NATIONAL REPORT

Transcript

1 NATIONAL REPORT Ανάλυση των εκπαιδευτικών αναγκών των δημοσίων υπαλλήλων ηλικίας 30- και 45+ στην Ελλάδα / 64

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κατάλογος Συντομογραφιών Α.Δ.Ε.ΔΥ: Ανωτάτη Διοίκηση Ενώσεως Δημοσίων Υπαλλήλων Α.Ε.Ι : Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Α.Π.: Άξονας Προτεραιότητας Α.Σ.Ε.Π. : Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού Γ.Γ.Δ.Δ.&Η.Δ.:Γενική Γραμματεία δημόσιας διοίκησης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Α.Ε.Ι.: Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ιδρυμα Γ.Ε.ΕΘ.Α: Γ.Σ.Ε.Ε: Γενική Συνομοσπονδία Εργαζομένων Ελλάδας Δ.Ι.Δ.Δ.: Διαβαλκανικό Ινστιτούτο Δημόσιας Διοίκησης Δ.Ε. : Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Ε.Κ.Δ.Δ.Α : Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης Ε.Σ.Δ.Δ.Α.: Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης Ε.Σ.Δ.Δ.: Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης Ε.Σ.Δ.Υ.: Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας Ε.Κ.Κ.Ε.: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών Ε.Π. : Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ε.Σ.Τ.Α: Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης Ι.Δ.Ε. : Ινστιτούτο Διαρκούς Επιμόρφωσης ΙΝΕ.: Ινστιτούτο Εργασίας ΙΝ.ΕΠ: Ινστιτούτο Επιμόρφωσης Κ.Δ.Δ.: Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας Κ.Ε.Κ.: Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης ΚΕΠ: Κεντρική Επιτροπή Πιστοποίησης Κ.Μ.Ο.Δ.Δ.: Κέντρο Μετεκπαιδεύσεως Οργανισμών Δημόσιας Διοίκησης Ν.Π.Δ.Δ.: Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου ΥΠ.Ε.Π.Θ.: Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων ΥΠ.ΟΙ.Ο.: Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών ΥΠΕΞ: Υπουργείο Εξωτερικών Ο.Τ.Α.: Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης Π.Δ. : Προεδρικό Διάταγμα Π.Ε.: Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση Π.Ε.Κ.: Περιφερειακά Επιμορφωτικά Κέντρα Π.Ι.: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Σ.Ε.Θ.Α.: Σχολή Εθνικής Άμυνας Σ.Ε.Υ.Υ.Ο.: Σχολή Επιμόρφωσης Υπαλλήλων Υπουργείου Οικονομικών Τ.Ε.: Τεχνολογική Εκπαίδευση Τ.Ε.Ι: Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Τ.Ε.: Υποχρεωτική Εκπαίδευση Φ.Ε.Κ.: Φύλλο Εφημερίδας της Κυβέρνησης 2 / 64

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η έρευνα αυτή αποτελεί μέρος ενός διεθνούς σχεδίου που αφορά τους οργανισμούςεταίρους από οκτώ ευρωπαϊκές χώρες. Πρόκειται για το διετές πρόγραμμα «Mume - Σύγχρονη Πανεπιστημίου στη σύγχρονη Ευρώπη». Διεθνής μεταφορά της καινοτομίας στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης για τα άτομα με εκτενή επαγγελματική εμπειρία που απασχολούνται στον δημόσιο τομέα έχει πραγματοποιηθεί υπό την καθοδήγηση της πολωνικής Οικονομικό Πανεπιστήμιο Wroclaw από το τέλος του Κάθε ένα από τα μέλη πραγματοποιηθεί μια παρόμοια έρευνα με πανομοιότυπη δομή στη χώρα τους. Εκτός από την έκθεση αυτή, οι έξοδοι του έργου έτσι περιλαμβάνει επίσης την αξιολόγηση της κατάστασης στην Πολωνία, η Φινλανδία, το Βέλγιο, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Ιταλία. Ο κύριος στόχος αυτής της έκθεσης είναι να περιγράψει την κατάσταση των έμπειρων εργαζομένων και των νέων πτυχιούχων στον τομέα της εκπαίδευσης και της συνεργασίας μεταξύ των γενεών στο δημόσιο τομέα. Οι ειδικοί στόχοι της παρούσας έκθεσης είναι τα παραδείγματα αναγνώρισης των ορθών πρακτικών για την εφαρμογή στις ανάγκες της κατάρτισης και της συνεργασίας των γενεών μεταξύ των δύο ομάδων-στόχων. Η παρούσα έκθεση βασίζεται στα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία και στατιστικές έρευνες. Πρώτο κεφάλαιο επικεντρώνεται στα χαρακτηριστικά της ελληνικής αγοράς εργασίας. Σε αυτό το μέρος οι δείκτες της απασχόλησης και της ανεργίας έχουν αναλυθεί. Περιγράφει την επίδραση της οικονομικής κρίσης στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, επικεντρώνεται στα χαρακτηριστικά και την απασχολησιμότητα των ανθρώπων που εισέρχεται στο δημόσιο τομέα με εκείνους με τη μεγάλη εμπειρία σε αυτό. Το δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζει το νομικό και θεσμικό πλαίσιο για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού στην Ελλάδα. Ειδικά αυτό περιγράφει τη δομή της εκπαίδευσης και της κατάρτισης για τους εργαζόμενους στο δημόσιο τομέα. Το τρίτο κεφάλαιο επικεντρώνεται στο σημαντικό εκπαιδευτικό ίδρυμα του δημόσιου τομέα που είναι η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Στο τέταρτο κεφάλαιο έχει δύο στόχους. Πρώτον, καθορίζει τα μαθησιακά κενά και των δύο ομάδων-στόχων (30 -), (45 +) και στη συνέχεια να αναγνωρίζει τις εκπαιδευτικές ανάγκες. Στο πέμπτο κεφάλαιο, ως συνέχεια του προηγούμενου κεφαλαίου, εισάγει τον αναγνώστη σε μια επιλογή των παραδειγμάτων καλής πρακτικής για την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών. Παρουσιάζει επίσης ενδιαφέροντα παραδείγματα από 3 / 64

4 διάφορα σχέδια που υλοποιούνται στο ελληνικό δημόσιο. Στο τέλος κεφάλαιο έξι προτείνει πρακτικές για την ανάπτυξη της συνεργασίας των γενεών μεταξύ των δύο ομάδων-στόχων. Αυτό το κεφάλαιο βασίζεται σε πρωτογενή έρευνα. Τα δεδομένα που έχουν προκύψει από προσωπικές συνεντεύξεις των διευθυντών των υπηρεσιών του δημόσιου τομέα 4 / 64

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Οικονομική κρίση Τρια περίπου χρόνια από το πρώτο Μνημόνιο, η Ελλάδα συνεχίζει να αντιμετωπίζει νέες πρόκλησεις, ιδιαίτερα κρίσιμες και καθοριστικες για το μέλλον. Παρά την πρόοδο που συντελέστηκε, οι ολιγωρίες, οι καθυστερήσεις και η ύφεση κατά το ενδιάμεσο διάστημα επιδείνωσαν τη δυναμική του δημόσιου χρέους και κατέστησαν αναπόφευκτη ακόμα μια νέα συμφωνία χρηματοδοτικής στήριξης της Ελλάδος από τους Ευρωπαίους εταίρους μας και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Από την άλλη πλευρά, το διεθνές περιβάλλον παραμένει ρευστό και εξακολουθεί να επικρατεί έντονη αβεβαιότητα τόσο για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας όσο και για την εξέλιξη της κρίσης χρέους στις ευρωπαϊκές οικονομίες. Αυτά τα αντικειμενικά δεδομένα στο εσωτερικό και το εξωτερικό δεν επιτρέπουν καμία χαλάρωση ή εφησυχασμό. Για να αξιοποιηθεί η νέα ευκαιρία, πρέπει τώρα να εφαρμοστούν, χωρίς χρονοτριβή, όσα έχουν συμφωνηθεί και να καλυφθούν τα κενά που άφησαν οι καθυστερήσεις των προηγούμενων ετών. Για την έξοδο από την κρίση δεν υπάρχει εύκολος δρόμος. Η προσαρμογή πρέπει να συνεχιστεί με αποφασιστικότητα. Αντίθετα, επιβάλλονται συνεχής επαγρύπνηση, ένταση της προσπάθειας, ταχύτεροι ρυθμοί. Απαιτείται μια αποφασιστική προσαρμογή η οποία θα επιτευχθεί με ουσιαστικές στρατηγικές και ποιοτικές αλλαγές. Οι αλλαγές αφορούν κυρίως τη λειτουργία του κράτους, της δημόσιας διοίκησης και γενικότερα τους θεσμούς, το πολιτικό σύστημα, τη δικαιοσύνη, τους κοινωνικούς εταίρους, τις αξίες και νοοτροπίες που διαμορφώνουν συμπεριφορές ( Ένα μέρος της αναπτυξιακής πολιτικής, μεσούσης της οικονομικής κρίσης, πρέπει να επιδιώξει μεταρρυθμίσεις που θα ενθαρρύνουν τη μετάβαση σε ένα νέο εξωστρεφές αναπτυξιακό πρότυπο. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές πρέπει να εστιαστούν στην αλλαγή των δομών της παραγωγής και την άρση των στρεβλώσεων. Τέτοιες μεταρρυθμίσεις είναι που θα συμβάλουν στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, όπως είναι η αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας και η ελάφρυνση του διοικητικού βάρους των επιχειρήσεων, η απλοποίηση του κανονιστικού-ρυθμιστικού πλαισίου και η αποκατάσταση του ανταγωνισμού στις αγορές είνα ( 5 / 64

6 ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης, η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, η ενθάρρυνση της καινοτομίας, της έρευνας και της εξωστρέφειας. 1.2 Απασχόληση- Ανεργία Οκτώβριος - Νοέμβριος 2012 Λαμβάνοντας υπόψη τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία και ενδείξεις, η ύφεση θα συνεχιστεί και εφέτος, αλλά όπως αναφέρεται στην τελευταία Έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, θα είναι λιγότερο έντονη από ό,τι πέρυσι, υπό την προϋπόθεση βεβαίως ότι τα μέτρα διαρθρωτικού χαρακτήρα θα εφαρμοστούν χωρίς καθυστέρηση και όπως έχουν σχεδιαστεί. Σχετικά την εξέλιξη των δεικτών απασχόλησης- ανεργίας των τελευταίων ετών τα αποτελέσματα είναι απαισιόδοξα. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Έρευνας Ανθρώπινου Δυναμικού της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (14 Φεβρουαρίου 2013) δείχνουν υποχώρηση του αριθμού των απασχολουμένων η οποία οδήγησε σε άνοδο του αριθμού των ανέργων. Το δίμηνο Ιανουαρίου- Φεβρουαρίου 2012 καταγράφηκε, βάσει των στοιχείων του ΟΑΕΔ, καθαρή μείωση των θέσεων εργασίας κατά , δηλαδή η ίδια με το αντίστοιχο δίμηνο του 2011 (39.647). Το ποσοστό ανεργίας το Νοέμβριο του 2012 ανήλθε σε 27,0%, έναντι 20,8 το Νοέμβριο του 2011 και 26,6% τον Οκτώβριο του Το σύνολο των απασχολουμένων κατά το Νοέμβριο του 2012 εκτιμάται ότι ανήλθε σε άτομα. Οι άνεργοι ανήλθαν σε άτομα, ενώ ο οικονομικά μη ενεργός πληθυσμός ανήλθε σε άτομα (Δελτίο Τύπου (14/02/2013), Έρευνα Εργατικού Δυναμικού: Νοέμβριος 2012, Ελληνική Στατιστική Αρχή). Οι απασχολούμενοι μειώθηκαν κατά άτομα σε σχέση με το Νοέμβριο του 2011 (μείωση 6,8%) και κατά άτομα σε σχέση με τον Οκτώβριο του 2012 (μείωση 0,8%). Οι άνεργοι αυξήθηκαν κατά άτομα σε σχέση με το Νοέμβριο του 2011 (αύξηση 31,5%) και κατά άτομα σε σχέση με τον Οκτώβριο του 2012 (αύξηση 1,5%). Οι οικονομικά μη ενεργοί, δηλαδή τα άτομα που δεν εργάζονται ούτε αναζητούν εργασία, μειώθηκαν κατά άτομα σε σχέση με το Νοέμβριο του 2011 (μείωση 0,6%) και κατά άτομα σε σχέση με τον Οκτώβριο του 2012 (μείωση 0,1%). (Δελτίο Τύπου (10/01/2013), Έρευνα Εργατικού Δυναμικού: Οκτώβριος 2012, Ελληνική Στατιστική Αρχή). 6 / 64

7 Πίνακας 1: Απασχολούμενοι, άνεργοι, οικονομικά μη ενεργοί και ποσοστό ανεργίας: Οκτώβριος, Νοέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Απασχολούμενοι Άνεργοι Οικονομικά μη ενεργοί Ποσοστό ανεργίας 20,8% 27% 19,7% 26,8% Γ Τρίμηνο 2010, 2011, 2012 Συγκεκριμένα ο αριθμός των απασχολούμενων κατά το Γ Τρίμηνο του 2012 ανήλθε σε ενώ τα αντίστοιχα τρίμηνα του 2011 και του 2010 ήταν και άτομα και των ανέργων σε ( το 2011 και το 2010) (Δελτίο Τύπου (15/12/2011), Έρευνα Εργατικού Δυναμικού: Γ Τρίμηνο 2011, Ελληνική Στατιστική Αρχή). Διάγραμμα 1: Αριθμός Απασχολούμενων- Ανέργων για το Γ Τρίμηνο των ετών 2010, 2011 και , , , , ,0 Απασχολούμενοι Άνεργοι 0, Ειδικότερα, το ποσοστό ανεργίας ήταν 17,7% έναντι του αντίστοιχου Τριμήνου του Η απασχόληση μειώθηκε κατά 8,3% και 7,4% σε σχέση με το Γ Τρίμηνο του 2011 ενώ ο αριθμός των ανέργων αυξήθηκε κατά 40,2% σε σχέση με το Γ Τρίμηνο του (Δελτίο Τύπου (13/12/2012), Έρευνα Εργατικού Δυναμικού: Γ Τρίμηνο 2012, Ελληνική Στατιστική Αρχή). 7 / 64

8 Διάγραμμα 2: Αριθμός Απασχολούμενων- Ανέργων ανά Τρίμηνο των ετών 2010, 2011 και , , , , ,0 0,0 Απασχολούμενοι Άνεργοι Διάγραμμα 3: Ανεργία (%), κατά φύλο και ομάδες ηλικιών Δ τρίμηνο 2012 Ηλικία Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Σύνολο 23,3 29,7 26, ,7 65,0 57, ,2 41,0 39, ,6 29,2 25, ,9 19,9 18, ,8 5,2 6, Χαρακτηριστικά της ανεργίας Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (28,9%) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (21,7%). Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας ετών (56,6%), το οποίο στις νέες γυναίκες έφτασε στο 65,4% το Γ Τρίμηνο του Ακολουθεί η παραγωγική ομάδα των ηλικιών με ποσοστόπου αγγίζει το 38%. 8 / 64

9 Πίνακας 2: Ανεργία (%), κατά φύλο και ομάδες ηλικιών Γ Τρίμηνο Ηλικία Άρρενες Θήλεις Σύνολο Άρρενες Θήλεις Σύνολο Σύνολο 15 21,5 17,7 21,7 28,9 24, ,4 51, ,9 65,4 56, ,4 35,1 30,2 35,2 41, ,9 20,4 16,2 20,1 27,4 23, , ,8 19,4 17, ,7 6,3 3,2 5 3,5 4,6 Η κατανομή της ανεργίας, λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης, έχει ως εξής: το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (41,0%) ενώ ακολουθούν τα άτομα με πτυχία Ανώτερης Τεχνολογικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (28,0%). Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (12,6%) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (17,2%). Πίνακας 3: Ανεργία (%) κατά φύλο και επίπεδο εκπαίδευσης Επίπεδο εκπαίδευσης Γ Τρίμηνο 2012 Άρρενες Θήλεις Σύνολο Σύνολο 21,7 28,9 24,8% Διδακτορικό ή Μεταπτυχιακό 12, ,6% Τριτοβάθμια εκπαίδευση 12,3 21,7 17,2% Πτυχίο Ανώτερης Τεχνολογικής Επαγγελματικής 22,4 34,2 28% Εκπαίδευσης Απολυτήριο Τριτάξιας Μέσης εκπαίδευσης 23,3 32,6 27,1% Απολυτήριο Τριτάξιας Μέσης εκπαίδευσης 24,3 34,1 27,6% Απολυτήριο Δημοτικού 25,1 23,5 24,5% Μερικές τάξεις Δημοτικού 29,7 23,9 27,6% Δεν πήγε καθόλου σχολείο 32,8 52,7 41% 9 / 64

10 Διάγραμμα 3: Ποσοστά ανεργίας ανα επίπεδο εκπαίδευσης Η μείωση της απασχόλησης ήταν εντονότερη για άτομα ξένης υπηκοότητας, χαμηλότερου εκπαιδευτικού επιπέδου, ενώ ήταν μικρότερη σε ορισμένες γεωγραφικές περιφέρειες και μεγαλύτερη σε επιχειρήσεις μικρού μεγέθους. Το ποσοστό ανεργίας των ατόμων με ξένη υπηκοότητα, είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο των Ελλήνων υπηκόων (33,1% έναντι 24,0%). Επίσης, το 72,3% των ξένων υπηκόων είναι οικονομικά ενεργό, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από το αντίστοιχο των Ελλήνων το οποίο είναι 51,7%. Σε επίπεδο Περιφέρειας το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στη Δυτική Μακεδονία με 31,0% και στη Στερεά Ελλάδα με 29,6%. Στον αντίποδα, το μικρότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στις Ιόνιους Νήσους με 11,4% και στο Νότιο Αιγαίο με 13,3%. Το ποσοστό των «νέων ανέργων», δηλαδή όσων εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας αναζητώντας απασχόληση, ανέρχεται στο 24,7% του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία, ανεξάρτητα αν είναι «νέοι» ή «παλαιοί» άνεργοι), αποτελούν αντίστοιχα το 62,6%. (Δελτίο Τύπου 13/12/2012, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού: Γ Τρίμηνο 2012, Ελληνική Στατιστική Αρχή). Ανησυχητική είναι επίσης η άνοδος του ποσοστού των μακροχρόνια ανέργων. Πρόκειται για τα άτομα που έχουν παραμείνει άνεργα για πάνω από έτος, ως ποσοστό του συνολικού αριθμού των ανέργων (2011: 51,6%, 2010: 47,2%). Η ανησυχία 10 / 64

11 προέρχεται από το γεγονός ότι οι πιθανότητες ένταξης σε θέση εργασίας μειώνονται όσο επιμηκύνεται η διάρκεια της ανεργίας και υπάρχει ο κίνδυνος η πρόσθετη ανεργία να μετατραπεί σε διαρθρωτική ανεργία. ( Επιπλέον, επειδή το εκπαιδευτικό επίπεδο και η επαγγελματική εξειδίκευση των μακροχρόνια ανέργων είναι εν γένει χαμηλά, έχει πολύ μεγάλη σημασία η άμεση παρέμβαση της πολιτείας με ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης. Ενθαρρυντική είναι η εφαρμογή, με πρωτοβουλία του ΟΑΕΔ, προγραμμάτων κατάρτισης ανέργων (π.χ. κατάρτισης σε δεξιότητες Τεχνολογίας Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) συνοδευόμενα από πιστοποίηση για τις γνώσεις που θα αποκτηθούν). ( Χαρακτηριστικά της απασχόλησης Κατά το Γ Τρίμηνο του 2012, βρήκαν απασχόληση άτομα, τα οποία ήταν άνεργα πριν από ένα έτος. Παράλληλα, κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, άτομα μετακινήθηκαν από τον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό σε θέσεις απασχόλησης. Αντίθετα, άτομα, τα οποία ένα χρόνο πριν ήταν απασχολούμενα, σήμερα είναι άνεργα και άλλα άτομα που ήταν απασχολούμενα, είναι πλέον οικονομικά μη ενεργά. Επιπλέον, άτομα, που πριν ένα έτος ανήκαν στον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό, εισήλθαν στην αγορά εργασίας αναζητώντας απασχόληση, αλλά είναι άνεργα. Εξετάζοντας την εξέλιξη του αριθμού των απασχολουμένων, ανά τομέα της οικονομίας, παρατηρούμε ότι σε όλους τους τομείς παρατηρείται μείωση στον αριθμό των απασχολούμενων σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό τρίμηνο. Στον πρωτογενή τομέα η μείωση ανέρχεται σε 2,5%, στο δευτερογενή 13,8% και στο τριτογενή 8,0%. Στο Διάγραμμα 2 παρουσιάζεται η ποσοστιαία κατανομή των απασχολούμενων κατά τομέα της οικονομίας για το Γ Τρίμηνο του Ως προς τις μορφές απασχόλησης, τα στοιχεία της ΕΕΔ και του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας (ΣΕΠΕ) δείχνουν άνοδο του ποσοστού των μερικά απασχολουμένων ( Το ποσοστό της μερικής απασχόλησης ανέρχεται στο 7,9% του συνόλου των απασχολουμένων. 11 / 64

12 Το ποσοστό των μισθωτών, το οποίο εκτιμάται σε 63,1%, εξακολουθεί να είναι χαμηλότερο του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία ανέρχεται στο 80% του συνόλου των απασχολουμένων. Ο φόβος της ανεργίας είναι μεγάλος ανάμεσα στον πληθυσμό. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕΔ, ακόμη και άτομα που απασχολούνται αναζητούν εργασία, μεταξύ άλλων επειδή φοβούνται ότι θα χάσουν αυτήν που έχουν. Μάλιστα, παρά τη μείωση του αριθμού των απασχολουμένων, ο αριθμός των απασχολουμένων που αναζητούν εργασία έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. 1 Ποσοστιαία κατανομή των απασχολούμενων, κατά τομέα της οικονομίας Δ τρίμηνο Η ελληνική αγορά εργασίας H αγορά εργασίας αλλάζει και μάλιστα με τα εξής χαρακτηριστικά: Ανεργία σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες: Οι νέοι απόφοιτοι και στελέχη άνω των 45. Οι μεν γιατί οι εταιρείες δεν επενδύουν πλέον σε χρόνο εκπαίδευσης και οι δε είτε γιατί καταργήθηκε ή συγχωνεύτηκε η θέση τους, είτε γιατί τα προσόντα τους δεν είναι πλέον κατάλληλα για την περίοδο που διανύουμε είτε γιατί αντικαταστάθηκαν από εργαζόμενους μικρότερης ηλικίας και χαμηλότερου πακέτου αποδοχών. Το ερώτημα βέβαια είναι πως είναι δυνατόν ένα στέλεχος 45 ετών να θεωρείται «μεγάλος» για να επανατοποθετηθεί στην αγορά εργασίας, την στιγμή που το όριο συνταξιοδότησης ανεβαίνει στα 67 έτη, δηλαδή μιλάμε για ακόμα / 64

13 ενεργά έτη εργασίας! Ειδικά μάλιστα για την συγκεκριμένη ομάδα, θα πρέπει να λάβει κανείς σοβαρά υπόψιν του τον σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο στην αγορά, καθώς ήταν άνθρωποι με μεσαία και υψηλά εισοδήματα και αντίστοιχη καταναλωτική δύναμη, η οποία πέφτει και με την σειρά της οδηγεί σε απώλειες κι άλλων θέσεων εργασίας. Παράλληλα, όσο περισσότερο καιρό μένει ένα στέλεχος εκτός αγοράς εργασίας, τόσο απαξιώνονται οι δεξιότητές του. Ανεργία σε συγκεκριμένους κλάδους: τράπεζες, αυτοκίνητα, κατασκευές είναι κλάδοι που έχουν χτυπηθεί δραματικά από την κρίση και που ταυτόχρονα απασχολούν ιδιαίτερα εξειδικευμένους εργαζόμενους που δεν μπορούν εύκολα να επανατοποθετηθούν σε άλλους κλάδους Διαρροή εργαζομένων στο εξωτερικό: Brain drain, με αποτέλεσμα να χάνουμε ικανά στελέχη στο εξωτερικό όπου αυτά βέβαια μπορούν να θεωρηθούν ανταγωνιστικά και άρα να πέφτει η ποιότητα των υποψηφίων που παραμένουν στην ελληνική αγορά Έλλειψη ικανών στελεχών σε συγκεκριμένους κλάδους, κυρίως τεχνολογίας, ηλεκτρονικού μάρκετινγκ και εμπορίου, socialmedia, εξαγωγών. Αύξηση της τάσης για αυτοαπασχόληση, ως εναλλακτική διέξοδο και πολλές φορές ως λύση ανάγκης και όχι ως επιλογή καριέρας Προσλήψεις- Αποχωρήσεις στον δημόσιο τομέα Η επιτάχυνση της υποχώρησης της απασχόλησης στη διάρκεια των ετών αντανακλά και τις αυξημένες αποχωρήσεις μισθωτών από το δημόσιο τομέα, Ειδικότερα, ο αριθμός των απασχολουμένων στο δημόσιο τομέα το 2012 ήταν πολύ χαμηλότερος από ό,τι το 2011 και το 2010 λόγω της αύξησης του αριθμού των συνταξιοδοτήσεων όσο και των ελάχιστων νέων προσλήψεων που πραγματοποιήθηκαν. Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί και ο ρόλος του προγράμματος "Καλλικράτης" όπου στην ουσία πρόκειται για την αναγκαστική συνένωση ρων υπαρχόντων μικρών δήμων σε μεγαλύτερους, τις συγχωνεύσεις και καταργήσεις δημόσιων φορέων, σχολείων και νοσοκομείων. Το πρόγραμμα Καλλικράτης, ακριβέστερα Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης, ονομάζεται ο ελληνικός 2 Ρεβέκκα Πιτσίκα, 10/12/2012, συνέδριο «People in Crisis» 13 / 64

14 νόμος 3852/2010, με τον οποίο μεταρρυθμίστηκε η διοικητική διαίρεση της Ελλάδας το Βασικές πτυχές του προγράμματος είναι η μείωση του αριθμού των δήμων και των νομικών τους προσώπων κατά περίπου 2/3, η αντικατάσταση των 57 νομαρχιών ως δευτεροβάθμιων ΟΤΑ από τις 13 περιφέρειες, η σύσταση των αποκεντρωμένων διοικήσεων, οι αλλαγές στον τρόπο χρηματοδότησης των ΟΤΑ, η αύξηση της θητείας των αυτοδιοικητικών οργάνων από 4 σε 5 έτη και η ανακατανομή των αρμοδιοτήτων κάθε βαθμού. 3 Πιο συγκεκριμένα: Παλαιό καθεστώς Καθεστώς Προγράμματος Καλλικράτη Δήμοι Πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ. Πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ. Συνολικά 910 δήμοι και 124 Περιορισμός σε 325 δήμους κοινότητες. Οι περισσότεροι μέσω εθελοντικών ή είχαν προκύψει από αναγκαστικών συνενώσεων. συνενώσεις το 1997με τον Ανάληψη μέρους των «Καποδίστρια». αρμοδιοτήτων των νομαρχιακών Διαιρούνταν σε δημοτικά αυτοδιοικήσεων. διαμερίσματα. Διαιρούνται σε δημοτικές ενότητες, οι οποίες αποτελούν τους δήμους που συνενώθηκαν. Αυτές με τη σειρά τους διαιρούνται σε κοινότητες, οι οποίες ταυτίζονται με τα παλαιά δημοτικά διαμερίσματα. Νομοί Δευτεροβάθμιοι ΟΤΑ. Περιφερειακές ενότητες. Νομαρχίες Συνολικά 50 νομαρχιακές Συνολικά 74. Μολονότι Αττικής αυτοδιοικήσεις και 19 διοικητικά δεν αποτελούν επαρχεία (οι τελευταίες στο πλαίσιο της αποκέντρωσης αυτοδιοικούμενο θεσμό, ορίζεται ότι σε καθεμία από αυτές (ή εντός ορισμένων, κυρίως ομάδα τους σε ορισμένες νησιωτικών, νομαρχιακών περιπτώσεις) θα αντιστοιχεί ένας αυτοδιοικήσεων). άμεσα εκλεγμένος / 64

15 Περιφέρειες Αποκεντρωμένες Διοικήσεις Δημοτικές επιχειρήσεις Ακολουθούσαν τη διαίρεση της χώρας σε νομούς και νομαρχίες (Αττική), με εξαιρέσεις στην Αττική (Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αθηνών-Πειραιώς) και την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις Έβρου- Ροδόπης και Δράμας- Καβάλας-Ξάνθης). Συνολικά 13. Υπεύθυνες για το συντονισμό των ΟΤΑ, τον έλεγχο νομιμότητας των πράξεών τους και την εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής σε περιφερειακό επίπεδο. Ο περιφερειάρχης διοριζόταν από την κυβέρνηση. Δεν υπήρχαν Περίπου Νομικά Πρόσωπα και επιχειρήσεις των Δήμων. αντιπεριφερειάρχης, ο οποίος θα προέρχεται υποχρεωτικά από το συνδυασμό του περιφερειάρχη, θα έχει δηλωθεί ως τέτοιος στο ψηφοδέλτιο και θα έχει αυξημένες κατά τόπον αρμοδιότητες. Παρέμειναν στα ίδια γεωγραφικά όρια, αλλά πλέον αποτελούν δευτεροβάθμιους ΟΤΑ με αιρετό περιφερειάρχη και συμβούλιο. Ανάληψη μέρους των αρμοδιοτήτων των νομαρχιακών αυτοδιοκήσεων. Συνολικά 7. Ο επικεφαλής τους (γενικός γραμματέας) διορίζεται από την κυβέρνηση. Ανέλαβαν σε γενικές γραμμές τις αρμοδιότητες των παλαιών κρατικών περιφερειών. Μειώνονται σε περίπου μέσω συνενώσεων ή καταργήσεων. Πηγή: Wikipedia Αναφορικά για το έτος 2011 απασχολούνταν στο δημόσιο 47,7 χιλ. άτομα- αριθμός χαμηλότερος κατά 4,9% από ό,τι το 2010, 15 / 64

16 ( Συγκεκριμένα από τον ευρύτερο Δημόσιο φορέα αποχώρησαν υπάλληλοι όλων των εκπαιδευτικών κατηγοριών. Η συντριπτική πλειοψηφία (6.896) των δημοσίων υπαλλήλων αποχώρησε με λύση της υπαλληλικής σχέσης λόγω παραίτησης. Οι περισσότερες αποχωρήσεις σημειώθηκαν στα Υπουργεία ενώ η εκπαιδευτική βαθμίδα που επλήγησε περισσότερο ήταν οι εργαζόμενοι που είχαν προσληφθεί ως Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Πίνακες αποχωρήσεων δημοσίων υπαλλήλων ανα φορέα, εκπαιδευτική βαθμίδα και είδος αποχώρησης για το 2011 Πηγή: Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Πηγή: Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης 16 / 64

17 Πηγή: Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Πηγή: Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Διάγραμμα 4: Απολύσεις ανα φορέα και εκπαιδευτική βαθμίδα 2011 Πηγή: Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης κατά τους μήνες Ιανουάριο εως και Νοέμβριο του 2012 ο αριθμός των απολύσεων υπερέβη κατά πολύ αυτον των προσλήψεων αποχωρήσεις έναντι προσλήψεων. 17 / 64

18 Διάγραμμα 5: Προσλήψεις- Αποχωρήσεις Ιαν.-Νοέμ Πηγή: Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται ενδεικτικά οι προσλήψεις του Γ Τριμήνου του 2012 και η απορρόφηση τους από τους διάφορους φορείς. Πίνακας 4: προσλήψεις Γ Τριμηνου του 2012 Πηγή: Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Οι νέες απολύσεις εργαζομένων στο Δημόσιο Τομέα είναι προ των πυλών. Σε συνέχεια των "εφέδρων" της προσυνταξιοδοτικής διαθεσιμότητας και των "διαθεσίμων" ΔΕ Διοικητικών Αορίστου Χρόνου και τη ακολουθούν οι καταργήσεις και συγχωνεύσεις Υπηρεσιών. 18 / 64

19 Είναι αποκαλυπτικό ότι οι νέοι Οργανισμοί των πρώτων Υπουργείων, που είδαν το φως της δημοσιότητας, περιλαμβάνουν περικοπή σε δομές άνω του 50% και μείωση των θέσεων της εργασίας έως και 30% και πασιφανές ότι χρησιμοποιούν αυτή τη διαδικασία για να νομιμοποιήσουν τις απολύσεις που ζητεί η Τρόικα ( απολύσεις μέσα στο 2013, εκ των οποίων τις μισές μέχρι τον Ιούνιο) (ΑΔΕΔΥ, 15/02/2013, Προ των πυλών οι νέες απολύσεις των εργαζομένων στο Δημόσιο, diorismos.gr). 1.4 Απογραφή δημοσίων υπαλλήλων Τα παραπάνω στοιχεία σχετικά με τις αποχωρήσεις των δημοσίων υπαλλήλων φαίνεται να επιβεβαιώνονται και από τα αποτελέσμα της απογραφής του Υ.Π.Δ.Μ.&Η.Δ. σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών Το προφίλ των απογραφέντων Ένα πρωτόγνωρο έργο πνοής, που υλοποιήθηκε σε χρόνο-ρεκόρ για τα ελληνικά δεδομένα και, μάλιστα, χωρίς επιπρόσθετα κόστη για το δημόσιο. Η απογραφή των δημοσίων υπαλλήλων υπήρξε προϊόν συνεργασίας δύο υπουργείων, Εσωτερικών και Οικονομικών, κι απαίτησε, μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη και χρήση καινοτόμων διαύλων επικοινωνίας. Οι απογραφέντες φαίνεται πως ξεπερνούσαν τις άτομα τον Ιούλιο του Ωστόσο σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας ενημέρωσης στις το σύνολο των απογραφέντων δημοσίων υπαλλήλων μειώθηκε στις άτομα. 4 Διάγραμμα 6: απογραφέντες ανά ηλικία δημοσίων υπαλλήλων >60 Αριθμός υπαλλήλων 2013 Αριθμός υπαλλήλων / 64

20 Από την απογραφή προκύπτει επίσης μείωση των δημοσίων υπαλλήλων όλων των εκπαιδευτικών κατηγοριών με μεγαλύτερη αυτή των υπαλλήλων άνευ κατηγορίας εκπαίδευσης ενώ αύξηση παρουσιάστηκε στην κατηγορία των ειδικών θέσεων. Τέλος, προκύπτει επίσης πως το ανδρικό φύλο διαθέτει ένα ελαφρύ προβάδισμα στο δημόσιο τομέα, με πενήντα τέσσερα τοις εκατό, αφήνοντας το υπόλοιπο σαράντα έξι στις γυναίκες. Διάγραμμα 7: Απογραφέντες ανά κατηγορία εκπαίδευσης Αριθμός υπαλλήλων 2013' Αριθμός υπαλλήλων 2010' Τα κύρια χαρακτηριστικά του ανθρώπινου δυναμικού της Δημόσιας Διοίκησης όπως προκύπτουν από τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία συνοψίζονται στα κάτωθι: Συρρίκνωση Δημοσίου Τομέα. Μεγαλύτερη τάση μείωσης του προσωπικού δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τάση αύξησης του ποσοστού ειδικών θέσεων. Εργασιακή εφεδρεία για δημόσιους υπάλληλους ηλικίας 60+ ετών. Υστέρηση, παρά την αυξητική τάση, της συμμετοχής των γυναικών σε ανώτερες θέσεις διοίκησης (θέσεις προϊσταμένων γενικών διευθύνσεων και διευθύνσεων), συμμετοχή 34% σε θέσεις Γενικού Διευθυντή και 41% σε θέσεις διευθυντή έναντι συμμετοχής 51% στο σύνολο του προσωπικού ΠΕ και ΤΕ από το οποίο στελεχώνονται οι θέσεις προϊσταμένων. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η δημόσια διοίκηση καλείται στις μέρες μας, περισσότερο από ποτέ, να προσαρμοστεί σε ένα εξαιρετικά μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Η πορεία του εκσυγχρονισμού των δημοσίων υπηρεσιών περνά μέσα από την κατάκτηση της 20 / 64

21 γνώσης, το σχεδιασμό και την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των δημοσίων υπαλλήλων. Η έννοια της εκπαίδευσης και της επιμόρφωσης στους δημόσιους οργανισμούς επικεντρώνεται στη βελτίωση των γνώσεων και των ικανοτήτων των υπαλλήλων παρεχοντάς τους τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στο γενικευμένο αίτημα για αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του παραγόμενου έργου καθώς και για βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Στα πλαίσια αυτά η εκπαίδευση και επιμόρφωση των δημοσίων υπαλλήλων αποτελεί έναν από τους κεντρικούς άξονες για τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας της Ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης και τη συστηματική μετατροπή της σε μοχλό ανάπτυξης της χώρας και μέσο εξυπηρέτησης των πολιτών. 2.1 Το νομικό και θεσμικό πλαίσιο για την αναπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού στην Ελλάδα Ο Ν.1943/91 (ΦΕΚ Α' 50) «Εκσυγχρονισμός της οργάνωσης και λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης, αναβάθμιση του προσωπικού της και άλλες συναφείς διατάξεις» παρέχει το γενικό πλαίσιο ρύθμισης θεμάτων του δημοσίου τομέα. Ειδικότερα στο Κεφάλαιο Α', άρθρο 1, παρ. 1, και παρ. 2 εδάφιο β' αναφέρεται: Πρόγραμμα διοικητικού εκσυγχρονισμού Για τη μεθοδική και αποτελεσματική προώθηση μέτρων καταπολέμησης της γραφειοκρατίας, βελτίωσης των μεθόδων και διαδικασιών, αύξηση της παραγωγικότητας, αναβάθμισης του προσωπικού, προσαρμογής των οργανωτικών δομών, αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων με σκοπό την ενίσχυση ιδίως της τοπικής αυτοδιοίκησης και βελτίωσης της ποιότητας των υπηρεσιών που παρέχουν οι φορείς του δημοσίου τομέα, καταρτίζεται κάθε τρία χρόνια πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της Δημόσιας Διοίκησης στα πλαίσια της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της χώρας, το οποίο εγκρίνεται από την Βουλή κατά το άρθρο 79 παρ. 8 του Συντάγματος. Στο πρόγραμμα αναφέρονται οι μέθοδοι, οι διαδικασίες, τα συστήματα ορθολογικής οργάνωσης, λειτουργίας και στελέχωσης και θα προβλέπονται τα μέσα που απαιτούνται για την πραγμάτωση των ανωτέρω σκοπών. Στο πρόγραμμα καθορίζονται οι στόχοι που εξειδικεύονται για κάθε υπουργείο και για τα εποπτευόμενα από αυτό Ν.Π.Δ.Δ. και Ν.Π.Ι.Δ. του δημοσίου τομέα. Εδώ θα μας απασχολήσει ιδιαίτερα το κεφάλαιο Δ' άρθρα 32 έως 38 και θα επικεντρωθούμε στην εκπαίδευση του προσωπικού των Δημοσίων Υπηρεσιών (Καρατζόγλου Γραμματική, 21 / 64

22 2011, Η στρατηγική της επιμόρφωσης στη Δημόσια Διοίκηση, Διπλωματική Εργασία, ΜΠΣ «Δημόσια Διοίκηση Ολικής Ποιότητας», Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) Υπαλληλικός κώδικας Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του Υπαλληλικού Κώδικα (ΥΚ, Ν.3528/2007 όπως τροποποίησε τον Ν.2683/1999) η εκπαίδευση των δημοσίων υπαλλήλων αναγνωρίζεται ως δικαίωμα των ιδίων και υποχρέωση της υπηρεσίας τους που οφείλει να τους διευκολύνει χορηγώντας τους εκπαιδευτικές άδειες. Με τις νέες διατάξεις επιδιώκεται η ανανέωση του θεσμού της εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού της διοίκησης και ενισχύεται η διοικητική εκπαίδευση σε ενδουπηρεσιακό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, στο άρθρο 47 1 του ΥΚ η υπηρεσιακή εκπαίδευση με τις διάφορες μορφές της είναι διακίωμα του υπαλλήλου και λαμβάνει χώρα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό με έξοδα που βαρύνουν συνήθως τις οικείες υπηρεσίες και βάσει των ισχυουσών κάθε φορά διατάξεων. Επιπλέον στην 3 του ίδιου άρθρου καθορίζεται ότι η υπηρεσία είναι υποχρεωμένη να μεριμνά για την επιμόρφωση των υπαλλήπων της καθ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους και ανεξαρτήτως της κατηγορίας, του κλάδου, της ειδικότητας ή του βαθμού. Η ίδια η υποχρέωση ενδεχομένως να υπάρχει και για τους δημοσίους υπαλλήλους, για όσα εκπαιδευτικά προγράμματα η συμμετοχή τους κρίνεται επιβεβλημένη ενώ η παράβασή της μπορεί να έχει πειθαρχικές κυρώσεις. Για παράδειγμα η ειδαγωγική εκπαίδευση είναι υποχρεωτική τόσο για την υπηρεσία όσο και για τον υπάλληλο, διότι αποτελεί τυπική και ουσιαστική προυπόθεση για την προαγωγή του υπαλλήλου στον επόμενο του εισαγωγικού βαθμό άρθρο (47 2 του Ν.3528/2007). Περαιτέρω, στα άρθρα προβλέπεται η χορήγηση εκπαιδευτικών αδειών στους υπαλλήλους που επιθυμούν να συμμετάσχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα και πληρούν τις προυποθέσεις. Ανάλογα με το σκοπό, διακρίνονται σε άδειες υπηρεσιακής εκπαίδευσης, άδειες για επιμορφωτικούς ή επιστημονικούς σκοπούς και άδειες εξετάσεων. 22 / 64