Ιατρός ειδοποιείται αμέσως από το ΚΕΚΑΕ και εφόσον είναι συνδεδεμένος στο σύστημα e- ppokratis απεικονίζεται σχετικό μήνυμα στην οθόνη. Έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν, μέσω του συστήματος με τους ασθενείς τους καθώς επίσης και με συναδέλφους τους στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό μέσω τηλεδιάσκεψης. Ασθενείς Αυτή είναι η δεύτερη κατηγορία χρηστών. Μέσω ειδικών οικιακών συσκευών τηλεμετρίας και σύμφωνα με τις οδηγίες των Ιατρών τους, καταγράφουν τις παραμέτρους που έχει ζητήσει ο ιατρός τους και τις αποστέλλουν αυτόματα στον ιατρικό τους φάκελο για περαιτέρω ιατρική αξιοποίηση και παρακολούθηση. Ανάλογα με τη συσκευή και τις δυνατότητες του ασθενή, η αποστολή των μετρήσεων μπορεί να γίνει είτε μέσω της απλής τηλεφωνικής γραμμής, είτε μέσω του ακουστικού του τηλεφώνου, είτε μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και του Διαδικτύου. Οι ασθενείς έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν μέσω τηλεδιάσκεψης με τους θεράποντες Ιατρούς τους. Κέντρο εποπτείας και άμεσης επέμβασης (ΚΕΚΑΕ) Πρόκειται για τον φορέα νομικού προσώπου ο οποίος είναι αδιαλείπτως συνδεδεμένος στο σύστημα και εποπτεύει τη συνεχή και ομαλή λειτουργία της υπηρεσίας κάθε ημέρα όλο το εικοσιτετράωρο. Οι υπηρεσίες που προσφέρει είναι: -Συνεχής λειτουργία: Το κέντρο λειτουργεί κάθε ημέρα όλο το εικοσιτετράωρο. - Παρακολουθεί τις μετρήσεις των ασθενών: Μέσω των σταθμών εργασίας, παρακολουθεί όλες τις μετρήσεις που βρίσκονται έξω από τα επιτρεπτά όρια (συναγερμοί) και επιλεκτικά παρακολουθεί τις κανονικές μετρήσεις. - Βοηθάει σε κρίσιμες καταστάσεις: Εφόσον πρόκειται για μέτρηση που βρίσκεται εκτός ορίων έρχεται σε τηλεφωνική επαφή με τον θεράποντα Ιατρό του ασθενή για να εξακριβώσει κατά πόσο ο Ιατρός έλαβε γνώση του περιστατικού και έχει ενεργήσει αναλόγως. -Αποστολή ασθενοφόρου ή ελικοπτέρου: Αν κριθεί απαραίτητο φροντίζει για τη μεταφορά του ασθενή στην πλησιέστερη ιατρική μονάδα είτε με ασθενοφόρο είτε με ελικόπτερο. - Δεύτερη ιατρική γνώμη: Εφόσον ζητηθεί από τους θεράποντες Ιατρούς που είναι συμβεβλημένοι με το σύστημα, παρέχει "Δεύτερη ιατρική γνώμη" Προσωπικό νοσηλευτικής και τεχνικής υποστήριξης Πρόκειται για προσωπικό της εταιρίας φροντίζει για την ομαλή λειτουργία του συστήματος όλο το εικοσιτετράωρο. Συντηρεί και παρακολουθεί τη λειτουργία του συστήματος από τεχνικής πλευρά ώστε να είναι διαθέσιμο όλο το εικοσιτετράωρο. 126

127 127 Εικ. 6.5: Αρχιτεκτονική συστήματος e-ppokratis. Για την λειτουργία του συστήματος απαιτείται η παρακάτω υποδομή: 1. Κεντρικό Λογισμικό και Βάση δεδομένων. Το λογισμικό αναλαμβάνει : την διαχείριση των χρηστών, την ασφαλή μεταφορά των ιατρικών παραμέτρων, την καταχώρηση και επεξεργασία όλων των ιατρικών στοιχείων, την αυτόματη ειδοποίηση των ιατρών, την επικοινωνία μεταξύ ασθενών και Ιατρών, την ασφάλεια των ιατρικών φακέλων. Εικ. 6.6: Απεικονίζεται ο τρόπος διακίνησης των δεδομένων στο σύστημα. Ατομικές συσκευές τηλεμετρίας. 127

128 128 Είναι ειδικές άπλες ιατρικές συσκευές και εργονομικές στην χρήση τους. Έχουν τη δυνατότητα καταγραφής και αποστολής ιατρικών παραμέτρων προς το κέντρο καταγραφής μετρήσεων. Είναι όλες εγκεκριμένες κατά CE ή FDA. Η αποστολή των μετρήσεων γίνεται με τους εξής τρόπους: Μέσω απλής τηλεφωνικής γραμμής. Η συσκευή συνδέεται παράλληλα με το τηλέφωνο. Μέσω acοustic coupler. Η συσκευή τοποθετείται επί του ακουστικού. Μέσω Η/Υ.Η συσκευή συνδέεται στη σειριακή πόρτα του. Μέσω κινητού τηλεφώνου. Η συσκευή τοποθετείται πάνω στο κινητό τηλέφωνο. Το σύστημα e-ppokratis είναι ένα εύκολα επεκτάσιμο σύστημα. Δηλαδή μπορούν να ενσωματωθούν απλά και γρήγορα σε αυτό νέες συσκευές τηλεμετρίας ώστε να καλύψουν νέες ανάγκες των συνδρομητών του. Μερικά παραδείγματα συσκευών τηλεμετρίας που χρησιμοποιούνται κατ οίκον ή σε σταθμούς τηλεμετρίας είναι: Ηλεκτροκαρδιογράφος.(12 απαγωγών με 10 ηλεκτρόδια) Πιεσόμετρο Οξύμετρο Σπιρόμετρο (καταγράφονται αναπνευστικοί όγκοι των πνευμόνων PEF,FEV) Μετρητής Σακχάρου.(καταγράφει τις τιμές του σακχάρου στο αίμα.) 2. Σταθμοί τηλεμετρίας. Ο σταθμός τηλεμετρίας είναι δυνατόν να εγκατασταθεί σε περιφερικά ιατρεία ή σε κέντρα υγείας, σε ΚΑΠΗ ή σε οποιοδήποτε άλλο χώρο παροχής ιατρικών υπηρεσιών. 3. Λογισμικό ιατρών. Εικ. 6.7: Σταθμός τηλεμετρίας. 128

129 129 Ειδικό λογισμικό που θα πρέπει να έχουν εγκατεστημένο στους Η/Υ τους οι θεράποντες Ιατροί ή στους σταθμούς τηλεμετρίας οι χείριστες του σταθμού ώστε να λειτουργήσουν και να αξιοποιήσουν το σύστημα e-ppokratis. 4. Λογισμικό ασθενών. Το αντίστοιχο λογισμικό για τους ασθενείς είναι προαιρετικό. Απαιτείται μόνο εφόσον χρησιμοποιούν συσκευές που συνδέονται στον Η/Υ για τη μεταφορά δεδομένων Πρόγραμμα τηλεϊατρικής. Με τον όρο «Τηλεϊατρική» αναφερόμαστε στη διαδικασία λήψης εξετάσεων ασθενών, για παράδειγμα από ένα περιφερειακό ιατρείο, και την αποστολή τους σε κάποιο Κεντρικό Νοσοκομείο με σκοπό την εξέτασή τους από εξειδικευμένους ιατρούς (π.χ. καρδιολόγο). Η «Τηλεϊατρική» βασίζεται στην τεχνολογία της κινητής επικοινωνίας και των ιατρικών μηχανημάτων νέας γενιάς. Οι συσκευές αυτές επιτρέπουν την εξέταση του ασθενή, για παράδειγμα την πραγματοποίηση ενός καρδιογραφήματος, και τη μεταφορά του στο Κεντρικό Νοσοκομείο και συγκεκριμένα σε έναν εξειδικευμένο καρδιολόγο, ο οποίος θα λάβει τις εξετάσεις και θα αποστείλει τη διάγνωσή του με τον ίδιο τρόπο. Για την υλοποίηση της πιλοτικής εφαρμογής, διάρκειας ενός έτους, εξοπλίστηκαν με συσκευές καταγραφής βιολογικών σημάτων (ηλεκτροκαρδιογράφο, σπιρόμετρο, οξύμετρο, πιεσόμετρο, γλυκοζόμετρο) και με μία PDA συσκευή τα περιφερειακά ιατρεία, Νέας Πέλλας, Σίνδου-Κέντρο Υγείας Διαβατών, Κονταριώτισσας-Κέντρο Υγείας Λιτόχωρου, Μαλγάρων καθώς και το Κέντρο Υγείας Σκύδρας. Παράλληλα, το Νοσοκομείο Παπαγεωργίου εφοδιάστηκε με τον κατάλληλο εξοπλισμό (ηλεκτρονικό υπολογιστή), προκειμένου για τη διαχείριση των ιατρικών εξετάσεων. Τα οφέλη για τους ασθενείς είναι η δυνατότητα προληπτικής ιατρικής, αφού καταργούνται οι γεωγραφικοί περιορισμοί και ενισχύεται το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών μέσω της άμεσης πρόσβασης σε εξειδικευμένους ιατρούς. Στους ιατρούς δίνεται η δυνατότητα για καλύτερη διαχείριση των ασθενών, αφού μπορούν να παρέχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες υγείας στην περιφέρεια, ενώ δίνεται και στους ίδιους η δυνατότητα επικοινωνίας με εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό. Το 2007, το πρόγραμμα επεκτάθηκε σε 17 περιφερειακά ιατρεία σε μια προσπάθεια τα οφέλη της Τηλεϊατρικής να επεκταθούν σε όλη την Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό, Ιατροί και νοσηλευτικό προσωπικό από Δήμους - μέλη του Διαδημοτικού Δικτύου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ΟΤΑ - από όλη τη χώρα, καθώς και 4 ειδικευμένοι ιατροί του Ιατρικού Αθηνών, παρακολούθησαν το σχετικό πρόγραμμα εκπαίδευσης στη χρήση συστημάτων τηλεμετρίας. Μετά το πέρας της εκπαίδευσης, οι ιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό των Δήμων, εξοπλίστηκαν με συσκευές καταγραφής βιολογικών σημάτων και συγκεκριμένα ηλεκτροκαρδιογράφο, σπιρόμετρο, οξύμετρο, πιεσόμετρο, γλυκοζόμετρο, καθώς και με μία PDA συσκευή. Την εκπαίδευση, η οποία έγινε με την οργάνωση και την υποστήριξη της Vodafone, πραγματοποίησε, όπως και στο πιλοτικό πρόγραμμα το 2006, το εκπαιδευτικό προσωπικό της Vidavo. 29,

130 130 Εικ. 6.8: Απεικονίζεται ο τρόπος διακίνησης των δεδομένων στο σύστημα Η δράση της «Αμφίκαιας» Μια ελληνική αγροτουριστική μονάδα προχωρεί, με τη στήριξη έμπειρης επιστημονικής ομάδας και της τοπικής αυτοδιοίκησης, στη δημιουργία Κέντρου Τηλεϊατρικής, φιλοδοξώντας να εξελιχθεί σε πόλο έλξης των ενδιαφερομένων για θεραπευτικό τουρισμό, αλλά και σε σημείο προσφοράς στην τοπική κοινωνία. Εικ. 6.9: Παραδείγματα χρήσης διάφορων τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται στην παρακολούθηση ασθενή. Ψηφιακό πιεσόμετρο, σπιρόμετρο, ψηφιακό στηθοσκόπιο και αρκετά άλλα εξειδικευμένα 130

131 131 περιφερειακά επικοινωνούν είτε ασύρματα είτε ενσύρματα με τον φορητό ηλεκτρονικό υπολογιστή (ο οποίος, μάλιστα, διαθέτει ενσωματωμένη κάμερα, για χρήση σε εφαρμογές τηλεδιάσκεψης) της μονάδας τηλεϊατρικής, στο κέντρο που δημιουργήθηκε στο αγρόκτημα «Αμφίκαια», με στόχο τον θεραπευτικό τουρισμό, αλλά και την κοινωνική προσφορά στους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής Ολοκληρωμένο Δίκτυο Τηλεπρόνοιας Δεδομένου ότι ο Δήμος Τρικκαίων λαμβάνει υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες των πολιτών, δημιούργησε ένα ολοκληρωμένο δίκτυο Τηλε πρόνοιας, χρησιμοποιώντας υποδομές τηλεματικής για τη παροχή υπηρεσιών υποστήριξης στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (ηλικιωμένους, ΑΜΕΑ). Ο αριθμός των πολιτών που έχουν εξυπηρετηθεί μέχρι σήμερα είναι περίπου 300 ενώ οι περιπτώσεις που μπορούν να παρακολουθηθούν και να εξυπηρετηθούν είναι αυτές ατόμων με χρόνια καρδιολογική ανεπάρκεια, χρόνια πνευμονολογικά προβλήματα και υπερτασικών. Μέσα από απλά μέσα, τα οποία μπορούν εύκολα να χρησιμοποιηθούν και από τους ασθενείς, γίνεται καταγραφή της εκάστοτε κατάστασης ενώ τα ιατρικά δεδομένα ή τα περιστατικά έκτακτης ανάγκης, αποστέλλονται μέσω τηλεπικοινωνιακής διασύνδεσης και μεταβιβάζονται στο σύστημα πληροφορικής του Νομαρχιακού Νοσοκομείου Τρικάλων ή στον αντίστοιχο ιδιώτη θεράποντα ιατρό που τους παρακολουθεί. Το έργο αυτό δημιούργησε ένα δίκτυο τηλεπρόνοιας, χρησιμοποιώντας υποδομές τηλεματικής, που λειτουργούν στο Δήμο Τρικκαίων για την παροχή υπηρεσιών υποστήριξης στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (ηλικιωμένους, ΑΜΕΑ, άτομα με χρόνιες παθήσεις κλπ). Το πρόγραμμα της ΤΗΛΕΠΡΟΝΟΙΑΣ υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της Κοινωνίας της Πληροφορίας μέσω του γραφείου e-trikala. Το έργο ξεκίνησε πιλοτικά προσφέροντας αρχικά σε 20 άτομα σταθερές συσκευές βιολογικής τηλεμετρίας που επιτρέπουν στον πολίτη να έχει τη δυνατότητα τοποθετώντας στο σώμα του τη συσκευή και απλά με το πάτημα ενός κουμπιού να μπορεί να καταγράφει τα βιολογικά σήματά του (καρδιογράφημα ή σπιρομέτρηση) και εν συνεχεία αυτά να μεταφέρονται στο κέντρο τηλε-πρόνοιας μέσω της τηλεφωνικής γραμμής όλο το 24ωρο. Πλέον 27 πολίτες έχουν προμηθευτεί με φορητές συσκευές - δηλαδή έξυπνα κινητά τηλέφωνα τρίτης γενιάς - τα οποία σε συνδυασμό με μικρές και εύχρηστες συσκευές καταγραφής βιολογικών σημάτων (πιεσόμετρο ή καρδιογράφος) χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση της υγείας τους, μέσα από σύστημα πληροφοριών που 131

132 132 διαθέτει το κέντρο τηλε-πρόνοιας. Πώς δουλεύει το σύστημα Ο πολίτης, τοποθετώντας στο σώμα του τη συσκευή και απλά με το πάτημα ενός κουμπιού μπορεί να καταγράφει τα βιολογικά σήματά του, τα οποία αυτόματα μεταφέρονται ενσύρματα στο κέντρο τηλεπρόνοιας ή ασύρματα με τη βοήθεια του "έξυπνου" κινητού τηλεφώνου είτε στο κέντρο τηλεπρόνοιας ή σε άλλο αποδέκτη επιλογής του (γιατρό, νοσοκομείο κ.λπ.). Η συσκευή είναι εύχρηστη και δεν απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις από τον χρήστη, καθώς με το πάτημα ενός πλήκτρου αποστέλλει στο κέντρο την καταγεγραμμένη πληροφορία (βιολογικό σήμα του πολίτη). Για την επικοινωνία της συσκευής με το κέντρο τηλε-πρόνοιας χρειάζεται η προμήθεια με ευθύνη του πολίτη που την κατέχει, και μιας έξυπνης κάρτας σύνδεσης σε δίκτυο κινητής τηλεφωνίας. Εικ. 6.10: Παράδειγμα διασύνδεσης του προγράμματος Τηλε πρόνοιας. Το πρόγραμμα έχει ως στόχο να αξιοποιήσει τις υπάρχουσες δράσεις πρόνοιας που πραγματοποιούνται σήμερα στο Δήμο Τρικκαίων, αλλά και να τις επεκτείνει σε νέες ομάδες πολιτών με απώτερο σκοπό: Να ολοκληρώσει τις επιμέρους δράσεις του Δήμου Τρικκαίων που αναφέρονται σε θέματα πρόνοιας. Να υποστηρίξει από απόσταση ένα μέρος των πολιτών των Τρικάλων που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. Να αυξήσει το πλήθος των μελών ευπαθών ομάδων που υποστηρίζονται από το Δήμο Τρικκαίων. Την παροχή αξιόπιστης υποστήριξης των ευπαθών ομάδων και την αποτελεσματική διαβίβαση πραγματικών περιστατικών ανάγκης στο Νομαρχιακό Νοσοκομείο. Την αύξηση της γνώσης των πολιτών μελών των ευπαθών ομάδων και των πολιτών του Δήμου Τρικκαίων γενικότερα ως προς τις δράσεις πρόνοιας, αλλά και ως προς τα οφέλη της τηλε-πρόνοιας. Την εξαγωγή εμπεριστατωμένων συμπερασμάτων ως προς τις ανάγκες πρόνοιας στο Δήμο Τρικκαίων 132

133 133 Στα πλαίσια της επιτυχημένης λειτουργίας του προγράμματος «Τηλε- πρόνοια», ο Δήμος Τρικκαιών και το e-trikala πέρασε σε δεύτερη φάση υλοποίησης του έργου. Συγκεκριμένα η πρώτη φάση αφορούσε στην πιλοτική λειτουργία του προγράμματος, δημιουργώντας ιστορικό των ηλικιωμένων που φιλοξενούνται στα Κ.Α.Π.Η. της πόλης και σε αυτούς που συμπεριλαμβάνονται στο πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι». Οι μετρήσεις που πραγματοποιούνται αφορούν την αρτηριακή πίεση, καρδιογράφημα και σπιρομέτρηση. Στην δεύτερη φάση ενσωματώθηκε στο πρόγραμμα το Γ.Ν. Τρικάλων ώστε να υπάρχει παρακολούθηση από γιατρούς και άμεση αντιμετώπιση πιθανών περιστατικών. 23 Επέκταση υπηρεσιών σε 10 Δήμους Εικ. 6.11: Διάγραμμα ροής δεδομένων του συστήματος. Ο Δήμος Τρικκαίων, έχοντας ήδη λειτουργηθεί το πρόγραμμα έχει αποκτήσει την εμπειρία και την τεχνογνωσία και προκειμένου να την αξιοποιήσει σχεδίασε την επέκταση των υπηρεσιών τηλεπρόνοιας, σε συνεργασία με 10 όμορους Δήμους της Κεντρικής Ελλάδας. Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέλεξε μέσα από διαδικασία αξιολόγησης και μετά από σχετική εξουσιοδότηση του Υπουργείου Υγείας τον Δήμο Τρικκαίων ως συντονιστή του Προγράμματος Τηλεφροντίδας της Ψηφιακής Κοινότητας των 11 Δήμων της Κεντρικής Ελλάδας, σε συνεργασία με την 5η Υγειονομική Περιφέρεια Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας, ως φορείς υλοποίησης του εθνικού σκέλους του ευρωπαϊκού προτύπου οργάνωσης υπηρεσιών τηλε-ιατρικής χρόνιων νοσημάτων, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Renewing Health. Οι 11 Δήμοι οι οποίοι συμμετέχουν στην Ψηφιακή Κοινότητα Κεντρική Ελλάδας είναι οι Δήμοι Λαρισσαίων, Ιωαννιτών, Βόλου, Τρικκαίων, Λαμιέων, Κοζάνης, Κατερίνης, Βέροιας, Ν. Ιωνίας, Καρδίτσας και Γρεβενών. Το εγχείρημα περιλαμβάνεται στην πρόταση που υποβλήθηκε από το e- trikala στην αρμόδια επιτροπή αξιολόγησης των έργων του επιχειρησιακού προγράμματος «Ψηφιακή Σύγκλιση» πέντε Τεχνικά Δελτία Προτεινόμενων Πράξεων στο πλαίσιο της πρόσκλησης εκδήλωσης 133

134 134 ενδιαφέροντος 01_2.2_v01 του ΕΠ. «ΨΗΦΙΑΚΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗ». 25 Το συγκεκριμένο ευρωπαϊκό πρόγραμμα έχει στόχο την ενοποίηση και τον καθορισμό των αναγνωρίσιμων και αποδεκτών προτύπων στην παροχή τηλεϊατρικών υπηρεσιών για χρόνια νοσήματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πρόγραμμα Renewing Health θα συμμετάσχουν συνολικά 21 εταίροι από όλη την Ευρώπη, ανάμεσα στους οποίους εκπρόσωποι από τα Εθνικά Συστήματα Υγείας της Ιταλίας, Δανίας, Νορβηγίας, Σουηδίας, Φιλανδίας, Ισπανίας, Γερμανίας, Αυστρίας και Ελλάδας και μερικά από τα σημαντικότερα ερευνητικά ιδρύματα διεθνώς σε εφαρμογές τηλεϊατρικής e health στον οικισμό ROM Πρόσφατα οι εφαρμογές e-health επεκτάθηκαν επίσης με στόχο την εξυπηρέτηση του Ιατροκοινωνικού Κέντρου οικισμού ROM του δήμου Τρικκαίων. Συγκεκριμένα μέσω της τηλεϊατρικής θα δοθεί η δυνατότητα παροχής ολοκληρωμένων υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και τη δυνατότητα αποστολής των δεδομένων σε ειδικό ιατρό όταν απαιτηθεί, χωρίς την ανάγκη παραπομπής και μετακίνησης του ασθενή. Ταυτόχρονα εγκαινιάστηκε το Φεβρουάριο του 2009, το πιλοτικό πρόγραμμα Ηλεκτρονικής Κάρτας Υγείας ROM του δήμου Τρικκαίων και της Περιφέρειας Θεσσαλίας, στο πλαίσιο του οποίου θα παραχωρηθούν αρχικά σε 100 περίπου εθελοντές αθίγγανους, Ατομικές Ηλεκτρονικές Κάρτες Υγείας. Κάθε φορά που ο ασθενής θα επισκέπτεται ένα ιατρείο του Ιατροκοινωνικού Κέντρου ή το Γενικό Νοσοκομείο, δημιουργείται ένα μικρό ηλεκτρονικό ιατρικό-ιστορικό αρχείο. Για την πιλοτική εφαρμογή του επελέγησαν οι αθίγγανοι, λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους τόσο στον τρόπο ζωής τους όσο και στις δυσλειτουργίες των σχέσεών τους με τους φορείς της υγείας, της πρόνοιας και της ασφάλισης (έλλειψη αξιόπιστου ιατρικού ιστορικού, δύσκολη τεκμηρίωση του αριθμού εμβολιασμών των παιδιών κά.).η εφαρμογή υπηρεσιών e-health μπορεί να συμβάλει στην παροχή καλύτερης φροντίδας με επίκεντρο τον πολίτη, καθώς και στη μείωση του κόστους των υπηρεσιών υγείας. Παρόλα αυτά, οι νέες τεχνολογίες πρέπει να αξιολογούνται κατάλληλα από την άποψη της σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας και πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ενδεχόμενες συνέπειές τους όσον αφορά στην κατάρτιση και τις ικανότητες των επαγγελματιών του κλάδου της υγείας. Επιπλέον θέματα που πρέπει να διευθετηθούν αποτελούν η αποσαφήνιση του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των εφαρμογών τηλεϊατρικής παρακολούθησης νοσημάτων και η κάλυψή τους από τα ασφαλιστικά ταμεία

135 Διεθνή προγράμματα Τηλεφροντίδας DIAFOOT Εξ αποστάσεως επίβλεψη των πελμάτων ατόμων που πάσχουν από Διαβήτη. Χωρά: Ισπανία. Εικ. 6.12: Παράδειγμα διαβητικού ποδιού. Χρήστες του συστήματος DIAFOOT είναι ασθενείς που πάσχουν από διαβήτη, ιατρικές ομάδες στα νοσοκομεία και ποδολόγους που εργάζονται με ασθενείς που πάσχουν από Διαβήτη Mellituss. Ένα από τα κύρια συμπτώματα των ασθενών που πάσχουν από Διαβήτη Mellitus είναι η έλλειψη αισθαντικότητας (περιφερειακή αγγειοπάθεια και νευροπάθεια), που σε πολλές περιπτώσεις οδηγεί σε αναγκαίους ακρωτηριασμούς. Ο κίνδυνος ένα άτομο με διαβήτη να υποστεί ακρωτηριασμό είναι 20 φορές μεγαλύτερος από ένα άτομο που δεν πάσχει από διαβήτη ενώ η πιθανότητα να αναπτύξει πρόβλημα στα κάτω άκρα του είναι περίπου 30%. 25% των διαβητικών ασθενών αναπτύσσουν προβλήματα στα κάτω άκρα εξαιτίας της ασθένειας τους. 135

136 136 Η ομάδα του DIAFOOT ανέπτυξε ένα σύστημα το οποίο επιτρέπει την επίβλεψη των πελμάτων των ατόμων, όχι μόνο εντός κλινικών αλλά και ακόμα όταν φεύγουν από το νοσοκομείο και επιστρέφουν στην καθημερινότητα τους. Χρησιμοποιώντας μία ειδικά σχεδιασμένη σόλα με ενσωματωμένους μηχανισμούς μέτρησης, το σύστημα είναι ικανό να επιβλέπει την πίεση που ασκείται στα διάφορα σημεία της σόλας που προέρχεται από τα πέλματα, τη θερμοκρασία του πέλματος καθώς και την υγρασία του. 136

137 137 Εικ.6.12: Η ειδικά σχεδιασμένη σόλα με ενσωματωμένους μηχανισμούς μέτρησης (επάνω εικόνα). Στην άλλη εικόνα φαίνεται η πορεία των δεδομένων όπου καταγράφονται. Τα δεδομένα καταγράφονται σε μικρές φορητές συσκευές που οι ασθενείς φέρουν στα ρούχα τους και τα οποία μπορούν να συνδέονται με Η/Υ ή το κινητό τους τηλέφωνο προκειμένου να μεταφέρουν τα δεδομένα τους στην κλινική όπου μία ομάδα ειδικών αναλύουν τις εν λόγω πληροφορίες. Με αυτόν τον τρόπο, οι ασθενείς μπορούν να αποτρέψουν το σχηματισμό έλκους και ο κίνδυνος ακρωτηριασμού μειώνεται αισθητά. Η ποιότητα ζωής των ασθενών επίσης βελτιώνεται αισθητά. Το σύστημα μέτρησης πελματικής πίεσης καθ όλη τη διάρκεια της ημέρας επιτρέπει τη δημιουργία σχέσης μεταξύ των καθημερινών δραστηριοτήτων των ασθενών με την αποτελεσματικότητα των θεραπειών μέσω της απέκκρισης υλικών. Το σύστημα επίσης επιτρέπει την επίβλεψη των ασθενών κατά τη διάρκεια της ημέρας και κατ επέκταση βοηθά το γιατρό στο να πραγματοποιεί καλύτερες γνωματεύσεις. Το σύστημα περιέχει πλήρες και εύκολο στη χρήση λογισμικό το οποίο πραγματοποιεί αναλύσεις της πελματικής πίεσης κάτω από δυναμικές αλλά και στατικές συνθήκες στα διάφορα σημεία του πέλματος. Έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε τα μέρη του να είναι τόσο μικρά ώστε να χωράνε επαρκώς σε μία σόλα έτσι ώστε να αποτρέπεται η άσκηση περαιτέρω πελματικής πίεσης 31,32, MyHeart Χώρα: Δανία, Εσθονία, Λιθουανία, Νορβηγία To MyHeart είναι ένα FP6 Ολοκληρωμένο Project υπό την ηγεσία της Philips, που σκοπεύει στην ανάπτυξη «ευφυών» συστημάτων για την πρόληψη και τον έλεγχο των καρδιαγγειακών παθήσεων. Στο 137

138 138 πλαίσιο του συγκεκριμένου project αναπτύσσονται «έξυπνα» ηλεκτρονικά συστήματα, καθώς και «έξυπνα» βιο - ιατρικά υφάσματα, ενώ παράλληλα αναπτύσσονται κατάλληλες υπηρεσίες που βοηθούν του χρήστες (ασθενείς) να ελέγχουν μόνοι τους την κατάσταση της υγείας τους. Οι κυριότερες τεχνολογικές προκλήσεις είναι οι ακόλουθες: (1) Συνεχής έλεγχος, (2)Συνεχής εξατομικευμένη διάγνωση, (3) Συνεχής Θεραπεία, (4)Ανατροφοδότηση του χρήστη (για την κατάσταση της υγείας του), (5) Απομακρυσμένη πρόσβαση και επαγγελματική αλληλεπίδραση. Σε γενικές γραμμές, οι βασικότερες καινοτομίες του συγκεκριμένου project είναι ο συνδυασμός νέων τεχνολογιών βίο - ιατρικών ενδυμάτων (νέα βίο - ιατρικά επιθέματα, ηλεκτρονικοί αισθητήρες, εξατομικευμένοι αλγόριθμοι, on-body computing) καθώς και ιδεών υποκίνησης και ανατροφοδότησης του χρήστη, προκειμένου να φθάσουν στη δημιουργία νέων εφαρμογών για την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση καρδιαγγειακών παθήσεων, όπου αυτό καθίσταται δυνατό. Το MyHeart είναι προσανατολισμένο στην ανάπτυξη «ευφυών» βίο - ιατρικών ρούχων για την προληπτική φροντίδα συγκεκριμένων ομάδων χρηστών. Προκειμένου να εστιάσει στην υποκίνηση του χρήστη και στο εξατομικευμένο όφελος, το MyHeart επικέντρωσε τους στόχους του σε 5 διαφορετικά πεδία εφαρμογών. Τα συγκεκριμένα πεδία εφαρμογών υποδηλώνουν τους βασικότερους κινδύνους για την δημιουργία καρδιαγγειακών παθήσεων και τονίζουν την ανάγκη της έγκαιρης διάγνωσης από το χρήστη, προκειμένου να περιοριστεί η σοβαρότητα ενός οξέως περιστατικού. Τα 5 πεδία εφαρμογής που εντοπίστηκαν είναι τα ακόλουθα: CardioActive: Ομάδα εφαρμογών για τη βελτίωση της σωματικής δραστηριότητας. CardioBalance: Ομάδα εφαρμογών για βελτιωμένη διατροφή και δίαιτα. CardioSleep: Ομάδα εφαρμογών για βελτιωμένο ύπνο και χαλάρωση. CardioRelax: Ομάδα εφαρμογών για βελτιωμένες λύσεις καταπολέμησης του άγχους. CardioSafe: Εφαρμογές για την έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη οξέων περιστατικών. 33,34,

139 139 Εικ. 6.13: Οι θέσεις όπου είναι τοποθετημένα τα ηλεκτρόδια για την παρακολούθηση της πνευμονικής λειτουργίας και της καρδιακής λειτουργίας DITIS: Δίκτυο συνεργασίας για Περίθαλψη στο Σπίτι Χώρα: Κύπρος Μια συνεργαζόμενη εικονική ιατρική ομάδα είκοσι ειδικών περίθαλψης στο σπίτι και περισσότεροι από 500 ασθενείς με καρκίνο. Τηλεφροντίδα, υποστηρικτική διαχείριση Χρόνιας Ασθένειας, Ηλεκτρονικά ιατρικά αρχεία. Νοσοκόμοι, ιατροί, φυσιοθεραπευτές κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι και άλλοι συνεργάζονται για να παρέχουν φροντίδα στο σπίτι για έγκλειστους ασθενείς, διενεργώντας συνεχώς την καλύτερη δυνατόν εκτίμηση, διάγνωση, και θεραπεία πέρα από τα τείχη των νοσοκομείων και των ειδικών κέντρων θεραπείας Τέτοιες ομάδες ειδικών επικεντρώνονται σε κάθε ασθενή χωριστά και είναι εικονικοί., δηλαδή λαμβάνουν αποφάσεις χωρίς να είναι παρόντες οι ίδιοι, δυναμικοί, δηλαδή οι ειδικοί πηγαινοέρχονται ανάλογα με τις ανάγκες, και συνεργάσιμοι, εφόσον συνδυάζουν τις γνώσεις τους για να παρέχουν επαρκή φροντίδα. Το DITIS είναι ένα ηλεκτρονικό σύστημα που υποβοηθά την αποτελεσματική διαχείριση και τη συνεργασία των εικονικών ομάδων. Παρέχει ασφαλή πρόσβαση σε ηλεκτρονικά αρχεία από οποιοδήποτε σημείο σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή μέσω επιτραπέζιων ηλεκτρονικών υπολογιστών (στη δουλειά) ή μια σειρά φορητών εφαρμογών (όταν είναι σε κίνηση). Το σύστημα ξεκίνησε το 1999 και αυτή τη στιγμή υποστηρίζει τις δραστηριότητες του Συνδέσμου Ασθενών με καρκίνο και Φίλων στην Κύπρο (PA.SY.KA.F.), που παρέχει υπηρεσίες φροντίδας στο σπίτι σε περισσότερους από 600 ασθενείς με καρκίνο το χρόνο στην Κύπρο. Το εν λόγω γραφείο έχει απαλλαγεί από τα έντυπα με το DITIS από το 2003, και κρατά όλα τα αρχεία σε ηλεκτρονική μορφή για τους ασθενείς του. Το προσωπικό του PA.SY.KA. εκπαιδεύτηκε στη χρήση του DITIS, και δύο εικονικές ομάδες περίθαλψης 139

140 140 είναι έτοιμες για τη λειτουργία χρησιμοποιώντας κινητές εφαρμογές. Παράλληλα το DITIS έχει επεκταθεί προκειμένου να συνεργαστεί με άλλες μονάδες περίθαλψης, όπως πχ το Ογκολογικό κέντρο της Τράπεζας Κύπρου. Μία δεύτερη εκδοχή του συστήματος συνδέεται με το HealthService24 αναπτύσσεται στην πολυκλινική ΛΗΤΩ, για να υποστηρίξει τη συνεχή παρακολούθηση των πιθανών καρδιακών ασθενών που εισάγονται στα επείγοντα. Ενισχυμένη κερδοφορία μέσω βελτιωμένων επικοινωνιών, καλύτερο προγραμματισμό των υπηρεσιών, έμφαση στην πρόληψη. Η επένδυση στη νέα τεχνολογία, το κόστος εξέλιξης, το αρχικό κόστος ανάπτυξης, και τέλος τα τρέχοντα έξοδα, ισοσταθμίζονται από τα παραπάνω κέρδη. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το κόστος εγκατάστασης και υποστήριξης μιας τέτοιας υποδομής, σε αντίθεση με τα πλεονεκτήματα όπως η Ποιότητα ζωής, ο χρόνος που εξοικονομείται και το άγχος δουλειάς, είναι δύσκολο να αποδοθούν με οικονομικούς όρους., 33,36,37,38 Η ομάδα υγειονομικής περιθαλψης αποτελείται από ογκολόγους που βρίσκονται στο ογκολογικό κέντρο αλλους θεραποντες ιατρούς που βρίσκονται συνήθως στη κοινότητα,ειδικευμένους κοινοτικούς νοσηλευτές που επισκεπτονται τους ασθενεις τακτικά και μια σειρά από άλλους επαγγελματίες υγείας όπως φυσικοθεραπευτές και κοινονονικούς λειτουργούς. Οι νοσηλευτές είναι αυτοι που συντονίζουν τα μέλη τις υγειονομικής ομάδας σχετικά με τις επισκέψεις κατ οίκον ή τις βιντεο συνδέσεις. 140

141 141 Εικ. 6.14:Client / Agent / Server μοντέλο που χρησιμοποιείται στην εφαρμογή ΔΙΤΗΣ, που δείχνει κάθε χρήστη εκπροσωπούμενο από ένα κινητό πράκτορα(κάτω εικόνα).στην άλλη εικόνα φαίνεται μια προσέγγιση ασθενό-κεντρικής κατ οίκον περίθαλψης. 141

142 142 Εικ. 6.15: Παράδειγμα διεπαφής φαίνεται στην παραπάνω εικόνα, δυο κοινές κινητές συσκευές δείχνουν μια σειρά από επιλογές για τους κοινοτικούς νοσηλευτές

143 143 Κεφάλαιο 7 1. Το «Ίντερνετ» των πραγμάτων». Κατά την τελευταία δεκαετία το Διαδίκτυο έχει δημιουργήσει σημαντικές επιπτώσεις στις οικονομίες και στις κοινωνίες, φέρνοντας αξιοσημείωτη επικοινωνία και δικτύωση των υποδομών. Ο παγκόσμιος ιστός είναι ο βασικός οδηγός της παγκόσμιας πληροφορίας και των μέσων ενημέρωσης. Η διασύνδεση ξεκίνησε από την δικτύωση του προσωπικού σταθερού υπολογιστή,το Διαδίκτυο συνεχίζει να γίνεται πιο διάχυτο, με την έλευση του χαμηλού κόστους των ευρυζωνικών ασύρματων συνδέσεων, αφού πλέον συνδέονται με αυτό φορητές συσκευές και συσκευές χειρός. Στην συνέχεια συμφώνα με την παρούσα τάση, το Διαδίκτυο είναι έτοιμο να αναδυθεί ως ένα «Ίντερνετ των πραγμάτων», όπου ο Παγκόσμιος Ιστός θα παράσχει ένα μέσο για τα φυσικά αντικείμενα στο κόσμο για να μπορούν να αλληλεπιδρούν. Με αυτό τον τρόπο η ψηφιακή τεχνολογία των πληροφοριών μπορεί να ενσωματώσει το φυσικό κόσμο με τον συνδεμένο (online) κόσμο παρέχοντας μια κοινή πλατφόρμα αλληλεπίδρασης. Το «Ίντερνετ των πραγμάτων» ουσιαστικά περιγράφει ένα παγκόσμιο δίκτυο οπού οι συσκευές είναι δια-επικοινωνιακές. Ενσωματώνει την πανταχού παρούσα επικοινωνία, την διάχυτη χρήση υπολογιστών, και την περιβάλλουσα νοημοσύνη. Σε αυτό το σημείο το (IoT) πρέπει να θεωρηθεί ως μια ιδέα όπου "τα πράγματα", ειδικά τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως σχεδόν όλες οι συσκευές στο σπίτι, αλλά και τα έπιπλα, τα ρούχα, τα αυτοκίνητα, οι δρόμοι και ευφυή υλικά, και άλλα, είναι δυνατόν να αναγνωσθούν, να αναγνωριστούν, να μπορούν να εντοπιστούν, να είναι προσπελάσιμα και / ή να ελεγχθούν μέσω του Διαδικτύου ( Internet). Αυτό θα παράσχει τη βάση για πολλές νέες εφαρμογές, όπως παρακολούθηση της ενέργειας, συστήματα ασφάλειας μεταφορών ή συστήματα ασφάλειας κτιρίων. Ασύρματες Τεχνολογίες, Δίκτυα Αισθητήρων, ευφυείς συσκευές και η νανοτεχνολογία θα επιτρέπουν έναν ορισμένο αριθμό από προηγμένες εφαρμογές. Η καινοτόμος χρήση των τεχνολογιών όπως η RFID, NFC, ZigBee και Bluetooth, συμβάλλουν στη δημιουργία μιας πρότασης αξίας για το «Ίντερνετ των πραγμάτων» και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Υπάρχουν αρκετές εφαρμογές συναφείς με το «Ίντερνετ των πραγμάτων» όπου αφορούν τα παρακάτω: Γεωργία Διαχείριση του εμπορίου Υγειονομική Περίθαλψη: Ο προσδιορισμός των σπαταλημένων φαρμάκων είναι μια μεγάλη εφαρμογή στον τομέα της υγείας. Άλλες περιοχές εφαρμογής είναι η προσωπική παρακολούθηση υγείας, η τηλεϊατρική, και η υποβοήθηση της διαβίωσης. Κυβερνητικοί και δημόσιοι τομείς Σπίτι : ασφάλεια του σπιτιού, το έξυπνο σπίτι (φωτισμός, ψυχαγωγία διαχείριση της ενεργείας, επείγουσα βοήθεια). Αθλητισμός :Αθλητικός εξοπλισμός, η παρακολούθηση της απόδοσης και της ασφάλειας των αθλητών. 143

144 144 Η ανάπτυξη του «Ίντερνετ των πραγμάτων» θα εξαρτηθεί πρωτίστως από την πρόοδο των διεπαφών και τα πρωτοκολλά των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, από τα ενσωματωμένα συστήματα, από την ασύρματη επικοινωνία, από αισθητήρες και ενεργοποιητές, από την τεχνολογία τοποθεσίας, από τεχνικές για την εξοικονόμηση ενέργειας και τέλος από το λογισμικό. Στο «Ίντερνετ των πραγμάτων» κάθε ένα από τα δικτυωμένα αντικείμενα πρέπει να έχει μια ταυτότητα. Η διαχείριση ενός παγκοσμίου ενιαίου και ενοποιημένου ID με μηχανισμούς σχετικούς με την ονομασία της διεύθυνσης και της εύρεσης αυτής είναι εξαιρετικής σημασίας. Η διακυβέρνηση, η τυποποίηση και η διαλειτουργικότητα είναι απολύτως απαραίτητα για τα «πράγματα» ώστε να είναι σε θέση να επικοινωνούν μεταξύ τους. Τα πρωτόκολλα επικοινωνίας και τα πρότυπα πρέπει να είναι επεκτάσιμα να έχουν αποτελεσματική δύναμη, να είναι ασφαλή και πλήρως παγκόσμια. Η κλίμακα θα είναι τέτοια ώστε η παραδοσιακή προσέγγιση της διαχείρισης του Διαδικτύου δεν θα λειτουργήσει αποτελεσματικά. Αυτό θα απαιτήσει αυτόνομα χαρακτηριστικά, όπως, ανεξάρτητη οργάνωση και αυτό-διαχείριση των ενσωματωμένων συσκευών. Το RFID είναι ένας αισθητήρας, υπάρχουν αμέτρητοι αισθητήρες στην αγορά με διαφορετικές τεχνολογίες, συσκευασίες, προδιαγραφές και συμβάλουν στο μέγιστο στο κόστος της λύσης. Μεγάλης κλίμακας εφαρμογές μπορούν να τυποποιήσουν ορισμένους από τους αισθητήρες για να μειωθεί το κόστος. Η ανθεκτικότητα είναι μια από τις βασικές απαιτήσεις, όπου οι έξυπνες συσκευές πρέπει είναι σε θέση να αντέχουν κάθε είδους σκληρό περιβάλλον. Η αποτελεσματική υλοποίηση της ενέργειας με ουδέτερο ισοζύγιο με τις μη ρυπογόνους πήγες ενέργειας, θα βοηθήσουν αυτές τις συσκευές να αποκτήσουν μεγάλη κοινωνική αξία. Ένα άλλο κεντρικό ζήτημα του Ίντερνετ των πραγμάτων, είναι ότι θα πρέπει να συνδέεται με την εμπιστοσύνη, την ιδιωτική ζωή και την ασφάλεια. Εδώ υπάρχει επίσης ανησυχία σχετικά με την κυριότητα των στοιχείων και των μηχανισμών για τη διαχείρισή τους δυναμικά. Για παράδειγμα, τα ιατρικά δεδομένα του ασθενή θα πρέπει να προσπελαστούν από τον ιατρό όπου ο ασθενής συναινεί με αυτό, η άδεια όμως μπορεί να ανακληθεί από τον ασθενή μετά τη διαβούλευση. Αλλά τι συμβαίνει με τα δεδομένα που έχει ήδη κατεβάσει ο γιατρός; Ποιος είναι ο ιδιοκτήτης των δεδομένων μόλις ο ασθενής πεθάνει;. Η ευαισθητοποίησης των πολιτών σε σχέση με αυτές τις τεχνολογίες είναι πολύ σημαντική για την επιτυχία τους στην αγορά. Αυτή μπορεί να είναι πιο πειστική με κάποιες εφαρμογές της πραγματικής ζωής και να βοηθήσει στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης των πελατών Radio Frequency Identification (RFID) Το διαδίκτυο έχει καταστεί η πλατφόρμα ώστε να ξεκινούν οι Τεχνολογίες Πληροφοριών ( Information Technology ),(ΙΤ), υπηρεσίες για όλα τα ειδή των βιομηχανιών. Τα Δίκτυα και οι υπηρεσίες λογισμικού συνδέονται μεταξύ τους με κάθε τρόπο. Μια από τις πιθανές τεχνολογίες αναγνώρισής που χρησιμοποιεί στην έκθεση της η ΙΤU είναι η Radio Frequency Identification (RFID). H RFID είναι μια αυτόματη μέθοδος αναγνώρισης που χρησιμοποιεί τα ραδιοκύματα για να εντοπίσει σηματοδοτημένα στοιχεία όπως ανθρώπους, ζώα ή αντικείμενα. Είναι 144

145 145 παρόμοια γνωστή και ως «electronic label», «transponder» ή «code plate» η οποία αποτελείται από ένα τσιπ RFID που συνδέεται με μια κεραία. Οι ετικέτες μπορούν να διαβαστούν από πολλά μέτρα μακριά και χωρίς να απαιτείται οπτική επαφή. Η πιο κοινή μέθοδος αναγνώρισης είναι να φυλάσσεται ο αύξον αριθμός που προσδιορίζει κάποιο άτομο ή κάποιο αντικείμενο, αλλά μια RFID ετικέτα μπορεί επιπλέον να αποθηκεύσει και άλλες προσθετές πληροφορίες. Τα συστήματα RFID χρησιμοποιούν ετικέτες RFID που αποτελούν τη σημαντικότερη και αποδοτικότερη μέχρι στιγμής τεχνολογία για τις υπηρεσίες αναγνώρισης στοιχείου όσο αφορά το ΙΟΤ «Internet of Things». Τα συστήματα RFID αποτελούνται από τρία κύρια στοιχεία : ετικέτες RFID, αναγνώστες RFID, και RFID λογισμικό. Μια ετικέτα RFID ή αναμεταδότης μεταφέρει τα στοιχεία ταυτότητας που μπορεί να είναι μια μοναδική συμβολοσειρά ή ένας κωδικός. Επιπλέον, η ετικέτα μπορεί να αποθηκεύσει πληροφορίες ανάλογα με το μέγεθος της μνήμης της. Μια ετικέτα επισυνάπτεται φυσικά στο αντικείμενο που πρέπει να εντοπιστεί. Πρόκειται για μια ηλεκτρική συσκευή σχεδιασμένη ώστε να λαμβάνει ένα ειδικό σήμα και στέλνει αυτόματα μια συγκεκριμένη απάντηση. Αποτελείται από ένα στοιχείο σύνδεσης (όπως ένα πηνίο, ή μια κεραία μικροκυμάτων) και ένα ηλεκτρονικό μικροτσίπ (λιγότερο από το 1/3 του χιλιοστού σε μέγεθος). Μπορεί να είναι παθητική, ημί- παθητική ή ενεργητική, με βάση την πηγή τροφοδοσίας της και τον τρόπο χρησιμοποίησης της, μπορεί να είναι ανάγνωσης, ανάγνωσης / εγγραφής και αναδιατύπωσης, ανάλογα με το πώς τα δεδομένα είναι κωδικοποιημένα. Οι παθητικές ετικέτες RFID λαμβάνουν την ενέργεια από το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο που εκπέμπεται από τους αναγνώστες. Οι ετικέτες χρησιμοποιούν συχνότητες εκπομπής που κυμαίνονται στα kilohertz, megahertz, και gigahertz. Ένας RFID αναγνώστης είναι μια συσκευή που χρησιμοποιείται για να διαβάσει τα δεδομένα που στέλνονται από την ετικέτα. Για ανάγνωση παθητικών ετικετών RFID, ο αναγνώστης πρέπει να χρησιμοποιήσει επιπλέον ενέργεια σε ηλεκτρομαγνητική μορφή. Η συσκευή ανάγνωσης αποτελείται από μια διπολική κεραία και ένα μικροεπεξεργαστή. Η διπολική κεραία χρησιμοποιείται για τη μετάδοση των σημάτων και την τροφοδότηση της ετικέτας. Ο μικροεπεξεργαστής ελέγχει και διευθύνει όλες τι σχετικές διεργασίες της συσκευής ανάγνωσης. Ο αναγνώστης μπορεί να είναι είτε μια ειδική συσκευή χειρός είτε να είναι ενσωματωμένος σε μια κινητή συσκευή ή μπορεί να ενταχθεί σε ένα τοίχο (σταθερές συσκευές ανάγνωσης). Σε σύγκριση με τις ετικέτες, οι συσκευές ανάγνωσης είναι μεγαλύτερες, πιο ακριβές, και καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια ανάλογα με την ιδιότητα τους. Η συσκευή ανάγνωσης πρέπει να έχει επίσης τη δυνατότητα επικοινωνίας (ενσύρματη ή ασύρματη). Το RFID λογισμικό είναι ένα λογισμικό που τρέχει για τη συσκευή ανάγνωσης RFID. Υπάρχουν διάφορες υπηρεσίες που περιλαμβάνονται σε αυτό. Υπηρεσίες όπως η ανάγνωση, το κλείδωμα, η εγγραφή, και η διαγραφή μιας ετικέτας περιλαμβάνονται στο βασικό σύνολο λειτουργιών. Επιπλέον, το φιλτράρισμα, το άθροισμα, η αναζήτηση, η καταγραφή συμβάντων, οι υπηρεσίες ασφάλειας περιλαμβάνονται και αυτά στο λογισμικό. Το λογισμικό επίσης χρειάζεται για να επικοινωνεί η συσκευή ανάγνωσης με το δίκτυο, η οποία θα πρέπει να επεξεργάζεται και τις εντολές που λαμβάνει από ένα απομακρυσμένο σύστημα ελέγχου. Υπάρχουν δυο τύποι RFID: κοντινού πεδίου και μακρινού πεδίου. Με (κοντινού πεδίου)near Field Communication (NFC) RFID είναι εξοπλισμένα πολλά τηλέφωνα τα τελευταία χρόνια και πολλές NFC υπηρεσίες είναι διαθέσιμές ήδη για NFC τηλέφωνα. Οι NFC συσκευές ανάγνωσης διαβάζουν την 145

146 146 ετικέτα εντός εμβέλειας 5 cm. Μακρινού πεδίου RFID καλύπτουν απόσταση μεταξύ τριών και έξι μέτρων από σταθερές συσκευές ανάγνωσης. Με βάση την εμπειρία που αποκτήθηκε από την ανάπτυξη εφαρμογών RFID τα τελευταία χρόνια, μια σειρά από προκλήσεις που χρειάζονται προσοχή είναι οι εξής : Η ασφάλεια. Η προστασία της ιδιωτικής ζωής και η προστασία δεδομένων. Ο έλεγχος των Κρίσιμων Παγκόσμιων Πόρων. Η διαχείριση της ταυτότητας, της ονομασίας και της διαλειτουργικότητας. Προώθηση της καινοτομίας. Το Φάσμα μετάδοσης. Η τυποποίηση Ασφάλεια Οι εφαρμογές RFID χρησιμοποιούν το υπάρχον Διαδίκτυο και ως αποτέλεσμα υπόκεινται στα ιδία ζητήματα ασφάλειας SPAM, Daniel of Service επιθέσεις, κλοπή ταυτότητας, κ.λπ..μόνο αν το «Ίντερνετ των πραγμάτων» μπορεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη των χρηστών του με την πάροδο του χρόνου, τότε θα έχουν και μεγαλύτερη ανάπτυξη. Προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε νέες πτυχές της ασφάλειας, καθώς ειδικά νέα ζητήματα ενδέχεται να προκύψουν: Για να διατηρηθούν τα δεδομένα εμπιστευτικού χαρακτήρα, αξιόπιστες λύσεις χρειάζονται για να περιορίσουν την πρόσβαση σε πληροφορίες που αποθηκεύονται στις ετικέτες που σχετίζονται με τα αντικείμενα. Οι πληροφορίες που ανταλλάσσονται μέσω του Διαδικτύου ή άλλων δικτύων θα πρέπει να προστατεύονται από προσβάσεις ή χειρισμούς από κάποιον που δεν είναι εξουσιοδοτημένος, ίσως χρησιμοποιώντας (end-to-end encryption4 ) και ψηφιακές υπόγραφες. Ο δυναμικός εντοπισμός, η αναγνώριση ή η δημιουργία προφίλ ενός ατόμου μέσω του συνυπολογισμού ετερογενών στοιχείων που ενδεχόμενος συλλέγονται από διάφορες πήγες και αποτελούν προσωπικά δεδομένα θα πρέπει να αποφεύγονται για λογούς προστασίας των καταναλωτών. Λύσεις σε αυτά τα θέματα εμπιστευτικότητας, δεν πρέπει να επηρεάζουν την διαλειτουργικότητα των συμμετεχόντων Προστασία ιδιωτικής ζωής και προστασία δεδομένων. Η ανάπτυξη εφαρμογών που ενσωματώνουν (RFID) θα επιτρέψει την πιο εκτεταμένη διανομή, συλλογή και επεξεργασία δεδομένων. Αυτό οδηγεί σε νέες προκλήσεις στον τομέα της προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των ίδιων των δεδομένων, για παράδειγμα από τη δυνατότητα παρακολούθησης των χρηστών χωρίς τη γνώση τους.οι τεχνολογίες πρέπει να είναι σχεδιασμένες για να εξασφαλίζουν 146

147 147 το θεμελιώδη δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή και την νομοθεσία για την προστασία των δεδομένων. Η ρύθμιση για την προστασία προσωπικών δεδομένων όπως τίθεται στην Ευρώπη, οδηγεί στην εφαρμογή αυτού του κανονισμού στις νέες τεχνολογικές εξελίξεις θέτει επί τάπητος πρακτικά θέματα και απαιτώντας περισσότερες λεπτομερείς οδηγίες. Οι στόχοι της ελαχιστοποίησης της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και της χρήσης ανώνυμων ή με ψευδώνυμα δεδομένα, όπου είναι δυνατόν, από κοινού με τις αρχές της αναλογικότητας,θα βοηθήσει στην προστασία των δεδομένων. Η αυτορρύθμιση μπορεί να είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την παροχή διευκρινήσεων όταν προκύπτουν πρακτικές ερωτήσεις, ώστε να ενισχυθεί η προστασία της ιδιωτικής ζωής σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Ωστόσο η νομοθεσία δεν πρέπει να αποκλειστεί εφόσον τα υπόλοιπα αποδειχθούν ανεπαρκή Εξατομικευμένες επικοινωνίες στο «Ίντερνετ των πραγμάτων» στις υπηρεσίες υγείας. Η εξατομικευμένη υγειονομική περίθαλψη είναι μια πρόκληση επειδή υποστηρίζει την βιωσιμότητα της φροντίδας. Το «Ίντερνετ των πραγμάτων» είναι ένα ελπιδοφόρο παράδειγμα για την διαχείριση της ψηφιακής ταυτότητας οπότε και την εξατομίκευση των υπηρεσιών υγείας. Διαφορετικός εξοπλισμός χρησιμοποιείται σε έξτρα-τοίχο υγειονομικής περίθαλψης και σε βοηθητικές υπηρεσίες, που απαιτούν διαφορετικά είδη αντικειμένων να επικοινωνούν και να καταστούν το πανταχού (σύστημα των συστημάτων) system- of- systems. Οντότητες επεκτεταμένες και αναμειγμένοι ρόλοι γίνονται διαλειτουργικά συστήματα. Παρακάτω παρουσιάζεται ο τρόπος προσαρμοσμένος στην υγειονομική περίθαλψη που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί την ευρυζωνική επικοινωνία μέσω ηλεκτρικής καλωδίωσης και με τη σύνδεση της ψηφιακής ενεργείας. Διαφορετικά επικοινωνιακά αντικείμενα έχουν εισχωρήσει στην ζωή μας και πολλά άλλα είναι καθ οδών. Διαδεδομένες τεχνολογίες αξιοποιούν τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανθρώπων και του περιβάλλοντος τους καθώς και αυτές μεταξύ μη ανθρώπινων οντοτήτων. Η ενσωμάτωση, η διαλειτουργικότητα, το χαμηλό κόστος και η χαμηλή κατανάλωση είναι οι προκλήσεις που στρέφονται σε αυτό το θέμα. Η αποτελεσματική επικοινωνία των αντικειμένων χρειάζεται μια συνολική προσέγγιση του συστήματος, που να παντρεύει την ενεργειακή και ηλεκτρονική γνώση με την δικτύωση συμπληρώνοντας με πολύ-αισθητήρες. Εξατομικευμένες υπηρεσίες υγείας είναι η ολοκληρωμένη πρακτική της ευημερίας, της υγειονομικής περίθαλψης και υποστήριξης των ασθενών με βάση μοναδικά βιολογικά, κοινωνικά, πολιτιστικά χαρακτηριστικά του ατόμου. Η εξυπηρέτηση προσαρμοσμένη ενεργά για κάθε ασθενή σε πολλαπλά επίπεδα εξουσιοδοτεί το άτομο με «το δικαίωμα της μέριμνας για το σωστό πρόσωπο στη σωστή στιγμή», οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα, βελτιώνει την ικανοποίηση, και την διατήρηση της σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας. Βιώσιμες υπηρεσίες εστιάζουν στην πρόληψη, στην έγκαιρη ανίχνευση παθολογίας, και στην παροχής φροντίδας στο σπίτι και όχι στα ακριβά νοσοκομεία,και να προχωρήσει πέρα από τα συστήματα συναγερμού, αφού μπορεί να ελέγχει την συνολική ευημερία των προβλεπόμενων αναγκών και να διασφαλίσει την συμμόρφωση με το πλάνο φροντίδας. Η Τηλεϊατρική είναι η παράδοση της κλινικής φροντίδας σε απόσταση με την χρήση ηλεκτρονικών επικοινωνιών που ασκείται με βάση τον πραγματικό χρόνο (σύγχρονη) και τον μεταγενέστερο χρόνο 147

148 148 (αποθήκευση- προώθηση), (ασύγχρονη αλληλεπίδραση). Επιτρέπει την ανάκτηση των στοιχείων των ασθενών από τον ιατρικό εξοπλισμό εξ αποστάσεως και μπορούν να αλλαχτούν οι ρυθμίσεις των παραμέτρων της συσκευής. Επιτρέπει την ανταλλαγή ιατρικών στοιχείων που σχετίζονται με τα αντικείμενα πληροφοριών μεταξύ τόπων. Σε πραγματικό χρόνο τηλεϊατρικές σειρές, από ένα απλό τηλεφώνημα έως μια ρομποτική επέμβαση απαιτεί την παρουσία δυο μερών την ίδια στιγμή και σύνδεση σε πραγματικό χρόνο. Μέσω βίντεο-διάσκεψης ή με συνημμένο ιατρικό εξοπλισμό ή με συσκευές παρακολούθησης στο σπίτι επιτρέπουν στον απομακρυσμένο γιατρό να επιθεωρεί ένα ασθενή. Ενώ μέσω αποθήκευσης και προώθησης γίνεται να αποκτούν ή να μεταδώσουν ιατρικές πληροφορίες ή βίο-σήματα και γενικότερα αντικείμενα πολυμέσων όπου μπορούν να αξιολογηθούν. Η ανταλλαγή πληροφοριών των υπηρεσιών τηλεϊατρικής προστατεύονται από το νόμο δηλαδή η απόκτηση, η διαβίβαση και η απομακρυσμένη επεξεργασία. Πολλά δεδομένα είναι 2D,3D, X-ray, ECG, μαστογραφίες με συνημμένες γνωματεύσεις, σημειώσεις και παραπομπές, δεδομένα που συνεπάγουν ζητήματα δεοντολογίας και εμπιστευτικότητας. Οι γιατροί δουλεύουν σε εικονικά περιβάλλοντα όπου μπορούν να παρακολουθούν τους ασθενείς τους μέσα από αυτά σε διαφορές διάσπαρτες γεωγραφικές περιοχές, να συνδέονται με αντικείμενα δεδομένων που είναι προστατευμένα μέσω διαδικτυακών σελίδων για κάθε ασθενή. Σε αντίθεση με άλλες περιοχές τα αντικείμενα δεν είναι μόνο εμφανή αλλά οι γιατροί που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο αλληλεπιδρούν με τα στοιχειά, σχολιάζουν, γνωματεύουν και, μπορούν να περιηγηθούν μέσω 3D αντικειμένων. Καλύτερα εξατομικευμένα διαγνωστικά πλαίσια θεωρούνται αυτά με τους ασθενείς και το κλινικό ιστορικό τους μαζί. Τα σχεδιαστικά πρότυπα μοντέλων Περιγραφής και Κατάστασης όπου τα δεδομένα έχουν αποκτηθεί από αισθητήρες επιτρέπουν την ανίχνευση, και τη μέτρηση από διαφορές παραμέτρους και συνθήκες. Η τοποθεσία του ασθενούς σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης δίνει τη δυνατότητα να εξασφαλιστεί η αναγκαία παροχή υπηρεσιών. Η συμπεριφορά του ασθενή είναι ένας θησαυρός που επιτρέπει στο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό να ελέγχει την προσαρμοστική ικανότητα των ασθενών με βάση το πλάνο φροντίδας. Τα εξατομικευμένα εργαλεία παίρνουν και αποθηκεύουν τις σχετικές πληροφορίες για τον ασθενή, όπως η κατάσταση υγείας ( π.χ. ζωτικά σημεία), ανάλογα με το περιεχόμενο που προσφέρεται από την συλλογή δεδομένων (ψηφιακών), και αυτό για να αποφευχθεί οι χρηστές να κατακλύζουν το σύστημα με επαναλαμβανόμενα μηνύματα. Ψηφιακό Νοσοκομείο θα μπορούσε να θεωρηθεί ως η ελεύθερη ροη των πληροφοριών που ανταλλάσσονται σε πραγματικό χρόνο μεταξύ υγειονομικής περίθαλψης, επαγγελματιών υγείας και ασθενών. Η διαδικασία ψηφιοποίησης της υγειονομικής περίθαλψης ξεκινά να εκμεταλλεύεται τα πάντα στις ευρυζωνικές υπηρεσίες και κυρίως τις συνδέσεις στο Διαδίκτυο, υπάρχουν συνεργασίες μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και η αύξηση των εμπορικών υπηρεσιών υποβοήθησης είναι πάντα εμπορεύσιμη. Το ψηφιακό νοσοκομείο, όπως κάθε αφηρημένη ιδέα πέφτει στην σφαίρα του «Ίντερνετ των πραγμάτων» λόγο παρόμοιων περιπτώσεων. Όπως μπορούμε να διαχειριστούμε διάχυτους (on- line) τραπεζικούς λογαριασμούς, τον αυτόματο βιομηχανικό εξοπλισμό, τα έξυπνα σπίτια, με τον ίδιο τρόπο είναι καιρός να μιλήσουμε και για την τηλεϊατρική και τις βοηθητικές υπηρεσίες. Το ψηφιακό νοσοκομείο είναι η ιδέα της εργασίας σε φόντο πλήρως ψηφιακό οπού δεν θα είναι ορατό από το χρήστη, ένα τέτοιο σύστημα (system-of-systems) θα μπορεί να διαχειρίζεται τα ψηφιακά πολυμεσικά αντικείμενα σε όλο τον κόσμο. Το ΙΟΤ είναι ένα νέο όραμα της τεχνολογικής παρουσίας στην εποχή της επικοινωνίας αλλάζοντας ριζικά την κοινωνία των πολιτών, των επιχειρήσεων, των 148

149 149 κοινοτήτων και της προσωπικής σφαίρας. Πρώιμες μορφές εκπροσωπούνται από την ευρεία χρήση των κινητών τηλεφώνων και μικρών συσκευών οπού έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής. Δεύτερο βήμα είναι η ενσωμάτωση του μικρού εύρους των κινητών πομποδεκτών σε μια ευρεία σειρά προσθετών συσκευών/διατάξεων, που θα επιτρέψει νέες μορφές επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων και πραγμάτων (P2T) και μεταξύ πραγμάτων(t2t). Μια νέα διάσταση έχει προστεθεί στον κόσμο της ΤΠΕ : οποιαδήποτε στιγμή, οπουδήποτε θα υπάρχει συνδεσιμότητα για όλους, και προς όλα. π.χ. μεταξύ υπολογιστών (PCs), ανθρώπων (H2H), ανθρώπων και πραγμάτων ( H2T), πραγμάτων με πράγματα (T2T). Η ενσωματωμένη ευφυΐα, η πρόοδος της νανοτεχνολογίας, η πρόοδος της μικροτεχνίας και ο συνδυασμός των παραπάνω εξελίξεων καθιστά το ΙΟΤ. Εξατομικευμένη υγειονομική περίθαλψη θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν ένα θεωρητικό στρώμα του ΙΟΤ. Έγγραφα (εργαστηριακές εξετάσεις, ακτινογραφίες) αντιπροσωπεύουν το μικρότερο στρώμα. Υπηρεσίες ιατρικά αρχεία, η διάγνωση της ακτινογραφίας και τα αποτελέσματα αιματολογικών εξετάσεων, ιατρικές εφαρμογές, αποτελούν το μεσαίο θεωρητικό στρώμα, ενώ η θεραπεία μιας νόσου π.χ. Θεραπεία αναιμίας απεικονίζει το υψηλότερο θεωρητικό επίπεδο. Μια συλλογή των υψηλότερων επίπεδων γίνεται οντότητα PHS του ΙΟΤ. Σύγχρονα PHS συστήματα χρησιμοποιούν συνδέσεις διαδικτύου για να συνδεθούν με το απομακρυσμένο σπίτι και τον φροντιστή. Η αξιοπιστία της σύνδεσης θα πρέπει να μας ενδιαφέρει λόγο της φύσης της υγειονομικής υπηρεσίας. Οι ισχυρές επικοινωνιακές γραμμές και τα fieldbus είναι ικανά συστήματα που μετατρέπουν τα ηλεκτρικά δίκτυα διανομής ενεργείας σε πολύτιμα συστατικά του ΙΟΤ. Τα ενσωματωμένα τσιπ και τα στοιχειά RFID χορηγούν την ικανότητα αναγνώρισης :Το ψηφιακό νοσοκομείο εξαρτάται από την αξιοπιστία των επικοινωνιών.ασύρματοι αισθητήρες συγκεντρώνουν τα δεδομένα του πραγματικού κόσμου, σώμα και περιβάλλον- αισθητήρας των υπηρεσιών δικτύου παράγουν και τόσο συμπεριφορά και βιολογικά δεδομένα. Διακριτικές υπηρεσίες παρέχονται μέσω υπολογιστή και καταναλωτικών ηλεκτρονικών συσκευών με διάφορες διασυνδέσεις σε όλο το σπίτι, και εφαρμόζουν διορατικές διεπαφές humanmachine interfaces HMI με συγκεκριμένη ανίχνευση και κινητοποιούν συμπεριφορά για την υγείασυνείδηση. Πολλοί αισθητήρες είναι διαθέσιμοι για την Τήλε -παρακολούθηση των υπηρεσιών. Με το συνδυασμό RFID και κινητών τηλεφώνων και RFID αισθητήρων με κυψελοειδή δίκτυα ή στο διαδίκτυο, ο ασθενής γίνεται αρμόδιος να διαβάζει τις ετικέτες των αισθητήρων RFID οπουδήποτε και σχεδόν για οποιαδήποτε εφαρμογή. Η ετικέτα RFID είναι μια έξυπνη συσκευή εξοπλισμένη με ένα ηλεκτρονικό τσιπ και μια έξυπνη κεραία. Ο RFID αναγνώστης αλληλεπιδρά με την ετικέτα και στέλνει ένα μήνυμα σε κάποιον για την περαιτέρω επεξεργασία. Εικ.7.1: Ο μετασχηματισμός από μια ετικέτα RFID δέρματος. 149

150 150. Η ετικέτα RFID είναι ένα φυσικό αντικείμενο που εφαρμόζεται σε ένα πραγματικό αντικείμενο του κόσμου με σκοπό να εντοπιστεί,και να του επιτρέψει να συλλέξει πρόσθετες γνώσεις σχετικά με αυτό. Πρόσφατα παραδείγματα περιλαμβάνουν την παρακολούθηση της γλυκόζης, την παρακολούθηση της καρδιακής λειτουργίας, τον έλεγχο UV, και σαν αυτοκόλλητοι βιοδεικτες για δερματικές διαδικασίες. Το RFID ως εξουσιοδοτημένο σύστημα ερμηνεύει τα δεδομένα σχετικά με τα φυσικά αντικείμενα και λαμβάνει αποφάσεις από τοπικά είτε από μακριά, μετά από την επικοινωνία των ψηφιακών αντικειμένων. Ο πραγματικός κόσμος περιλαμβάνει φυσικά και μη φυσικά αντικείμενα. Οι διαλειτουργικές επιχειρήσεις πραγματεύονται και με τις δυο. Τα ψηφιακά πράγματα στον ψηφιακό κόσμο είναι οι συλλογές αντικειμένων οπού μπορούν να ανταλλαχτούν και να είναι διαλειτουργικά. Για να αλληλεπιδρά μια διαδικασία, ο εκτελεστής (άνθρωπος) θα έπρεπε να χρησιμοποιεί μια ετικέτα η όποια θα μπορούσε να ενταχθεί σε ένα κινητό τηλέφωνο ή σε ένα ρολόι χειρός ή σε ένα πλαστικό σήμα. Όλες οι διαφορετικές μορφές αλληλεπιδράσεων, οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με τα πραγματικά αντικείμενα του κόσμου, ο άνθρωπος αλληλεπιδρά με τα ψηφιακά αντικείμενα του κόσμου, με τις πραγματικές διαδικασίες του κόσμου, με τις ψηφιοποιημένες διαδικασίες και μπορεί να εκπροσωπείται από τα ψηφιακά αντικείμενα. Ένα στοιχείο γίνεται ένα στοιχείο δεδομένων, ενώ μια διαδικασία γίνεται μια συλλογή των δεδομένων στοιχείου με το κατάλληλο χρονοδιάγραμμα. 96 Για να ανακαλυφθεί η κατεύθυνση της κίνησης, γίνεται ανάλυση της χρονοστάμπας. Επομένως είναι σημαντικό ο συγχρονισμός των ρολογιών μεταξύ του δικτύου RFID. Ο συγχρονισμός υπάρχει πάντα καθώς και θα μπορούσε να γίνει μέσω Διαδικτύου ή πάνω από την τοπολογία «fieldbus» Μοντέλα RFID σε υπηρεσίες υγείας. Το RFID μπορεί να διευκολύνει την αυτοματοποίηση της ασφαλούς και ακριβής ταυτοποίησης των ασθενών, την παρακολούθηση και την επεξεργασία σημαντικών πληροφοριών σε θέματα υγείας στον τομέα της υγειονομική περίθαλψης, όπως τα νοσοκομεία. Κάθε ετικέτα RFID ή όποια μπορεί να βρίσκεται π.χ. σε μορφή βραχιόλι αναγνωρίζεται από ένα μοναδικό αριθμό αναγνώρισης UIN που μπορεί να προγραμματιστεί είτε αυτόματα ή με το χέρι. Στη συνέχεια ο κωδικός αυτός πρέπει να προστατεύετε για να εξασφαλίσει υψηλό επίπεδο ασφάλειας. Το RFID βραχιόλι μπορεί να δίνεται σε κάθε ασθενή, και στην συνέχεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον εντοπισμό των ασθενών καθ όλη την νοσηλεία τους. Χρησιμοποιείται για την αποθήκευση των πιο σημαντικών στοιχείων των ασθενών ( όνομα ασθενούς, αλλεργίες σε φάρμακα, τα φάρμακα που χορηγήθηκαν την συγκεκριμένη ημέρα κ.α.) προκριμένου να είναι όλη η θεραπευτική ομάδα ενημερωμένη. Τα κωδικοποιημένα δεδομένα μπορούν να διαβαστούν οποιαδήποτε στιγμή. Η τεχνολογία RFID παρέχει στο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό διαβίβαση και λήψη δεδομένων από τον ασθενή χωρίς κάποια ανθρώπινη παρέμβαση δηλαδή ασύρματα. Είναι μια τεχνολογία αυτοματοποιημένης συλλογής δεδομένων που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον εντοπισμό και την αποθήκευση πληροφοριών σχετικά με τον ασθενή μέσω ηλεκτρονικών μέσων που περιέχονται στο βραχιόλι RFID. Το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό έχει πρόσβαση στις εγγραφές και κατ επέκταση στην ενημέρωση των ασθενών από απόσταση μέσω Wi-Fi σύνδεσης χρησιμοποιώντας φορητές 150

151 151 συσκευές όπως PDA, φορητούς υπολογιστές και άλλες κινητές συσκευές. Η τεχνολογία RFID αποτελείται κυρίως από ένα αναμεταδότη και ένα αναγνώστη παροχής υγειονομικής περίθαλψης του ΙΤ συστήματος (HPITS), όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα. Κάθε ετικέτα επισυνάπτεται στον ασθενή με το βραχιόλι που περιέχει μια κεραία και ένα μικροσκοπικό τσιπ. Εικ. 7.2 :Διάγραμμα ροής δεδομένων που παράγονται από την ετικέτα RFID που είναι ενσωματωμένη στο βραχιόλι, για τον εντοπισμό ασθενή στο νοσοκομείο. Η κεραία λαμβάνει ραδιοκύματα ή ηλεκτρομαγνητικά κύματα ενεργείας που εκπέμπονται σε αυτό από μια συσκευή ανάγνωσης και επιτρέπει στο τσιπ να διαβιβάσει από τους ασθενείς το μοναδικό αναγνωριστικό συσκευής ανάγνωσης, ώστε να εντοπίζεται ο ασθενής εξ αποστάσεως. Η συσκευή μετατρέπει ραδιοκύματα που αντανακλώνται πίσω από τον ασθενή σε ψηφιακές πληροφορίες που μπορούν στη συνέχεια να επεξεργαστούν από τον (HPITS). Τα βασικά δεδομένα του ασθενούς μπορούν να αποθηκευτούν σε μία βάση δεδομένων ή να συνδέονται μέσω του διαδικτύου με βάσεις δεδομένων άλλων νοσοκομείων. 2. Cloud Computing Από τις αρχές του 21 ου αιώνα άρχισε να αναφέρεται ο όρος Cloud Computing. Η Google, η IBM,και μια σειρά από άλλα ερευνητικά ινστιτούτα έδειξαν αυξημένες δραστηριότητες, όπως την ερευνά και ανάπτυξη του Cloud Computing. Το Cloud Computing έχει γίνει καυτό θέμα το 2008 όπου πολυάριθμες εκδηλώσεις γύρο από αυτό το θέμα ήταν πολύ τακτικές. Το Cloud Computing δυναμικά κλιμακώνεται και συχνά εικονικοί πόροι που παρέχονται ως μια υπηρεσίας στο Διαδίκτυο επιτρέπουν στους χρήστες να έχουν πρόσβαση στην τεχνολογία ή στην εμπειρία με αυτό χωρίς να το γνωρίζουν ή να έχουν τον έλεγχο της τεχνολογικής υποδομής που το υποστηρίζει. Η έννοια αυτή μπορεί να περιγραφεί απλώς σαν την υπολογιστική ισχύ,σαν λογισμικό, οι 151

152 152 υπηρεσίες βρίσκονται στον εικονικό διακομιστή στο Διαδίκτυο, αντί στην θέση του PC για όλους ή για τις επιχειρήσεις που συνδέονται και τις χρησιμοποιούν κάθε φορά που τις χρειάζονται. Με τις διαθέσιμες υπηρεσίες του Cloud Computing οι επιχειρήσεις δεν χρειάζεται να αγοράσουν και να διατηρήσουν πολλούς από τους υπολογιστές αφού και το λογισμικό θα είναι εκτός των δαπανών τους. Ορισμένα παραδείγματα είναι : Amazon.com, Amazon EC2, Salesforce.com, Apps Google, PayPal, Data centers (IBM, Microsoft, και άλλοι), Window Azure και το σύστημα λειτουργίας για Web ήταν που αναπτύχθηκε από τη Microsoft και πολλά άλλα Τι είναι το Cloud Computing; Στους ΙΤ κύκλους συζητήσεων το Διαδίκτυο αναφέρεται συχνά ως «το σύννεφο» δηλαδή The Cloud. Σκεφτείτε πολλαπλούς υπολογιστές σε ένα γιγάντιο πλέγμα οπού όλοι συνεργάζονται μεταξύ τους. Τώρα σκεφτείτε αυτά τα πλέγματα μπλεγμένα μεταξύ τους και κάντε ένα βήμα πίσω, βλέπεται το «σύννεφο»; Παρόλο που φυσικά και δεν μπορείτε να το δείτε αυτό, υπάρχει, ένα «σύννεφο» για όλα τα ειδή σημάτων : για τα δεδομένα, για την τηλεφωνία, τα ψηφιακά, κ.λπ. Ο όρος Cloud Computing υποδηλώνει την χρήση των υπολογιστικών βάσεων του Cloud ή Internet για μια ποικιλία από υπηρεσίες. Σε ιστορικά βραχυπρόθεσμης διάρκειας ζωής, η χρήση του εξακολουθεί να εξελίσσεται, ακόμα και αυτή την στιγμή. Αν εξελίξουμε τον ορισμό συνεπάγεται ότι η εμπειρία του χρηστή μετακινείται μακριά από τους προσωπικούς υπολογιστές σε ένα «σύννεφο» ηλεκτρονικών υπολογιστών. Η έκφραση «The Cloud» ξεκίνησε στις αρχές του 1990 και έχει τις ρίζες της σε εφαρμογές τηλεφωνίας. Η ωφελιμότητα του τηλεφώνου μόχλευσαν το «σύννεφο» για να μεταγάγουν, να δρομολογήσουν και να παραδώσουν καλύτερες συνδέσεις για τις τηλεφωνικές κλήσεις,τα σήματα, τις ζωντανές τροφοδοσίες. Το διαδίκτυο ήταν και αυτό στα αρχικά του βήματα, και βοήθησε και αυτό με την σειρά του τις συνδέσεις, ώστε να επιτρέψουν στους χρήστες να μπορούν να φτάσουν σε διαδικτυακά φόρουμ ή σε τεχνολογίες που παρέχουν στήριξη μέσω «dial up». Τώρα μας φαίνεται περίεργο το πώς διεξάγονταν οι εργασίες σε «dial up» ταχύτητες. Όταν άλλαξε η χιλιετία το διαδίκτυο είχε αποκτήσει πολύ μεγαλύτερες ταχύτητες που αναφέρονται ως ευρυζωνικές και ο εξοπλισμός πληροφορικής για να μπορέσει να συμβεί αυτό ήταν κάπου εκεί «πάνω» και ο όρος «σύννεφο» πήρε την τωρινή διάσταση. Στα μέσα της δεκαετίας προστέθηκε σαν όρος και σε λεξικά ως ένα τρόπος να ορίσει τι κάνει ο χρήστης: έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες διαδικτύου. Οι χρηστές δεν ενδιαφέρονται για τις εσωτερικές λειτουργίες των απομακρυσμένων εφαρμογών, απλά μόνο βλέπουν και χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες, χωρίς να χρειάζεται να ελέγχουν οι ίδιοι τις τεχνολογικές υποδομές. 152

153 153 Εικ. 7.3: Λογικό διάγραμμα Cloud computing Ποιος χρησιμοποιεί το Cloud Computing ; Σχεδόν όλοι σήμερα και όλες οι ηλικίες επικοινωνούν μέσω μιας ηλεκτρονικής συσκευής με μια μορφή ή με κάποια άλλη του Cloud Computing αφού είναι παντού. Είτε είναι κάποιος (on-line) με το λογαριασμό του στην τράπεζα,είτε βλέπει μέσω GPS, κάποιος άλλος που βρίσκετε ένα εστιατόριο στην κινητή συσκευή του, είτε στέλνει ζωντανά ψηφιακά πολυμέσα μέσω webcam, όλοι κάνουν χρήση του Cloud Computing δηλαδή οι παραπάνω χειρισμοί δεν έχουν εγκατασταθεί ή δεν περιέχονται μέσα στην τοπική συσκευή μας. Κάτι τέτοιο μπορούσε να γίνει ανά πάσα στιγμή όταν χρησιμοποιούσαμε «dial up» κατά τις πρώτες μέρες του Διαδικτύου οπού ήταν και η ώθηση για το «σύννεφο» αλλά εμείς που ήμασταν;ο υπολογιστής μας ήταν τοπικός, η εφαρμογή λογισμικού ήταν τοπική, τα δεδομένα μας ήταν τοπικά, και εμείς ήμασταν αυτό που βλέπαμε στην οθόνη CRT σε τοπικό επίπεδο. Τότε, όλοι χρησιμοποιούσαμε το διαδίκτυο για να μεταδώσουμε και να γίνει λήψη δεδομένων, όταν ήταν πλήρης η μετάδοση τα δεδομένα κατέληγαν σε τοπικό επίπεδο. Στις αρχές τις δεκαετίας οι εταιρίες όπως η Amazon άρχισαν να σχεδιάζουν τις ιστοσελίδες τους με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις υπηρεσίες τους μόνο μέσω τις χρήσης μιας μηχανής αναζήτησης όπως το Netscape ή το Internet Explorer. Μετά και άλλες εταιρίες έκαναν το ίδιο και μέσω της χρήσης ισχυρών τεχνολογικών εφαρμογών στο «σύννεφο» έγιναν όλο και πιο σύνηθες φαινόμενο. Έως τα μέσα της δεκαετίας οι περισσότερες μεγάλες εταιρίες με σημαντική παρουσία στο Web εργαστήκαν και παρέδωσαν τις υπηρεσίες τους πλήρως στο «σύννεφο». Πηγαίνοντας τώρα στο παρόν οπού εταιρίες όπως η Google και η Microsoft προσφέρουν στο «σύννεφο» υπηρεσίες και δεν χρειαζόμαστε σχεδόν κανένα πρόσθετο λογισμικό 153

154 154 εκτός του απλό υπολογιστή μας, ένα λειτουργικό σύστημα υπολογιστή και ένα πρόγραμμα περιήγησης. Κάποιες υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν με μια απλή εγγραφή ενώ άλλες προσφέρονται ανάλογα της ζητούμενης συνδρομής, μηνιαία, ή για κάθε φορά που χρησιμοποιούνται : θέματα όπως το λογισμικό ως υπηρεσία Software as a Service (SaaS) και Application Service Providers (ASP). Είναι μια τάση ενός μοτίβου οπού συγκεντρώνει γρήγορα δύναμη. Enterprise Cloud Computing: Είναι η κυρία επιχειρηματική χρήση του Cloud Computing. Μεσαίες προς μεγάλες επιχειρήσεις που θέλουν να τρέχουν πιο αποτελεσματικά τις δραστηριότητες τους στο Cloud. Government Cloud Computing Applications: Οι κυβερνήσεις αρχίζουν και κοιτούν προς σε αυτή την κατεύθυνση, ώστε να αντλήσουν Clouds και να εκτελούν τις εφαρμογές των κυβερνήσεων τους. Healthcare Applications: Μεγάλοι οργανισμοί υγείας έχουν αρχίσει να εξετάσουν αυτή την περίπτωση, όμως με όλες αυτές τις ευαίσθητες ιατρικές πληροφορίες θα πρέπει πρώτα να εκπονηθούν τα θέματα σχετικά με την ασφάλεια. Social Media Cloud Computing: Όταν χρησιμοποιούμε το Cloud Computing για να συνεργαστεί αυτό με άλλους. Personal Cloud Computing: Αυτές οι εφαρμογές τροφοδοτούνται από το Cloud και μας επιτρέπουν να εκτελούμε τα καθήκοντα μας. Αλλά γιατί κάποιος να παραιτηθεί από τον έλεγχο των πόρων του και να επιτρέψει να υπάρχει εικονικά στο Cloud; Οι χρήστες (πελάτες ) μπορούν να έχουν πρόσβαση σε εφαρμογές και στα αποθηκευμένα δεδομένα τους από οπουδήποτε και να συνδεθούν στο διαδίκτυο οποιαδήποτε στιγμή. Αν ο πελάτης είναι εταιρία θα μπορέσουν να εξοικονομήσουν χώρο στα γραφεία για διακομιστές. Συμβάλει στην μείωση του κόστους υλικού και λογισμικού εξοπλισμού. Όταν οι εταιρίες χρησιμοποιούν αυτές τις εφαρμογές δεν χρειάζονται να απασχολούν IT managers άρα μειώνουν τις δαπάνες Τι ισχύει για την υγειονομική περίθαλψη; Η τάση φαίνεται να είναι αμετάκλητη. Πολλές εφαρμογές λογισμικού, υπηρεσίες και δεδομένα στην αρχή ήταν σε ένα πεδίο ενός τοπικού υπολογιστή ή σε ένα τοπικό server όπου είναι ασφαλή φυλαγμένα στο κτίριο μας τώρα είναι στο τομέα του δημόσιου διαδικτύου ( public Internet). Απόρρητες πληροφορίες για την υγεία στην αρχή περιορίζονταν σε αυτά τα τοπικά δίκτυα τώρα μεταναστεύουν όλα στο διαδίκτυο. Οι ασθενείς χορηγούν οικειοθελώς την πρόσβαση στα αρχεία για την υγεία τους κάθε φορά που υπογραφούν αίτηση άρσης για τον ασφαλιστή υγείας που στη συνέχεια αποφασίζει για τη διάθεση πληρωμών στο γιατρό το φαρμακείο ή το νοσοκομείο. Στο μεγαλύτερο μέρος η συλλογή και η οργάνωση δεδομένων είναι απόλυτος νόμιμες. 154

155 155 Επομένως στη συνεχεία οι εταιρίες θέλουν να αυτοματοποιήσουν και να επιταχύνουν την πρόσβαση σε αυτά τα δεδομένα προκειμένου να προσφέρουν στο «σύννεφο» προϊόντα και υπηρεσίες προς τους ασθενείς, γιατρούς και προς διάφορα θεσμικά όργανα. Είναι γεγονός ότι η Google και η Microsoft έχουν επενδύσει στο «σύννεφο» με νέες προσφορές για τις υπηρεσίες ιατρικών φακέλων όπως το HealthVault της Microsoft και το Google Health. Αν και βρίσκεται ακόμα σε beta testing αυτοί οι γίγαντες του λογισμικού συνεργάζονται με μεγάλους παροχείς υγειονομικής περίθαλψης για τα προγράμματα τους : Η Microsoft με το Kaiser Permanente και η Google με τη The Cleveland Clinic. Η Google και η Microsoft είναι δυο χαρακτηριστικά παραδείγματα από πολλές άλλες εταιρίες, οι οποίες έπονται της επιταχυνόμενης τάσης να διαθέσουν τοπικούς και ιδιωτικούς φακέλους υγείας στο «σύννεφο». Αυτή θα είναι μια έκρηξη από πληροφορίες που θα αποθηκεύονται σε μαζικά κέντρα δεδομένων σε όλο τον κόσμο και θα παρέχει πρόσβαση στα αρχεία υγειονομικής περίθαλψης, για ασθενείς, γιατρούς, ασφαλιστές, φαρμακεία και θεσμικά όργανα Πως το Cloud Computing θα μας επηρεάσει πρακτικά; Κατά τους προσεχείς μήνες και χρόνια διάφοροι παράγοντες θα προκαλέσουν μια «τέλεια καταιγίδα» από ευκαιρίες και προκλήσεις. Για τα περισσότερα άτομα, με μικρές και μεσαίου μεγέθους πρακτικές το Cloud Computing θα αντιπροσωπεύσει μια συνθήκη σημαντική. Έχετε επενδύσει στο να δημιουργήσετε υποδομές πληροφορικής στην εταιρία σας και να διατηρήσετε τα δεδομένα τοπικά ή μήπως σκέπτεστε να αποσβεστεί η επένδυση σας με μηνιαία τέλη και να κρατάει τα πάντα το «σύννεφο» συμπεριλαμβανομένων και των δεδομένων σας; Και οι δυο οι επιλογές παρουσιάζουν αμφισβητήσεις: Τι γίνεται με τα backups, με την αποκατάσταση καταστροφής καθώς το 99,999 % είναι ανεβασμένο στο διαδίκτυο; Τι γίνεται με την συμμόρφωση των HIPPA αυτών των υπηρεσιών και των εφαρμογών που προσφέρονται τόσο από τοπικό επίπεδο τόσο και από το «σύννεφο»; Τι γίνεται με τις υβριδικές εφαρμογές που αξιοποιούν τόσο τοπικές υποδομές τόσο και το «σύννεφο»; Εξετάζοντας προσεκτικά της εναλλακτικές λύσεις και ενεργώντας με σύνεση, θα μπορούσε να βρει κάποιος την διαφορά μεταξύ κακών καιρικών συνθηκών και ηλιόλουστων προβλέψεων όταν πρόκειται για χρόνο εφαρμογής. Με την χρησιμοποίηση ανάλυσης SWOT οι δυνάμεις, οι αδυναμίες, οι ευκαιρίες και οι απειλές θα μπορούσε να αναλύσει την υιοθέτηση της υπολογιστικής υποδομής που χρειάζεται ανάλογα με τις ανάγκες τους. Η σύγκλιση των τεχνολογιών που σχετίζονται με το Cloud Computing και οι δηλώσεις που οριστήκαν πρόσφατα πέρασαν από την American Recovery and Reinvestment Act of 2009 (ARRA) θα ωθήσει πρακτικές όλων των μεγεθών να εξεταστούν προσεκτικά για την επιλογή τους για το δικαίωμα εφαρμογής ηλεκτρονικών φακέλων υγείας. Συμφώνα με την Επιτροπή Πιστοποίησης Τεχνολογίας Πληροφοριών Υγείας CCHIT περισσότεροι από 300 προμηθευτές παρέχουν αυτή την στιγμή κάποια ποικιλία από ιατρικούς φακέλους κάποιοι στο «σύννεφο», κάποιοι τοπικά και κάποιοι και στα δύο-. Αυτά περιλαμβάνουν: 155

156 156 Electronic Health Records (EHRs) Electronic Medical Records (EMRs) Personal Health Records (PHRs) Payer-based Health Records (PBHRs) Electronic Prescribing (E-prescribing) Financial/Billing/Administrative System Computerized Practitioner Order Entry (CPOE) Systems Η συμμετοχή μας θα έχει ως αποτέλεσμα την καλύτερη πρόσβαση σε υγειονομικές υπηρεσίες και στις πληροφορίες, την βελτίωση των αποτελεσμάτων, λιγότερα λάθη και η εξοικονόμηση κόστους σίγουρα θα είναι ηλιόλουστη. 98, Cloud Software as a Service (SaaS). Cloud Software as a Service (SaaS). Η δυνατότητα που παρέχεται στον καταναλωτή να χρησιμοποιήσει τις εφαρμογές του παροχέα όπου εκτελείται μια υποδομή Cloud. Οι αιτήσεις είναι προσβάσιμες από διάφορες συσκευές πελατών μέσω ενός λεπτού περιβάλλοντος πελάτη όπως τον Web browser. Ο καταναλωτής δεν διαχειρίζεται ή δεν ελέγχει την σχετική υποδομή του Cloud, όπως το δίκτυο, τους «servers», το λειτουργικό σύστημα, την αποθήκευση, ή ακόμα και τις ατομικές δυνατότητες εφαρμογής με πιθανή εξαίρεση την περίπτωση περιορισμένης χρήσης για κάποιες ρυθμίσεις σε εφαρμογές. 100 Εδώ το Διαδίκτυο χρησιμοποιείται ως πλατφόρμα οπού μπορούν να προσεγγιστούν οι υπηρεσίες. Η ανάπτυξη του (SaaS) είναι ευρέως αναγνωρισμένη και βοήθησε στην οικοδόμηση της τελευταίας εξέλιξη του Διαδικτύου το Web 2.0. Ο συνδυασμός του (SaaS) με την σταθερή μείωση του κόστους από την αποθήκευσή δεδομένων επιτρέπουν σε πολλές υπηρεσίες να διανεμηθούν παγκοσμία και με οικονομικά αποδοτικό τρόπο Το μέλλον των συστημάτων κατ οίκον περίθαλψης. Η ανάπτυξη τεχνολογιών για την κατ οίκον παροχή φροντίδας θα πρέπει να στρέφετε στο ευρύτερο πλαίσιο της ανάπτυξης του διαδικτύου καθώς και στα συνδεδεμένα οφέλη που προσφέρουν στους πολίτες ασθενείς ή μη. Η σύγκλιση των τεχνολογιών Web 2.0 σε συνδυασμό με την παρακολούθηση της υγείας και των πλέον προσιτών ευρυζωνικών δικτύων επικοινωνιών, καθώς επίσης και της κατανεμημένης αποθήκευσης δεδομένων, έχουν την δυνατότητα να φέρουν τεράστιες βελτιώσεις στο περιβάλλον της κατ οίκον φροντίδας. Η έλευση εργαλείων όπως το «life logging», οι έρευνες σε συστήματα «voice-based» και χαμηλού κόστους παρακολούθηση από αισθητήρες μπορούν να επιφέρουν σημαντικές κοινωνικές βελτιώσεις στους ασθενείς. 156

157 157 Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν σε πυκνά αστικά κέντρα και οπού υπάρχουν διαθέσιμες ασύρματες και ενσύρματες ευρυζωνικές συνδέσεις τεχνολογίας επικοινωνιών όμως πλέον έχουν επεκταθεί και σε πιο απομακρυσμένες περιοχές. Οι ηλικιωμένοι του αύριο θα είναι πιο εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες αφού έχουν μπει στην καθημερινότητα μας. Οι τεχνολογίες κατ οίκον περίθαλψης δε θα πρέπει να αναπτύσσονται μεμονωμένα αλλά θα πρέπει να αναπτυχθούν με βάση ρεαλιστικές προσδοκίες λαμβάνοντας υπόψη τη χρήση του διαδικτύου και τις ασύρματες ευριζωνικές συνδέσεις ώστε να υπάρξει εξισορρόπηση εμπιστοσύνης μεταξύ τοπικών δικτύων και των συσκευών δικτύου, ώστε οι ηλικιωμένοι ή οι ασθενείς να λαμβάνουν της υποστηρικτικές υπηρεσίες υγείας οπού και να βρίσκονται, και αυτό για να μην δεσμεύονται στα σπίτια τους όπου ουσιαστικά αν δεν μπορούν να μετακινηθούν από αυτά μετατρέπονται σε κέντρα παρακολούθησης της υγείας τους. 110 Η σύγκλιση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών θα πρέπει να είναι έτσι ώστε τα ψηφιακά στοιχεία και οι πηγές να είναι πάντα διαθέσιμες. Τέτοια ψηφιακά στοιχεία μπορεί να είναι δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, ημερολόγια,επαφές, ιατρικές οδηγίες ή οποιαδήποτε δεδομένα μπορούν να αφορούν ένα άτομο. Αυτά είναι αποθηκευμένα (μπορεί να είναι αποθηκευμένα στο Διαδίκτυο και να αναπαραχθούν σε τοπικό επίπεδο για να εξασφαλιστεί η συνέχεια των υπηρεσιών αν αποτύχει η επικοινωνία) και η πρόσβαση τους γίνετε ψηφιακά, ανεξάρτητα από την φυσική τοποθεσία αποθήκευσης. Οι πηγές είναι ψηφιακές εφαρμογές και λογισμικά όπου παραμένουν τοπικά είτε χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο σαν πλατφόρμα και από εκεί λειτουργούν. Αυτά τα στοιχειά είναι σημαντικά για την αρχιτεκτονική των ψηφιακών συστημάτων φροντίδας. 112 Εικ. 7.4:Αρχιτεκτονική πληροφοριών υποβοηθητικής κατ οίκον φροντίδας. 157

158 158 Το παραπάνω σχήμα δείχνει την αλληλεπίδραση του Personal Area Network (PAN) του χρήστη με ένα WAN οπού υποστηρίζεται από ασύρματες ευρυζωνικές. Μέσα στο PAN τα πρωτοκόλλα και το λογισμικό πρέπει να προσαρμόζονται, έτσι ώστε να παρέχουν ευελιξία και ανεξαρτησία, για παράδειγμα να υποστηρίζουν αρκετές τεχνολογίες όπως Bluetooth, Wi-Fi, ή Near Field Communications (NFC) standards.τεχνολογίες για την τυποποίηση οπού παρουσιάζονται οι πληροφορίες μέσα στο PAN μπορεί να βασίζονται σε W3C Device Independent Authoring Language (DIAL). 111 Βασικό σημείο της αρχιτεκτονικής της παραπάνω εικόνας είναι ο διαχωρισμός των βαθμίδων των υπηρεσιών σε μια εικονική πλατφόρμα που εδρεύει στο διαδίκτυο και επιτρέπει τη καθολική παροχή υπηρεσιών φροντίδας σε όλη την κατοικία καθώς και σε άλλες τοποθεσίες. Η αποθήκευση των δεδομένων στο διαδίκτυο επιτρέπει την μετακίνηση της θέσης οπού παρέχονται οι υπηρεσίες υποστήριξης, καθώς οι ασθενείς μπορεί να μετακινούνται μεταξύ των τόπων διαμονής τους (π.χ. στο εξοχικό) όποτε έχουν και μεγαλύτερη υποστηρικτική φροντίδα όποτε το χρειάζονται. Οι ευριζωνικές τεχνολογίες διευκολύνουν τους ηλικιωμένους με ευκολία να μετακινούνται, εφ όσον το επιτρέπει η κατάσταση της υγείας τους, μεταξύ τοποθεσιών. Είναι σημαντικό γιατί δεν χρειάζεται να αποσυνδεθούν από το σύστημα παρακολούθησης τους. Η αποτελεσματική ενσωμάτωση τεχνολογιών οπού παρέχουν υψηλή ταχύτητα πρόσβασης στο κατ οίκον περιβάλλον φροντίδας απαιτεί ομαλή μετάδοση των δεδομένων μεταξύ (PAN, LAN, WAN). Οι Web- based εφαρμογές γίνονται πραγματικά πανταχού παρόν αν είναι διαθέσιμές παντού, και οι κινητές ευρυζωνικές μπορούν πλέον να παρέχουν την απαιτούμενη σύνδεση με οικονομικό και αποδοτικό τρόπο για την κατ οίκον περίθαλψη. Τα (PAN) είναι συνυφασμένα με τεχνολογίες όπως (NFC), BlueTooth και ZigBee. Πολλές πιλοτικές εφαρμογές έχουν θέσει σε εφαρμογή, με τις παραπάνω τεχνολογίες, την παρακολούθηση της υγείας στο σπίτι. Οι Web 2.0 και οι (SaaS) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να ελευθερώσουν το περιβάλλον κατ οίκον περίθαλψης από το φορτίο της πληροφορικής αφού μπορούν να κάνουν την ψηφιακή φροντίδα υγείας μεταφέρσιμη «αν δεν είναι πλήρως κινητή». Αυτό είναι πολύ σημαντικό για τους ασθενείς που θέλουν να είναι ανεξάρτητοι και περνούν μεγάλες περιόδους έκτος σπιτιού. Ακόμα πιο αποδοτικές θα ήταν οι υπηρεσίες που στηρίζονται σε υβριδικές αρχιτεκτονικές λογισμικού των υπηρεσιών αυτών που θα ήταν εγκατεστημένες σε κάποιο «cloud» αλλά και σε τοπικό επίπεδο, ώστε να υπάρχει η συνέχιση της υπηρεσίας αν αυτή διακοπεί. Τα βασικά πλεονεκτήματα του (SaaS) στους χρήστες των ψηφιακών συστημάτων κατ οίκον φροντίδας περιλαμβάνουν: Την δυνατότητα να μετακινούνται μεταξύ τοποθεσιών και να έχουν από παντού πρόσβαση στις ψηφιακές υπηρεσίες υγείας. Δίνουν την δυνατότητα στους επαγγελματίες υγείας να βλέπουν και να μοιράζονται ενημερωμένες πληροφορίες υγειονομικής περίθαλψης. Απομακρυσμένος έλεγχος ρομποτικών και ευφυών συστημάτων στο σπίτι. Ο έλεγχος ζωτικών μπορεί να γίνει μέσα ή έξω από το σπίτι και να μεταφέρονται τα δεδομένα σε μια προσβάσιμη βάση δεδομένων οπού ελέγχονται από ειδικό ιατρικό προσωπικό. Αυτά τα 158

159 159 δεδομένα επιτρέπουν να δημιουργηθούν απλά όρια οπού οι συναγερμοί μπορούν να ρυθμίζονται ανάλογα με τις ανάγκες του ατόμου που λαμβάνει κατ οίκον φροντίδα Web 2.0 και Health 2.0 Ο όρος "Web 2.0" συνήθως συνδέεται με web εφαρμογές που θα διευκολύνουν την διαλογική ανταλλαγή πληροφοριών, η διαλειτουργικότητα, σχεδιάζεται με επίκεντρο τον χρήστη, και συνεργάζεται με το World Wide Web. Ένα Web 2.0 site επιτρέπει στους χρήστες του να επικοινωνούν μεταξύ τους συμβάλλοντας στο περιεχόμενο του δικτυακού τόπου, σε αντίθεση με τις ιστοσελίδες όπου οι χρήστες περιορίζονται στην παθητική προβολή των πληροφοριών που τους παρέχονται. Παραδείγματα του Web 2.0 περιλαμβάνουν web-based κοινότητες, που φιλοξενούνται οι υπηρεσίες, διαδικτυακές εφαρμογές, την κοινωνική δικτύωση-sites, βίντεο-ανταλλαγή χώρων, wikis, blogs, mashups, και folksonomies. 101,91. Ο όρος Health 2.0 ορίζεται ως ο συνδυασμός των στοιχείων υγείας και των πληροφοριών υγείας (ασθενή) μέσω της εμπειρία από την χρήση ΤΠΕ, επιτρέποντας στον πολίτη να γίνει ενεργός και υπεύθυνος συνεργάτης στην δική του υγεία και τον τρόπο φροντίδας του. Η Υγεία 2.0 αναφέρεται σε μια σειρά σχετικών εννοιών συμπεριλαμβανομένης της τηλεϊατρικής, των ηλεκτρονικών ιατρικών φακέλων, καθώς και η χρήση του διαδικτύου από τους ίδιους τους ασθενείς, όπως μέσω messageboards, blogs, και άλλων πιο προηγμένων συστημάτων. Μια βασική ιδέα είναι ότι οι ίδιοι οι ασθενείς θα πρέπει να έχουν καλύτερη γνώση και έλεγχο στα στοιχεία που θα προκύψουν γι αυτούς. Στα Παραδοσιακά μοντέλα της ιατρικής είχαμε τους φακέλους των ασθενών (σε χαρτί ή ένα ιδιόκτητο σύστημα ηλεκτρονικού υπολογιστή), που θα μπορούσε να έχει πρόσβαση μόνο από γιατρό ή άλλο ιατρικό επαγγελματία. Οι γιατροί ενεργούσαν ως μεσολαβούντες στις εν λόγω πληροφορίες, λέγοντάς στους ασθενείς τα αποτελέσματα των δοκιμών, όταν και εφόσον κρίνονταν απαραίτητο. Ένα τέτοιο μοντέλο λειτουργεί σχετικά καλά σε καταστάσεις όπως οξεία περίθαλψη, όπου οι πληροφορίες σχετικά με συγκεκριμένα αποτελέσματα του αίματος θα είχε μικρή χρήση σε ένα κοινό άνθρωπο, ή εν γένει πρακτικές στις περιπτώσεις που τα αποτελέσματα ήταν γενικά ευνοϊκές. Ωστόσο, στην περίπτωση των πολύπλοκων χρόνιων ασθενειών, σε ψυχιατρικές διαταραχές, ή οι ασθενείς από ασθένειες άγνωστης αιτιολογίας διέτρεχαν τον κίνδυνο να μείνουν χωρίς καλά συντονισμένη φροντίδα, επειδή τα δεδομένα σχετικά με αυτά ήταν αποθηκευμένα σε μια ποικιλία διαφορετικών θέσεων και, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να περιείχαν τις γνώμες των επαγγελματιών του τομέα υγειονομικής περίθαλψης που δεν θα έπρεπε να μοιράζεται με τον ασθενή. Ολοένα και περισσότερο, η ιατρική δεοντολογία θεωρεί τέτοιες ενέργειες ιατρικό πατερναλισμό και αποθαρρύνονται στη σύγχρονη ιατρική. Ένα υποθετικό παράδειγμα αποδεικνύει την αυξημένη πρόσληψη ενός ασθενούς που λειτουργεί σε ρύθμιση Υγείας 2.0 : Ο ασθενής που πηγαίνει να δει τον παθολόγο πρωτοβάθμιας περίθαλψης, αφού πρώτα εξασφάλισε το δικό ιατρικό ιστορικό του μέσω του διαδικτύου. Ο θεράπων ιατρός μπορεί να κάνει διάγνωση ή να στείλει τον ασθενή για εξετάσεις και τα αποτελέσματα των οποίων θα μπορούν να διαβιβαστούν απευθείας στον ηλεκτρονικό ιατρικό φάκελο του ασθενή. Εάν ένα δεύτερο ραντεβού είναι απαραίτητο ο ασθενής θα έχει το χρόνο να ερευνήσει τα αποτελέσματα δηλαδή τι μπορεί να σημαίνει γι 'αυτόν, ποια διάγνωση μπορεί να είναι πιθανή και μπορεί να επικοινωνήσει με άλλους 159

160 160 ασθενείς που έχουν υποστεί κάτι παρόμοιο κατά το παρελθόν. Σε μια δεύτερη επίσκεψη μπορεί να πραγματοποιηθεί παραπομπή σε έναν ειδικό. Ο ασθενής έχει την δυνατότητα να αναζητήσει απόψεις άλλων ασθενών σχετικά με τον καλύτερο ειδικό για να τον επισκεφτούν, και σε συνδυασμό με παθολόγους πρωτοβάθμιας περίθαλψης αποφασίζουν ποιον θα δουν τελικά. Ο ειδικός δίνει μια διάγνωση μαζί με μια πρόγνωση και τις δυνατότητες θεραπείας. Ο ασθενής έχει την δυνατότητα να ερευνήσει αυτές τις επιλογές θεραπείας και να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στο να καταλήξει να αποφασίσει από κοινού την θεραπεία με το φορέα παροχής υγειονομικής περίθαλψης Medicine 2.0 Οι Medicine 2.0 εφαρμογές είναι υπηρεσίες και εφαρμογές που βασίζονται στο Web για καταναλωτές υγειονομικής περίθαλψης, φροντιστές, ασθενείς, επαγγελματίες της υγείας, ερευνητές βιοϊατρικής τεχνολογίας, και χρησιμοποιούν τεχνολογίες Web 2.0, καθώς και τον σημασιολογικό ιστό και τα εργαλεία εικονικής πραγματικότητας, ώστε να διευκολύνουν ειδικότερα την κοινωνική δικτύωση, την συμμετοχή, apomediation,την συνεργασία, και τη διαφάνεια τόσο εντός όσο και μεταξύ αυτών των ομάδων χρηστών. Εικ. 7.5:Η παρακάτω εικόνα απεικονίζει τις τρείς μεγάλες ομάδες χρηστών των εφαρμογών Medicine 2.0 σαν ένα τρίγωνο: Οι καταναλωτές ασθενείς, οι επαγγελματίες υγείας, οι ερευνητές Βιοϊατρικής. Κάθε ομάδα έχει λάβει διαφορετικό επίπεδο «τυπικής εκπαίδευσης», ακόμη και οι καταναλωτές μπορούν να θεωρηθούν εμπειρογνώμονες με συμφώνα με την φιλοσοφία του Web 2.0, «ότι οι επαγγελματίες υγείας είναι ειδικοί για να εντοπίζουν την νόσο, ενώ ο ασθενής είναι ειδικός στο να την βιώνει». Οι τρέχουσες εφαρμογές μπορεί να βρίσκονται μέσα σε αυτό το χώρο του τρίγωνου ανάλογα σε ποια ομάδα χρηστών απευθύνονται. Αυτό που θα προσπαθήσουν να κάνουν οι εφαρμογές Medicine 2.0 είναι συνδέσουν διαφορετικές ομάδες χρηστών (για παράδειγμα την συμμετοχή του κοινού στην βιομετρική διαδικασία έρευνας ), και συνεπώς κινούνται προς το κέντρο του τριγώνου

161 Google Health Το Google Health επιτρέπει να σε όλους να αποθηκεύσουν και να διαχειριστούν όλες της πληροφορίες σχετικά με την υγεία τους σε ένα κεντρικό σημείο και είναι δωρεάν. Το μόνο που χρειάζεται είναι μια εγγραφή στο Google. Με αυτό τον τρόπο κρατάμε πάντα το γιατρό μας ενήμερο. Δεν χρειάζεται να δημιουργείται νέο ιστορικό όταν επισκέπτεστε έναν άλλο γιατρό. Μπορούμε να πάρουμε τα αντίγραφα των εξετάσεων και να τα αποθηκεύσουμε. Δεν χάνουμε τον ιατρικό μας φάκελο επειδή αλλάξαμε σπίτι ή δουλεία ή ασφάλεια υγείας.μπορούμε να μοιραστούμε της πληροφορίες υγείας μας με ένα μέλος της οικογενείας, ένα φροντιστή ή ένα γιατρό με ασφάλεια. 1. Κατασκευάζουμε το προφίλ υγείας. Μπορούμε να εισάγουμε την κατάσταση της υγείας μας,τα φάρμακα, τις αλλεργίες και τα εργαστηριακά αποτελέσματα. Μπορούμε να φτιάξουμε πολλά προφίλ για άτομα τις οικογενείας μας ή για οποίους νοιαζόμαστε. 2. Εισάγουμε ιατρικά αρχεία από τα νοσοκομεία και τα φαρμακεία. Επιλέγουμε από μια λίστα του Google Health συνεργάτες για να δούμε αν το νοσοκομείο ή το φαρμακείο που πηγαίνουμε μπορεί να μας στείλει αντίγραφα των ιατρικών αρχείων ή της συνταγογράφησης. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να αποθηκεύσουμε ένα ακριβές ιστορικό. 3. Μοιραζόμαστε τα αρχεία για την υγεία μας. Βοηθά τον καλύτερο συντονισμό της φροντίδας με τη διανομή των ιατρικών φακέλων με άτομα του δικτύου φροντίδας μαςγιατρός οικογένεια φίλοι-. Μπορεί κάποιος να διακόψει την κοινή χρήση οποιαδήποτε στιγμή και μπορούμε να δούμε ποιος έχει πρόσβαση στις πληροφορίες μας. Μπορούμε να εκτυπώσουμε μια κάρτα πορτοφολιού, σαν ταυτότητα που γραφεί την κατάσταση της υγείας μας 4. Εξερευνούμε ηλεκτρονικές υπηρεσίες υγείας. Μπορεί κάποιος να περιηγηθεί στον κατάλογο υπηρεσιών υγείας και να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε καλυτέρα τις ανάγκες τις υγείας μας. 104 Εικ.7.6: Η εφαρμογή Google Health. 161

162 HealthVault Είναι μια πλατφόρμα εφαρμογών υγείας (health application platform). Στόχος: Η δημιουργία ενός «οικοσυστήματος» από πάροχους υγείας διασύνδεση Ιατρικών κοινοτήτων. Περιορισμός: Πρόσβαση (beta version) μόνο από της ΗΠΑ Αυτό που ουσιαστικά παρέχει είναι ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον φάκελο υγείας μας όποτε και όπου θέλουμε. Μπορούμε να το μοιραστούμε με όποιον θέλουμε και να αποφασίσουμε τι θέλουμε να βλέπουν οι άλλοι. Η HealthVault μας προσφέρει ένα τρόπο να αποθηκεύουμε πληροφορίες σχετικά με την υγεία μας από πολλές πηγές σε μια τοποθεσία, όποτε θα είναι πάντα οργανωμένες και διαθέσιμες. Η HealthVault λειτουργεί με τους γιατρούς, τα νοσοκομεία, τους εργοδότες, τα φαρμακεία, της ασφαλιστικές εταιρίες και τους κατασκευαστές συσκευών για την υγεία (συσκευές μέτρησης Α.Π., συσκευές παρακολούθησης καρδιακής λειτουργίας και άλλες ) ώστε να είναι εύκολο να προσθέσουμε της πληροφορίες αυτές ηλεκτρονικά στο φάκελο. Με μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της υγείας της οικογένειας μπορεί κάποιος να συνεργαστεί καλυτέρα με τους επαγγελματίες υγείας. Συνοψίζοντας: Χρησιμοποιείται για την αποθήκευση και την μεταφορά πληροφοριών μεταξύ πολλών διαφορετικών παρόχων υγείας και ιατρικών συσκευών. Περιλαμβάνει ένα ολοκληρωμένο (integrated ) σύνολο από υπηρεσίες που συνενώνουν συσκευές, υπολογιστές και εφαρμογές και παρέχει μια ολοκληρωμένη αναζήτηση Εισαγωγή ιατρικών δεδομένων για διαχείριση και διαμοιρασμό της ιατρικής πληροφορίας

163 163 Κεφάλαιο 8 Μια ελπιδοφόρα εφαρμογή είναι η ολοκλήρωση των αισθητήρων με τις ηλεκτρονικές τεχνολογίες των καταναλωτών οπού θα επιτρέπουν την συνεχή παρακολούθηση των ασθενών. Τα κατ οίκον δίκτυα βοηθούν τον κάτοικο ασθενή και τους φροντιστές παρέχοντας: συνεχή ιατρική παρακολούθηση, ενίσχυση της μνήμης, έλεγχο των ηλεκτρικών οικιακών συσκευών, πρόσβαση στα ιατρικά δεδομένα και σύνδεσμο επικοινωνίας σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Η συνεχή παρακολούθηση θα αύξηση τον πρόωρο εντοπισμό των συνθηκών έκτακτης ανάγκης καθώς και τον εντοπισμό ασθενειών για τα άτομα υψηλού κίνδυνου. Επιπλέον θα παρέχει ένα ευρύ φάσμα από υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης στα άτομα με ειδικές ανάγκες ή σωματικές αναπηρίες. Από τις εφαρμογές αυτές δεν θα επωφεληθούν μόνο οι ηλικιωμένοι και οι χρόνιοι ασθενείς αλλά και οι οικογένειες στις οποίες υπάρχουν μικρά παιδία και δεν είναι κοντά τους το μεγάλο διάστημα της ημέρας αφού και οι δυο γονείς χρειάζεται να εργάζονται. Δεδομένης της σημασίας του θέματος έχουν αναφερθεί στην εργασία σε προηγούμενα κεφάλαια, ορισμένες πρωτότυπες εφαρμογές σχετικά με το θέμα. 1. Ομοιογενής κατ οίκον παρακολούθηση και ο εντοπισμός ασθενών. Με βάση σχετικές εργασίες στην βιβλιογραφία και λαμβάνοντας αυτές υπόψη, ένα πιθανό φουτουριστικό σχέδιο ενός πολυτροπικού ομοιογενούς συστήματος εντοπισμού και παρακολούθησης ασθενών κατ οίκον φαίνεται στην παρακάτω εικόνα 8.1. Στο σχήμα το άτομο είναι χρόνιος ασθενής, στο υπνοδωμάτιο του έχει μια ομάδα από ασύρματους αισθητήρες σώματος, οπού συνθέτουν ένα BAN. Αυτοί οι αισθητήρες συνεχώς μετρούν τα ζωτικά σημεία του ατόμου και μεταφέρουν τα δεδομένα σε ένα κομβικό σταθμό βάσης και από εκεί στον (home-server )οπού είναι ειδικά διαμορφωμένος, και ενεργεί σαν πύλη μεταξύ του BAN και των WANs όπως λειτουργεί το Internet και το σταθερό ή κινητό δίκτυο τηλεφωνίας. Αισθητήρες βίντεο και ήχου, RFID ετικέτες (tags), και άλλοι αισθητήρες ( για την υγρασία, την θερμοκρασία, τη κίνηση ) είναι τοποθετημένοι σε όλο το σπίτι. Αυτοί χρησιμοποιούνται για να παρέχουν λεπτομερής πληροφορίες σχετικά με τις συνθήκες της κατοικίας του ατόμου. Οι αισθητήρες αποτελούν το PAN. Σε ένα τέτοιο σενάριο χρήσης οι ετικέτες (RFID tags) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση θέσης, δηλαδή σε ποιο σημείο βρίσκεται ο ασθενής ή οι υπόλοιποι κάτοικοι. Με αυτόν τον τρόπο όταν έχουμε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκη οι πληροφορίες της θέσης του ασθενή, βοηθούν να ενεργοποιηθεί ο πλησιέστερος βίντεο-αισθητήρας και να αποκτηθεί καλύτερη εικόνα για το συμβάν. Αυτά τα βίντεο μπορούν να σταλούν στους φροντιστές ή στους επαγγελματίες υγείας για περεταίρω διερεύνηση μέσω Internet. Με την χρήση των έξυπνων συσκευών στο σπίτι μπορεί να ελεγχτεί η κατοικία ή να επιτευχτεί η αλληλεπίδραση με τους κατοίκους της. Δηλαδή, αν ο ασθενής φαίνεται ότι κάθεται στον καναπέ μπροστά από την τηλεόραση την ώρα που χρειάζεται να πάρει την φαρμακευτική του αγωγή, τότε η έξυπνη συσκευή (set-box) εμφανίζει μια υπενθύμιση για να πάρει τα φάρμακα του. Ένα άλλο παράδειγμα εφαρμογής μπορεί να είναι όταν ο ασθενής κοιμάται και η θερμοκρασία του δωματίου 163

164 164 είναι πολύ χαμηλή ή πολύ υψηλή, η συσκευή κλιματισμού ενεργοποιείται αυτόματα και ρυθμίζεται ή θερμοκρασία στα φυσιολογικά πλαίσια. Όταν ένας ασθενής ζητάει βοήθεια και ο φροντιστής βρίσκεται σε άλλο δωμάτιο και δεν μπορεί να τον ακούσει, ενεργοποιείται ένα «alarm»στο δωμάτιο οπού βρίσκεται ο φροντιστής. Αυτά τα σενάρια δεν απέχουν πολύ από το να γίνουν πραγματικότητα. Εικ. 8.1: Μελλοντικό σενάριο από ένα πολυτροπικό περιβάλλον κατ οίκον περίθαλψης. 164