ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ

Transcript

1 Δ ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜ ΗΜ Α ΓΔΝΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέμα: «Η Δνζυμάηυζη ηος Δνυζιακού Γικαίος ζηην Δθνική Έννομη Σάξη Νομικέρ και Γιοικηηικέρ Γιαζηάζειρ» Δπιβλέπυν: ΠΑΑ ΑΡΓΤΡΗ ποςδάζηπια: Μ ΠΑΛΑΜ ΧΣΗ ΔΛ ΔΝΗ ΑΘΗΝΑ

2 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Αληηθείκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο απνηειεί ε κειέηε ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ θαη ηεο επηξξνήο πνπ απηφ αζθεί ζηε λνκνζεζία ησλ θξαηψλ - κειψλ, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ πεξίπησζε ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ, ιφγσ ηνπ εληνλφηεξνπ ελδηαθέξνληνο πνπ παξνπζηάδεη ε λνκηθή ηνπο ηδηνκνξθία, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ηα θξάηε κέιε νθείινπλ λα ηηο ελζσκαηψζνπλ ζηελ εζσηεξηθή έλλνκε ηάμε ηνπο, πξνζαξκφδνληαο ηε λνκνζεζία ηνπο, εληφο πξνβιεπφκελεο πξνζεζκίαο. Ζ ελζσκάησζε ησλ νδεγηψλ πξνυπνζέηεη ηε ζχκπξαμε ελσζηαθψλ θαη εζληθψλ αξρψλ. ε ελσζηαθφ επίπεδν, ε Δπηηξνπή θαη ην ΓΔΔ έρνπλ ηελ επζχλε ηεο εθαξκνγή ο ηνπ δηθαίνπ ηεο Έλσζεο. ε απηφ ην πιαίζην, ε Δπηηξνπή έρεη ηε δπλαηφηεηα άζθεζεο πξνζθπγψλ, ζηηο πεξηπηψζεηο δηάπξαμεο παξαβάζεσλ εθ κέξνπο ησλ θξαηψλ - κειψλ γηα κε ελζσκάησζε, γηα θαθή ή πιεκκειή ελζσκάησζε, γηα θαθή εθαξκνγή θαη κεξηθή ελζσκάησζε κηαο νδεγίαο, ελψ ην ΓΔΔ εθδηθάδεη ηηο ελ ιφγσ πξνζθπγέο, επηβάιινληαο θπξψζεηο. Παξάιιεια, ε Δπηηξνπή δηαζέηεη ζην νπινζηάζηφ ηεο νξηζκέλα εξγαιεία, ηα νπνία κπνξνχλ λα δηεπθνιχλνπλ ηελ ελζσκάησζε θαη εθαξκνγή ησλ νδεγηψλ, φπσο είλαη νη πλαληήζεηο Παθέην, ην δίθηπν SOLVIT, ην European Business Test Panel, ην Red Tape Observatory, ην EU Pilot. Κξίζηκε γηα ηελ ηαρχηεξε ελζσκάησζε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε εθαξκνγή ησλ νδεγηψλ απνηειεί ε βειηίσζε ηνπ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ, κέζα απφ ηελ επίηεπμε ηεο θαιήο λνκνζέηεζεο, γηα ηελ νπνία ε Δπηηξνπή έρεη ζέζεη ζε εθαξκνγή ζεηξά δξάζεσλ. ε εζληθφ επίπεδν, ζηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδα ο, ε δηνηθεηηθή δηαρείξηζε ηεο κεηαθνξάο ησλ νδεγηψλ ζηελ εζληθή λνκνζεζία δελ ππήξμε πάληα ζπληνληζκέλε ν χηε είρε ηεζεί σο πξνηεξαηφηεηα ζηελ θαζεκεξηλή δηνηθεηηθή πξαθηηθή, κε απνηέιεζκα ην κεγάιν έιιεηκκα ελζσκάησζεο πνπ θαηαγξαθφηαλ γηα πνιιά ρξφληα ζηε ρψξα καο, αιιά θαη πιήζνο παξαβάζεσλ, γηα ηηο νπνίεο ε Διιάδα έρεη «ζπξζεί» αξθεηέο θνξέο ελψπηνλ ηνπ ΓΔΔ. ηε δηαδηθαζία ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ ζηελ εζληθή έλλνκε ηάμε εκπιέθνληαη νη θαζ χιελ αξκφδηεο ππεξεζίεο ησλ εθάζηνηε Τπνπξγείσλ, ην Απηνηειέο Γξαθείν Ννκηθψλ Θεκάησλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ, ε Δηδηθή Ννκηθή Τπεξεζία ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ θαη πην πξφζθαηα ην Γξαθείν 2

3 Γηεζλψλ θαη Κνηλνηηθψλ Θεκάησλ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο ηεο Κπβέξλεζεο θαη ην Γξαθείν ηνπ Αληηπξνέδξνπ ηεο Κπβέξλεζεο. Καηφπηλ νξηζκέλσλ δηνηθεηηθψλ θαη νξγαλσηηθψλ αιιαγψλ θαη θαηλνηνκηψλ, νη νπνίεο ελίζρπζαλ ηνλ νξηδφληην έιεγρν θαη ηελ επνπηεία επί ηεο δηαδηθαζίαο ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ, δίλνληαο παξάιιεια ηε δπλαηφηεηα άζθεζεο πνιηηηθήο πίεζεο πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή, ε Διιάδα θαηάθεξε λα κεηψζεη ην έιιεηκκα ελζσκάησζεο ζην 1%, γεγνλφο ην νπνίν δελ εγγπάηαη θαη ηελ παξάιιειε γεθχξσζε ηνπ ειιείκκαηνο πινπνίεζεο, θαζψο παξαηεξείηαη πζηέξεζε ζηελ νπζηαζηηθή εθαξκνγή ησλ νδεγηψλ. Σέινο, ε παξνχζα εξγαζία επηρεηξεί κία ζπγθξηηηθή αλάιπζε αλαθνξηθά κε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν άιια θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ. θαηάθεξαλ λα κεηψζνπλ ην έιιεηκκα ελζσκάησζεο ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ ζην εζληθφ ηνπο δίθαην, θαηαιήγνληαο ζην ζπκπέξαζκα φηη ζε φιεο ηηο ρψξεο πνπ ζεκείσζαλ επηηπρία ζηνλ ηνκέα απηφ ππήξρε θπξίαξρνο ξφινο ελφο πνιηηηθνχ νξγάλνπ, κε δπλαηφηεηα ζπληνληζκνχ θαη άζθεζεο πίεζεο. Μεζνδνινγηθά, ε εξγαζία ζηεξίρηεθε ζηελ επηζθφπεζε ηεο ζρεηηθήο ειιεληθήο θαη μελφγισζζεο βηβιηνγξαθίαο, ζε έξεπλα ζην δηαδίθηπν, ζηελ αλάιπζε ηνπ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ ζε εζληθφ θαη ελσζηαθφ επίπεδν, ζηε κειέηε ησλ ζρεηηθψλ αλαθνηλψζεσλ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θαη ησλ απνθάζεσλ ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, θαζψο θαη ζηε δηελέξγεηα ζπλεληεχμεσλ κε ηηο θ.θ. Ναλά Γαθλίνπ θαη Καηεξίλα ακψλε Ράληνπ. Λέμεηο θιεηδηά: ελσζηαθφ δίθαην, ππεξνρή, νδεγίεο, ελζσκάησζε, Δπηηξνπή, Γηθαζηήξην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, παξάβαζε, ζπληνληζκφο, Γεληθή Γξακκαηεία ηεο Κπβέξλεζεο, Αληηπξφεδξνο ηεο Κπβέξλεζεο. 3

4 ABSTRAC T The aim of this thesis is to examine the EU law and its impact on the Member States legislation. Special emphasis is laid on the EU directives, due to the fact that they have to be transposed into the Member States legislation, within a certain deadline. The role of the Commission and the European Court of Justice is to ensure that EU law is properly applied by national authorities. W ithin this framework, the Commission can take formal action against national authorities in case they fail to transpose EU directives into their national legislation or if they are suspected of breaking EU law. This may involve taking them to the Court of Justice of the European Union, which is responsible for justifying the EU law breach and imposing sanctions to Member States. Additionally, the Commission has launched some actions in order to facilitate the application and implementation of EU directives. Towards this goal, better regulation initiatives play an important role, since they ensure the quality of legislation. As far as Greece is concerned, the application and implementation of EU directives has not always been easy, due to the lack of supervision and coordination among national authorities. As a result, Greece has had for years one of the highest implementation deficit among all EU Member States. In order to re medy this problem, an Office for International and European Affairs was established as part of the General Secretariat of the Greek Government. Moreover, the Vice President of the Greek Government has undertaken the responsibility to coordinate the competent Ministries in order to decrease the transposition deficit of EU directives into national legislation. Although, Greece is today in line with the agreed transposition deficit target, much has to be done as far as the implementation of EU directives is concerned. Finally, the current thesis points out the measures that certain Member States put in place in order to achieve good results and remarkable progress in their transposing deficit. In conclusion, no mentioned Member State managed to do so without a political organ, able to coordinate and exert pressure to all competent authorities. In terms of methodology, the thesis was based on analysis of regulation at a national and EU level, on studies of the decisions of the Court of Justice of the European 4

5 Union, the European Commission s relevant material, on interviews with administrative experts and on internet research. Key words: EU law, directives, transposition, Commission, Court of Justice of the European Union, infringement, coordination, General Secretariat of the Greek Government, Vice President of the Greek Government. 5

6 ςνηομογπαθίερ BVerfG : Bundesverfassungsgericht, Οκνζπνλδηαθφ πληαγκαηηθφ Γηθαζηήξην ΑΓΝΘΔΔ : Απηνηειέο Γξαθείν Ννκηθψλ Θεκάησλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ΓΔΔ : Γηθαζηήξην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ΓΠξΑζ : Γηνηθεηηθφ Πξσηνδηθείν Αζελψλ Δ.Δ. : Δπξσπατθή Έλσζε ΔΔΔπξΓ : Διιεληθή Δπηζεψξεζε Δπξσπατθνχ Γηθαίνπ ΔΔκπΓ : Δπηζεψξεζε Δκπνξηθνχ Γηθαίνπ ΔηξΑζ : Δηξελνδηθείν Αζελψλ ΔΚ : Δπξσπατθή Κνηλφηεηα ΔΟΚ : Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα ΔθΑζ : Δθεηείν Αζελψλ λ. : λφκνο ΝνΒ : Ννκηθφ Βήκα Οι ηδ : Οινκέιεηα ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο π.δ. : πξνεδξηθφ δηάηαγκα ΠΠξΑζ : Πνιπκειέο Πξσηνδηθείν Αζελψλ : χληαγκα ΔΔ : πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ΔΚ : πλζήθε πεξί ηδξχζεσο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο ΔΟΚ : πλζήθε πεξί ηδξχζεσο ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Κνηλφηεηαο ΛΔΔ : πλζήθε γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ηε : πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο π.α. : ππνπξγηθή απφθαζε 6

7 ΠΙΝΑΚΑ Π ΔΡΙΔΥΟΜ ΔΝ ΧΝ 1. Διζαγυγικέρ Παπ αηηπήζειρ Διζαγυγή Μ εθοδολογία και Ανηικείμενο ηηρ Δπγαζίαρ Σο Δνυζιακό Γίκαιο Τπεποσή Δνυζιακού Γικαίος ένανηι Δθνικήρ Έννομηρ Σάξηρ Η ζηάζη ηυν εθνικών δικαζηηπίυν Η ζηάζη ηηρ ελληνικήρ πολιηείαρ, μέζα από ηην ςπόθεζη ηος «βαζικού μεηόσος» Γιάπθ πυζη ηος Δνυζιακού Γικαίος Η Δνζυμάηυζη ηυν Οδηγιών Θευπηηική Πποζέγγιζη ηηρ Δνζυμάηυζηρ ηυν Οδηγιών Ο πόλορ ηηρ Δςπυπαφκήρ Δπιηποπήρ Σα επγαλεία ηηρ Δςπυπαφκήρ Δπιηποπήρ για ηην ενζυμάηυζη ηυν οδηγιών Ο πόλορ ηος Γικαζηηπίος ηηρ Δςπυπαφκήρ Ένυζηρ Αποηίμηζη Η Δλληνική Δμπειπία ηηρ Δνζυμάηυζηρ ηυν Οδηγιών Πποζθςγέρ ηηρ Δςπυπαφκήρ Δπιηποπήρ καηά ηηρ Δλλ άδαρ Νομοθεηικέρ Δπιλογέρ για ηην Δνζυμάηυζη ηυν Οδηγιών Γιοικηηική Γιασείπιζη ηηρ Δνζυμάηυζηρ ηυν Οδηγιών Η παπ ακολούθηζη ηηρ Δνζυμάηυζηρ ηυν Οδηγιών ζηην Δθνική Νομοθεζία Νέερ Γιοικηηικέρ Γιαζηάζειρ Αποηίμηζη..51 α. Σςπική Δνζυμάηυζη 51 7

8 β. Οςζιαζηική Δθαπμογή Η πεπίπηυζη ηηρ Ποπηογαλίαρ, ηος Λοςξεμβούπγος και ηηρ Μ άληαρ ςμπεπάζμαηα Βιβλιογπαθικέρ Αναθοπέρ Παπαπηήμαηα.65 8

9 1. Διζαγυγικέρ Παπαηηπήζειρ 1.1. Διζαγυγή Ζ Δπξσπατθή Έλσζε είλαη ζεκειησκέλε ζην δίθαην, ζηεξίδεηαη ζην ζεβαζκφ ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ θαη αζθεί πνιιέο απφ ηηο πνιηηηθέο ηεο κέζσ ησλ λνκηθψλ πξάμεσλ πνπ παξάγνπλ θαη εθδίδνπλ ηα φξγαλά ηεο. 1 Σν ελσζηαθφ δίθαην είλαη πξντφλ κηαο ζχλζεηεο δηθαηνπαξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, ζηελ νπνία ζπκπξάηηνπλ ηα θξάηε κέιε, ηα νπνία νθείινπλ ζηε ζπλέρεηα λα ιακβάλνπλ ηα θαηάιιεια κέηξα, ψζηε λα δηεπθνιχλεηαη ε δηαδηθαζία ελαξκφληζεο θαη λα κελ παξνπζηάδνληαη δπζρέξεηεο θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπ. Ζ πνξεία ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ δηθαίνπ πνπ παξάγνπλ ηα φξγαλα ηεο Έλσζεο. ην πιαίζην απηφ, ηδηαηηέξσο ζεκαληηθφο γηα ηελ ελνπνηεηηθή δηαδηθαζία είλαη ν ξφινο ησλ θξαηψλ κειψλ, θαζψο απηά θαινχληαη λα ελζσκαηψζνπλ εκπξφζεζκα θαη νξζά ηηο επξσπατθέο νδεγίεο ζηελ εζσηεξηθή έλλνκε ηάμε ηνπο θαη λα ηηο εθαξκφζνπλ ζηε ζπλέρεηα. Παξάιιεια, ηα θξάηε κέιε νθείινπλ λα νξγαλψζνπλ θαη λα αλαπηχμνπλ ηνπο δηνηθεηηθνχο ηνπο κεραληζκνχο, κε ζηφρν ηε ελεξγή θαη νπζηαζηηθή ζπκκεηνρή ηνπο ζην ζηάδην ηεο δηακφξθσζεο θαη ζέζπηζεο ησλ πνιηηηθψλ ηεο Έλσζεο, αιιά θαη ηελ έγθαηξε θαη λνκνηερληθά νξζή ηήξεζε ηεο δηαδηθαζίαο ελαξκφληζεο. Σν έξγν απηφ ζηηγκαηίδεηαη απφ αληημνφηεηεο θαη πξνβιήκαηα, γεγνλφο πνπ καξηπξάηαη απφ ην πςειφ έιιεηκκα ελζσκάησζεο ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ ζην εζσηεξηθφ δίθαην ησλ θξαηψλ κειψλ πνπ θαηαγξάθεηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, αιιά θαη απφ ην πιήζνο ησλ παξαβάζεσλ ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ πνπ εθδηθάδνληαη ελψπηνλ ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Καζίζηαηαη, επνκέλσο, ζαθέο φηη ζηελ Δπξψπε ησλ 27 θξαηψλ κειψλ, ηεο πνιπεπίπεδεο δηαθπβέξλεζεο, ηεο πνιπγξαθεηνθξαηίαο θαη ηνπ πνιπδαίδαινπ λνκηθνχ πιαηζίνπ, ε εθαξκνγή ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ, κέζα απφ ηελ νπνία κπνξεί λα επηηεπρζεί ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο Έλσζεο θαη λα δηαζθαιηζηνχλ ηα δηθαηψκαηα ησλ πνιηηψλ ηεο, απνηειεί θπξίαξρε πξφθιεζε ηφζν γηα ηα θξάηε κέιε φζν θαη γηα ηα ελσζηαθά ζεζκηθά φξγαλα. 1 Ανακοίνωςθ τθσ Επιτροπισ, «Μ ια Ευρϊπθ Αποτελεςμάτων», COM (2007),

10 ε φ,ηη αθνξά ηε ρψξα καο, ηξηάληα ρξφληα κεηά ηελ έληαμή ηεο ζην επξσπατθφ ζεζκηθφ νηθνδφκεκα, νη πνιηηηθέο πνπ παξάγνπλ ηα φξγαλα ηεο Έλσζεο ζε φινπο ηνπο ηνκείο είλαη εμαηξεηηθά έληνλεο θαη εκθαλείο ζην νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ ζηεξέσκα. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ην 80% ηεο εζληθήο λνκνζεζίαο απνηειεί ελζ σκάησζε ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, 2 γεγνλφο πνπ θαηαδεηθλχεη ζε κέγηζην βαζκφ ηε ζνβαξφηεηα θαη ηελ σξηκφηεηα κε ηελ νπνία νθείινπλ ε εζληθή δηνίθεζε, ε πνιηηηθή εγεζία θαη ελ ηέιεη ε θνηλσλία λα αληηκεησπίζνπλ ηα δεηήκαηα ηεο λνκνπαξαζθεπαζηηθήο δηαδηθαζίαο ζε ελσζηαθφ επίπεδν, αιιά θαη ηεο κεηαθνξάο ζηελ εζληθή έλλνκε ηάμε ησλ λνκνζεηηθψλ ξπζκίζεσλ πνπ παξάγνπλ ηα επξσπατθά φξγαλα. Σν λνκηθφ έξεηζκα 3 γηα ηε ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο ζηελ Δ.Δ. πξνζθέξεηαη ζην άξζξν 28, παξ. 2 θαη 3 ηνπ πληάγκαηνο, ζεκειηψλνληαο ηελ ελνπνηεηηθή ιεηηνπξγία σο δηαθξηηή πνιηηεηαθή ιεηηνπξγία, ε νπνία ζπλίζηαηαη ζηελ αλαγλψξηζε θαη εθρψξεζε αξκνδηνηήησλ ηεο πνιηηείαο ζηα φξγαλα ηεο Δ.Δ. Ζ ά ζθεζε απηψλ ησλ αξκνδηνηήησλ εθ κέξνπο ηνπο νδεγεί ζηελ παξαγσγή λνκνζεηεκάησλ, ηελ έθδνζε δηνηθεηηθψλ πξάμεσλ θαη ηε δεκνζίεπζε δηθαζηηθψλ απνθάζεσλ πνπ δεζκεχνπλ ηελ πνιηηεία. Δπηπιένλ, ε ελνπνηεηηθή ιεηηνπξγία εγγπάηαη ηελ απξφζθνπηε εθαξκνγή ησλ ελσζηαθψλ θαλφλσλ ζην πιαίζην ηεο εζληθήο έλλνκεο ηάμε ο Μ εθοδολογία και Ανηικείμενο ηηρ Δπγαζίαρ Αληηθείκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο απνηειεί ε κειέηε ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ θαη ηεο επηξξνήο πνπ απηφ αζθεί ζηα λνκηθά ζπζηήκαηα ησλ θξαηψλ κειψλ ηε ο Δ.Δ. Ηδηαίηεξε έκθαζε δίδεηαη ζηελ πεξίπησζε ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ, ιφγσ ηνπ ελδηαθέξνληνο πνπ απηέο παξνπζηάδνπλ, εμαηηίαο ηεο ζχκπξαμεο εζληθψλ θαη ελσζηαθψλ δηνηθήζεσλ πνπ απαηηνχλ. Δπηρεηξείηαη ε κειέηε ηεο δηαδηθαζίαο ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ θαη ηνπ ξφινπ πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζε απηή ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ην Γηθαζηήξην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Δπηπιένλ, κειεηάηαη ε λνκηθή θαη δηνηθεηηθή 2 ΠΑΠΑΔΟΠΟ ΤΛ ΟΤ, Λ.(2009), «Εκνικό Σφνταγμα και Κοινοτικό Δίκαιο: Το ηιτθμα τθσ Υπεροχισ», εκδόςεισ άκκουλα. 3 ΠΑΠΑΔΘΜ ΘΣΡΙΟΤ, Γ. (2008), «Η Συνταγματικι Εγγφθςθ του Κοινοτικοφ Κεκτθμζνου», ςτο Μ ΑΡΑΒΕΓΙΑ, Ν. (επιμζλεια ), «Η Ελλάδα ςτθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ. Παρελκόν, Παρόν, Μ ζλλον», Ακινα: εκδόςεισ Θεμζλιο. 10

11 δηαρείξηζε πνπ έρεη επηιεγεί ζηε ρψξα καο γηα ηε κεηαθνξά ησλ νδεγηψλ ζηελ εζληθή λνκνζεζία, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο λέεο δηνηθεηηθέο θαη νξγαλσζηαθέο δηαζηάζεηο πνπ έρνπλ πξνθξηζεί γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο δηαδηθαζίαο ελζσκάησζεο, θαζψο θαη ε απνηίκεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηνπο αλαθνξηθά κε ηελ ηππηθή ελζσκ άησζε θαη ηελ νπζηαζηηθή εθαξκνγή ησλ νδεγηψλ. Σέινο, γίλεηαη κηα αλαθνξά ζε θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ. πνπ ζεκείσζαλ πξφνδν ζηνλ ηνκέα ηεο ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ, ζε κηα αλαδήηεζε ελφο «ηδαληθνχ» δηνηθεηηθνχ κνληέινπ, πνπ ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη ην θιεηδί ηεο επηηπρίαο ζην ελ ιφγσ δήηεκα. Μεζνδνινγηθά, ε εξγαζία ζηεξίρηεθε ζηελ επηζθφπεζε ηεο ζρεηηθήο ειιεληθήο θαη μελφγισζζεο βηβιηνγξαθίαο, ζε έξεπλα ζην δηαδίθηπν, ζηελ αλάιπζε ηνπ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ ζε εζληθφ θαη ελσζηαθφ επίπεδν, ζηε κειέηε ησλ ζρεηηθψ λ αλαθνηλψζεσλ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θαη ησλ απνθάζεσλ ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, θαζψο θαη ζηε δηελέξγεηα ζπλεληεχμεσλ κε ηηο θ.θ. Ναλά Γαθλίνπ θαη Καηεξίλα ακψλε Ράληνπ. Σέινο, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε εξγαζία ζηεξίδεηαη ζε ζηνηρεία πνπ είραλ δεκνζηνπνηεζεί απφ ηα ελσζηαθά φξγαλα θαη ηηο ειιεληθέο αξρέο έσο ηελ 25 ε επηεκβξίνπ Σο Δνυζιακό Γίκαιο 2.1. Τπεποσή Δνυζιακού Γικαίος ένα νηι Δθνικήρ Έννομηρ Σάξηρ Οη ηδξπηηθέο πλζήθεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο απνηέιεζαλ ηε βάζε κηαο μερσξηζηήο θαη «ηδηαίηεξεο» έλλνκεο ηάμεο, ηεο ελσζηαθήο έλλνκεο ηάμεο, ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ απηνλνκία θαη αλεμαξηεζία έλαληη ησλ θξαηψλ κειψλ. Ζ πξνβιεκαηηθή ηεο δηακφξθσζεο ελφο ελσζηαθνχ πληάγκαηνο, δελ είλαη θαηλφκελν ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ, νχηε ζπλέπεηα ηεο έληαζεο κε ηελ νπνία ην ελσζηαθφ δίθαην ξπζκίδεη ηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή πξαγκαηηθφηεηα. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ν ελσζηαθφο δηθαζηήο επηρείξεζε ηελ εμαζθάιηζε ηεο απηνλνκίαο ηεο ελσζηαθήο έλλνκεο 11

12 ηάμεο έλαληη ηνπ ραξαθηήξα πξάμεσλ δηεζλνχο δηθαίνπ πνπ είραλ νη πλζήθεο, παξαπέκπνληαο ζηελ ηδέα ελφο θνηλνηηθνχ πληάγκαηνο ήδε απφ ην , φηαλ ν γεληθφο εηζαγγειέαο, Mayrice Lagrange, αλαγλψξηζε φηη ε ΔΚΑΥ, «ηεο νπνίαο ηελ εθαξκνγή έρεη σο απνζηνιή λα εμαζθαιίζεη ην Δηθαζηήξην, αλ θαη ζπλήθζε θαηά ηνλ ηύπν ησλ ηδξπηηθώλ Σπλζεθώλ θαη είλαη αλακθηζβήηεηα κία από απηέο, είλαη όκσο ζπγρξόλσο, από άπνςε νπζηαζηηθή, ν ζπληαγκαηηθόο ράξηεο ηεο Κνηλόηεηαο, νη δε θαλόλεο δη θαίνπ πνπ πεγάδνπλ από απηήλ απνηεινύλ ην εζσηεξηθό δίθαην απηήο ηεο Κνηλόηεηαο». 5 χκθσλα κε ηελ αξρή ηεο ππεξνρήο, ην επξσπατθφ δίθαην ππεξηζρχεη ησλ εζληθψλ δηθαίσλ ησλ θξαηψλ κειψλ, ελψ ηζρχεη γηα φιεο ηηο επξσπατθέο πξάμεηο πνπ έρνπλ δεζκεπηηθή ηζρχ, ζπληζηψληαο ζεκειηψδε αξρή ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ. Σελ αξρή ηεο ππεξνρήο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ έλαληη ηεο εζσηεξηθήο έλλνκεο ηάμεο ησλ θξαηψλ κειψλ ζηνηρεηνζέηεζε πνιχ λσξίο ζηελ ηζηνξία ηεο επξσπατθήο ελνπνίεζεο ην Γηθαζηήξην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΓΔΔ), κε ηελ ππφζεζε Costa καηά ENEL 6, ε νπνία απνηειεί νξφζεκν ζηελ εμέιημε ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. ηελ ελ ιφγσ απφθαζε, ην Γηθαζηήξην, ζηεξηδφκελν πεξηζζφηεξν ζηελ «νηθνλνκία ησλ ηδξπηηθψλ πλζεθψλ θαη ιηγφηεξν ζην γξάκκα ηνπο», 7 απεθάλζε φηη ε πλζήθε ηεο ΔΟΚ, αληίζεηα κε φ,ηη ζπκβαίλεη κε ηηο δηεζλείο ζπλζήθεο, δεκηνχξγεζε κηα δηθή ηεο έλλνκε ηάμε γηα απεξηφξηζην ρξφλν. Ζ απηφλνκε απηή έλλνκε ηάμε δηαζέηεη δηθά ηεο φξγαλα, δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα, ηθαλφηεηα δηθαίνπ θαη γλήζηα θπξηαξρηθά δηθαηψκαηα, φπσο έρνπλ πξνθχςεη απφ ηελ εζειεκέλε κεηαβίβαζε θπξηαξρηθψλ δηθαησκάησλ απφ ηα θξάηε - κέιε πξνο ηελ Έλσζε. Μέζα απφ απηή ηε δηαδηθαζία, δεκηνπξγήζεθε έλα λέν ζψκα δηθαίνπ πνπ απνξξέεη απφ ηα επξσπατθά ζεζκηθά φξγαλα, ελζσκαηψλεηαη ζ ηα λνκηθά ζπζηήκαηα ησλ θξαηψλ κειψλ θαη είλαη δεζκεπηηθφ ηφζν γηα ηνπο Δπξσπαίνπο πνιίηεο φζν θαη γηα ηα ίδηα ηα θξάηε - κέιε. Σν ΓΔΔ θαηαιήγεη ζην ζπκπέξαζκα φηη θακία δηάηαμε, νπνηαζδήπνηε κνξθήο, ηνπ εζσηεξηθνχ δηθαίνπ, δελ κπνξεί λα αληηηαρζεί ζην ελσζηαθφ δίθαην, ιφγσ ηνπ φηη απνξξέεη απφ απηφλνκε πεγή δηθαίνπ, επηιέγνληαο κε 4 ΑΧΠΕΚΙΔΟΤ, Ε., ΣΑΓΚΟ, Π. (2000), «Δίκαιο των Ευρωπαϊκών Κοινοτιτων και τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ», Θεςςαλονίκθ: εκδόςεισ άκκουλα, ς ΔΕΕ, υπόκεςθ 8/55, Fedechar / Ανϊτατθσ αρχισ τθσ ΕΚΑΧ, , υλλογι , ς ΔΕΕ, υπόκεςθ 6/64, Costa κατά ENEL, , υλλογι , ς ΚΑΝΔΑΜ Θ, Ν. (1997), «Ευρωπαϊκό Δίκαιο», Ακινα: εκδόςεισ άκκουλα. 12

13 απηφλ ηνλ ηξφπν κηα απηναλαθνξηθή ζεκειίσζε ηεο ππεξνρήο ηνπ. 8 Καηά ζπλέπεηα, δεδνκέλνπ φηη ην ΓΔΔ δέρεηαη ηελ απόλςηη 9 ππεξίζρπζε ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, ππεξνρή έλαληη ηνπ εζληθνχ δηθαίνπ δηεθδηθεί ηφζν ην πξσηνγελέο δίθαην φζν θαη νη θαλφλεο ηνπ δεπηεξνγελνχο δηθαίνπ, εθφζνλ παξάγνπλ έλλνκα απνηειέζκαηα. Δπηπιένλ, ζε φ,ηη αθνξά ηελ πξνβιεκαηηθή ηεο ππεξίζρπζεο ή κε ηνπ δηθαίνπ ηεο Δ.Δ. έλαληη αληίζεησλ ξπζκίζεσλ ηνπ πληάγκαηνο, ζηελ ππφζεζε Costa θαηά ENEL ην Γηθαζηήξην δέρζεθε φηη θακία, νπνηαζδήπνηε κνξθήο δηάηαμε ηνπ εζσηεξηθνχ δηθαίνπ δελ κπνξεί λα ππεξηζρχζεη ηνπ δηθαίνπ πνπ δεκηνχξγεζε ε πλζήθε. Καζψο ην επξσπατθφ δίθαην ππεξέρεη ηνπ εζληθνχ δηθαίνπ, ε αξρή ηεο ππεξν ρήο εγγπάηαη, κε απηφλ ηνλ ηξφπν, ηελ νκνηφκνξθε πξνζηαζία ησλ πνιηηψλ απφ ην επξσπατθφ δίθαην, ε νπνία εμαζθαιίδεηαη ζε φιε ηελ επηθξάηεηα ηεο ΔΔ. Πεξαηηέξσ, ζηελ ππφζεζε Simmenthal 10 ην ΓΔΔ ππνζηήξημε φηη, ζχκθσλα κε ηελ αξρή ηεο ππεξνρήο, νη εζληθέο δηαηάμεηο πνπ έξρνληαη ζε ζχγθξνπζε κε ελσζηαθέο, θαζίζηαληαη απηνκάησο αλεθάξκνζηεο, ελψ παξάιιεια απνθιείεηαη ε εθ κέξνπο ησλ θξαηψλ κειψλ έγθπξε πηνζέηεζε λέσλ εζληθψλ κέηξσλ, ζην βαζκφ πνπ απηά είλαη αζπκβίβαζηα κε κέηξα πνπ ιακβάλνπλ ηα φξγαλα ηεο Έ λσζεο. ηε ζπλέρεηα, ην ΓΔΔ εμαθνινχζεζε λα λνκνινγεί ππέξ ηεο ππεξνρήο θαη απηνλνκίαο απηήο ηεο «επηθξάηεηαο δηθαίνπ» 11 θαη ζε επφκελεο ππνζέζεηο. ηελ ππφζεζε Les Verts, ηνλίδεη ηελ χπαξμε κηαο μερσξηζηήο θαη απηνηεινχο έλλνκεο ηάμεο, κηαο πξαγκαηηθήο «θνηλόηεηαο δηθαίνπ» 12, ελψ ραξαθηεξίδεη ηε πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα σο κνξθή πληάγκαηνο ηεο θνηλνηηθήο έλλν κεο ηάμεο. πγθεθξηκέλα, ην Γηθαζηήξην αλαθέξεη: «Τα νπζηώδε ραξαθηεξηζηηθά απηήο ηεο θνηλνηηθήο έλλνκεο ηάμεο είλαη εηδηθόηεξα ε ππεξνρή ηεο έλαληη ησλ δηθαίσλ ησλ θξαηώλ κειώλ θαζώο θαη ην άκεζν 8 Είναι χαρακτθριςτικό ότι το Δ ΕΕ δεν επιχείρθςε οποιαδιποτε προςφυγι ςε διατάξεισ εκνικοφ δικ αίου προκειμζνου να κεμελιϊςει τθν υπεροχι του ενωςιακοφ δικαίου, κακϊσ θ υπεροχι αυτι είναι απόρροια τθσ ίδιασ τθσ φφςθσ του, αλλά και του ιδιόμορφου χαρακτιρα τθ σ Ζνωςθσ. Επιπλζον, αποφεφγεται, με αυτόν τον τρόπο, οποιαδιποτε εξομοίωςθ με το παραδοςιακό διεκνζσ δίκαιο. Βλ. ΑΧΠ ΕΚΙΔΟΤ, Ε., ΣΑΓΚΟ, Π. (2000), ό.π., ς el.htm 10 Βλ. απόφαςθ ΔΕΚ 106/ Φράςθ δανειςμζνθ από το Μ ΑΝΙΣΑΚΘ, Α., «Εκχώρθςθ αρμοδιοτιτων ςτθν Ε.Ε. και επιφφλαξθ κυριαρχίασ κατά το άρκρο 28, παρ. 2 και 3 Σ», law-constitution.web.auth.gr/manitakis. 12 Όπωσ τθν ζχει χαρακτθρίςει το Δικ αςτιριο για πρϊτθ φορά ςτθν υπόκεςθ Les Verts κατά Κοινοβουλίου, υλλογι 1988, ς

14 απνηέιεζκα κηαο ζεηξάο δηαηάμεσλ νη νπνίεο εθαξκόδνληαη ηόζν ζηα ίδηα ηα θξάηε κέιε όζν θαη ζηνπο πνιίηεο ηνπο». 13 Δπηπιένλ, ζηελ πξφζθαηε ππφζεζε Kadi θαη Al Barakaat 14, ν ελσζηαθφο δηθαζηήο επηβεβαηψλεη ηελ ππεξνρή ηνπ δηθαίνπ ηεο Δ.Δ. χκθσλα κε απηήλ, ζηελ απφθαζε Van Gend en Loos 15 δηαθεξχζζεηαη ε απηνηέιεηα ηεο ελσζηαθήο έλλνκεο ηάμεο. Σν Γηθαζηήξην ππελζχκηζε ηε ζεζκηθή θχζε ηεο Κνηλφηεηαο σο «θνηλόηεηαο δηθαίνπ», ε νπνία είλαη εμνπιηζκέλε κε έλα «βαζηθό Καηαζηαηηθό Φάξηε» (ηε πλζήθε ΔΚ) θαη δηαζέηεη έλα πιήξεο ζχζηεκα έλδηθσλ κέζσλ θαη δηαδηθαζηψλ πνπ δηαζθαιίδνπλ ηνλ έιεγρν λνκηκφ ηεηαο ησλ πξάμεσλ ησλ θνηλνηηθψλ νξγάλσλ. ηελ ελ ιφγσ ππφζεζε, ππελζχκηζε φηη ε αξκνδηφηεηά ηνπ λα δηαζθαιίδεη ηελ απηνλνκία ηνπ θνηλνηηθνχ λνκηθνχ ζπζηήκαηνο, βάζεη ηνπ άξζξνπ 220 ΔΚ, ζπληζηά ζεκέιην ιίζν ηεο Έλσζεο θαη δελ είλαη ζε θακία πεξίπησζε δπλαηφ απηή λα ζίγεηαη απφ κηα δηεζλή ζπκθσλία. 16 Σέινο, αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζηελ ςπ απιθμ. 17 δήλυζη, πνπ πξνζάπηεηαη ζηε ςνθήκη ηηρ Λιζζαβόναρ αλαθέξεηαη φηη «Η Δηάζθεςε ππελζπκίδεη όηη, ζύκθσλα κε ηελ πάγηα λνκνινγία ηνπ Δηθαζηεξίνπ ηεο Επξσπατθήο Έλσζεο, νη Σπλζήθεο θαη ην δίθαην πνπ ζεζπίδεηαη από ηελ Έλσζε βάζεη ησλ Σπλζεθώλ ππεξηζρύνπλ ηνπ δ ηθαίνπ ησλ θξαηώλ κειώλ, ππό ηνπο όξνπο πνπ νξίδνληαη ζηελ ελ ιόγσ λνκνινγία ( ) ζπλάγεηαη όηη, εθόζνλ ην δίθαην πνπ γελλήζεθε από ηελ Σπλζήθε απνξξέεη από απηόλνκε πεγή δηθαίνπ, δελ είλαη δπλαηόλ, ιόγσ ηνπ ηδηόκνξθνπ πξσηόηππνπ ραξαθηήξα ηνπ, λα ηνπ αληηηά ζζεηαη νπνηνδήπνηε εζσηεξηθό λνκνζεηηθό θείκελν, ρσξίο λα ράλεη ηνλ θνηλνηηθό ηνπ ραξαθηήξα θαη ρσξίο λα δηαθπβεύεηαη ε λνκηθή βάζε ηεο ίδηαο ηεο θνηλόηεηαο». Ωζηφζν, ε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε απνθεχγεη ηε ξεηή αλαθνξά ζηελ ππεξνρή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ ζε ζρέζε κε ην εζληθφ, δηαηχπσζε πνπ είρε επηιεγεί ζηελ πεξίπησζε ηεο 13 ΔΕΕ, υπόκεςθ 190/84, Les Verts κατά Κοινοβουλίου, υλλογι 1988, ςελ ΠΕΚ, απόφαςθ τθσ , υπόκεςθ Yusuf και Al Barakaat International Foundation κατά υμβουλίου, Σ-306/01, υλλογι 2005, ς.ιι-3533, και ΠΕΚ, απόφαςθ τθσ , υπόκεςθ Kadi κατά υμβουλίου και Επιτροπισ, Σ-315/01, υλλογι 2005, ς.ιι ΔΕΕ, υπόκεςθ 26/62, Van Gend en Loos, υλλογι , ς.861. ε αυτιν το ΔΕΚ ζκρινε ότι θ Κοινότθτα αποτελεί νζα ζννομθ τάξθ διεκνοφσ δικαίου, υπζρ τθσ οποίασ τα κράτθ μζλθ περιόριςαν τα κυριαρχικά τουσ δικαιϊματα, ςε περιοριςμζνουσ ζςτω τομείσ. 16 Σο ΔΕΕ δζχτθκε τθν υπεροχι του ενωςιακοφ δικαίου ζναντι του εκνικοφ και ςτθν περίπτωςθ που οι ενωςιακζσ διατάξεισ πθγάηουν από διεκνείσ ςυνκικεσ (βλ. υπόκεςθ Rati 148/78 και υπόκεςθ Bresciani 87/75). 14

15 Δπξσπατθήο πληαγκαηηθήο πλζήθεο 17, ε νπνία ηειηθά δελ επηθπξψζεθε απφ ηα θξάηε κέιε. Ζ εγθαηάιεηςε ηεο ζαθνχο δηαηχπσζεο θαη ε επηινγή ηεο απιήο κλείαο ζηε λνκνινγία ηνπ ΓΔΔ απνθαιχπηεη ηελ πξνζπάζεηα ησλ ζπληαθηψλ ηεο πλζήθεο ηεο Ληζαβφλαο λα θαζεζπράζνπλ ηνπο θφβνπο εθείλσλ πνπ δελ ήζειαλ κηα Δπξψπε ππεξ θξάηνο. Δίλαη, άιισζηε, ραξαθηεξηζηηθφ φηη ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο αθνινχζεζε κηα πην κεηξηνπαζή ζηάζε ππφ ηνλ θφβν ελφο δεχηεξ νπ λαπαγίνπ (κεηά ηελ απφξξηςε ηεο Δπξσπατθήο πληαγκαηηθήο πλζήθεο) θαη αληί ηεο ξεηήο αλαθνξάο ζηελ ππεξνρή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, αθνινχζεζε ηε ζαθψο «επηφηεξε» κέζνδν ηεο επηζχλαςεο ηεο δήισζεο 17 ηε ο Γ ηαθπβεξλεηηθήο Γηάζθεςεο «ζρεηηθά κε ηελ ππεξνρή» Η ζηάζη ηυν εθνικών δικαζηηπίυν Ζ ζρέζε ηνπ δηθαίνπ ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ηδίσο ησλ πληαγκάησλ ηνπο κε ην ελσζηαθφ δίθαην, πξσηνγελέο θαη παξάγσγν, απαζρφιεζε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 60 ηα δηθαζηήξηα ησλ θξαηψλ - κειψλ. Ζ ππνδνρή θαη ε απηνλνκία ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ γίλνληαη ζε γεληθέο γξακκέο απνδεθηέο απφ ηα δηθαζηήξηα ησλ θξαηψλ κειψλ 18, ρσξίο, σζηφζν, ε ζεσξεηηθή ζεκειίσζε ηεο ππεξνρήο απηήο λα αθνινπζεί ηελ επηρεηξεκαηνινγία ηνπ ΓΔΔ. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη, ζχκθσλα κε ηνλ Δ. Βεληδέιν, «ε απηναλαθνξηθή ζεκειίσζε ηεο ππεξνρήο ηνπ ελσζηαθνύ δηθαίνπ δελ έγηλε δεθηή από ηα εζληθά δηθαζηήξηα αθόκε θαη εθείλσλ ησλ θξαηώλ -κειώλ, πνπ δηέπνληαη από ηε «κνληζηηθή» παξάδνζε, ζύκθσλα κε ηελ νπνία νη θαλόλεο ηνπ δηεζλνύο δηθαίνπ ηζρύνπλ απηνκάησο ζην πιαίζην κηαο εληαίαο δηεζλνύο θαη εζληθήο έλλνκεο ηάμεο κε ζπλερή ππξακηδνεηδή δηάξζξσζε. Τα ζπληαγκαηηθά ή αλώηαηα δηθαζηήξηα ησλ θξαηώλ -κειώλ ππήγαγαλ ζε πξώηε θάζε ην θνηλνηηθό δίθαην ζε έιεγρν κε θξηηήξην ην εζληθό ηνπο Σύληαγκα θαη θπξί σο ην επίπεδν πξνζηαζίαο ησλ ζεκειησδώλ δηθαησκάησλ» Θ Ευρωπαϊκι υνταγμ ατικι υνκικθ όριηε ότι «το φνταγμα και οι κανόνεσ δικαίου που κεςπίηονται από τα κεςμικά όργανα τθσ Ζνωςθσ ςτο πλ αίςιο τθσ άςκθςθσ των αρμοδιοτιτων που τθσ απονζμονται, υπεριςχφουν του δικαίου των κρατϊν μελϊν». 18 Θ παροφςα ενότθτα βαςίηεται ςτο ΑΧΠΕΚΙΔΟΤ, Ε., ΣΑΓΚΟ, Π. (2000), ό.π., ς ΒΕΝΙΗΕΛΟ, Ε. (27/3/2005), «Θ ςχζςθ Ευρωπαϊκοφ και Εκνικοφ υντάγμ ατοσ», εφθμερίδα Σο Βιμα, Κωδικόσ Άρκρου Β14424Β

16 Γη απηφλ ην ιφγν, ζηελ πεξίπησζε ηεο αληίζεζεο ελσζηαθνχ θαλφλα δεπηεξνγελνχο δηθαίνπ πξνο εζληθφ χληαγκα, δηαπηζηψζεθαλ απφ πιεπξάο αλψηαησλ δηθαζηεξίσλ ησλ θξαηψλ κειψλ ζεκαληηθέο αληηδξάζεηο ζην δήηεκα ηεο ππεξνρήο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. Γηα πξψηε θνξά, ην 1974, ην γεξκαληθφ Οκνζπνλδηαθφ πληαγκαηηθφ Γηθαζηήξην (Bundesverfassungsgericht) ζεψξεζε δπλαηφ ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο ππεξνρήο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, επηθαινχκελν ηελ έιιεηςε ελφο θαηαιφγνπ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ζην δίθαην ηεο Δ.Δ. Τπνζηήξημε, παξάιιεια, φηη δχλαηαη λα πξνρσξήζεη αθφκε θαη ζε έιεγρν ζπληαγκαηηθφηεηαο ελσζηαθνχ θαλφλα, θξίλνληάο ηνλ κε βάζε ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα, φπσο πξνζηαηεχνληαη ζηε γεξκαληθή έλλνκε ηάμε. 20 Ωζηφζν, ην ΓΔΔ, κε αθνξκή πξνδηθαζηηθφ εξψηεκα γεξκαληθνχ δηθαζηεξίνπ, είρε ήδε πξνιάβεη λα ηνλίζεη φηη ε πξνζθπγή ζε θαλφλεο ηνπ εζληθνχ δηθαίνπ γηα ηελ εθηίκεζε ηνπ θχξνπο πξάμεσλ ηεο Έλσζεο ζα έζηγε ηελ ελφηεηα θαη απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. Παξά ηε ζηξνθή πνπ ζεκεηψζεθε ζηε λνκνινγία ηνπ γεξκαληθνχ Οκνζπνλδηαθνχ Γηθαζηεξίνπ, ην δήηεκα απηφ δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί νξηζηηθά δηεπζεηεκέλν. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ην γεξκαληθφ πληαγκαηηθφ Γηθαζηήξην ππνζηεξίδεη φηη ζε ζέκαηα ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ηζρχεη ζηε ρψξα φ,ηη γηα ηηο δηεζλείο ζπλζήθεο, ελψ δηαθεξχζζεη φηη πξάμεηο ησλ νξγάλσλ ηεο Δ.Δ. πνπ δελ θαιχπηνληαη απφ ην γεξκαληθφ θπξσηηθφ ηεο πλζήθεο ή ησλ αλαζεσξεηηθψλ πξάμεσλ λφκν, δε ζα ζεσξνχληαη δεζκεπηηθέο ζηε γεξκαληθή επηθξάηεηα. 21 Ωζηφζν, ζηε ζπλέρεηα, δηακνξθψζεθε έλα λέν πιαίζην αλαθνξάο βαζηζκέλν ζηελ αξρή ηνπ ακνηβαίνπ ζεβαζκνχ θαη ηνπ αιιεινεπεξεαζκνχ κεηαμχ ησλ δχν ελλφκσλ ηάμεσλ. Με ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, πνιιά δηθαζηήξηα θξαηψλ κειψλ πηνζέηεζαλ κηα ζηάζε ζαθψο πην θηιν ελσζηαθή, απνδερφκελα ηελ απηνλνκία θαη ππεξνρή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, ζπλδξάκνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ζην εγρείξεκα ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθή ε απφθαζε ηνπ γαιιηθνχ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο ζηελ ππφζεζε NICOLO, κε ηελ νπνία ην αλψηαην δηθαζηήξην ηεο ρψξαο δέρηεθε ηελ ππεξνρή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ έλαληη κεηαγελέζηεξσλ εζληθψλ λφκσλ. Σν γαιιηθφ πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο γηα πξψηε θνξά πξνέβε ζε έιεγρν ηνπ εζληθνχ 20 BVerfG, , BVerfG , απόφαςθ γνωςτι και ωσ Solange I. 21 BVerfG, , BVerfG , μεταφραςμζνθ ςτα ελλθνικά, ςτο περιοδικό ΕΕΕυρΔ

17 λφκνπ κε θξηηήξην ηε πλζήθε, παξακεξίδνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν πάγηεο αξρέο ηνπ ζρεηηθά κε ην απαξαβίαζην ησλ γαιιηθψλ λφκσλ. 22 Απφ ην ζχλνιν ηεο λνκνινγίαο ηνπ ΓΔΔ γηα ηηο ζρέζεηο ελσζηαθνχ θαη εζληθνχ δηθαίνπ, ηε ζζελαξφηεξε αληίδξαζε ζπλάληεζε ε άπνςή ηνπ φηη θαη νη νδεγίεο αλαπηχζζνπλ ππφ φξνπο άκεζα απνηειέζκαηα. Σν 1978, ην γ αιιηθφ πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο, ζηελ ππφζεζε Cohn Bendit, ππνζηήξημε φηη «όπσο ζαθώο ζπλάγεηαη από ηε δηαηύπσζε ηνπ άξζξνπ 189 ΣπλζΕΟΚ, κηα νδεγία δελ κπνξεί ζε θακία πεξίπησζε λα έρεη άκεζε ηζρύ». 23 Αληίζηνηρεο επηθπιάμεηο δηαηχπσζε θαη ην γεξκαληθφ Οκνζπνλδηαθφ Φνξνινγηθφ Γηθαζηήξην. 24 ε φ,ηη αθνξά ηε ζηάζε ησλ ειιεληθψλ δηθαζηεξίσλ, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη, παξά ηελ πξνζπάζεηα πνπ ππέδεημαλ λα ππνδερηνχλ ρσξίο ζπγθξνχζεηο θαη πξνβιήκαηα ηελ ππεξνρή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, νη απνθάζεηο ηνπο είλαη ζπρλ ά αληηθαηηθέο, δελ παξνπζηάδνπλ εληαίεο ιχζεηο νχηε σο πξνο ηε ζεκειίσζε ηεο ππεξνρήο ηνπ δηθαίνπ ηεο Δ.Δ. 25 νχηε σο πξνο ην εχξνο ηεο ππεξνρήο απηήο. Έηζη, θάπνηεο δηθαζηηθέο απνθάζεηο απνδίδνπλ ζην ελσζηαθφ δίθαην ππεξζπληαγκαηηθή ηζρχ 26, ελψ νξηζκέλεο πηνζεηνχλ ηελ άπνςε φηη ην δίθαην ηεο Δ.Δ. ππεξηζρχεη θάζε άιιεο, θαηψηεξεο ηνπ πληάγκαηνο δηάηαμεο ηνπ εζληθνχ δηθαίνπ Conseil d Etat, , μεταφραςμζνθ ςτα ελλθνικά ςτο περιοδικό ΕΕΕυρΔ Conseil d Etat, , Recueil Dalloz Bundesfinanzhof, , EuR Θ κεμελίωςθ τθσ υπεροχισ του ενωςιακοφ δικαίου ςτθρίηεται τισ περιςςότερεσ φορζσ ςε διατάξεισ του υντάγματοσ (άρκρο 28, 28, παρ 1, 28, παρ. 2, π.χ. ΕφΑκ 2753/1987, ΠΠρΑκ 9099/1994, τε 3312/1989), ενϊ πολφ λίγεσ είναι οι περιπτϊςεισ κεμελίωςθσ τθσ υπεροχισ ςε αμιγϊσ ενωςιακ ά κριτιρια (π.χ. ΔΠρΑκ 12912/1987). 26 Π.χ. ΕφΑκ. 9162/1992, ΕλλΔνθ , τε 249/1997, ΔΕΕ Π.χ. Ολ τε 815/1984, ΝοΒ , Ολ τε 2152/1986, ΝοΒ , ΠΠρΑκ 9099/1994, ΕΕμπΔ

18 Η ζηάζη ηηρ ελληνικήρ πολιηείαρ, μέζα από ηην ςπόθεζη ηος «βαζικού μεηόσος» Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ζχγθξνπζεο δηάηαμεο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ θαη ηνπ ειιεληθνχ πληάγκαηνο απνηειεί ε γλσζηή ππφζεζε ηνπ «βαζηθνχ κεηφρνπ», ε νπνία απαζρφιεζε επί καθξφλ ηε δεκφζηα ζπδήηεζε, πξνθαιψληαο δηαθσλίεο θαη αληηδηθίεο ζηνπο θφιπνπο ηφζν ηεο πνιηηηθήο φζν θαη ηεο παλεπηζηεκηαθήο θνηλφηεηαο. Ζ ζηάζε ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο, φζν θαη αλ δηαηείλεηαη φηη είλαη ππέξκαρνο ηεο επξσπατθήο ελνπνίεζεο, ζην δήηεκα ηνπ «βαζηθνχ κεηφρνπ» θηλήζεθε γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα ππέξ ηεο άλεπ φξσλ ππνζηήξημεο ηεο ππεξνρήο ησλ δηαηάμεσλ ηνπ πληάγκαηνο έλαληη ηνπ δηθαίνπ ηεο Έλσζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηε πληαγκαηηθή Αλαζεψξεζε ηνπ 2001, θαζηεξψζεθε ην άξζξν 14, παξ. 9 ηνπ πληάγκαηνο, ην νπνίν πξνβιέπεη ιεπηνκεξείο δηαηάμεηο, νη νπνίεο ξπζκίδνπλ ην αζπκβίβαζην φζσλ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην ρψξν ησλ Μέζσλ Μαδηθήο Δλεκέξσζεο αθελφο θαη φζσλ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηηο δεκφζηεο ζπκβάζεηο αθεηέξνπ. 28 Ζ ελ ιφγσ δηάηαμε, θαζψο θαη νη εθηειεζηηθνί απηήο λ. 3021/2002 θαη 3310/2004, 29 έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ην επξσπατθφ δίθαην θαη, ζπγθεθξηκέλα, κε ηηο γεληθέο αξρέο ηεο νηθνλνκηθήο ειεπζεξίαο πνπ δηέπνπλ ηηο Δπξσπατθέο πλζήθεο θαη ηηο νδεγίεο πεξί δεκνζίσλ ζπκβάζεσλ. 30 Όηαλ ην δήηεκα ήξζε ζην πξνζθήλην, κε ηελ θαηάζεζε πξνο ςήθηζε ζηε Βνπιή ηνπ λ. 3310/2004, ε ηφηε Κπβέξλεζε ηεο ρψξαο επέιεμε αξρηθψο ηελ ηαθηηθή ηεο ππεξάζπηζεο ησλ δηαηάμεσλ ηνπ πληάγκαηνο έλαληη ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, πξνθαιψληαο ηελ αληίδξαζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, ε νπνία πξνζέθπγε ελψπηνλ ηνπ ΓΔΔ, αλαγθάδνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ηελ Κπβέξλεζε λα απνζχξεη ηνλ εθηειεζηηθφ ηνπ πληάγκαηνο λφκν, πνπ ε ίδηα εηζήγαγε πξνο ςήθηζε ζηε Βνπιή. Σειηθψο, κε ηε 28 ΠΑΠΑΔΘΜ ΘΣΡΙΟΤ, Γ. (2008), ό.π. 29 Πρζπει να ςθμειωκεί ότι οι δφο νόμοι ειςιχκθςαν για ψιφιςθ ςτθ Βουλι από διαφορετικζσ Κυβερνιςεισ, γεγονόσ που μαρτυρά τθ διαχρονικι ςτάςθ τθσ ελλθνικισ πολιτείασ απζναντι ςτο ηιτθμα αυτό. 30 ΚΟΤΣΟ ΤΠΑ ΡΕΓΚΑΚΟΤ, Ε. (2005), «Οι νόμοι περί βαςικοφ μετόχου και θ απόφας θ του ΔΕΚ τθσ ςτθν υπόκεςθ Fabricom», νομικι επικεϊρθςθ Δθμόςιεσ υμβάςεισ, Κρατικζσ Ενιςχφςεισ και Αγορά, βλ. 18

19 ζέζπηζε ηνπ λ. 3414/2005 πεξηήιζαλ νπζηαζηηθά ζε αδξάλεηα νη εγγπήζεηο πνπ πξνβιέπεη ην άξζξν 14, παξ. 9, γηα λα απνθεπρζεί ε ζπγθέληξσζε ζην ίδην πξφζσπν ηδηνηήησλ πνπ είλαη δπλαηφ λα κελ πιεξνχλ ηηο ζπλζήθεο δηαθάλεηαο ζηηο δεκφζηεο ζπκβάζεηο. Παξάιιεια, ην ηδ, ζην πιαίζην δίθεο πνπ εθθίλεζε κηα ηερληθή εηαηξία θαηά ηνπ ειιεληθνχ Γεκνζίνπ, έζεζε πξνδηθαζηηθφ εξψηεκα ελψπηνλ ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ ζρεηηθά κε ηελ αληίζεζε ηνπ άξζξνπ 14, παξ. 9 ηνπ πληάγκαηνο θαη ηνπ εθηειεζηηθνχ απηνχ λ. 3021/2002 κε ην δίθαην ηεο Δ.Δ. Ζ ηειεπηαία πξάμε ζηελ πνιχθξνηε ππφζεζε ηνπ «βαζηθνχ κεηφρνπ» γξάθηεθε ηειηθψο απφ ην Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην, κε ηελ απφθαζε ηεο 16 εο Γεθεκβξίνπ 2008, ε νπνία, απαληψληαο ζην πξνδηθαζηηθφ εξψηεκα ηνπ ηδ, γηα πξψηε θνξά ζηελ εμεληάρξνλε λνκνινγία ηνπ ΓΔΔ κε ηφζν θαηεγνξεκαηηθφ ηξφπν δηέγλσζε ηελ αληίζεζε ζπληαγκαηηθψλ θαλφλσλ ελφο θξάηνπο κέινπο ηεο Δ.Δ. πξνο ην ελσζηαθφ δίθαην Γιάπθπυζη Δνυζιακού Γικαίος Ζ ελσζηαθή έλλνκε ηάμε ππαθνχεη ζε κία ππξακηδνεηδή δηάξζξσζε, ζηελ θνξπθή ηεο νπνίαο βξίζθνληαη νη ηδξπηηθέο θαη ηξνπνπνηεηηθέο απηψλ πλζήθεο, επί ησλ νπνίσλ δνκείηαη ην ζπλνιηθφ δηθαηηθφ ζχζηεκα. Δμ απηνχ ηνπ ιφγνπ νη ηδξπηηθέο πλζήθεο απνθηνχλ «ζπληαγκαηηθή πνηόηεηα». 32 ηε ζπλέρεηα ηνπ ελσζηαθνχ δηθαηηθνχ νηθνδνκήκαηνο βξίζθεηαη ην δεπηεξνγελέο δίθαην, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηνπο θαλνληζκνχο, ηηο νδεγίεο, ηηο απνθάζεηο, ηηο ζπζηάζεηο θαη ηηο γλψκεο. 33 Οη ηξεηο πξψηεο πξάμεηο είλαη δεζκεπηηθέο θαη ππφθεηληαη ζηνλ έιεγρν ηνπ ελσζηαθνχ δηθαζηή, ελψ νη δχν ηειεπηαίεο δελ έρνπλ δεζκεπηηθφ ραξαθηήξα. Ο θαλνληζκφο ραξαθηεξίδεηαη απφ γεληθή θαη άκεζε ηζρχ, αιιά θαη θαζνιηθή δεζκεπηηθφηεηα. ε φ,ηη αθνξά ηελ εθηέιεζε ηνπ θαλνληζκνχ, ηα κέηξα πνπ ιακβάλνληαη 31 ΣΑΓΚΟ, Π. ( ), «Η επιςτροφι ςτο προςκινιο του βαςικοφ μετόχου», εφθμερίδα Σο Βιμα. 32 ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΘ, Δ. (2007), «Ειςαγωγι ςτο Ευρωπαϊκό Δίκαιο», Ακινα: εκδόςεισ άκκουλα. 33 Σο άρκρο 288 ΛΕΕ προβλζπει ότι «για τθν άςκθςθ των αρμοδιοτιτων τθσ Ζνωςθσ, τα κεςμικά όργανα κεςπίηουν κανονιςμοφσ, οδθγίεσ, αποφάςεισ, ςυςτάςεισ και γνϊμεσ». 19

20 απφ ηα θξάηε κέιε πεξηιακβάλνπλ ζπλήζσο θαηάξ γεζε ή ηξνπνπνίεζε αληίζεησλ πξνο ηελ ελσζηαθή ξχζκηζε δηαηάμεσλ, αλάζεζε λέσλ αξκνδηνηήησλ ζε ππεξεζίεο, ζχζηαζε θνξέσλ, ζέζπηζε δηαδηθαζηψλ επηβνιήο δηνηθεηηθψλ ή πνηληθψλ θπξψζεσλ. Γελ επηηξέπεηαη, φκσο επαλάιεςε ηεο ξχζκηζεο ηνπ θαλνληζκνχ, γηαηί απηφ ζα αιινίσλε ην άξζξν 288 ΛΔΔ. 34 Σν ελδηαθέξνλ επηθεληξψλεηαη ζηελ πεξίπησζε ηεο νδεγίαο, θαζψο απηή ραξαθηεξίδεηαη «από αιιεινζπκπιήξσζε θαη δηάδξαζε κεηαμύ ελσζηαθήο θαη εζ ληθήο έλλνκεο ηάμεο». 35 ε αληίζεζε κε ηνλ θαλνληζκφ, ν νπνίνο ραξαθηεξίδεηαη απφ γεληθή θαη άκεζε ηζρχ, αιιά θαη θαζνιηθή δεζκεπηηθφηεηα, ζηελ πεξίπησζε ηεο νδεγίαο, η α θξάηε κέιε νθείινπλ λα ηελ ελζσκαηψζνπλ ζηελ εζσηεξηθή έλλνκε ηάμε ηνπο, πξνζαξκφδνληαο ηε λνκνζεζία ηνπο, εληφο πξνβιεπφκελεο πξνζεζκίαο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ν εζληθφο λνκνζέηεο κεηαηξέπεηαη θαη νπζία ζε «εθηειεζηηθό όξγαλν κηαο θνηλνηηθήο επηηαγήο». 36 Ζ νδεγία δεζκεχεη ηα θξάηε κέιε φζνλ αθνξά ην επηδησθφκελν απνηέιεζκα, αιιά αθήλεη ηελ επηινγή ηνπ ηχπνπ θαη ησλ κέζσλ ζηελ αξκνδηφηεηα ησλ εζληθψλ αξρψλ. 37 Γη απηφ ην ιφγν, ζπγθεληξψλεη θαη ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ, θαζψο ε αλάγθε παξεκβνιήο ηνπ θξάηνπο κέινπο, αιιά θαη ηα πεξηζψξηα δηαθξηηηθήο επρέξεηαο πνπ ηνπ παξαρσξνχληαη, νδεγνχλ ζπρλά ζε απνθιίζεηο σο πξνο ην απνηέιεζκα, αιιά θαη δηαθνξνπνηήζεηο σο πξνο ην ρξφλν ελζσκάησζεο θαη νπζηαζηηθήο εθαξκνγήο. Σν ελσζηαθφ δίθαην εθαξκφδεηαη απφ ηα φξγαλα ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ, ηα νπνία νθείινπλ λα «δηεπθνιύλνπλ ηελ Κνηλόηεηα ζηελ εθηέιεζε ηεο απνζηνιήο ηεο». 38 Ζ εθαξκνγή ησλ θαλφλσλ ηεο Έλσζεο απφ ηηο δηνηθήζεηο ησλ θξαηψλ κειψλ δηαθξίλεηαη 34 ΔΑΦΝΙ ΟΤ, Ν. (2010), θμειϊςεισ ςτο μάκθμα «Εκνικι Διοίκθςθ και Ευρωπαϊκι Ολοκ λιρωςθ», Εκνικι χολι Δθμόςιασ Διοίκθςθσ. 35 ΣΕΣΑΓΙΩ ΣΘ, Ι., ΠΑΝΑΓΙΩΣΑΚΟ Τ,. (2011), «Η ενςωμάτωςθ του Ευρωπαϊκοφ Κοινοτικοφ Δικαίου ςτο Εςωτερικό Δίκαιο, νομικζσ και διοικθτικζσ διαςτάςεισ. Οι επιλογζσ του Ζλλθνα νομοκζτθ και ο ρόλοσ του Συμβουλίου τθσ Επικρατείασ», εργαςία ςτο μάκθμα Διοίκθςθ και Ευρωπαϊκι Ολοκλιρωςθ, επιβλζποντεσ Ανάργυροσ Παςςάσ, Θεόδωροσ Σςζκοσ. 36 ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΘ, Δ. (2007), ό.π. 37 Άρκρο 189, παρ. 3, υνκ. ΕΟΚ. Βλ. ΔΕΚ, υπόκεςθ 48/75, Royer, ςυλλογι 1976, ς. 497, υπόκεςθ 143/84, Επιτρ. / Δανία, ςυλλογι 1985, ς Άρκρο 10, ΕΚ. 20

21 ζε άκεζε, ζηελ πεξίπησζε θαλφλσλ άκεζεο ηζρχνο (π.ρ. θαλνληζκφο) θαη ζε έκκεζε, ζηελ πεξίπησζε κεηαθνξάο κηαο νδεγίαο ζηελ εζληθή λνκνζεζία ησλ θξαηψλ - κειψλ Η Δνζυμάηυζη ηυν Οδηγιών 3.1. Θευπηηική Πποζέγγιζη ηηρ Δνζυμάηυζηρ ηυν Οδηγιών Οη επξσπατθέο νδεγίεο ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ αλαγθαηφηεηα κεζνιάβεζεο ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ ησλ θξαηψλ κειψλ, νη νπνίεο νθείινπλ λα ηηο ελζσκαηψζνπλ ζηελ εζληθή έλλνκε ηάμε, εληφο νξηζκέλεο πξνζεζκίαο. Ζ ηδηαηηεξφηεηα απηή ησλ νδεγηψλ έρεη απνηειέζεη αληηθείκελν κειέηεο θαη πεδίν ζεσξεηηθψλ αλαδεηήζεσλ εληφο ηεο αθαδεκατθήο θνηλφηεηαο, θαζψ ο νη θαζπζηεξήζεηο ή θαη παξαβάζεηο πνπ παξαηεξνχληαη θαηά ηε δηαδηθαζία ελαξκφληζεο είλαη δπλαηφ λα θινλίζνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ. Δίλαη, άιισζηε, ραξαθηεξηζηηθφ φηη ε αλαπνηειεζκαηηθή, θαζπζηεξεκέλε ή αθφκε θαη ε κε κεηαθνξά ησλ νδεγηψλ ζηελ εζληθή λνκνζεζία ησλ θξαηψλ κειψλ έρεη θξηζεί φηη απνηειεί επηβξαδπληηθφ παξάγνληα ηεο δηαδηθαζίαο επξσπατθήο νινθιήξσζεο, αθφκε θαη ζε ηνκείο ζηνπο νπνίνπο ε ελνπνηεηηθή δηαδηθαζία έρεη πξνρσξήζεη ζε κεγάιν βαζκφ, φπσο ζηελ πε ξίπησζε ηεο Κνηλήο Αγνξάο. 40 Οη παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ ελζσκάησζε ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ είλαη, ζχκθσλα κε ην Γηνλχζε Γεκεηξαθφπνπιν, ζεζκηθνί, πνιηηηθνί θαη νπζηαζηηθνί. πγθεθξηκέλα, έλαο κεγάινο αξηζκφο θεζμικών παξαγφλησλ ηφζν ζε ελσζηαθφ φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν κπνξεί λα αζθήζεη θαζνξηζηηθή επηξξνή θαηά ηε δηαδηθαζία ελαξκφληζεο. Όπσο άιισζηε ηζρπξίδνληαη θαη νη πεξηζζφηεξεο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο αλαθνξηθά κε ηελ εθαξκνγή ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ, ε δηαδηθαζία ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ αξρίδεη θαηά ην ζηάδην δηακφξθσζεο ηεο πνιηηηθήο, ζην νπνίν ιακβάλνληαη θξίζηκεο απνθάζεηο. ε απηφ ην πιαίζην, αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη νη ζπκβηβαζκνί πνπ επηηπγράλνληαη ζε ελσζηαθφ επίπεδν γηα ηελ πηνζέηεζε κηαο νδεγίαο, 39 ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΘ, Δ. (2007), ό.π. 40 Σο παρόν κεφάλαιο βαςίηεται ςτο DIM ITRAKOPOULO S, D. (2001), The transposition of EU Law: Post Decisional Politics and Institutional Autonomy, European Law Journal, vol. 7, no 4 :

22 ζπρλά θαζηζηνχλ ην πεξηερφκελφ ηεο αφξηζην θαη αζαθέο, γεγνλφο πνπ δπζρεξαίλεη ηελ ελζσκάησζή ηεο ζην εζληθφ δίθαην ησλ θξαηψλ κειψλ. Δπηπιένλ, νη εζληθέο πνιηηηθν δηνηθεηηθέο δνκέο, ε επειημία ηνπο, ε θαηαλνκή αξκνδηνηήησλ πνπ αθνινπζείηαη ζε απηέο, ε θαηάξηηζε ησλ ππαιιήισλ είλαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηε δηαδηθαζία ελαξκφληζεο. Παξάιιεια, νη πολιηικοί παξάγνληεο θαζίζηαληαη εμαηξεηηθά θξίζηκνη γηα ηε κεηαθνξά ησλ νδεγηψλ, θαζψο ηα θξάηε κέιε κπνξνχλ λα δηεπθνιχλνπλ, λα θαζπζηεξήζνπλ ή θαη λα ππνλνκεχζνπλ ηε δηαδηθαζία ελζσκάησζεο κηαο νδεγίαο, κέζσ ηεο ιήςεο πνιηηηθψλ απνθάζεσλ ή ηεο άζθεζεο πνιηηηθψλ πηέζεσλ. Σέινο, ε ελαξκφληζε ησλ εζληθψλ λνκνζεζηψλ είλαη δπλαηφ λα επεξεαζηεί θαη απφ οςζιαζηικούρ παξάγνληεο, θαζψο είλαη ζπρλφ ην θαηλφκελν νδεγηψλ κε αζαθέο ή ζχλζεην πεξηερφ κελν, πνπ εηζάγνπλ λένπο λνκηθνχο ή ηερληθνχο φξνπο θαη απαηηνχλ κεηαβνιή ηνπ ππάξρνληνο, πνιπδαίδαινπ λνκηθνχ πιαηζίνπ. Δίλαη, άιισζηε ραξαθηεξηζηηθφο 41 ν ηζρπξηζκφο ηνπ Oliver Treib 42 φηη αλάινγα κε ην ζέκα θαη πεξηερφκελν ηεο νδεγίαο, θαζψο θαη ηε ζεζκηθή, πνιηηηθή, δηνηθεηηθή ηδηαηηεξφηεηα ηνπ θξάηνπο κέινπο ε ελζσκάησζε, σο κηα δπλακηθή δηαδηθαζία, δηακνξθνχκελε απφ κεγάιν αξηζκφ παξαγφλησλ, κπνξεί λα έξζεη αληηκέησπε κε δηαθνξεηηθέο θάζε θνξά δπζθνιίεο. Σν κεγαιχηεξν, σζηφζν, πξφβιεκα απνηειεί ε αλαηκηθή ή θαη αλχπαξθηε παξαθνινχζεζε ηεο δηαδηθαζίαο εθαξκνγήο κηαο νδεγίαο θαη αμηνιφγεζεο απηήο, θαζψο ην γεγνλφο φηη κηα ρψξα εκθαλίδεηαη λα έρεη πνζνηηθά πςεινχο ξπζκνχο ελζσκάησζεο κηαο νδεγίαο, δε ζεκαίλεη φηη απηή εθαξκφδεηαη νξζά, παξάγνληαο ηα πξνζδνθψκελα λνκηθά απνηειέζκαηα. ε απηφ ην πιαίζην, ε Tanja Borzel 43 ππνζηεξίδεη φηη απαηηείηαη ζπγθξηηηθή απνηίκεζε κεηαμχ ησλ ρσξψλ, κε ηε ρξήζε πνηνηηθψλ θξηηεξίσλ, γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο δηαδηθαζίαο ελζσκάησζεο ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ ζηελ εζληθή λνκνζεζία ησλ θξαηψλ κειψλ. ε φ,ηη αθνξά ηνλ ηξφπν ελζσκάησζεο πνπ θάζε θνξά πξνθξίλεηαη, νξηζκέλα θξάηε κέιε επηιέγνπλ ηελ πηζηή αληηγξαθή ηνπ πεξηερνκέλνπ κηαο νδεγίαο ζηελ εζληθή ηνπο λνκνζεζία, κε ηελ πξνζδνθία φηη ηα αφξηζηα ή αληηθξνπφκελα κε ηελ ππάξρνπζα 41 Σο παρόν κεφάλαιο βαςίηεται ςτο ΣΕΣΑΓΙΩΣΘ, Ι., ΠΑΝΑΓΙΩΣΑΚΟΤ,. (2011), ό.π. 42 TREIB, O. (2008), Implementing and complying with EU governance outputs, Living Reviews in European Governance, vol. 3, no BORZEL, T. (2001), Non compliance in the European Union: Pathology or statistical artifact?, Journal of European Public Policy, vol. 8, no 5 :

23 λνκνζεζία ζεκεία ζα απνζαθεληζηνχλ απφ ηελ Δπηηξνπή ή ην Γηθαζηήξην ζε θάπνην ζηάδην θαηά ηελ εθαξκνγή ηεο νδεγίαο. Άιισζηε, πνιινί αθαδεκατθνί αλαγλσξίδνπλ ζπρλά ζηε δηαδηθαζία ελζσκάησζεο ηα θαηλφκελα ηνπ goldplating, δειαδή ηελ ηά ζε ησλ θξαηψλ κειψλ λα ππεξλνκνζεηνχλ θαηά ηε κεηαθνξά ησλ νδεγηψλ ζην εζσηεξηθφ ηνπο δίθαην, αιιά θαη ηελ πξαθηηθή ηνπ minimum harmonization, δειαδή ηελ ελζσκάησζε φζν ην δπλαηφλ ιηγφηεξσλ ελσζηαθψλ θαλνληζηηθψλ ξπζκίζεσλ, ρσξίο ηελ νπζηαζηηθή πξνζαξκνγή ηεο εζληθήο λνκνζεζίαο, γεγνλφο πνπ δεκηνπξγεί πεξαηηέξσ θαζπζηεξήζεηο θαη εκπφδηα ζηε δηαδηθαζία ελαξκφληζεο Ο Ρόλορ ηηρ Δςπυπαφκήρ Δπιηποπήρ Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, σο ζεκαηνθχιαθαο ησλ πλζεθψλ, έρεη ηελ εμνπζία λα κεξηκλά γηα ηελ εθαπμογή ηος δικαίος ηηρ Ένυζηρ. 44 Οπζηψδεο απνζηνιή ηεο απνηειεί ν έιεγρνο ηνπ ζεβαζκνχ ησλ ππνρξεψζεσλ εθ κέξνπο ησλ θξαηψλ κειψλ, θαζψο θαη ηεο νξζήο εθαξκνγήο ησλ δηαηάμεσλ ηνπ δηθαίνπ ηεο Δ.Δ. ε απηφ ην πιαίζην, ηα θξάηε κέιε είλαη ππνρξεσκέλα λα ηεο παξέ ρνπλ φπνηα πιεξνθνξία ζρεηίδεηαη κε ηελ εθαξκνγή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, θαζψο θαη θάζε ζηνηρείν κπνξεί λα επεξεάζεη ην λνκνζεηηθφ έξγν ηεο Έλσζεο. 45 Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ζηηο νδεγίεο ζπκπεξηιακβάλεηαη δηάηαμε, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ηα θξάηε κέιε ππνρξενχληαη λα θνηλνπνηνχλ ζηελ Δπηηξνπή ηα κέηξα πνπ ιακβάλνπλ γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ επηδησθφκελνπ απφ ηελ νδεγία απνηειέζκαηνο, απνδεηθλχνληαο ηε ζχλδεζε κεηαμχ ησλ δηαηάμεσλ κηαο νδεγίαο θαη ηνπ εζληθνχ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ. 46 Δπηπξνζζέησο, ε Δπηηξνπή έρεη ηε δπλαηφηεηα λα θηλεί ηηο δηαδηθαζίεο ηνπ άξζξνπ 258 ΛΔΔ, ζηηο πεξηπηψζεηο δηάπξαμεο παξαβάζεσλ εθ κέξνπο ησλ θξαηψλ - κειψλ γηα κε ελζσκάησζε, γηα θαθή ή πιεκκειή ελζσκάησζε, γηα θαθή εθαξκνγή θαη κεξηθή ελζσκάησζε κηαο νδεγίαο. Ζ πξψηε πεξίπησζε πξνυπνζέηεη παξέιεπζε ηεο πξνζεζκίαο ελζσκάησζεο, ελψ νη επφκελεο δχν πξνυπνζέηνπλ φηη ε νδεγία έρεη 44 φμφωνα με το άρκρο 211 ΕΚ, «* + θ Επιτροπι μεριμνά: για τθν εφαρμογι τθσ παροφςασ υνκικθσ, κακϊσ και των διατάξεων που κεςπίηονται δυνάμε ι αυτισ από τα όργανα * +». 45 ΑΧΠΕΚΙΔΟΤ, Ε., ΣΑΓΚΟ, Π. (2000), ό.π., ς Πρόκειται για τα λεγόμενα correlation tables, βλ. 23

24 ελζσκαησζεί ζηελ εζληθή έλλνκε ηάμε κε λνκνζεηηθή πξάμε, αιιά είηε ελζσκαηψζεθε πιεκκειψο είηε ζηελ πξάμε δελ εθαξκφδεηαη ζσζηά. ηε κεξη θή ελζσκάησζε παξακέλνπλ ζε εθθξεκφηεηα νξηζκέλεο δηαηάμεηο ηηο νδεγίαο, ελψ ε ελδερφκελε παξάβαζε εμαθνινπζεί λα πθίζηαηαη γηα ην ζχλνιν ηεο νδεγίαο. 47 Ζ δηαδηθαζία παξάβαζεο αξρίδεη απφ ηε ζηηγκή πνπ παξέιζεη ε πξνζεζκία ελζσκάησζεο θαη ην θξάηνο κέινο δελ έρεη θνηλνπνηήζεη ηα δηνηθεηηθά κέηξα πξνζαξκνγήο. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή απνζηέιιεη ζηηο αξρέο ηνπ θξάηνπο κέινπο πξνεηδνπνηεηηθή επηζηνιή, ε νπνία απνηειεί ην πξψην ζηάδην έλαξμεο ηεο δηαδηθαζίαο παξάβαζεο ηνπ άξζξνπ 258 ΛΔΔ θαη ζέηεη πξνζεζκία ζην θξάηνο κέινο γηα ηελ ππνβνιή ησλ απφςεψλ ηνπ. ηε ζπλέρεηα, ε Δπηηξνπή απνζηέιιεη αηηηνινγεκέλε γλψκε, κε ηελ νπνία δεηά ηελ άκεζε ζπκκφξθσζε ηνπ θξάηνπο κέινπο. Μεηά ηελ άπξαθηε παξέιεπζε ηεο πξνζεζκίαο ζπκκφξθσζεο, ε Δπηηξνπή απνζηέιιεη πξνζθπγή ζην Γηθαζηήξην ηεο Δ.Δ., ε νπνία αθνινπζεί ηε δηαδηθαζία ηνπ άξζξνπ 258 ΛΔΔ. Με ηελ έθδνζε θαηαδηθαζηηθήο απφθαζεο απφ ην ΓΔΔ, δεκηνπξγείηαη ε ππνρξέσζε ελζσκάησζεο ηεο ππφ εμέηαζε νδεγίαο απφ ην θαηαδηθαζζέλ θξάηνο κέινο. Δάλ απηφ δε ζπληειεζηεί, ε Δπηηξνπή εθθηλεί εθ λένπ δηαδηθαζία παξάβαζεο, πξνζθεχγνληαο ζην ΓΔΔ θαηά ηνπ θξάηνπο κέινπο, γηα κε ζπκκφξθσζε πξνο ηελ απφθαζε ηνπ Γηθαζηεξίνπ, ζηεξηδφκελε ζην άξζξν 260 ΛΔΔ. ηελ πεξίπησζε απηή, ε Δπηηξνπή πξνηείλεη ηελ επηβνιή θπξψζεσλ κε ηε κνξθή ελφο εθάπαμ πνζνχ ή / θαη ρξεκαηηθήο πνηλήο ζηελ πεξίπησζε κε εθηέιεζεο κηαο απφθαζεο. Κξηηήξηα γηα ηνλ ππνινγηζκφ κηαο ρξεκαηηθή θχξσζεο απνηεινχλ α) ε ζνβαξφηεηα, β) ε δηάξθεηα ηεο παξάβαζεο θαη γ) ε εμαζθάιηζε απνηξεπηηθνχ απνηειέζκαηνο ηεο θχξσζεο, ψζηε λα απνθεπρζνχλ νη ππνηξνπέο. 48 Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο θαηαξγεί 49 ην πξν ηεο αζθήζεσο ηεο πξνζθπγήο ζηάδην ηεο αηηηνινγεκέλεο γλψκεο, δεζκεχνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηελ Δπηηξνπή λα εθαξκφζεη έλα κφλν ζηάδην ηεο πξν ηεο α ζθήζεσο ηεο πξνζθπγήο δηαδηθαζίαο, ήηνη ηελ απνζηνιή πξνεηδνπνηεηηθήο επηζηνιήο. πλεπψο, ε 47 Βλ. ΔΑΦΝΙΟΤ, Ν. (2010), ό.π. 48 Ανακοίνωςθ τθσ Ευρωπαϊκισ Επιτροπισ, SEC (2005), 1658, 49 Άρκρο 260, παρ. 2 ΛΕΕ. 24

25 δηαδηθαζία πνπ πξνβιέπεηαη ζην άξζξν 260, παξ. 2 ΛΔΔ επηηαρχλεηαη ζηελ πξάμε, κε απνηέιεζκα ε κέζε δηάξθεηα ηεο επί παξαβάζεη δηαδηθαζίαο λα κεησζεί ζε έλα ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ θπκαίλεηαη απφ 8 έσο 18 κήλεο. 50 Δπηπιένλ, κηα αθφκε θαηλνηνκία πνπ εηζάγεη ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο 51 ζπλίζηαηαη ζηε δεκηνπξγία ελφο λένπ κεραληζκνχ, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν, ε Δπηηξνπή, φηαλ ππνβάιιεη πξνζθπγή παξάβαζεο ελψπη νλ ηνπ ΓΔΔ, βάζεη ηνπ άξζξνπ 258 ΛΔΔ, κπνξεί λα πξνηείλεη ζην δηθαζηήξην λα επηβάιεη ηελ θαηαβνιή θαη απνθνπή πνζνχ ή ρξεκαηηθήο πνηλήο ζηελ ίδηα απφθαζε φπνπ δηαπηζηψλεηαη φηη ην θξάηνο κέινο αζέηεζε ηελ ππνρξέσζε αλαθνίλσζεο ησλ κέηξσλ ελζσκάησζεο κηαο νδεγίαο ζην εζληθφ δίθαην. ηελ πεξίπησζε απηή, σζηφζν, ην Γηθαζηήξην δε δχλαηαη λα επηβάιιεη πξφζηηκν πςειφηεξν απφ απηφ πνπ πξνηείλεη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή. Ωο απνηέιεζκα απηήο ηεο ξχζκηζεο, δίδεηαη κεγαιχηεξν θίλεηξν ζηα θξάηε κέιε γηα νξζή θαη εκπξφζεζκε ελζσκάησζε ησλ νδεγηψλ, ζεκαίλνληαο ζπλαγεξκφ ζηα θξάηε κε βεβαξεκέλν θαηάινγν παξαβάζεσλ ζην ζέκα ηεο ελαξκφληζεο, ψζηε λα ζέζνπλ σο άκεζν ζηφρν ηελ εληα ηηθνπνίεζε ησλ πξνζπαζεηψλ ηνπο ζηελ εμάιεηςε εθθξεκνηήησλ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, δηαθπιάζζεηαη ην γεληθφ ζπκθέξνλ ηεο Έλσζεο θαη απνδίδεηαη ν απαηηνχκελνο ζεβαζκφο ζην ελσζηαθφ δίθαην, θαζψο θαη ζηα δηθαηψκαηα ησλ πνιηηψλ πνπ απνξξένπλ απφ απηφ. 52 πκπεξαζκαηηθά, αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη νη πξνζθπγέο ηεο Δπηηξνπήο θαηά θξάηνπο κέινπο είλαη έλδηθα βνεζήκαηα, αληηπξνζσπεπηηθά ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ηεο ελσζηαθήο έλλνκεο ηάμεο, αθνχ ν δηθαζηηθφο έιεγρνο πξαγκαηνπνηείηαη κε πξσηνβνπιία ελφο ππεξεζληθνχ νξγάλνπ, πνπ εθθξάδεη ην γεληθφ ζπκθέξνλ ηεο Δ.Δ. 53 Γηα ην ιφγν απηφ, νη πξνζθπγέο ηεο Δπηηξνπήο θαηά ησλ θξαηψλ κειψλ ζπρλά απνθηνχλ ζπληαγκαηηθφ ραξαθηήξα, αθνχ κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζηε δηθαζηηθή επίιπζε 50 Ανακοίνωςθ τθσ Ευρωπαϊκισ Επιτροπισ, «Εφαρμογι του άρκρου 260, παρ. 3 τθσ υνκικθσ για τθ Λειτουργία τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ», SEC (2010), 1371, Άρκρο 260, παρ. 3 ΛΕΕ. 52 Ανακοίνωςθ τθσ Ευρωπαϊκισ Επιτροπισ, «Εφαρμογι του άρκρου 260, παρ. 3 τθσ υνκικθσ για τθ Λειτουργία τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ», SEC (2010), 1371, ΔΕΕ, υπόκεςθ C 163/03,

26 δηαθνξψλ πνπ πξνθχπηνπλ κεηαμχ ζεκειησδψλ ζεζκηθψλ επηινγψλ ηεο Έλσζεο θαη ησλ θξαηψλ κειψλ Σα επγαλεία ηηρ Δςπυπαφκήρ Δπιηποπήρ για ηην ενζυμάηυζη ηυν οδηγιών Ζ λνκηθή ηδηαηηεξφηεηα ησλ νδεγηψλ, πνπ πξνυπνζέηεη ηελ παξεκβνιή ησλ θξαηψλ κειψλ, δεκηνπξγψληαο έλα ρψξν ζχκπξαμεο ελσζηαθψ λ θαη εζληθψλ θνξέσλ δεκφζηαο εμνπζίαο, αθήλεη ζπρλά πεξηζψξηα γηα ειιεηπή ή πιεκκειή ελζσκάησζή ηνπο. Γη απηφ ην ιφγν, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή έρεη αλαπηχμεη νξηζκέλα εξγαιεία γηα ηελ νξζή θαη εκπξφζεζκε ελζσκάησζε ησλ νδεγηψλ ζην εζληθφ δίθαην ησλ θξαηψλ κειψλ. 55 Καιέο πξαθηηθέο 56 απνηεινχλ νη ςνανηήζειρ «Πακέηο» (Reunions Paquets), ηηο νπνίεο νξγαλψλεη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζε θάζε θξάηνο κέινο πεξίπνπ θάζε δχν ρξφληα, κε ζθνπφ ηελ ηαρχηεξε θαη νξζφηεξε ελζσκάησζε ησλ νδεγηψλ. ηηο ζπλαληήζεηο απηέο ζπκκεηέρνπλ εθπξφζσπνη ηηο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, ησλ Τπνπξγείσλ θαη ινηπψλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ θαη απνζθνπνχλ ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ ζρεηηθά κε ηελ ελζσκάησζε ή ηελ θαθή εθαξκνγή ησλ νδεγηψλ, έηζη ψζηε λα απνθ εχγνληαη νη πξνζθπγέο ζην ΓΔΔ. ηε ρψξα καο, ε αξκνδηφηεηα γηα ηηο πλαληήζεηο «Παθέην» κε ηελ Δπηηξνπή, αλήθεη ζηελ Δηδηθή Ννκηθή Τπεξεζία ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ. Μέζα απφ ηηο ζπλαληήζεηο απηέο, ζηηο νπνίεο ζπδεηνχληαη φια ηα ζέκαηα ελζσκάησζεο, εθαξκν γήο νδεγηψλ, αιιά θαη παξαβάζεσλ, επηηπγράλεηαη άκεζε επαθή ηεο ειιεληθήο δηνίθεζεο κε ηελ ελσζηαθή, κε ηδηαηηέξσο ελζαξξπληηθά απνηειέζκαηα. 54 ΚΣΕΝΙΔΘ, Ι. (2008), «Οι προςφυγζσ τθσ Επιτροπισ κατά κράτουσ μζλουσ ςτο Δικαςτιριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτιτων: θ ελλθνικι εμπειρία», ςτο Μ ΑΡΑΒΕΓΙΑ, Ν. (επιμζλεια), «Η Ελλάδα ςτθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ: Παρελκόν, Παρόν, Μ ζλλον», Ακινα: εκδόςεισ Θεμζλιο. 55 Θ παροφςα ενότθτα βαςίηε ται ςτο ΓΙΟΜ ΠΡΕ ΔΘΜ ΘΣΡΙΟΤ, Α., ΚΑΠΙΣΙΝΑ, Ε., «Η ενςωμάτωςθ του κοινοτικοφ δικαίου ςτθν εςωτερικι ζννομθ τάξθ. Νομικζσ και διοικθτικζσ διαςτάςεισ», ςτο ΠΑΑ, Α., ΣΕΚΟ, Α., «Εκνικι Διοίκθςθ και Ευρωπαϊκι Ολοκλιρωςθ: Η ελλθνικι εμπειρία», ςειρά Δθμόςια Πολιτικι και Θεςμοί, Ακινα: εκδόςεισ Παπαηιςθ 56 Βλ. ςφςταςθ τθσ Επι τροπισ τθσ 12 θσ Ιουλίου 2004, «για τθ μεταφορά ςτο εκνικό δίκ αιο οδθγιϊν που επθρεάηουν τθν εςωτερικι αγορά», 2005/309/ΕΚ, ΕΕ L 98/47. 26

27 Δπηπξνζζέησο, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή έρεη αλαπηχμεη έλα on line δίθηπν, ην SOLVIT, 57 ζην νπνίν ηα θξάηε κέιε ζπλεξγάδνληαη γηα ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ πνπ αλαθχπηνπλ απφ ηελ θαθή εθαξκνγή ηεο λνκνζεζίαο ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο απφ ηηο δεκφζηεο αξρέο. Σν SOLVIT, πνπ ηέζεθε ζε ιεηηνπξγία ην 2002, έρεη σο ζθνπφ ηελ εμσδηθαζηηθή επίιπζε δηαθνξψλ κεηαμχ εζληθψλ δηνηθήζεσλ, ηα νπνία αλαθχπηνπλ ζην πιαίζην ζην πιαίζην ηεο Δληαίαο Δπξσ πατθήο Αγνξάο, ιφγσ ηεο κε νξζήο εθαξκνγήο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ απφ ηηο δηνηθεηηθέο αξρέο ησλ θξαηψλ κειψλ. ε θάζε θξάηνο κέινο ηεο Δ Δ (θαζψο θαη ζηε Ννξβεγία, ηελ Ηζιαλ δία θαη ην Ληρηελζηάηλ) ππάξρεη απφ έλα θέληξν SOLVIT, ην νπνίν είλαη κέξνο ηεο εζληθήο δηνίθεζεο θαη παξέρεη δσξεάλ ππεξεζίεο. Ζ επζχλε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ θέληξσλ αλήθεη ζηα θξάηε κέιε, ελψ ε Δπηηξνπή παξέρεη ηα κέζα θαη ηελ απαξαίηεηε ππνζηήξ ημε γηα ηελ επηηάρπλζε ηεο επίιπζεο ησλ πξνβιεκάησλ. Απνζηνιή ησλ θέληξσλ SOLVIT απνηειεί ν ρεηξηζκφο παξαπφλσλ πνιηηψλ θαη επηρεηξήζεσλ, θαζψο θαη ε πξνζθνξά νπζηαζηηθψλ ιχζεσλ ζε πξαγκαηηθά πξνβιήκαηα, κέζα ζε έλα ρξνληθφ δηάζηεκα δέθα εβδνκάδσλ. Σν SOLVIT αζρνιείηαη κε δηαζπλνξηαθά πξνβιήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ κεηαμχ κηαο επηρείξεζεο ή ελφο πνιίηε αθελφο, θαη κηαο εζληθήο δεκφζηαο αξρήο αθεηέξνπ, θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, ελψ δελ είλαη δπλαηφ λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε πεξηπηψζεηο, ζηηο νπνίεο είλαη ήδε ζε εμέιημε λνκηθέο δηαδηθαζίεο. Οη ηνκείο πνιηηηθήο κε ηνπο νπνίνπο έρεη αζρνιεζεί πεξηζζφηεξν έσο ζήκεξα ην SOLVIT πεξηιακβάλνπλ αλαγλψξηζε επαγγεικαηηθψλ πξνζφλησλ θαη δηπισκάησλ, πξφζβαζε ζηελ εθπαίδεπζε, άδεηεο παξακνλήο, δηθαηψκαηα ζπκκεηνρήο ζε εθινγέο, θνηλσληθή αζθάιηζε, εξγαζηαθά δηθαηψκαηα, άδεηεο νδήγεζεο, ηαμηλφκεζε νρεκάησλ κε θηλεηήξα, ζπλνξηαθνχο ειέγρνπο, πξφζβαζε πξντφλησλ ζηελ αγνξά, πξφζβαζε ππεξεζηψλ ζηελ αγνξά, εγθαηάζηαζε σο απαζρνινχκελνπ, δεκφζηεο ζπκβάζεηο, θνξνινγία, ειεχ ζεξε δηαθίλεζε θεθαιαίσλ ή πιεξσκψλ. Σν ειιεληθφ θέληξν SOLVIT ιεηηνπξγεί ζην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη, ζε επξσπατθφ επίπεδν, ην SOLVIT έρεη θαηνξζψζεη λα δηεπζεηήζεη, απφ ηελ έλαξμε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ έσο ζήκεξα, ην 78 % ησλ ππνζέζεσλ πνπ παξαπέκθζεθαλ ζε απηφ. Σν έξγν θαη ε πξνζθνξά ηνπ γηα ηνπο πνιίηεο θαη ηηο επηρεηξήζεηο θξίλεηαη σο ηδηαηηέξσο ζεκαληηθφ ηφζν ζε εζληθφ φζν θαη ζε

28 ελσζηαθφ επίπεδν, γεγνλφο πνπ αλαδεηθλχεη ηελ αλάγθε ηεο ζηήξημεο θαη ελίζρπζεο ησλ θέληξσλ, αιιά θαη επξχηεξεο πξνβνιήο ηνπο ζηνπο πνιίηεο. Παξάιιεια, ην European Busine ss Test Panel (EBT P) 58 απνηειεί έλα ηερληθφ εξγαιείν ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, ην νπνίν πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα ζε επηρεηξήζεηο λα γλσζηνπνηνχλ ηε γλψκε ηνπο ζρεηηθά κε ηηο λέεο λνκνζεηηθέ ο πξνηάζεηο θαη πξσηνβνπιίεο πνιηηηθήο πνπ εμεηάδνληαη απφ ηελ Δπηηξνπή. πγθεθξηκέλα, ην EBTP ζπληζηά κηα νκάδα επηρεηξήζεσλ, ηηο νπνίεο ζπκβνπιεχεηαη ηαθηηθά ε Δπηηξνπή, πξνθεηκέλνπ λα δηακνξθψζεη ηηο πνιηηηθέο ηεο. Δπηπιένλ, ε Δπηηξνπή δεηά ηε γλψκε ηνπ EBTP ζρεηηθά κε ηελ ηζρχνπζα λνκνζεζία θαη ην πψο απηή επεξεάδεη ηε ιεηηνπξγία ησλ επηρεηξήζεσλ. Απνηειεί έλα κνλαδηθφ ζχλδεζκν κεηαμχ ησλ επξσπατθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ηεο Δπηηξνπήο, ζπληζηψληαο βαζηθφ εξγαιείν πξνθεηκέλνπ λα βειηησζνχλ νη δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ ηεο ΔΔ κέζσ ηεο άκεζεο ζπκκεηνρήο ησλ επηρεηξήζεσλ. Δθαξκφδεηαη ζε νξηδφληηνπο ηνκείο πνιηηηθήο πνπ ζπγθεληξψλνπλ ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θφζκνπ (π.ρ. δεκφζηεο πξνκήζεηεο). Λεηηνπξγεί κ έζσ ηνπ δηαδηθηχνπ θαη δηαζέηεη έλαλ αξκφδην επηθνηλσλίαο ζε θάζε θξάηνο κέινο ηεο Δ.Δ. Σν EBTP απνηειεί έλα ππνζχλνιν ηεο δεκφζηαο δηαβνχιεπζεο (public consultation), αθνχ θάζε θνξά ιακβάλεη κέξνο πεξηνξηζκέλνο αξηζκφο ελδηαθεξνκέλσλ θνξέσλ. Αληίζεηα, ζηελ πεξίπησζε ηεο δεκφζηαο δηαβνχιεπζεο, ν αξηζκφο ησλ ζπκκεηερφλησλ είλαη θαηά πνιχ κεγαιχηεξνο, θαζψο εθθξάδεηαη ε γλψκε φισλ ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ. Έλα επηπιένλ εξγαιείν απνηειεί ην Red Tape Observatory (RTO), ζθνπφο ηνπ νπνίνπ απνηειεί ν εληνπηζκφο ησλ θαλφλσλ πνπ είλαη δπζαλάινγα επηβαξπληηθνί, αδηαθαλείο ή αλαθφινπζνη. Ζ Δπηηξνπή απνθηά εμεηδηθεπκέλε πιεξνθφξεζε, αλά ζεκαηηθή ελφηεηα γηα ηηο φπνηεο αληημνφηεηεο επηθέξεη κηα θνηλνηηθή πξσηνβνπιία ζηηο επηρεηξήζεηο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο γξαθεηνθξαηίαο θαη ηεο θαθήο λνκνζέηεζεο. 58 Κατά τθν επίςθμθ ελλθνικι μετάφραςθ: Δοκιμ αςτικι Ομάδ α Ευρωπαϊκϊν Επιχειριςεων, /ebtp/index_el.htm 28

29 Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ηφζν ην European Business Test Panel φζν θαη ην Red Tape Observatory ζπληζηνχλ δχν εξγαιεία ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο πνπ έρνπλ σο ζηφρν ηελ παξαγσγή φζν δπλαηφ θαιχηεξσλ λνκνζεηηθψλ πξάμεσλ, έηζη ψζηε λα δηεπθνιχλεηαη θαη ε ελζσκάησζή ηνπ ο (ηφζν ηππηθή φζν θαη νπζηαζηηθή) ζηελ έλλνκε ηάμε ησλ θξαηψλ κειψλ. Πεξαηηέξσ, ε Δπηηξνπή έρεη ζέζεη ζε εθαξκνγή ην ζρέδην EU PILOT, κε ζηφρν ηελ παξνρή δηεπθξηλήζεσλ, ιχζεσλ θαη απαληήζεσλ γηα δπζρέξεηεο πνπ εκθαλίδνληαη θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. Σν EU PILOT απνηειεί κηα ειεθηξνληθή βάζε δεδνκέλσλ, ζηελ νπνία απνζηέιινληαη θαηαγγειίεο πνιηηψλ θαη επηρεηξήζεσλ, κε ζθνπφ ηελ απνθπγή ηεο έλαξμεο ηεο δηαδηθαζίαο παξάβαζεο γηα ηε κε ή π ιεκκειή ελζσκάησζε κηαο νδεγίαο, θαζψο θαη γηα ηελ θαθή εθαξκνγή ηεο. Σν πξφγξακκα EU PILOT εθαξκφδεηαη απφ ηηο 15 Απξηιίνπ 2008, αξρηθψο ζε 15 θξάηε κέιε, κε ζηφρν λα δίλνληαη απαληήζεηο θαη ιχζεηο ζε πξνβιήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ, κε ζθνπφ ηε βειηίσζε ηεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ ππεξεζηψλ ηεο Δπηηξνπήο θαη ησλ αξρψλ ησλ θξαηψλ κειψλ αλαθνξηθά κε ηελ εθαξκνγή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. Ζ πξψηε έθζεζε αμηνιφγεζεο ηεο ελ ιφγσ πξσηνβνπιίαο εθδφζεθε ην Μάξηην Δλφςεη ηεο επηηπρίαο ηνπ ζρεδίνπ, ε Δπηηξνπή πξφηεηλε ηελ επέθηαζε ηνπ EU PILOT ζε φια ηα θξάηε κέιε θαη ηε γεληθεπκέλε ρξήζε ηνπ ζηελ επηδίσμε ηεο ηαρείαο επίιπζεο ησλ δπλεηηθψλ παξαβάζεσλ ηνπ δηθαίνπ ηεο Δ.Δ. Σν EU PILOT εθαξκφδεηαη ζήκεξα απφ 22 θξάηε κέιε, ζε εζεινληηθή βάζε. Ζ Διιάδα, ε Γαιιία, ε Κχπξνο, ην Λνπμεκβνχξγν θαη ε Μάιηα πνπ δελ έρνπλ αθφκε εληαρζεί ζην πξφγξακκα, πξφθεηηαη, σζηφζν, πνιχ ζχληνκα λα ην εθαξκφζνπλ. Γηα ηνλ απνηειεζκαηηθφηεξν έιεγρν ηεο εθαξκνγήο ηνπ δηθαίνπ ηεο Δ.Δ., ε Δπηηξνπή έρεη εηζάγεη νξηζκέλεο δξάζεηο, 60 ήδε απφ ην Γεθέκβξην ηνπ 2002, φπσο είλαη νη πίλαθεο επηδφζεσλ γηα ηε κεηαθνξά ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ ζηελ εζληθή έλλνκε ηάμε (scoreboard). Ο πίλαθαο επηδφζεσλ εκθαλίδεη ην έιιεηκκα ελζσκάησζεο φισλ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δ.Δ. θαη δεκνζηεχεηαη δχν θνξέο αλά έηνο. Με βάζε ηηο απνθάζεηο ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ζηε δηάξθεηα ηνπ 2010, ηέζεθε ν ζηφρνο ηα θξάηε κέιε 59 COM (2010), ΓΙΟΜ ΠΡΕ ΔΘΜ ΘΣΡΙΟΤ, Α., ΚΑΠΙΣΙΝΑ, Ε., ό.π. 29

30 λα κεηψζνπλ ην έιιεηκκα ελζσκάησζεο ζην 1%. Δπηπιένλ, ηα θξάηε κέιε θαη νη πνιίηεο κπνξνχλ λα ειέγρνπλ ηηο πξνζεζκίεο κεηαθνξάο κηαο νδεγίαο ζην εζληθφ δίθαην, πξνγξακκαηίδνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν θαιχηεξα ηηο απαηηνχκελεο ελέξγεηεο, κέζσ ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ «Υξνλνδηάγξακκα κεηαθνξάο ησλ νδεγηψλ». 61 Γίλεηαη δεθηφ φηη ε απνηειεζκαηηθφηεξε ελζσκάησζε, αιιά θαη νπζηαζηηθή εθαξκνγή ησλ λνκνζεηηθψλ ξπζκίζεσλ ηεο Δ.Δ. ζηα θξάηε κέιε ζπλαξηάηαη κε ηελ θαηαιιειφηεξε πινπνίεζε πνιηηηθψλ κέζσ πξνζθνξφηεξσλ ηξφπσλ, θαζψο θαη κε ηελ απινχζηεπζε ηεο λνκνζεζίαο. 62 χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ηνλ έιεγρν ηεο εθαξκνγήο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, πνπ εθδφζεθε ην 2008, 63 εληνπίδνληαη δπζρέξεηεο θαη πξνβιήκαηα πνπ πξέπεη λα αληηκεησπηζηνχλ ζε φ,ηη αθνξά ηελ ελζσκάησζε θαη εθαξκνγή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ απφ ηα θξάηε κέιε θαη ζε απηφ ην πιαίζην ππνγξακκίδνληαη ηξεηο ηνκείο δξάζεο, πνπ πεξηιακβάλνπλ ηελ ππόλητη, ηελ ενημέπυζη θαη επίλςζη πποβλημάηυν πνπ ζπλαληνχλ νη πνιίηεο, θαζψο θαη ηνλ θαζνξηζκφ πξνηεξαηνηήησλ θαηά ηελ εμέηαζε θαηαγγειηψλ θαη παξαβάζεσλ. πγθεθξηκέλα, ζην πιαίζην ηεο ελίζρπζεο ησλ πξνιεπηηθψλ κέηξσλ θαη πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί ε θαιχηεξε ελζσκάησζε θαη εθαξκνγή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ ζε κία Δπξψπε 27 θξαηψλ κειψλ, ε Δπηηξνπή θαηαβάιιεη ηε κέγηζηε δπλαηή πξνζπάζεηα γηα ηε βεληίυζη ηος κανονιζηικού πλαιζίος θαη ηελ εμαζθάιηζε ηεο καλήρ νομοθέηηζηρ. Έηζη, δίδεηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή ζε ζέκαηα ζαθήλεηαο, απιφηεηαο, ιεηηνπξγηθφηεηαο θαη εθαξκνζηκφηεηαο ηεο λνκνζεζίαο. Πεξαηηέξσ, αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη θαηαβάιιεηαη ζεκαληηθή πξνζπάζεηα γηα ηε βειηίσζε ηεο κεηαθνξάο ησλ νδεγηψλ ζηελ εζσηεξηθή έλλνκε ηάμε ησλ θξαηψλ κειψλ. Γη απηφ ην ιφγν, ζηφρνο ηεο Δπηηξνπήο απνηειεί νη πξνηάζεηο νδεγηψλ λα ζπλνδεχνληαη απφ ζρέδηα κεηαθνξάο, βαζηζκέλα ζε αλάιπζε θηλδχλνπ, ηα νπνία ζα είλαη ζε ζέζε λα εληνπίδνπλ ηηο δπζθνιίεο ελζσκάησζεο θαη λα πξνηείλνπλ ηηο απαξαίηεηεο ελέξγεηεο γηα ηπρφλ δηνξζψζεηο θαη ΚΑΠΙΣΙΝΑ, Ε. (2004), «Η διαδικαςία ενςωμάτωςθσ του ευρωπαϊκοφ κοινοτικοφ δικαίου κα ι θ ςυμμόρφωςθ του ελλθνικοφ κράτουσ», Εκνικι χολι Δθμόςιασ Διοίκθςθσ, ΙΕ Εκπαιδευτικι ειρά, επιβλζπων κακθγθτισ Παςςάσ Α. 63 COM (2008), 777,

31 βειηηψζεηο. Άιισζηε, ε Δπηηξνπή έρεη εηζάγεη ήδε απφ ην 2002 κηα νινθιεξσκέλε διαδικαζία ανάλςζηρ κανονιζηικών επιπηώζευν, πνπ πεξηιακβάλεη δχν ζηάδηα, ηελ εθ ησλ πξνηέξσλ κειέηε επηπηψζεσλ (Preliminary Impact Assessment) θαη ηελ εθηεηακέλε κειέηε επηπηψζεσλ (Extended Impact Assessment). 64 Ζ αμηνιφγεζε απηή ιακβάλεη ππφςε ηνλ νηθνλνκηθφ, ηνλ θνηλσληθφ, αιιά θαη ηνλ πεξηβαιινληηθφ αληίθηππν θάζε λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο ηεο Δπηηξνπήο. Παξάιιεια, πξνθεηκέλνπ λα απνηξαπεί ε απνπζία ζπκκφξθσζεο ηεο λνκνζεζίαο ελφο θξάηνπο κέινπο κε ην δίθαην ηεο Δ.Δ. θαη ε εζθαικέλε εθαξκνγή ηνπ ηειεπηαίνπ απφ ηηο εζληθέο δηνηθήζεηο, ε Δπηηξνπή ρξεζηκνπνηεί νξηζκέλα λνκηθά εξγαιεία, φπσο ε αμηνιφγεζε ησλ θεηκέλσλ κεηαθνξάο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ ζην εζληθφ δίθαην ησλ θξαηψλ κειψλ, θαζψο θαη νη ζπλεδξηάζεηο επηηξνπψλ θαη νκάδσλ εκπεηξνγλσκφλσλ. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη, ζχκθσλα κε ηελ ππφ εμέηαζε έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο, πεξίπνπ 260 επηηξνπέο θαη 1200 νκάδεο εκπεηξνγλσκφλσλ εμαζθαιίδνπλ ηε δηαρείξηζε ηνπ θεθηεκέλνπ θαη νξγαλψλνπλ ηηο απαηηνχκελεο λνκνζεηηθέο ηξνπνπνηήζεηο. Αμίδεη, επίζεο, λα ζεκεησζεί φηη, ζχκθσλα κε ηε Λεςκή Βίβλο για ηην Δςπυπαφκή Γιακςβέπνηζη, 65 πξνηείλεηαη απφ ηελ Δπηηξνπή ε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πνιηηηθψλ ηεο, κέζσ ηεο εμαθξίβσζεο ηεο αλαγθαηφηεηαο θαη ζθνπηκφηεηαο ηεο λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο, ηφζν ζε ελσζηαθφ φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν, ελψ πεξαηηέξσ ππνγξακκίδεηαη ε ζεκαζία ηεο επξχηεξεο ζπκκεηνρήο ηεο Κνηλσλίαο ησλ Πνιηηψλ θαηά ηε δηακφξθσζε ησλ ελσζηαθψλ πνιηηηθψλ. Γηα ηελ θαιχηεξε εθαξκνγή ησλ λνκηθψλ ξπζκίζεσλ ηεο Δ.Δ. ζε εζληθφ επίπεδν, ε Δπηηξνπή πξνηείλεη ζηα θξάηε κέιε λα δεκηνπξγήζνπλ κεραληζκνχο αδειθνπνίεζεο κεηαμχ ησλ εζληθψ λ δηνηθήζεσλ θαη ελφηεηεο ζπληνληζκνχ εληφο ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο, επηθνξηηζκέλεο κε ηελ εθαξκνγή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. 66 Ζ ζηελή ζπλεξγαζία κεηαμχ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θαη ησλ θξαηψλ κειψλ ζε φια ηα επίπεδα είλαη δσηηθή γηα ηελ ηαρχηεξε ελζσκάησζε, αιιά θαη νξζή εθαξκνγή ηνπ δηθαίνπ ηεο Δ.Δ. απφ ηα θξάηε κέιε θαη ηε κείσζε ηνπ φγθνπ ησλ θαηαγγειηψλ. Δπίζεο είλαη αλαγθαίν λα βειηησζεί θαη λα εκπινπηηζηεί ε δηάδνζε ηεο γλψζεο ηνπ 64 ΚΑΠΙΣΙΝΑ, Ε. (2004), ό.π. 65 COM (2001), 428,

32 επξσπατθνχ δηθαίνπ κεηαμχ ησλ αζθνχλησλ λνκηθά επαγγέικαηα, λα εληζρπ ζεί ε θαηάξηηζε ζην δήηεκα απηφ θαη λα δνζεί ε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζε πιεξνθνξίεο φισλ φζνη ζπκκεηέρνπλ ζηελ εθαξκνγή ηνπ δηθαίνπ ηεο Έλσζεο, γηα παξάδεηγκα, κέζσ ηεο δηθηπαθήο πχιεο e Justice Ο Ρόλορ ηος Γικαζηηπίος ηηρ Δςπυπαφκήρ Ένυζηρ Ο ξφινο ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε φ,ηη αθνξά ηελ ελζσκάησζε θαη εθαξκνγή ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ είλαη εμέρνπζαο ζεκαζίαο θαη πεγάδεη ηφζν απφ ηηο ζεζκηθέο ηνπ αξκνδηφηεηεο φζν θαη α πφ ηε λνκνινγηαθή ηνπ πξαθηηθή, κε ηελ νπνία πξνάγεη ηελ απνηειεζκαηηθφ ηεηα ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, δηαθπιάζζεη ην γεληθφ ζπκθέξνλ ηεο Δ.Δ. θαη ηα δηθαηψκαηα ησλ πνιηηψλ, ζπκβάιινληαο ζ ηελ επξσπατθή νινθιήξσζε. Σν ΓΔΔ είλαη ππεχζπλν, καδί κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ δηθαίνπ ηεο Έλσζεο. ην πιαίζην απηφ, θξί λεη ηε ζπκκφξθσζε θξάηνπο κέινπο κε ην επξσπατθφ δίθαην, εθδηθάδνληαο ηηο πξνζθπγέο επί παξαβάζεη πνπ ππνβάιιεη ε Δπηηξνπή ή άιιν θξάηνο κέινο ελψπηφλ ηνπ θαη επηβάιινληαο θπξψζεηο. Σν ΓΔΔ, ζηελ πεξίπησζε κεηαθνξάο ησλ νδεγηψλ ζην εζσηεξηθφ δίθαην ησλ θξαηψλ κειψλ, έρεη λνκνινγηαθά θαη επαλάιεςε ππεξαζπηζηεί ηε ζεζκηθή θαη δηαδηθαζηηθή απηνλνκία ηνπο. πγθεθξηκέλα, ην Γηθαζηήξην έρεη απνθαλζεί φηη «ε κεηαθνξά ζην εζσηεξηθό δίθαην κηαο νδεγίαο δελ απαηηεί θαη αλάγθε η ελ θαηά γξάκκα επαλάιεςε ησλ δηαηάμεσλ απηήο ζε ξεηή θαη εηδηθή λνκηθή δηάηαμε, αιιά κπνξεί λα γίλεη θαη ζε έλα γεληθό λνκηθό πιαίζην, εθόζνλ απηό δηαζθαιίδεη πξάγκαηη, θαηά ηξόπν αξθνύλησο ζαθή θαη α θξηβή ηελ πιήξε εθαξκνγή ηεο νδεγίαο», 68 ελψ έρεη ππνζηεξίμεη φηη δελ είλαη απαξαίηεηε ε θίλεζε λνκνζεηηθήο δηαδηθαζίαο γηα ηελ ελζσκάησζε κηαο νδεγίαο, αθνχ ε χπαξμε γεληθψλ αξρψλ ζπληαγκαηηθνχ ή δηνηθεηηθνχ δηθαίνπ ελδέρεηαη 67 COM (2010), 538, 27 th annual report on monitoring the application of EU law. 68 ΔΕΕ, υπόκεςθ C 58/02, Επιτροπι κατά Ιςπανίασ. 32

33 λα είλαη αξθεηή, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη νη αξρέο εμαζθαιίδνπλ ηελ πιή ξε εθαξκνγή ηεο νδεγίαο. 69 Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ην ΓΔΔ έρεη ζέζεη φξηα θαη πεξηνξηζκνχο ζηελ απηνλνκία ησλ θξαηψλ κειψλ, πνπ πεγάδεη απφ ηε λνκηθή θχζε ηεο νδεγίαο, θαζψο πξνβάιιεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. ε απηφ ην πιαίζην έρεη απνθαλζεί φηη έλα θξάηνο κέινο δε δχλαηαη λα επηθαιεζηεί «δηαηάμεηο, πξαθηηθέο ή θαηαζηάζεηο ηεο εζσηεξηθήο έλλνκεο ηάμεο ηνπ, πξνθεηκέλνπ λα δηθαηνινγήζεη ηε κε ηήξεζε ησλ ππνρξεώζεσλ θαη πξνζεζκηώλ πνπ ηάζζεη κηα νδεγία». 70 Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ην θξάηνο κέινο δε δχλαηαη λα απνθχγεη ηελ ελζσκάησζε κηαο νδεγίαο, επηθαινχκελν δηαηάμεηο ηνπ πληάγκαηφο ηνπ ή ηα ρξνλνβφξα γλσξίζκαηα ηεο εζληθήο ηνπ λνκνζεζίαο. 71 Απφ ηε ζηηγκή, άιισζηε, πνπ ιήμεη ε πξνζεζκία κεηαθνξάο κηαο νδεγίαο, απηή παξάγεη άκεζν απνηέιεζκα, έζησ θαη αλ ην θξάηνο κέινο δελ ηελ έρεη πξνζαξκφζεη ζηελ εζληθή ηνπ λνκνζεζία. Παξάιιεια, ην ΓΔΔ, βαζηδφκελν ζηε γεληθή αξρή ηεο αζθάιεηαο δηθαίνπ, έρεη ππνζηεξίμεη φηη επηβάιιεηαη ε επηινγή ηνπ θαηαιιειφηεξνπ λνκνζεηηθνχ κέζνπ, εηδηθά φηαλ απφ ηελ ππφ κεηαθνξά νδεγία απνξξένπλ δηθαηψκαηα θαη αηνκηθέο αμηψζεηο πνιηηψλ, θαη επνκέλσο δε λ είλαη δπλαηφ λα ρξεζηκνπνηνχληαη απιέο δηνηθεηηθέο πξαθηηθέο θαη εγθχθιηνη. 72 Σέινο, ην ΓΔΚ έρεη απνθαλζεί φηη θαηά ην ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ κεζνιαβεί απφ ηελ έθδνζε κηα ο νδεγίαο απφ ηα επξσπατθά φξγαλα κέρξη ηε ιήμε ηεο πξνζεζκίαο ελζσκάησζήο ηεο, ην θξάηνο κέινο δελ επηηξέπεηαη λα ιάβεη αληίζεηα πξνο ην πλεχκα ηεο νδεγίαο θαη πξνο ην επηδησθφκελν απνηέιεζκά ηεο κέηξα ΔΕΕ, υπόκεςθ 29/84, Επιτροπι κατά Γερμανίασ, υπόκεςθ 247/85, Επιτροπι κατά Βελγίου, υπόκεςθ C 217/98, Επιτροπι κατά Γερμανίασ, υπόκεςθ C 98/03, Επιτροπι κατά Γερμανίασ. 70 ΔΕΕ, υπόκεςθ C 74/02, Επιτροπι κατά Γερμανί ασ, υπόκεςθ C 274/98, Επιτροπι κατά Ιςπανίασ, υπόκεςθ C 259/94, Επιτροπι κατά Ελλάδασ. 71 ΔΕΕ, υπόκεςθ 10/76, Επιτροπι κατά Ιταλίασ, ςυλλογι 1977, ς. 709, υπόκεςθ 102/79, ςυλλογι 1980, ς. 1473, βλ. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΘ Δ., ό.π. 72 ΣΕΣΑΓΙΩΣΘ Ι., ΠΑΝΑΓΙΩΣΑΚ ΟΤ,. (2011), ό.π. 73 ΔΕΕ, υπόκεςθ C 14/02. 33

34 3.4. Αποηίμηζη Ζ θαζπζηέξεζε ζηε κεηαθνξά νδεγηψλ ζην εζληθφ δίθαην ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ζηελ αλαθνίλσζε κέηξσλ κεηαθνξάο, ε πιεκκειήο ελζσκάησζε θαη εθαξκνγή ηνπο απνηεινχλ κείδνλα θαη ζπζηεκαηηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ε Δ.Δ., ζέηνληαο ελ ακθηβφισ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ θαλνληζηηθψλ απνθάζεσλ ησλ νξγάλσλ ηεο. ε απηφ ην πιαίζην, νπζηαζηηθφ ξφιν γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο εθαξκνγήο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ δηαδξακαηίδεη ε δηαδηθαζία παξάβαζεο. Δίλαη ραξαθηε ξηζηηθφ φηη, ζχκθσλα κε ηελ ηειεπηαία Έθζεζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο «γηα ηνλ έιεγρν ηεο εθαξκνγήο ηνπ δηθαίνπ ηεο Ε.Ε.», 74 ζην ηέινο ηνπ 2009, ε Δπηηξνπή αζρνιείην κε 2900 θαθέ ινπο θαηαγγειηψλ θαη παξαβάζεσλ, ελψ νη θαζπζηεξήζεηο ησλ απαηηνχκελσλ κέηξσλ κεηαθνξάο θαηά ην ίδην έηνο άγγημαλ ην 51% ηνπ ζπλφινπ θαηά κέζν φξν. Κάηη ηέηνην θαίλεηαη δηθαηνινγεκέλν, αλ ζπλππνινγηζηεί ε πνιπκνξθία θαη πνιπλνκία ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο, πνπ δπζρεξαίλνπλ ην έξγν ηεο ελζσκάησζεο θαη εθαξκνγήο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίν π. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη, ζχκθσλα κε ηελ σο άλσ αλαθεξφκελε Έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο, ζην ηέινο ηνπ 2009, ην δίθαην ηεο Δ.Δ. πεξηειάκβαλε, εθηφο απφ ηηο πλζήθεο, θαλνληζκνχο θαη 1820 νδεγίεο, νη νπνίεο έρνπλ ηζρχ ζηα 27 θξάηε κέιε. πγθξίλνληαο ηηο πεξηφδνπο θαη , ε Δπηηξνπή δηαπηζηψλεη φηη κε ηα κέηξα πνπ ιακβάλεη έρεη επηηχρεη κείσζε ηνπ κέζνπ ρξφλνπ γηα ηε δηεθπεξαίσζε ησλ θαηά ην άξζξν 258 ΛΔΔ παξαβάζεσλ απφ πεξίπνπ 27 ζε 24 κήλεο. Σν έιιεηκκα ελζσκάησζεο ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ απνηειεί έλα ζπζηεκαηηθφ θαη ζπζηεκηθφ πξφβιεκα ηεο Έλσζεο, πνπ δπζρεξαίλεηαη απφ ηελ πνιπεπίπεδε δηαθπβέξλεζε, ηελ εκπινθή πνιιψλ θνξέσλ θαη κεηφρσλ, ηε δηαξθή αιιαγή θαη αληηθαηάζηαζή ηνπο, θαζψο θαη ηελ εθηελή γξαθεηνθξαηία. Ζ κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ, αιιά θαη νπζηαζηηθήο εθαξκνγήο ηνπ δηθαίνπ ηεο Δ.Δ. απνηειεί ζεκειηψδε πξφθιεζε, ηελ νπνία ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξνζπαζεί λα αληηκεησπίζεη κέζα απφ ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ θξαηψλ κειψλ ζηε δηακφξθσζε ησλ ελσζηαθψλ πνιηηηθψλ, κέζα απφ ηε δεκηνπξγία δηθηχσλ επαθψλ εζληθψλ θαη 74 COM (2010), 538, , 34

35 ελσζηαθψλ εκπεηξνγλσκφλσλ, αιιά θαη ηε δεκνζίεπζε θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ γηα ηελ εξκελεία νδεγηψλ Η Δλληνική Δμπειπία ηηρ Δνζυμάηυζηρ ηυν Οδηγιών Σξηάληα ρξφληα κεηά ηελ έληαμε ηεο ρψξαο καο ζηελ Δ.Δ., παξαηεξνχκε αδπλακίεο ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ σο πξνο ηελ ελαξκφληζε ηεο εζληθήο λνκνζεζία ο, θαζψο θαη αλειαζηηθφηεηα σο πξνο ηελ πξνζπάζεηα βειηίσζεο ηεο εθαξκνγήο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ ζηελ Διιάδα. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη, κέρξη πξφζθαηα, 76 ε ρψξα καο θαηαηαζζφηαλ, ζηνλ πίλαθα επηδφζεσλ (scoreboard) κεηαμχ ησλ ηειεπηαίσλ ρσξψλ, παξφιν πνπ ην έιιεηκκα ελζσ κάησζεο έβαηλε κεηνχκελν θαηά ην ηειεπηαίν ρξνληθφ δηάζηεκα. Σν Φεβξνπάξην ηνπ 2005, ην έιιεηκκα ελζσκάησζεο ζηελ Διιάδα ή ηαλ, ζχκθσλα κε ηνλ πίλαθα επηδφζεσλ, 5,1%, ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2007 θαηέιεμε ζε 2,3% θαη ην επηέκβξην ηνπ 2010 ζην 2,4%, πνζνζηφ πνπ αληηζηνηρνχζε ζην πςειφηεξν έιιεηκκα ελζσκάησζεο ζηελ Δ.Δ. 77 Ζ δπζθνιία ζπληνληζκνχ θαη ζπλεξγαζίαο ησλ εκπιεθνκέλσλ θνξέσλ, ε αδξάλεηα θαη νιηγσξία ηεο Γηνίθεζεο, ε έιιεηςε εμεηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ, νη ζπλερείο θπβεξλεηηθέο αιιαγέο, πνπ δεκηνπξγνχλ πεξαηηέξσ θαζπζηεξήζεηο, ηξνθνδφηεζαλ ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ηελ εθθίλεζε ηεο δηαδηθαζίαο παξάβαζεο εθ κέξνπο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο Πποζθςγέρ ηηρ Δςπυπαφκήρ Δπιηποπήρ καηά ηηρ Δλλάδαρ Ζ ειιεληθή εκπεηξία αλαθνξηθά κε ηηο πξνζθπγέο ηεο Δπηηξνπήο θαηά θξάηνπο κέινπο είλαη αλακθηζβήηεηα εθηεηακέλε, 78 ζε ηέηνην βαζκφ κάιηζηα, ψζηε λα εμάγεηαη ην ζπκπέξαζκα φηη, ζηελ πεξίπησζε ηεο ρψξαο καο, νη πξνζθπγέο ηεο Δπηηξνπήο γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα ιεηηνχξγεζαλ σο θχξηνο θαη φρη σο ζπκπιεξσκαηηθφο Μ ζχρι το Νοζμβριο του 2010, βλ. παρακάτω ΚΣΕΝΙΔΘ, Ι. (2008), ό.π. 35

36 κεραληζκφο δηαθχιαμεο ηεο ελσζηαθήο λνκηκφηεηαο, ζε αληίζεζε κε φ,ηη πξνθχπηεη γηα ην κέζν φξν ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δ.Δ., αιιά θαη ηελ ίδηα ηε δνκή ηνπ ελσζηαθνχ κεραληζκνχ έλλνκεο πξνζηαζίαο. Σν γεγνλφο απηφ ζπκπεξαίλεηαη πεξαηηέξσ θαη απφ ηα ηζηνξηθά ζηνηρεία ηεο ζπρλφηεηαο παξαπνκπήο ηεο Διιάδαο ζην ΓΔΔ γηα παξάβαζε ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. Έηζη, θαηά ηελ πεληαεηία , ε Δπηηξνπή πξνζέθπγε 111 θνξέο θαηά ηεο Διιάδαο, ζηνηρείν πνπ ηελ θαηαηάζζεη ηξίηε φζνλ αθνξά ηηο ζε βάξνο ηεο πξνζθπγέο, κεηά ηελ Ηηαιία θαη ηε Γ αιιία. 79 Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη νη παξαβάζεηο, γηα ηηο νπνίεο ε Διιά δα νδεγείηαη θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980 ζην Γηθαζηήξην αθνξνχλ, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, παξαβηάζεηο ησλ δηαηάμεσλ ηεο πλζήθεο γηα ηελ Κνηλή Αγνξά, 80 ελψ παξάιιεια θαηαγξάθνληαη θαηαδίθεο ηεο Διιάδαο γηα παξάβαζε ησλ νηθνλνκηθψλ ππνρξεψζεψλ ηεο πξνο ηελ Κνηλφηεηα. Ωζηφζν, ν κεγαιχηεξνο αξηζκφο ησλ πξνζθπγψλ θαηά ηεο ρψξαο κα ο, απφ ην 1990 θαη κεηά, αθνξά ηε κε ελζσκάησζε ζην εζληθφ καο δίθαην, εληφο ηεο πξνβιεπφκελεο πξνζεζκίαο, νδεγηψλ, θαζψο θαη παξαβηάζεηο ηεο ελσζηαθήο λνκνζεζίαο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Δίλαη, άιισζηε, ραξαθηεξηζηηθφ φηη ε Διιάδα ήηαλ ε πξψηε ρψξα ζηελ νπνία επηβιήζεθαλ απφ ην Γηθαζηήξην ρξεκαηηθέο θπξψζεηο, κε βάζεη ην άξζξν 260 ΛΔΔ (πξψελ άξζξν 228 ΔΚ), ιφγσ κε ζπκκφξθσζεο κε απφθαζε ηνπ Γηθαζηεξίνπ, πνπ εθδφζεθε κεηά απφ πξνζθπγή ηνπ άξζξνπ 258 ΛΔΔ (πξψελ άξζξν 226 ΔΚ) θαη αθνξνχζε ηε δηάζεζε ζηεξεψλ απνβιήησλ ζηελ πεξηνρή ησλ Υαλίσλ. 81 Πξφθεηηαη γηα ηε γλσζηή πιένλ απφθαζε γηα ηνλ Κνπξνππεηφ, ζηελ νπνία ην Γηθαζηήξην έθξηλε φηη ε Διιάδα παξαβίαδε νδεγίεο ζρεηηθά κε ην πεξηβάιινλ, αλαγθάδνληαο ηε ρψξα καο ζε θαηαβνιή ζπλνιηθά 1 δηο 700 εθαηνκκπξίσλ δξαρκψλ γηα κε ζπκκφξθσζε ζε απφθαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ. Δπηπξνζζέησο, ε Δπηηξνπή έρεη πξνζθχγεη 82 αξθεηέο αθφκε θνξέο θαηά ηεο ρψξαο καο γηα κε έγθαηξε ελζσκάησζε νδεγηψλ. Σέηνην παξάδεηγκα απνηειεί ε νδεγία 2001/18 αλαθνξηθά κε ηνπο γελεηηθνχο νξγαληζκνχο ζην πεξηβάιινλ, ε νπνία ελζσκαηψζεθε θαηφπηλ πξνζθπγήο ηεο Δπηηξνπήο ζην ΓΔΚ, ε νδεγία 2004/36 γηα ηελ 79 Κατά το ίδιο χρονικό διάςτθμα, θ Ιταλία αντιμετϊπιςε 150 προςφυγζσ και θ Γαλλία ΠΑΠΑΔΘΜ ΘΣΡΙΟΤ, Γ. (2006), «25 χρόνια εφαρμογισ του κοινοτικοφ δικαίου», Διεκνισ και Ευρωπαϊκι Πολιτικι, τεφχοσ ΔΕΕ, υπόκεςθ C 387/97, ΔΑΦΝΙΟΤ, Ν. (2010), ό.π. 36

37 αζθάιεηα ησλ αεξνζθαθψλ ηξίησλ ρσξψλ πνπ θηλνχληαη ζε θνηλνηηθνχο αεξνιηκέλεο, ε νπνία κεηαθέξζεθε ζηελ εζληθή λνκνζεζία κεηά ηελ απνζηνιή αηηηνινγεκέλεο γλψκεο. Παξάιιεια, ε ρψξα καο έρεη πξσηαγσληζηήζεη ζε πεξηπηψζεηο παξάβαζεο, ιφγσ πιεκκεινχο ελζσκάησζεο νδεγηψλ, φπσο ζπλέβε κε ηελ νδεγία 1992/43 ζρεηηθά κε ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ νηθνηφπσλ, 83 αιιά θαη κε ηηο νδεγίεο 2000/43 θαη 2000/78, πνπ αθνξνχλ ηελ ίζε κεηαρείξηζε. 84 Δπηπιένλ, ε ηζηνξία ηεο ελαξκφληζεο ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα έρεη λα επηδείμεη παξαβάζεηο γηα κε νξζή εθαξκνγή νδεγίαο, φπσο ζπλέβε ζηελ πεξίπησζε ηεο νδεγίαο 2002/22, ζρεηηθά κε ηελ «θαζνιηθή ππεξεζία», ε νπνία ελζσκαηψζεθε κε λφκν κεηά απφ πξνζθπγή ηεο Δπηηξνπήο θαηά ηεο Διιάδαο 85 θαη ελψ ήηαλ εθηθηή ε παξνρή ηεο ζπγθεθξηκέλεο ππεξεζίαο, νη ειιεληθέο αξρέο δελ πξνρψξεζαλ ζηελ εθπιήξσζε ησλ ππνρξεψζεσλ δηάζεζεο. Σέινο, ε ρψξα καο έρεη λα επηδείμεη αξλεηηθά παξαδείγκαηα πξνζθπγψλ γηα κεξηθή ελζσκάησζε νδεγηψλ, ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ησλ νπνίσλ απνηειεί ε νδεγία 2002/14 ζρε ηηθά κε ην γεληθφ πιαίζην δηαβνχιεπζεο εξγαδνκέλσλ, ην νπνίν απνηεινχζε ζπλαξκνδηφηεηα δχν Τπνπξγείσλ. ηελ πεξίπησζε απηή, ε Διιεληθή Γεκνθξαηία παξαπέκθζεθε ζην ΓΔΔ γηα κε ελζσκάησζε ηεο ελ ιφγσ νδεγίαο 86 θαη ηειηθά, αθνχ ε νδεγία κεηαθέξζεθε ζηελ ειιεληθή λνκνζεζία ζε φ,ηη αθνξά ηνπ εξγαδνκέλνπο αξκνδηφηεηαο ηνπ Τπνπξγείνπ Απαζρφιεζεο, κεηά ηελ θαηα δίθε ηεο ρψξαο καο απφ ην Γηθαζηήξην, ελζσκαηψζεθε ην ζθέινο ηεο νδεγίαο αλαθνξηθά κε ηνπο εξγαδφκελνπο ζην Τπνπξγείν Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο. Υαξαθηεξηζηηθφ, σζηφζν, παξάδεηγκα παξάβαζεο ησλ ππνρξεψζεσλ ηεο ρψξαο καο ζε ζέκαηα ελαξκφληζεο, ην νπνίν αμίδεη λα αλαιπζεί, θαζψο αληηθαηνπηξίδεη ηελ επί καθξφλ ζηάζε ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο απέλαληη ζην δήηεκα ηεο ελζσκάησζεο ησλ 83 Θ παράβαςθ ςυνζ τρεχε ςτθ χριςθ του όρου «λόγοι ουςιϊδουσ δθμοςίου ςυμφζροντοσ», αντί του όρου «επιτακτικοί λόγοι ςθμαντικοφ δθμοςίου ςυμφζροντοσ», κακϊσ και ςτθν προςκικθ των λόγων «ιδιαίτερθσ οικονομικισ ςθμαςίασ». Θ οδθγία αναφζρεται ςε επιτακτικοφσ λόγουσ ςθμαντικοφ δθμοςίου ςυμφζροντοσ, ςυμπεριλαμβανομζνων λόγων κοινωνικισ ι οικονομικισ φφςθσ. Θ ελλθνικι νομοκεςία αναφερόταν ςε λόγουσ ουςιϊδουσ δθμοςίου ςυμφζροντοσ ι ιδιαίτερθσ οικονομικισ ςθμαςίασ. Σο διαηευτικό «ι» ςυνιςτά λόγο κακισ ενςωμάτωςθσ τθσ οδθγίασ. 84 Θ κακι ενςωμάτωςθ ζγκειται ςτο ότι θ ζννοια τθσ «παρενόχλθςθσ» ετζκθ ςτθν αντίςτοιχθ ελλθνικι νομοκεςία ςε ςυνδυαςμό με τα εκάςτοτε κρατοφντα ςυναλλακτικ ά ικθ. Θ Επιτροπι κεϊρθςε ότι θ ζννοια των ςυναλλακτικϊν θκϊν είναι γενικι και αόριςτθ και μποροφςε να οδθγιςει ςε καταχριςεισ. 85 ΔΕΕ, υπόκεςθ C 252/ ΔΕΕ, υπόκεςθ C 381/

38 επξσπατθψλ νδεγηψλ, απνηειεί ε νδεγία 89/48 πεξί ηνπ γεληθνχ ζπζηήκαηνο αλαγλψξηζεο δηπισκάησλ ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, πνπ πηζηνπνηνχλ επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε ειάρηζηεο δηάξθεηαο ηξηψλ εηψλ. 87 Σν ειιεληθφ θξάηνο, αληί γηα ζπλεπή θαη ζπλνιηθή κεηαθνξά ηεο ελ ιφγσ νδεγίαο ζηελ εζληθή ηνπ λνκνζεζία, επέιεμε ηελ θαη επάγγεικα κεηαθνξά ησλ δηαηάμεσλ ηεο νδεγίαο κε δηάθνξα π.δ., φπσο π.ρ. γηα ηνπο δηθεγφξνπο, 88 ηνπο νξθσηνχο ινγηζηέο 89 θαη ηα ηαηξηθά επαγγέικαηα. 90 Ζ αληηκεηψπηζε απηή ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο δε ζπληζηνχζε ζε θακία πεξίπησζε πιήξε κεηαθνξά ηεο νδεγίαο ζην ειιεληθφ δηθαηηθφ ζχζηεκα, γεγνλφο πνπ νδήγεζε ζε πξνζθπγή ηεο Δπηηξνπήο θαηά ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ελψπηνλ ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ, ην νπνίν ηειηθψο θαηαδίθαζε ην ειιεληθφ θξάηνο ζε ζπκκφξθσζε. 91 Παξφια απηά, ε ρψξα καο, ακειψληαο ηε δηθαζηηθή απφθαζε, δελ πξνρψξεζε ζηελ ελζσκάησζε ηεο νδεγίαο θαη νδεγήζεθε εθ λένπ ζην Γηθαζηήξην, 92 κε ηελ απεηιή ρξεκαηηθνχ πξνζηίκνπ χςνπο επξψ εκεξεζίσο. Μφλν ζε απηφ ην ζεκείν, ην ειιεληθφ θξάηνο δήισζε φ ηη ζπκκνξθψλεηαη, εθδίδνληαο ην π.δ. 165/200 0, ην νπνίν είρε σο απνηέιεζκα ε Δπηηξνπή λα απνζχξεη ηελ πξνζθπγή. Καη ελψ ην ελ ιφγσ π.δ. εμαζθάιηδε ηελ ηππηθή ηνπιάρηζηνλ ζπκκφξθσζε ηεο ρψξαο καο, αθνινχζεζε ηεξάζηηα αληίδξαζε ησλ επαγγεικαηηθψλ νξγαλψζεσλ, νη νπνίεο είραλ σο επαθφινπζν ηελ έθδνζε ππ νπξγηθψλ απνθάζεσλ πνπ παξείραλ δπλαηφηεηεο δηαθξηηηθήο επρέξεηαο θαη έζεηαλ πεξηνξηζκνχο ζηελ πξφζβαζε ησλ εξγαδνκέλσλ ηεο Έλσζεο ζε δηάθνξα επαγγέικαηα. Ωο απνηέιεζκα, ην ειιεληθφ θξάηνο παξαπέκθζεθε εθ λένπ απφ ηελ Δπηηξνπή ζην ΓΔΔ γηα κε νξζή κεηαθνξά θαη εθαξκνγή ηεο νδεγίαο 89/48, 93 ην νπνίν απνθάλζεθε φηη ε ρψξα καο παξαβηάδεη δηαηάμεηο ηεο ελ ιφγσ νδεγίαο. Σειηθψο, ην δήηεκα ξπζκίζηεθε, κφιηο πξνζθάησο, 87 ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΘ, Δ. (2008), «Η προςαρμογι τθσ Ελλάδασ ςτο κοινοτικό κεκτθμζνο ςε κζματα εκπαιδευτικισ πολιτικισ», ςτο Μ ΑΡΑΒΕΓΙΑ, Ν. (επιμζλεια ), «Η Ελλάδα ςτθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ, Παρελκόν, Παρόν, Μ ζλλον», Ακινα: εκδόςεισ Θεμζλιο. 88 Π.δ. 52/ Π.δ. 121/ Τ.Α. Α4/4112/ ΔΕΕ, υπόκεςθ C 365/1993, Επιτροπι κατά Ελλάδασ, ςυλλογι ΔΕΕ, υπόκεςθ C 197/1998, Επιτροπι κατά Ελλάδασ. 93 ΔΕΕ, υπόκεςθ C 274/2005, Επιτροπι κατά Ελλάδασ. 38

39 νξηζηηθά κε ην ππ αξηζκ. 38/2010 π.δ., είθνζη έλα νιφθιεξα ρξφληα κεηά ηελ έθδνζε ηεο νδεγίαο 89/ πκπεξαζκαηηθά, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε κε εκπξφζεζκε ή αηειήο κεηαθνξά νδεγηψλ ζηελ εζσηεξηθή έλλνκε ηάμε ηεο ρψξαο καο θαη ε ζπλαθφινπζε θαηαδίθε απφ ην ΓΔΔ, ζπλήζσο δελ ππήξμε ην απνηέιεζκα ζπλεηδεηήο επηινγήο εθ κέξνπο ηεο Διιάδα ο, α ιιά απφξξνηα δηνηθεηηθψλ αδπλακηψλ παξαθνινχζεζεο θαη έγθαηξεο ελζσκάησζεο ηεο ελσζηαθήο λνκνζεζίαο. 95 Δίλαη, άιισζηε, ζπρλέο νη πεξηπηψζεηο νδεγηψλ πνπ κεηαθέξνληαη απηνχζηεο ηελ ηειεπηαία εκέξα ηεο πξνζεζκίαο ελζσκάησζήο ηνπο, ρσξίο ηηο απαξαίηεηεο πξνζαξκνγέο ηνπ ε ιιεληθνχ δηθαηηθνχ νηθνδνκήκαηνο, γεγνλφο πνπ νδεγεί ζηελ πξνβιεκαηηθή εθαξκνγή ηνπο Νομοθεηικέρ Δπιλογέρ για ηην Δνζυμάηυζη ηυν Οδηγιών Με δεδνκέλε ηελ αξρή φηη ε Δ.Δ. δελ ππαγνξεχεη ζηα θξάηε κέιε ηα λνκηθά κέζα, κε ηα νπνία ζα πξνρσξήζνπλ ζηε κεηαθνξά ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ ζην εζσηεξηθφ ηνπο δίθαην θαη φηη ηα θξάηε κέιε δηαηεξνχλ ηελ απηνλνκία ηνπο σο πξνο ηνλ ηχπν ηεο λνκνζεηηθήο ξχζκηζεο πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ, ν Έιιελαο λνκνζέηεο έρεη ηηο επηινγέο πνπ αλαιχνληαη παξαθάησ γηα ηελ ελζσκάησζ ε ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ ζηελ εζσηεξηθή έλλνκε ηάμε ηεο ρψξαο καο. 97 Κπξίαξρε επηινγή ηνπ εζληθνχ λνκνζέηε απνηειεί ν ηςπικόρ νόμορ, ν νπνίνο ρξεζηκνπνηείηαη θαηά θχξην ιφγν γηα ηε ξχζκηζε ζεκαληηθψλ ζεκάησλ ή ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ απηφ επηβάιιεηαη απφ ην χληαγκα. 98 Ζ ρξήζε ηνπ ηππηθνχ λφκνπ γηα ηελ ελζσκάησζε ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ κπνξεί λα γίλεηαη αλά πάζα ζηηγκή, πέξα απφ 94 Είχε προθγθκεί θ ζκδοςθ τθσ οδθγίασ 2005/36, θ οποία αντικατζςτθςε και ενςωμά τωςε όλεσ τισ προθγοφμενεσ οδθγίεσ περί αναγνϊριςθσ διπλωμάτων τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ. Θ προκεςμία μεταφοράσ τθσ εν λόγω οδθγίασ ζλθγε ςτισ ΑΜ ΩΝΘ ΡΑΝΣΟΤ, Κ. (2002), «Ελλάδα και ΔΕΚ, θ πρώτθ εικοςαετία», Κομοτθνι. 96 ΚΣΕΝΙΔΘ, Ι. (2008), ό.π. 97 Σο παρόν κεφ άλαιο ςτθρίηεται ςτο ΓΙΟΜ ΠΡΕ ΔΘΜ ΘΣΡΙΟΤ, Α., ΚΑΠΙ ΣΙΝΑ, Ε., ό.π. κ αι ςτο Δ ΑΦΝΙ ΟΤ, Ν., ό.π. 98 Π.χ., άρκρο 72, άρκρο

40 ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ξεηά θαζνξίδεη ην χληαγκα. Ωζηφζν, ε επηινγή απηή θξίλεηαη ρξνλνβφξα, ηδηαηηέξα γηα ηε ξχζκηζε ζεκάησλ ηερληθνχ ρ αξαθηήξα. Ζ επζχλε γηα ηελ θαηάξηηζε ηνπ ηππηθνχ λφκνπ αλήθεη ζηηο θαζ χιελ αξκφδηεο ππεξεζίεο ησλ εθάζηνηε Τπνπξγείσλ, νη νπνίεο έρνπλ παξαθνινπζήζεη ηελ νδεγία ελ ηε γελλέζε ηεο, ζπκκεηέρνληαο κε εθπξνζψπνπο ηνπο ζηηο νκάδεο εξγαζίαο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ή ηνπ πκβνπιίνπ θαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν απνηεινχλ γλψζηεο ηνπ αληηθεηκέλνπ θαη πεξηερνκέλνπ ηεο, θαζψο θαη ηεο λνκνζεηηθήο ξχζκηζεο πνπ απαηηείηαη. Γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ λφκσλ, είλαη πηζαλφ λα απαηηεζεί ζχκπξαμε πνιιψλ ππεξεζηψλ, γεγνλφο πνπ νδεγεί ζπρλά ζηε ζπγθξφηεζε λνκνπαξαζθεπαζηηθψλ επηηξνπψλ. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο παξαηεξείηαη αδπλακία ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ππεξεζηψλ, γεγνλφο πνπ επηθέξεη θαζπζηεξήζεηο ζηελ ελζσκάησζε ησλ νδεγηψλ, κε ηηο αλάινγεο ζπλέπεηεο γηα ην ειιεληθφ θξάην ο. ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα γίλεη αλαθνξά ζην νόμο «περί εφαρμογής τοσ κοινοτικού δικαίοσ», 99 ν νπνίνο ζεζπίζηεθε ην 1983 θαη κε νξηζκέλεο ηξνπνπνηήζεηο ηζρχεη έσο θαη ζήκεξα, απνηειψληαο έλα ζεκαληηθφ εξγαιείν ζηα ρέξηα ηνπ Έιιελα λνκνζέηε γηα ηελ ελζσκάησζε ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. Πξφθεηηαη γηα λφκν πιαίζην ηνπ άξζξνπ 43, παξ. 4 ηνπ πληάγκαηνο, ν νπνίνο θαζνξίδεη ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο πνπ νθείιεη λα αθνινπζήζεη ε Γεκφζηα Γηνίθεζε θαηά ηελ έθδνζε θαλνληζηηθψλ δηαηαγκάησλ κεηαθνξάο ελσζηαθήο ξχζκηζεο ζηελ εζληθή λνκνζεζία. Ο λφκνο παξέρεη απηνηειείο εμνπζηνδνηήζεηο γηα ηελ έθδνζε πξνεδξηθψλ δηαηαγκάησλ, 100 θαζψο θαη ππνπξγηθψλ απνθάζεσλ γηα ηε ξχζκηζε ζεκάησλ ηερληθνχ ραξαθηήξα, ηα νπνία απαξηζκνχληαη ξεηψο, 101 ελψ δίλεη ηε δπλαηφηεηα ρξήζεο εμνπζηνδνηήζεσλ πνπ παξέρνληαη ζε πξνγελέζηεξνπο ή κεηαγελέζηεξνπο λφκνπο. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη νη εμνπζηνδνηήζεηο πνπ παξέρεη ν λ. 1338/1983 παξαηείλνληαη θάζε πέληε ρξφληα, κε ηελ έθδνζε λένπ λφκνπ. Γίλεηαη επνκέλσο αληηιεπηφ φηη ν λνκνζέηεο ρξεζηκνπνηεί, πέξαλ ηνπ ηππηθνχ λφκνπ, πποεδπικά διαηάγμαηα γηα ηε κεηαθνξά ησλ νδεγηψ λ ζην εζληθφ λνκνζεηηθφ 99 Ν. 1338/1983, ΦΕΚ 34/Α/ , όπωσ τροποποιικθκε και ιςχφει. 100 Άρκρο 4, ν. 1338/ Άρκρο 2, ν. 1338/

41 πιαίζην, κέζα ζηα φξηα ηνπ άξζξνπ 43, παξ. 2 ηνπ πληάγκαηνο. Ζ θαηάξηηζε ησλ πξνεδξηθψλ δηαηαγκάησλ γίλεηαη απφ ηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο ησλ εθάζηνηε Τπνπξγείσλ θαη, πξηλ ηελ απνζηνιή ηνπο ζην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο γηα ηελ θαηά λφκν επεμεξγαζία ηνπο, κεζνιαβεί ε δηαβίβαζή ηνπο ζηε Γεληθή Γξακκαηεία ηεο Κπβέξλεζεο, φπνπ έρεη ζπζηαζεί κία θεληξηθή λνκνπαξαζθεπαζηηθή επηηξνπή (κηθξή ΚΔΝΔ). 102 Ζ κηθξή ΚΔΝΔ είλαη αξκφδηα γηα ηε δηελέξγεηα ελφο πξψηνπ ειέγρνπ ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ ζρεδίσλ πξνεδξηθψλ δηαηαγκάησλ. Αλ ππάξμνπλ παξαηεξήζεηο, ην ζρέδην απνζηέιιεηαη ζην θαζ χιελ αξκφδην Τπνπξγείν, ην νπνίν αθνχ πξνρσξήζεη ζηηο απαξαίηεηεο δηνξζψζεηο, πξνσζεί ην ζρέδην πξνεδξηθνχ δηαηάγκαηνο ζην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο. Καζίζηαηαη, επνκέλσο ζαθέο φηη ηα πξνεδξηθά δηαηάγκαηα είλαη έλαο ρξνλνβφξνο ηξφπνο ελζσκάησζεο νδεγηψλ, ιφγσ ηεο δηαδηθαζί αο λνκνηερληθήο επεμεξγαζίαο πνπ θαηά λφκν απαηηείηαη γηα ηελ έθδνζή ηνπο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο, ιφγσ ηνπ κεγάινπ θφξηνπ εξγαζίαο, θαζπζηεξεί πεξί ηνπο ηξεηο κήλεο γηα ηελ νινθιήξσζε ηνπ ζρεηηθνχ ειέγρνπ. Δπηπξνζζέησο, ζηo ειιεληθφ δηθαηηθφ ζχζηεκα είλαη δπλαηή ε ρξήζε ςποςπγικών αποθάζευν γηα ηε κεηαθνξά ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ, εληφο ησλ νξίσλ ηνπ άξζξνπ 43, παξ. 2 ηνπ πληάγκαηνο. Όπσο αλαθέξζεθε, ε εμνπζηνδφηεζε γηα ηε ξχζκηζε αληηθεηκέλσλ ηερληθνχ ραξαθηήξα, γηα ηα νπνία παξαηεξείηαη ζπρλή έθδνζε ελσζηαθψλ πξάμεσλ, κέζσ ππνπξγηθψλ απνθάζεσλ παξέρεηαη κε ην άξζξν 2 ηνπ λ. 1338/1983. ε εμεηδηθεπκέλνπο ηνκείο, φπσο ν ηνκέαο ησλ ηξνθίκσλ ή ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ζεκάησλ, εθδίδνληαη απνθάζεηο απφ ηα ζπγθεθξηκέλα φξγαλα ηεο δηνίθεζεο πνπ είλαη εμνπζηνδνηεκέλα λα εθδίδν πλ πξάμεηο θαλνληζηηθνχ πεξηερνκέλνπ. Ο έιιελαο λνκνζέηεο έρεη ηε δπλαηφηεηα κε ηηο πξάμεηο θαλνληζηηθνχ πεξηερνκέλνπ πνπ εθδίδεη, κέζσ ηνπ λ. 1338/1983, λα ιακβάλεη θάζε αλαγθαίν ζπκπιεξσκαηηθφ κέηξν γηα ηελ εθαξκνγή ησλ πξάμεσλ ηνπ παξάγσγνπ δηθαίνπ, λα ηξνπνπνηεί ή λα θαηαξγεί δηαηάμεηο ηεο θείκελεο λνκνζεζίαο πνπ είλαη αληίζεηεο πξνο δηαηάμεηο ηνπ πξσηνγελνχο θαη ηνπ παξάγσγνπ δηθαίνπ, λα ζεζπίδεη πνηληθέο θπξψζεηο, εάλ ε εμνπζηνδνηηθή δηάηαμε παξέρεη ηέηνηα επρέξεηα ή εάλ ε πνηλή απεηιείηαη ζην λφκν πνπ παξέρεη ηελ εμνπζηνδνηηθή δηάηαμε, θαζψο θαη λα ζεζπίδεη ην αμηφπνηλν ζε βαζκφ 102 ΚΤΑ 206/2006, ΦΕΚ Βϋ

42 πιεκκειήκαηνο ζηα π ιαίζηα ηνπ Πνηληθνχ Κψδηθα, εθφζνλ θάηη ηέηνην είλαη αλαγθαίν γηα ηελ εθαξκνγή πξάμεσλ ησλ ελσζηαθψλ νξγάλσλ. Σέινο, γηα ηελ ελζσκάησζε νδεγίαο, είλαη δπλαηή ε ρξήζε εμνπζηνδνηήζεσλ πνπ παξέρνληαη ζε πξνγελέζηεξνπο ή κεηαγελέζηεξνπο ηεο εληάμεσο λφκνπο, ελψ ε κεηαθνξά θαιχπηεηαη ζε πεξίπησζε παξαπνκπήο ζε πξνυθηζηάκελεο εζληθέο δηαηάμεηο πνπ ξπζκίδνπλ πιήξσο ην δήηεκα πνπ ξπζκίδεη ν επξσπατθφο θαλφλαο. Αμίδ εη λα ζεκεησζεί φηη ε εγθχθιηνο δελ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί σο εξγαιείν λνκνζεηηθήο ξχζκηζεο, αθνχ απνηειεί δηνηθεηηθή πξαθηηθή, ζηεξνχκελε δεζκεπηηθφηεηαο θαη λνκηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Παξ φια απηά, ρξεζηκνπνηείηαη είηε γηα λα θαιπθζεί ην ελδηάκεζν θελφ απφ ηελ αλάθιεζε κηαο θαλνληζηηθήο πξάμεο κέρξη ηελ έθδνζε άιιεο είηε γηα λα δηεπθξηληζηεί ε ζσζηή ιεηηνπξγία κηαο ξχζκηζεο. πλήζσο, εγθχθιηνη εθδίδνληαη ζε εθηέιεζε θαλνληζκψλ. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ζην θείκελν πξνζαξκνγήο κηαο θαλνληζηηθήο πξάμεο ζην πξννίκην γίλεηαη απαξαηηήησο αλαθνξά ζην λ. 1338/1983 θαη ζηελ εμνπζηνδνηηθή δηάηαμε πνπ απνηειεί ηε λνκηθή βάζε γηα ηελ έθδνζε κηαο πξάμεο, θαζψο θαη αλαθνξά ζην αλ πξνθαιείηαη ή φρη δαπάλε εηο βάξνο ηνπ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ. ην πξψην άξζξν αλαθέξεηαη ν ζθνπφο εθδφζεσο ηεο θαλνληζηηθήο πξάμεο ή ε ελσζηαθή δηάηαμε πξνο ηελ νπνία επηρεηξείηαη ζπκκφξθσζε. Άιισζηε, ε αλαθνξά ηεο λνκηθήο πξάμεο ησλ νξγάλσλ ηεο Έλσζεο ζ ηα λνκνζεηήκαηα ελζσκάησζε ο (λφκνο, π.δ., π.α. ) απνηειεί ελσζηαθή απαίηεζε, ζχκθσλα κε ηε δηαηχπσζε ηνπ πξνηειεπηαίνπ, ζπλήζσο, άξζξνπ ηεο νδεγίαο Γιοικηη ική Γιασείπ ιζη ηηρ Δνζυμάηυζηρ ηυν Οδηγιών Ζ πνξεία ηεο ρψξαο καο, αιιά θαη ηε ο ειιεληθήο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε δελ ππήξμε εχθν ιε. Όηαλ εληάρζεθε ζηνπο θφιπνπο ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Κνηλφηεηαο ήξζε αληηκέησπε κε έλα νηθνδφκεκα, ην νπνίν ιεηηνπξγνχζε ζε έληνλνπο ξπζκνχο, ρσξίο ε ίδηα λα είλαη δηνηθεηηθά πξνεηνηκαζκέλε λα εληαρζεί ζηελ ελνπνηεηηθή δηαδηθαζία. Σν έξγν ηεο ελαξκφ ληζεο ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο ήηαλ κεγάιν θαη επίπνλν, αλαδεηθλχνληαο κέρξη ζήκεξα αδπλακίεο ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ, 42

43 πξνβιήκαηα ζπληνληζκνχ θαη ηθαλφηεηαο θαζνδήγεζεο ζηελ ελζσκάησζε ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ζηε δηαδηθαζία κεηαθνξ άο ησλ λνκηθψλ πξάμεσλ ηεο Έλσζεο ζην εζληθφ δηθαηηθφ ζχζηεκα εκπιέθνληαη έσο ζήκεξα πνιιέο ππεξεζίεο, δηαθφξσλ θνξέσλ, κε επηθαιχςεηο αξκνδηνηήησλ θαη αλεπαξθή, κέρξη πξφζθαηα, ζπληνληζκφ. Ζ δηνηθεηηθή δηαρείξηζε ηεο ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ έρεη απνθεληξσηηθφ ραξαθηήξα, αθνχ ε ελ ιφγσ αξκνδηφηεηα δελ είλαη ζπγθεληξσκέλε ζε έλα κφλν Τπνπξγείν. Ζ αλάζεζε ρεηξηζκνχ θάζε ζέκαηνο ελαξκφληζεο ηεο εζληθήο λνκνζεζίαο κε ην ελσζηαθφ δίθαην αλήθεη ζηηο θαζ χιελ αξκφδηεο ςπηπεζίερ ησλ επηκέξνπο Τποςπγείυν. 103 ε απηέο αλήθεη ε αξκνδηφηεηα πξνζαξκνγήο ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο, εκπξφζεζκεο ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ, ζχληαμεο ησλ λνκνζεηηθψλ θεηκέλσλ κεηαθνξάο ηνπο, θαζψο θαη ε επζχλε ηεο εθηέιεζεο θαη εθαξκνγήο ηνπο. Δμάιινπ, νη ππάιιε ινη ησλ ππεξεζηψλ απηψλ ζπκκεηέρνπλ ζηε λνκνπαξαζθεπαζηηθή δηαδηθαζία πνπ αθνινπζείηαη ζε επξσπατθφ επίπεδν, κέζσ ησλ νκάδσλ εξγαζίαο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ή ηνπ πκβνπιίνπ. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη, ηδηαίηεξα θαηά ην παξειζφλ, νπφηε ν ζπληνληζκφο ζε ζέκαηα ελαξκφληζεο ήηαλ αλεπαξθήο ή θαη αλχπαξθηνο, ε αληαπφθξηζε ζηηο ππνρξεψζεηο πνπ απέξξεαλ απφ κηα π ξάμε ησλ νξγάλσλ ηεο Έλσζεο ήηαλ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο αληηθείκελν πξνζσπηθψλ πξσηνβνπιηψλ ησλ ππαιιήισλ θαη άηππσλ δηαθαλνληζκψλ πνπ νη ίδηνη δηεμήγαγαλ. Ωζηφζν, ζήκεξα πνπ έρνπλ γίλεη πνιιά βήκαηα ζπληνληζκνχ ζην δήηεκα ηεο ελζσκάησζεο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, ην θξηζηκφηεξν πξφβιεκα πνπ αληηκεησπίδεη ε ειιεληθή Γεκφζηα Γηνίθεζε ζηνλ ηνκέα απηφ απνηειεί ην γεγνλφο φηη, ιφγσ ηεο επηθάιπςεο ή θαη ζχγθξνπζεο αξκνδηνηήησλ πνπ παξαηεξείηαη ζπρλά κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ππεξεζηψλ ησλ Τπνπξγείσλ, δελ είλαη πάληα ζαθέο πνην Τπνπξγείν ζεσξείηαη επηζπεχδνλ ζε φ,ηη αθνξά ηε κεηαθνξά κηαο νδεγίαο ζηελ εζληθή καο λνκνζεζία. ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, απαηηείηαη νπζηαζηηθή ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ππεξεζηψλ ησλ Τπνπξγείσλ, έηζη ψζηε λα κελ θσιπζηεξγεί ε ελζσκάησζε ησλ νδεγηψλ. 103 ΓΙΟΜ ΠΡΕ ΔΘΜ ΘΣΡΙΟΤ, Α., ΚΑΠΙΣΙΝΑ, Ε., ό.π. 43

44 Σν Αςηοηελέρ Γπαθείο Νομικών Θεμάηυν ζηην Δςπυπαφκή Ένυζη (ΑΓΝΘΔΔ), πνπ ππάγεηαη ζην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ θαη ηδξχζεθε ην έρεη ζπληνληζηηθφ ξφιν θαη νξηδφληηα αξκνδηφηεηα επνπηείαο, ζπληνληζκνχ, παξέκβαζεο θαη ελεκέξσζεο. Σν ΑΓΝΘΔΔ είλαη επηθνξηηζκέλν κε ηελ παξαθνινχζεζε ηεο ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ ζηελ εζληθή έλλνκε ηάμε, έρνληαο ππφ ηελ επζχλε ηεο αξκνδηφηεηάο ηνπ ηελ εθαξκνγή ηνπ δηθαίνπ ηεο Έλσζεο, ζηελ νπνία ππάγεηαη ε πξνζαξκνγή ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο πξνο ηηο λνκηθέο πξάμεηο πνπ εθδίδνπλ ηα επξσπατθά φξγαλα, ηελ επνπηεία ηεο νξζήο εθαξκνγήο ηεο ελσζηαθήο λνκνζεζίαο, ην λνκνζεηηθφ ζπληνληζκφ ησλ ελεξγεηψλ ηεο Γηνίθεζεο. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ην Απηνηειέο Γξαθείν Ννκηθψλ Θεκάησλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε δηεμάγεη νπζηαζηηθφ έιεγρν φισλ ησλ θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ θαη ησλ λνκνζεηηθψλ ξπζκίζεσλ ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ. ην πιαίζην απηφ, ηα αξκφδηα Τπνπξγεία νθείινπλ λα ηνπ απνζηέιινπλ φια ηα ζρέδηα θαλνληζηηθψλ θαη λνκνζεηηθψλ πξάμεσλ κεηαθνξάο νδεγηψλ. Παξάιιεια, ην Απηνηειέο Γξαθείν Ννκηθψλ Θεκάησλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε είλαη επηθνξηηζκέλν κε ηελ επζχλε ηεο απνζηνιήο φισλ ησλ λνκνζεηηθψλ θεηκέλσλ (ΦΔΚ) πξ νζαξκνγήο ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο κε ηηο εθάζηνηε επξσπατθέο νδεγίεο ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ην πξψελ Τπνπξγείν Δζληθήο Οηθνλνκίαο, ππφ ηε ζεκεξηλή δειαδή θπβεξλεηηθή ζχλζεζε, ην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο, Αληαγσληζηηθφηεηαο θαη Ναπηηιίαο, έρεη ηνλ ηειηθφ έιεγρν θαη ν πξντζηάκελνο Τπνπξγφο βάδεη, ζχκθσλα κε ην λ. 1338/1983 ηελ ηειηθή ππνγξαθή ζε φια ηα λνκνζεηήκαηα πξνζαξκνγήο. Ο ηειεπηαίνο νθείιεη, ζχκθσλα κε ην άξζξν 3 ηνπ λ. 1140/1980, λα ζπληνλίδεη θαη λα παξαθνινπζεί ηηο ελέξγεηεο ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ γηα ηελ εθπιήξσζε ησλ ππνρξεψζεσλ ηνπ θξάηνπο πξνο ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Με ηε ζχκπξαμε ηνπ Τπνπξγνχ Αλάπηπμεο, Αληαγσληζηηθφηεηαο θαη Ναπηηιίαο δίδεηαη ε δπλαηφηεηα ζην ελ ιφγσ Τπνπξγείν λα έρεη κηα ζθαηξηθή εηθφλα ηνπ έξγνπ ηεο πξνζα ξκνγήο θαη λα απνζηέιιεη ζπγθεληξσηηθά ζηνηρεία ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ζπγθεθξηκέλα ζηε Γεληθή Γηεχζπλζε Δζσηεξηθήο Αγνξάο, ε νπνία παξαθνινπζεί κέζσ ελεκεξσηηθψλ πηλάθσλ ην βαζκφ ελζσκάησζεο ηε ο ελσζηαθήο λνκνζεζίαο ζε θάζε θξάηνο κέινο (πξφθεηηαη γηα ην Internal Market Scoreboard). 104 ΠΔ 178/

45 Αμηνζεκείσηεο αξκνδηφηεηεο ζε φ,ηη αθνξά ηελ ελζσκάησζε ησλ νδεγηψλ ζηελ εζληθή καο λνκνζεζία έρνπλ αλαηεζεί ζηελ Διδική Νομική Τπηπεζία (ΔΝΤ) ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ θαη ζπγθεθξηκέλα ζην Σμήμα Γικαίος Δςπυπαφκήρ Ένυζηρ. 105 Ζ ΔΝΤ, ε νπνία ζπζηάζεθε κε ην λ. 1640/1986, ππάγεηαη απ επζείαο ζηνλ Τπνπξγφ Δμσηεξηθψλ, ν νπνίνο είλαη θαη ν πξψηνο απνδέθηεο ησλ θαηαγγειηψλ ηεο Δπηηξνπήο. Ζ αξκνδηφηεηεο ηεο Δηδηθήο Ννκηθήο Τπεξεζίαο ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ επηθεληξψλνληαη θπξίσο ζηηο νδεγίεο πνπ απνηεινχλ αληηθείκελν παξάβαζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε ΔΝΤ έρεη ηελ επζχλε ηεο πξφιεςεο θαη θπξίσο ηεο δηαρείξηζεο ησλ παξαβάζεσλ, ηφζν ζε ζέκαηα ελαξκφληζεο φζν θαη ζε ζέκαηα νπζίαο. ε απηφ ην πιαίζην, ζπληνλίδεη ηηο θαζ χιελ αξκφδηεο ππεξεζίεο φισλ ησλ Τπνπξγείσλ, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηνχλ απνηειεζκαηηθφηεξα ηα πξνβιήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ απφ ηελ εθθίλεζε εθ κέξνπο ηεο Δπηηξνπήο ηεο δηαδηθαζίαο παξάβαζεο. Σα ζηειέρε ηεο ΔΝΤ απνηεινχλ ηνπο πιεξεμνχζηνπο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ελψπηνλ ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δ.Δ. θαη δηαηεξνχλ ζηελέο ζρέζεηο κε ηνπο ππφινηπνπο θνξείο ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, κε ηηο ππεξεζίεο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, θαζψο θαη κε ηελ αληίζηνηρε ππεξεζία ηεο Μφληκεο Διιεληθήο Αληηπξνζσπείαο, ε νπνία απ νηειεί ην δηακεζνιαβεηηθφ ζεζκηθφ φξγαλν κεηαμχ ηεο ελσζηαθήο θαη ηεο εζληθήο δηνίθεζεο. Ζ ΔΝΤ ζηνλ ηνκέα ηεο ελαξκφληζεο ζπκπξάηηεη πάληα κε ην Απηνηειέο Γξαθείν Ννκηθψλ Θεκάησλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Οη δχν ππεξεζίεο είλαη νη κφλνη θνξείο, νη νπνίνη πξαγκαηνπνηνχλ, ζηελ πεξίπησζε εθθίλεζεο ηεο δηαδηθαζίαο παξάβαζεο απφ ηελ Δπηηξνπή, ειεθηξνληθή δηαβίβαζε ησλ ΦΔΚ ελαξκφληζεο ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο ζηε Μφληκε Διιεληθή Αληηπξνζσπεία ζηηο Βξπμέιιεο γηα ηελ πεξαηηέξσ δηαβίβαζή ηνπο ζηελ Δπηηξνπή. Μφλν κεηά απφ ηε δηαβίβαζε απηή θαη ηελ απηφκαηε θαηαρψξεζε ησλ δεκνζηεπκέλσλ λνκνζεηεκάησλ γίλεηαη δηαγξαθή ηεο ζρεηηθήο νδεγίαο απφ ηνλ θαηάινγν εθθξεκνηήησλ θαη παχεη ε αξμάκελε παξάβαζε. 106 Παξάιιεια, ε Γενική Γπ αμμαηεία ηηρ Κςβέπνηζηρ έρεη αλαιάβεη απφ ην 2005, νπφηε θαη ηδξχζεθε, ηε γεληθή επζχλε ζπληνληζκνχ ζηα ζέκαηα ηεο ελζσκάησζεο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. ην πιαίζην απηφ, κε βάζε ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, ν Πξσζππνπξγφο εμέδσζε ηνλ Ηνχιην ηνπ 2006 εγθχθιη ν 105 ΔΑΦΝΙΟΤ, Ν., ό.π. 106 ΓΙΟΜ ΠΡΕ ΔΘΜ ΘΣΡΙΟΤ Α., ΚΑΠΙΣΙΝΑ, Ε., ό.π. 45

46 αλαθνξηθά κε ηε «Ννκνζεηηθή πνιηηηθή θαη αμηνιόγεζε πνηόηεηαο θαη απνηειεζκαηηθόηεηαο λνκνζεηηθώλ θαη θαλνληζηηθώλ ξπζκίζεσλ», ζηελ νπνία πεξηιακβάλνληαη νδεγίεο θαη ππνδείμεηο γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ θαλνληζηηθψλ ξπζκίζεσλ, ηελ θαλνληζηηθή κεηαξξχζκηζε, κέζσ ηεο θαιήο λνκνζέηεζεο, ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο πνιπλνκίαο, αιιά θαη ηελ επξχηεξε θαη νπζηαζηηθφηεξε εθαξκνγή ηνπ δηθαίνπ ηεο Έλσζεο. Καηά ην παξειζφλ θαη πξηλ ηε ζεζκνζέηεζε ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο ηεο Κπβέξλεζεο, δηθιείδα δηαζθάιηζεο γηα ηελ έγθαηξε ελζσκάησζε απνηεινχζε ην έγγξαθν ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ, ην νπνίν απεπζπλφηαλ ζηα θαζ χιελ αξκφδηα Τπνπξγεία, θαιψληαο ηα λα ζέζνπλ ζε άκεζε πξνηεξαηφηεηα ηηο εθθξεκφηεηέο ηνπο αλαθνξηθά κε ηελ ελζσκάησζε ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ θαη δεηψληαο έλα ρξνλνδηάγξακκα κεηαθνξάο ησλ νδεγηψλ ζηελ εζληθή λνκνζεζία Η Παπακολούθηζη ηηρ Δνζυμάηυζηρ ηυν Οδηγιών ζηην Δθνική Νομοθεζία Νέερ Γ ιοικ ηηικέρ Γιαζηάζειρ Με βάζε φζα αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, παξαηεξήζεθε φηη, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ, ν ζπληνληζκφο ζην δήηεκα ηε ο κεηαθνξάο ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ ζηελ έλλνκε ηάμε ηεο ρψξαο καο ππήξμε ειιηπήο θαη αλειαζηηθφο, θπξίσο ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη δελ είρε πξνβιεθηεί ε ζεζκνζέηεζε κηαο ππεξεζίαο ή ελφο θνξέα πνπ λα δηαζέηεη επξείεο εμνπζίεο νξηδφληηνπ ζπληνληζκνχ, ειέγρνπ θαη επνπηείαο, κε παξάιιειε ηθαλφηεηα θαη δπλαηφηε ηα άζθεζεο πνιηηηθήο πίεζεο, ε νπνία ζα νδεγνχζε ζε ηαρχηεξε ελαξκφληζε ηεο εζληθήο καο λνκνζεζίαο. Παξάιιεια, ζε νξγαλσηηθφ επίπεδν, δελ ππήξρε πξνγξακκαηηζκέλνο ζρεδηαζκφο γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ νδεγηψλ, θπξίσο ιφγσ ηεο απνπζίαο ςεθηαθήο νξγάλσζεο θαη ηεο έιιεηςεο κηαο θεληξηθήο βάζεο δεδνκέλσλ. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2010 ζεκεηψζεθαλ ηδηαηηέξσο ζεκαληηθέο εμειίμεηο ζε δηνηθεηηθφ, αιιά θαη νξγαλσηηθφ επίπεδν ζε φ,ηη αθνξά ηελ κεηαθνξά ησλ νδεγηψλ ζην ειιεληθφ δηθαηθφ νηθνδφκεκα. ηηο 16 Μαξηίνπ 2010 ηδξχζεθε, δπλάκεη ηνπ π.δ. 18/2010, ην Γπαθείο Γιεθνών και Κοινοηικών Θεμάηυν ηηρ Γενικήρ Γπαμμαηείαρ ηηρ Κςβέπνηζηρ, ην νπνίν 46

47 άξρηζε λα ιεηηνπξγεί πιήξσο ζηηο 14 Ηνπιίνπ Απνζηνιή ηνπ είλαη ε παξαθνινχζεζε, ν ζπληνληζκφο, ε λνκηθή θαη ηερληθή ππνζηήξημε φισλ ησλ εζληθψλ θνξέσλ γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ ζηελ εζληθή λνκνζεζία ηεο ρψξαο καο. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ππάγεηαη απ επζείαο ζηνλ Πξσζππνπξγφ θαη γη απηφ απνιακβάλεη πνιηηηθή ζηήξημε. 107 πγθεθξηκέλα, ην Γξαθείν Γηεζλψλ θαη Κνηλνηηθψλ Θεκάησλ ιακβάλεη φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξσηνβνπιίεο γηα ηελ εκπξφζεζκε θαη ηαρχηεξε ελαξκφληζε ηνπ εζληθνχ δηθαίνπ κε ηηο επξσπατθέο νδεγίεο. ην πιαίζην απηφ, επηθνηλσλεί, κέζσ κελχκαηνο ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ, φιεο ηηο λέεο νδεγίεο ζηηο θαζ χιελ αξκφδηεο ππεξεζίεο ησλ εθάζηνηε Τπνπξγείσλ, θαζψο θαη ζηελ Δηδηθή Ννκηθή Τπεξεζία ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ, ηελ εκέξα ηεο δεκνζίεπζήο ηνπο ζηελ επίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Παξάιιεια, ζέηεη ζπγθεθξηκέλν ρξνλνδηάγξακκα ζηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο ησλ Τπνπξγείσλ, εληφο ηνπ νπνίνπ νθείινπλ λα πξνρσξήζνπλ ζηε κεηαθνξά ηεο νδεγίαο ζην εζσηεξηθφ δίθαην ηεο ρψξαο καο. Με βάζε ην ρξνλνδηάγξακκα απηφ, ειέγρεη ζε θαζεκεξηλή βάζε ηηο θαζ χιελ αξκφδηεο ππεξεζίεο σο πξνο ηηο ελέξγεηεο ζηηο νπνίεο πξνβαίλνπλ θαη ηελ πξφνδν πνπ ζεκεηψλνπλ αλαθνξηθά κε ηελ ε λζσκάησζε ησλ νδεγηψλ, παξέρνληάο ηνπο θάζε αλαγθαία ππνζηήξημε. Δπηπξνζζέησο, ην Γξαθείν Γηεζλψλ θαη Κνηλνηηθψλ Θεκάησλ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο ηεο Κπβέξλεζεο, ειέγρεη θαη παξαθνινπζεί ηελ εμέιημε ησλ παξαβάζεσλ ζρεηηθά κε ηε κε ή ειιεηπή ελζσκάησζε ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ. εκαληηθή ζεσξείηαη ε επζχλε ηνπ ζην λα ιακβάλεη πξσηνβνπιίεο γηα ηελ ε κπξφζεζκε θαη ηερληθά βέιηηζηε ελζσκάησζε ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. ε απηφ ην πιαίζην, ν ξφινο ηνπ Γξαθείνπ επηθεληξψλεηαη φρη κφλν ζηελ εκπξφζεζκε, αιιά επίζεο ζηελ νξζή κεηαθνξά θαη εθαξκνγή ησλ λνκηθψλ πξάμεσλ πνπ παξάγνπλ ηα φξγαλα ηεο Δ.Δ., θα ζψο επίζεο ζηελ θαζηέξσζε βέιηηζησλ πξαθηηθψλ (best practices), γηα ηελ ελ ιφγσ κεηαθνξά θαη εθαξκνγή Ανακοίνωςθ τθσ Επιτροπισ, SEC (2011), Internal M arket Scoreboard n o 22, , ΣΕΣΑΓΙΩΣΘ, Ι., ΠΑΝΑΓΙΩΣΑΚΟ Τ,. (2011), ό.π. 47

48 Όπσο ζεκεηψλεη ε ηειεπηαία αλαθνίλσζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ηνλ 22 ν πίλαθα επηδφζεσλ, 109 ζηφρνο ηνπ Γξαθείνπ Γηεζλψλ θαη Κνηλνηηθψλ Θεκάησλ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο ηεο Κπβέξλεζεο γηα ην επφκελν ρξνληθφ δηάζηεκα απνηειεί, κεηαμχ άιισλ, ε δηνξγάλσζε ζεκηλαξίσλ ελεκέξσζεο θαη θαηάξηηζεο γηα ηνπο αξκφδηνπο δεκνζίνπο ππαιιήινπο ζε φ,ηη αθνξά ηε κεηαθνξά ησλ νδεγηψλ ζην εζσηεξηθφ δίθαην ηεο ρψξαο καο. Παξάιιεια, φπσο αλαθέξεηαη, ζα δνζεί έκθαζε ζηελ νξζή ελζσκάησζε θαη θπξίσο εθαξκνγή ησλ νδεγηψλ, ζηε κειέηε ησλ επηπηψζεψλ ηνπο, θαζψο θαη ζηε δηαρείξηζε ησλ πεξηπηψζεσλ γηα ηηο νπνίεο ε Δπηηξνπή έρεη εθθηλήζεη ηε δηαδηθαζία παξάβαζεο. Δπηπιένλ, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2010 ζεκεηψζεθε κία πεξαηηέξσ θαηλνηνκία ζε δηνηθεηηθφ θαη δηαρεηξηζηηθφ επίπεδν αλαθνξηθά κε ηελ ελζσκάησζε ησλ νδεγηψλ ζην δηθαηηθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο καο, ε νπνία πξνρψξεζε ζηελ αμηνπνίεζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ γηα ηελ ζπζηεκαηνπνίεζε θαη ηελ παξαθνινχζεζε ησλ θ πβεξλεηηθψλ δξάζεσλ, αιιά θαη ηε δεκνζηνπνίεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηνπο αλά Τ πνπξγείν. πγθεθξηκέλα, ν Ανηιππόεδπορ ηηρ Κςβέπνηζηρ αλέιαβε, 110 θαηφπηλ εληνιήο ηνπ Πξσζππνπξγνχ, ην ζπληνληζκφ ησλ ζπλαξκφδησλ Τπνπξγείσλ, κε ζηφρν ηελ αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ ζην εζληθφ καο δίθαην θαη ηε κείσζε ησλ παξαβάζεσλ, έηζη ψζηε λα κεησζνχλ ηα πξφζηηκα πνπ θαιείηαη ε ρψξα καο λα θαηαβάιιεη, ιφγσ θαηαδίθεο απφ ην Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην, κε απψηεξν ζηφρν ηελ απνθαηάζηαζε ηεο εηθφλαο θαη ηνπ θχξνπο ηεο Διιάδαο. ην πιαίζην απηφ, ην γξαθείν ηνπ Αληηπξνέδξνπ ηεο Κπβέξλεζεο, ζε ζπλεξγαζία κε ην Γξαθείν Γηεζλψλ θαη Κνηλνηηθψλ Θεκάησλ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο ηεο Κπβέξλεζεο θαη ην Σκήκα Γηθαίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ηεο Δηδηθήο Ννκηθήο Τπεξεζίαο ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ, ζρεδίαζε θαη πινπνίεζε έλα δπλακηθφ ζχζηεκα παξαθνινχζεζεο ηεο δηαδηθαζίαο ελζσκάησζεο ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ ζηελ εζληθή λνκνζεζία, θαζψο θαη ηεο πιήξνπο κεληαίαο θαηαγξαθήο ηνπ αξηζκνχ ησλ κε ελζσκαησκέλσλ νδεγηψλ θαη ησλ αλά Τπνπξγείν παξαβάζεσλ. Ζ ειεθηξνληθή βάζε δεδνκέλσλ αλαξηήζεθε ζην δηαδίθηπν ζηηο 25 Ννεκβξίνπ Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε Διιάδα θαηείρε ην ζιηβεξφ 109 Ανακοίνωςθ τθσ Επιτροπισ, SEC (2011), Internal M arket Scoreboard n o 22, ,

49 πξνλφκην λα είλαη ην κνλαδηθφ θξάηνο κέινο ηεο Δ.Δ. ρσξίο ζχζηεκα παξαθνινχζεζεο ηεο ελζσκάησζεο ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ θαη ησλ παξαβάζεσλ ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ ζε θπβεξλεηηθφ επίπεδν. 111 Σν ζχζηεκα αλαπηχρζεθε κε κεδεληθφ θφζηνο γηα ην ειιεληθφ θξάηνο, θαζψο ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη ππνδνκέο θαη ε ηερλνγλσζία ηνπ γξαθείνπ ηνπ Αληηπξνέδξνπ, ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηεο Κπβέξλεζεο θαη ηεο Δηδηθήο Ννκηθήο Τπεξεζίαο ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ. Σν δηαδηθηπαθφ ζχζηεκα παξαθνινχζεζεο ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ απνηειείηαη απφ ηξεηο ειεθηξνληθνχο θαηαιφγνπο: Α. Αναλςηικόρ Πίνακαρ Μ η Δνζυμαηυμένυν Οδηγιών, ν νπνίνο πεξηιακβάλεη αλαιπηηθέο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηηο ν δεγίεο πνπ δελ έρνπλ ελζσκαησζεί ζην ειιεληθφ δίθαην. ηνλ ελ ιφγσ πίλαθα ππάξρεη ζπλερήο δηαδηθηπαθή πξφζβαζε φισλ ησλ Τπνπξγείσλ, έηζη ψζηε ηα πνιηηηθά ζηειέρε λα είλαη αλά πάζα ζηηγκή ελήκεξα γηα ηελ θαηάζηαζε ησλ νδεγηψλ, έρνληαο ζπλερή πιεξνθφξεζε. Πξνθεηκέλνπ λα είλαη πην επδηάθξηην ην ζηάδην ζην νπνίν βξίζθεηαη ε ελζσκάησζε ηεο θάζε νδεγίαο ρξεζηκνπνηνχληαη ηα παξαθάησ ρξψκαηα: Λεπθφ, φηαλ ε πξνζεζκία ελζσκάησζεο ηεο ν δεγίαο είλαη πέξαλ ηνπ επφκελνπ εμακήλνπ, Κίηξηλν, φηαλ ε πξνζεζκία ελζσκάησζεο ηεο νδεγίαο ιήγεη εληφο ηνπ επφκελνπ εμακήλνπ, Κφθθηλν, φηαλ ε πξνζεζκία ελζσκάησζεο ηεο νδεγίαο έρεη παξέιζεη, Πξάζηλν, φηαλ ε νδεγία έρεη ελζσκαησζεί. Β. ςγκενηπυηικόρ Πίνακαρ Μ η Δνζυμαηυμένυν Οδηγιών, ν νπνίνο πεξηιακβάλεη ην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ αλά Τπνπξγείν κε ελζσκαησκέλσλ νδεγηψλ. 111 Γραφείο Αντιπροζδρου τθσ Κυβζρνθςθσ, Απολογιςμό σ, 7 Οκτωβρίου Δεκεμβρίου 2010, 49

50 Γ. ςγκενηπυηικόρ Πίνακαρ Παπ αβάζευν ηος δικαίος ηηρ Δ.Δ., ν νπνίνο πεξηιακβάλεη ην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ π αξαβάζεσλ θαη ηα πνζά πνπ θαηαβάιινληαη σο πξφζηηκα αλά Τπνπξγείν. Σν ζχζηεκα παξαθνινχζεζεο βαζίδεηαη ζε online εθαξκνγή, ζηελ νπνία έρνπλ πξφζβαζε αξκφδηνη ππάιιεινη ησλ Τπνπξγείσλ, νη νπνίνη έρνπλ νξηζηεί σο ζπληνληζηέο, κε ηελ επζχλε ηεο ηξνθνδνζίαο ηνπ ζπζηήκαηνο κε δεδνκέλα. Σν θάζε Τπνπξγείν, κέζσ ηνπ αξκφδηνπ ζπληνληζηή, απνζηέιιεη ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα ηελ θαηάζηαζε ηεο θάζε νδεγίαο ή παξάβαζεο, κέζσ εηδηθήο δηαδηθηπαθήο δηαδηθαζίαο. Σα δεδνκέλα ζπιιέγνληαη απφ ην ζχζηεκα θαη, θαηφπηλ ηεο ηππηθήο δηαδηθαζίαο ειέγρνπ πνπ δηεμάγεηαη απφ ηε Γεληθή Γξακκαηεία ηεο Κπβέξλεζεο θαη ηελ Δηδηθή Ννκηθή Τπεξεζία ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ γηα ηελ νξζφηεηα θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ απνζηειιφκελσλ ζηνηρείσλ, ελζσκαηψλνληαη ζην ζχζηεκα απφ ηελ Αληηπξνεδξία ηεο Κπβέξλεζεο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ην γξαθείν ηνπ Αληηπξνέδξνπ ηεο Κπβέξλεζεο αλαξηά ζην δηαδηθηπαθφ ηνπ ηφπν μηνιαία αναθοπ ά πνπ παξνπζηάδεη, κεηαμχ άιισλ, ην πιήζνο ησλ κε ελζσκαησκέλσλ νδεγηψλ θαη παξαβάζεσλ αλά Τπνπξγείν, ην χςνο ησλ πξνζηίκσλ αλά Τπνπξγείν, ηε κεηαβνιή ηεο θαηάζηαζεο ησλ παξαπάλσ δεηθηψλ αλά Τπνπξγείν, θαζψο θαη αλαιπηηθφ πίλαθα ησλ κε ελζσκαησκέλσλ νδεγηψλ. Σν γξαθείν ηνπ Αληηπξνέδξνπ ηεο Κπβέξλεζεο δηαζέηεη έλαλ πνιηηηθφ ξφιν ζηε δηαδηθαζία ελαξκφληζεο, θαζψο είλαη επηθνξηηζκέλν κε ηε γεληθή επνπηεία ηεο παξαθνινχζεζεο ηεο δηαδηθαζίαο ελζσκάησζεο ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ, έρνληαο παξάιιεια ηε δπλαηφηεηα άζθεζεο πίεζεο θαη ζε πνιηηηθφ επίπεδν γηα ηελ ηαρχηεξε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε ελαξκφληζε ηεο εζληθήο λνκνζεζίαο. Πεξαηηέξσ, κηα ζεκαληηθή παξάκεηξνο ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηεο δεκνζηνπνίεζήο ηνπ, εθηφο ηνπ φηη παξέρεη άκεζε θαη έγθπξε ελεκέξσζε ζηνπο πνιίηεο γηα ηα δεηήκαηα ελαξκφληζεο ηνπ εζληθνχ δηθαίνπ, είλαη θαη φηη γηα πξψηε θνξά ηα Τπνπξγεία έρνπλ πξφζβαζε, πέξα απφ ηηο δηθέο ηνπο νδεγίεο θαη παξαβάζεηο, ζηα ζηνηρεία ησλ ινηπψλ Τπνπξγείσλ, έρνληαο ζαθή θαη νινθιεξσκέλε εηθφλα, κε απνηέιεζκα λα είλαη απνηειε ζκαηηθφηεξνο ν ζπληνληζκφο, 50

51 αιιά θαη λα δεκηνπξγείηαη έλα επγελέο πλεχκα άκηιιαο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ θνξέσλ θαη ππεξεζηψλ (peer pressure) Αποηίμηζη α. Σςπική Δνζυμάηυζη χκθσλα κε ηνλ 22 ν πίλαθα επηδφζεσλ πνπ δεκνζίεπζε ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 113 ε Διιάδα θαηάθεξε λα κεηψζεη ην έιιεηκκα ελζσκάησζεο ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ ζην εζληθφ ηεο δίθαην ζην 1%, επηηπγράλνληαο ην ζηφρν πνπ είρε νξηζηεί απφ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ην 2007, παξφηη ζηνλ πξνεγνχκελν πίλαθα επηδφζεσλ είρε ην πςειφηεξν, κεηαμχ ησλ 27 θξαηψλ κειψλ, έιιεηκκα ελζσκάησζεο, πνπ έθηαλε ην 2,4%, κε 36 εθθξεκείο νδεγίεο (βι. Παξάξηεκα 1). Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ε Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο 114 αθηεξψλεη, ζηα πιαίζηα ηεο πξνβνιήο θαιψλ πξαθηηθψλ (best practices), εηδηθφ θεθάιαην ζε απηήλ ηελ επηηπρία ηεο ρψξαο καο, ζεκεηψλνληαο φηη νθείιεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηε ζεζκνζέηεζε ηνπ Γξαθείνπ Γηεζλψλ θαη Κνηλνηηθψλ Θεκάησλ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο ηεο Κπβέξλεζεο, θαζψο απηφ αλέιαβε ηνλ νξηδφληην ζπληνληζκφ θαη ηελ θαζεκεξηλή επνπηεία ηεο ελζσκάησζεο ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ. 115 Αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη απηή ε ζεκαληηθή κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ελζσκάησζεο επεηεχρζε ζε ηέζζεξηο κφιηο κήλεο (14 Ηνπιίνπ 10 Ννεκβξίνπ 2010) θαη θάησ απφ αληίμνεο, ιφγσ ηεο δεκνζηνλνκηθήο θξίζεο, νηθν λνκηθέο θαη πνιηηηθέο ζπλζήθεο γηα ηελ Διιάδα. Παξάιιε ια, ε ρψξα καο θαηφξζσζε λα κεηψζεη ηελ θαζπζηέξεζε ζηελ ελζσκάησζε ησλ νδεγηψλ ζην κηζφ ζε ζχγθξηζε κε ην Ννέκβξην ηνπ 2009 (7,4 κήλεο), απέρνληαο, σζηφζν, απφ ην κέζν φξν ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δ.Δ. (5,8 κήλεο) (βι. Παξάξηεκα 2). 112 Γραφείο Αντιπροζδρου τθσ Κυβζρνθςθσ, Απολογιςμόσ, 7 Οκτωβρίου Δεκεμβρίου 2010, o SEC (2011), Internal M arket Scoreboard n 22, Πρζπει να ςθμειωκεί ότι ο πίνακασ επιδόςεων περιλαμβάνει ςτοιχεία που κοινοποιικθκαν ςτθν Επιτροπι μζχρι τισ 10 Νοεμβρίου 2010 και επομζνωσ δεν ςυνυπολογίηει τα αποτελζςματα από τθν εφαρμογι τθσ διαδικτυακισ βάςθσ δεδομζνων που αναπτφχκθκε από το γραφείο του Αντιπροζδρου τθσ Κυβζρνθςθσ. 51

52 χκθσλα κε ηελ έλαηε αλαθνξά ηνπ πιεξνθνξηαθνχ ζπζηήκαηνο παξαθνινχζεζεο ηεο ελζσκάησζεο ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ ζην εζληθφ δίθαην, πνπ εθδφζεθε απφ ην Γξαθείν ηνπ Αληηπξνέδξνπ ηεο Κπβέξλεζεο ζηηο 9 επηεκβξίνπ 2011, 116 ε ρψξα καο έρεη ελζσκαηψζεη 119 νδεγίεο, ελψ δελ έρνπλ ελζσκαησζεί 35, ησλ νπνίσλ ε πξνζεζκία ελζσκάησζεο έρεη παξέιζεη. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη νη παξαβάζεηο έρνπλ κεησζεί θαηά 6 απφ ηελ 25 ε Ννεκβξίνπ 2010, νπφηε δεκνζηνπνηήζεθε ν πξψηνο ζπγθεληξσηηθφο πίλαθαο νδεγηψλ θαη παξαβάζεσλ, ελψ έρεη ππεξδηπιαζηαζηεί ην πιήζνο ησλ νδεγηψλ πνπ έρνπλ ελζσκαησζεί. Ωζηφζν, αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη απαηηείηαη εληνλφηεξε πξνζπάζεηα πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο εκπξφζεζκεο ελζσκάησζεο νδεγηψλ, θαζψο, θαηά ην ηειεπηαίν ρξνληθφ δηάζηεκα, παξαηεξείηαη αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ εθπξφζεζκσλ νδεγηψλ. Ζ εκπξφζεζκε ελζσκάησζε ησλ νδεγηψλ ζπληζηά ππνρξέσζε ηεο ρψξαο καο, σο θξάηνπο κέινπο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, απνηειψληαο ζπγρξφλσο παξάγνληα δηαζθάιηζεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ θαη ζεβαζκνχ ησλ δηθαησκάησλ ησλ πνιηηψλ θαη επηρεηξήζεσλ πνπ απνξξένπλ απφ απηφ. ην δήηεκα ηεο ηππηθήο ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ, ε ρψξ α καο έρεη θαηαβάιιεη θαηά ην ηειεπηαίν έηνο ζεκαληηθέο πξνζπάζεηεο, νη νπνίεο επέθεξαλ νξγαλσηηθέο αιιαγέο θαη δηνηθεηηθέο θαηλνηνκίεο. Σα απνηειέζκαηα απηψλ είλαη εκθαλή, κε απνθνξχθσκα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ηνπ 1% αλαθνξηθά κε ην έιιεηκκα ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ. Ωζηφζν, ππάξρνπλ αθφκε πνιιά πεξηζψξηα βειηίσζεο, θαζψο νη εθθξεκείο νδεγίεο δελ έρνπλ κεησζεί ηθαλνπνηεηηθά, γεγνλφο πνπ ζε κεγάιν βαζκφ νθείιεηαη ζηηο θπβεξλεηηθέο αιιαγέο, νη νπνίεο ζπλεπηθέξνπλ κεγάιεο θαζπζηεξήζεηο. β. Οςζιαζηική Δθαπμογή Σν ιεγφκελν «έιιεηκκα πινπνίεζεο» απνηειεί βαζηθφ πξφβιεκα ηεο ελσζηαθήο δηαδηθαζίαο, ην νπνίν δελ αγγίδεη κφλν ηε ρψξα καο, αιιά αθνξά ην ζχλνιν ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο, πεξηιακβάλνληαο ηφζν ηελ πιεκκειή ελζσκάησζε ηνπ 116 Για περιςςότερεσ πλθροφορίεσ, βλ. 52

53 ελσζηαθνχ δηθαίνπ ζην εζσηεξηθφ δίθαην ησλ θξαηψλ κειψλ φζν θαη ηελ απφζηαζε κεηαμχ ησλ λνκηθψλ ξπζκίζεσλ πνπ απηή ζεζπίδεη θαη ηελ αλάπηπμε ησλ πξαγκαηηθψλ απνηειεζκάησλ εθαξκνγήο ηνπο. 117 ε απηφ ην πιαίζην, ε νπζηαζηηθή εθαξκνγή ησλ λνκνζεηηθψλ θαλφλσλ θαη ξπζκίζεσλ δελ απνηειεί απηνλφεην δεδνκέλν, αιιά ζπληζηά, πνιιέο θνξέο, εμαηξεηηθά ζεκαληηθή πξφθιεζε γηα ηε δηαζθάιηζε ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ. Σν δήηεκα απηφ είλαη ηδηαηηέξσο έληνλν ζηελ πεξίπησζε ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ, γεγνλφο ην νπνίν, κεηαμχ άιισλ, καξηπξάηαη απφ ην πιήζνο ησλ θαηαγγειηψλ, α ιιά θαη παξαβάζεσλ γηα θαθή εθαξκνγή, κε ηηο νπνίεο έξρεηαη αληηκέησπε ε ρψξα καο. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, σο ζεκαηνθχιαθαο ησλ ζπλζεθψλ, έρεη ππφ ηελ επζχλε ηεο αξκνδηφηεηάο ηε ο ηε δηαζθάιηζε ηεο νξζήο εθαξκνγήο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. ην πιαίζην απηφ, ζχκθσλα κε ηνλ 22 ν πίλαθα επηδφζεσλ πνπ δεκνζίεπζε, ελψ ε ρψξα καο θαηάθεξε λα κεηψζεη εληππσζηαθά ην έιιεηκκα ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ, δελ θαηφξζσζε λα κεηψζεη ζπγρξφλσο θαη ηηο πεξηπηψζεηο γηα ηηο νπνίεο έρεη εθθηλεζεί δηαδηθαζία παξάβαζεο, επηδεηθλχνληαο 88 πεξηπηψζεηο, ηε ζηηγκή πνπ ν επξσπατθφο κέζνο φξνο είλαη νη 40 επί παξαβάζεη πεξηπηψζεηο (βι. Παξάξηεκα 3). Δίλαη, άιισζηε, ραξαθηεξηζηηθφ φηη, ζηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο, πάλσ απφ ην 77% ησλ παξαβάζεσλ αθνξά θαθή εθαξκνγή νδεγηψλ (βι. Παξάξηεκα 4). Σελ πξψηε ζέζε θαηαιακβάλνπλ νη νδεγίεο πνπ αθνξνχλ ην πεξηβάιινλ, ζηηο νπνίεο εληνπίδνληαη νη πεξηζζφηεξεο θαηαγγειίεο θαη παξαβάζεηο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζε επξσπατθφ επίπεδν ε εηθφλα δε δηαθνξνπνηείηαη ηδηαίηεξα, θαζψο ην 73% ησλ ζπλνιηθψλ παξαβάζεσλ αθνξά ζε θαθή εθαξκνγή νδεγηψλ θαη κφιηο ην 27% ζρεηίδεηαη κε ηελ θαθή ελζσκάησζή ηνπο, ελψ ην 44% φισλ ησλ παξαβάζεσλ αθνξά ηνλ ηνκέα ηεο θνξνινγίαο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο. χκθσλα κε ηελ έλαηε αλαθνξά ηνπ πιεξνθνξηαθνχ ζπζηήκαηνο παξαθνινχζεζεο ηεο ελζσκάησζεο ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ ζην εζληθφ δίθαην, πνπ εθδφζεθε απφ ην Γξαθείν ηνπ Αληηπξνέδξνπ ηεο Κπβέξλεζεο ηελ 9 ε επηεκβξίνπ 2011, ηελ εκέξα έθδνζεο ηεο αλαθνξάο, νη παξαβάζεηο έθηαλαλ ηηο 93, νη πεξηζζφηεξεο εθ ησλ 117 ΠΑΑ, Α. (2009), «Η Εκνικι Διοίκθςθ ςτο κεςμικό κα ι πολιτικό ςφς τθμα τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ», ςτο ΠΑΑ, Α., ΣΕΚΟ, Α. (επι μζλεια ), «Εκνικι Διοίκθςθ και Ευρωπαϊκι Ολοκλιρωςθ: Η ελλθνικι εμπειρία», ςειρά Δθμόςια Πολιτικι και Θεςμοί, Ακινα: εκδόςεισ Παπαηιςθ. 53

54 νπνίσλ αθνξνχλ ην Τπνπξγείν Πεξηβάιινληνο, Δλέξγεηεο θαη Κιηκαηηθήο Αιιαγήο (27 παξαβάζεηο), ελψ αθνινπζνχλ ην Τπνπξγείν Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο θαη ην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ, κε 16 θαη 15 παξαβάζεηο αληίζηνηρα. Με βάζε φζα ζεκεηψζεθαλ παξαπάλσ, γίλεηαη αληηιεπηή ε αλάγθε θαη ε πξφθιεζε ηεο νξζήο εθαξκνγήο ηνπ δηθαίνπ ηεο Δ.Δ., θαζψο κφλν κε απηφλ ηνλ ηξφπν κπνξεί ε λνκνζεζία λα εθπιεξψζεη ην ζθνπφ ηεο. Ζ Δπξσπατθή Έλσζε είλαη ζεκειησκέλε ζην δίθαην, αζθεί πνιιέο απφ ηηο πνιηηηθέο ηεο κέζσ ηεο λνκνζεζίαο θαη ζηεξίδεηαη ζην ζεβαζκφ ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ. Άιισζηε, ε επηηπρία ζηελ επίηεπμε ησλ πνιπάξηζκσλ ζηφρσλ ηεο Έλσζεο, αιιά θαη ηα δηθαηψκαηα 500 εθαηνκκπξίσλ επξσπαίσλ πνιηηψλ εμαξηψληαη απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ ζηα θξάηε κέιε Η πεπίπηυζη ηηρ Ποπηογαλίαρ, ηος Λοςξεμβούπγος και ηηρ Μ άληαρ ην πιαίζην ηεο αλάδεημεο θαη πξνβνιήο θαιψλ πξαθηηθψλ (best practices) αλαθνξηθά κε ηελ ελζσκάησζε ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ ζην εζληθφ δίθαην ησλ θξαηψλ - κειψλ, ε Αλαθνίλσζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο αλαθνξηθά κε ην λ 22 ν πίλαθα επηδφζεσλ αθηεξψλεη εηδηθφ θεθάιαην 119 γηα ηελ επηηπρία πνπ ζεκείσζαλ ζηε κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ελζσκάησζεο, πέξα απφ ηελ Διιάδα, ε Πνξηνγαιία, ην Λνπμεκβνχξγν θαη ε Μάιηα. 120 πγθεθξηκέλα, ην Μάην ηνπ 2010, ε Ποπηογαλία θαηείρε ην ζιηβεξφ πξνλφκην λα έρεη ην δεχηεξν πςειφηεξν, κεηά ηελ Διιάδα, έιιεηκκα ελζσκάησζεο κεηαμχ ησλ 27 θξαηψλ κειψλ, ην νπνίν άγγηδε ην 2,1%. ηνλ 22 ν πίλαθα επηδφζεσλ, θαηφξζσζε λα κεηψζεη ην έιιεηκκα ελζσκάησζεο ησλ επξσ πατθψλ νδεγηψλ ζηελ εζληθή ηεο λνκνζεζία 118 COM (2007) 502, , «Μ ια Ευρϊπθ αποτελεςμάτων εφαρμογι του κοινοτικοφ δικαίου». 119 Σο κεφάλαιο τιτλοφορείται ωσ M ember states recent success stories. 120 Θ ενότθτα ς τθρίηεται ςτθν ανακοίνωςθ τθσ Ευρωπαϊκισ Επιτροπισ: SEC (2011), Internal M arket Scoreboard n o 22,

55 ζην 0,9%, ζπκκνξθνχκελε πιήξσο κε ην ζηφρν ηνπ 1% πνπ είρε ηεζεί ζην Δπξσπατθφ πκβνχιην ην Ζ επηηπρία απηή νθείιεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζην πξφγξακκα SIMPLEGIS, ην νπνίν ηέζεθε ζε εθαξκνγή απφ ηελ θπβέξλεζε ηεο ρψξαο ην Μάην ηνπ 2010, κε ζηφρν ηελ απινπνίεζε ηεο πνξηνγαιηθήο λνκνζεζίαο, κέζσ ηεο κείσζεο ηνπ αξηζκνχ ησλ λνκνζεηηθψλ θεηκέλσλ, θαζηζηψληαο ηελ πην πξνζηηή ζε πνιίηεο θαη επηρεηξήζεηο, αιιά θαη ηε βειηίσζε ηεο νπζηαζηηθήο εθαξκνγήο ησλ λφκσλ. Ζ ελ ιφγσ δξάζε ηεο πνξηνγαιηθήο θπβέξλεζεο θαζηεξψλεη ην ζηφρν ηεο «κεδεληθήο θαζπζηέξεζεο» ζε φ,ηη αθνξά ηελ ελζσκάησζε ησλ νδεγηψλ, ν νπνίνο ζα ηεζεί ζε εθαξκνγή κέρξη ην ηέινο επηεκβξίνπ ηνπ Γηα ηελ επηηπρία ηνπ ζηφρνπ απηνχ, ην Πξνεδξείν ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ θαη ην Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ έρνπλ εηζάγεη ηελ αχμεζε ηνπ ειέγρνπ επί ηεο δηαδηθαζίαο ελαξκφληζεο, κέζσ πεξηνδηθψλ ζπλαληήζεσλ ησλ αξκφδησλ γεληθψλ γξακκαηεηψλ γηα ηελ έγθξηζε ησλ ζρεδίσλ λφκσλ, κέζσ ησλ νπνίσλ επηρεηξείηαη ε κεηαθνξά ησλ νδεγηψλ ζηελ πνξηνγαιηθή λνκνζεζία. Οη ελ ιφγσ ζπλαληήζεηο πξαγκαηνπνηνχληαη κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε ηα ζρέδηα ησλ λνκνζεηηθψλ ξπζκίζεσλ κεηαθνξάο ησλ νδεγηψλ πνπ ζπδεηψληαη λα αθνξνχλ νδεγίεο ησλ νπνίσλ ε πξνζεζκία ελζσκάησζεο ιήγεη έμη κήλεο αξγφηεξα (ελλη ά κήλεο φηαλ απαηηείηαη ε πξνζθπγή ζηελ θνηλνβνπιεπηηθή δηαδηθαζία). Παξάιιεια, ην «ζχζηεκα ειέγρνπ ησλ θαλνληζηηθψλ ξπζκίζεσλ» (Sistema de Controlo de Actos SCAN System), ην νπνίν ζπληνλίδεηαη απφ ην Πξνεδξείν ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ θαη ην Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ, δίλεη ηε δπλαηφηεηα πξαγκαηνπνίεζεο ελφο απηνκαηνπνηεκέλνπ, νινθιεξσκέλνπ θαη νξηδφληηνπ ειέγρνπ ηεο δηαδηθαζίαο ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ ζηελ πνξηνγαιηθή έλλνκε ηάμε. Δπηπιένλ, επηηξέπεη ζηηο εζληθέο αξρέο λα θάλνπλ θαηακεξηζκφ αξκνδηνηήησλ θαη θαιχηεξν πξνγξακκαηηζκφ, θαζψο ακέζσο κεηά ηελ έθδνζε κηαο νδεγίαο, ην ζχζηεκα θαηαγξάθεη ην Τπνπξγείν θαη ην πξφζσπν, ην νπνίν είλαη ππεχζπλν γηα ην ζρεδηαζκφ ηεο κεηαθνξάο ηεο νδεγίαο, ελψ κε βάζε ην ρξνλνδηάγξακκα ελζσκάησζεο απνζηέιινλ ηαη πξνεηδνπνηήζεηο ζηνπο αξκφδηνπο ππαιιήινπο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ. Σέινο, ην ζχζηεκα εληζρχεη ηελ παξαθνινχζεζε ηεο δηαδηθαζίαο ελαξκφληζεο, θαζψο παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα ζην Πξνεδξείν ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ θαη ην Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ 55

56 λα πξνβιέπνπλ θαη λα επηιχνπλ ηα πξνβιήκαηα θαη ηηο θαζπζηεξήζεηο πνπ πξνθχπηνπλ θαηά ηε δηαδηθαζία ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ ζην λνκηθφ νηθνδφκεκα ηεο ρψξαο. Σν Λοςξεμβούπγο είρε ζην παξειζφλ έλα απφ ηα πςειφηεξα ειιείκκαηα ελζσκάησζεο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δ.Δ., ην νπνίν κεηψζεθε ζηνλ 22 ν πίλαθα επηδφζεσλ ζην 1%, επηηπγράλνληαο ην ζηφρν πνπ είρε ηεζεί ζην Δπξσπατθφ πκβνχιην ην Ζ θπβέξλεζε ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ είρε αληηιεθζεί ηελ αλάγθε αληηκεηψπηζεο ηνπ πξνβιήκαηνο, θαζψο ε ρψξα είρε παξαπεκθζεί αξθεηέο θνξέο ζην παξειζφλ ελψπηνλ ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ γηα παξαβίαζε ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ. Δίλαη, άιισζηε, ραξαθηεξηζηηθφ φηη θαηά ηελ πεληαεηία , ην Λνπμεκβνχξγν θαηαηαζζφηαλ πέκπην κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δ.Δ. φζνλ αθνξά ηηο ζε βάξνο ηνπ πξνζθπγέο ελψπηνλ ηνπ ΓΔΔ, νη νπνίεο έθηαζαλ ηηο Πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε φηη ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ πξνζθπγψλ αλακθίβνια ζπλδέεηαη κε ην κέγεζνο ηνπ θξάηνπο, αθνχ ζε απηφ απνδίδνληαη νη παξαβάζεηο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ πνπ πξνέξρνληαη απφ φια ηα θξαηηθά φξγαλα, ηα νκφζπνλδα θξαηίδηα, ηνπο Οξγαληζκνχο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, κε απνηέιεζκα ηα κηθξφηεξα θξάηε λα είλαη επθνιφηεξν λα επνπηεχζνπλ ηελ εθαξκνγή ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ ζην εζσηεξηθφ ηνπο. 122 Τπφ ηελ έλλνηα απηή, ε επίδνζε ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ (φπσο θαη ηεο Διιάδαο ) θαζίζηαηαη αθφκε πην πξνβιεκαηηθή. Γεδνκέλεο ηεο θαηάζηαζεο, ε θπβέξλεζε ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ εηζήγαγε ηε δηελέξγεηα ηαθηηθψλ ζπλαληήζεσλ ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ, κε ζηφρν ηε κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ελζσκάησζεο ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ ζην εζληθφ δίθαην. ην πιαίζην απηφ, θαζηεξψζεθε ε ππνβνιή ζρεδίνπ λνκνζεηηθνχ θεηκέλνπ ελαξκφληζεο ελψπηνλ ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ ην αξγφηεξν έμη κήλεο κεηά ηε δεκνζίεπζε κηαο νδεγίαο ζη ελ επίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δ.Δ., γεγνλφο πνπ, φπσο απνδείρζεθε, είρε ελζαξξπληηθά απνηειέζκαηα. Ζ Μ άληα είλαη, ζχκθσλα κε ηνλ 22 ν πίλαθα επηδφζεσλ, ην θξάηνο κέινο κε ην κηθξφηεξν έιιεηκκα ελζσκάησζεο ζηελ Δ.Δ., ην νπνίν κφιηο πνπ αγγίδεη ην 0,1%, κε ΚΣΕΝΙΔΘ, Ι. (2008), ό.π. 122 JACQUE, J.P. (2004), Droit institutionnel de l Union Europeen. 56

57 εθθξεκείο νδεγίεο. Ζ Γξακκαηεία ηεο Δ.Δ. ηνπ Γξαθείνπ ηνπ Πξσζππνπξγνχ έρεη ηελ επζχλε ηνπ ζπληνληζκνχ φιεο ηεο θπβέξλεζεο επί ηεο δηαδηθαζίαο ελαξκφληζεο. ην πιαίζην απηφ, επηθνηλσλεί ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα κε φια ηα αξκφδηα Τπν πξγεία, φπσο θαη κε ην Μφληκν Αληηπξφζσπν ηεο Μάιηαο ζηελ Δ.Δ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζε θάζε Τπνπξγείν έρεη νξηζηεί Γηεπζπληήο Δπξσπατθψλ ρέζεσλ, αξκφδηνο γηα δεηήκαηα ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ. Ο βαζηθφο παξάγνληαο πνπ ζπληειεί ζηελ επηηπρία ηεο Μάιηαο ζε δεηήκαηα ελαξκφληζεο απνηειεί ην γεγνλφο φηη ε πξνεηνηκαζία ηεο ελζσκάησζεο κηαο νδεγίαο ζηελ εζληθή λνκνζεζία αξρίδεη ηε ζηηγκή πνπ ε Δπηηξνπή ππνβάιιεη λνκνζε ηηθή πξφηαζε. Απηφ απαηηεί ζηελή θαη κεζνδηθή παξαθνινχζεζε φινπ ηνπ θχθινπ δσήο κηαο νδεγίαο, απφ ηε ζηηγκή ηεο ζπδήηεζεο κέρξη ηελ ηειηθή πηνζέηεζή ηεο. πγθεθξηκέλα, κφιηο ε Δπηηξνπή ππνβάιεη λνκνζεηηθή πξφηαζε, ην αξκφδην Τπνπξγείν θαηαξηίδεη αηηηνινγηθή έθζεζε επί ηεο πξφηαζεο απηήο, ε νπνία ζπδεηείηαη ελψπηνλ ηεο Γηππνπξγηθήο Δπηηξνπήο Δπξσπατθψλ ρέζεσλ, ζηελ νπνία πξνεδξεχεη ν Μφληκνο Αληηπξφζσπνο ηεο Μάιηαο ζηελ Δ.Δ. Οη ελ ιφγσ αηηηνινγηθέο εθζέζεηο νξίδνπλ ηηο βαζηθέο λνκηθέο, νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο πηπρέο ηεο πξφηαζεο ηεο Δπηηξνπήο θαη ηελ επ απηήο θαη αξρήλ ζ ηάζε ηεο Κπβέξλεζεο ηεο Μάιηαο. Ζ αηηηνινγηθή έθζεζε απνζηέιιεηαη γηα έγθξηζε ζην Τπνπξγηθφ πκβνχιην θαη ζηε ζπλέρεηα γηα έιεγρν ελψπηνλ ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο επηηξνπήο Γηεζλψλ θαη Δπξσπ ατθψλ ρέζεσλ. Παξάιιεια, ηδηαηηέξσο ζεκαληηθφ γηα ηελ επηηπρία ηεο Μάιηαο θξίλεηαη ην γεγνλφο φηη νη αξκφδηνη ππάιιεινη γηα ηε κεηαθνξά κηαο νδε γίαο ζηελ έλλνκε ηάμε ηεο ρψξαο θαη γηα ηε κεηέπεηηα εθαξκνγή ηεο ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαδηθαζία ζπδήηεζεο θαη δηαπξαγκάηεπζεο κηαο νδεγίαο ζε ελσζηαθφ επίπεδν. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, δηαζθαιίδεηαη ην φηη νη φπνηεο ελζηάζεηο ή αληηξξήζεηο ππνβάιινληαη θαη ζπδεηνχληαη ζην αξρηθφ ζηάδην ηεο λνκνζεηηθήο δηαδηθαζίαο. Ακέζσο κεηά ηελ έθδνζε κηαο νδεγίαο, ε Γξακκαηεία ηεο Δ.Δ. ηνπ Γξαθείνπ ηνπ Πξσζππνπξγνχ επηθνηλσλεί ηελ ελ ιφγσ νδεγία ζηνλ αξκφδην ππάιιειν ηνπ εθάζηνηε Τπνπξγείνπ. 57

58 6. ςμπεπάζμαηα χκθσλα κε φζα αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, ζπκπεξαίλεηαη φηη νη πνιηηηθνί παξάγνληεο δηαδξακαηίδνπλ βαζηθφ θαη θξίζηκν ξφιν γηα ηελ επηηπρία ηνπ εγρεηξήκαηνο ηεο έγθαηξεο θαη απνηειεζκαηηθήο ελζσκάησζεο ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ. Παξαηεξείηαη φηη ζηηο ρψξεο πνπ θαηαγξάθνπλ κηθξφ έιιεηκκα ελζσκάησζεο θαη ειάρηζηεο παξαβάζεηο ή ζεκείσζαλ εληππσζηαθή πξφνδν ζηνλ ηνκέα απηφ κέζα ζε κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα, ε γεληθή επνπηεία επί ηεο δηαδηθαζίαο ελαξκφληζεο αλήθεη ζε πολιηικά όπγανα ή ζε φξγαλα πνπ απνιακβάλνπλ άκεζε πνιηηηθή ζηήξημε, ηα νπνία έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αζθνχλ νξηδφ ληην ζπληνληζκφ, έιεγρν θαη θπξίσο πίεζε γηα ηελ ηαρχηεξε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε κεηαθνξά ησλ νδεγηψλ ζηελ εζληθή έλλνκε ηάμε. Δπηπξνζζέησο, ζεκειηψδνπο ζεκαζίαο είλαη νη ζεζκηθνί θαη δηνηθεηηθνί παξάγνληεο πνπ δηακνξθψλνληαη ζηα θξάηε κέιε, θαζψο ν θαηακεξηζκφο ηεο εξγαζίαο, ε θαηάξηηζε θαη εμεηδίθεπζε ηνπ δηνηθεηηθνχ πξνζσπηθνχ ζπκβάιινπλ απνθαζη ζηηθά ζηε δηαδηθαζία ελαξκφληζεο. Πξσηίζησο, εμερφλησο ζεκαληηθφ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ απνδεηθλχεηαη ηφζν ην ζηάδην δηακφξθσζεο ηεο πνιηηηθήο (πξνλνκνζεηηθή θάζε) φζν θαη ε λνκνζεηηθή δηαδηθαζία ζε ελσζηαθφ επίπεδν, θαζψο δηεπθνιχλεηαη ε επίιπζε ησλ δηαθσληψλ θαη ζπγθξνχζεσλ θαη ε επίηεπμε πνιηηηθήο δηεπζέηεζεο, κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο ηεο δηαβνχιεπζεο θαη δηαπξαγκάηεπζεο. 123 ε απηφ ην πιαίζην, θαζνξηζηηθφο θαζίζηαηαη ν ξφινο ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ, νη νπνίεο κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζηηο επηηξνπέο εκπεηξνγλσκφλσλ ηεο Δπηηξνπήο θαη ηηο νκάδεο εξγαζίαο ηνπ πκβνπιίνπ κπνξνχλ, κέζσ ηεο έγθαηξεο δηεπζέηεζεο πξνβιεκάησ λ θαη δηαθσληψλ, λα ζπκβάιινπλ ζηε κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ελζσκάησζεο ησλ νδεγηψλ, απμάλνληαο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ. Παξάιιεια, απαηηείηαη ε νξγαλσκέλε θαη ππεχζπλε παξνρή πνιηηηθψλ θαηεπζχλζεσλ γηα ηε δηακφξθσζε ηεο εζληθήο ζέζεο, κέζσ κηαο ζςνηονιζμένηρ σάπαξηρ ζηόσυν πολιηικήρ. Σέινο, ζθφπηκε γηα ηελ απνθπγή θαζπζηεξήζεσλ θξίλεηαη, εηδηθά ζηελ πεξίπησζε ηεο ρψξαο καο, ε εκπέδσζε θιίκαηνο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ αξκφδησλ γηα ηελ ελαξκφληζε ηεο 123 ΠΑΑ, Α. (2009), ό.π. 58

59 λνκνζεζίαο ππαιιήισλ κεηαμχ δηαθφξσλ Τπνπξγείσλ, ηδίσο ζε δεηήκαηα ζπλαξκνδηφηεηαο, φπσο επίζεο κεηαμχ ησλ ππαιιήισλ θαη ησλ ζπκβνχισλ ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο γηα ηε δηαθχιαμε ηεο ζεζκηθήο κλήκε ο. Δίλαη, άιισζηε, ραξαθηεξηζηηθφ φηη, ζηελ πεξίπησζε ηεο ρψξαο καο, νη δπζρέξεηεο θαη θαζπζηεξήζεηο πνπ γηα πνιιά ρξφληα παξαηεξνχληαλ σο πξνο ηελ ελζσκάησζε θαη εθαξκνγή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ είραλ ηηο ξίδεο ηνπο ζην δηνηθεηηθφ έιιεηκκα, αιιά θαη ζηελ αλππαξμία πνιηηηθήο βνχιεζεο. Ζ δηαδηθαζία επξσπατθήο νινθιήξσζεο θαη ε ππνρξέσζε ζπκκφξθσζεο ηνπ θξάηνπο ζηηο επηηαγέο ηνπ δίθαηνπ ηεο Έλσζεο, ε νπνία θαζίζηαηαη αθφκε πην επηηαθηηθή θάησ απφ ηηο ζεκεξηλέο, αληίμνεο νηθνλνκηθά ζπλζήθεο, αζθνχλ πίεζε ζηελ εζληθή δηνίθεζε γηα ηελ αλακφξθσζε θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο, αιιά θαη ζηηο πνιηηηθέο εγεζίεο γηα ηελ επίδεημε κεγαιχηεξεο απνθαζηζηηθφηεηαο, αιιά θαη ηελ ηήξεζε κηαο πην ππεχζπλεο θαη ψξηκεο ζηάζεο, ε νπνία κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ εκπέδσζε κηαο θνηλήο επξσπατθήο λνκνζεηηθήο θνπιηνχξαο. Ζ ελζσκάησζε θαη εθαξκνγή ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ θαζίζηαηαη θπξίαξρε πξφθιεζε ηφζν γηα ηα θξάηε κέιε φζν θαη γηα ηα ελσζηαθά φξγαλα, ε νπνία πξέπεη λα ζηεθζεί κε επηηπρία. Μφλν κε απηφλ ηνλ ηξφπν είλαη δπλαηφ λα δηαζθαιηζηεί φηη νη επξσπατθέο πνιηηηθέο παξάγνπλ ηα πξνζδνθψκελα λνκηθά θαη πξ αγκαηηθά απνηειέζκαηα, πξνζπνξίδνληαο νθέιε γηα ηνπο 500 εθαηνκκχξηα πνιίηεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Μφλν κε απηφλ ηνλ ηξφπν κπνξεί λα δηα θπιαρηεί ε ζπλέρηζε ηεο ελνπνηεηηθήο δηαδηθαζίαο θαη λα δεκηνπξγεζνχλ νη πξνυπνζέζεηο γηα ηελ επίηεπμε ηεο πνιηηηθήο έλσζεο. 59

60 7. Βιβλιογπαθικέρ Αναθοπέρ Διιεληθέο ΓΗΟΜΠΡΔ ΓΖΜΖΣΡΗΟΤ, Α., ΚΑΠΗΣΗΝΑ, Δ., «Η ελζσκάησζε ηνπ θνηλνηηθνύ δηθαίνπ ζηελ εζσηεξηθή έλλνκε ηάμε. Ννκηθέο θαη δηνηθεηηθέο δηαζηάζεηο», ζην ΠΑΑ, Α., ΣΔΚΟ, Α., «Εζληθή Δηνίθεζε θαη Επξσπατθή Οινθιήξσζε: Η ειιεληθή εκπεηξία», ζεηξά Γεκφζηα Πνιηηηθή θαη Θεζκνί, Αζήλα: εθδφζεηο Παπαδήζε ΓΑΦΝΗΟΤ, Ν. (2010), εκεηψζεηο ζην κάζεκα «Εζληθή Δηνίθεζε θαη Επξσπατθή Οινθιήξσζε», Δζληθή ρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο ΚΑΠΗΣΗΝΑ, Δ. (2004), «Η δηαδηθαζία ελζσκάησζεο ηνπ επξσπατθνύ θνηλνηηθνύ δηθαίνπ θαη ε ζπκκόξθσζε ηνπ ειιεληθνύ θξάηνπο», Δζληθή ρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, ΗΔ Δθπαηδεπηηθή εηξά, επηβιέπσλ θαζεγεηήο Παζζάο Α. ΚΟΤΣΟΤΠΑ ΡΔΓΚΑΚΟΤ, Δ. (2005), «Οη λόκνη πεξί βαζηθνύ κεηόρνπ θαη ε απόθαζε ηνπ ΔΕΚ ηεο ζηελ ππόζεζε Fabricom», Ννκηθή Δπηζεψξεζε Γεκφζηεο πκβάζεηο, Κξαηηθέο Δληζρχζεηο θαη Αγνξά ΚΣΔΝΗΓΖ, Η. (2008), «Οη πξνζθπγέο ηεο Επηηξνπήο θαηά θξάηνπο κέινπο ζην Δηθαζηήξην ησλ Επξσπατθώλ Κνηλνηήησλ: ε ειιεληθή εκπεηξία», ζην ΜΑΡΑΒΔΓΗΑ, Ν. (επηκέιεηα), «Η Ειιάδα ζηελ Επξσπατθή Έλσζε: Παξειζόλ, Παξόλ, Μέιινλ», Αζήλα: εθδφζεηο Θεκέιην. ΠΑΠΑΓΗΑΝΝΖ, Γ. (2007), «Εηζαγσγή ζην Επξσπατθό Δίθαην», Αζήλα: εθδφζεηο άθθνπια ΠΑΠΑΓΗΑΝΝΖ, Γ. (2008), «Η πξνζαξκνγή ηεο Ειιάδαο ζην θνηλνηηθό θεθηεκ έλν ζε ζέκαηα εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο», ζην ΜΑΡΑΒΔΓΗΑ, Ν. (επηκέιεηα), «Η Ειιάδα ζηελ Επξσπατθή Έλσζε, Παξειζόλ, Παξόλ, Μ έιινλ», Αζήλα: εθδφζεηο Θεκέιην. ΠΑΠΑΓΖΜΖΣΡΗΟΤ, Γ. (2006), «25 ρξόληα εθαξκνγήο ηνπ θνηλνηηθνύ δηθαίνπ», Γηεζλήο θαη Δπξσπατθή Πνιηηηθή, ηεχρνο 3. 60

61 ΠΑΠΑΓΖΜΖΣΡΗΟΤ, Γ. (2008), «Η Σπληαγκαηηθή Εγγύεζε ηνπ Κνηλνηηθνύ Κεθηεκέλνπ», ζην ΜΑΡΑΒΔΓΗΑ, Ν. (επηκέιεηα), «Η Ειιάδα ζηελ Επξσπατθή Έλσζε. Παξειζόλ, Παξόλ, Μέιινλ», Αζήλα: εθδφζεηο Θεκέιην ΠΑΠΑΓΟΠΟΤΛΟΤ, Λ. (2009), «Εζληθό Σύληαγκα θαη Κνηλνηηθό Δίθαην: Τν δήηεκα ηεο Υπεξνρήο», εθδφζεηο άθθνπια ΠΑΑ, Α. (2009), «Η Εζληθή Δηνίθεζε ζην ζεζκηθό θαη πνιηηηθό ζύζηεκα ηεο Επξσπατθήο Έλ σζεο», ζην ΠΑΑ, Α., ΣΔΚΟ, Α. (επηκέιεηα), «Εζληθή Δηνίθεζε θαη Επξσπατθή Οινθιήξσζε: Η ειιεληθή εκπεηξία», ζεηξά Γεκφζηα Πνιηηηθή θαη Θεζκνί, Αζήλα: εθδφζεηο Παπαδήζε ΑΜΩΝΖ ΡΑΝΣΟΤ, Κ. (2002), «Ειιάδα θαη ΔΕΚ, ε πξώηε εηθνζαεηία», Κνκνηελή ΑΥΠΔΚΗΓΟΤ, Δ., ΣΑΓΚΟ, Π. (2000), «Δίθαην ησλ Επξσπατθώλ Κνηλνηήησλ θαη ηεο Επξσπατθήο Έλσζεο», Θεζζαινλίθε: εθδφζεηο άθθνπια ΚΑΝΓΑΜΖ, Ν. (1997), «Επξσπατθό Δίθαην», Αζήλα: εθδφζεηο άθθνπια ΣΔΣΑΓΗΩΣΖ, Η., ΠΑΝΑΓΗΩΣΑΚΟΤ,. (2011), «Η ελζσκάησζε ηνπ Επξσπατθνύ Κνηλνηηθνύ Δηθαίνπ ζην Εζσηεξηθό Δίθαην, λνκηθέο θαη δηνηθεηηθέο δηαζηάζεηο. Οη επηινγέο ηνπ Έιιελα λνκνζέηε θαη ν ξόινο ηνπ Σπκβνπιίνπ ηεο Επηθξαηείαο», εξγαζία ζην κάζεκα Γηνίθεζε θαη Δπξσπατθή Οινθιήξσζε, επηβιέπνληεο θαζεγεηέο Αλάξγπξνο Παζζάο, Θεφδσξνο Σζέθνο Ξελφγισζζεο BORZEL, T. (2001), Non compliance in the European Union: Pathology or statistical artifact?, Journal of European Public Policy, vol. 8, no 5 : DIMITRAKOPOULOS, D. (2001), The transposition of EU Law: Post Decisional Politics and Institutional Autonomy, European Law Journal, vol. 7, no 4 : JACQUE, J.P. (2004), Droit institutionnel de l Union Europeen 61

62 TREIB, O. (2008), Implementing and complying with EU governance outputs, Living Reviews in European Governance, vol. 3, no 5 Αξζξνγξαθία ΒΔΝΗΕΔΛΟ, Δ. (27/3/2005), «Η ζρέζε Επξσπατθνύ θαη Εζληθνύ Σπληάγκαηνο», εθεκεξίδα Σν Βήκα, Κσδηθφο Άξζξνπ Β14424Β382 ΜΑΝΗΣΑΚΖ, Α., «Εθρώξεζε αξκνδηνηήησλ ζηελ Ε.Ε. θαη επηθύιαμε θπξηαξρίαο θαηά ην άξζξν 28, παξ. 2 θαη 3 Σ», law-constitution.web.auth.gr/manitakis ΣΑΓΚΟ, Π. ( ), «Η επηζηξνθή ζην πξνζθήλην ηνπ βαζηθνύ κεηόρνπ», εθεκεξίδα Σν Βήκα Έγγξαθα Αλαθνηλψζεηο Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο, «Μηα Δπξψπε Απνηειεζκάησλ», COM (2007), 502, Αλαθνίλσζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, SEC (2005), 1658 Αλαθνίλσζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, «Δθαξκνγή ηνπ άξζξνπ 260, παξ. 3 ηεο πλζήθεο γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο», SEC (2010), 1371, χζηαζε ηεο Δπηηξνπήο ηεο 12 εο Ηνπιίνπ 2004, «γηα ηε κεηαθνξά ζην εζληθφ δίθαην νδεγηψλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ εζσηεξηθή αγνξά», 2005/309/ΔΚ, ΔΔ L 98/47 Έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο, «Έθζεζε αμηνιφγεζεο ηεο πξσηνβνπιίαο EU PILOT», COM (2010), 70,

63 Έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο εθαξκνγήο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, COM (2008), 777, Λεπθή Βίβινο γηα ηελ Δπξσπατθή Γηαθπβέξλεζε, COM (2001), 428, Έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο, 27 th annual report on monitoring the application of EU law, COM (2010), 538, Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο, Internal Market Scoreboard n o 22, SEC (2011), Γηθηπαθνί Σφπνη Δικτυακόσ τόποσ τθσ Ευρω παϊκισ Ζνω ςθσ: Δικτυακόσ τόποσ τθσ Ευρω παϊκισ Επιτροπισ: Δικτυακόσ τόποσ του Δικαςτθρίου τθσ Ευρω παϊκισ Ζνω ςθσ: Δικτυακόσ τόποσ του Τπουργείου Εξω τερικϊ ν: Δικτυακόσ τόποσ του Τπουργείου Οικονομικϊ ν: Δικτυακόσ τόποσ του Τπουργείου Ανάπτυξθσ, Ανταγω νιςτ ικότθτασ και Ναυτιλίασ: Δικτυακόσ τόποσ τθσ Γενικισ Γραμματείασ τθσ Κυβζρνθςθσ: Δικτυακόσ τόποσ του Γραφείου του Αντιπροζδρου τθσ Κυβζρνθςθσ: Δικτυακόσ τόποσ Εκνικοφ Συπογραφείου: Δικτυακόσ τόποσ τθσ εφθμερίδασ «Σο Βιμα»: Δικτυακόσ τόποσ τθσ εφθμερίδασ «Κακθμερινι»: 63

64 Δικτυακόσ τόποσ τθσ εφθμερίδασ «Σα Νζα»: Δικτυακόσ τόποσ Νομικισ ΑΠ Θ, Σομζασ υνταγματικοφ Δικαίου: on.web.a uth.gr/ Birkbeck University, Institutional Research Online: 64

65 8. Παπαπηήμαηα Παξάξηεκα 1: Παξάξηεκα 2: 65

66 Παξάξηεκα 3: Παξάξηεκα 4: 66