ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΩΝ ΑΡΓΟΥΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Α. ΚΟΥΓΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΩΝ ΑΡΓΟΥΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Α. ΚΟΥΓΙΑ"

Transcript

1 ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ&Φ.Α ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΩΝ ΑΡΓΟΥΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Α. ΚΟΥΓΙΑ Επιβλέπων καθηγητής ΜΑΡΜΑΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Καβάλα 2010

2 Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή Περιγραφή του Άργους Το ανάγλυφο Μετεωρολογικά και κλιματολογικά στοιχεία Νερά και υγρότοποι Τα ελαιοτριβεία του Άργους Γενικά για τα ελαιοτριβεία Περιγραφή διαδικασίας λειτουργίας ελαιοτριβείων Ελαιοτριβεία περιοχής Άργους Τα κτίρια των ελαιοτριβείων Παραγωγή και σύσταση ελαιοτριβείων Πιθανές επιπτώσεις Κριτήρια για την επιλογή της μεθόδου επεξεργασίας των αποβλήτων ελαιοτριβείων Το σύστημα παραγωγής του ελαιολάδου Αραίωση των ΥΑΕ με άλλες εκροές Αποθήκευση Το ρυπαντικό φορτίο των ΥΑΕ σε συνάρτηση με αυτό των αστικών λυμάτων Αξιολόγηση των μεθόδων επεξεργασίας των ΥΑΕ Νομοθεσία για τα ελαιοτριβεία Η ισχύουσα Ελληνική νομοθεσία για τα ελαιοτριβεία Τα απόβλητα ελαιουργείων Απόβλητα ελαιουργείων και μέθοδοι επεξεργασίας Στερεά υπολείμματα ελαιουργείων και μέθοδοι διαχείρισης αυτών 30 Α) Μηχανική επεξεργασία (Mechanical treatment)..31 A 1 ) Διαχωρισμός, ταξινόμηση, εσχαρισμός...31 Α 2 ) Συμπίεση..31 Α 3 ) Ξήρανση...31 Β) Βιολογική επεξεργασία (Biological treatment)...32 Β 1 ) Διάθεση στο έδαφος. 32 Β 2 ) Κομποστοποίηση..33 Β 3 ) Αναερόβια ζύμωση/χώνευση (Anaerobic fermentation/digestion)..35 Γ) Θερμική επεξεργασία (Thermal treatment)..35 Γ 1 ) Πυρόλυση (Pyrolisis) 35 Γ 2 ) Αεριοποίηση (Gasification)...36 Γ 3 ) Αποτέφρωση (Incineration)...37 Γ 4 ) Απόθεση (Deposition) Υγρά υπολείμματα ελαιουργείων και μέθοδοι διαχείρισης αυτών...37 Α) Μηχανική επεξεργασία (Mechanical treatment)..38 2

3 Α 1 ) Διήθηση (Filtration)...38 Α 2 ) Επίπλευση (Flotation).38 Α 3 ) Καθίζηση (Sedimentation)..39 Α4) Απολίπωση (Degreasing)...39 Β) Βιολογική επεξεργασία (Biological treatment)...40 Β 1 ) Λίμνες εξάτμισης (Lagoons) 40 Β 2 ) Μέθοδος ενεργού ιλύος (Activated sludge).40 Β 3 ) Αναερόβια επεξεργασία ( Anaerobic treatment) Προτεινόμενες εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων Παράρτημα I Βιβλιογραφικές αναφορές 49 3

4 1.Εισαγωγή Η έκθλιψη της ελιάς αποτελεί μια γεωργο-βιομηχανική δραστηριότητα ιδιαίτερα αναπτυγμένη στην περιοχή του Άργους, εδώ και πολλά χρόνια. Το Άργος είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την παραγωγή ελαιολάδου η οποία, εκτός από παραδοσιακή δραστηριότητα, διατηρεί πρωταγωνιστικό ρόλο στην οικονομία της περιοχής. Διαφαίνεται μάλιστα ότι το προϊόν διέρχεται νέα φάση εξέλιξης με αισιόδοξη προοπτική (έμφαση σε οικολογικές καλλιέργειες με στόχο την αναβάθμιση της συνολικής ποιότητας, θρεπτική αξία ελαιολάδου κ.α.). Τα υγρά απόβλητα των ελαιουργείων που προκύπτουν κατά την παραγωγή του λαδιού (λιοζούμια ή κατσίγαρος), δεδομένης και της εντεινόμενης απαίτησης θεσμών και πολιτών για την προστασία του περιβάλλοντος, αναδεικνύονται σε ένα από τα κυρίαρχα περιβαλλοντικά προβλήματα της περιοχής. Η επιβάρυνση που δέχεται ο αργολικός κόλπος είναι σημαντική, αφού 6 από τα 15 ελαιοτριβεία που εδρεύουν συνολικά στην περιοχή γύρω από το κόλπο του Άργους, ανήκουν στο Δήμο Άργους και απορρίπτουν τα απόβλητα τους στον κόλπο αυτό. Από επιτόπια ερεύνα διαπιστώθηκε ότι τα απόβλητα των συγκεκριμένων ελαιοτριβείων δεν διοχετεύονται απ ευθείας σε κάποιο κεντρικό χείμαρρο, αλλά παροχετεύουν σε αυτόν μαζί με τα οικιακά λύματα των αποχετευτικών συστημάτων των κοινοτήτων. Στόχος της πτυχιακής εργασίας είναι η διερεύνηση πιθανής λύσης, στο έντονο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η περιοχή του Άργους, από την απευθείας διοχέτευση των υγρών αποβλήτων των ελαιοτριβείων στο περιβάλλον. Στην προσπάθεια αυτή σημαντικό ρόλο έπαιξε, η ήδη εφαρμοσμένη τεχνολογία σε κάποια ελαιοτριβεία με τη λειτουργία βιολογικού καθαρισμού. 2. Περιγραφή του Άργους 2.1 Το ανάγλυφο Ο φυσικός χώρος του δήμου Άργους κυριαρχείται από τις εκτεταμένες κεντρικές και δυτικές πεδινές εκτάσεις του αργολικού πεδίου (54% της συνολικής έκτασης <10% κλίση), τις λοφώδεις εξάρσεις της Λάρισας και της Ασπίδας στα βορειοδυτικά, τις κορυφογραμμές της δυτικής ορεινής και ημι-ορεινής περιμέτρου του και την παραλία του αργολικού κόλπου στην οποία καταλήγει προς νότο. 4

5 Σχήμα A.: χάρτης ισοϋέτιων καμπυλών (Γιαννουλόπουλος, 2000) Γεωλογία - υπέδαφος - έδαφος Ο δήμος περιλαμβάνει περιοχές με απόλυτο υψόμετρο μεταξύ m. Οι ψηλότερες κορυφές που βρίσκονται εντός των ορίων του δήμου είναι οι Κτενιάς (1634 m), Πρ. Ηλίας (1598 m), Μαυροβούνι (982 m) και Γαϊδουροβούνι (982 m). Οι παραθαλάσσιες περιοχές του δήμου περιλαμβάνουν την περιοχή της εκβολής του Ερασίνου ποταμού και τμήμα του μη θεσμοθετημένου υδροβιότοπου της περιοχής Καλύβια. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του φυσικού χώρου του δήμου αποτελούν τα νερά με τη μορφή ποταμών και χειμάρρων ή με τη μορφή βάλτων. πηγών, αρδευτικών καναλιών, αλιπέδων ανοιχτής θάλασσας. 2.2 Μετεωρολογικά και κλιματολογικά στοιχεία Το κλίμα της περιοχής είναι σε γενικές γραμμές μεσογειακό με χαρακτηριστική την ηπειρωτική ευρωπαϊκή επίδραση σε όλες τις εποχές του χρόνου. Ο μεσογειακός τύπος αφορά στο κλίμα της ευρύτερης περιοχής της μεσογειακής λεκάνης και αντιπροσωπεύει μια μεταβατική κατάσταση μεταξύ εύκρατης ζώνης στα βόρεια και 5

6 της τροπικής στα νότια. Βασικά χαρακτηριστικά του κλίματος αυτού είναι το ξηρό και θερμό καλοκαίρι και ο ήπιος, βροχερός χειμώνας. Ο χειμώνας είναι δριμύς καθ ολοκληρία ή κατά περιόδους λόγω εισβολής βορείων ψυχρών μαζών ενώ αντίθετα το καλοκαίρι είναι ξηρό λόγω της μετατόπισης της υποτροπικής ζώνης βορειότερα. Στις υποδιαιρέσεις του μεσογειακού κλίματος κατά de Martonne, το εσωτερικό της Ελληνικής χερσονήσου και οι ανατολικές ακτές της Ελλάδας αντιπροσωπεύονται από το ελληνικό ή ηπειρωτικό μεσογειακό κλίμα βασικά γνωρίσματα του οποίου είναι τα μεγαλύτερα ημερήσια και ετήσια θερμοκρασιακά εύροι και η μεγαλύτερη θερινή ξηρασία σε σχέση με το ωκεάνιο κλίμα. Κατά το σύστημα Κφppen (Καρράς, 1973), η περιοχή ανήκει στον κλιματικό τύπο Csa δηλαδή, χερσαίο μεσογειακό ξηρού και θερμού θέρους. Τα δύο πρώτα σύμβολα (Cs) χαρακτηρίζουν το κλίμα σαν εύκρατο με ξηρό καλοκαίρι και το τρίτο σύμβολο (a) δηλώνει ότι η μέση θερμοκρασία του θερμότερου μήνα είναι μεγαλύτερη από 22 o C. Κατά Thorntwait (Καρράς 1973), το κλίμα της περιοχής ανήκει στα ξηρά κλίματα τύπου DdB 3 b 4. Ο συμβολισμός αυτός δηλώνει ότι το κλίμα είναι ημίξηρο με δείκτη υγρασίας -40<lm<-20, με μικρό πλεόνασμα ύδατος κατά τον χειμώνα, με δείκτη υγρότητας ln<16.7, και ανήκει στο μεσόθερμο Β 3 τύπο θερμικού κλίματος. Υφίσταται επίσης την επίδραση της θάλασσας στη διαμόρφωση του θερμικού του χαρακτήρα 2.3 Νερά και Υγρότοποι Το υδρογραφικό δίκτυο του νομού είναι αρκετά ανεπτυγμένο. Περιλαμβάνει αρκετούς ποταμούς οι οποίοι όμως είναι όλοι παροδικής ροής με εξαίρεση τον Ερασίνο τα νερά του οποίου προέρχονται από τις πηγές του Κεφαλαρίου. Οι περισσότεροι ποταμοί απαντώνται στην Αργολική πεδιάδα, λίγοι είναι όμως αυτοί που έχουν διαμορφωμένη κοίτη μέχρι τη θάλασσα και εκβάλλουν σε αυτή (Ίναχος, Ξεριάς, Ραμαντάνης). Τα νερά των υπολοίπων, όποτε αυτοί έχουν επιφανειακή απορροή, χάνονται στις αδρομερείς αποθέσεις που συναντούν στην διαδρομή τους και δεν φθάνουν στην θάλασσα. Εξάλλου όπως έχει ήδη αναφερθεί το μέσο ετήσιο ύψος βροχής είναι μόλις 500 mm. Ένα επίσης σοβαρό πρόβλημα υποβάθμισης των νερών, αυτή την φορά των επιφανειακών, είναι η ανεξέλεγκτη απόρριψη σε χείμαρρους των υγρών αποβλήτων, χυμοποιείων και ελαιουργείων. Στην υπό μελέτη περιοχή έχουμε την παρουσία των δύο μεγαλύτερων χειμάρρων του Αργολικού Πεδίου, Ξεριά και Ίναχου και του μοναδικού ποταμού της Αργολίδας του Ερασίνου. 3. Τα ελαιοτριβεία του Άργους 6

7 3.1 Γενικά για τα ελαιοτριβεία Τα ελαιοτριβεία αποτελούν γεωργο-βιομηχανικές μονάδες, μέσου οικονομικού δυναμικού, συνεταιριστικές (13%) ή ιδιωτικές (87%), εποχιακής λειτουργίας (από τέλη Οκτωβρίου δηλαδή ως αρχές Μαρτίου). Επεξεργάζονται τον ελαιόκαρπο για την παραλαβή ελαιολάδου, παράγοντας περίπου 1,300,000 τόνους υγρών αποβλήτων (Γεωργακάκης, 1994). Τα τελευταία, χρόνια παρά την αύξηση της παραγωγής ελαιολάδου, παρατηρείται σημαντική μείωση του αριθμού τους, η οποία οφείλεται στη συγχώνευση των μονάδων και στον εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγικής τους ικανότητας. Τα ελαιοτριβεία διακρίνονται σε δύο κατηγορίες : στα κλασσικού τύπου, τα οποία αποτελούν και το 30% περίπου του συνολικού αριθμού των ελαιοτριβείων και στα φυγοκεντρικού τύπου, τα οποία αποτελούν και το 70% περίπου του συνόλου των ελαιοτριβείων της χώρας μας (Υπουργείο Γεωργίας, 2000). Τα κλασσικού τύπου διακρίνονται περαιτέρω σε διάφορους τύπους, αναλόγως με τον μηχανολογικό εξοπλισμό τους (αριθμό και τύπο πιεστηρίων, γιόλων κ.λ.π.), όπως επίσης διαφοροποιούνται και τα φυγοκεντρικού τύπου, αναλόγως του τύπου και της δυναμικότητας των οριζόντιων φυγοκεντρικών διαχωριστών, που διαθέτουν. Η παραγωγική ικανότητα των ελαιοτριβείων εξαρτάται, για τα μεν κλασσικού τύπου από τον αριθμό των πιεστηρίων, για τα δε φυγοκεντρικού από την απόδοση των οριζοντίων φυγοκεντρικών διαχωριστών. Τα ελαιοτριβεία, που λειτουργούν στην Ελλάδα μπορούν με βάση τη δυναμικότητά τους, να διακριθούν σε μικρής ( kg/h επεξεργασμένου ελαιοκάρπου), μεσαίας ( kg/h) και μεγάλης ( kg/h) απόδοσης (Γεωργακάκης, 1994). Ο συνολικός όγκος των υγρών αποβλήτων που προκύπτει από την επεξεργασία του ελαιοκάρπου και στους δύο τύπους ελαιοτριβείων, αποτελείται από τα νερά πλύσης του ελαιοκάρπου και των μηχανημάτων του ελαιουργικού συγκροτήματος, καθώς επίσης από τους φυσικούς χυμούς και νερό αραίωσης, που προκύπτουν κατά το στάδιο διαχωρισμού του ελαιοπυρήνα και της τελικής φυγοκέντρισης (Διαγράμματα 3.1 & 2). Η ποσότητα αυτή επηρεάζεται από την ποικιλία και την ποιότητα του ελαιοκάρπου, αλλά κυρίως καθορίζεται από την ποσότητα του νερού που χρησιμοποιείται στις διάφορες φάσεις επεξεργασίας και η οποία εξαρτάται τόσο από τον βαθμό ωρίμανσης και την μέθοδο συλλογής, όσο και από τον τρόπο λειτουργίας και τον τύπο του ελαιοτριβείου. Η χρησιμοποίηση της φυγόκεντρης δύναμης, αντί της πίεσης, για τον διαχωρισμό του ελαιολάδου από την ελαιοζύμη, υπήρξε διαρκής πρόκληση για τους ειδικούς της ελαιοτεχνίας. Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε στο τέλος του 19ου αιώνα και αφού πέρασε από διάφορα εξελικτικά στάδια κατέληξε στην κατασκευή του φυγοκεντρικού διαχωριστή με οριζόντιο άξονα (decanter) κατά την διάρκεια της δεκαετίας Όλοι οι φυγοκεντρικοί διαχωριστές ελαιοζύμης χαρακτηρίζονται από: 7

8 Οριζόντιο άξονα Οριζόντιο τύμπανο Εξωθητικό κοχλία, που περιστρέφεται με ελαφρά λιγότερες στροφές, αλλά κατά την ίδια φορά με το τύμπανο, έτσι ώστε να μετατοπίζει συνεχώς τις στερεές ύλες προς το άκρο του τυμπάνου. Ο φυγοκεντρικός αυτός διαχωριστής με οριζόντιο άξονα και εξωθητικό κοχλία, είναι γνωστός στην βιομηχανία ελαιολάδου, ως decanter. Διαχωρίζει την ελαιοζύμη σε τρεις χωριστές φάσεις, την ελαιοπυρήνα, το ελαιόλαδο και τα φυτικά υγρά και νερά. Είναι συνεχούς λειτουργίας, με τη λάσπη (ελαιοπυρήνα), να ωθείται συνεχώς έξω από τον ελαιοδιαχωρηστή, με τη βοήθεια κοχλία μεταφοράς Έτσι, ενώ μέχρι πριν από λίγα χρόνια τα ελαιοτριβεία με υδραυλικό πιεστήριο ήταν το μόνο σύστημα έκθλιψης του ελαιοκάρπου, η έλλειψη εργατικών χεριών, η ανάγκη αυτοματισμού της επεξεργασίας και η μείωση του κόστους παραγωγής του ελαιολάδου, είχε σαν αποτέλεσμα τη σταδιακή αντικατάσταση τους από τον φυγοκεντρικό τύπο. Τα διάφορα στάδια επεξεργασίας του ελαιοκάρπου σε ένα ελαιοτριβείο φυγοκεντρικού τύπου (Διάγραμμα 3.2) είναι τα εξής : Παραλαβή ελαιοκάρπου Πλύσιμο Άλεση Μάλαξη ελαιοζύμης Φυγοκέντρηση ελαιοζύμης (decanter) Φυγοκέντρηση ελαιολάδου και φυτικών υγρών ( διαχωριστές ) Παραλαβή ελαιολάδου Τα μηχανήματα είναι συνδεδεμένα υπό μορφή συνεχούς γραμμής, πλήρως αυτοματοποιημένης σε ότι αφορά τη λειτουργία. Χαρακτηριστικό αυτού του τύπου ελαιοτριβείο είναι η συνεχής ροή του υλικού από το στάδιο του καρπού ως τα τελικά προϊόντα, το ελαιόλαδο και την ελαιοπυρήνα. Η ελαιοπυρήνα περιέχει 12% περίπου λάδι, γεγονός που την καθιστά αξιοποιήσιμη και για αυτό το λόγο οδηγείται στα πυρηνελαιουργεία για εξαγωγή πυρηνελαίου με εκχύλιση. Το κατάλοιπο της διαδικασίας αυτής είναι το πυρηνόξυλο, υλικό με εμπορική αξία (χρησιμοποιείται για θέρμανση). Από τις πρώτες κιόλας εφαρμογές, που πραγματοποιήθηκαν, δεν υπήρξαν βασικές διαφορές όσον αφορά στην ποσότητα του παραγόμενου ελαιολάδου. Υπήρξαν όμως διαφορές ως προς την ποσότητα των αποβλήτων, λόγω χρήσης περισσότερου νερού στα φυγοκεντρικού τύπου ελαιοτριβεία. Οι διαφορές των δύο προαναφερθέντων 8

9 τύπων ελαιοτριβείου παρουσιάζονται πιο κάτω υπό μορφή πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων. Α. Κλασσικού τύπου Πλεονεκτήματα Σημαντικά μικρότερο κόστος αγοράς Μικρότερο ποσοστό υγρασίας στον ελαιοπυρήνα Κόστος αντικατάστασης ελαιοσφυρίδων Κατασκευασμένα από σίδηρο Παραγωγή ποιοτικού ελαιολάδου Μειονεκτήματα Απαιτείται αρκετά μεγάλο κόστος εργατικών Χρήση ελαιοσφυρίδων Μικρή απόδοση σε ελαιόλαδο Β. Φυγοκεντρικού τύπου Πλεονεκτήματα Μικρότερο κόστος εργατικών ( μέχρι και 70% ) Κατασκευασμένος από ανοξείδωτο μέταλλο Αυτόματη λειτουργία Μεγαλύτερη απόδοση σε ελαιόλαδο Μειονεκτήματα Μεγάλο κόστος αγοράς Μεγαλύτερη υγρασία στην ελαιοπυρήνα Απαιτείται εξειδικευμένο πρόσωπο Μεγαλύτερη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και νερού Παραγωγή μη ποιοτικού ελαιολάδου Εν τούτοις, παρά την εξάντληση της ελαιοζύμης μέχρι ποσοστού κατά μέσον όρο 88% του περιεχομένου σ αυτήν ελαιολάδου και στις δύο περιπτώσεις διαχωριστών, η ποσότητα του ελαιοπυρήνα, που διαχωρίζεται στην περίπτωση του φυγοκεντρικού διαχωριστή περιέχει 45 50% υγρασία, ενώ στην περίπτωση του παραδοσιακού πιεστηρίου μόνο 25%. 9

10 Όπως, επίσης μπορούμε να διαπιστώσουμε και από τα Διαγράμματα 3.1 & 2, σε ότι αφορά τη χρήση νερού δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές μεταξύ των δύο συστημάτων, δεδομένου ότι και στα δύο συστήματα, το νερό χρησιμοποιείται σε ανάλογα στάδια επεξεργασίας, όχι όμως και σε ανάλογες ποσότητες. Προκύπτει ακόμη, ότι ο όγκος των υγρών αποβλήτων, που παράγονται από την επεξεργασία 100 kg ελαιοκάρπου, διαφέρει σημαντικά μεταξύ των δύο κατηγοριών ελαιοτριβείων. Είναι χαρακτηριστικό πάντως, ότι ο όγκος των αποβλήτων των κλασσικού τύπου ελαιοτριβείων, μολονότι ποικίλει, είναι κατά πολύ μικρότερος αυτού των φυγοκεντρικού τύπου και αντιστοιχεί σε αναλογία 1/1,7 περίπου (Γεωργακάκης, 1994). Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχει διακύμανση στην παροχή καθώς και στον ετήσιο όγκο αποβλήτων κατά τη διάρκεια της ελαιοκομικής περιόδου, ανάλογα με την δυναμικότητα και τον τύπο του ελαιοτριβείου (Πίνακας 3.1). ΠΙΝΑΚΑΣ 3.1: Παραγωγή αποβλήτων από ελαιοτριβείο, (Στοιχεία Υπ. Γεωργίας-ΥΧΟΠ, 1983) Ελαιοτριβείο Δυναμικότητα Παροχή αποβλήτων Συνολική Μέγιστη Μέση Παραγωγή Τύπος Μέγεθος Kg/h m 3 /d m 3 /d m 3 Κλασσικός Πολύ μικρό 500 7,8 0,78 75 Μικρό ,3-15,6 1,17-2, Μεσαίο ,6-19,5 3,13-3, Μεγάλο ,5-31,2 5,46-9, Πολύ μεγάλο > ,2-62,4 10,92-21, Φυγοκεντρικό Μεσαίο ,4-33,0 14,52-18, Μεγάλο ,0-52,8 18,15-29, Πολύ μεγάλο > ,9-105,6 29,04-58,

11 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3.1: Διάγραμμα επεξεργασίας ελαιοκάρπου σε κλασσικού τύπου ελαιοτριβείο, ( Στοιχεία Υπ. Γεωργίας ΥΧΟΠ, 1983). Νερό κατεργασίας Ελαιόκαρπος Ζεστό Κρύο Αποφύλλωση Φύλλα ελαιόδεντρων 16-20% (1) Πλύση Υγρά απόβλητα (Νερά- πλύσεως) (16-20%) (3) 0-3,5% (2) Άλεση Θερμομάλαξη Υγρά απόβλητα (Νερά πλύσεως γενικού χώρου) 3,5-8% (1) Υδραυλική συμπίεση Ελαιοπυρήνας Φυτικά υγρά, ελαιόλαδο Νερό κατεργασίας 7-8% (1) Τελικός φυγοκεντρικός διαχωριστήρας Υγρά απόβλητα (76-80%) (3) Ελαιόλαδο Υγρά απόβλητα αποπλύσεως (4%) (3) Φρεάτιο 11

12 (1) Ποσότητες προστιθεμένου νερού (% του συνολικού όγκου των υγρών αποβλήτων) (2) Το νερό προστίθεται στο στάδιο της αλέσεως ή της μαλάξεως, μόνο σε περιπτώσεις που ο ελαιόκαρπος στερείται υγρασίας (0 50% της ποσότητας του ελαιοκάρπου) (3) Υγρά απόβλητα του ελαιοτριβείου τα οποία αποτελούνται από 76-80% υγρά απόβλητα και από 4% υγρά πλυσίματος ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3.2: Διάγραμμα επεξεργασίας ελαιοκάρπου σε φυγοκεντρικού τύπου ελαιοτριβείο, ( Στοιχεία Υπ. Γεωργίας ΥΧΟΠ, 1983). Νερό κατεργασίας Ζεστό Κρύο 10-12% (1) Ελαιόκαρπος Αποφύλλωση Πλύση Φύλλα ελαιόδεντρων Υγρά απόβλητα (Νερά πλύσεως 10%) (3) 0-18% (2) Άλεση Θερμομάλαξη Υγρά απόβλητα από πλύση γενικού χώρου 36-41% (1) Φυγοκεντρικό διαχωριστήρας 1 (Decanter) Ελαιοπυρήνας Φυτικά υγρά, ελαιόλαδο Νερό κατεργασίας Υγρά απόβλητα (84-85%) (3) 3,5-5% (1) 0-14% (1) Φυγοκεντρικός διαχωριστήρας 2 Φυγοκεντρικός διαχωριστήρας 3 Υγρά απόβλητα απολασπώσεως (4-5%) (3) Υγρά απόβλητα απολασπώσεως (4-5%) (3) Ελαιόλαδο Φρεάτιο 12

13 3.1.1 Περιγραφή της διαδικασίας Ο ελαιόκαρπος μεταφέρεται στη μονάδα από τους ελαιοκαλιεργητές με αυτοκίνητα ακαθάριστος, δηλαδή με φύλλα και κλαδιά. Τοποθετείται στις χοάνες και με τις μεταφορικές ταινίες του άπλυτου ελαιοκάρπου μεταφέρεται στο αποφυλλωτήριο και στην συνέχεια στο πλυντήριο. Τα φύλλα και τα κλαδιά μεταφέρονται με ταινία στην αποθήκη ελαιοφύλλων. Οι λάσπες, πέτρες και γενικά όλα τα προϊόντα της πλύσης κατακρατούνται σε ειδικό θάλαμο του πλυντηρίου. Με τη βοήθεια της δονητική σχάρας του πλυντηρίου ο ελαιόκαρπος μεταφέρεται στην αυτόματη ζυγαριά προς ζύγιση. Στη συνέχεια και μέσω του αναβατορίου ο πλυμένος ελαιόκαρπος οδηγείται στα αλεστικά συγκροτήματα για σύνθλιψη σε περιστροφικούς σφυρόμυλους (σπαστήρες). Ο σφυρόμυλος σπάει τα κύτταρα της σάρκας και ελευθερώνει το ελαιοόλαδο. Εδώ δημιουργείται η ελαιοζύμη που διοχετεύεται στους θερμαινόμενους μαλακτήρες. Η μάλαξη γίνεται σε σταθερή θερμοκρασία C και σε τρεις συνεχιζόμενες φάσεις. Με εκκεντροκοχλιωτή αντλία (MONOPUMP) η ελαιοζύμη μεταφέρεται στον φυγοκεντριτή (DECANTER) τριών φάσεων. Εδώ με προσθήκη 10% νερού γίνεται ο διαχωρισμός της ελαιοζύμης σε λάδι. Βλαστικό υγρό και στερεές ύλες (ελαιοπυρήνας). Το νερό-λάδι αφού περάσει από δονητική σχάρα στέλνεται σε αντλία σε ανοξείδωτο καζάνι και στην συνέχεια μοιράζεται σε τρεις ελαιοχωρηστήρες για τον διαχωρισμό του λαδιού από το νερό με φυγοκέντριση. Αφού περάσει και από τέταρτο ελαιοδιαχωριστήρα, το λάδι οδηγείται σε κάδο με κάνουλα όπου και γεμίζονται τα δοχεία των ελαιοπαραγωγών. Τέλος, ο ελαιοπηρύνας μεταφέρεται με κοχλίες σε ένα χώρο εκτός κτιρίου από όπου φορτώνεται σε φορτηγά αυτοκίνητα και στέλνεται σε πυρηνουργείο της περιοχής. Τα υγρά βιομηχανικά απόβλητα (βλαστικά υγρά), αφού περάσουν από τις δονητικές συσκευές των (DECANTER) μεταφέρονται με αντλία δια μέσου πλαστικού αγωγού σε τρείς δεξαμενές που επικοινωνούν με βάση την αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων υφίστανται καθίζηση και στην τρίτη γίνεται η έξοδος προς τους δύο απορροφητικούς βόθρους. 3.2 Ελαιοτριβεία Περιοχής Άργους Τα Κτίρια των Ελαιοτριβείων Οι περισσότερες εγκαταστάσεις στο Άργος και γενικότερα στη περιοχή είναι αρκετά παλιές. Η κατασκευή αυτών των κτιρίων είναι από λιθοδομή, ενώ υπάρχουν αρκετές αλλαγές στα κτίρια που οφείλονται στην τεχνολογική εξέλιξη. Πλέον όμως, λόγω της αύξησης της δυναμικότητας από τα φυγοκεντρικά μηχανήματα με παράλληλη μείωση του όγκου που αυτά καταλαμβάνουν αλλά και της ταχύτερης μεταφοράς του καρπού με τη χρήση αυτοκίνητων, έχουν σχεδόν καταργηθεί οι εξωτερικοί χώροι καθώς και η μεταποίηση του ελαιοκάρπου σε λάδι γίνεται το πολύ σε δυο μέρες, όταν υπάρχουν πολύ παραγωγοί. Γενικά στις εγκαταστάσεις των ελαιοτριβείων συναντούμε εκτός από τον χώρο όπου λειτουργούν τα μηχανήματα, τις πλάστιγγες, όπου ζυγίζεται ο καρπός και τις ζυγαριές για το λάδι, ένα χώρο όπου είναι το γραφείο του ελαιοτριβείου, καθώς και τις αποθήκες όπου υπάρχουν οι δεξαμενές φύλαξης του ελαιολάδου. Εξωτερικά υπάρχει ένα πύργος όπου εκεί μεταφέρεται ο πυρήνας για τη φόρτωση του στα φορτηγά. 13

14 Εικόνα 3.1 Εικόνα 3.2 Εικόνα

15 Συγκεκριμένα στην περιοχή στεγάζονται τα παρακάτω ελαιοτριβεία : ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΕΔΡΑ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΗΣ 1996 ΑΡΙΘΜΟΣ ΓΡΑΜΜΩΝ/ΝΤΕΚΑΝΤΕΡ 2_2 ΤΥΠΟΣ ΝΤΕΚΑΝΤΕΡ ΤΡΙΦΑΣΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ ΝΤΕΚΑΝΤΕΡ 5 t/h ΘΕΣΗ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟΥ ΕΝΤΟΣ ΕΝΤΟΣ/ΕΚΤΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΔΙΑΘΕΣΗ ΛΥΜΑΤΩΝ ΜΕΣΩ ΝΑΙ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΕΔΡΑ ΚΟΥΤΣΟΠΟΔΙ ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΗΣ 1992 ΑΡΙΘΜΟΣ ΓΡΑΜΜΩΝ/ΝΤΕΚΑΝΤΕΡ 3_3 ΤΥΠΟΣ ΝΤΕΚΑΝΤΕΡ ΤΡΙΦΑΣΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ ΝΤΕΚΑΝΤΕΡ 6.7 t/h ΘΕΣΗ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟΥ ΕΝΤΟΣ ΕΝΤΟΣ/ΕΚΤΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΔΙΑΘΕΣΗ ΛΥΜΑΤΩΝ ΜΕΣΩ ΝΑΙ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΕΔΡΑ Ν. ΚΙΟΣ ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΗΣ 1990 ΑΡΙΘΜΟΣ ΓΡΑΜΜΩΝ/ΝΤΕΚΑΝΤΕΡ 2_2 ΤΥΠΟΣ ΝΤΕΚΑΝΤΕΡ ΤΡΙΦΑΣΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ ΝΤΕΚΑΝΤΕΡ 4.8 t/h ΘΕΣΗ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟΥ ΕΚΤΟΣ ΕΝΤΟΣ/ΕΚΤΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΔΙΑΘΕΣΗ ΛΥΜΑΤΩΝ ΜΕΣΩ ΝΑΙ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ 15

16 Πίνακας 3.2: Αριθμός καταγεγραμμένων ελαιοτριβείων στην Ελλάδα ΝΟΜΟΣ Αρ. Κλασσικού τύπου Αρ. Φυγοκεντρικού τύπου *χρήση και των δύο συστημάτων-μεικτού τύπου Αρ.Συνδυαστικού * τύπου Σύνολο Μ.Ο. Δυναμικότητας (του. Ελ./8-ώρες) Κλασσ kw Φυγοκ. ΑΙΤΩΛΟΑ/ΝΙΑ , ,9 ΑΡΓΟΛΙΔΑ , ,7 ΑΡΚΑΔΙΑ , ,5 ΑΡΤΑ , ,0 ΑΤΤΙΚΗ , ,3 ΑΧΑΪΑ , ,2 ΒΟΙΩΤΙΑ , ,0 ΔΡΑΜΑ , ,0 ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ , ,0 ΕΒΡΟΣ , ,0 ΕΥΒΟΙΑ , ,4 ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ ,0 72 7,6 ΖΑΚΥΝΘΟΣ , ,2 ΗΛΕΙΑ , ,6 ΗΡΑΚΛΕΙΟ , ,9 ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ , ,5 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ , ,1 ΚΑΒΑΛΑ , ,6 ΚΕΡΚΥΡΑ , ,4 ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ,6 66 8,9 ΚΟΡΙΝΘΙΑ , ,1 ΛΑΚΩΝΙΑ , ,9 ΛΑΡΙΣΑ , ,8 ΛΑΣΙΘΙΟΥ , ,3 ΛΕΣΒΟΥ , ,3 ΛΕΥΚΑΔΑ , ,7 ΜΑΓΝΗΣΙΑ , ,7 ΜΕΣΣΗΝΙΑ , ,2 ΞΑΝΘΗ , ,0 ΠΙΕΡΙΑ , ,1 ΠΡΕΒΕΖΑ , ,6 ΡΕΘΥΜΝΟ , ,8 ΣΑΜΟΣ , ,2 ΣΕΡΡΕΣ , ,9 ΤΡΙΚΑΛΑ ,0 91 0,0 ΦΘΙΩΤΙΔΑ , ,2 ΦΩΚΙΔΑ , ,1 ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ , ,5 ΧΑΝΙΑ , ,1 ΧΙΟΣ , ,0 ΣΥΝΟΛΟ , ,0 16

17 3.3 Παραγωγή και Σύσταση Αποβλήτων Ο όγκος των παραγόμενων φυτικών υγρών είναι δύσκολο να υπολογιστεί με ακρίβεια σε ένα ελαιοτριβείο καθώς και σε μια περιοχή, επειδή εξαρτάται από: Την ποικιλία προέλευσης του ελαιοκάρπου, το στάδιο ωριμότητας και τον χρόνο αποθήκευσης πριν την ελαιοποίηση. Το χρόνο διαχωρισμού του ελαιολάδου από την ελαιοζύμη. Στάδιο όπου λαμβάνει χώρα εκπίεση της ελαιοζύμης σε υδραυλικό πιεστήριο με φυγοκέντρησή της, αφού έχει προηγηθεί σχετική αραίωση με χλιαρό νερό σε φυγοκεντρικό διαχωριστή με οριζόντιο άξονα (decanter), κλπ. Το διαθέσιμο νερό στο ελαιοτριβείο, καθώς και το κόστος προμήθειάς του. Σε πολλές περιοχές της Ισπανίας, της Εγγύς Ανατολής, της Β. Αφρικής καθώς και σε πολλά ελληνικά νησιά, όταν το νερό είναι λιγοστό αλλά και ακριβό, το πλύσιμο του ελαιοκάρπου παραλείπεται. Τις συνήθειες των διαφόρων ελαιοτριβείων. Σε γενικές γραμμές όμως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι από 100 kg ελαιοκάρπου παράγονται kg υγρών αποβλήτων, με μέση ημερήσια τιμή ανά ελαιοτριβείο τόνους, Διάγραμμα 3.1. Πιο απλά, για κάθε κιλό παραγόμενου ελαιολάδου δημιουργούνται κατά μέσο όρο 5 κιλά υγρών αποβλήτων μεγάλου οργανικού φορτίου. Όσον αφορά την διάθεση αυτών των αποβλήτων, πρέπει να αναφερθεί ότι από βιβλιογραφικά δεδομένα το 58,3% περίπου των ελαιοτριβείων διοχετεύει τα απόβλητα του σε ρεματιές, με φυσικό επακόλουθο την κατάληξη τους σε υδατικούς αποδέκτες. Το 11,3% των ελαιοτριβείων διοχετεύουν τα απόβλητά τους κατ ευθείαν στη θάλασσα και σε ποτάμια και τέλος μόνο το 19,8% σε εδαφικούς αποδέκτες (Νταλής, 1989). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, ότι ο όγκος των παραγόμενων αποβλήτων είναι εποχιακής φύσεως και μικρός σε σύγκριση με εκείνο των αστικών και βιομηχανικών λυμάτων, αλλά και με αυτά του κτηνοτροφικού χώρου, όπως π.χ. τα υγρά απόβλητα, που παράγονται από τα χοιροστάσια, αλλά σημαντικά μεγαλύτερου ρυπαντικού φορτίου. Για τα ελαιοτριβεία, που λειτουργούν στον ελλαδικό χώρο, ο παραγόμενος όγκος αποβλήτων συνήθως κυμαίνεται μεταξύ m 3 και m 3 το χρόνο, ο οποίος για μεγάλα ελαιοτριβεία μπορεί να ανέλθει και στα m 3. 17

18 Olives 100 Kg Leaves 3-5 Kg Wet husks Kg Liquid wastes Kg Oil 21 Kg Τα απόβλητα των ελαιοτριβείων προέρχονται από τους χυμούς του ελαιοκάρπου, από τα υπολείμματα της ελαιομάζας, τα οποία είναι ιδιαίτερα αυξημένα στις επιτραπέζιες ποικιλίες, και τέλος από το προστιθέμενο νερό πλυσίματος και 18

19 αραίωσης της ελαιοζύμης στα διάφορα στάδια επεξεργασίας του ελαιοκάρπου στο ελαιοτριβείο. Ως εκ τούτου, τα απόβλητα αυτά δεν περιέχουν πρόσθετες χημικές ή άλλου είδους ουσίες ή παθογόνους μικροοργανισμούς, καθώς η μοναδική επέμβαση στην διαδικασία είναι η προσθήκη ζεστού νερού. Επομένως, ο κίνδυνος μόλυνσης είναι πρακτικά ανύπαρκτος, ενώ αντίθετα αυξημένος εμφανίζεται ο κίνδυνος φυτοτοξικότητας, λόγω των οργανικών οξέων και των φαινολικών που περιέχουν. Τα υγρά απόβλητα των ελαιοτριβείων χαρακτηρίζονται από σκούρο χρώμα, σχεδόν μαύρο, είναι θολά, με ιδιάζουσα οσμή, όξινα (ph 4,5 5,5) και υψηλού ρυπαντικού φορτίου. Περιέχουν υψηλό ποσοστό νερού και μεγάλο αριθμό διαλυμένων και αιωρούμενων συστατικών, όπως τεμάχια μαλακών ιστών, κολλοειδή, πτητικά οξέα, φαινολικές ενώσεις, άλατα καλίου, φωσφόρου, αμμωνίας, σάκχαρα, υπολείμματα ελαιολάδου, πολυαλκοόλες, διάφορες χρωστικές κλπ. Η σύνθεση, τα φυσικοχημικά και τα βιολογικά χαρακτηριστικά επηρεάζονται από την ποικιλία της ελιάς, τις κλιματολογικές συνθήκες, το στάδιο ωρίμανσης, την εποχή συγκομιδής, τη κατάσταση θρέψης, την προσβολή από εχθρούς και παθογόνα, το σύστημα συλλογής, το χρόνο αναμονής του ελαιοκάρπου στο ελαιοτριβείο και τη μέθοδο ελαιοτρίβησης. Τα κύρια φυσικοχημικά χαρακτηριστικά και τα κύρια συστατικά των αποβλήτων δίνονται στους Πίνακες 3.1 & 2 αντίστοιχα. Μολονότι, τα απόβλητα των ελαιοτριβείων μπορεί να διαφέρουν από ελαιοτριβείο σε ελαιοτριβείο, όπως και από παρτίδα σε παρτίδα στο ίδιο ελαιοτριβείο, εν τούτοις, είναι απόβλητα με αρκετά ιδιότυπη σύνθεση. Όπως, προαναφέρθηκε περιέχουν ένα πλήθος χημικών ενώσεων, πολλές από τις οποίες απαντώνται σε εκχυλίσματα πολλών άλλων φυτικών ειδών, αλλά και αρκετές οι οποίες είναι χαρακτηριστικές αυτού του είδους των αποβλήτων. Τα συστατικά αυτά μπορούν άμεσα ή/και έμμεσα να επηρεάσουν την αύξηση των φυτών μέσω των εδαφικών μικροοργανισμών, πολλοί εκ των οποίων είναι δυνατόν να τα χρησιμοποιήσουν ως υποστρώματα αυξήσεως ή/και να τα μετατρέψουν σε άλλα προϊόντα, όπως τοξίνες, ρυθμιστές αυξήσεως, αντιβιοτικά, σταθεροποιητές εδάφους και χουμικές ενώσεις. Παρά το γεγονός, ότι τα σάκχαρα αποτελούν το σημαντικότερο ποσοτικά τμήμα των αποβλήτων των ελαιοτριβείων, σπουδαιότερες από ποιοτικής πλευράς είναι οι φαινολικές ενώσεις και τα λίπη, οι οποίες προσδίδουν ανεπιθύμητες φυσικοχημικές και βιολογικές ιδιότητες (χρώμα, φυτοτοξικότητα, εμμονή στο περιβάλλον) στα απόβλητα. ΠΙΝΑΚΑΣ 3.1: Κύρια φυσικοχημικά χαρακτηριστικά αποβλήτων ελαιοτριβείων 19

20 Παράμετρος Όρια τιμών Νερό % Οργανικά συστατικά 4-16 % Ανόργανα συστατικά 1-2 % Πυκνότητα 1024 % Αγωγιμότητα μs Ph Βιολογικά απαιτούμενο οξυγόνο BOD mg/l Χημικά απαιτούμενο οξυγόνο COD mg/l ΠΙΝΑΚΑΣ 3.2: Κύρια συστατικά των αποβλήτων των ελαιοτριβείων Συστατικά Αναλογία (%) Κύριες ενώσεις Νερό Λίπη 0,03-1 Υπολείμματα ελαίου Αζωτούχες ενώσεις 1,2-2,4 Γλουταμίνη, προλίνη, ιστιδίνη,γλυκίνη,αργινίνη,αραβινόζη Σάκχαρα 2-8 Ραφινόζη,μανόζη,σακχαρόζη,γλυκόζη,αραβινόζη Οργανικά οξέα 0,5-1,5 Οξικό.κιτρικό,ηλεκτικό,γλυκερινικό,γαλακτικό Πολυαλκοόλες 0,5-1,5 Γλυκερίνη Πηκτίνες, 0,4-1,5 ταννίνες Φαινολικές 0,3-0,8 Φλαβονοειδή, φαινόλες, ελαιοευρωπαϊνη ενώσεις Άλατα (600 ο C) 0,4-1,5 K, P, Na, Fe, Mn, Zn, Cu, Cl, S ΠΙΝΑΚΑΣ 3.3: Η επί τοις εκατό σύσταση του κλάσματος των ανόργανων αλάτων K 2 O P 2 O 5 Na 2 O Cao FeO MgO SiO 2 SO 3 Cl CO % 0.25% 0.12% 0.10% 0.01% 0.70% 0.50% 0.04% 0.03% 0.37% Το κλάσμα των ανόργανων συστατικών των αποβλήτων περιλαμβάνει κυρίως, καλιούχα άλατα (το κάλιο ως K 2 O, αποτελείτο 60-70% του συνόλου), φωσφορικά άλατα του ασβεστίου και του σιδήρου (ο φωσφόρος εκφρασμένος ως P 2 O 5 ανέρχεται στο 14% του συνόλου των αλάτων) και σε μικρότερο ποσοστό άλατα νατρίου, μαγνησίου, χλωριούχα, θειικά όπως και ίχνη χαλκού, μαγγανίου και άλλων μετάλλων. Πιο αναλυτικά, η επί τοις εκατό, σύσταση του κλάσματος των ανόργανων συστατικών φαίνεται στον Πίνακα 3.3. Τα ανόργανα συστατικά, όπως το κάλιο, ο φώσφορος, το μαγνήσιο, καθώς και πολλά ιχνοστοιχεία, έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της μεγάλης θρεπτικής τους αξίας. Βέβαια, τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται ενωμένα με οργανικά, κυρίως, συστατικά και κατά συνέπεια δεν είναι άμεσα διαθέσιμα στα φυτά. Μπορούν όμως να καταστούν 20

21 διαθέσιμα και αξιοποιήσιμα μετά την εποικοδομητική δράση των μικροοργανισμών στα απόβλητα αυτά. Θεωρείται πλέον βέβαιο ότι για την φυτοτοξική δράση των αποβλήτων των ελαιοτριβείων ευθύνονται οι φαινολικές ενώσεις τους, στις οποίες πρέπει να προστεθούν και οι πολυμερείς ουσίες καστανόμαυρου χρώματος, που σχηματίζονται δευτερογενώς, μέσω ενζυμικών αντιδράσεων, που αρχίζουν αμέσως μετά την έκθλιψη του ελαιοκάρπου (Saiz- Jimenez,1986). Δευτερευόντως, υπεύθυνα για την φυτοτοξικότητα των αποβλήτων των ελαιοτριβείων είναι και τα οργανικά οξέα. Οι συγκεντρώσεις αυτών είναι δυνατόν να αυξηθούν σε ορισμένες συνθήκες των αποβλήτων, με αποτέλεσμα την αύξηση των φυτοτοξικών ιδιοτήτων και των δυσάρεστων οσμών. Η περιεκτικότητα αυτών των αποβλήτων σε άζωτο είναι σχετικά μικρή και απ αυτή, μόνο ένα μικρό ποσοστό είναι πρωτεϊνικής φύσεως (από το ολικό άζωτο μόνο το 12-14% βρίσκεται υπό μορφή αμινοξέων). Από τα πρωτογενή συστατικά των αποβλήτων των ελαιοτριβείων, το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι φαινολικές ενώσεις και τα λίπη για τους εξής λόγους : Περιορίζουν το φάσμα και την δράση των μικροοργανισμών, αυτών που θα μπορούσαν να εγκατασταθούν και να αποδομήσουν τα άλλα συστατικά. Προσδίδουν στα απόβλητα τοξικές ιδιότητες έναντι φυτών και πολλών ευαίσθητων υδρόβιων ζωικών ειδών. Βιοαποδομούνται με βραδύ σχετικά ρυθμό από εξειδικευμένες, αλλά σχετικά ολιγάριθμες ομάδες μικροοργανισμών. Εν κατακλείδι, μπορεί να λεχθεί ότι τα απόβλητα των ελαιοτριβείων είναι το υδατικό εκχύλισμα του ελαιοκάρπου, το οποίο εκ προελεύσεως είναι πλούσιο σε θρεπτικά στοιχεία, έχει αυξημένο οργανικό φορτίο και φυτοτοξικές ιδιότητες. Επομένως, η αλόγιστη διάθεση τους εγκυμονεί κινδύνους για το περιβάλλον. Θα πρέπει όμως να τονιστεί και το γεγονός ότι τα απόβλητα αυτά είναι κατά κανόνα ελεύθερα ενώσεων υψηλού περιβαλλοντικού κινδύνου και δεν περιέχουν, όπως άλλοι τύποι βιομηχανικών αποβλήτων, βαρέα μέταλλα, αμίαντο ή μη βιοαποδομήσιμες σύνθετες οργανικές ουσίες. 4. Πιθανές Επιπτώσεις Οι πιθανές επιπτώσεις των ελαιοτριβείων, στη γενική τους μορφή, βρέθηκαν από τη ΚΥΑ αριθμ /5387/1990, «Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόμενο Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε), καθορισμός περιεχομένου Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (Ε.Π.Μ) και λοιπές συναφείς διατάξεις, σύμφωνα με το Ν. 1650/1986». Οι πιθανές επιπτώσεις που ένα ελαιοτριβείο μπορεί να προκαλέσει είναι οι εξής: Διαταραχή του εδάφους Καταστροφή, επικάλυψη ή αλλαγή οποιουδήποτε μοναδικού γεωλογικού ή φυσικού χαρακτηρισμού. Αλλαγές (ποσοτικές και ποιοτικές) στη δημιουργία λάσπης, στην εναπόθεση ή διάβρωση που μπορούν να αλλάξουν την 21

22 κοίτη ενός ποταμού ή ρυακιού ή τον πυθμένα της θάλασσας ή οποιουδήποτε κόλπου, ορμίσκου ή λίμνης. Επιπτώσεις στον αέρα. Δυσάρεστες οσμές. Ατμοσφαιρική ρύπανση. Επιπτώσεις στα υπόγεια νερά. Εισροή υγρών αποβλήτων σε υπόγεια νερά με μεταβολή (υποβάθμιση) της ποιότητας τους. Αλλαγές στο ρυθμό απορρόφησης στις οδούς αποστράγγισης. Αλλαγή στην ποσότητα των υπόγειων υδάτων δι απευθείας απόληψης αυτού. Σημαντική μείωση της ποσότητας του νερού, που θα ήταν κατά τα άλλα διαθέσιμο για το κοινό (ύδρευση άρδευση). Επιπτώσεις σε χείμαρρο ή ποταμό. Απορρίψεις υγρών αποβλήτων σε χείμαρρο ή ποταμό με μεταβολή (υποβάθμιση) της ποιότητα τους. Αλλαγές στο ρυθμό απορρόφησης στις οδούς αποστράγγισης ή στο ρυθμό και την ποσότητα απόπλυσης του εδάφους. Αλλαγή στην ποσότητα των υδάτων χειμάρρου ή ποταμού δι απευθείας απόληψης αυτού. Σημαντική μείωση της ποσότητας του νερού, που θα ήταν κατά τα αλλά διαθέσιμο για το κοινό (ύδρευση άρδευση). Επιπτώσεις στη θάλασσα ή σε κλειστό κόλπο. Απορρίψεις υγρών αποβλήτων στη θάλασσα ή σε κλειστό κόλπο με μεταβολή της ποιότητας του. Διαταραχή στη χλωρίδα. Αλλαγή στην ποικιλότητα των ειδών ή στο αριθμό οποιωνδήποτε ειδών και φυτών. Μείωση του αριθμού οποιωνδήποτε μοναδικών σπάνιων ή υπό εξαφάνιση ειδών φυτών. Παρεμπόδιση της φυσιολογικής ανανέωσης των υπαρχόντων ειδών φυτών. Καταστροφή ή μείωση της έκτασης οποιασδήποτε αγροτικής καλλιέργειας. Διαταραχή στην πανίδα. Αλλαγή στην ποικιλία των ειδών ή στον αριθμό οποιωνδήποτε ειδών ζωών (πτηνών, ζώων περιλαμβανόμενων των ερπετών, ψαριών και θαλασσινών, βενθικών οργανισμών ή εντόμων). Μείωση του αριθμού οποιωνδήποτε μοναδικών σπάνιων ή υπό εξαφάνιση ειδών ζώων. Παρεμπόδιση της αποδημίας ή των μετακινήσεων των ζώων. Υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος των υπαρχόντων ψαριών ή άγριων ζώων. Πρόβλημα θορύβου. Αύξηση της υπάρχουσας στάθμης θορύβου. 22

23 Έκθεση ανθρώπων σε υψηλή στάθμη θορύβου. Πρόβλημα στις χρήσεις γης. Σημαντική μεταβολή της παρούσας ή της προγραμματισμένης για το μέλλον χρήσης γης. Ζημιά φυσικών πόρων. Αύξηση του ρυθμού χρήσης /αξιοποίησης οποιουδήποτε φυσικού πόρου. Επηρεασμός της κατάστασης κατοικίας. Την υπάρχουσα κατάσταση κατοικίας. Πρόβλημα στην κυκλοφορία. Δημιουργία σημαντικής επιπρόσθετης κίνησης τροχοφόρων. Επιπτώσεις στις υπάρχουσες θέσεις στάθμευσης. Αύξηση των κυκλοφοριακών κίνδυνων. Πρόβλημα στη χρήση καυσίμων ενέργειας. Χρήση σημαντικών ποσοτήτων καυσίμων ή ενέργειας. Σημαντικές αλλαγές σε τομείς κοινής ωφέλειας. Στην ανάγκη για σημαντικές αλλαγές στους εξής τομείς κοινής ωφέλειας: υπονόμους ή σηπτικούς βόθρους, σε στερεά απόβλητα και διάθεση αυτών. Προβλήματα στην ανθρώπινη υγεία. Δημιουργία οποιουδήποτε κινδύνου ή πιθανότητας κινδύνου για βλάβη της ανθρώπινης υγείας (μη συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής υγείας). Διατάραξη της αισθητικής του τοπίου. Παρεμπόδιση οποιασδήποτε κοινής θέας ή να καταλήξει στη δημιουργία ενός μη αποδεκτού αισθητικά τοπίου, προσιτού στην κοινή θέα. Διατάραξη της αναψυχής. Επιπτώσεις στην ποιότητα ή ποσότητα των υπάρχων δυνατοτήτων αναψυχής. Επιπτώσεις στην πολιτιστική κληρονομιά. Προβλήματα στην αξιοποίηση ή καταστροφή κάποιας αρχαιολογικής περιοχής. Προβλήματα σε υπό προστασία περιοχές. Το ελαιοτριβείο δεν μπορεί να βρίσκεται εντός υπό προστασίας περιοχή, σύμφωνα με το άρθρο 21 του Ν. 1650/86, δηλαδή εντός: Ζ.Ο.Ε, περιοχών απόλυτης προστασίας της φύσης, περιοχών 23

24 προστασίας της φύσης, εθνικών πάρκων, προστατευμένων φυσικών σχηματισμών, προστατευμένων τοπίων και στοιχείων του τοπίου, περιοχών οικοανάπτυξης. Προβλήματα σε περιοχές CORINE. Το ελαιοτριβείο δεν μπορεί να βρίσκεται εντός ή η λειτουργία του να επηρεάζει αρνητικά περιοχή, καταγεγραμμένη από τη βάση δεδομένων CORINE. 5. Κριτήρια για την Επιλογή της Μεθόδου Επεξεργασίας των Αποβλήτων Ελαιοτριβείων. Η επεξεργασία και η διάθεση των αποβλήτων ελαιοτριβείων (ΥΑΕ) μπορεί να επιτευχθεί απευθείας στο ελαιουργείο ή σε κεντρικό εργοστάσιο επεξεργασίας, το οποίο μπορεί να επεξεργαστεί είτε τα ΥΑΕ που παράγονται από τα διάφορα ελαιοτριβεία ή το φυτικό νερό της ελιάς είτε και τα αστικά λύματα. Η επιλογή της θέσης του εργοστασίου επεξεργασίας εξαρτάται από πολλούς τοπικούς παράγοντες και από την επιλεγόμενη μέθοδο επεξεργασίας. Γενικά, τα κεντρικά εργοστάσια επεξεργασίας, εάν και απαιτούν μεγαλύτερο κόστος μεταφοράς των ΥΑΕ, είναι περισσότερο οικονομικά για να λειτουργήσουν. Επιπλέον, τα συγκεκριμένα εργοστάσια μπορούν να λειτουργήσουν με πιο ειδικευμένο προσωπικό, με αποτέλεσμα να έχουμε καλύτερη απόδοση όσο αφορά την επεξεργασία των ΥΑΕ από ότι το προσωπικό των ελαιοτριβείων οι οποίοι όπως είναι κατανοητό ενδιαφέρονται περισσότερο για τη διεργασία εξαγωγής του ελαιολάδου. Οι παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν την καταλληλότητα των διαφόρων μεθόδων επεξεργασίας των ΥΑΕ δίνονται στη συνέχεια Το Σύστημα Παραγωγής του Ελαιολάδου Το παραδοσιακό σύστημα των ελαιοπρεσσών παράγει τα ισχυρότερα ΥΑΕ, με συγκεντρώσεις της τάξης των g COD/l. Στα συνεχή συστήματα παραγωγής του ελαιολάδου όμως, ο ελαιοπολτός αραιώνεται με αποτέλεσμα να παράγονται πιο αραιωμένα ΥΑΕ. Σύμφωνα όμως με τις πρόσφατες εξελίξεις στην παραγωγή του ελαιολάδου (Διεργασία των 2 Φάσεων), τα υγρά απόβλητα που προέρχονται από την ελιά μπορούν να μειωθούν στο ελάχιστο μεταφέροντας τα συγκεκριμένα απόβλητα προς τον ελαιοπυρήνα. Αυτή η τεχνική θεωρείται ότι είναι αρκετά υποσχόμενη αλλά στην πραγματικότητα απλά μεταφέρει το πρόβλημα από τα ελαιοτριβεία στα πυρηνελουργεία, επειδή το λασπώδες στερεό απόβλητο που παράγεται από τη διεργασία των 2 Φάσεων, πριν την εκχύλιση του με εξάνιο για την παραγωγή πυρηνελαίου, θα πρέπει να ξηραθεί με σημαντικά υψηλότερες ενεργειακές απαιτήσεις από ότι στην περίπτωση των παραδοσιακών ή συνεχών διεργασιών παραγωγής του ελαιολάδου Αραίωση των ΥΑΕ με άλλες Εκροές Η αραίωση μπορεί να επιτευχθεί στο αποχετευτικό σύστημα είτε απευθείας μέσα στο ελαιοτριβείο (κυρίως προσθέτοντας το νερό που χρησιμοποιείται για το πλύσιμο του ελαιοκάρπου) είτε έξω από το ελαιοτριβείο προσθέτοντας αστικά λύματα. Η αραίωση θεωρείται ως θετική ανάλογα με τη μέθοδο επεξεργασιας που θα χρησιμοποιηθεί. Έτσι λοιπόν είναι προφανώς αρνητική εάν στα σχέδια μας είναι να χρησιμοποιήσουμε μια διεργασία συμπύκνωσης των ΥΑΕ ή την αποθήκευση τους σε 24

25 δεξαμενές πριν την επεξεργασία τους, ενώ η αραίωση από μόνη της μειώνει την συγκέντρωση των ΥΑΕ και επομένως μας διευκολύνει να πετύχουμε τα απαιτούμενα κριτήρια που καθορίζονται από τη νομοθεσία για την τελική διάθεση των ΥΑΕ Αποθήκευση Η χρήση των δεξαμενών αποθήκευσης μας δίνει τη δυνατότητα να επεξεργαστούμε τα ΥΑΕ σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, αν και τα ΥΑΕ παράγονται κατά τη διάρκεια πολύ μικρότερης περιόδου. Αυτή η μέθοδος έχει διάφορα πλεονεκτήματα όταν χρησιμοποιήσουμε ως μέθοδο επεξεργασίας των ΥΑΕ τις βιολογικές διεργασίες. Πρώτον, εξαλείφει τις αιφνίδιες μεταβολές, οι οποίες λαμβάνουν χώρα κάθε φορά που το εργοστάσιο βιολογικής επεξεργασίας ξεκινάει πάλι τη λειτουργία του. Οι αιφνίδιες αυτές μεταβολές εμφανίζονται ειδικά στα αερόβια συστήματα, όπου η βιομάζα πρακτικά χάνεται μετά το σταμάτημα του εργοστασίου, ενώ στα αναερόβια συστήματα η βιομάζα μπορεί να κρατηθεί κοιμώμενη για μεγάλες χρονικές περιόδους. Δεύτερον, μετά την αποθήκευση μπορούμε να έχουμε μια αρκετά υπολογίσιμη οικονομία στο κόστος επένδυσης επειδή οι δεξαμενές αποθήκευσης είναι πιο φθηνές σε κόστος από ότι οι αντίστοιχοι αντιδραστήρες που απαιτούνται για την επεξεργασία ολόκληρης της παραγωγής των ΥΑΕ κατά τη διάρκεια της ελαιοκομικής περιόδου Το Ρυπαντικό Φορτίο των ΥΑΕ σε Συνάρτηση με αυτό των Αστικών Λυμάτων. Η αναλογία μεταξύ των φορτίων μόλυνσης από τα ελαιοτριβεία και από τον μόνιμο πληθυσμό στον περιβάλλοντα χώρο μπορεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την επιλογή της μεθόδου επεξεργασίας των ΥΑΕ. Έτσι λοιπόν, όταν το φορτίο των ΥΑΕ είναι χαμηλότερο, σε σχέση με τα αστικά λύματα, τότε μπορούμε να διαθέσουμε τα ΥΑΕ σε ένα υπάρχον ή υπό σχεδιασμό εργοστάσιο επεξεργασίας λυμάτων, με αποτέλεσμα φυσικά να έχουμε μια αρκετά υπολογίσιμη οικονομία κεφαλαίου. Όταν όμως το φορτίο των ελαιοτριβείων είναι μεγαλύτερο [αναλογία φορτίου (ΥΑΕ) / (Αστικών Λυμάτων)>1], τότε η ανεξάρτητη επεξεργασία των δυο διαφορετικών αποβλήτων θεωρείται ότι είναι η περισσότερο κατάλληλη μέθοδος. Τέλος θα πρέπει να τονίσουμε ότι, το θέμα της απορρύπανσης των ΥΑΕ είναι ένα αρκετά σύνθετο πρόβλημα το οποίο έχει διαφορετικές βέλτιστες λύσεις ανάλογα με τους διάφορους τοπικούς παράγοντες όπως είναι, η διεργασία εξαγωγής του ελαιολάδου, η δυνατότητα να αποθηκεύσουμε τα απόβλητα και η αναλογία μεταξύ του φορτίου μόλυνσης των ελαιοτριβείων και του φορτίου μόλυνσης που σχετίζεται με τον τοπικό πληθυσμό (Rozzi and Malpei, 1996) Αξιολόγηση των Μεθόδων Επεξεργασίας των ΥΑΕ Η εκτίμηση της βέλτιστης μεθόδου επεξεργασίας των ΥΑΕ είναι ένα αρκετά πολυσύνθετο πρόβλημα, σύμφωνα με το οποίο θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη 25

26 ένα μεγάλο αριθμό παραγόντων που παίζουν σημαντικό ρόλο ως προς την επεξεργασία των ΥΑΕ. Αυτοί οι παράγοντες μπορεί να είναι: Η % μείωση του COD που επιτυγχάνεται σε κάθε μέθοδο επεξεργασίας των ΥΑΕ Το επενδυτικό κόστος της κάθε μεθόδου επεξεργασίας των ΥΑΕ Το λειτουργικό κόστος ( π.χ. το κόστος κατανάλωσης ενέργειας, νερού, χημικών ουσιών, το κόστος πληρωμής του προσωπικού κ.τ.λ) για την κάθε μέθοδο επεξεργασίας των ΥΑΕ. Η ποσότητα της ιλύος που παράγεται στην κάθε μέθοδο επεξεργασίας των ΥΑΕ και εάν μπορούμε να τη διαθέσουμε προς τους φυσικούς αποδέκτες ή απαιτείται επιπλέον επεξεργασία της ιλύος. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της κάθε μεθόδου επεξεργασίας των ΥΑΕ Η δυνατότητα που παρουσιάζει κάθε μέθοδος επεξεργασίας των ΥΑΕ για την ανάκτηση πολύτιμων συστατικών που περιέχουν τα ΥΑΕ. Οι λειτουργικές δυσχέρειες που εμφανίζονται σε κάθε μέθοδο επεξεργασίας των ΥΑΕ Ο χρόνος που απαιτείται σε κάθε μέθοδο για ικανοποιητική απορρύπανση των ΥΑΕ. 6. Νομοθεσία για τα Ελαιοτριβεία 6.1 Η Ισχύουσα Ελληνική Νομοθεσία για τα Ελαιοτριβεία Η σημαντικότερη ελληνική νομοθεσία που αφορά τα ελαιοτριβεία είναι τα εξής: ΝΟΜΟΣ ΥΠ. ΑΡΙΘΜ. 2516/97: «Ίδρυση και λειτουργία βιομηχανικών και βιοτεχνικών εγκαταστάσεων και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 159/Α/8-8-97). Σύμφωνα με το άρθρο 1 και με βάση την κινητήρια εγκατεστημένη ισχύ που είναι πάνω από 16 HP, τα ελαιοτριβεία νοούνται ως Βιομηχανία ή Βιοτεχνία. Στο άρθρο 18, παράγραφος 2, αναφέρεται ότι : «Για την χορήγηση νέας άδειας λειτουργίας αόριστης χρονικής ισχύος απαιτείται να έχει εξασφαλιστεί προηγουμένως η πλήρη συμμόρφωση των φορέων προς τις κείμενες διατάξεις περί προστασίας του περιβάλλοντος και υγιεινής των εργαζομένων και περιοίκων.». 26

27 ΚΥΑ 69269/5387/90 : «Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόμενο μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, καθορισμός περιεχομένου ειδικών περιβαλλοντικών μελετών και λοιπές συναφείς διατάξεις, σύμφωνα με τον Ν. 1650/86» (ΦΕΚ 678Β/ ). ΚΥΑ 10537/93 : «Καθορισμός αντιστοιχίας της κατάταξης των βιομηχανικών βιοτεχνικών δραστηριοτήτων της ΚΥΑ 69269/90 με την αναφερόμενη στις πολεοδομικές ή άλλες διατάξεις διάκριση των δραστηριοτήτων σε χαμηλή, μέση και υψηλή όχληση» (ΦΕΚ 139Β/ ). Σύμφωνα με το άρθρο 1, τα ελαιοτριβεία κατατάσσονται στις δραστηριότητες χαμηλής όχλησης. ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ Ε1β/221 : «Περί διαθέσεως λυμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων» (ΦΕΚ 138/Β/ ). Η Διάταξη αυτή του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας, θέτει ουσιαστικά τα πλαίσια μέσα στα οποία πρέπει να κινούνται οι βιομηχανίες όσο αφορά την επεξεργασία και διάθεση των αποβλήτων τους. Στο άρθρο 1 δίνονται οι ορισμοί των «λυμάτων», «βιομηχανικών αποβλήτων», «επεξεργασίας» κ.α. Το άρθρο 2 αναφέρεται με γενικούς όρους όσον αφορά την διάθεση των λυμάτων και στα άρθρα 3 και 4 παρουσιάζονται τα φυσικοχημικά και βιολογικά χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχουν τα επιφανειακά και τα θαλάσσια νερά ανάλογα με τις χρήσεις τους. Στην συνέχεια στα άρθρα 7 και 8 θέτονται οι όροι για τη διάθεση των λυμάτων και των βιομηχανικών αποβλήτων στο έδαφος και στο υπέδαφος. Τα άρθρα 9 έως 13 αναφέρονται στους όρους και στις μεθόδους που πρέπει να τηρούν και να ακολουθούν μεμονωμένες μονάδες (κατοικίες, σχολεία, ξενοδοχεία, κ.α.) κατά την επεξεργασία των λυμάτων τους. Τέλος, στα άρθρα 14, 15 και 16 καθορίζονται ο τρόπος και οι απαιτήσεις για την αδειοδότηση της διάθεσης λυμάτων ή βιομηχανικών αποβλήτων, η ισχύς της Διατάξεως και οι κυρώσεις και επίσης δίνονται μεταβατικές διατάξεις για τις υφιστάμενες εγκαταστάσεις διαθέσεως των λυμάτων και μέθοδοι εξετάσεως βιομηχανικών αποβλήτων ή υδάτων. Μια σημαντική οδηγία εφαρμογής της Υ.Δ. Ε1β/221 που κοινοποιήθηκε με την εγκύκλιο του ΥΚΥ με αριθμό Α5/4690/ΕΓΚ.62/ , αναφέρει τους όρους για τη χορήγηση άδειας διαθέσεως λυμάτων ή βιομηχανικών αποβλήτων, τον τρόπο ανανέωσης προσωρινής άδειας διαθέσεως τους και στοιχεία για τον έλεγχο αποδόσεως των εγκαταστάσεων επεξεργασίας. Στο παράρτημα 1 της Οδηγίας υπάρχει ενδεικτικός πίνακας με τα προτεινόμενα χαρακτηριστικά ποιοτικών παραμέτρων, για τον έλεγχο των βιομηχανικών αποβλήτων κατά κλάδο και είδος βιομηχανίας. Έτσι στην κατηγορία Βρώσιμα Λίπη και Έλαια του κλάδου Τροφών και Ποτών, οι τακτικοί ποιοτικοί παράμετροι που πρέπει να εξετάζονται είναι το BOD 5, και το COD, τα αιωρούμενα στερεά, τα διαλυμένα στερεά, τα λίπη, τα έλαια και το ph ενώ οι συμπληρωματικοί παράμετροι είναι το Ν, ο Ρ, τα θειϊκά και τα θειούχα κατά περίπτωση. Επίσης σημαντικότατες Οδηγίες Εφαρμογής της Υ.Δ. Ε1β/221/65 αποτελεί η εγκύκλιος του ΥΥΠ&ΚΑ με αρ. ΥΜ/2985/ , που αναφέρεται στις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την διάθεση των λυμάτων σε επιφανειακούς υδάτινους αποδέκτες στο έδαφος και σε υπόνομους, καθώς και η εγκύκλιος ΥΥΠ&ΚΑ ΜΕ ΑΡ. 242/ , που αναφέρεται στην έγκριση των μελετών επεξεργασίας και διαθέσεως των υγρών αποβλήτων καθώς και στις σχετικές άδειες. Το πιο σημαντικό βήμα που έχει γίνει μέχρι σήμερα στην ελληνική νομοθεσία για τα Απόβλητα των Ελαιοτριβείων, αποτελεί η εγκύκλιος του 27

28 ΥΥΠ&ΚΑ με αρ. ΥΜ/5784/ και αρ. 4419/ Αυτή η εγκύκλιος αναφέρει αναλυτικά: «Έχοντας υπόψη τα προβλήματα που δημιουργούνται στο περιβάλλον από τη διάθεση των αποβλήτων των ελαιοτριβείων», σας γνωρίζουμε τα εξής: I. Η επεξεργασία των υγρών αποβλήτων των ελαιοτριβείων με χημική μέθοδο (εξουδετέρωση με υδράσβεστο και χημική κροκίδωση) αποτελεί μια μέθοδος μείωσης του οργανικού και χημικού ρυπαντικού φορτίου, για χαμηλά όμως ποσοστά. Ακόμα και με πλήρη σχεδόν απόδοση των εγκαταστάσεων δεν προσεγγίζει τα επιθυμητά επίπεδα, όπως προβλέπεται από την Υ.Δ.Ε1β/221/65 και τις σχετικές εγκυκλίους. II. Η προαναφερόμενη μέθοδος είναι μια κλασσική και ευρέως διαδεδομένη μέθοδος μείωσης της ρύπανσης, πλην όμως υπάρχουν και άλλες παραλλαγές αυτής ή και συμπληρωματικές (π.χ. διάφορα κροκιδωτικά υλικά, συνδυασμός με αναερόβια βιολογική επεξεργασία κ.λ.π). Επειδή πρόκειται για επιβαρημένα και δύσκολα στο χειρισμό απόβλητα, θα πρέπει η επιλεγόμενη μέθοδος επεξεργασίας, πέραν της υψηλής αποδοτικότητας και λειτουργικότητας, να είναι και τεχνικό οικονομικώς συμφέρουσα στις μικρές επιχειρήσεις (ελαιοτριβεία). Στα πλαίσια αυτά στρέφονται και οι ερευνητικές μελέτες που έγιναν και γίνονται και που οπωσδήποτε τα αποτελέσματα θα συνεκτιμηθούν και θα γίνουν οι ανάλογες νομοθετικές ρυθμίσεις (εγκύκλιοι, τροποποιήσεις Υγειονομικών Διατάξεων κ.λ.π). III. Ο τελικός αποδέκτης των επεξεργασμένων αποβλήτων θα καθορίζεται πάντοτε στα πλαίσια της Υ.Δ.Ε1β/221/65 και της εγκυκλίου με αρ. οικ. ΥΜ 2985/ και οπωσδήποτε θα λαμβάνονται υπόψη οι τοπικές συνθήκες. Η θάλασσα και γενικότερα οι υδάτινοι αποδέκτες θα πρέπει να αποφεύγονται και αποτελούν μόνο την αναπόφευκτη λύση, αφού αποκλεισθούν όλες οι άλλες δυνατότητες τελικής διάθεσης (υπεδάφιας, επιφανειακά στο έδαφος κ.λ.π). ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΥΠ ΑΡΙΘΜΟΝ 1180: «Περί ρυθμίσεως θεμάτων αναγόμενων εις τα της λειτουργίας βιομηχανιών, βιοτεχνών, πάσης φύσης μηχανολογικών εγκαταστάσεων και αποθηκών και της εκ τούτων διασφαλίσεως περιβάλλοντος εν γένει» (ΦΕΚ 293/τ.α./ ). Το Προεδρικό αυτό Διάταγμα αποτελεί την προγενέστερη μορφή του Ν. 1650/86, δηλαδή του νόμου πλαίσιο για το περιβάλλον. Έτσι, δίνει ορισμούς όπως για το «περιβάλλον», τη «ρύπανση», τη «μόλυνση», κ.λ.π. Μεταξύ άλλων το Διάταγμα αυτό καθορίζει με το άρθρο 3 τις «κατευθυντήριες τιμές, εκ των οποίων θα καθορίζονται εκάστοτε τα επιτρεπόμενα όρια εκπομπής ρυπαινουσών ουσιών δι έκαστο υδάτινο αποδέκτη, αναλόγως της χρήσεως και της αφομοιωτικής ικανότητας αυτού, συμφώνως προς τα εκάστοτε ισχύουσας ιγειονομικάς διατάξεις». 28

29 Εικόνα 6.1: Υγρά απόβλητα ελαιοτριβείου 7. Τα απόβλητα των ελαιουργείων 7.1 Απόβλητα ελαιουργείων και μέθοδοι επεξεργασίας. Κατά την κατεργασία του ελαιοκάρπου στα ελαιουργεία, παράλληλα με το ελαιόλαδο παράγεται και μία σειρά παραπροϊόντων. Αυτά είναι ο ελαιοπυρήνας, που αποτελείται από τα αλεσμένα στερεά συστατικά του καρπού (κυρίως του κουκουτσιού), τα ελαιόφυλλα που έχουν μεταφερθεί με τον ελαιόκαρπο και μια σημαντική σε όγκο και οργανικό φορτίο ποσότητα υγρών αποβλήτων, που είναι γνωστά ως "λιοζούμι", "κατσίγαρος" ή "μούργα". Ο κατσίγαρος συνίσταται από το υδατικό κλάσμα του χυμού του ελαιοκάρπου και από το νερό που χρησιμοποιείται στις διάφορες φάσεις παραγωγής του λαδιού στο ελαιουργείο. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα υδατικό φυτικό εκχύλισμα, που περιέχει μία σειρά από ουσίες όπως σάκχαρα, αζωτούχες ενώσεις, οργανικά οξέα, πολυαλκοόλες, πολυφαινόλες και υπολείμματα ελαίου. Η άμεση επίπτωση του κατσίγαρου στο περιβάλλον είναι η αισθητική υποβάθμιση που προκαλεί και η οποία οφείλεται στην έντονη οσμή του και στο σκούρο χρώμα του. Παράλληλα, εξαιτίας του υψηλού οργανικού φορτίου που περιέχει, είναι πιθανόν να δημιουργήσει ευτροφικά φαινόμενα σε περιπτώσεις που καταλήγει σε αποδέκτες με μικρή ανακυκλοφορία νερών (κλειστούς θαλάσσιους κόλπους, λίμνες κ.τ.λ). Από τα συστατικά που περιέχονται στον κατσίγαρο, οι πολυφαινόλες παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον διότι από τη μία πλευρά προσδίδουν στα απόβλητα τοξικές ιδιότητες έναντι των φυτών και αποδομούνται με βραδύ σχετικά ρυθμό από εξειδικευμένες ομάδες μικροοργανισμών, ενώ από την άλλη είναι υπεύθυνες για τη συντήρηση της ποιότητας του λαδιού στο χρόνο (χαμηλή οξύτητα) ως φυσικό συντηρητικό. Επειδή η παραγωγή του ελαιολάδου είναι μία φυσική διαδικασία, πρέπει να σημειωθεί ότι ο κατσίγαρος δεν περιέχει άλλες ουσίες που είναι ιδιαίτερα τοξικές, όπως τα βαρέα μέταλλα και οι συνθετικές οργανικές ενώσεις. 29

30 Το υψηλό οργανικό φορτίο του κατσίγαρου σε συνάρτηση με την παρουσία των πολυφαινολών δεν επιτρέπει την απευθείας διάθεση του στο περιβάλλον, αλλά καθιστά αναγκαία την πρότερη επεξεργασία του. Για την επεξεργασία και διάθεση του κατσίγαρου έχουν δοκιμαστεί διάφορες μέθοδοι σε εργαστηριακή και πραγματική κλίμακα. Παρόλα αυτά, μέχρι σήμερα δεν έχει προταθεί μία ολοκληρωμένη λύση, αλλά έχουν εφαρμοστεί διάφορες τεχνικές κατά περίπτωση που παρουσιάζουν ορισμένα μειονεκτήματα τεχνικής ή οικονομικής φύσεως και δεν έχουν επιλύσει ικανοποιητικά το πρόβλημα. Συγκεκριμένα, έχει εφαρμοστεί η διάθεση του κατσίγαρου σε λίμνες εξάτμισης (Κρήτη), σε λάκκους (Χίος) ή στο έδαφος (Κύπρος), μέθοδοι που απαιτούν μεγάλες εκτάσεις για τη διάθεση των αποβλήτων και συχνά δημιουργούν αισθητικά προβλήματα εξαιτίας της -πολλές φορές- κακής διαστασιολόγησης και κατασκευής των συστημάτων αυτών. Έχει εφαρμοστεί η μετατροπή των ελαιουργείων από τριφασικά σε διφασικά (Ισπανία), διαδικασία που μειώνει σημαντικά τον όγκο του απαιτούμενο νερό στο ελαιουργείο και κατά συνέπεια τον όγκο των παραγόμενων υγρών αποβλήτων, αλλά μεταθέτει την αντιμετώπιση του προβλήματος σε ένα μίγμα πυρήνα-κατσίγαρου. Παράλληλα, σε πιλοτική κλίμακα έχει δοκιμαστεί η παραγωγή υγρού εδαφοβελτιωτικού (Καλαμάτα) ή κομπόστας από τον κατσίγαρο (Κρήτη, Καλαμάτα), διαδικασία που προϋποθέτει την ύπαρξη επαρκούς αγοράς για τη διάθεση του παραγόμενου υλικού. Έχουν εφαρμοστεί η χημική οξείδωση (Κρήτη) και η αναερόβια χώνευση του κατσίγαρου (Κρήτη), τεχνικές με υψηλό λειτουργικό και κατασκευαστικό κόστος, αντίστοιχα. Έχει δοκιμαστεί επίσης, η συνεπεξεργασία του κατσίγαρου με αστικά λύματα σε τεχνητούς υγρότοπους ή σε μονάδες ενεργού ιλύος (Κρήτη), τεχνική που προαπαιτεί σημαντική αραίωση του κατσίγαρου. Τέλος, έχει δοκιμαστεί ο διαχωρισμός του κατσίγαρου σε κλάσματα με τη βοήθεια φυσικής καθίζησης (Σάμος), τεχνική που απαιτεί τον συνδυασμό της με κάποια από τις προαναφερθείσες μεθόδους για να δώσει ικανοποιητικό βαθμό καθαρισμού των αποβλήτων. Τα τελευταία χρόνια έχει επιτευχθεί σε εργαστηριακή κλίμακα η ανάκτηση των πολυφαινολών από τον κατσίγαρο με χρήση μεμβρανών, ώστε να χρησιμοποιηθούν στη βιομηχανία αρωμάτων και φαρμάκων. Η εκμετάλλευση των αποβλήτων με την παραπάνω μέθοδο φαίνεται ότι είναι τεχνικά δυνατή, αλλά είναι νωρίς για να είναι εφικτή η εφαρμογή της σε μεγάλη κλίμακα. Πρέπει να σημειωθεί ότι, εξαιτίας, της μεγάλης διακύμανσης στα χαρακτηριστικά των ελαιουργείων (γεωγραφική θέση, δυναμικότητα, τοποθεσία, χρήση νερού και άλλα), αλλά και στην ποιότητα και ποσότητα των παραγόμενων αποβλήτων δεν φαίνεται να υπάρχει μία λύση που να είναι άμεσα εφαρμόσιμη σε όλα τα ελαιουργεία της Περιφέρειας. 7.2 Στερεά υπολείμματα ελαιουργείων και μέθοδοι διαχείρισης αυτών. Είναι γνωστό ότι οι μεσογειακές χώρες παράγουν ετησίως μεγάλες ποσότητες στερεών αποβλήτων από την επεξεργασία του ελαιοκάρπου, που προκαλούν σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα. Το υλικό αυτό περιέχει επίσης υψηλό οργανικό και ανόργανο περιεχόμενο το οποίο είναι δύσκολο στη διαχείριση, όπως ακριβώς και των ΥΑΕ. Τα στερεά απόβλητα έχουν υψηλό περιεχόμενο COD και BOD5, πολυφαινόλες 30

31 που εμποδίζουν τη δραστηριότητα βακτηρίων και μυκήτων, καθώς επίσης και υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά οξέα. Η απόρριψη των αποβλήτων στο περιβάλλον ή η διάθεση τους στο έδαφος χωρίς προηγούμενη επεξεργασία, δεν αποτελεί λύση του προβλήματος, αλλά καθιστά την κατάσταση χειρότερη δεδομένου ότι υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα. Ο πίνακας 7.1 συνοψίζει τα τυπικά χαρακτηριστικά των στερεών υπολειμμάτων από την παραγωγή ελαιολάδου. 7.1: Τυπικά χαρακτηριστικά στερεών υπολειμμάτων από την παραγωγή ελαιολάδου Παράμετρος 2-φασικο Decanter 3-φασικό Decanter Πιεστήριο ελιών Εξαγωγή πυρηνελαίου Υγρασία (%) Υπόλοιπο , έλαιο (%) Πυρήνας _ Α) Μηχανική επεξεργασία (Mechanical treatment) Α 1 ) Διαχωρισμός, ταξινόμηση, εσχαρισμός Η προϋπόθεση για την ανακύκλωση των αποβλήτων είναι ο διαχωρισμός ή η ταξινόμηση των διαφορετικών συστατικών των αποβλήτων σύμφωνα με το μέγεθος και την πυκνότητα των σωματιδίων. Τα πολύτιμα κλάσματα των αποβλήτων, τα οποία θα πρέπει να ταξινομηθούν από ένα μίγμα αποβλήτων, είναι δυσκολότερο να ανακυκλωθούν. Για το διαχωρισμό χρησιμοποιούνται διαφορετικές μέθοδοι διήθησης και εσχαρισμού. Α 2 ) Συμπίεση Ο υγρός ελαιοπυρήνας και η στερεά φάση που προέρχεται από τα υγρά απόβλητα συμπιέζονται μέσω δίσκων (μεταλλικών ή υφασμάτινων) για την παραγωγή ξηρού ελαιοπυρήνα ή ξηρών υπολειμμάτων και υγρών αποβλήτων. Τα στερεά απόβλητα καταβυθίζονται σε μία σχάρα. Ειδικά ξέστρα απομακρύνουν το υπόλειμμα από τους δίσκους και το μεταφέρουν σε ειδική χοάνη που καταλήγει στο θάλαμο συμπίεσης, όπου το υλικό υποβάλλεται σε συμπίεση μέσα σε έναν ειδικά διαμορφωμένο σωλήνα και αποβάλλεται σε πλαστικούς ή άλλους αποδέκτες. Α 3 ) Ξήρανση Ο απλούστερος τρόπος για την ξήρανση των στερεών αποβλήτων είναι η εξάτμιση της υγρής φάσης με διασπορά των αποβλήτων στο έδαφος. Η εφαρμογή της μεθόδου εμφανίζει προβλήματα όπως δυσοσμία και πιθανότητα ρύπανσης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα εάν το έδαφος δεν είναι κατάλληλο και η υγρή φάση κινείται προς τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους. 31

32 Πρόσφατα, χρησιμοποιήθηκε ένας ξηραντήρας που συνδυάζει ρευστοποιημένη και κινούμενη κλίνη. Το κυριότερο πρόβλημα της μεθόδου είναι ο έλεγχος της κυκλοφορίας των στερεών αποβλήτων και του θερμού αέρα για τη δημιουργία του κατάλληλου μίγματος ροής στερεών μέσω της ρευστοποιημένης κλίνης για τη βέλτιστη ξήρανση. Ο θερμός αέρας παράγεται από έναν καυστήρα προπανίου ή εναλλακτικά από την καύση των αποξηραμένων στερεών αποβλήτων. Η θερμοκρασία ποικίλει μεταξύ ο C. Η επεξεργασία του υγρού ελαιοπυρήνα σε ξηραντήρα μειώνει την περιεκτικότητα σε νερό (υγρασία) κατά 10 έως 15%. Το προϊόν που λαμβάνεται είναι μία σκόνη που περιέχει όλα τα τμήματα του ελαιοκάρπου μετά την πίεση, όπως επιδερμίδα και, πυρήνες. Ο ξηρός ελαιοπυρήνας μπορεί να υποβληθεί σε επεξεργασία με οργανικούς διαλύτες (π.χ εξάνιο) προκειμένου να ληφθεί το πυρηνέλαιο. Οι δαπάνες παραγωγής 1 L πυρηνελαίου από τη διαδικασία ξήρανσης είναι χαμηλότερες από 0,2 euro. Εναλλακτικά, ο υγρός ελαιοπυρήνας θα μπορούσε να υποβληθεί σε απόσταξη υπό κενό προκειμένου να απομακρυνθεί η υγρασία και ταυτόχρονα να παραληφθεί το πυρηνέλαιο. Β) Βιολογική επεξεργασία (Biological treatment) Β 1 ) Διάθεση στο έδαφος Η διάθεση των αποβλήτων στο έδαφος υπό μορφή λιπάσματος, λάσπης ή άλλων αποβλήτων επεξεργασίας τροφίμων, είναι συχνά μία προσιτή εναλλακτική λύση διάθεσης αποβλήτων για τη βιομηχανία. Η μέθοδος αυτή εκμεταλλεύεται την περιεκτικότητα των αποβλήτων σε θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη των καλλιεργειών, ενώ παράλληλα η ενσωμάτωσή τους στο έδαφος λειτουργεί και ως εδαφοβελτιωτικό. Ο αντικειμενικός σκοπός είναι η μεγιστοποίηση της θρεπτικής χρήσης τους, ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο ρύπανσης. Οι πιο κοινές μέθοδοι εφαρμογής των στερεών αποβλήτων στο έδαφος είναι α) η διασπορά στην επιφάνεια του εδάφους και β) η ενσωμάτωση στο έδαφος (σε βάθος cm). Με τον απαραίτητο έλεγχο (δοκιμή, χρόνος εφαρμογής) η διάθεση των αποβλήτων στο έδαφος αυξάνει την περιεκτικότητα των εδαφών σε θρεπτικά στοιχεία, περιορίζει τις δυσάρεστες οσμές και προστατεύει από τη διάβρωση. Στα μειονεκτήματα της μεθόδου περιλαμβάνεται η οξίνιση των εδαφών και η μετάδοση ασθενειών σε φυτά και ζώα (Brenes et al., 1993). Στην Ιταλία, υπάρχει η δυνατότητα διάθεσης του ελαιοπυρήνα στις καλλιεργούμενες εκτάσεις, σύμφωνα με το νόμο 574/1996. Σημαντική έρευνα έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα για την ελεγχόμενη διάθεση των υγρών και στερεών αποβλήτων στο έδαφος. Τα αποτελέσματα ήταν θετικά και παρουσιάζουν βελτίωση της οργανικής ουσίας του εδάφους και διατήρηση του αριθμού και των ειδών των μικροοργανισμών που υπάρχουν στο έδαφος. Το στερεό υπόλειμμα χρησιμοποιείται ως λίπασμα ή εδαφοβελτιωτικό και το σχετικό κόστος της επεξεργασίας είναι μόνο τα έξοδα μεταφοράς, περίπου 5 euro/τόνο ελαιοπυρήνα (Project INASOOP) 32

33 Β 2 ) Κομποστοποίηση Με τον όρο κομποστοποίηση εννοούμε την αερόβια αποικοδόμηση της οργανικής ουσίας των αποβλήτων σε ένα οργανικό υλικό, που καλείται χούμος και είναι χρήσιμο στην ανάπτυξη των καλλιεργειών. Η αποικοδόμηση οφείλεται στην ενζυματική διάσπαση του οργανικού περιεχομένου των αποβλήτων από τους μικροοργανισμούς του εδάφους (βακτήρια, μύκητες, έντομα). Η αποικοδόμηση της οργανικής ουσίας σε νερό, ανόργανα άλατα και διοξείδιο του άνθρακα, συνοδεύεται από μείωση της μάζας των στερεών αποβλήτων κατά 40-50% περίπου. Κατά την επεξεργασία, τα στερεά απόβλητα τοποθετούνται σε σωρούς. Λόγω της έντονης βιολογικής δραστηριότητας των βακτηρίων κατά την πρώτη φάση αποικοδόμησης, λαμβάνουν χώρα εξώθερμες αντιδράσεις που οδηγούν σε αύξηση της θερμοκρασίας στο εσωτερικό του σωρού (70-80 ο C),συμβάλλοντας παράλληλα στην παστερίωση των στερεών αποβλήτων. Για την πλήρη και γρήγορη αποικοδόμηση της οργανικής ουσίας θα πρέπει να εξασφαλιστεί ενεργητικός η παθητικός αερισμός του σωρού. Η διαδικασία κομποστοποίησης ολοκληρώνεται μετά από περίοδο 3-4 μηνών. Το λίπασμα είναι ένα πολύτιμό προϊόν και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διάφορους λόγους όπως: Βελτίωση της υφής και της βιολογικής δραστηριότητας των εδαφών, καθώς και για τη βιο-αποκατάσταση μολυσμένων εδαφών Έλεγχος ασθενειών για τα φυτά και τα ζώα Λίπανση, μείωση της διάβρωσης και αρχιτεκτονική τοπίου Αναδάσωση. αποκατάσταση υγροτόπων Η προετοιμασία του σωρού των στερεών αποβλήτων και η διαδικασία κομποστοποίησης περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια: I. Ανάλυση της πρώτης ύλης, συμπεριλαμβανομένης της υγρασίας και ιδιαίτερα της αναλογίας C/N. II. Προετοιμασία του σωρού: Τα στερεά απόβλητα των ελαιοτριβείων περιέχουν μεγάλες ποσότητες υγρασίας που εμποδίζουν το σχηματισμό των σωρών για την κομποστοποίηση. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η προσθήκη ινώδους στερεού υλικού όπως π.χ υπολείμματα δένδρων, προκειμένου να βελτιωθεί η φυσική δομή του σωρού. Η αναλογία θα πρέπει να είναι κατάλληλη ώστε να δημιουργηθεί ικανοποιητικό πορώδες που θα επιτρέψει τον επαρκή αερισμό του σωρού. Παράλληλα, θα πρέπει να δημιουργηθεί η σωστή αναλογία C/N (π.χ 25-30). Η ανάμιξη των αποβλήτων με ινώδη στερεά υλικά μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη αναλογία C/N και για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η προσθήκη Ν, που μπορεί να προέρχεται από λάσπη αστικών λυμάτων, προκειμένου να δημιουργηθεί ικανοποιητική αναλογία C/N. 33

34 III. Τα στερεά απόβλητα μπορεί να περιέχουν σημαντικές ποσότητες αντιμικροβιακών ουσιών, όπως πολυφαινόλες, που εμποδίζουν τη δράση των μικροοργανισμών. Η προσθήκη μικρής ποσότητας ενός υλικού πλουσίου σε μικροοργανισμούς, όπως λάσπη (ιλύς) αστικών λυμάτων ή υλικό από τη θερμόφιλη φάση της κομποστοποίησης, επιταχύνει την έναρξη της κομποστοποίησης, παρέχοντας μικροοργανισμούς για ταχεία επικράτηση και βιολογική δραστηριότητα. Κομποστοποίηση Ο σωρός θα πρέπει να ανακατεύεται περιοδικά για να διατηρηθούν οι βέλτιστες συνθήκες για αερόβια μικροβιακή δραστηριότητα, δηλαδή παροχή οξυγόνου, απομάκρυνση της θερμότητας και του CO 2, της υγρασίας και για την αποφυγή αναερόβιων συνθηκών και δυσοσμίας. Στη θερμόφιλη φάση της κομποστοποίησης, η θερμοκρασία θα πρέπει να ελέγχεται καθημερινά και να διατηρείται μεταξύ ο C. Όταν η θερμοκρασία αρχίζει να μειώνεται καθημερινά, οι σωροί πρέπει να ανακατεύονται μία φορά την ημέρα προκειμένου να ομογενοποιηθεί το μίγμα και να ενισχυθεί η διαδικασία της αποικοδόμησης. Η βιοοξειδωτική φάση της κομποστοποίησης θεωρείται ολοκληρωμένη όταν η θερμοκρασία του σωρού γίνει σχεδόν ίδια με αυτή του περιβάλλοντος. Σε αυτή την περίπτωση σταματά το ανακάτεμα του σωρού και το μίγμα αφήνεται να ωριμάσει για περίπου ένα μήνα. Η περιεκτικότητα του σωρού σε υγρασία πρέπει να ελέγχεται καθημερινά κατά τη διάρκεια της βιο-οξειδωτικής φάσης κομποστοποίησης και να διατηρείται μεταξύ 50-60% με την προσθήκη της απαραίτητης ποσότητας νερού, προκειμένου να διατηρηθούν οι αερόβιες συνθήκες και να μεγιστοποιηθεί η αποσύνθεση των οργανικών υλικών (project SOLARDIST,2003, Aragon et al., 2000). Το τελικό προϊόν είναι υψηλής ποιότητας και κατάλληλο για γεωργική χρήση ως λίπασμα. Αντιπροσωπεύει ένα είδος ανακύκλωσης των οργανικών και ανόργανων ουσιών που δεν απαιτεί την παρουσία χημικής ή βιολογικής επεξεργασίας. Το κυριότερο πρόβλημα για την εφαρμογή του κομποστ από τα στερεά απόβλητα των ελαιοτριβείων είναι η παρουσία ανεπιθύμητων οσμών και η δημιουργία νερού στράγγισης που απαιτεί συμπληρωματικό χειρισμό. Η απομάκρυνση των αερίων που σχηματίζονται κατά τη διάρκεια της κομποστοποίησης γίνεται με τη χρήση βιοφίλτρων, τα οποία αυξάνουν τη συνολική δαπάνη της τεχνολογικής επεξεργασίας. Δεδομένου ότι οι λειτουργικές δαπάνες και οι δαπάνες προσωπικού είναι χαμηλές, η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνει αποδεκτή από τις μεταποιητικές μονάδες, όμως η οικονομική βιωσιμότητα μιας μονάδας κομποστοποίησης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την δυνατότητα πώλησης του τελικού προϊόντος. Δεδομένου ότι τα ελαιοτριβεία λειτουργούν εποχικά, περίπου τρεις μήνες 34

35 ετησίως, θα πρέπει να επιλεγεί μία μέθοδος που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για άλλους τύπους αποβλήτων Β 3 ) Αναερόβια ζύμωση/χώνευση (Anaerobic fermentation/digestion) Η αναερόβια χώνευση των στερεών αποβλήτων είναι μια διαδικασία που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη διαχείριση των αποβλήτων. Μια τεχνολογική λύση είναι η ρύθμιση της υδατοπεριεκτικότητας των αποβλήτων σε 90% τουλάχιστον (υγρή ζύμωση) και η επεξεργασία τους σε μικτό βιολογικό αντιδραστήρα (που χρησιμοποιείται επίσης και για τα υγρά απόβλητα). Η δεύτερη λύση είναι η επεξεργασία των αποβλήτων, με περιεκτικότητα νερού 60-70%, σε βιο-αντιδραστήρα σταθερής κλίνης. Το πρώτο στάδιο στην αναερόβια επεξεργασία είναι η οξίνιση, όπου λαμβάνει χώρα υδρόλυση των οργανικών ουσιών. Το δεύτερο στάδιο που είναι αυστηρά αναερόβιο είναι ο σχηματισμός του μεθανίου. Υπάρχουν διαφορετικές τεχνολογικές προσεγγίσεις: τα δύο στάδια μπορεί να πραγματοποιηθούν σε έναν αντιδραστήρα (διαδικασία ενός σταδίου, one step process) ή σε δύο χωριστούς αντιδραστήρες (διαδικασία δύο σταδίων, two step process). Ποσοστό 40-50% περίπου της οργανικής ουσίας μετατρέπεται σε βιοαέριο, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας. Το κύριο μειονέκτημα είναι η παραγωγή λάσπης (ιλύος) χαμηλής αξίας (Brenes et al., 1993). Η ζύμωσα στερεών υποπροϊόντων (solid state fermentation) είναι μια επεξεργασία κατά την οποία ο ελαιοπυρήνας χρησιμοποιείται ως υπόστρωμα για την ανάπτυξη διάφορων μικροοργανισμών (μύκητες, ζύμες και βακτήρια). Δυστυχώς, η αναερόβια επεξεργασία δεν είναι η καταλληλότερη μέθοδος για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων των ελαιοτριβείων. Αυτό οφείλεται στη χαμηλή περιεκτικότητα νερού των στερεών αποβλήτων που προκαλεί προβλήματα κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας, ιδιαίτερα προβλήματα αποφράξεων. Ένας άλλος λόγος είναι το μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτείται για την έναρξη της διαδικασίας (starting-up time), ιδιαίτερα μετά από μία μεγάλη περίοδο παύσης λειτουργίας της μονάδας. Επιπλέον, η μέθοδος απαιτεί περαιτέρω προεπεξεργασία, όπως προσθήκη ύδατος, που οδηγεί σε αύξηση των λειτουργικών δαπανών. Η εμπειρία από το παρελθόν δείχνει ότι η αναερόβια ζύμωση/χώνευση είναι μη οικονομικά συμφέρουσα μέθοδος επεξεργασίας (Aragon et al., 2000). Γ) Θερμική επεξεργασία (Thermal treatment) Γ 1 ) Πυρόλυση (Pyrolisis) Η χρήση θερμότητας για την αποσύνθεση των στερεών αποβλήτων, απουσία Ο 2, καλείται πυρόλυση. Αυτή η διαδικασία εφαρμόζεται σπάνια και μετατρέπει οποιοδήποτε υλικό που περιέχει άνθρακα σε ένα συνθετικό αέριο (syngas) που 35

36 αποτελείται κυρίως από μονοξείδιο του άνθρακα και υδρογόνο. Απόβλητα με υψηλή θερμιδική αξία που μπορούν να απελευθερώσουν μεγάλο ποσό θερμότητας είναι τα πιο κατάλληλα για αυτή τη μέθοδο. Το συνθετικό αέριο (syngas) μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή ατμού ή ως βασικό χημικό αντιδραστήριο. Τα απόβλητα τροφοδοτούνται στον εξαερωτή ως ξηρά ή υδαρή απόβλητα και αντιδρούν με ατμό κάτω από απουσία οξυγόνου, σε υψηλή θερμοκρασία και πίεση. Τα προϊόντα αυτής της διαδικασίας είναι, εκτός από το συνθετικό αέριο, συμπυκνωμένο νερό, καθώς επίσης και στερεά και υγρά υπολείμματα. Το συνθετικό αέριο (syngas) εκτός από τη χρήση του για παραγωγή ενέργειας, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία μίας σειράς προϊόντων όπως καύσιμα, λιπαντικά πίσσας, χημικές ουσίες και βιομηχανικά αέρια (Alcaide and Nefzaoui, 1996) Μερικά μειονεκτήματα της μεθόδου είναι η δημιουργία υγρών και στερεών υπολειμμάτων καθώς επίσης και μεγάλες ποσότητες συμπυκνωμένου νερού που απαιτεί περαιτέρω διαχείριση (Brenes et al., 1993). Η πυρόλυση με επιτυχία στο ξύλο, στην κυτταρίνη, στην αποξηραμένη λάσπη (ιλύ), στα απόβλητα φρούτων και λαχανικών με περιεκτικότητα νερού περίπου 5%. Γ 2 ) Αεριοποίηση (Gasification) Η αεριοποίηση της βιομάζας είναι μία νέα φυσικοχημική μέθοδος, ειδικά για την επεξεργασία του ελαιοπυρήνα από τον οποίο έχει αφαιρεθεί το λάδι. Η μέθοδος βασίζεται στο συνδυασμό ενός ρευστοποιημένου (fluidised) και ενός κινούμενου συστήματος (moving system). Η διάταξη του εξαερωτή (gasifier) περιλαμβάνει διάφορες ζώνες αντίδρασης. Στο κατώτατο τμήμα υπάρχει μία ρευστοποιημένη κλίνη, που διατηρεί την απαραίτητη καύση (εξώθερμη αντίδραση) η οποία εξασφαλίζει τη διατήρηση της θερμικής ισορροπίας μέσα σε ολόκληρο τον αντιδραστήρα. Στο ανώτερο τμήμα του εξαερωτή υπάρχει μία κινούμενη κλίνη, στην οποία δεν πραγματοποιείται καύση αλλά μια σειρά ενδόθερμων αεριοποιήσεων. Η μέθοδος βασίζεται στο γεγονός ότι το αέριο που φθάνει στο ανώτερο τμήμα του εξαερωτή περιέχει χαμηλή συγκέντρωση οξυγόνου και έχει υψηλή θερμοκρασία ο C. Το αποτέλεσμα είναι ότι η διαδικασία αεριοποίησης μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο στο ανώτερο τμήμα του εξαερωτή. Οι μεταβλητές λειτουργίας είναι η θερμοκρασία και η αναλογία αέρα/νερού που επηρεάζει τη σύνθεση του παραγόμενου αερίου και τη θερμαντική ισχύ. Η τυπική σύνθεση του παραγόμενου αερίου είναι: 7%-10% Η 2, 2,5%-6% CH 4, 6%-18% CO, 0.06%-1.6% C 2 H 4 και 64%-84% CO 2, N 2, H 2 O (Aragon et al., 2000). 36

37 Γ 3 ) Αποτέφρωση (Incineration) Τα απόβλητα μπορεί να καούν σε ελεγχόμενες εγκαταστάσεις αποτεφρώσης αποβλήτων ή σε λιγότερο ελεγχόμενους φούρνους καύσης. Τα απόβλητα χρησιμοποιούνται ως καύσιμο υλικό, από το οποίο μπορεί να ανακτηθεί θερμότητα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι, από 1 τόνο επεξεργασμένων αποβλήτων ελιών μπορεί να παραχθεί kcal( ~465kWh). Η τέφρα που απομένει μετά την επεξεργασία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη γεωργία ως πηγή ανόργανων αλάτων, μια πρακτική που δεν επιτρέπεται σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η μέθοδος της αποτέφρωσης υπόκεινται σε αυστηρή περιβαλλοντική νομοθεσία. Η οδηγία 2000/76 (Le Tutour et al., 1992) για την αποτέφρωση των αποβλήτων τέθηκε σε ισχύ για να εμποδίσει ή να περιορίσει όσο το δυνατό περισσότερο τις αρνητικές συνέπειες στο περιβάλλον, με έμφαση στη ρύπανση του αέρα, του εδάφους, των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, με τους επακόλουθους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία. Ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί με τη θέσπιση οριακών τιμών εκπομπής για τις εγκαταστάσεις αποτέφρωσης και συν- αποτέφρωσης (co- incineration) και μέσω της εφαρμογής της οδηγίας 75/442/ΕΟΚ που καλύπτει τις εγκαταστάσεις αποτέφρωσης και συναποτέφρωσης. Τα περισσότερα απόβλητα των βιομηχανιών τροφίμων δεν προσφέρονται για αποτέφρωση και καύση λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε υγρασία. Εάν το ενεργειακό περιεχόμενο των αποβλήτων είναι χαμηλό απαιτείται περαιτέρω απομάκρυνση νερού ή προσθήκη καύσιμου υλικού προκειμένου να υποστηριχθεί η διαδικασία της αποτέφρωσης. Οι εγκαταστάσεις αποτέφρωσης βιομηχανικών αποβλήτων απαιτούν ειδικές συσκευές για την επεξεργασία αερίων και της τέφρας που παράγονται. Η μέθοδος της αποτέφρωσης δεν έχει βρει ευρεία εφαρμογή γιατί τα απόβλητα διατίθενται χωρίς αξιοποίηση, η ενεργειακή ανάκτηση είναι χαμηλή και η τέφρα απορρίπτεται (Brenes et al., 1993). Γ4) Απόθεση (Deposition) Διάθεση σε χώρους υγειονομικής ταφής (Land filling) Η κομποστοποίηση είναι η καλύτερη εναλλακτική λύση για την επεξεργασία στερεών αποβλήτων από τις αγρο-διατροφικές βιομηχανίες. Τα υπολείμματα που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν, να κομποστοποιηθούν ή να αξιοποιηθούν ενεργειακά διατίθενται σε χώρους υγειονομικής ταφής. Με την πάροδο όμως του χρόνου, τα απόβλητα υφίστανται βιολογικούς και χημικούς μετασχηματισμούς με αποτέλεσμα το σχηματισμό βιοαερίου και υγρού αποστράγγισης (στραγγίσματα) που απαιτούν ιδιαίτερο χειρισμό. Συγκεκριμένα, το νερό στράγγισης θα πρέπει να συλλεχθεί και να υποβληθεί σε βιολογικό καθαρισμό για να μην ρυπάνει τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, ενώ το αέριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας (Rozzi and Malpei, 1996) 7.3 Υγρά υπολείμματα ελαιουργείων και μέθοδοι διαχείρισης αυτών 37

38 Τα υγρά απόβλητα ελαιοτριβείου παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον από περιβαλλοντικής απόψεως. Αυτά τα απόβλητα έχουν διπλό ρόλο: είναι μία πηγή για ανάκτηση και ταυτόχρονα ένα απόβλητο για διαχείριση. Τα YAE έχουν υψηλό οργανικό φορτίο, αιωρούμενα στερεά, και λιπίδια και παράλληλα παράγονται σε μεγάλες ποσότητες. Πολλοί επιστήμονες εργάζονται πάνω στην εύρεση αποδοτικών, και από άποψη κόστους, εναλλακτικών μεθόδων διαχείρισης. Για να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός διάφορες μέθοδοι, αλλά και συνδυασμοί αυτών, έχουν εφαρμοστεί, συμπεριλαμβανομένου χημικών, μηχανικών, φυσικών, βιολογικών και θερμικών μεθόδων. Κάποιες από τις φυσικοχημικές, χημικές, βιολογικές (αερόβιες ή αναερόβιες) μεθόδους διαχείρισης φαίνεται να είναι αποδοτικές. Ωφέλιμη χρήση των ΥΑΕ και των τελικών προϊόντων του είναι αναμενόμενη, όπως η ανακύκλωση του νερού που περιέχουν και η χρήση των υπολειμμάτων σαν λίπασμα είτε απευθείας ή μετά από κομποστοποίηση ή σαν ακατέργαστο υλικό για την παραγωγή αντιοξειδωτικών. Τα απόβλητα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σαν καύσιμα είτε με απευθείας καύση είτε μετά την παραγωγή βιοαερίου. Παρόλο που μία αποδοτική και ταυτόχρονα οικονομική εναλλακτική μέθοδος διαχείρισης ΥΑΕ δεν έχει προταθεί ακόμη, ωστόσο η αποθήκευση και η εξάτμιση σε λίμνες είναι η πιο κοινή μέθοδος για τη διάθεση των ΥΑΕ. Σύμφωνα με αυτή την εφαρμογή, τα απόβλητα αποθηκεύονται σε λίμνες κατά τη διάρκεια λειτουργίας του ελαιοτριβείου, η οποία διαρκεί περίπου 3 μήνες, και το υγρό κλάσμα εξατμίζεται στη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου. Το κύριο μειονέκτημα αυτής της επιλογής είναι η δυσοσμία, που προκαλείται από τις εκπομπές πτητικών οργανικών ενώσεων, και η ενοχλητική σκνίπα. Α) Μηχανική επεξεργασία Α 1 ) Διήθηση (Filtration) Η διήθηση είναι μια από τις παλαιότερες μεθόδους για την απομάκρυνση των στερεών από τα υγρά απόβλητα. Τα στερεά περιλαμβάνουν άργιλο και ιλύ, οργανική ουσία, ιζήματα από άλλες επεξεργασίες, σίδηρο, μαγγάνιο και μικροοργανισμούς. Ο διαχωρισμός γίνεται με τη βοήθεια πορώδους υλικού που συγκρατεί τα στερεά και επιτρέπει τη διέλευση της υγρής φάσης. Τα φίλτρα μπορεί να είναι στρώματα άμμου, αμμοχάλικου ή ενεργού άνθρακα που βοηθούν στην αφαίρεση και των πιο μικρών μορίων. Η διήθηση καθαρίζει το νερό και ενισχύει την αποτελεσματικότητα της απολύμανσης (Israilides et al., 1996). Μπορεί να εφαρμοστεί μόνη της ή σε συνδυασμό με άλλη τεχνολογία επεξεργασίας. Η διήθηση μπορεί να γίνει είτε φυσική (με βαρύτητα), είτε βεβιασμένη, με εφαρμογή πίεσης στην πλευρά εισόδου ή με εφαρμογή κενού στην πλευρά εξόδου των αποβλήτων. Συνήθως, η διήθηση χρησιμοποιείται για την απομάκρυνση των στερεών υλικών από τα υγρά απόβλητα που μπορεί να εμποδίσουν την περαιτέρω επεξεργασία (πχ φράξιμο σωλήνων). Η διήθηση για την απομάκρυνση των αιωρούμενων στερεών από τα υγρά απόβλητα βασίζεται στις μεθόδους διαχωρισμού μεμβρανών. Α 2 ) Επίπλευση (Flotation) Η επίπλευση είναι μια μηχανική μέθοδος διαχωρισμού των αιωρούμενων στερεών από τα υγρά απόβλητα. Η χρήση ενός αερίου στο σύστημα, όπως αέρα ή αζώτου, διευκολύνει ο διαχωρισμό. Η αρχή της μεθόδου είναι απλή. Το αέριο διοχετεύεται 38

39 υπό πίεση στα απόβλητα σχηματίζοντας λεπτές φυσαλίδες και προσροφάται στην επιφάνεια των στερεών, μειώνοντας το ειδικό βάρος και διευκολύνοντας το διαχωρισμό. Για τη διευκόλυνση της διαδικασίας χρησιμοποιούνται χημικές ουσίες όπως: I. Ουσίες που προκαλούν αφρισμό (foaming chemicals). Η δημιουργία αφρού σταθεροποιεί τις φυσαλίδες και τον αφρό στην επιφάνεια της δεξαμενής. Σε διαφορετική περίπτωση, εάν σταματήσει ο σχηματισμός φυσαλίδων και αφρού, τα αιωρούμενα στερεά θα κατακρημνιστούν. II. Ουσίες που καθιστούν τα αιωρούμενα στερεά υδρόφοβα. Με τη χρήση των ουσιών αυτών, τα αιωρούμενα στερεά προσκολλώνται ευκολότερα στις φυσαλίδες του αέρα και κινούνται προς την επιφάνεια. Αυτοί οι χημικοί παράγοντες καλούνται επίσης συλλέκτες (collectors). III. Μερικοί ρυθμιστικοί παράγοντες όπως ρυθμιστές ph, ουσίες που προκαλούν κροκίδωση, κλπ. Εφαρμόζονται διάφοροι τύποι επίπλευσης, οι όποιοι διαφέρουν κυρίως στον τρόπο που παράγονται οι φυσαλίδες. Η Επίπλευση με Διαλυμένο Αέρα (Dissolved Air Flotation) είναι η ευρύτερη μέθοδος που εφαρμόζεται λόγω της αποτελεσματικότητας στην απομάκρυνση μεγάλου εύρους στερεών. Μέχρι τώρα η επίπλευση χρησιμοποιούνταν μόνο σε πειραματικό στάδιο για την επεξεργασία των αποβλήτων των ελαιοτριβείων. Η επίπλευση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αφαίρεση της πολύ λεπτής φάσης ελαίου (γαλάκτωμα) στα απόβλητα, αλλά η εφαρμογή παραμένει οριακή λόγω της χαμηλής αναλογίας δαπάνη/όφελος. Ορισμένα ερευνητικά αποτελέσματα δείχνουν ότι είναι δυνατό να αφαιρεθεί η λιγνίνη και πολυμερή της λιγνίνης από τα υγρά απόβλητα με διήθηση. Τα συστατικά αυτά μπορεί να διασπαστούν στη συνέχεια από κάποιους μύκητες (π.χ. Actinobacteria), που χρησιμοποιούν την λιγνίνη ως θρεπτικό υπόστρωμα. (Perez et al., 2001) Α 3 ) Καθίζηση (Sedimentation) Η καθίζηση στηρίζεται στη μεγαλύτερη πυκνότητα των μορίων από αυτή του νερού για την απομάκρυνσή τους από την υδατική φάση. Η διαδικασία μπορεί να είναι φυσική (κατακρήμνιση λόγω βαρύτητας) ή εξαναγκασμένη (σε φυγοκεντρικό διαχωριστή ή κυκλώνα). Μετά από την αφαίρεση των ογκωδών στερεών, τα υγρά απόβλητα ρέουν στις δεξαμενές καθίζησης, όπου η ταχύτητα ροής μειώνεται και τα αιωρούμενα υλικά βυθίζονται στον πυθμένα της δεξαμενής. Σε αυτό το στάδιο απομακρύνεται το 50% περίπου των διαλυμένων στερεών και το 35% του BOD5. Επίσης, τα συστατικά που επιπλέουν όπως το έλαιο συλλέγονται από την επιφάνεια των δεξαμενών. Το υλικό που καθιζάνει (ιλύς) συλλέγεται σε μια χοάνη και οδηγείται για περαιτέρω επεξεργασία. Μερικές φορές χρησιμοποιείται ασβέστης για τον έλεγχο των ανεπιθύμητων οσμών. (Διαδίκτυο, 9) Από μελέτη που έχει γίνει (Komilis et al., 2004) φάνηκε ότι ο χρόνος που απαιτείται για να σταθεροποιηθεί η συγκέντρωση των TSS είναι ίσος με 5 ημέρες. Είναι, λοιπόν, σημαντικό να γνωρίζουμε ότι απαιτείται η κατασκευή μεγάλων δεξαμενών, ώστε να είναι εφικτή η επίτευξη του χρόνου παραμονής των 5 ημερών. Α 4 ) Απολίπωση (Degreasing) Πριν την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων στο σύστημα βιολογικού καθαρισμού, θα πρέπει πρώτα να απομακρυνθεί η λιπαρή φάση με τη χρήση παγίδας λιπών, δεδομένου ότι εμποδίζουν την ομαλή λειτουργία των βιολογικών εγκαταστάσεων 39

40 επεξεργασίας υγρών αποβλήτων. Παράγοντας αποφασιστικής σημασίας για την επιλογή του κατάλληλου συστήματος απολίπωσης είναι το μέγεθος των ελαιοσταγονιδίων. Όσο μεγαλύτερα είναι τα σταγονίδια, τόσο μεγαλύτερη είναι η τάση τους να σχηματίσουν ένα φιλμ ελαίου στην επιφάνεια του νερού, για την απομάκρυνση του οποίου χρησιμοποιούνται ειδικές συσκευές, οι απολιπωτές (oil skimmer). Οι συσκευές αυτές είναι ιμάντες ή δίσκοι από χάλυβα ή πλαστικό που βυθίζονται συνεχώς στα υγρά απόβλητα. Το έλαιο προσκολλάται στην υδρόφιλη φάση και στη συνέχεια απομακρύνεται από την επιφάνεια. Στην περίπτωση που τα σταγονίδια του ελαίου είναι πολύ μικρά ή η συγκέντρωση του ελαίου είναι χαμηλή, χρησιμοποιούνται οι φυγοκεντρικοί διαχωριστές ή διαχωριστές βαρύτητας. Β) Βιολογική επεξεργασία Β 1 ) Λίμνες Εξάτμισης (Lagoons) Οι λίμνες εξάτμισης είναι μία από τις παλαιότερες μεθόδους για την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων. Αποτελεί ικανοποιητική τεχνική για την επεξεργασία υγρών αποβλήτων με μικρό ρυπαντικό φορτίο. Οι βιολογικές μέθοδοι επεξεργασίας βασίζονται στη δράση μικροοργανισμών που αποικοδομούν τα οργανικά συστατικά των αποβλήτων σε απλούστερα, αβλαβή και ενεργειακά σταθερότερα προϊόντα. Το κύριο μειονέκτημα των λιμνών εξάτμισης είναι οι μεγάλες επιφάνειες που απαιτούνται και η μεγάλη περίοδος επεξεργασίας που διαρκεί περισσότερο από 60 ημέρες (Διαδίκτυο, 10). Σήμερα οι λίμνες εξάτμισης χρησιμοποιούνται για "αποθήκευση" και εξάτμιση του ύδατος, ενώ παράλληλα έχουμε και διαχωρισμό των στερεών από την υγρή φάση με καθίζηση. Το μέγιστο ποσοστό εξάτμισης μπορεί να φθάσει σε τιμές 1m3 ανά 1m2 κατά τη διάρκεια ενός μήνα. Μετά την εξάτμιση των υγρών αποβλήτων, τα στερεά που απομένουν χρησιμοποιούνται ως λίπασμα. (Rozzi et al., 1996) Οι λίμνες εξάτμισης είναι απλές εφαρμογές, χαμηλού κόστους, αλλά υπάρχει κίνδυνος ρύπανσης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα εάν η μόνωση της λεκάνης δεν είναι σωστή ή εάν υπάρξει κάποια διαρροή. Κύριο μειονέκτημα της μεθόδου είναι η έντονη δυσοσμία που αναδύεται από τα υγρά απόβλητα, η οποία είναι αντιληπτή σε μεγάλη απόσταση. Ο ρυθμός εξάτμισης εξαρτάται από το κλίμα και μπορεί να διαρκέσει μερικές εβδομάδες. Στο τέλος της διαδικασίας παραμένει μια ελαιούχος και υγρή λάσπη. (Rozzi et al., 1996) Β 2 ) Μέθοδος Ενεργού ιλύος (Activated Sludge) Οι πρώτες εγκαταστάσεις επεξεργασίας υγρών αποβλήτων δημιουργήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του Κύριος σκοπός τότε ήταν η απομάκρυνση των μη διαλυτών στερεών (π.χ. άμμος, περιττώματα). Τα διαλυμένα συστατικά (οργανικές ενώσεις, άζωτο, και φωσφόρος) απορρίπτονταν στα ποτάμια (Cyl. C). Τα αποτελέσματα ήταν τοξικά και δημιούργησαν συνθήκες ευτροφισμού στους υδατικούς αποδέκτες. Η πρώτη βιολογική επεξεργασία υγρών αποβλήτων επικεντρώθηκε στην αποικοδόμηση των οργανικών πηγών άνθρακα. Σήμερα, η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά και τα πρότυπα ποιότητας στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας υγρών αποβλήτων είναι πολύ υψηλά. Η μέθοδος εστιάζεται στη βιολογική επεξεργασία των υγρών αποβλήτων, λόγω της χαμηλότερης λειτουργικής δαπάνης και της υψηλότερης αποδοτικότητας σε σύγκριση με τη χημική επεξεργασία (Lemmer et al., 1996). Η μέθοδος της ενεργούς ιλύος είναι η περισσότερο διαδεδομένη βιολογική επεξεργασία υγρών αποβλήτων στον κόσμο (Drysdale et al., 40

41 1999). Η βιομάζα αποτελείται από βακτήρια, που είναι υπεύθυνα για τη διαδικασία αποικοδόμησης και πρωτόζωα που τρώνε τα βακτήρια. Η διαδικασία αυτή της βιοκένωσης (biocenosis) καλείται ενεργή υλής. Η διαδικασία αποικοδόμησης οδηγεί στην παραγωγή υψηλών ποσοτήτων ιλύος, διοξείδιο του άνθρακα και νιτρικά ιόντα (NO3 - ). Η ιλύς ανακυκλώνεται μερικώς στη δεξαμενή αερισμού και το πλεόνασμα θα πρέπει να υποβληθεί σε κάποια επεξεργασία πριν διατεθεί για περαιτέρω χρήση. Βελτιώσεις στην επεξεργασία των αποβλήτων οδήγησαν στην τροποποίηση της μεθόδου από μια δεξαμενή αερόβιας επεξεργασίας, σε ένα συνδυασμό δεξαμενών που περιλαμβάνουν αερόβιες, ανοξικές (anoxic, δηλ. συνθήκες όπου το διαλυμένο οξυγόνο είναι μεταξύ 0-0,5 ppm) και αναερόβιες συνθήκες, οι οποίες απομακρύνουν ανόργανα στοιχεία όπως το άζωτο και ο φωσφόρος (Drysdale et al., 1999). Για να γίνουν κατανοητές αυτές οι διαδικασίες, θα πρέπει να αναφερθούν σύντομα μερικά βασικά στοιχεία. Απομάκρυνση Αμμωνιακού Αζώτου Οι αζωτούχες ενώσεις όπως η αμμωνία, τα νιτρώδη και νιτρικά άλατα προκαλούν το φαινόμενο του ευτροφισμού και είναι επικίνδυνες για την ανθρώπινη υγεία (Cyl. C, Drysdale et al., 1999). Η απομάκρυνση του αζώτου από τα υγρά απόβλητα χωρίζεται σε δύο φάσεις: νιτροποίηση (nitrification) και απονιτροποίηση (denitrification). Αυτό οδηγεί στην οξείδωση της οργανικής ουσίας καθώς επίσης και στην αναγωγή των νιτρικών σε νιτρώδη και τέλος σε οξείδια του αζώτου και αέριο άζωτο (Drysdale et al., 1999, Schlegel, 1992). Η νιτροποίηση πραγματοποιείται σε έντονα οξειδωτικές συνθήκες και περιλαμβάνει δύο στάδια: 1. Μετατροπή των αμμωνιακών ιόντων σε νιτρώδη με τη δράση νιτροβακτηρίων του γένους Nitrozomonas: NH , 5 O 2 NO H 2 O + 2H + 2. Μετατροπή των νιτρωδών ιόντων σε νιτρικά με τη δράση νιτροβακτηρίων του γένους Nitrobacter NO , 5 O 2 NO 3 - (Cyl. C, Schlegel, 1992) Η απονιτροποίηση είναι το δεύτερο στάδιο στην απομάκρυνση του αζώτου από τα υγρά απόβλητα, κατά το οποίο οι μικροοργανισμοί προσλαμβάνουν την απαραίτητη ενέργεια για την αναπαραγωγή τους από την αναγωγή των νιτρικών σε αέριο άζωτο. Για την αναγωγή των νιτρικών σε άζωτο απαιτείται οπωσδήποτε μία πηγή άνθρακα που μπορεί να προέρχεται από τις διαλυτές οργανικές ενώσεις των ακατέργαστων αποβλήτων. Η ακόλουθη σχέση παρουσιάζει αυτήν τη διαδικασία: 2NO H [H] N H 2 O (Cyl. C, Drysdale et al., 1999, Schlegel, 1992) Απομάκρυνση Φωσφόρου Ο φωσφόρος είναι σε μεγαλύτερο βαθμό υπεύθυνος για τη δημιουργία συνθηκών ευτροφισμού, συγκριτικά με το άζωτο, προκαλώντας σημαντική αύξηση στην 41

42 πληθυσμιακή πυκνότητα των αλγών. Το αποτέλεσμα είναι η μείωση του διαλυμένου οξυγόνου στους υδατικούς αποδέκτες και η θανάτωση των υδρόβιων οργανισμών. Κατά τη βιολογική επεξεργασία των αποβλήτων, ένα μέρος του στοιχείου αυτού ενσωματώνεται στη κυτταρική βιομάζα ως απαραίτητο συστατικό της δομής της, ενώ η περίσσεια μπορεί να απομακρυνθεί είτε με βιολογική διεργασία είτε με χημική καθίζηση. Σήμερα συμβαίνει συχνά να απομακρύνεται ο φωσφόρος από τα υγρά απόβλητα με χημική διεργασία (καθίζηση), χρησιμοποιώντας χημικά πρόσθετα Ca (OH) 2 και FeCl 3. O φωσφόρος καταβυθίζεται είτε ως άλας ασβεστίου ή άλας σιδήρου. Τα ιζήματα παραλαμβάνονται είτε στην πρωτογενή είτε στη δευτερογενή λάσπη. Το μειονέκτημα της μεθόδου είναι το αυξημένο κόστος, λόγω της χημικής επεξεργασίας, ενώ παράλληλα παράγονται υψηλά ποσά κατακρημνισμένης λάσπης, η οποία πρέπει να απορριφθεί. (Lemmer et al., 1996) Γενική περιγραφή της μεθόδου Σχήμα 7.1: Διάγραμμα ροής με μερικές σημαντικές λειτουργίες στην επεξεργασία των υγρών αποβλήτων. Η μέθοδος της ενεργούς ιλύος περιλαμβάνει τη χρήση διαφορετικών μικροοργανισμών όπως βακτήρια, νηματοειδή βακτήρια, πλεντάζωα ή τριχόποδα (rotifers), πρωτόζωα και φύκη (algae) (Lacko et al., 1999). Είναι σημαντικό κατά τη διαδικασία της ενεργούς ιλύος η υπάρχουσα μικροχλωρίδα να σχηματίζει συσσωματώματα, τα οποία καθιζάνουν εύκολα, δημιουργώντας διαυγή απόβλητα με χαμηλή συγκέντρωση αιωρούμενων στερεών. (Lacko et al., 1999) Για την επιτυχία της μεθόδου είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζουμε τους τύπους βακτηρίων και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους. (Dabert et al, 2002) Πρόσφατα, βίο-αντιδραστήρες μεμβρανών (MBRs), με εξωτερική ή εσωτερική μονάδα μικρο-διήθησης (microfiltration) και υπερδιήθησης (ultrafiltration) αρχίζουν να αποτελούν ελπιδοφόρα εναλλακτική λύση στα συμβατικά συστήματα της ενεργούς ιλύος. Τα συστήματα αυτά είναι συμπαγή (αποφεύγοντας τη δεξαμενή καθίζησης), υψηλής απόδοσης (με συγκεντρώσεις λάσπης 2-3 φορές μεγαλύτερες από τα συμβατικά συστήματα) και ικανά για επεξεργασία υγρών αποβλήτων της βιομηχανίας τροφίμων με υψηλό COD. Αυτή η μέθοδος (ενεργός ιλύς) χρησιμοποιείται για υγρά απόβλητα με BOD5 < 3000 mg/l και χρησιμοποιείται ως δεύτερο στάδιο για την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων ελαιουργείων, μόλις δηλαδή μειωθεί το υψηλό BOD5 ( mg/l) που αντιστοιχεί στα απόβλητα αυτά. (Brenes et al., 1993) 42

43 Οι μικροοργανισμοί χρησιμοποιούν τους ρύπους στα απόβλητα ως θρεπτικό υπόστρωμα, οξειδώνοντάς τους σε CO2 και παράλληλα δημιουργούν νέα βιομάζα (ή λάσπη). Η ενεργός ιλύς αξιοποιείται συνήθως για την αφαίρεση διαλυμένων κολλοειδών ρύπων από τα υγρά απόβλητα που βρίσκονται σε χαμηλή συγκέντρωση. Υψηλές συγκεντρώσεις ρύπων στα υγρά απόβλητα και αργές κινητικές απομάκρυνσης των ρύπων, καθιστούν τη μέθοδο το ακατάλληλη για άμεση επεξεργασία και αποτελεσματική απομάκρυνση των πολυφαινολών και χρωστικών ουσιών (ταννίνες). Β3) Αναερόβια επεξεργασία (Anaerobic treatment) Η αναερόβια επεξεργασία αποτελεί κατάλληλη μέθοδο για την απομάκρυνση του οργανικού φορτίου από ιδιαίτερα μολυσμένα υγρά απόβλητα. Πραγματοποιείται από βακτήρια που δεν χρειάζονται οξυγόνο για την αποικοδόμηση των οργανικών ενώσεων από τα υγρά απόβλητα. Η αναερόβια επεξεργασία γίνεται όμως με βραδύτερο ρυθμό, επειδή αυτοί οι μικροοργανισμοί έχουν χαμηλότερη μεταβολική δραστηριότητα αποικοδόμησης από ότι οι αερόβιοι, με αποτέλεσμα η αναερόβια επεξεργασία να είναι περισσότερο ευαίσθητη από την αερόβια μέθοδο. Η αναερόβια επεξεργασία των αποβλήτων εφαρμόζεται όλο και περισσότερο επειδή επιτρέπει την ανάκτηση σημαντικής ποσότητας μεθανίου για χρήση ως πηγή ενέργειας. Επιπλέον, κατά την αναερόβια επεξεργασία παράγονται σημαντικά μικρότερες ποσότητες ιλύος (λάσπης). Τα υγρά απόβλητα των ελαιουργείων είναι κατάλληλα για αναερόβια επεξεργασία, καθώς το ρυπαντικό φορτίο αποτελείται από οργανικές και διαλυτές ενώσεις, όπως σάκχαρα, πηκτίνη, κ.λ.π. Όμως, η παραγωγή μεθανίου (methanogenesis) συχνά παρεμποδίζεται στη βιολογική επεξεργασία των υγρών αποβλήτων ελαιοτριβείων. Οι υψηλές συγκεντρώσεις COD και BOD5 (πάνω από 7 g/l), η έλλειψη αζώτου και φωσφόρου, η παρουσία πολυφαινολών και λιπαρών οξέων στα υγρά απόβλητα προκαλούν αστάθεια στο μεταβολισμό των μικροοργανισμών και συμβάλλουν στη συσσώρευση πτητικών λιπαρών οξέων (Rozzi et al., 1996). Εάν το οργανικό και ανόργανο φορτίο των αποβλήτων δεν είναι υψηλό, είναι δυνατόν η επεξεργασία να γίνει σε εγκαταστάσεις αστικών λυμάτων. 8. Προτεινόμενες Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Αποβλήτων. Η τεχνική λύση που προτείνεται για την αντιμετώπιση του προβλήματος των αποβλήτων των ελαιοτριβείων, φαίνεται στο διάγραμμα 8.1. Η επεξεργασία των αποβλήτων αναλαμβάνεται από τον κεντρικό σταθμό επεξεργασίας υγρών αποβλήτων ελαιοτριβείων και αφορά το διαχωρισμό των αποβλήτων με φυσική καθίζηση σε τρία κλάσματα : το ίζημα βαρύ κλάσμα, το μεσαίο κλάσμα και την επιπλαίουσα ελαιώδη στρώση. Ο διαχωρισμός αυτός επιτυγχάνεται μέσα σε χρονικό διάστημα 5 ημερών. Η απομάκρυνση της επιπλαίουσας στρώσης γίνεται με σανίδα σάρωσης χειρονακτικά κατά τακτά χρονικά διαστήματα, περίπου ενός (1) μηνός. Μπορεί όμως να γίνεται και αυτόματα με τη χρήση μηχανικών ξέστρων. Η δυνατότητα απομάκρυνσης του ιζήματος με σύστημα επίπλευσης(εικόνες 8.1, 8.2) θα διευκόλυνε στο μέγιστο τον διαχωρισμό και την εξουδετέρωση των οσμών, λόγω 43

44 ταχύτερης απομάκρυνσης από τη δεξαμενή. Σε αντίθετη περίπτωση συνίσταται η κάλυψη της δεξαμενής καθίζησης με πυκνό πλαστικό δίχτυ σκίασης. Διάγραμμα 8.1: Διάγραμμα ροής επεξεργασίας των αποβλήτων Εικόνες 8.1 & 8.2: Σύστημα επίπλευσης 44

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΩΝ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΩΝ Απόβλητα ελαιουργείων Κατά την κατεργασία του ελαιοκάρπου στα ελαιουργεία, παράλληλα με το ελαιόλαδο παράγεται και μία σειρά παραπροϊόντων. Αυτά είναι ο ελαιοπυρήνας,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ

ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ Ι. Ελαιοτριβεία, που επεξεργάζονται ελιές και παράγουν ελαιόλαδο, υγρά και στερεά απόβλητα. ΙΙ. Εγκαταστάσεις εξευγενισμού (ραφιναρίες), όπου το μη κατάλληλο

Διαβάστε περισσότερα

Απόβλητα ελαιοτριβείων

Απόβλητα ελαιοτριβείων Απόβλητα ελαιοτριβείων Ελαιοτριβεία 3500 3000 2500 Pressure 3-phase 2-phase 2000 1500 1000 500 0 GREECE ITALY SPAIN Portugal Απόβλητα ελαιοτριβείων στην Ε.Ε. Υγρά απόβλητα (OMW) 3.4 εκατομμύρια τον. (Παραδοσιακά

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΕΙΜΕΝΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΕΙΜΕΝΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΕΙΜΕΝΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Κωνσταντίνος Σιούφτας, Τμήμα Περιβάλλοντος Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος 19.10.2012 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Συνολικός Προϋπολογισμός: Χρηματοδότηση Ευρωπαϊκής Ένωσης: Ελλάδα Ισπανία. Ιταλία

Συνολικός Προϋπολογισμός: Χρηματοδότηση Ευρωπαϊκής Ένωσης: Ελλάδα Ισπανία. Ιταλία 2009 2012 Συνολικός Προϋπολογισμός: 1.664.986 Χρηματοδότηση Ευρωπαϊκής Ένωσης: 802.936 Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Η παρουσίαση Η κατάσταση στην Ελλάδα Τι κάνουν στην Ισπανία Τι κάνουν στην Ιταλία Τι θα μπορούσαμε

Διαβάστε περισσότερα

Σήμερα δύο διαφορετικές διαδικασίες εξαγωγής ελαιόλαδου χρησιμοποιούνται ευρέως οι

Σήμερα δύο διαφορετικές διαδικασίες εξαγωγής ελαιόλαδου χρησιμοποιούνται ευρέως οι Γενικά Το πρώτο στάδιο μετά την συλλογή των ελιών είναι το πλύσιμο. Μετά το πλύσιμο ακολουθεί η σύνθλιψη. Οι ελιές συνθλίβονται, συνήθως μαζί με τον πυρήνα. Η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνει και με την

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση τριφασικής και διφασικής µεθόδου ελαιοποίησης του. ελαιοκάρπου

Αξιολόγηση τριφασικής και διφασικής µεθόδου ελαιοποίησης του. ελαιοκάρπου Αξιολόγηση τριφασικής και διφασικής µεθόδου ελαιοποίησης του Νασιούλα Χρυσοβαλάντου ελαιοκάρπου Η συνολική ετήσια παραγωγή ελαιολάδου στην Ελλάδα ανέρχεται στους 375.000 τόνους/έτος, ενώ από την λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

Νομαρχιακή Επιχείρηση Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας

Νομαρχιακή Επιχείρηση Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας LIFE08 ENV/GR/000578 Ανάπτυξη πολιτικής για την ολοκληρωμένη διαχείριση αγροτοβιομηχανικών αποβλήτων με στόχο τη μεγιστοποίηση της ανάκτησης υλικών και ενέργειας Αγροτοβιομηχανικά απόβλητα & Αγροτικά υπολείμματα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΑΧΑΪΑΣ Ανοιχτός Κύκλος Συναντήσεων Συζητήσεων Δευτέρα 29 Απριλίου 2013 Επιμελητήριο Αχαΐας

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΑΧΑΪΑΣ Ανοιχτός Κύκλος Συναντήσεων Συζητήσεων Δευτέρα 29 Απριλίου 2013 Επιμελητήριο Αχαΐας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΑΧΑΪΑΣ Δευτέρα 29 Απριλίου 2013 Επιμελητήριο Αχαΐας Σας καλούμε να παρευρεθείτε στον ανοιχτό κύκλο συναντήσεων συζητήσεων που συνδιοργανώνουν το Γραφείο Καινοτομίας και

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος Το περιβάλλον Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20

Πρόλογος Το περιβάλλον Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20 Πίνακας περιεχομένων Πρόλογος... 7 1. Το περιβάλλον... 19 1.1 Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία... 19 1.2 Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20 2. Οι μικροοργανισμοί... 22 2.1 Γενικά... 22 2.2 Ταξινόμηση

Διαβάστε περισσότερα

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος της διάθεσης των παραπάνω αποβλήτων, τα Ελληνικά τυροκομεία ως επί το πλείστον:

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος της διάθεσης των παραπάνω αποβλήτων, τα Ελληνικά τυροκομεία ως επί το πλείστον: Ο κλάδος της τυροκόμησης είναι παραδοσιακά ο κλάδος με τη μικρότερη απόδοση προϊόντων σε σχέση με την πρώτη ύλη. Για κάθε τόνο γάλακτος παράγονται περίπου 350 κιλά προϊόντος και περίπου 2,6 τόνοι απόβλητα

Διαβάστε περισσότερα

Ολοκληρωμένη αξιοποίηση αποβλήτων από αγροτοβιομηχανίες. για την παραγωγή ενέργειας. Μιχαήλ Κορνάρος Αναπλ. Καθηγητής

Ολοκληρωμένη αξιοποίηση αποβλήτων από αγροτοβιομηχανίες. για την παραγωγή ενέργειας. Μιχαήλ Κορνάρος Αναπλ. Καθηγητής Ολοκληρωμένη αξιοποίηση αποβλήτων από αγροτοβιομηχανίες για την παραγωγή ενέργειας Μιχαήλ Κορνάρος Αναπλ. Καθηγητής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τμήμα Χημικών Μηχανικών Εργαστήριο Βιοχημικής Μηχανικής και Τεχνολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ενότητα 9: Υγρά αστικά απόβλητα Διάθεση λυμάτων στο έδαφος (φυσικά συστήματα επεξεργασίας) (Μέρος 1 ο ) Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών

Διαβάστε περισσότερα

Ορθή περιβαλλοντικά λειτουργία μονάδων παραγωγής βιοαερίου με την αξιοποίηση βιομάζας

Ορθή περιβαλλοντικά λειτουργία μονάδων παραγωγής βιοαερίου με την αξιοποίηση βιομάζας Ορθή περιβαλλοντικά λειτουργία μονάδων παραγωγής βιοαερίου με την αξιοποίηση βιομάζας ΑΡΓΥΡΩ ΛΑΓΟΥΔΗ Δρ. Χημικός TERRA NOVA ΕΠΕ περιβαλλοντική τεχνική συμβουλευτική ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ»

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ. Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής

ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ. Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ Το σύστημα που απομακρύνει τα ακάθαρτα νερά από το περιβάλλον που ζει και εργάζεται ο άνθρωπος και τα διαθέτει τελικά, με τρόπο υγιεινό και

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση και Τεχνολογίες Επεξεργασίας Αποβλήτων

Διαχείριση και Τεχνολογίες Επεξεργασίας Αποβλήτων Διαχείριση και Τεχνολογίες Επεξεργασίας Αποβλήτων Απόβλητα Ν. 1650/1986 Απόβλητο θεωρείται κάθε ποσότητα ουσιών, θορύβου, αντικειμένων ή άλλων μορφών ενέργειας σε οποιαδήποτε φυσική κατάσταση από τις οποίες

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμός το. φλψ Στάδια επεξεργασίας λυμάτων ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ?

Ορισμός το. φλψ Στάδια επεξεργασίας λυμάτων ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ? ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ? Ο βιολογικος καθαρισμος αφορα την επεξεργασια λυματων, δηλαδη τη διαδικασια μεσω της οποιας διαχωριζονται οι μολυσματικες ουσιες από

Διαβάστε περισσότερα

2.4 Ρύπανση του νερού

2.4 Ρύπανση του νερού 1 Η θεωρία του μαθήματος με ερωτήσεις 2.4 Ρύπανση του νερού 4-1. Ποια ονομάζονται λύματα; Έτσι ονομάζονται τα υγρά απόβλητα από τις κατοικίες, τις βιομηχανίες, τις βιοτεχνίες και τους αγρούς. 4-2. Ποιοι

Διαβάστε περισσότερα

Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση

Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση Γήινη επιφάνεια Κατανομή υδάτων Υδάτινο στοιχείο 71% Ωκεανοί αλμυρό νερό 97% Γλυκό νερό 3% Εκμεταλλεύσιμο νερό 0,01% Γλυκό νερό 3% Παγόβουνα Υπόγεια ύδατα 2,99% Εκμεταλλεύσιμο νερό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΡΓΟΔΟΤΗΣ: ΕΡΓΟ: ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗ 5 Α 166 73 ΒΟΥΛΑ ΤΗΛ. 210 8995934, ΦΑΞ 210 8951760 e-mail info@inik.gr 1 1. ΤΕΧΝΙΚΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ α. Ονοματεπώνυμο του ιδιοκτήτη ή επωνυμία

Διαβάστε περισσότερα

ΗΟδηγία Πλαίσιο 2000/60 (Προστασία

ΗΟδηγία Πλαίσιο 2000/60 (Προστασία των Νικολάου Καλογεράκη και Νικολάου Π. Νικολαΐδη Καθηγητές, Πολυτεχνείου Κρήτης, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος ΕΠΙΣΤΗΜΗ Environmental Friendly Technologies for Rural Development Μέτρα Φιλικά Προς το Περιβάλλον:

Διαβάστε περισσότερα

Καινοτόμες τεχνολογίες στην επεξεργασία υγρών αποβλήτων από τυροκομεία

Καινοτόμες τεχνολογίες στην επεξεργασία υγρών αποβλήτων από τυροκομεία Dialynas S.A. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Ελ. Βενιζέλου 15, 73100, Χανιά Τηλ. 28210-51250, fax. 28210-51260 www.dialynas.com, dk@dialynas.com Καινοτόμες τεχνολογίες στην επεξεργασία υγρών αποβλήτων από τυροκομεία

Διαβάστε περισσότερα

Ατομικό Θέμα: Συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας από ελαιοπυρηνόξυλο μέσω θερμοχημικής ή βιοχημικής μετατροπής

Ατομικό Θέμα: Συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας από ελαιοπυρηνόξυλο μέσω θερμοχημικής ή βιοχημικής μετατροπής Ατομικό Θέμα: Συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας από ελαιοπυρηνόξυλο μέσω θερμοχημικής ή βιοχημικής μετατροπής Τζιάσιου Γεωργία Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ - ΜΟΡΦΗ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Προέλευση Μορφή έργων Χρήση Επιφανειακό νερό Φράγματα (ταμιευτήρες) Λιμνοδεξαμενές (ομβροδεξαμενές) Κύρια για

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΕΡΟΒΙΑΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΕΡΟΒΙΑΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΕΡΟΒΙΑΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Τα υγρά απόβλητα μονάδων επεξεργασίας τυροκομικών προϊόντων περιέχουν υψηλό οργανικό φορτίο και προκαλούν αυξημένα περιβαλλοντικά

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη Έργων Βιοαερίου στην Κρήτη

Ανάπτυξη Έργων Βιοαερίου στην Κρήτη Ανάπτυξη Έργων Βιοαερίου στην Κρήτη Ομιλητής: Αντώνης Πουντουράκης, MSc Μηχανικός Περιβάλλοντος Εμπορικός Διευθυντής Plasis Τεχνική - Ενεργειακή Χανιά Νοέμβριος 2015 Plasis Τεχνική-Ενεργειακή Δραστηριοποιείται

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων µπορούν να καταταχθούν σε τρεις κατηγορίες: Φυσικά Χηµικά Βιολογικά. Πολλές από τις παραµέτρους που ανήκουν στις κατηγορίες αυτές αλληλεξαρτώνται π.χ. η θερµοκρασία που

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη διαδικασίας για την ολοκληρωµένη διαχείριση των αποβλήτων ελαιοτριβείων µε ανάκτηση φυσικών αντιοξειδωτικών και παραγωγή οργανικού λιπάσµατος

Ανάπτυξη διαδικασίας για την ολοκληρωµένη διαχείριση των αποβλήτων ελαιοτριβείων µε ανάκτηση φυσικών αντιοξειδωτικών και παραγωγή οργανικού λιπάσµατος LIFE Project Number LIFE ENV/GR/000671 ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ MINOS Ανάπτυξη διαδικασίας για την ολοκληρωµένη διαχείριση των αποβλήτων ελαιοτριβείων µε ανάκτηση φυσικών αντιοξειδωτικών και παραγωγή οργανικού λιπάσµατος

Διαβάστε περισσότερα

Οργανικά απόβλητα στην Κρήτη

Οργανικά απόβλητα στην Κρήτη Οργανικά απόβλητα στην Κρήτη Τα κύρια οργανικά απόβλητα που παράγονται στην ευρύτερη περιοχή της Κρήτης είναι: Απόβλητα από τη λειτουργία σφαγείων Απόβλητα από τη λειτουργία ελαιουργείων Απόβλητα από τη

Διαβάστε περισσότερα

Πύργος, 29 Ιανουαρίου 2010

Πύργος, 29 Ιανουαρίου 2010 Παρουσίαση των Προγραµµάτων LIFE Environment MINOS και DIONYSOS Ιωάννης Σπανός, Χηµικός Μηχανικός, TERRA NOVA Ε.Π.Ε. Πύργος, 29 Ιανουαρίου 2010 MINOS Ανάπτυξη διαδικασίας για την ολοκληρωµένη διαχείριση

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο 4 Προσαρτώνται και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της παρούσας απόφασης τα Παραρτήματα Ι έως και ΧΙΙ που ακολουθούν.

Άρθρο 4 Προσαρτώνται και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της παρούσας απόφασης τα Παραρτήματα Ι έως και ΧΙΙ που ακολουθούν. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ 1 Άρθρο 1 Αποσκοπεί στην εφαρμογή της παρ. 4 του άρθρου 1 του Ν. 4014/2011 (Α 209) για την κατάταξη σε κατηγορίες, ανάλογα με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Τα ανωτέρω έργα και δραστηριότητες

Διαβάστε περισσότερα

Όσα υγρά απόβλητα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, πρέπει να υποστούν

Όσα υγρά απόβλητα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, πρέπει να υποστούν 7. Επαναχρησιμοποίηση νερού στο δήμο μας! Όσα υγρά απόβλητα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, πρέπει να υποστούν επεξεργασία πριν την επανάχρησή τους. Ο βαθμός επεξεργασίας εξαρτάται από την χρήση για την

Διαβάστε περισσότερα

Εναλλακτική Διαχείριση Αγροτοβιομηχανικών & Κτηνοτροφικών Αποβλήτων

Εναλλακτική Διαχείριση Αγροτοβιομηχανικών & Κτηνοτροφικών Αποβλήτων Εναλλακτική Διαχείριση Αγροτοβιομηχανικών & Κτηνοτροφικών Αποβλήτων Δρ Θρασύβουλος Μανιός Αναπληρωτής Καθηγητής Εργαστήριο Διαχείριση Στερεών Υπολειμμάτων & Υγρών Αποβλήτων Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ενότητα 12: Βιομηχανική ρύπανση- Υγρά βιομηχανικά απόβλητα και διάθεση αυτών (Μέρος 1 ο ) Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΞΗΡΑΝΤΗΡΙΟ ΠΥΡΗΝΑΣ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

ΞΗΡΑΝΤΗΡΙΟ ΠΥΡΗΝΑΣ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΡΓΟΔΟΤΗΣ: ΕΡΓΟ: ΞΗΡΑΝΤΗΡΙΟ ΠΥΡΗΝΑΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗ 5 Α 166 73 ΒΟΥΛΑ ΤΗΛ. 210 8995934, ΦΑΞ 210 8951760 e-mail info@inik.gr 1 1. ΤΕΧΝΙΚΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ α. Ονοματεπώνυμο του ιδιοκτήτη

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα. διαχείριση των υποπροϊόντων ελαιοτριβείων

Θέμα. διαχείριση των υποπροϊόντων ελαιοτριβείων Θέμα ελαιοτριβεία Ν. Μεσσηνίας Προτάσεις για την διαχείριση των υποπροϊόντων ελαιοτριβείων Υφισταμένη κατάσταση Λειτουργία τριφασική (ποσοστό 60% περίπου της ελαιοπαραγωγής ) Λειτουργία διφασικη (ποσοστό

Διαβάστε περισσότερα

Utilization of biophenols from Olea Europea products Olives, virgin olive oil and olive mill wastewater ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ

Utilization of biophenols from Olea Europea products Olives, virgin olive oil and olive mill wastewater ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ Utilization of biophenols from Olea Europea products Olives, virgin olive oil and olive mill wastewater ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ Το έργο Bio-Olea και η παραγωγική διαδικασία των προϊόντων της ελιάς University of Ioannina

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ-ΟΡΙΣΜΟΣ

ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ-ΟΡΙΣΜΟΣ Τι είναι ρύπανση: Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή/και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην ευζωία, την ποιότητα

Διαβάστε περισσότερα

Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης

Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης Χαρακτηριστικά υγρών αποβλήτων Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Εργαστήριο Διαχείρισης και Τεχνολογίας Υγρών Αποβλήτων Τα υγρά απόβλητα μπορεί να προέλθουν από : Ανθρώπινα απόβλητα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΩΝ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΑ ΠΛΥΝΤΗΡΙΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ

Η ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΩΝ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΑ ΠΛΥΝΤΗΡΙΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ Η ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΩΝ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΑ ΠΛΥΝΤΗΡΙΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ Α.. ΠΑΤΡΩΝΑΣ AQUACHEM ΕΠΕ, Αµαζόνων 1, Καλαµαριά 55133, E-mail: info@aquachem.gr ΜΟΝΑ ΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΜΙΚΡΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ Το νερό

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι άμεση ρύπανση?

Τι είναι άμεση ρύπανση? ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΟΥ Τι είναι ρύπανση; Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή/και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας Περιεχομένων

Πίνακας Περιεχομένων Πίνακας Περιεχομένων 1. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ CONDENSE... 4 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ CONDENSE... 5 2.1 Πρώτες ύλες... 5 2.1.1. Υγρά απόβλητα ελαιοτριβείων - Κατσίγαρος... 5 2.1.2. Νωπή κοπριά...

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΘΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ

ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΘΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗΣ & ΠΟΙΟΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΘΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ 2013-2014 ΤΑΞΗ:B ΤΜΗΜΑ: Β1 ΡΥΠΑΝΣΗ- ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Η καθαριότητα και η λειτουργικότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΝΑΔΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΕΡΟΒΙΑΣ ΧΩΝΕΥΣΗΣ ΤΥΡΟΓΑΛΑΚΤΟΣ

ΜΟΝΑΔΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΕΡΟΒΙΑΣ ΧΩΝΕΥΣΗΣ ΤΥΡΟΓΑΛΑΚΤΟΣ ΒΡΥΛΛΑΚΗΣ ΜΑΝ. & ΣΙΑ Ο.Τ.Ε.Ε. ΜΟΝΑΔΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΕΡΟΒΙΑΣ ΧΩΝΕΥΣΗΣ ΤΥΡΟΓΑΛΑΚΤΟΣ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΗ ΚΡΗΤΗΣ ΕΠΕ ΣΕΛΛΙΑ ΔΗΜΟΥ ΑΓ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ - ΡΕΘΥΜΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ 4,8 tn τυρόγαλα / ημέρα στην αιχμή

Διαβάστε περισσότερα

Το πρόβλημα της ιλύς. Η λύση GACS

Το πρόβλημα της ιλύς. Η λύση GACS Το πρόβλημα της ιλύς Κατά την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων παράγονται ταυτόχρονα και ορισμένα παραπροϊόντα, όπως τα εσχαρίσματα, η άμμος, τα ξαφρίσματα και η περίσσεια ιλύς από τις δεξαμενές καθίζησης

Διαβάστε περισσότερα

Επεξεργασία και διαχείριση στερεών αποβλήτων

Επεξεργασία και διαχείριση στερεών αποβλήτων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Επεξεργασία και διαχείριση στερεών αποβλήτων Ενότητα 10: Τελική διάθεση Ταφή. Μουσιόπουλος Νικόλαος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Εκμετάλλευση και Προστασία των Υπόγειων Υδατικών Πόρων

Εκμετάλλευση και Προστασία των Υπόγειων Υδατικών Πόρων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εκμετάλλευση και Προστασία των Υπόγειων Υδατικών Πόρων Ενότητα 5: Πηγές και Τύποι Ρύπανσης Αναπληρωτής Καθηγητής Νικόλαος Θεοδοσίου ΑΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

Αναερόβιες Μονάδες για την παραγωγή βιο-αερίου από βιοµάζα

Αναερόβιες Μονάδες για την παραγωγή βιο-αερίου από βιοµάζα Αναερόβιες Μονάδες για την παραγωγή βιο-αερίου από βιοµάζα Βιο-αέριο? Το αέριο που παράγεται από την ζύµωση των οργανικών, ζωικών και φυτικών υπολειµµάτων και το οποίο µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία στο μάθημα: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ. Θέμα: ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ

Εργασία στο μάθημα: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ. Θέμα: ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Εργασία στο μάθημα: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ Θέμα: ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ 1 Ονομ/μο φοιτήτριας: Κουκουλιάντα Στυλιανή Αριθμός μητρώου: 7533 Υπεύθυνος καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Ε Γ Κ Υ Κ Λ Ι Ο Σ ΘΕΜΑ:

Ε Γ Κ Υ Κ Λ Ι Ο Σ ΘΕΜΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΥΔΑΤΩΝ Ε Γ Κ Υ Κ Λ Ι Ο Σ ΘΕΜΑ: «Περιεχόμενο φακέλου για την εφαρμογή του άρθρου 7 της Κ.Υ.Α. 20488/10 (ΦΕΚ

Διαβάστε περισσότερα

Ισχύουσα Νομοθεσία για την Επεξεργασία των Αποβλήτων των Ελαιοτριβείων

Ισχύουσα Νομοθεσία για την Επεξεργασία των Αποβλήτων των Ελαιοτριβείων Ισχύουσα Νομοθεσία για την Επεξεργασία των Αποβλήτων των Ελαιοτριβείων ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΟΡΓΑΝΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΜΟΥΤΣΑΤΣΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ Καθηγήτρια ΕΜΠ

Διαβάστε περισσότερα

LIFE OLEICO+ 07INF/IT/0000438. Εναλλακτικές Τεχνολογίες Επεξεργασίας Αποβλήτων Ελαιουργείων

LIFE OLEICO+ 07INF/IT/0000438. Εναλλακτικές Τεχνολογίες Επεξεργασίας Αποβλήτων Ελαιουργείων LIFE OLEICO+ 07INF/IT/0000438 LIFE07/INF/IT/00438 Νικ. Καλογεράκης Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΕΘΙΑΓΕ Εναλλακτικές Τεχνολογίες Επεξεργασίας Αποβλήτων Ελαιουργείων Κων. Χαρτζουλάκης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΑΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. ιαχείριση Αποβλήτων

ΕΚΑΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. ιαχείριση Αποβλήτων ΕΚΤΟ ΚΕΦΛΙΟ ιαχείριση ποβλήτων ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λάθος καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις περιβάλλοντας µε ένα κύκλο το αντίστοιχο γράµµα.

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Αποβλήτων

Διαχείριση Αποβλήτων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Διαχείριση Αποβλήτων Ενότητα 11 : Βιομηχανικά Στερεά και Υγρά Απόβλητα Δρ. Σταυρούλα Τσιτσιφλή Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

BIO OXIMAT. Ολοκληρωμένο Σύστημα Καθαρισμού Υγρών Αποβλήτων Και Ανάκτησης Νερού Πλύσης Για Πλυντήρια Οχημάτων

BIO OXIMAT. Ολοκληρωμένο Σύστημα Καθαρισμού Υγρών Αποβλήτων Και Ανάκτησης Νερού Πλύσης Για Πλυντήρια Οχημάτων BIO OXIMAT Ολοκληρωμένο Σύστημα Καθαρισμού Υγρών Αποβλήτων Και Ανάκτησης Νερού Πλύσης Για Πλυντήρια Οχημάτων Περιγραφή συστήματος BIO OXIMAT Το σύστημα BIO OXIMAT KP του οίκου ENEKA ACTIVA είναι μια ολοκληρωμένη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ και ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΑΣΠΩΝ. Απόστολος Βλυσίδης Καθηγητής ΕΜΠ

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ και ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΑΣΠΩΝ. Απόστολος Βλυσίδης Καθηγητής ΕΜΠ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ και ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΑΣΠΩΝ Απόστολος Βλυσίδης Καθηγητής ΕΜΠ Από τις παραδόσεις του μαθήματος «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ του 8 ου εξαμήνου της Σχολής Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ, Μάιος 2017 Παραγωγή λασπών

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Μηχανική

Περιβαλλοντική Μηχανική Περιβαλλοντική Μηχανική Υπολογισμός Τίνος; Γιατί; Πώς; Επινόηση; Αντιγραφή; Τι είναι νέο; Τι είναι τώρα διαφορετικό; Τι είναι νέο; Τι γνωρίζουμε ήδη; 1 Διυλιστήριο πετρελαίου 2 Χημική βιομηχανία Μονάδα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΕΡΟΒΙΑ ΣΥΝΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΓΡΟΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΜΕ ΠΕΡΙΣΣΕΙΑ ΙΛΥ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΘΑΡΙΣΜΩΝ

ΑΝΑΕΡΟΒΙΑ ΣΥΝΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΓΡΟΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΜΕ ΠΕΡΙΣΣΕΙΑ ΙΛΥ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΘΑΡΙΣΜΩΝ ΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΝΑΕΡΟΒΙΑ ΣΥΝΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΓΡΟΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΜΕ ΠΕΡΙΣΣΕΙΑ ΙΛΥ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΘΑΡΙΣΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Υ.Π.Ε.ΚΑ. Ειδική Γραμματεία Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων (Κ.Υ.Υ.) Ποιοτική Οργάνωση-Αρμοδιότητες-Δράσεις. περιβάλλοντος

Υ.Π.Ε.ΚΑ. Ειδική Γραμματεία Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων (Κ.Υ.Υ.) Ποιοτική Οργάνωση-Αρμοδιότητες-Δράσεις. περιβάλλοντος Υ.Π.Ε.ΚΑ Ειδική Γραμματεία Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων (Κ.Υ.Υ.) Ποιοτική Οργάνωση-Αρμοδιότητες-Δράσεις κατάσταση υδάτινου περιβάλλοντος ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΥΔΑΤΩΝ Αρμοδιότητες Συντονισμός

Διαβάστε περισσότερα

6 η Οκτωβρίου 2013. Παρουσίαση της. Σουντουρλής Μιχάλης, Διπλωματούχος Χημικός Μηχανικός

6 η Οκτωβρίου 2013. Παρουσίαση της. Σουντουρλής Μιχάλης, Διπλωματούχος Χημικός Μηχανικός 6 η Οκτωβρίου 2013 Παρουσίαση της Σουντουρλής Μιχάλης, Διπλωματούχος Χημικός Μηχανικός Εικόνα 1: Εγκατάσταση μονάδας «ΦΥΤΟΕΝΕΡΓΕΙΑ Α.Ε.» στο Παραλίμνιο Σερρών (2011) Α. Η Εταιρεία Η «ΦΥΤΟΕΝΕΡΓΕΙΑ Α.Ε.»

Διαβάστε περισσότερα

Newsletter ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ CONDENSE: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΚΟΠΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΣΙΓΑΡΟ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Newsletter ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ CONDENSE: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΚΟΠΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΣΙΓΑΡΟ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Newsletter 10 η Έκδοση ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ CONDENSE: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΚΟΠΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΣΙΓΑΡΟ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ Ο οργανισμός ανάπτυξης Δυτικής

Διαβάστε περισσότερα

E.E. Παρ. ΙΠ(Ι) Αρ. 3022,

E.E. Παρ. ΙΠ(Ι) Αρ. 3022, E.E. Παρ. ΙΠ(Ι) Αρ. 3022, 8.12.95 Αριθμός 297 ΟΙ ΠΕΡΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΤΩΝ ΝΕΡΩΝ ΝΟΜΟΙ (ΝΟΜΟΙ 69 ΤΟΥ 1991 ΚΑΙ 76(1) ΤΟΥ 1992) Διάταγμα με βάση τα άρθρα 12 και 21 Ο Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών

Διαβάστε περισσότερα

Newsletter THE CONDENSE MANAGING SYSTEM: PRODUCTION OF NOVEL FERTILIZERS FROM MANURE AND OLIVE MILL WASTEWATER ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Newsletter THE CONDENSE MANAGING SYSTEM: PRODUCTION OF NOVEL FERTILIZERS FROM MANURE AND OLIVE MILL WASTEWATER ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 1 Newsletter 5 η Έκδοση THE CONDENSE MANAGING SYSTEM: PRODUCTION OF NOVEL FERTILIZERS FROM MANURE AND OLIVE MILL WASTEWATER ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ Η αξιοποίηση των υγρών αποβλήτων

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΗΓΟΣ ΟΡΘΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑ ΟΥ

Ο ΗΓΟΣ ΟΡΘΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑ ΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗΣ & ΠΟΙΟΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ο ΗΓΟΣ ΟΡΘΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ενεργειακές καλλιέργειες και προστασία εδάφους από διάβρωση.

Ενεργειακές καλλιέργειες και προστασία εδάφους από διάβρωση. «ΘΑΛΗΣ» Λάρισα, ΓΕΩΤΕΕ, 4.02.14 Ενεργειακές καλλιέργειες και προστασία εδάφους από διάβρωση. Π. Βύρλας Γενικότητες Με τον όρο ενεργειακή καλλιέργεια εννοούμε καλλιέργειες που η παραγωγή τους χρησιμοποιείται

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη και προώθηση στην αγορά οικολογικών καινοτόμων διεργασιών επεξεργασίας πετρελαιοειδών αποβλήτων και καταλοίπων

Ανάπτυξη και προώθηση στην αγορά οικολογικών καινοτόμων διεργασιών επεξεργασίας πετρελαιοειδών αποβλήτων και καταλοίπων Ανάπτυξη και προώθηση στην αγορά οικολογικών καινοτόμων διεργασιών επεξεργασίας πετρελαιοειδών αποβλήτων και καταλοίπων Τεχνικές Προδιαγραφές Απαιτούμενων Υποδομών & Δημιουργία Θέσεων Εργασίας για τη Βιώσιμη

Διαβάστε περισσότερα

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά Ε ΑΦΟΣ Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Έδαφος Το έδαφος σχηµατίζεται από τα προϊόντα της αποσάθρωσης των πετρωµάτων του υποβάθρου (µητρικό πέτρωµα) ή των πετρωµάτων τω γειτονικών

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΜΟΝΑΔΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ MBR (Membrane Bio Reactor)

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΜΟΝΑΔΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ MBR (Membrane Bio Reactor) ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΜΟΝΑΔΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ MBR (Membrane Bio Reactor) Τα υγρά απόβλητα μονάδων επεξεργασίας τυροκομικών προϊόντων περιέχουν υψηλό οργανικό

Διαβάστε περισσότερα

Προσαρμογή καλλιεργητικών πρακτικών για μείωση του αποτυπώματος άνθρακα στην ελαιοκαλλιέργεια Δρ. Γεώργιος Ψαρράς, Δρ. Γεώργιος Κουμπούρης

Προσαρμογή καλλιεργητικών πρακτικών για μείωση του αποτυπώματος άνθρακα στην ελαιοκαλλιέργεια Δρ. Γεώργιος Ψαρράς, Δρ. Γεώργιος Κουμπούρης ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΔΗΜΗΤΡΑ Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών & Αμπέλου Προσαρμογή καλλιεργητικών πρακτικών για μείωση του αποτυπώματος άνθρακα στην ελαιοκαλλιέργεια Δρ. Γεώργιος Ψαρράς, Δρ.

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΓΕΙΑ ΣΤΑΓΔΗΝ ΑΡΔΕΥΣΗ

ΥΠΟΓΕΙΑ ΣΤΑΓΔΗΝ ΑΡΔΕΥΣΗ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΓΕΙΑ ΣΤΑΓΔΗΝ ΑΡΔΕΥΣΗ ΜΠΑΤΣΟΥΚΑΠΑΡΑΣΚΕΥΗ- ΜΑΡΙΑ ΞΑΝΘΗ 2010 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το νερό είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Διαβάστε περισσότερα

Επεξεργασία παραπροϊόντων της ελαιουργίας. Ενεργειακή αξιοποίηση καταλοίπων

Επεξεργασία παραπροϊόντων της ελαιουργίας. Ενεργειακή αξιοποίηση καταλοίπων Επεξεργασία παραπροϊόντων της ελαιουργίας Ενεργειακή αξιοποίηση καταλοίπων Ecokernel Energy E.Π.Ε. Ιδρύθηκε το 2008 Δραστηριοποιείται στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην Ελλάδα. Βασικοί πυλώνες:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ. Θεματική Ενότητα: Συγκομιδή και μετασυλλεκτικοί χειρισμοί

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ. Θεματική Ενότητα: Συγκομιδή και μετασυλλεκτικοί χειρισμοί Ο.Ε.Φ. ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ «Η Ε Ν Ω Σ Η» ΟΜΑΔΑ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ Θεματική Ενότητα: Συγκομιδή και μετασυλλεκτικοί χειρισμοί ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ Πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

Να σχεδιάστε ένα τυπικό διάγραμμα ροής μιας εγκατάστασης επεξεργασίας αστικών λυμάτων και να περιγράψτε τη σημασία των επιμέρους σταδίων.

Να σχεδιάστε ένα τυπικό διάγραμμα ροής μιας εγκατάστασης επεξεργασίας αστικών λυμάτων και να περιγράψτε τη σημασία των επιμέρους σταδίων. Τεχνολογία και Διαχείριση Υγρών Αποβλήτων Ι Ακαδημαϊκό έτος 2017-2018 Σημαντικά ζητήματα μαθήματος (Β. Διαμαντής) Βασικές αρχές Από τι αποτελούνται τα αστικά λύματα? Ποιες είναι οι τυπικές συγκεντρώσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Η ΡΟΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Η ροή του νερού μεταξύ των άλλων καθορίζει τη ζωή και τις λειτουργίες των έμβιων οργανισμών στο ποτάμι. Διαμορφώνει το σχήμα του σώματός τους, τους

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΑΠΕ. Βισκαδούρος Γ. Ι. Φραγκιαδάκης Φ. Μαυροματάκης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΑΠΕ. Βισκαδούρος Γ. Ι. Φραγκιαδάκης Φ. Μαυροματάκης ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΑΠΕ Βισκαδούρος Γ. Ι. Φραγκιαδάκης Φ. Μαυροματάκης ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο όρος βιομάζα μπορεί να δηλώσει : α) Τα υλικά ή τα υποπροϊόντα και κατάλοιπα της φυσικής, ζωικής δασικής και αλιευτικής παραγωγής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Περιεχόμενα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Περιεχόμενα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 1.1 ΤΟ ΒΙΟΑΕΡΙΟ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ... 3 1.1.1 Το βιοαέριο στην Ελλάδα... 6 1.2 ΛΥΜΑΤΑ ΧΟΙΡΟΣΤΑΣΙΟΥ... 8 1.2.1 Σύσταση των λυμάτων χοιροστασίου... 8 1.2.1.1 Νερό... 8

Διαβάστε περισσότερα

Υγιεινή. Αποχέτευση. Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Πατρών

Υγιεινή. Αποχέτευση. Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Πατρών Υγιεινή Αποχέτευση Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Πατρών ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ Το σύστημα που απομακρύνει τα ακάθαρτα νερά από το περιβάλλον που ζει και εργάζεται ο άνθρωπος και

Διαβάστε περισσότερα

Θέρμανση θερμοκηπίων με τη χρήση αβαθούς γεωθερμίας γεωθερμικές αντλίες θερμότητας

Θέρμανση θερμοκηπίων με τη χρήση αβαθούς γεωθερμίας γεωθερμικές αντλίες θερμότητας Θέρμανση θερμοκηπίων με τη χρήση αβαθούς γεωθερμίας γεωθερμικές αντλίες θερμότητας Η θερμοκρασία του εδάφους είναι ψηλότερη από την ατμοσφαιρική κατά τη χειμερινή περίοδο, χαμηλότερη κατά την καλοκαιρινή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΑΛΕΥΡΟΜΥΛΩΝ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΑΛΕΥΡΟΜΥΛΩΝ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΡΓΟΔΟΤΗΣ: ΕΡΓΟ: ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΑΛΕΥΡΟΜΥΛΩΝ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗ 5 Α 166 73 ΒΟΥΛΑ ΤΗΛ. 210 8995934, ΦΑΞ 210 8951760 e-mail info@inik.gr 1. ΤΕΧΝΙΚΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ α. Ονοματεπώνυμο

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΛΙΑΣ, ΥΠΟΤΡΟΠΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΛΙΑΣ, ΥΠΟΤΡΟΠΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΛΙΑΣ, ΥΠΟΤΡΟΠΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ Β. Βανδέρα Χημικός Msc, Τεχνικός Υπεύθυνος Εργαστηρίου Ελαιολάδου Μυτιλήνης ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Επίπλευση με αέρα (Dissolved Air Flotation)

Επίπλευση με αέρα (Dissolved Air Flotation) Επίπλευση με αέρα (Dissolved Air Flotation) Προσκόλληση των στερεών σε αιώρηση πάνω σε ανερχόμενες φυσαλλίδες αέρα Πολλές και μικρές Αποσυμπίεση αέρα από υψηλότερη πίεση στην ατμοσφαιρική Σύγκρουση φυσαλλίδων/στερεών

Διαβάστε περισσότερα

Newsletter THE CONDENSE MANAGING SYSTEM: PRODUCTION OF NOVEL FERTILIZERS FROM MANURE AND OLIVE MILL WASTEWATER ΑΓΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ

Newsletter THE CONDENSE MANAGING SYSTEM: PRODUCTION OF NOVEL FERTILIZERS FROM MANURE AND OLIVE MILL WASTEWATER ΑΓΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ 1 Newsletter 6 η Έκδοση THE CONDENSE MANAGING SYSTEM: PRODUCTION OF NOVEL FERTILIZERS FROM MANURE AND OLIVE MILL WASTEWATER ΑΓΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ Το ολοκληρωμένο διαχειριστικό

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη πολυπαραμετρικού μαθηματικού μοντελου για τη βελτιστοποίηση του ενεργειακού σχεδιασμού σε Ορεινές περιοχέσ ΑΕΝΑΟΣ

Ανάπτυξη πολυπαραμετρικού μαθηματικού μοντελου για τη βελτιστοποίηση του ενεργειακού σχεδιασμού σε Ορεινές περιοχέσ ΑΕΝΑΟΣ Ανάπτυξη πολυπαραμετρικού μαθηματικού μοντελου για τη βελτιστοποίηση του ενεργειακού σχεδιασμού σε Ορεινές περιοχέσ ΑΕΝΑΟΣ ΗΜΕΡΙΔΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ, ΜΕΤΣΟΒΟ 29/5/2015 Ενεργειακή αξιοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ. aquabio.gr ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ AQUABIO SBR ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΛΥΜΑΤΩΝ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛΥΤΕΛΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ. aquabio.gr ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ AQUABIO SBR ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΛΥΜΑΤΩΝ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛΥΤΕΛΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ aquabio.gr Αντώνης Χουρδάκης & ΣΙΑ Ε.Ε. a.chourdakis@aquabio.gr Διδώς Σωτηρίου 15, Ηράκλειο, 71305 τηλ.: (+30) 2810 372 899 κιν.: (+30) 697 22 22 981 fax: (+30) 2810 372 901 ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Yγιεινή Βιομηχανιών τροφίμων & φαρμάκων

Yγιεινή Βιομηχανιών τροφίμων & φαρμάκων ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ HACCP 12 Γενικό μέρος 12 Η Ευρωπαϊκή πολιτική για την ασφάλεια στα τρόφιμα 13 Το Σύστημα HACCP 14 Ιστορική εξέλιξη της HACCP 16 Στάδια ανάπτυξης μελέτης HACCP 20 Πυραμίδα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΔΑ: 4Α3Υ0-4 ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕ.ΚΑ ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΥΔΑΤΩΝ Δ/ΝΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ. Αθήνα, 23-06-2011 Αρ. Πρωτ.: ΟΙΚ.

ΑΔΑ: 4Α3Υ0-4 ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕ.ΚΑ ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΥΔΑΤΩΝ Δ/ΝΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ. Αθήνα, 23-06-2011 Αρ. Πρωτ.: ΟΙΚ. - 1 - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕ.ΚΑ ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΥΔΑΤΩΝ Δ/ΝΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ Αθήνα, 23-06-2011 Αρ. Πρωτ.: ΟΙΚ.145447 Ταχ. Δ/νση: Ιατρίδου 2 & Κηφισίας 124 Ταχ. Κωδ.: 11526 Αθήνα Πληρ.:

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΔΙΟ 1 : ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΡΠΟ ΠΟΙΚΙΛΙΑ

ΣΤΑΔΙΟ 1 : ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΡΠΟ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΜΕΝΟ ΑΠΟ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ Η διαμόρφωση της ποιότητας του ελαιολάδου αρχίζει από τον χρόνο που αυτό σχηματίζεται στον ελαιόκαρπο και επηρεάζεται,

Διαβάστε περισσότερα

COMPACT ΜΟΝΑΔΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ

COMPACT ΜΟΝΑΔΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ COMPACT ΜΟΝΑΔΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ με τη μέθοδο MBBR COMPACT ΜΟΝΑΔΕΣ ΒΙ ΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ Η εταιρεία ΣΥΡΜΕΤ Ε.Π.Ε. με την πολύχρονη εμπειρία της στο χώρο της επεξεργασίας λυμάτων, προσφέρει ολοκληρωμένες,

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Εδαφογένεση

Δασική Εδαφολογία. Εδαφογένεση Δασική Εδαφολογία Εδαφογένεση Σχηματισμός της στερεάς φάσης του εδάφους Η στερεά φάση του εδάφους σχηματίζεται από τα προϊόντα της αποσύνθεσης των φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων μαζί με τα προϊόντα της

Διαβάστε περισσότερα

ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ. Μ.Δασενάκης ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ

ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ. Μ.Δασενάκης ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ Μ.Δασενάκης ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ Ο ΣΑΡΩΝΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ Επιφάνεια: 2600 km 2 Μέγιστο βάθος: 450 m

Διαβάστε περισσότερα

aquabio.gr ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΣΤΕΓΑΝΗΣ ΔΕΞΑΜΕΝΗΣ (ΔΕΞ. ΒΟΘΡΟΥ) ΣΕ ΜΟΝΑΔΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΔΙΑΚΟΠΤΟΜΕΝΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ (SBR)

aquabio.gr ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΣΤΕΓΑΝΗΣ ΔΕΞΑΜΕΝΗΣ (ΔΕΞ. ΒΟΘΡΟΥ) ΣΕ ΜΟΝΑΔΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΔΙΑΚΟΠΤΟΜΕΝΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ (SBR) aquabio.gr Αντώνης Χουρδάκης & ΣΙΑ Ε.Ε. a.chourdakis@aquabio.gr Διδώς Σωτηρίου 15, Ηράκλειο, 71305 τηλ.: (+30) 2810 372 899 κιν.: (+30) 697 22 22 981 fax: (+30) 2810 372 901 aquabio SBR ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΣΤΕΓΑΝΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2018

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2018 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 08 0-04 05-08 7.570.000 400.000 0 0 0 0 79.57.000 34.603.000 40.597.000 33.99.000 5.46.000 74.80.000 Ορεινοί & (Πρόγραμμα εξόφλησης υποχρεώσεων

Διαβάστε περισσότερα

6. Παράδειγµα Εφαρµογής του EMAS στον Τοµέα Τροφίµων & Ποτών

6. Παράδειγµα Εφαρµογής του EMAS στον Τοµέα Τροφίµων & Ποτών 6. Παράδειγµα Εφαρµογής του EMAS στον Τοµέα Τροφίµων & Ποτών Όνοµα Εταιρίας: Τοµέας: Αριθµός Εργαζοµένων: 80 Χώρα: Τυνησία Siozitex Παραγωγή Ελαιολάδου και Σαπωνιού 6.1. Εισαγωγή Η Siozitex είναι µια επιχείρηση

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΜΟΝΑ Α ΑΝΑΕΡΟΒΙΑΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑ ΩΝ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΜΟΝΑ Α ΑΝΑΕΡΟΒΙΑΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑ ΩΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΜΟΝΑ Α ΑΝΑΕΡΟΒΙΑΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑ ΩΝ Τα υγρά απόβλητα µονάδων επεξεργασίας τυροκοµικών προϊόντων περιέχουν υψηλό οργανικό φορτίο και προκαλούν αυξηµένα περιβαλλοντικά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΟΝΑ Α ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΜΗ ΕΝΙΚΗΣ ΑΠΟΡΡΙΨΗΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΟΝΑ Α ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΜΗ ΕΝΙΚΗΣ ΑΠΟΡΡΙΨΗΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΟΝΑ Α ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΜΗ ΕΝΙΚΗΣ ΑΠΟΡΡΙΨΗΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Πηγή: Mr.Matteo Villa HAR srl. Επιµέλεια: Κων/νος I. Νάκος SHIELCO Ltd Σελίδα 1/5 O οίκος HAR srl, Ιταλίας εξειδικεύεται στον σχεδιασµό

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Τ Ι Κ Η Ε Κ Θ Ε Σ Η

Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Τ Ι Κ Η Ε Κ Θ Ε Σ Η Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Τ Ι Κ Η Ε Κ Θ Ε Σ Η Άρθρο 11 της Κ.Υ.Α. Η.Π. 11014/703/Φ.104/2003, για έργα και δραστηριότητες της υποκατηγορίας 4 της Β κατηγορίας. 1. ΤΙΤΛΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Δημοτική Επιχείρηση Υδρευσης

Διαβάστε περισσότερα

Στερεά απόβλητα απορρίμματα

Στερεά απόβλητα απορρίμματα Στερεά απόβλητα απορρίμματα Αναπλ. Καθηγητής Δημοσθένης Σαρηγιάννης 1 Ο δυτικός τρόπος ζωής είναι βασισμένος στην υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και στη μετατροπή τους σε απορρίμματα Κάθε ευρωπαίος

Διαβάστε περισσότερα

Χανιά, Νοέμβριος 2013 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΩΝ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Χανιά, Νοέμβριος 2013 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΩΝ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΧΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΩΝ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα 2008/98/ΕΚ Ιεράρχηση αποβλήτων Η επαναχρησιμοποίηση λυμάτων στα υψηλότερα επίπεδα της πυραμίδας Ιεράρχηση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑνΕΚ ΤΟΣ Περιβάλλον. Τομεακό Σχέδιο. Αθήνα,

ΕΠΑνΕΚ ΤΟΣ Περιβάλλον. Τομεακό Σχέδιο. Αθήνα, ΕΠΑνΕΚ 2014-2020 ΤΟΣ Περιβάλλον Τομεακό Σχέδιο Αθήνα, 27.3.2014 1. Προτεινόμενη στρατηγική ανάπτυξης του τομέα Η στρατηγική ανάπτυξης του τομέα εκτείνεται σε δραστηριότητες που έχουν μεγάλες προοπτικές

Διαβάστε περισσότερα