Α.Τ.Ε.Ι. ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 Α.Τ.Ε.Ι. ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΡΟΤΥΠΩΝ: Η ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΩΝ ΣΗΡΙΑΛ ΥΨΗΛΗΣ ΤΗΛΕΘΕΑΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΝΕΑΡΟΥΣ ΤΗΛΕΘΕΑΤΕΣ (ΠΕΡΙΠΤΩΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΩΝ ΣΕΙΡΩΝ) ΠΑΡΜΑΚΗ ΜΑΡΙΑ (Α.Μ.1980) ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΡΙΣΤΟΣ (Α.Μ.2036) ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ, ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΤΟΥ Α.Τ.Ε.Ι. ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2010

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η συγκεκριμένη εργασία ασχολήθηκε με τη τηλεόραση, τα πρότυπα και το πώς αυτά τα δύο συνδυάζονται. Γίνεται εκτενέστερη ανάλυση των χαρακτηριστικών της τηλεόρασης και σε συνδυασμό με τις τεχνικές που χρησιμοποιεί, διαπιστώνεται πως φθάνει στη καθήλωση του τηλεοπτικού κοινού, καθώς και στις επιδράσεις που επιφέρει, είτε θετικές, είτε αρνητικές. Εν συνεχεία, αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο επιδρά στους τηλεθεατές, οδηγώντας τους στη μίμηση των συμπεριφορών που παρακολουθούν, με αποτέλεσμα να επέρχεται η διαμόρφωση προτύπων στα παιδιά και στους νέους. Για να γίνει αυτό αντιληπτό, μελετήθηκαν τέσσερις σειρές (Family comedy), «Λάκης ο Γλυκούλης», «ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ», «Μ+Μ» και «Παιδική Χαρά» για το χρονικό διάστημα ενός μηνός, και καταγράφηκε μια σειρά από πρότυπα που προβάλλονταν μέσα από αυτά τα σήριαλ. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι τα σήριαλ αυτά έχουν κάνει ήδη επιτυχία στο εξωτερικό και ήρθαν στην Ελλάδα, από τους διευθυντές προγράμματος, ως οικονομικότερες και σίγουρες παραγωγές, προσαρμοσμένα στα ελληνικά τηλεοπτικά δεδομένα. Σε συνδυασμό με τα στατιστικά στοιχεία που μας παρείχε η AGB, παρατηρούμε και σχολιάζουμε σε ποιους προβάλλονται, τη συχνότητα που προβάλλονται τα πρότυπα και ποια αποτελέσματα επιφέρουν. 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη...2 Περιεχόμενα...3 Εισαγωγή...5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : Ο φανταστικός κόσμος της τηλεόρασης Ταξιδεύοντας στο παρελθόν της ημόσιας-ιδιωτικής τηλεόρασης Τα χαρακτηριστικά της τηλεόρασης Το τηλεοπτικό κοινό Οι επιδράσεις της τηλεόρασης Οι θετικές επιδράσεις Οι αρνητικές επιδράσεις και η βία μέσα από την μικρή οθόνη Η διαστρέβλωση της πραγματικότητας ιατροφή και τηλεόραση Εθισμός σε τοξικές ουσίες μέσα από τη τηλεόραση Επιθετικότητα και τηλεόραση Εγκληματικότητα και τηλεόραση Συμπεράσματα...26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο : Γυάλινα πρότυπα Η επιρροή των σήριαλ στους τηλεθεατές Μίμηση μέσω της παρακολούθησης Μπορώ και εγώ να πετάξω ιαμόρφωση προτύπων στα παιδιά και τους νέους Επιπτώσεις στη ζωή του παιδιού και του εφήβου Παιχνίδι Λειψός λόγος ιάβασμα εναντίων τηλεόρασης σημειώσατε Οικογένεια Συμπεράσματα

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : Family comedy. Μύθος ή Πραγματικότητα; Τα Family comedy και τα ξενόγλωσσα σενάρια στην Ελληνική Τηλεόραση Μεθοδολογία Τα σήριαλ που μελετήθηκαν Τρόπος διεξαγωγής έρευνας Ταυτότητα Έρευνας Λάκης Γλυκούλης Πολυκατοικία Μ+Μ Παιδική Χαρά Συμπεράσματα...47 Κεφάλαιο 4 ο : Επιβολή Προτύπων Σφυγμομέτρηση Τηλεοπτικού Κοινού Καθιέρωση Προτύπων μέσα από τα Family comedy Λάκης Γλυκούλης Πολυκατοικία Μ+Μ Παιδική Χαρά Συμπεράσματα...62 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...65 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...67 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αντικείμενο και σκοπός της εργασίας Αντικείμενο της παρούσας έρευνας είναι η τηλεόραση και ο τρόπος με τον οποίο, μέσα από κάποιες συγκεκριμένες σειρές, υψηλής τηλεθέασης, προβάλλει πρότυπα. Πραγματοποιήθηκε, περιπτωσιολογική μελέτη τεσσάρων ξενόφερτων σειρών, με μεγάλη απήχηση στο ελληνικό τηλεοπτικό κοινό. Μέσα από την μελέτη τους έγινε μια προσπάθεια καταγραφής όλων των προτύπων που προβάλλονται σε αυτά. Συνδυάστηκαν με στατιστικά στοιχεία, που συλλέξαμε από την AGB, και αφορούν τον τρόπο προβολής καθώς και τη συχνότητα τους, προσεγγίζοντας το σκοπό της εργασίας, ο οποίος είναι η επιρροή που ασκεί στο κοινό ώστε να επέλθει η μίμηση των συμπεριφορών. Υπόθεση της εργασίας Η υπόθεση της εργασίας, βασίζεται στο αν και κατά πόσο η τηλεόραση μπορεί να επηρεάσει. Μέσα από τις τεχνικές που χρησιμοποιεί επιδιώκουμε να προσεγγίσουμε τον τρόπο με τον οποίο επιβάλλεται. Αλήθεια όμως επιβάλλεται, μέσω των προτύπων που προωθεί ή αυτός είναι ένας μύθος που διαιωνίζεται; Οριοθέτηση του θέματος Τα σήριαλ που μελετήθηκαν είναι τέσσερα και αφορούν την τηλεοπτική περίοδο Μαΐου Αυτά είναι: α) «Λάκης ο Γλυκούλης», β) «ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ», γ) «Μ+Μ» και δ) «Παιδική Χαρά». Ανήκουν στη κατηγορία Family comedy και προβάλλονται στη prime time ζώνη του MEGA. Αξίζει να σημειωθεί ότι, και οι τέσσερις προαναφερθείσες σειρές προβλήθηκαν στο κοντινό παρελθόν με μεγάλη επιτυχία στο εξωτερικό. Αυτή τους η επιτυχία, έδωσε μία ψήφο εμπιστοσύνης στους Έλληνες παραγωγούς, αγοράζοντας τα δικαιώματα τους και προσαρμόζοντας τα σενάρια στα εγχώρια δεδομένα. Για την εξασφάλιση των στατιστικών στοιχείων που αφορούν τις συγκεκριμένες σειρές, πολύτιμη ήταν η βοήθεια που πρόσφερε η AGB, καθώς είναι η μοναδική εταιρεία στην Ελλάδα, που ασχολείται με τη συγκέντρωση στατιστικών στοιχείων πάνω στα τηλεοπτικά δρώμενα. 5

6 Μεθοδολογία Για την έρευνα χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της βιβλιογραφικής επισκόπησης, δηλαδή η μελέτη υπάρχουσων ερευνών, (βιβλία, άρθρα, διαδίκτυο) και θεωρείται δευτερογενείς έρευνα. Στο 3 ο κεφάλαιο παρουσιάζουμε τη ταυτότητα έρευνας, όπου για την υλοποίηση της αντλήσαμε πληροφορίες μέσα από τη σελίδα του MEGA CHANNEL. Επίσης στατιστικά στοιχεία συλλέξαμε και μέσα από τη σελίδα του Ι.Ο.Μ. (Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων) και από τη σελίδα 3COMMA14. Επιπλέον καταλυτική ήταν η βοήθεια της AGB, όπου μέσα από την ιστοσελίδα της και κατόπιν προσωπικής μας επικοινωνίας, λάβαμε σημαντικά στοιχεία. Συνοπτική παρουσίαση των κεφαλαίων Ξεκινώντας τη μελέτη, στο 1 ο κεφάλαιο συναντάμε το φανταστικό κόσμο της τηλεόρασης. Πραγματοποιείται ένα ταξίδι στο παρελθόν της τηλεόρασης τόσο της ιδιωτικής όσο και της δημόσιας. Στη συνέχεια ακολουθεί ανάλυση των χαρακτηριστικών της τηλεόρασης και του τηλεοπτικού κοινού. Κατόπιν αναλύονται οι επιδράσεις της τηλεόρασης, τόσο οι θετικές όσο και οι αρνητικές. Στο 2 ο κεφάλαιο συναντάμε τα «γυάλινα» πρότυπα. Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται μια προσπάθεια ανίχνευσης της επιρροής που επιφέρουν τα σήριαλ στους τηλεθεατές. Κατόπιν της επιρροής επέρχεται η μίμηση των συμπεριφορών που παρουσιάζονται και αυτό συνεπάγει τη διαμόρφωση προτύπων. Μια σειρά από επιπτώσεις στη ζωή του παιδιού και του εφήβου αναλύονται στο παρόν κεφάλαιο. Περνώντας στο 3 ο κεφάλαιο συναντάμε τα Family comedy, ένα είδος οικογενειακών σειρών. Αναλύεται πότε και γιατί καθιερώθηκε αυτή η μόδα στην ελληνική τηλεόραση. Παρουσιάζεται η ταυτότητα της έρευνας, και γίνεται μια περιγραφή της εκάστοτε σειράς, όσον αφορά τους πρωταγωνιστές, τους συντελεστές παραγωγής, τους σκηνοθέτες και το story της. Στο τελευταίο κεφάλαιο επέρχεται η επιβολή των προτύπων. Παρουσιάζεται μια μηνιαία σφυγμομέτρηση του τηλεοπτικού κοινού ως προς τα τέσσερα σήριαλ που μελετήθηκαν. Στη συνέχεια συνδυάζοντας τα πρότυπα που προβάλλονται μέσα από την εκάστοτε σειρά, με τα μηνιαία στατιστικά της AGB, επιχειρείται ένα 6

7 πάντρεμα των δύο, ώστε να βγει το συμπέρασμα ποια πρότυπα προβάλλονται, με ποια συχνότητα και σε ποιους απευθύνονται. Κεφάλαιο 1 ο : Ο «φανταστικός» κόσμος της τηλεόρασης Σήμερα, στον 21 ο αιώνα, πορευόμαστε ανάμεσα σε δύο κόσμους. Στον «εξωτηλεοπτικό» και τον «εσωτηλεοπτικό» κόσμο, που καθρεφτίζει την πραγματικότητα, και τον φανταστικό κόσμο που αλλοιώνει την πραγματική υπόσταση της ζωής. Όσον αφορά τον «εσωτηλεοπτικό» κόσμο, απαρτίζεται από τον «μαγικό» συνδυασμό του ήχου και της εικόνας, ο οποίος πετυχαίνει τη μετατροπή του απίστευτου σε πιστευτό, δηλαδή αναπληρώνει την πραγματικότητα με ένα είδος υποκατάστατου της. Έτσι, λοιπόν, αντιλαμβανόμαστε την ικανότητα επιρροής της τηλεόρασης στη ζωή μας. Αυτή η επιρροή τείνει να γίνετε ακόμη μεγαλύτερη σε άτομα που δεν έχουν προσωπική εμπειρία σε κάποια θέματα που παρουσιάζονται στη τηλεόραση, (π.χ. άλλη η πραγματική υπόσταση της φυλακής, και άλλη η πραγματικότητα που προβάλλεται μέσα από το «μεταλλαγμένο κουτί»). Σε αντίθεση τα άτομα με προσωπική εμπειρία πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα, είναι δυσκολότερο να επηρεαστούν, εφόσον έχουν ζήσει την πραγματικότητα. 1.1 Ταξιδεύοντας στο παρελθόν της ιδιωτικής και της δημόσιας τηλεόρασης Η τηλεόραση εισέρχεται στα ελληνικά σύνορα και πρωτοεμφανίζεται το 1951, με το νόμο 1663 ο οποίος προβλέπει την ίδρυση και λειτουργία ραδιοτηλεοπτικών σταθμών των Ενόπλων Δυνάμεων. Στις αρχές της δεκαετίας του 60 είναι η περίοδος όπου αρχίζει δειλά η πειραματική μετάδοση τηλεοπτικών εκπομπών στη Θεσσαλονίκη. Ο πρώτος τηλεοπτικός σταθμός εξέπεμψε το 1961 στα πλαίσια της Διεθνούς έκθεσης Θεσσαλονίκης. Πέραν από τις πειραματικές 7

8 τηλεοπτικές μεταδόσεις, η επίσημη έναρξη της Ελληνικής κρατικής τηλεόρασης, άρχισε πέντε χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα στις 23 Φεβρουαρίου το με παρουσιάστρια την Ελένη Κυπραίου και συντονιστή το δημοσιογράφο Γιώργο Κάρτερ. Το 1969 πραγματοποιείται η Διεθνείς απευθείας σύνδεση με το κύκλωμα της Eurovision για τη μετάδοση της προσεδάφισης και του περιπάτου του πληρώματος του Απόλλο 12 στη σελήνη. Την επόμενη χρονιά το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοτηλεόρασης μετεξελίσσεται σε Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης (Ε.Ι.Ρ.Τ.). Πέντε χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα το 1975, το Ε.Ι.Ρ.Τ. μετατρέπεται σε Ελληνική Ραδιοφωνική Τηλεόραση (Ε.Ρ.Τ.), με σκοπό την ενημέρωση, την επιμόρφωση και τη ψυχαγωγία. Το 1987 γίνετε η αναδιοργάνωση της ΕΡΤ και συγχωνεύονται η ΕΡΤ1 και η ΕΡΤ2 σε ένα ενιαίο φορέα, την ΕΡΤ Α.Ε 2. Κομβική χρονολογία θεωρείται το 1989, όπου ιδρύεται το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, με αφορμή τον ερχομό των ιδιωτικών καναλιών στην Ελλάδα. Σκοπός του ήταν και παραμένει η επιτήρηση του ραδιοτηλεοπτικού προγράμματος. Με την ίδρυση της κρατικής τηλεόρασης το 1966 και μέχρι το 1989 όπου ιδρύθηκε το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, τα κρατικά κανάλια ήταν υπόλογα στις εκάστοτε κυβερνήσεις 3. Με την ένταξη της Ελλάδος, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 1981, επέρχονται σιγά- σιγά αλλαγές και επιρροές σε διάφορους τομείς της κουλτούρας της. Ένας κύριος τομέας που επηρεάστηκε ήταν η πολιτική που ακολουθήθηκε στα οπτικοακουστικά μέσα. Η χάραξη μιας κοινής πολιτικής στον οπτικοακουστικό τομέα, στην Ευρώπη, έγινε με την Οδηγία 89/552/ΕΟΚ «Τηλεόραση Χωρίς Σύνορα», η οποία διαμόρφωσε το κατάλληλο πλαίσιο για μια κοινή πολιτική στο τηλεοπτικό πεδίο (διασφαλίζοντας ορισμένους σημαντικούς στόχους, όπως το δικαίωμα απάντησης, την προστασία των ανηλίκων, των καταναλωτών ) 4. Έτσι στα τέλη της δεκαετίας του 80, γεννιούνται οι δύο πρώτοι ιδιωτικοί σταθμοί. Έτσι στις 1 Στεργίου Λ., (2010). Η Ιστορία της Τηλεόρασης, (πρόσβαση 20 Μαρτίου 2010) 2 ο.π. 3 ο.π. 4 EUROPA Η δικτυακή πύλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, (πρόσβαση 01 Σεπτεμβρίου 2010). 8

9 20 Νοεμβρίου 1989 εκπέμπει για πρώτη φορά το Mega Channel, και την τελευταία ημέρα του ίδιου έτους ο ANT1 TV. Σύντομα εμφανίζονται 140 ιδιωτικοί σταθμοί, εθνικής και τοπικής εμβέλειας σε όλη την Ελλάδα. Ταυτόχρονα άρχισαν οι εναντιώσεις ανάμεσα στους δύο σταθμούς. Ο ΑΝΤ1 δεν είχε εξασφαλίσει άδεια εκπομπής σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο, και αυτό προκάλεσε την αντίδραση του Mega Channel. Όπως είναι λογικό, μεταξύ των δύο αυτών πτυχών της τηλεόρασης, υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν πολλές διαφορές στη διαμόρφωση της δομής του προγράμματος του. Ξεκινώντας με την Δημόσια τηλεόραση, η δομή του προγράμματος βασίζεται σε μία ποιοτική κατεύθυνση. Απευθύνεται σε όλες τις κατηγορίες των τηλεθεατών, προσφέροντας περισσότερο μορφωτικές και πολιτιστικές εκπομπές. Κύριος στόχος της είναι η σωστή χρήση της Ελληνικής γλώσσας και η γνωριμία του Έλληνα τηλεθεατή με τα λογοτεχνικά έργα του τόπου μας. 5 Ιδιαίτερη σημασία δίνετε στα ενημερωτικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, στις εκπομπές που αφορούν το πολιτισμό και τη τέχνη, και προγράμματα που αφορούν τους μικρούς μας φίλους. Παράλληλα όμως υστερεί στη συχνότητα προβολής των ψυχαγωγικών εκπομπών. Συνεχίζοντας την ανασκόπησή συναντούμε τη δημόσια τηλεόραση, που όπως προαναφέραμε πιο πάνω, εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 1989, ενθουσιάζοντας το Ελληνικό κοινό που αναζητούσε τη πολυφωνία και το πλουραλισμό. Σε αντίθεση με την κρατική τηλεόραση δίνει βαρύτητα στο κέρδος που θα αποκομίσει, παρά στη ποιότητα του προγράμματος της. Η ιδεολογία του προγράμματος της περιστρέφεται γύρω από την σφαίρα της agb, με λίγα λόγια φτιάχνει το πρόγραμμα της προσδοκώντας να αποκομίσει περισσότερους τηλεθεατές, οι οποίοι εν συνεχεία θα αποδώσουν τα περισσότερα κέρδη. Η συνταγή επιτυχίας για τους ιδιωτικούς σταθμούς, επικεντρώνεται σε ενημερωτικές και ψυχαγωγικές εκπομπές, περιέχοντας μουσικά shows, πρωινά μαγκαζίνο, Ελληνικές κωμικές και δραματικές σειρές (που χαρακτηρίζονται από μία επιεικώς άκομψη εκφορά του λόγου 6 ), ξένες σειρές( κυρίως Αμερικάνικες), κινηματογραφικές ταινίες, κινούμενα σχέδια, τηλεπαιχνίδια και τα reality games. Παρατηρούμε ότι τα προγράμματα τους απομακρύνονται από τα 5 Παπαθανασόπουλος Σ., Η Τηλεόραση και το Κοινό της, Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα, (2000), σ ο.π., σ

10 προγράμματα τέχνης και πολιτισμού, ντοκιμαντέρ και επιμόρφωσης, επειδή απλώς δεν έχουν τηλεοπτική απόδοση Τα χαρακτηριστικά της τηλεόρασης Η τηλεόραση είναι ένα οπτικοακουστικό μέσο που συνδυάζει τους δύο κώδικες επικοινωνίας, την εικόνα και τον ήχο 8 Πρόκειται για ένα μέσω «μονής κατεύθυνσης» το οποίο καταφέρνει να μεταδώσει μηνύματα με ένα ιδιαίτερο τρόπο 9. Βασιζόμενη στο ρητό πως μια εικόνα ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις, επινοεί ρεαλιστικές οπτικές εικόνες, που καθηλώνουν το τηλεοπτικό κοινό. Αυτό κατορθώνεται μέσω κάποιων τεχνικών που ακολουθεί, όπως τα κοντινά πλάνα, που καταγράφουν και τις πιο μικρές λεπτομέρειες. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης και η θέση της κάμερας, με την οποία παρουσιάζεται μια πιο ρεαλιστική οπτική γωνία. Σύγχρονος η χρήση της ζωηρής μουσικής και των ηχητικών εφέ αυξάνουν το ενδιαφέρων των τηλεθεατών. Έχει τη μοναδική ικανότητα να είναι πανταχού παρούσα. Με τη βοήθεια των δορυφόρων και του διαδικτύου κατορθώνει να μεταδίδει τα εγχώρια προγράμματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Έχει εκμηδενίσει τις αποστάσεις και έχει μετατρέψει ολόκληρο τον πλανήτη σε ένα παγκόσμιο τηλεοπτικό χωριό. Επίσης είναι το μοναδικό μέσω που έχει την ικανότητα να απευθύνεται σε όλες τις κατηγορίες κοινού (ανεξάρτητα ηλικίας, μορφωτικού επιπέδου, κοινωνικών τάξεων, φύλου κ.α.). Αυτό είναι που την διαφοροποιεί από τα υπόλοιπα μέσα και την καθιστά πανίσχυρη έναντι τους. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό της, είναι η ποικιλότητα που προσφέρει σε προγράμματα και σταθμούς, δίνοντας ανά πάσα στιγμή τη δυνατότητα επιλογής στους τηλεθεατές. Μπορεί να υπάρχει η θέληση για ανάγνωση βιβλίων, περιοδικών, εφημερίδων, ή η όρεξη για μια βόλτα στον κινηματογράφο. Όμως η τηλεόραση έχει 7 ο.π., σ Χαλαζιάς Η. Χ., Τηλεόραση : επανάσταση ή έγκλημα;, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα., (1997), σ Winn M., ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Ένας ξένος στο σπίτι, Ακρίτας, Αθήνα, (1996), σ

11 γίνει ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, εφόσον μας κρατάει συντροφιά 24 ώρες το εικοσιτετράωρο. Πάντα είναι εκεί για εμάς 10. Είναι κοινά αποδεκτό ότι η τηλεόραση συνθέτει ένα μαγικό κόσμο, όπου παρέχει ενημέρωση, ψυχαγωγία, πληροφόρηση και επιμόρφωση. Μέσα σε αυτό τον κόσμο ταξιδεύεις και απαλλάσσεσαι από τη σωματική και ψυχική κούραση, χαρίζοντας σου ξεκούραση και χαλάρωση. Αντιθέτως με τα υπόλοιπα μέσα μαζικής ενημέρωσης, είναι ένα δαπανηρό μέσω. Για να συγκροτηθεί χρειάζεται ένας πολυδάπανος εξοπλισμός. Ακόμη και για μικρής διάρκειας προγράμματα, επιβάλλεται να δαπανηθούν αρκετά χρήματα καθώς και να γίνουν πολύωρες έρευνες για το προϊόν που θα προβληθεί. Όπως προαναφέραμε η τηλεόραση συνδυάζει τους δύο κώδικες επικοινωνίας. Την εικόνα και τον ήχο. Η εικόνα έχει την ιδιαίτερη ικανότητα να παράγει αυτό που οι κριτικοί λογοτεχνίας αποκαλούν εντύπωση του πραγματικού, να προβάλει και να κάνει πιστευτώ ότι προβάλει. Είναι γεγονός ότι η δύναμη της εικόνας έχει τεραστία επιρροή, πράγμα το οποία καθιστά τη τηλεόραση άρχουσα έναντι των υπόλοιπων μέσων μαζικής ενημέρωσης. Ο λόγος ή τα κείμενα δεν αξίζουν όσο μια εικόνα. Όσον αφορά τον ήχο, αποτελεί σημαντικό συστατικό για την επιτυχία μιας σειράς. Οι σκηνοθέτες τείνουν να χρησιμοποιούν ευχάριστους ήχους ώστε να καθηλώνουν τους τηλεθεατές. Ακόμη και σε βίαιες σκηνές παρατηρείτε η επικάλυψή τους με μελωδικούς ήχους, ώστε στο υποσυνείδητο των τηλεθεατών να παραμείνει ο ευχάριστος ήχος παρά η βίαιη σκηνή. 1.3 Το κοινό της τηλεόρασης Η τηλεόραση είναι ένα επικοινωνιακό μέσο. Η διαδικασία της επικοινωνίας χρειάζεται σε πρώτη φάση ένα πομπό, και σε δεύτερη ένα δέκτη. Στην προκειμένη περίπτωση ο δέκτης είναι το τηλεοπτικό κοινό. Για να αντιληφθούμε καλύτερα το κοινό, πρέπει αρχικά να διακρίνουμε τις μορφές τηλεθέασης ή παρακολούθησης της 10 Παπαθανασόπουλος Σ., (1997). Η Δύναμη της Τηλεόρασης, Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα, σ.40 11

12 τηλεόρασης. Σύμφωνα με τον Φρ. Μαριέ, υπάρχουν τρείς μορφές παρακολούθησης τηλεόρασης. Η πρώτη, την οποία συναντούμε τις περισσότερες φορές, είναι η «τηλεόραση πάθος» σύμφωνα με αυτή το κοινό παθιάζεται ολοκληρωτικά με τη τηλεόραση, χωρίς να ενδιαφέρεται να κάνει κάτι άλλο. Καθηλώνεται μπροστά από το δέκτη του και δίνεται ολοκληρωτικά σε αυτό. Αυτή είναι η πιο επικίνδυνη μορφή. Η δεύτερη μορφή τηλεθέασης ονομάζεται «τηλεόραση ταπετσαρία.» Αυτή η μορφή μοιάζει με την ακρόαση του ραδιόφωνου. Το κοινό, τη κρατάει ανοικτή χωρίς να δίνει σημασία, συνεχίζοντας να ενασχολείται με κάτι άλλο. Περνώντας στη τελευταία μορφή, το κοινό παρακολουθεί τηλεόραση γιατί δεν έχει κάτι καλύτερο να κάνει. Τη βλέπει ως μοναδική διέξοδο, για αυτό ονομάζεται και «αδιάφορη τηλεόραση». θεωρείται η πιο ύπουλη μορφή γιατί μπορεί να αποβεί συνήθεια και να οδηγήσει στον εθισμό του κοινού 11. Το κοινό είναι μια κατηγορία ανθρώπων που μετέχουν σε μια κοινή δραστηριότητα. Αποτελείται από γυναίκες, άνδρες, νέους, ηλικιωμένους, παιδιά κ.τ.λ. οι οποίοι έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, όπως πολιτιστικά, πολιτικά, εθνικά, δημογραφικά, οικονομικά, μορφωτικά κ.α. Είναι λογικό η κάθε ομάδα κοινού να έλκεται από διαφορετικού τύπου προγράμματα, τα οποία επιλέγει για να τα παρακολουθήσει. Σύμφωνα με τους Lery και Windahl η δραστηριότητα του κοινού διαχωρίζετε σε συγκεκριμένους τύπους. Το πρώτο είναι το ποιοτικό επίπεδο, και περιγράφει τους τύπους σύμφωνα με τη δραστηριότητα του κοινού: 1) την επιλεκτικότητα: η οποία καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο το κοινό επιλέγει το τι θα παρακολουθήσει. 2) εμπλοκή: η οποία ορίζει το βαθμό που το κοινό συμμερίζεται συναισθηματικά με τα προγράμματα που παρακολουθεί, 3) ωφέλεια: όπου δηλώνει τη χρησιμότητα που λαμβάνει ο τηλεθεατής μέσω των προγραμμάτων που παρακολουθεί. Το δεύτερο επίπεδο είναι το χρονικό όπου προσδιορίζει τη δραστηριότητα του κοινού, που καταγράφεται πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την έκθεσή τους μπροστά από την τηλεόραση 12. Το κοινό αποφασίζει τι θα γίνει σύμφωνα με τρείς διαστάσεις, α) επιλεκτικότητα, β) έλξη, γ) κίνητρα αλλαγής των καναλιών. Όσων αφορά την 11 Χαλαζιάς Η. Χ., Τηλεόραση : επανάσταση ή έγκλημα;, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα., (1997), σ.σ Παπαθανασόπουλος Σ., Η Τηλεόραση και το Κοινό της, Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα, (2000), σ

13 επιλεκτικότητα διακρίνεται από δύο τομείς. Αρχικά το κοινό γίνετε επιλεκτικό σύμφωνα με το τι του προσφέρεται. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως το αρχικό βήμα ανάμεσα στον τηλεθεατή και τη τηλεόραση. Ακολούθως είναι η πρόθεση χρήσης η οποία είναι σχεδιασμένη και σκόπιμη 13. Βασίζεται στα εναλλακτικά τηλεοπτικά προγράμματα, όπου αναζητά ο τηλεθεατής μέσω των τηλεοπτικών περιοδικών ή του διαδικτύου. Καθοριστικό ρόλο παίζει η έλξη του προγράμματος η οποία υποδηλώνεται από το ενδιαφέρων που δείχνει το κοινό. Συνδέεται με ένα υψηλό επίπεδο τηλεοπτικής έκθεσης, αναζήτησης και εναλλαγής καναλιών. Τα κίνητρα αλλαγής των καναλιών συνδέονται με την αξιολόγηση των προγραμμάτων που προσφέρουν στους τηλεθεατές. Σύμφωνα με τους Webster και Lichty, υπάρχουν ακόμη δύο βασικοί παράγοντες, για τους οποίους το κοινό αλλάζει κανάλια. Πρώτοι είναι οι δομικοί παράγοντες που συγκροτούν τον αριθμό των διαθέσιμων καναλιών, και δεύτεροι οι ατομικοί παράγοντες που συγκροτούν τις εκάστοτε ανάγκες και προτιμήσεις του εκάστοτε τηλεθεατή 14. Έτσι το τηλεοπτικό κοινό, ύστερα από αξιολόγηση των προγραμμάτων που προσφέρονται από την πληθώρα των καναλιών τα οποία είναι διαθέσιμα, κατασταλάζει σε μια μικρή λίστα που τον ικανοποιούν περισσότερο και αυτά παρακολουθεί. 1.4 Οι επιδράσεις της τηλεόρασης Στις αρχές του 20ου αιώνα οι εργαζόμενοι έδωσαν πολλές μάχες για να εξασφαλίσουν το δικαίωμα του ελεύθερου χρόνου. Πολέμησαν για τη καθιέρωση του οκταώρου. Ποιος όμως θα διανοούταν, ότι ο κερδισμένος αυτός ελεύθερος χρόνος θα σπαταλιόταν μπροστά από το μικρό κουτί, όπως συμβαίνει σήμερα; Η τηλεόραση έχει γίνει μια «εξαρτησιογόνα ουσία» στις μέρες μας, και αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας μας. Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων (ΙΟΜ) που πραγματοποίησε στην Ελλάδα οι Έλληνες είναι από τους πλέον πιστούς φίλους της τηλεόρασης. Η έρευνα διαπίστωσε ότι ο χρόνος ημερήσιας τηλεθέασης για παιδιά από 4 έως 14 ετών για το 13 ο.π. σ ο.π. σ

14 διάστημα Δευτέρας Παρασκευής αντιστοιχεί σε 156 λεπτά. Όσον άφορα το Σάββατο ο χρόνος ημερήσιας τηλεθέασης αγγίζει τα 196 λεπτά και τη Κυριακή τα 192 λεπτά. Για το τηλεοπτικό κοινό ηλικίας (νεανικό κοινό) τα λεπτά που καταναλώνονται για ημερήσια τηλεθέαση από τη Δευτέρα έως τη Παρασκευή είναι 208 λεπτά. Το Σάββατο πέφτει ελάχιστα, στα 206 λεπτά ενώ τη Κυριακή η ημερήσια τηλεθέαση αυξάνεται στα 233 λεπτά, χρόνος που αγγίζει τις 4 ώρες 15. Όπως κάθε μεγάλη εφεύρεση έτσι και η τηλεόραση περιστοιχίζεται από θετικά και αρνητικά στοιχεία, των οποίων εκτενέστερη ανάλυση θα ακολουθήσει παρακάτω Οι Θετικές Επιδράσεις της τηλεόρασης Όταν η τηλεόραση χρησιμοποιείται με μέτρο έχει ισχυρή θετική δύναμη για τη κοινωνική συμπεριφορά, τις φιλοδοξίες και τη διαφώτιση του παιδιού. Δεν γίνεται λοιπόν να θεωρείται μόνο αυτή, ο αποδιοπομπαίος τράγος εκ την οποία προέρχονται όλα τα κακά. Πρόκειται για μια βολική δικαιολογία η οποία αποπροσανατολίζει τις βασικές και βαθύτερες αιτίες του κακού. Οι βασικοί σκοποί της δημιουργίας της ήταν η παροχή παιδαγώγησης και μόρφωσης. Η μετάδοση γνώσεων μέσα από τις οποίες αναπτύσσεται η ιδεολογική και πνευματική κίνηση. Επίσης η όξυνση της κριτικής ικανότητας και της νοητικής λειτουργίας. Η προσφορά ενημέρωσης για τοπικά, εθνικά και παγκόσμια θέματα. Φέρνει τον κόσμο κοντά εφόσον έχει τη δυνατότητα να προβάλλει ταυτόχρονα σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, γεγονότα παγκοσμίου ενδιαφέροντος. Είναι ένα «παράθυρο στο κόσμο», εφόσον μπορεί να σου τον φανερώσει ολόκληρο μπροστά σου. Χάρη σ αυτή ο κόσμος γίνεται ένα παγκόσμιο χωριό. Η ιδιότητα της να ψυχαγωγεί, της δίνει ιδιαίτερη αξία γιατί βοηθά τους ανθρώπους να ξεφεύγουν από το άγχος της καθημερινότητας τους, χαρίζοντας ξεκούραση, ηρεμία και χαλάρωση. Μέσω τον πολιτιστικών και εκπαιδευτικών 15 Ι.Ο.Μ. ΙΝΣΙΤΟΥΤΟ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ, (πρόσβαση 29 Απριλίου 2010). 14

15 προγραμμάτων, ντοκιμαντέρ (ιστορικά, πολιτισμικά, καλλιτεχνικά, φυσικά, αθλητικά, πολιτικά κ.α.) καλλιεργεί το άτομο διδάσκοντας του, τα όσα προαναφέρθηκαν. Συγκεντρώνει την οικογένεια στο σπίτι, κρατάει συντροφιά στους ηλικιωμένους και ευαισθητοποιεί την κοινή γνώμη σε παγκόσμια και εθνικά κοινωνικά προβλήματα, θέματα υγείας, οικολογικά θέματα κ.α. Ουσιαστικό ρόλο παίζει στη διαμόρφωση της πολιτικής συνείδησης καθώς επιβλέπει και επικρίνει τις πολιτικές ενέργειες, κατευθύνοντας τη κοινή γνώμη. Τέλος είναι ένα μέσω όπου, για τη λειτουργικότητα, του απαιτείται αρκετό εργατικό δυναμικό. Αυτό αποτελεί πηγή εργασίας για αρκετό κόσμο Οι Αρνητικές Επιδράσεις της Τηλεόρασης Παρόλο αυτά, υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος. Οι αρνητικές επιδράσεις έρχονται να επικαλύψουν τις θετικές. Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι αρνητικές επιδράσεις υπερτερούν έναντι των θετικών. Όλα ξεκινούν από τον ανταγωνισμό μεταξύ των σταθμών για να προσελκύσουν και να κρατήσουν νέο τηλεοπτικό κοινό. Ο ανταγωνισμός αυτός είναι μεγάλος, και πολλές φορές αθέμιτος, και γι αυτό το λόγο προβάλουν όλο και περισσότερες σκηνές βίας, οι οποίες προσελκύουν το κοινό. Αυτή η βία μετατρέπεται σε βίωμα του τηλεθεατή. Η λάθος χρήση της τηλεόρασης έχει σαν αποτέλεσμα την καταστροφή της σκέψης, της νοημοσύνης, σφαγιάζει το συλλογισμό και με τη τεχνική της γρήγορης εναλλαγής των εικόνων αποδεκατίζει τη δυνατότητα του εγκεφάλου να μεταβεί από τη μία έννοια στην άλλη 16. Η τηλεόραση κριτικάρεται ότι «παθητικοποιεί» το κοινό της. Δεν επιτρέπει στους νέους τηλεθεατές να δημιουργήσουν τις δικές τους εικόνες, αντίθετα μας διαπερνά ότι η ίδια θέλει. Μας ταξιδεύει σε ένα ψεύτικο και φανταστικό κόσμο. Στο φανταστικό κόσμο της τηλεόρασης. Ο τρόπος με τον οποίο επιλέγει να παρουσιάσει και να ερμηνεύσει τα γεγονότα, επεμβαίνει και επιδρά στη διαμόρφωση της κοινής 16 Χαλαζιάς Η. Χ., Τηλεόραση : επανάσταση ή έγκλημα;, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα., 1997, σ.85 15

16 γνώμης 17. Η επιρροή που ασκεί είναι καθοριστική και με τη δύναμη της εικόνας μπορεί εύκολα να επιβληθεί. Ένα ιδιαίτερο γνώρισμα της τηλεόρασης είναι να συγχέει το πραγματικό με τον φανταστικό κόσμο, που η ίδια προβάλλει. Δίνει τη δυνατότητα σε ένα μέρος του κοινού, να δημιουργεί μια παράλληλη πραγματικότητα μέσα στο μυαλό του, στην οποία ζει αυτά που θέλει να ζήσει στη πραγματικότητα. Μπορεί να υποτάξει τη σκέψη του τηλεθεατή, περιορίζοντας την ελευθερία του και μετατρέποντας το από ένα έμψυχο όν με κριτική σκέψη, σε ένα παθητικό τηλεθεατή. Στον κόσμο της τηλεόρασης είναι ευκολότερη και οικονομικότερη η συνταγή της ύπαρξης ικανών ανθρώπων, που θα δημιουργούν καθημερινά ένα εικοσιτετράωρο πρόγραμμα μέτριας ή κακής ποιότητας εκπομπών, με εξαίρεση ένα ποιοτικό δίωρο. Αντιθέτως είναι δυσκολότερο και οικονομικά εξουθενωτικό να ασχοληθούν με την παραγωγή ενός εικοσιτετράωρου προγράμματος με εκπομπές ποιότητας 18. Ένα τέτοιο παράδειγμα κακής ποιότητας εκπομπής, ήταν η εκπομπή Τζένυ Τζόουνς του NBC στην Αμερική. Πρόκειται για ένα talk show με μεγάλη θεαματικότητα. Η εκπομπή εντυπωσιάζει το κοινό της με διάφορες χιουμοριστικές φάρσες που πραγματοποιεί. Σε μια εκπομπή η παρουσιάστρια Τζένυ Τζόουνς προετοίμασε μια φάρσα για ένα φανατικό οπαδό του προγράμματος, το Σμίθ. Τον κάλεσε για να γνωρίσει το πρόσωπο που ήταν τρελά ερωτευμένο μαζί του, και προς έκπληξη του ο Σμίθ αντίκρισε τον Αμεντούρ, ένα δηλωμένο ομοφυλόφιλο. Η παρουσιάστρια ήταν ευχαριστημένη από τα γέλια του κοινού, όμως δε φανταζόταν την αντίδραση του Σμίθ. Μετά το πέρας της εκπομπής λοιπόν, ο Σμίθ δε γύρισε σπίτι, ούτε μίλησε σε κάποιο φίλο, θεωρώντας ότι η ζωή του έχει τελειώσει. Τρείς μέρες αργότερα αγόρασε ένα όπλο, πήγε στο σπίτι του Αμεντούρ και τον δολοφόνησε. Η συγκεκριμένη ιστορία έκανε πάταγο, και η κοινή γνώμη της Αμερικής υποστήριζε ότι αν θα έπρεπε να δολοφονηθεί κάποιος, θα έπρεπε να είναι Τζένυ Τζόουνς 19. Μια γαλλίδα ψυχολόγος, επισημαίνει πως υπάρχει βία στη τηλεόραση, και γράφει «Η επίθεση της τηλεόρασης είναι ύπουλη και πολυμέτωπη, πρώτα από όλα 17 ο.π., σ ο.π., σ Χαλαζιάς Η. Χ., Τηλεόραση : επανάσταση ή έγκλημα;, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα., 1997, σ.σ

17 είναι πάντα εκεί, πάντα διαθέσιμη. Ύστερα είναι η φύση της τέτοια ώστε να χρησιμοποιείται ως ηλεκτρονική μπεϊμπι-σίτερ που δημιουργεί εξάρτηση» 20. Τη σημερινή εποχή που η τηλεόραση έχει καθιερωθεί στην καθημερινότητα μας, είναι επόμενο τα παιδιά από μικρή ηλικία να εισδύουν μέσα στο κόσμο της. Αυτό που παρατηρείται στις σύγχρονες κοινωνίες, είναι ότι οι γονείς προκειμένου να βρουν μερικές ώρες ηρεμίας αφήνουν τα παιδιά τους ελεύθερα μπροστά από τους τηλεοπτικούς δέκτες. Σύμφωνα με έρευνα του τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, οι σκηνές βίας που προβάλλονται σε μια εβδομάδα από τα μεγάλα κανάλια (ιδιωτικά και δημόσια) ήταν Έτσι λοιπόν τα παιδιά μένουν απροφύλακτα μπροστά στις ακατάπαυστες σκηνές βίας. Ο Andrew Meltzoff (1995), μέσα από έρευνες που έχει διεξάγει, διαπίστωσε ότι τα παιδιά αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τις προθέσεις των άλλων από 18 μόλις μηνών 22. Σύμφωνα με τα παραπάνω η αποθήκευση βίαιων συμπεριφορών στο υποσυνείδητο των παιδιών μπορεί να τα οδηγήσει σε βίαιη και επιθετική συμπεριφορά. Στις ενότητες που ακολουθούν προτιθέμεθα να εξετάσουμε αναλυτικότερα την επιθετική συμπεριφορά, την εγκληματικότητα, τη παχυσαρκία, τη διαστρέβλωση της πραγματικότητας που προωθούνται μέσα από το μικρό κουτί Η ιαστρέβλωση της πραγματικότητας Όπως αναφέραμε στην εισαγωγή του συγκεκριμένου κεφαλαίου, βαδίζουμε ανάμεσα σε δύο κόσμους, το φανταστικό και το πραγματικό κόσμο. Ο πραγματικός κόσμος, αλλοιώνεται μέσα από τη διαστρέβλωση της πραγματικότητας, που παρουσιάζεται μέσα από τα σήριαλ και ειδικά μέσα από τις κωμικές σειρές. Η τηλεόραση χρησιμοποιείται σαν ένα ψυχαγωγικό μέσω, μια διέξοδος για το καθημερινό άγχος του ανθρώπου. Το κοινό αναζητεί στο ρεαλιστικό κόσμο της τηλεόρασης αυτό που δεν μπορεί να έχει στη καθημερινότητα του. Σ αυτό το 20 ο.π., σ Παπαθανασόπουλος Σ., Η Δύναμη της Τηλεόρασης, Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα, 1997, σ Cole M and Cole R.S., Η ανάπτυξη των παιδιών,γνωστική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη κατά τη νηπιακή και μέση παιδική ηλικία, Τυπωθήτω, Αθήνα, 2001, σ

18 ρεαλιστικό κόσμο, τα κωμικά στοιχεία παρουσιάζονται πολύ έντονα και υπερτερούν από τα ουσιαστικά προβλήματα των ανθρώπων. Μέσα στο κόσμο της τηλεόρασης, όλα είναι επιτρεπτά. Οι κανόνες της φύσης καταργούνται. Οι πρωταγωνιστές-άνθρωποι αποκτούν υπερφυσικές δυνάμεις, όποτε θελήσουν μπορούν να πετάξουν, να βρεθούν σε άλλη διάσταση, να σταματήσουν τα όρια του χρόνου, να υπερνικήσουν τους νόμους Από τις πιο αθώες εκπομπές ως και τις οικογενειακές ταινίες, σήριαλ, όλα μπορούν να πραγματοποιηθούν. Οι παιδικοί ήρωες με σούπερ δυνάμεις, εξάπτουν τη φαντασία των παιδιών, δημιουργώντας τους μια εικονική πραγματικότητα όπου απέχει πολύ από τη πραγματική. Δημιουργεί εξωπραγματικά πρότυπα που τα παιδιά έχουν τη περιέργεια και τη θέληση να τα μιμηθούν με τραγικά αποτελέσματα κάποιες φορές. Εν κατακλείδι αυτό που παρατηρείται, είναι η προσαρμογή της πραγματικότητας στις ανάγκες των κωμικών σειρών. Η διαστρέβλωση της πραγματικότητας υφίσταται χάρη ενός αστείου το οποίο θα επιφέρει το επιθυμητό γέλιο που αναζητούν οι τηλεθεατές ιατροφή και τηλεόραση Είναι κοινά αποδεκτό ότι από τη στιγμή που η τηλεόραση εισχώρησε στη ζωή μας, η παιδική και εφηβική παχυσαρκία, κυρίως, αυξήθηκε ραγδαία. Σύμφωνα με τη διεθνή ομάδα εργασίας για τη παχυσαρκία η Ελλάδα κατατάσσεται μεταξύ των τριών πρώτων κρατών της Ευρώπης. Ως επακόλουθο της παχυσαρκίας είναι και οι επιπτώσεις που επιφέρει. Μερικές από αυτές είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, αρνητική εικόνα του ίδιου του εαυτού, απομόνωση, στιγματισμό και η διάκριση από τα άτομα τις ίδιας ηλικίας. Επίσης μπορεί να επιφέρει και σοβαρές συνέπειες στην υγεία, όπως υπέρταση, αύξηση του κινδύνου για διαβήτη και αρτηριοσκλήρυνση. Ένας από τους κύριους παράγοντες από όπου προέρχεται η παχυσαρκία είναι η τηλεόραση. Έχει τη δυνατότητα να μας μετατρέπει σε παθητικούς δέκτες των 18

19 μηνυμάτων της και να μας καθηλώνει μπροστά της 23. Ροκανίζει το χρόνο των παιδιών, στερώντας τους τη δυνατότητα να κοινωνικοποιηθούν και να απασχολήσουν με άλλες δραστηριότητες γυμνάζοντας πνεύμα και σώμα Η κυριαρχία της τηλεόρασης οδηγεί τα παιδιά σε βαριεστιμάρα. Η εύκολη ψυχαγωγία που προσφέρει, μέσω των εντυπωσιακών εικόνων και τη χρήση ειδικών εφέ, δίνει τη ψευδαίσθηση της ικανοποίησης. Τα παιδιά δεν έχουν όρεξη να ασχοληθούν με κάτι άλλο γιατί τους φαίνεται ανιαρό, φτωχό και ταυτόχρονα τόσο δύσκολο να το κάνουν 24. Η τηλεόραση έχει ένα μαγικό τρόπο να απευθύνεται και να υποτάσσει κυρίως τα παιδιά. Μέσω των διαφημίσεων, ενδιάμεσα των προγραμμάτων προωθούνται τα ανθυγιεινά τρόφιμα και αναψυκτικά. Με την έξυπνη ηχητική επένδυση με τα έξυπνα σλόγκαν και τις ελκυστικές εικόνες κατορθώνουν να εισχωρούν και να τυπώνονται στο υποσυνείδητο των μικρών παιδιών, με αποτέλεσμα να τα παρακινούν για κατανάλωση. Μέσω των διαφημίσεων καλλιεργούνται διατροφικές συνήθειες, αφού πλασάρονται φαγητά και ποτά υψηλής θερμιδικής περιεκτικότητας και χαμηλής θρεπτικής αξίας Εθισμός στις Τοξικές Ουσίες Η τηλεόραση είναι γεγονός ότι έχει τη δυνατότητα να διαπερνά τα μηνύματα της στο υποσυνείδητο των τηλεθεατών. Αυτή την ικανότητα αντιλήφθηκαν άμεσα οι διαφημιστικές εταιρίες και έσπευσαν να την εκμεταλευτούν. Από την ανακάλυψη της έως και σήμερα παρατηρούμε ότι δεχόμαστε καταιγισμό διαφημιστικών μηνυμάτων καθημερινά. Όπως όλες οι εταιρείες, έτσι και οι καπνοβιομηχανίες όσο και οι εταιρείες παραγωγής οινοπνευματωδών ποτών έσπευσαν να χρησιμοποιήσουν τη τεχνική της 23 Χαλαζιάς Η. Χ., Τηλεόραση : επανάσταση ή έγκλημα;, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα., 1997, σ Winn M., ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Ένας ξένος στο σπίτι, Ακρίτας, Αθήνα, 1996, σ.σ

20 διαφήμισης για να αυξήσουν τα κέρδη τους. Παρόλο την αύξηση των εσόδων που αποκόμισαν οι καπνοβιομηχανίες, οι διαφημίσεις για τα προϊόντα τους, (τσιγάρα και καπνό), έχουν απαγορευθεί σε διεθνές επίπεδο, και όπως είναι λογικό αυτή η απαγόρευση έγινε και στην Ελλάδα. Σχετικά με τις εταιρείες παραγωγής οινοπνευματωδών ποτών, η άμεση διαφήμισή τους, δεν έχει απαγορευθεί, όμως έχει υποστεί περιορισμούς στο ωράριο. Πέρα από την άμεση διαφήμιση (όπου στα τσιγάρα απαγορεύθηκε τελείως και στο αλκοόλ έγιναν περιορισμοί), μπορούμε να πούμε πως έμμεση διαφήμιση των προϊόντων που υφίσταται, είναι εξίσου και ακόμη πιο σημαντική. Πραγματοποιείτε μέσα από τα καθημερινά σήριαλ που παρακολουθούμε και προωθεί τις συμπεριφορές αυτές, με ελκυστικό τρόπο. Η επίδραση που επιφέρει στους νέους είναι μεγάλη. Πολλές ταινίες τόσο του ξένου, όσο και του Ελληνικού κινηματογράφου καλλιεργούν τις παραπάνω συμπεριφορές και δημιουργούν πρότυπα, όπως το πρότυπο του σκληρού άντρα, της γυναίκας που ανήκει στην υψηλή κοινωνία κρατώντας στο ένα χέρι το τσιγάρο και στο άλλο το ποτό. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα των ηθοποιών Νίκου Κούρκουλου και Μελίνας Μερκούρη, όπου καλλιέργησαν ιδιαίτερα αυτά τα πρότυπα. Σε μία έρευνα που πραγματοποίησε το ΕΚΚΕ στην Αθήνα, για τη σχολική χρονιά , κατέγραψε τα εξής στατιστικά στοιχεία: το 67% των μαθητών λυκείου πίνουν μπύρα ή κρασί, κάπου κάπου ή συχνά, ενώ το 64% πίνει σφηνάκια. Το 15.5% των μαθητών λυκείου καπνίζουν καθημερινά, το 2.8% των μαθητών γυμνασίου καπνίζουν συστηματικά και το 6% κάπου- κάπου. 25 Μια ακόμη τοξική ουσία που συνδέεται με την τηλεόραση είναι τα ναρκωτικά. Βέβαια δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η τηλεόραση σχετίζεται με την χρήση τους και ότι ευθύνεται για τον αυξανόμενο αριθμό χρηστών. Τα ναρκωτικά κατέκλισαν τις πόλεις, τα προάστια, τα πανεπιστήμια και τα σχολεία, στα μέσα τις δεκαετίας του Πολλοί προσπάθησαν να συσχετίσουν τη ραγδαία αύξηση των ναρκωτικών την εποχή εκείνη, με την άφιξη της τηλεόρασης. Πολλοί ειδικοί θέτουν 25 Χρηστάκη Μ., Τηλεόραση και ανήλικοι, d=1, (πρόσβαση στις 27 Απριλίου 2010). 26 Winn M., ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Ένας ξένος στο σπίτι, Ακρίτας, Αθήνα, 1996, σ

21 το ερώτημα, γιατί ακριβώς αυτή τη περίοδο 27 ; Άλλοι τοποθετούν τη τηλεόραση στο ειδώλιο του κατηγορουμένου, υποστηρίζοντας ότι δεν είναι τυχαίο το γεγονός, της άνθισης των ναρκωτικών από τα παιδιά της δεκαετίας του 60, που θεωρείται η γενιά της τηλεόρασης. Όσο και αν αυτές οι εξηγήσεις φαίνονται λογικές και πιθανές δεν αποδεικνύουν σε πιο βαθμό η τηλεόραση ευθύνεται για την αύξηση των ναρκωτικών Επιθετικότητα και τηλεόραση Όπως κάθε μεγάλη ανακάλυψη, έτσι και η τηλεόραση με τον ερχομό της στη ζωή μας, δημιούργησε αρκετά προβλήματα, όπως κοινωνικά, ιδεολογικά, φυλετικά κ.α. Δημιουργήθηκε για να ενώσει όλα τα κράτη και τους ανθρώπους, να μεταδώσει το πολιτισμό και τη κουλτούρα, για να ψυχαγωγήσει, να ενημερώσει. Με λίγα λόγια για καλό σκοπό. Όμως όπως είναι γνωστό όλες οι μεγάλες ανακαλύψεις έχουν δύο όψεις-χρήσεις. Τη θετική και την αρνητική τους όψη. Όσον αφορά τη θετική όψη, είναι για αυτούς που γνωρίζουν να χειρίζονται την εφεύρεση και την χρησιμοποιούν για να αποκομίσουν ό,τι καλό μπορεί να τους προσφέρει. Η αρνητική όψη γίνετε από αυτούς που δεν γνωρίζουν και δεν θέλουν να μάθουν γιατί απλά ενθουσιάζονται από το θέαμα. Όπως ανάφερε ο Μ. Λιούαν «η τηλεόραση είναι μια απέραντη δεξαμενή, από την οποία όλοι μπορούν να αντλήσουνε νερό 28». Ο Μαχάτμα Γκάντι είπε «δεν θέλω να χτίσω τείχη γύρω από το σπίτι μου, ούτε τα παράθυρα μου να σφραγίσω. Θέλω τα πολιτιστικά ρεύματα από όλα τα μέρη της γης να κυκλοφορούν στο σπίτι μου, όσο πιο ελεύθερα γίνετε. Σε κανένα όμως από αυτά δεν θα επιτρέψω να με παρασύρει 29». 27 ο.π. σ Χαλαζιάς Η. Χ., Τηλεόραση : επανάσταση ή έγκλημα;, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα., 1997, σ ο.π. σ

22 Σε αυτό το υποκεφάλαιο λοιπόν θα ασχοληθούμε με το τι προκαλείτε, όταν το κοινό χρησιμοποιεί την αρνητική όψη του νομίσματός μας, (τη τηλεόραση). Αυτό λοιπόν που επιφέρει σε μεγάλο βαθμό είναι η βιαιότητα και η επιθετική συμπεριφορά. Η επιθετική συμπεριφορά αποδίδεται σε τρία αίτια. Πρώτα στο βίαιο ένστικτο, δεύτερο στην απογοήτευση και τρίτο στην διαδικασία εκμάθησης. Μέσω της παρακολούθησης των βίαιων συμπεριφορών, μετατρεπόμαστε σε παθητικούς δέκτες των επιθετικών μηνυμάτων, και γινόμαστε ενεργοί συμπρωταγωνιστές. Γινόμαστε ένα με αυτό που παρακολουθούμε, και ζούμε τη βίαιη συμπεριφορά στο μεγαλείο της. Το κοινό με αυτό τον τρόπο αρχίζει σιγά σιγά να θεωρεί τη βία ως ένα φυσικό γεγονός. Η τηλεόραση μέσω της δύναμης της εικόνας, μπορεί και επιβάλει τις επιλογές της. Ο Tannis Williams (1986) πραγματοποίησε μια έρευνα σε τρείς μικρές κοινότητες του Καναδά τη δεκαετία του 80, για να διαπιστώσει εάν όντως η παρακολούθησή της αυξάνει την επιθετική συμπεριφορά. Στην πρώτη κοινότητα δεν υπήρχε τηλεόραση, στη δεύτερη υπήρχε μόνο ένα κανάλι και στη Τρίτη υπήρχαν αρκετά διαθέσιμα κανάλια. Δύο χρόνια μετά την εισαγωγή της στην πρώτη κοινότητα η συμπεριφορά και ειδικά των παιδιών έγινε πολύ πιο επιθετική από ότι πριν. Σε αντίθεση με τις δύο άλλες κοινότητες όπου προϋπήρχε η τηλεόραση το επίπεδο της επιθετικότητας παρέμεινε ως είχε. Συμπέρασμα του είναι ότι η εισαγωγή της τηλεόρασης στη ζωή μας επιφέρει βίαιη συμπεριφορά 30. Αναμφισβήτητα η τηλεόραση έχει μεγάλη ευθύνη για τη δημιουργία επιθετικής συμπεριφορά. Η συχνότητα με την οποία παρουσιάζεται η βία στην τηλεόραση, αποτελεί πηγή εκμάθησης για τα μικρά παιδιά και τα ωθεί σε βίαιες συμπεριφορές. Σε ένα ποσοστό μεγαλύτερο του 80% των τηλεοπτικών προγραμμάτων που παρουσιάζονται στην Αμερική με δέκτες τα νεαρά παιδιά, περιλαμβάνουν τουλάχιστο ένα η περισσότερα βίαια συμβάντα 31. Όσων αφορά τη χώρα μας σύμφωνα με μια καταμέτρηση των φοιτητών του τμήματος κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, οι βίαιες σκηνές που προβάλλουν στη διάρκεια μιας 30 Cole M and Cole R.S., Η ανάπτυξη των παιδιών Γνωστική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη κατά τη νηπιακή και μέση παιδική ηλικία, Τυπωθήτω, Αθήνα, 2001, σ ο.π. σ

23 εβδομάδας τα μεγάλα κανάλια, ιδιωτικά και δημόσια, ήταν αναμφισβήτητα ένας τύπος προγράμματος που απορροφά αρκετές ώρες της ημέρας από το χρόνο του παιδιού, είναι τα προγράμματα κινουμένων σχεδίων. Μπορούν να χαρακτηρισθούν ως ύπουλα προγράμματα, γιατί παρουσιάζουν ένα είδος ελκυστικής βίας. Μέσω των καρτούν που προβάλουν, δημιουργούν μια όμορφή και χαρούμενη ατμόσφαιρα που κάνει το παιδί τον τελικό αποδέκτη της βίας χωρίς να το καταλαβαίνει. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα του κακού γάτου Tom που κυνηγάει μια ζωή το χαριτωμένο ποντικάκι Jerry για να το φάει. Ένα άλλο παράδειγμα είναι αυτό του Coyote όπου στήνει διάφορες παγίδες για να πιάσει τον Roadrunner. Επίσης βίαιη συμπεριφορά παρατηρείτε σε ένα αγαπημένο ήρωα των παιδιών, τον Popai, όπου αντλεί τη δύναμη του τρώγοντας σπανάκι και λύνοντας τις διαφορές του με βίαιο τρόπο. Τέτοιου είδους συμπεριφορές παρατηρούνται σε όλα σχεδόν τα παιδικά προγράμματα. Σαν αποτέλεσμα των παραπάνω, είναι να δημιουργείται και να εισχωρεί στο υποσυνείδητο των παιδιών, η εντύπωση ότι η βία είναι ένας κοινά αποδεκτός τρόπος επίλυσης των διαφωνιών 33. Η έλλειψη γονεϊκής εποπτείας και η έκθεση του τηλεοπτικού κοινού σε επιθετικές σκηνές, είναι οι κυριότεροι παράγοντες για τη παρακίνηση των παιδιών και των εφήβων σε βίαιες συμπεριφορές. Η εκδήλωση της βίας θα μπορούσε να περιοριστεί εάν οι γονείς παρακολουθούσαν μαζί με τα παιδιά τους τηλεόραση. Συγκεκριμένα ένα στα τρία παιδιά ηλικίας τριών έως δέκα ετών, παρακολουθούν τηλεόραση χωρίς την παρουσία των γονέων τους. Από αυτό το 28%-40% παρακολουθούν βίαιες ταινίες. Αρκετές έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η παρακολούθηση της τηλεοπτικής βίας προτρέπει τα παιδιά σε επιθετική συμπεριφορά, μιμούμενα τα είδη των συμπεριφορών τα οποία εκλαμβάνουν μέσα από την οθόνη. 32 Ζημιανίτης Κ., Η συμμετοχή της τηλεόρασης στη διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς των παιδιών, (πρόσβαση 29 Μαρτίου 2010). 33 Cole M and Cole R.S., Η ανάπτυξη των παιδιών Γνωστική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη κατά τη νηπιακή και μέση παιδική ηλικία, Τυπωθήτω, Αθήνα, 2001, σ

24 Εγκληματικότητα και τηλεόραση Στο υποκεφάλαιο αυτό θα μελετήσουμε το κατά πόσο, το μικρό μαγικό κουτί, που έχει κατακλύσει τα σπίτια μας, έχει την ικανότητα να δημιουργεί εγκληματολογική συνείδηση. Η μετάδοση των γνώσεων σε συνδυασμό με τις τεχνικές τις οποίες χρησιμοποιούν οι κωμικές σειρές, δημιουργούν γνώση απέναντι στο έγκλημα, και απευαισθητοποιούν τη στάση του κοινού ως προς το έγκλημα. Αυτό που παρατηρείται σ αυτές τις σειρές, είναι ότι παρουσιάζουν τη πραγματικότητα με κωμικό τρόπο, με αποτέλεσμα η πραγματική υπόσταση του εγκλήματος να διαβρώνεται σιγά σιγά και να απενοχοποιείται στο υποσυνείδητο των τηλεθεατών αυτού του είδους η συμπεριφορά. Η τηλεόραση μέσω των τριών βασικών συστατικών της, της εικόνας, του λόγου και του ήχου, ντύνει μια δραματική, εγκληματολογική σκηνή με τέτοιο τρόπο, μετατρέποντας τη σε κωμική. Το αποτέλεσμα είναι να παράγεται άφθονο γέλιο στους τηλεθεατές, χωρίς όμως να αντιλαμβάνονται την αντικειμενικότητα της σκηνής. Οι περισσότερο επηρεασμένοι από αυτή την υπόσταση είναι τα παιδιά. Όπως έχει προαναφερθεί τα παιδιά είναι η πιο ευάλωτη κατηγορία τηλεοπτικού κοινού. Δεν διαθέτουν κριτική άσκηση, ούτε έχουν την εμπειρία απέναντι στην έτοιμη γνώση. Δεν έχουν ζήσει ούτε έχουν γνωρίσει τις αληθινές εμπειρίες της αληθινής ζωής, και έτσι η επιρροή της τηλεόρασης στη διάδοση της εγκληματικότητας γίνεται ακόμη ισχυρότερη όσον αφορά τη συγκεκριμένη κατηγορία. Μια επιπλέον τεχνική που χρησιμοποιείται κατά κόρον στις κωμικές σειρές είναι η χρήση αστείων εκφράσεων- έξυπνων ατάκων με τις οποίες οι σεναριογράφοι συνηθίζουν να καμουφλάρουν το περιεχόμενο των εγκληματικών σκηνών. Με τη χρήση τις τεχνικής αυτής επιτυγχάνεται, η έμφαση να δίνεται σε αυτό που ακούγεται και όχι ουσιαστικά σε αυτό που διαδραματίζεται μέσα στην μικρή αρένα. Έτσι διάφορα είδη εγκληματικών ενεργειών προβάλλονται επικαλυπτόμενες με αστείες εκφράσεις, με αποτέλεσμα το κοινό να οικειοποιείται με τέτοιου είδους εγκληματικές συμπεριφορές. Εν κατακλείδι η τηλεόραση μέσω των τεχνικών των οποίων προαναφέρθηκαν εκτεταμένα παραπάνω, καταφέρνει να αποφεύγει τη κριτική και να 24

25 αποπροσανατολίζει τη σκέψη του τηλεθεατή. Ακόμη μπορεί να απενοχοποιεί χαρακτήρες, να εγλκηματοποιεί συμπεριφορές, δημιουργώντας ένα θολό πεδίο στο μυαλό του τηλεθεατή, συγχέοντας τα όρια του πραγματικού και του φανταστικού Συμπεράσματα Με τον ερχομό της τηλεόρασης μπορούμε να διακρίνουμε δύο κόσμους. Τον «εξω-τηλεοπτικό» και «εσω-τηλεοπτικό» κόσμο. Με τον «εξω-τηλεοπτικό» κόσμο χαρακτηρίζουμε τη πραγματικότητα στην οποία ζούμε. Είναι η πραγματική ζωή που αντιμετωπίζουμε και βιώνουμε στην καθημερινότητα μας. Σε αντίθεση με τον «εσωτηλεοπτικό» κόσμο ο οποίος παραποιείται και δημιουργεί στο μυαλό του τηλεθεατή μια φανταστική σφαίρα μέσα στην οποία ζει. Η μοναδικότητα της τηλεόρασης σε σχέση με τα υπόλοιπα μέσα, είναι ότι μπορεί και συνδυάζει τους δύο κώδικες επικοινωνίας. Την εικόνα και τον ήχο. Εκμεταλλευόμενη το ρητό, μια εικόνα χίλιες λέξεις, παρουσιάζει υπέροχες εικόνες απαράμιλλης ομορφιάς, με τις οποίες μαγνητίζει και καθηλώνει το κοινό. Όσον αφορά τη χρήση του ήχου, χρησιμοποιείται για να επικαλύψει τις βίαιες σκηνές. Αυτό παρατηρείται ιδιαίτερα στις κωμικές σειρές όπου οι σκηνές βίας επικαλυπτόμενες από χαρμόσυνους ήχους, επιφέρουν το επιθυμητό γέλιο που αναζητούν οι τηλεθεατές από αυτές. Σαν επικοινωνιακό μέσω η τηλεόραση στοχεύει στο κοινό. Το κοινό μπορεί να αποτελείται από επιμέρους μικρότερα κοινά τα οποία απαρτίζονται αναλόγως με το φύλλο, την ηλικία, τη μόρφωση, τα ενδιαφέροντα κ.α. Όσον αφορά το ελληνικό κοινό θεωρείται από τους πλέον πιστούς φίλους της τηλεόρασης. Η εισαγωγή της στη ζωή μας, ενώ ξεκίνησε για ενημέρωση και χαλάρωση κατέληξε να γίνει μια εξαρτησιογόνα ουσία. Ένα νόμισμα έχει δύο όψεις, έτσι και η τηλεόραση έχει τις θετικές και αρνητικές της πλευρές. Καταρχήν μετατρέπει τον κόσμο σε μια γειτονιά, μεταφέροντας γνώσεις και πληροφόρηση από τη μία άκρη ως την άλλη. Μέσο της ψυχαγωγίας κρατά συντροφιά σε μικρούς και μεγάλους. Η άλλη όψη του νομίσματος 25

26 βρίσκει τους εχθρούς της τηλεόρασης που τη τοποθετούν στο ειδώλιο του κατηγορουμένου και της κοστολογούν όλα τα κακά που διαδραματίζονται καθημερινά στο κόσμο. Η συχνότητα με την οποία προβάλλεται η βία, η διαστρέβλωση της πραγματικότητας, η παθητικοποιεί του κοινού, ο εθισμός και η καλλιέργεια κακών συνηθειών, η επιθετικότητα, είναι στοιχεία τα οποία έρχονται να ενισχύσουν την αρνητική εικόνα που έχουν οι εχθροί της. Λόγω της εγκαθίδρυσης της σε κάθε σπίτι, και η συχνότητα με την οποία το κοινό την παρακολουθεί, είναι επόμενο να καλλιεργεί κάποιες συνήθειες και έμμεσα να τις επιβάλει. Ο τρόπος προβολής των πρωταγωνιστών, η αντιμετώπιση των προβλημάτων, οι επαναλήψεις, η χρησιμοποίηση της βίας ως μέσο επίλυσης των διαφορών, η αναρχία, οι κακές συνήθειες κ.α. οδηγούν στη δημιουργία προτύπων. Στο κεφάλαιο που θα ακολουθήσει θα δούμε εκτενέστερα σε θεωρητικό επίπεδο, πως η τηλεόραση μπορεί να επηρεάσει και να επιβάλει τη μίμηση συμπεριφορών, καθιερώνοντας τα «γυάλινα πρότυπα». Κεφάλαιο 2 ο : Γυάλινα Πρότυπα Αναμφισβήτητα η τηλεόραση στις μέρες μας, έχει κατακλείσει τα σπίτια μας. Έχει γίνει ένα επιπλέον μέλος της οικογένειας μας. Με τη δύναμή της, έχει κατακτήσει τον κόσμο από το ένα άκρο της γης μέχρι το άλλο 34. Πριν την εισαγωγή της τηλεόρασης, στον ελεύθερο τους χρόνο οι άνθρωποι συναναστρέφονταν περισσότερο μεταξύ τους. Με τον ερχομό της, αντικαθιστά τον παραδοσιακό αυτό τρόπο διαφυγής, εφόσον οι άνθρωποι προτιμούν να αναλώνουν τον ελεύθερο χρόνο τους μπροστά από τους δέκτες της, με συνέπεια την αποκοπή τους από την υπόλοιπη κοινωνία. Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποιήθηκε, το 90% των νοικοκυριών της χώρας μας, σε μια αστική περιοχή της επαρχίας, και το 71% στην αγροτική περιοχή της έχουν δύο συσκευές στο σπίτι, εκ των οποίων το 31% και το 11% των περιοχών 34 Χαλαζιάς Η. Χ., Τηλεόραση : επανάσταση ή έγκλημα;, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα., (1997), σ 20 26

27 αντίστοιχα, έχουν τη μία συσκευή μέσα στο παιδικό δωμάτιο 35. Όπως προαναφέρθηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο, τα παιδιά συγκροτούν μια ιδιαίτερα ευπαθή ομάδα, η οποία είναι αρκετά ευάλωτη στα ερεθίσματα που δέχεται, γιατί δεν έχει την ικανότητα να φιλτράρει τις πληροφορίες που της παρέχονται. Σε συνάρτηση με την έλλειψη γονεϊκής εποπτείας, τα ερεθίσματα αυτά, μεταβάλλονται σε πρότυπα για τα μικρά παιδιά, και επιφέρουν τη μίμηση της συμπεριφοράς, τη ταύτιση με βίαιους ήρωες και την απευαισθητοποίηση στη βία. Όσον αφορά τα γυάλινα πρότυπα, ιδιαίτερη αίσθηση κάνει η παραδοχή ενός μικρού παιδιού, ο οποίος ομολογά πως : «εμένα λοιπόν, η εκπομπή χθες μου έδωσε τη μεγαλύτερη βοήθεια. Βρήκα το πρότυπο μου. Θέλω να θυμίσω ότι είναι σημαντικό να έχουμε εμείς οι νέοι άνθρωποι πρότυπα, γιατί έτσι μαθαίνουμε ποιος είναι ο σωστός δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε. Εμένα το πρότυπο μου από σήμερα είναι ο Νίβο 36» Αλήθεια όμως ποιοι παράγοντες κατευθύνουν τα παιδιά ώστε να κατασταλάξουν σε ένα πρότυπο; Σε ποιο βαθμό πραγματοποιείται επιρροή στο τηλεοπτικό κοινό μέσα από τα σήριαλ; Γιατί επέρχεται μίμηση των τηλεοπτικών συμπεριφορών και από ποιους; Ποιες είναι οι επιπτώσεις στη ζωή του παιδιού και των εφήβων; Σε όλα αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στις ενότητες που θα ακολουθήσουν εκτενέστερα. 2.1 Η επιρροή των σήριαλ στους τηλεθεατές Ένα πρόγραμμα όπου απορροφά αρκετό από το χρόνο των τηλεθεατών, είναι τα σήριαλ. Τα τηλεοπτικά σήριαλ, απεικονίζουν τη ζωή και τη κοινωνία των πολιτών χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τη φυσική ροή της ζωής, με όποια απρόβλεπτα προβλήματα μπορεί, αυτή, να επιφέρει. Είναι το μοναδικό μέρος όπου ο τηλεθεατής μπορεί να παρακολουθεί, απαλλαγμένος από οποιοδήποτε άγχος ή δυσκολίες, έχει στη καθημερινότητα του. Στα τηλεοπτικά σήριαλ αποφεύγεται η παρουσίαση της 35 Λιακοπούλου Μ., Η επίδραση της βίας στην τηλεόραση, στα παιδιά και στους εφήβους, (πρόσβαση στις 18 Απριλίου 2010) (πρόσβαση στις 04 Ιουλίου 2010). 27

28 δυστυχίας, της μοναξιάς, της αδικίας, και όταν αυτά παρουσιάζονται, η χρήση τους γίνεται σε περιορισμένο βαθμό. Οι περισσότερο επηρεασμένοι τηλεθεατές από αυτά τα σήριαλ είναι σαφώς τα παιδιά. Τα παιδιά διαμορφώνουν συμπεριφορές με επιρροές που λαμβάνουν από τα αδέρφια τους, τους γονείς, τους συγγενείς, και γενικότερα από όλους όσους έχουν πρόσβαση μέσα στο σπίτι. Στη σύγχρονη κοινωνία, όσον αφορά τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς, καθοριστικό ρόλο παίζει η τηλεόραση, που μπορεί και μεταφέρει όλο τον έξω κόσμο μέσα στο σπίτι 37. Όσο μεγαλύτερη είναι η έκθεση των παιδιών μπροστά από τους τηλεοπτικούς δέκτες, τόσο μεγαλύτερη είναι η επιρροή που λαμβάνουν. Το περιεχόμενο των όσων παρουσιάζονται μέσα από τη τηλεόραση (παραμύθια, διαφημίσεις, ειδήσεις, παιδικά προγράμματα), σε συνδυασμό με τον τρόπο τον οποίο παρουσιάζονται (όμορφες εικόνες, χρήση ηχητικών εφέ ) θεωρείται ότι έχουν μακρόχρονη επίδραση στις γνωστικές ικανότητες και στη συμπεριφορά των παιδιών 38. Ο ψυχίατρος Δρ. Μ. Σέντεργουολ σε μια εργασία του για την Αμερικανική ιατρική ένωση επισημάνει ότι κάθε πράξη βίας που πραγματοποιείται από τα παιδιά και τους εφήβους είναι αποτέλεσμα βίαιων πράξεων στις οποίες εκτίθενται τα παιδιά μέσα από τη τηλεόραση όπως φτώχεια, έγκλημα, αλκοόλ, ναρκωτικά. 2.2 Μίμηση μέσω παρακολούθησης Σύμφωνα με μία έρευνα, τα παιδιά παρακολουθούν κατά μέσο όρο περισσότερες από ώρες τηλεόραση από τα 2 έως τα 17 τους χρόνια 39. Όπως καταλαβαίνουμε, είναι λογικό μέσα σε αυτές τις ώρες τηλεπαρακολούθησης 37 Cole M and Cole R.S., Η ανάπτυξη των παιδιών Γνωστική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη κατά τη νηπιακή και μέση παιδική ηλικία, Τυπωθήτω, Αθήνα, (2001), σ ο.π. σ Χαλαζιάς Η. Χ., Τηλεόραση : επανάσταση ή έγκλημα;, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα., (1997), σ

29 να εκτυλίσσονται και ποιοτικά, αλλά και μη ποιοτικά προγράμματα. Αν αναλογιστούμε τη συνταγή που ακολουθούν τα περισσότερα κανάλια, της μη ποιοτικής οδού, για λόγω οικονομικότερων παραγωγών και για προσέλκυση μαζικότερης τηλεθέασης, τότε συμπεραίνουμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ωρών αναλώνονται σε σκηνές βίας και σε εγκληματολογικές σκηνές. Αν λάβουμε υπόψη και τη κοινωνικό-ψυχολογική θεωρεία των Bandura και Walters, η οποία υποστηρίζει ότι οι επιθετικές συμπεριφορές αποκτώνται μέσω της παρατήρησης, τότε ερχόμαστε στο συμπέρασμα ότι πολλές από αυτές τις σκηνές γίνονται πράξη στην ζωή των παιδιών. Όπως προαναφέραμε στο κεφάλαιο ένα, και σύμφωνα με το παραπάνω στατιστικό στοιχείο, αντιλαμβανόμαστε ότι σε καθημερινή βάση γίνετε ανακύκλωση των ίδιων βίαιων εικόνων. Η επαναλαμβανόμενη παρακολούθηση τους, ωθεί τα παιδιά και τους νέους σε μια ανοχή απέναντι στη βία και στην εγκληματικότητα, και τους απευαισθητοποιεί ως προς αυτή. Η τηλεόραση έχει την μοναδική ικανότητα να σε καθηλώνει και να σε εντάσσει μέσα στο πρόγραμμα που παρακολουθείς, δημιουργώντας σου άγχος, αγωνία, χαρά, σε κάνει ένα με αυτό, με αποτέλεσμα να αποθηκεύονται όλες αυτές οι σκηνές στο υποσυνείδητο σου, και στη περίπτωση που ζήσεις κάτι παρόμοιο στην πραγματικότητα, να το αντιμετωπίσεις με τον ίδιο τρόπο. Στην ουσία σε κάνει να μιμείσαι αυτές τις σκηνές. Οι θεωρητικοί της κοινωνικής μάθησης, υποστηρίζουν ότι η μίμηση αποκτάται μέσω της άμεσης παρατήρησης 40. Τα μικρά παιδιά τείνουν να μιμούνται τις συμπεριφορές και την ενδυμασία των υπέρ-ηρώων που παρακολουθούν στη τηλεόραση. Ταυτίζονται μαζί τους, και μεταφέρουν αυτού του είδους τις συμπεριφορές στο δικό τους παιχνίδι. Τα αγόρια έλκονται περισσότερο με ήρωες που διαθέτουν υπερφυσική δύναμη και τη χρησιμοποιούν για να σώσουν ζωές καθώς και τον πλανήτη γη από τους κακούς. Σε αντίθεση τα κορίτσια έλκονται με ωραίες εξωτερικά ηρωίδες που αυτές είναι πριγκίπισσες, καλές μαθήτριες κ.α., και όλα αυτά προσπαθούν να τα μιμηθούν. Γενικά τα παιδιά παρατηρούν ότι η αρσενική και η θηλυκή συμπεριφορά διαφέρουν μεταξύ τους. Αναγνωρίζουν ότι οι γονείς ανταμείβουν τα παιδιά για 40 Cole M and Cole R.S., Η ανάπτυξη των παιδιών Γνωστική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη κατά τη νηπιακή και μέση παιδική ηλικία, Τυπωθήτω, Αθήνα, (2001), σ

30 διαφορετικούς λόγους και έτσι διαλέγουν να επιδίδονται σε συμπεριφορές κατάλληλες για το φύλο τους 41. Ο Bandura πίστευε ότι η μίμηση μέσω της παρακολούθησης εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Α) Διαθεσιμότητα: θα πρέπει η συμπεριφορά να είναι διαθέσιμη στο περιβάλλον του παιδιού, Β) Προσοχή: σύμφωνα με τον Bandura ένα παιδί χρειάζεται να δει περισσότερες από μία φορές ένα γεγονός για να μπορέσει να το αντιληφτεί καλύτερα, Γ) Μνήμη: η παρατήρηση δεν θα είναι αποτελεσματική αν τα παιδιά ξεχνούν αμέσως αυτά που παρατηρούν. Ο Bandura πιστεύει ότι όταν έχουν όνομα τα γεγονότα που θεωρούν πρότυπα τα παιδιά, η παρατήρηση τους γίνεται ιδιαίτερα αποτελεσματική και μπορεί να απομνημονευτεί ευκολότερα, Δ) Διεργασία κινητικής αναπαραγωγής: το παιδί μέσω της παρατήρησης αντιλαμβάνεται ποιες κινήσεις πρέπει να μιμηθεί, Ε) Κίνητρο: τα παιδιά για να μπουν στη διαδικασία της μίμησης, πρέπει να τους δίνεται ανταμοιβή 42. Στην παρακάτω υποενότητα θα αναφέρουμε μερικά τραγικά περιστατικά που συνέβησαν και αφορούσαν την μίμηση των ηρώων-προτύπων των προγραμμάτων που παρακολουθούν τα μικρά παιδιά Μπορώ και εγώ να πετάξω... Η τηλεοπτική βία μπορεί να εισχωρήσει και να επηρεάσει τη ψυχική υγεία των παιδιών. Χαρακτηριστική ηλικία, είναι τα παιδιά 2-7 ετών, που βρίσκονται δηλαδή στη προσχολική ηλικία, τα οποία δέχονται καθημερινά πλήθος πληροφοριών χωρίς όμως να μπορούν να τις αντιληφτούν και να τις ταξινομήσουν στο μυαλό τους. Έτσι λοιπόν θυμούνται με τυχαίο τρόπο τις οποιεσδήποτε σκηνές βίας έχουν δει, και τοποθετούν τους εαυτούς τους πρωταγωνιστές των σκηνών αυτών. Λόγω της μειωμένης κριτικής σκέψης που διαθέτουν, δεν μπορούν να διαχωρίσουν ποιος είναι ο πραγματικός και ποιος ο φανταστικός κόσμος με αποτέλεσμα πολλές φορές να ακούσουμε στις ειδήσεις τραγικά περιστατικά, τα οποία επέρχονται από τη 41 ο.π. σ Ο.π. σ.σ

31 προσπάθεια των μικρών παιδιών να μιμηθούν τους υπέρ-ήρωες-πρότυπα τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα θα ακολουθήσουν παρακάτω. Ο 11χρονος Γιώργος Στύλος παρακολουθώντας μαζί με τη μικρή του αδερφή μια μεξικάνική σαπουνόπερα που πρόβαλε απαγχονισμό, θέλησε να δείξει στην αδερφή του πως λειτουργούν οι κρεμάλες. Έτσι έφτιαξε μια θηλιά την κρέμασε στο παράθυρο του δωματίου του, πέρασε το κεφάλι του με αποτέλεσμα να απαγχονιστεί. Ο μικρός John 14 ετών έπιασε ένα γείτονα του, μόλις 6 ετών από το λαιμό και προσπάθησε να το στραγγαλίσει. Όπως ο ίδιος ομολόγησε αργότερα στις αρχές, μιμήθηκε αυτή τη πράξη, γιατί την είδε στην τηλεόραση. Ο ιατροδικαστής που έκανε την εξέτασε διαπίστωσε ότι ο μικρός John είχε αντιγράψει πολύ πιστά την πράξη που παρακολούθησε στη τηλεόραση. Ένα άλλο παιδί από το Αιγάλεω στη προσπάθεια του να μιμηθεί την ιπτάμενη γιαγιά, την οποία εκείνο το διάστημα πρόβαλε πολύ συχνά η τηλεόραση, έπεσε από το μπαλκόνι του σχολείου του με αποτέλεσμα να τραυματιστεί αρκετά σοβαρά ιαμόρφωση προτύπων στα παιδιά και τους νέους Τα μέσα ενημέρωσης και ειδικότερα η τηλεόραση, εισβάλουν καθημερινά όλο και περισσότερο στη ζωή μας. Είναι γεγονός ότι οι άνθρωποι πλέον, για τη διασκέδαση τους, προτιμούν να καθίσουν αναπαυτικά μπροστά στον καναπέ τους και να παρακολουθούν τηλεόραση. Είναι ένα είδος οικονομικότερης ικανοποίησης, αφού απαιτείτε μόνο η αγορά του εξοπλισμού. Το γεγονός αυτό μπορεί να είναι ωφέλιμο, αλλά κρύβει και αρκετούς κινδύνους, με μεγαλύτερο τη δημιουργία επιβλαβών προτύπων. Ιδιαίτερα ευάλωτο κοινό είναι οι ομάδες με χαμηλό μορφωτικό και κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, για το λόγο ότι δεν διαθέτουν αρκετό κριτικό πνεύμα ώστε νε μπορέσουν να εκτιμήσουν ορθά τα όσα τους παρουσιάζονται. 43 Σιώκα Χ., (2007). Νέοι και τηλεόραση. Η σημερινή πραγματικότητα, (πρόσβαση 29 Μαρτίου 2010). 31

32 Σύμφωνα με την ερμηνεία για τη διαμόρφωση της ταυτότητας, του Freud υπάρχουν δύο στάδια ταύτισης. Το πρώτο στάδιο το αποκάλεσε πρωτογενή ταύτιση, και υποστήριζε ότι τα βρέφη, πριν τη συμπλήρωση του πρώτου έτους ζωής τους, αναγνωρίζουν τα αντικείμενα γύρω τους που είναι σαν αυτά (ανθρώπινη μορφή). Το δεύτερο στάδιο το αποκάλεσε δευτερογενής ταύτιση και αποτελεί την τάση των βρεφών να μιμούνται τους ανθρώπους 44. Με λίγα λόγια παρατήρησε ότι τα παιδιά όταν αντιληφθούν ότι ένας συγκεκριμένος ενήλικας είναι κατά κάποιο τρόπο ίδιος με αυτά (αντιλαμβανόμενα την ανθρώπινη μορφή), ταυτίζονται μαζί του, και προσαρμόζουν τη δική τους συμπεριφορά με βάση τη δικιά του. Τα τηλεοπτικά πρότυπα, που προωθούνται στους τηλεθεατές, δημιουργούν τα πρότυπα ζωής, (το ιδανικό, το τέλειο, αυτό που επιδιώκουν να μιμηθούν) και αντίστοιχα πρότυπα αποφυγής. Στο πρόσωπο των προτύπων ο άνθρωπος αναζητά να βρει το νόημα της ζωής του. Του επιτρέπει να ξεπεράσει τις ανασφάλειες και την αβεβαιότητα που υπάρχει γύρω του, προσφέροντας του αξίες και αρχές πάνω στις οποίες μπορεί να οικοδομήσει την πραγματικότητά του. Επιλέγει και δημιουργεί το πρότυπο της ζωής του, το οποίο θα του επιφέρει την αναγνώριση και την αποδοχή της κοινωνίας. Έτσι λοιπόν τα πρότυπα είναι αναγκαία προϋπόθεση για την κοινωνικοποίηση των παιδιών και των εφήβων 45. Τα τηλεοπτικά πρότυπα καθιερώθηκαν στη καθημερινότητα μας, με την εφεύρεση του κινηματογράφου και μας κατέκλυσαν με την αλματώδη άνοδο των μέσων μαζικής ενημέρωσης, που δημιούργησαν μια βιομηχανία προτύπων. Το πρώτο ανδρικό πρότυπα που καθιερώθηκε ήταν του Ροδόλφο Βαλεντίνο. Τη δεκαετία του 50 τα βασικά αντρικά πρότυπα τα οποία επηρέασαν όσο κανένας άλλος ήταν ο Μάρλον Μπράντο, Τζέημς Ντήν και Πωλ Νιούμαν. Όσον αφορά τα αρχικά γυναικεία παγκόσμια πρότυπα, αυτά ήταν η Μέρυλιν Μονρόε, η Σοφία Λώρεν και η Μπριζίτ Μπαρντό. 44 Cole M and Cole R.S., Η ανάπτυξη των παιδιών Γνωστική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη κατά τη νηπιακή και μέση παιδική ηλικία, Τυπωθήτω, Αθήνα, (2001), σ Βακαλιός Θ., Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πρότυπα Ζωής στα Παιδιά και στους Νέους, (πρόσβαση 29 Μαρτίου 2010) 32

33 Πρωταρχικό ρόλο στην καταστάλαξη του εφήβου για το πιο πρότυπο θα ακολουθήσει, παίζει η συχνότητα με την οποία παρακολουθεί τηλεόραση και ποιες ζώνες παρακολουθεί. Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα 3comma14 46, το 82% παρακολουθεί καθημερινά τηλεόραση. Ένα ποσοστό της τάξεως του 15% παρακολουθεί 5-6 φορές την εβδομάδα, 3-4 φορές παρακολουθεί το 2% ενώ 1-2 φορές την εβδομάδα παρακολουθεί μόνο το 1%. Στην ημερήσια παρακολούθηση ανά ώρα συναντάμε το 58% με 3 ώρες παρακολούθηση, το 24% με 2 ώρες, το 10% με 4 ώρες και το 1% με 1 ώρα. Όσον αφορά την προτίμηση στις ζώνες παρακολούθησης, παρατηρούμε ότι το 50% προτιμά τη βραδινή ζώνη, το 21% απογευματινά προγράμματα, το 18% μεσημβρινές εκπομπές και το 11% τις πρωινές ζώνες 47. Από τα παραπάνω στοιχεία, αντιλαμβανόμαστε ότι η τηλεόραση παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή μας. Παρατηρείτε ότι το τηλεοπτικό κοινό αφιερώνει πολύ από τον ελεύθερο του χρόνο μπροστά από τους τηλεοπτικούς δέκτες καθημερινά. Οι μισοί τηλεθεατές προτιμούν τη βραδινή ζώνη, που παρουσιάζει τα λεγόμενα family comedy, δηλαδή οικογενειακά σήριαλ. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι σειρές ( «Μ+Μ», «Παιδική Χαρά», «Λάκης Γλυκούλης» και «Πολυκατοικία»), του MEGA CHANELL, που συγκεντρώνουν υψηλά νούμερα τηλεθέασης, και μπορούν εύκολα να προωθήσουν μαζικά και μη λειτουργικά (πρότυπα τα οποία παρουσιάζονται με μεγάλη δόση φαντασίας και ρεαλισμού, και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να υλοποιηθούν στον εξωτηλεοπτικό κόσμο), πρότυπα, όπως του αγαθού ανθρώπου, της σεξουαλικής ταυτότητας, της χωρισμένης οικογένειας, ρατσισμού, της εξωτερικής εμφάνισης κ.α.. Αυτές τις σειρές θα τις εξετάσουμε εκτενέστερα στα κεφάλαια που θα ακολουθήσουν Επιπτώσεις στη ζωή του παιδιού και του εφήβου Με την εγκατάσταση της μικρής οθόνης στα σπίτια μας, οι γονείς πίστεψαν πως χάριν σε αυτή θα μπορούσαν να βρούνε μια μπεϊμπι σίτερ, που θα απασχολεί 46 βλ. παράρτημα γράφημα 1, 2 και COMMA14, (πρόσβαση 29 Απριλίου 2010). 33

34 και θα ησυχάζει τα παιδιά. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι γονείς θέλοντας να απασχοληθούν με κάτι άλλο, εγκαταλείπουν τα παιδιά τους μπροστά της. Έχοντας ξεχάσει τις πραγματικές ανάγκες των παιδιών, θεωρούν πως έτσι του προσφέρουν ότι καλύτερο. Άραγε διερωτήθηκαν ποτέ πως αυτή η αμέλεια δεν βοηθάει στην ανάπτυξη, στη μόρφωση και τελικά στην ολοκλήρωση του 48 ; Διερωτήθηκαν μήπως είναι μια καταστροφική απασχόληση με τρομερές επιπτώσεις στη ζωή του παιδιού και του εφήβου; Πρέπει ωστόσο να σημειώσουμε ότι τα παιδιά δεν μένουν ανεπηρέαστα από τη τηλεόραση. Υπάρχουν επιπτώσεις σε αρκετά σημαντικούς τομείς που στοιχίζουν στην ομαλή παιδική ανάπτυξη. Επιπτώσεις οι οποίες στοιχίζουν στη σχολική επίδοση του παιδιού, στους οικογενειακούς του δεσμού, στο παιχνίδι, στο λόγο, και τις οποίες προτιθέμαστε να αναλύσουμε στις επόμενες σελίδες Παιχνίδι Η τηλεόραση είναι ένα μέσο, το οποίο ροκανίζει τον ελεύθερο χρόνο του παιδιού 49. Καταφέρνει να μαγνητίσει τα παιδιά μπροστά της, με αποτέλεσμα να τους κλέβει το χρόνο από το παιχνίδι μειώνοντας το σε σημαντικό βαθμό, και πέρα από αυτό δεν αφήνει τη φαντασία τους να δουλέψει και να δημιουργήσει παιχνίδια ακόμη και στον εσωτερικό χώρο. Πολλοί πιστεύουν ότι η τηλεόραση επισκιάζει μια παρόμοια απασχόληση όπως το διάβασμα περισσότερο από το παιχνίδι, πράγμα όμως που δεν αποδείχθηκε γιατί η σύγχρονη κοινωνία έτσι όπως είναι διαμορφωμένη, δεν επιτρέπει στο παιδί να παίξει. Η δημιουργία αστικών κέντρων, με την έλλειψη κατάλληλων διαμορφωμένων χώρων για παιχνίδι, τα γκέτο, η έλλειψη γειτονιάς και επικοινωνίας είναι επίσης από τους βασικούς λόγους που οδηγούν τα βήματα των παιδιών μπροστά στις πολύχρωμες και γρήγορα εναλλασσόμενες εικόνες ώστε να βρουν τη διασκέδαση και τη ψυχαγωγία που τους λείπει. 48 Winn M., ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Ένας ξένος στο σπίτι, Ακρίτας, Αθήνα, 1996 σ Χαλαζιάς Η. Χ., Τηλεόραση : επανάσταση ή έγκλημα;, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα.1997, σ.83 34

35 Είναι γεγονός ότι το παιχνίδι είναι μια μία υπόθεση επιβίωσης για όλο το ζωικό βασίλειο και όσο τα όντα φθάνουν στη τελειότητα τόσο πιο πολύπλοκο γίνεται. Δεν είναι μόνο ένα ευχάριστο διάλλειμα για το παιδί αλλά βοηθάει στην κοινωνική, συναισθηματική και διανοητική ανάπτυξη του 50. Με τη στέρηση του παιχνιδιού από το παιδί και την αντικατάσταση του από τη τηλεόραση είναι πιο εύκολο να αντιληφθούμε γιατί τα παιδιά προβαίνουν σε βίαιες συμπεριφορές. Ακόμη και τις ελάχιστες ώρες του παιχνιδιού, παρατηρείται ότι τα παιδιά αντιδρούν βίαια στους συνομήλικους τους ως αποτέλεσμα εκμάθησης των βίαιων προτύπων που προβάλει η τηλεόραση. Τα παιδιά γίνονται δέκτες ενός στερεοτυπικού προτύπου, που λύνει τις διαφορές του με βία και επιθετικότητα. Μια σειρά από τις βασικές λειτουργίες του παιχνιδιού, έχουν καταγραφεί για την ιστοσελίδα psychfamily.gr, και τις παρουσιάζουμε παρακάτω 51. Το παιδί δρα ελεύθερα και αβίαστα Δημιουργεί και μαθαίνει Αναπτύσσει τη σκέψη του Μαθαίνει να αντιμετωπίζει προβλήματα Οξύνει την κρίση του Εξερευνά τον υλικό κόσμο Αναπτύσσει τη γλωσσική του ικανότητα Ζει σε έναν κόσμο φανταστικό που μπορεί να εξουσιάσει Αναπτύσσει διαπροσωπικές σχέσεις Εκφράζει τα συναισθήματα του Κάνει σχέσεις και ανακουφίζει μια στεναχώρια ή δυσφορία.. Να αισθάνεται ευχαρίστηση Ο ανθρωπολόγος Edward Norbeck γράφει για το παιχνίδι: «Ο βασικός σκοπός του παιχνιδιού κρύβει μεγάλη σπουδαιότητα για κάθε άτομο. Τα παιδιά παίζουν για να χαρούν τη ζωή και σε αυτό βρίσκεται η μεγάλη αξία του παιχνιδιού. Γιατί χωρίς 50 Winn M., ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Ένας ξένος στο σπίτι, Ακρίτας, Αθήνα, 1996, σ PsychFamily.gr, (πρόσβαση 01 Σεπτεμβρίου 2010). 35

36 την ικανότητα να απολαμβάνεις τη ζωή, ακόμη και αν ζήσεις πολλά χρόνια δεν θα έχει αξία 52.» Επίσης ο Ελβετός ψυχολόγος J. Freud, ο οποίος θεωρεί ότι το παιχνίδι δεν είναι απλώς ένα αναπτυξιακό επίτευγμα ή ένα μέσο για να περάσει το παιδί την ώρα του, αλλά είναι σημαντικό γιατί απηχεί τις προσπάθειες του παιδιού να συμφιλιωθεί με τα συγκινησιακά του βιώματα. Ο Herbert Spencer πάλι, επισημαίνει ότι το παιχνίδι είναι αποτέλεσμα της υπερβολικής ενεργητικότητας, η οποία συσσωρεύεται (σαν φυσιολογικό προϊόν ενός υγιούς νευρικού συστήματος) στο παιδί και πρέπει να ελευθερωθεί Λειψός λόγος Όπως διαπιστώθηκε η πολύωρη παρακολούθηση της τηλεόρασης από τα παιδιά λειτουργεί αθροιστικά. Όπως δήλωσε η Δρ. Σμιντ, αυτό μπορεί να έχει ως συνέπεια τη πιο αργή ανάπτυξη της γλώσσας και των γνώσεων και την έλλειψη συγκέντρωσης 54. Το περιβάλλον (οικογένεια, σχολείο, παρέες, μέσα ενημέρωσης κ.α.) επηρεάζει καταλυτικά την ανάπτυξη του εγκεφάλου του παιδιού 55. Στη σύγχρονη κοινωνία, η τηλεόραση έχει κατακλύσει τα σπίτια μας και έχει υποκαταστήσει πλήθος παραδοσιακών δραστηριοτήτων, όπως το παιχνίδι, το διάβασμα και τις οικογενειακές συνεστιάσεις. Αυτό συνεπάγει πληθώρα επιπτώσεων στους τομείς αυτούς, για τη ζωή το παιδιού και του εφήβου. Η τηλεόραση έχει τη δυνατότητα να τυποποιεί το κοινό. Μπορεί και μετατρέπει τα παιδιά σε μονάδες ενός κοπαδιού. Ωθεί και καθηλώνει τα παιδιά στους δέκτες τους, κλέβοντας το χρόνο που θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν, διαβάζοντας ένα βιβλίο, καλλιεργώντας το πνεύμα τους. Αυτός ο χρόνος δεν αξιοποιείται ορθά εκ μέρους των παιδιών, εφόσον δεν διαθέτουν κριτική σκέψη για να επιλέξουν ένα 52 ο.π. σ Κοτσακώστα Μ., Καρανταΐδου Στ., Μιχαλόπουλος Γ.,.Σωμαράκης Σ. (2000). Το παιχνίδι στη θεωρία του Βυγκότσκι, The Sciences of Education Online, 2 (1) 54 Πόσο Κακό Κάνει η Τηλεόραση στα Παιδιά, (πρόσβαση 27 Απριλίου 2010). 55 Winn M., ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Ένας ξένος στο σπίτι, Ακρίτας, Αθήνα, 1996, σ.51 36

37 εποικοδομητικό πρόγραμμα. Αυτό λοιπόν που προσελκύει τις περισσότερες φορές τα παιδιά, δεν είναι επιμορφωτικές εκπομπές ούτε τα επιμορφωτικά ντοκιμαντέρ αλλά ανούσια προγράμματα, όπως βιαία κινούμενα σχέδια και φθηνά σε λεξιλόγιο και πνεύμα προγράμματα, τα family comedy. Γλωσσολόγοι ισχυρίζονται ότι η προσκόλληση των παιδιών στην τηλεόραση, προκαλεί καθυστέρηση και αργοπορία στην ανάπτυξη του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για το λόγο 56. Στις μέρες μας που η τηλεόραση κυριαρχεί σαν μέσω επικοινωνίας, ενημέρωσης και ψυχαγωγίας για τα παιδιά, οι επιπτώσεις της στο λόγο, την επικοινωνία και εν συνεχεία στην κοινωνικοποίηση του παιδιού είναι πολύ έντονες. Τα παιδιά δεν θέλουν και βαριούνται να μιλούν, να συζητούν, να γράφουν Η έλλειψη φαντασίας στα παιδιά έχει σαν αποτέλεσμα να μην αρέσκονται στη διήγηση ιστορικών γεγονότων. Το νοητικό τους επίπεδο πέφτει κατακόρυφα, γιατί παθητικοποιούνται άμεσα 57. Σήμερα στην εφηβική ηλικία, παρατηρούμε εφήβους να συνομιλούν μεταξύ τους, με χειρονομίες και κάνοντας χρήση ενός πολύ φτωχού λεξιλογίου αποτελούμενο από λέξεις, όπου ανακυκλώνουν συνεχώς. Τα παιδιά αν δεν μάθουν να χρησιμοποιούν ορθά τη γλώσσα σε αυτή την ηλικία, αυτό θα τους συνοδεύει σε ολόκληρη τη ζωή τους ιάβασμα εναντίων τηλεόρασης σημειώσατε 2 Πριν από την έλευση στις τηλεόρασης στις ζωές μας, οι βασικοί όροι που απασχολούσαν τα παιδιά εκείνης της εποχής (πριν τη δεκαετία του 50), ήταν δύο: οικογένεια και σχολείο. Μετά την έλευση της τηλεόρασης και την εγκατάσταση της 56 Σιώκα Χ., Νέοι και τηλεόραση. Η σημερινή πραγματικότητα, (πρόσβαση 29 Μαρτίου 2010). 57 ο.π. (πρόσβαση 29 Μαρτίου 2010). 58 ο.π. (πρόσβαση 29 Μαρτίου 2010). 37

38 σε κάθε σπίτι, οι όροι που απασχολούσαν και απασχολούν τα παιδιά έγιναν τρείς: οικογένεια, σχολείο και τηλεόραση 59. Η τηλεόραση έχει κατακλύσει τα σπίτια όλων μας. Είτε το αποδεχόμαστε είτε όχι, όλοι σε κάποιο βαθμό είμαστε εξαρτημένοι μαζί της. Πολλές φορές συμβουλευόμαστε είτε από το διαδίκτυο είτε από κάποιο περιοδικό το πρόγραμμα της ημέρας, και μετά αποφασίζουμε για κάποια έξοδο. Πόσον μάλλον τα παιδιά, όπου σε αυτές τις ηλικίες οι έξοδοι είναι απαγορευτικές. Η τηλεοπτική συσκευή και τα προγράμματα γίνονται σημείο αναφοράς της καθημερινής ζωής των παιδιών, και επιδρούν στον ελεύθερο χρόνο τους και όχι μόνο. Πολλά παιδιά καταναλώνουν περισσότερες ώρες καθημερινά μπροστά από τους τηλεοπτικούς δέκτες παρά μπροστά από ένα σχολικό βιβλίο. Το διάβασμα πλέον έρχεται ως δεύτερη προτεραιότητα. Διάβασμα εναντίων τηλεόρασης λοιπόν, σημειώσατε δύο. Σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τον Γιάννη Ν. Κουμέντο, Δρ Παιδαγωγικής-Διευθυντή του 12 ο Δημοτικό σχολείο Νέας Σμύρνης, διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά που βλέπουν πολλές ώρες τηλεόραση καθημερινά, έχουν μειωμένη σχολικά απόδοση. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε 8 Δημοτικά Σχολεία του Δήμου Αθηναίων κατά τα σχολικά έτη και Ένα από τα βασικά ερωτήματα της έρευνας, που κρίναμε άξιον αναφοράς, είναι ο χρόνος τηλεθέασης των παιδιών. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας. Σε δείγμα 423 παιδιών, διαπιστώθηκε ότι το 13%, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 56 παιδιά, παρακολουθούν τηλεόραση λιγότερο από μία ώρα καθημερινά. Αυτό το ποσοστό συμπίπτει σχεδόν και με το ποσοστό αρίστων μαθητών του Δημοτικού σχολείου. 153 παιδιά, δηλαδή το 36% παρακολουθούν μέχρι και 2 ώρες. Το 25,7% βλέπουν τηλεόραση μέχρι και τρείς ώρες καθημερινά, και 104 παιδιά που αντιστοιχούν σε ποσοστό 24,58%, παρακολουθούν περισσότερο από 3 ώρες τηλεόραση σε ημερήσια διάταξη. Για αυτά τα 104 παιδιά που αντιστοιχούν στο ένα τέταρτο του συνολικού δείγματος, 59 Χαλαζιάς Η. Χ., Τηλεόραση : επανάσταση ή έγκλημα;, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα., (1997), σ

39 αποδείχθηκε ότι αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην ποιότητα του λεξιλογίου τους, στην ανάγνωση και στην αριθμητική. 60 Πολλοί ισχυρίζονται ότι τα νούμερα δεν λένε πάντα την αλήθεια. Όταν όμως αυτά συμπίπτουν σε αρκετές έρευνες, το μόνο που μας απομένει δεν είναι η αμφισβήτηση τους, αλλά ο προβληματισμός Οικογένεια Όσον αφορά το ρόλο της τηλεόρασης σχετικά με την οικογένεια, μπορεί να χαρακτηριστεί καταλυτικής σημασίας. Ο ρόλος της στην οικογενειακή ζωή είναι αρκετά αμφίρροπος. Ενώ είναι ένα κίνητρο ώστε να μείνει όλοι η οικογένεια στο σπίτι, ταυτόχρονα τους αιχμαλωτίζει μπροστά της και δεν προσφέρει τη δυνατότητα ώστε τα μέλη της οικογένειας να πλησιάζονται. Δεσπόζει στο χρόνο τους και τους αποτρέπει από τις οικογενειακές δραστηριότητες (οικογενειακά παιχνίδια, συζητήσεις, επιτραπέζια, απρόσμενα γέλια, κ.α.). Ο U. Bronzenbrenner γράφει: «Η τηλεόραση είναι όπως τον παραδοσιακό μάγο απλώνει τη μαγεία της παγώνοντας το λόγο και τη δράση, και μετατρέποντας τους ζωντανούς ανθρώπους σε σιωπηλά αγάλματα». 61 Θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τον κόσμο της τηλεόρασης σε δύο εποχές, προ και μετά τηλεόρασης. Στη προ τηλεόρασης εποχή το χαρακτηριστικό της οικογένειας που εντοπίζεται, ήταν το πρότυπο της Ελληνικής παραδοσιακής οικογένειας, όπου τα μέλη της κάθονταν όλα μαζί στο τραπέζι για φαγητό, συνομιλούσαν για τυχόν οικογενειακά προβλήματα και έβρισκαν πιθανές λύσεις. Στη μετά τηλεόρασης εποχή το πρότυπο αυτό άλλαξε και μετατράπηκε στο πρότυπο της Ελληνικής παραδοσιακής οικογένειας που κάθετε μαζί στο καναπέ για φαγητό και παρακολουθεί τηλεόραση. Τα τυχόν οικογενειακά προβλήματα δεν στέκονται 60 Κουμέντος Ν. Κ., Η επίδραση της τηλεόρασης στον ελεύθερο χρόνο και στη σχολική επίδοση των μαθητών,μια εμπειρική μελέτη. (πρόσβαση 29 Μαρτίου 2010). 61 Winn M., ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Ένας ξένος στο σπίτι, Ακρίτας, Αθήνα, 1996, σ

40 εμπόδιο για να χαθεί μια ωραία σειρά. Η αλλαγή είναι ριζική. Το ημερήσιο πρόγραμμα των μελών της, καθορίζεται πλέον με βάση τις τηλεοπτικές τους προτιμήσεις 62. Αρκετές μητέρες συμμάχησαν με τη τηλεόραση, οδηγώντας τα παιδιά τους μπροστά στα ηλεκτρονικά μέσα ώστε να παρακολουθήσουνε κινούμενα σχέδια ή ταινίες προκειμένου να ησυχάσουν λίγο και να απολαύσουν το καφέ τους. Έτσι λοιπόν είναι σύνηθες το φαινόμενο τα πρωινά του Σαββατοκύριακου, τα παιδιά ξυπνώντας να κατευθύνονται μπροστά από την τηλεόραση. Χωρίς όρεξη για κουβέντα και συνομιλία με τους γονείς, ακολουθούν υπνωτισμένα τη διαδρομή που τους οδηγεί μπροστά της. Οι ελάχιστες ώρες που απομένουν για επικοινωνία μεταξύ της οικογένειας, ξοδεύονται μπροστά στην ομαδική μοναξιά των ήχων και των εικόνων. Η στέγη που προσφέρει το σπίτι, κατάντησε σαν ένα ξενοδοχείο που φιλοξενεί άγνωστους ανθρώπους μεταξύ τους. 2.5 Συμπεράσματα Σαν γενικό συμπέρασμα μπορούμε να πούμε με ακρίβεια ότι η τηλεόραση επηρεάζει. Η έξυπνη τεχνική που χρησιμοποιεί (προβολή όμορφων εικόνων και η χρήση ηχητικών εφέ) κατορθώνει και καθηλώνει μικρούς και μεγάλους. Οι επαναλαμβανόμενες αθώες σκηνές βίας που παρουσιάζει, μετατρέπουν τα παιδιά σε δέκτες βίαιων προτύπων. Με αυτή την έκβαση πραγματοποιεί την απενοχοποίηση και απευαισθητοποίηση των παιδιών απέναντι στη βία. Τα βίαια πρότυπα κυριαρχούν όλο και περισσότερο στις μέρες μας κάνοντας τον κόσμο και ειδικότερα τα μικρά παιδιά, τα οποία στερούνται ορθολογικής σκέψης, χωρίς να μπορούν να ξεχωρίσουν το φανταστικό από το πραγματικό, πιο επιθετικά. Τα περισσότερα προγράμματα και ιδιαίτερα τα family comedy, εκτός του ότι προβάλουν 62 Ζημιανίτης Κ., Η συμμετοχή της τηλεόρασης στη διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς των παιδιών, (πρόσβαση 29 Μαρτίου 2010). 40

41 βιαία πρότυπα, προβάλουν και μη λειτουργικά πρότυπα. Πρότυπα που στην πραγματικότητα αυτού του κόσμου, δεν μπορούν να λειτουργήσουν. Οι συνέπειες τις αφοσίωσης στη τηλεόραση γίνονται καθημερινά αντιληπτές. Η έλλειψη των παραδοσιακών γειτονιών, η καθιέρωση των γκέτο που προκαλούν φόβο στους γονείς, λειτουργούν σαν δικαιολογητικά για την ενασχόληση των παιδιών με τη τηλεόραση. Έτσι το παιχνίδι χάνει τη μορφή που γνωρίζουμε και υποκαθίσταται από τα ηλεκτρονικά μέσα. Μια σειρά άλλων επιπτώσεων συνδέεται με τη τηλεόραση. Ο φτωχός και ξύλινος λόγος που προσφέρει, στοιχίζει στην ανάπτυξη του λεξιλογίου των παιδιών, με αποτέλεσμα το λεξιλόγιο τους να αποτελείται από λέξεις τις οποίες ανακυκλώνουν συνεχώς. Η ανάπτυξη του νοητικού επιπέδου τους παραμένει σε χαμηλά επίπεδα και αυτό επιβεβαιώνεται και από τη σχολική τους επίδοση. Επιπλέον με την αμεσότητα της συγκεντρώνει όλα τα μέλη της οικογένειας στο σπίτι, ενώ έμμεσα τα σκορπίζει σε διαφορετικά δωμάτια. Ένα από τα πιο διαδεδομένα είδη σήριαλ που καθηλώνουν όλη την οικογένεια, είναι τα family comedy. Στα πλαίσια της συγκεκριμένης εργασίας μελετήθηκαν τέσσερα family comedy, τα οποία είναι, «Μ+Μ», «Παιδική Χαρά», «Λάκης Γλυκούλης» και «Πολυκατοικία». Στο κεφάλαιο που έπεται παρουσιάζεται η μεθοδολογία της έρευνας και η ταυτότητα του εκάστοτε σήριαλ. 41

42 Κεφάλαιο 3 ο : Family comedy. Μύθος ή Πραγματικότητα; Τα Family comedy ή αλλιώς οικογενειακές κωμωδίες, είναι σειρές που σχεδιάζονται για να προσελκύσουν ένα ευρύ, ηλικιακά κοινό. Την οικογένεια. Αποτελείται από διαφορετικά ηλικιακά άτομα, με διαφορετικά ενδιαφέροντα και νοοτροπία. Tο μοναδικό στοιχείο των family comedy, που τα διαφοροποιεί από τις υπόλοιπες σειρές, είναι η ικανότητα που έχουν να απευθύνονται και να προσελκύουν επιτυχώς όλο τα μέλη που απαρτίζουν μια οικογένεια. Η επιτυχημένη συνταγή που ακολουθεί βασίζεται στο χιούμορ, στη τοποθέτηση καταξιωμένων ηθοποιών σε ρόλους κλειδιά και την έλλειψη πολιτικών και κοινωνικών ζητημάτων Τα family comedy και τα ξενόγλωσσα σενάρια στην Ελληνική τηλεόραση Τα Family comedy αποτελούν μια επιτυχημένη και παράλληλα δοκιμασμένη συνταγή, για τους διευθυντές προγραμμάτων των τηλεοπτικών σταθμών. Το χαμηλότερο κόστος που απαιτείται, σε σχέση με το υπέρογκό κόστος που απαιτείται για την παραγωγή ενός καινούργιου σεναρίου, συν το μεγάλο ρίσκο που περιέχει, τα καθιστούν αναγκαία στο τηλεοπτικό πρόγραμμα των καναλιών. Είναι σειρές οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να απευθύνονται και να προσελκύουν ολόκληρη την οικογένεια. Οι έξυπνες ατάκες, οι ηθοποιοί (μικροί και μεγάλοι), το χιούμορ, η μουσική επένδυση, η αποφυγή της δυστυχίας και το ευχάριστο τέλος, είναι μερικά από τα επιτυχημένα συστατικά που υπογράφουν τη μεγάλη απήχησή τους σε μικρούς και μεγάλους. Είναι φιλικές σειρές για όλα τα μέλη τη οικογένειας καθώς χαλαρώνουν και δίνουν τη δυνατότητα για απόδραση από τη καθημερινότητα. Η κάθοδος τους στον Ελληνικό τηλεοπτικό χώρο, χρονολογείται το 1998, με την αγορά των δικαιωμάτων της ξένης σειράς «Απαγορευμένη Αγάπη», από το 63 WIKIPEDIA, ( πρόσβαση 15 Απριλίου 2010). 42

43 μεγάλο κανάλι, στη προσπάθεια του να χτυπήσει τα δύο θεαματικά σήριαλ του ΑΝΤ1 «Λάμψη» και «Καλημέρα Ζωή», που την εποχή εκείνη μεσουρανούσαν. Ακολούθησαν το «Σ αγαπώ Μ αγαπάς», το 2000, με πρωταγωνιστές το Θοδωρή Αθερίδη και τη Δήμητρα Παπαδοπούλου. Στη συνέχεια εμφανίζεται στους τηλεοπτικούς δέκτες «Η Νταντά», το 2003 με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Λεκάνη, και κράτησε για δύο τηλεοπτικές σεζόν. Τον Ιανουάριο του 2007 ένα ασχημόπαπο, με την καλοσύνη της και τις γνώσεις της, συγκινεί το τηλεοπτικό κοινό όπου την επιβραβεύει με υψηλά ποσοστά τηλεθέασης. Ο λόγος για τη «Μαρία την Άσχημη», όπου με μια σχετικά φθηνή διασκευή του ξενόφερτου σεναρίου «The ugly Betty». Σήμερα, στο 2010, όπου ο πλανήτης μαστίζεται από την οικονομική κρίση, οι διευθυντές προγραμμάτων καταφεύγουν όλο και περισσότερο στις ξένες και οικονομικότερες παραγωγές. Μέχρι σήμερα έχουν παρελάσει στους δέκτες μας αρκετά ξενόφερτα σήριαλ όπως, «Ευτυχισμένοι μαζί», «L.A.P.D.», «Χαρά αγνοείται», «Λατρεμένοι μου Γείτονες», «Πολυκατοικία», «Λάκης ο Γλυκούλης», «Παιδική χαρά», «Μ+Μ» καθώς και αρκετές άλλες, τέτοιου είδους παραγωγές. Μέσα από τα παραπάνω σήριαλ, προβάλλονται πλήθος εύπεπτων προτύπων, προς κατανάλωση. Οι μαζικότεροι καταναλωτές αυτών των προτύπων είναι τα παιδιά, όπου με τη συγκατάθεση των γονέων τους παρακολουθούν ανέμελα να παρουσιάζονται μπροστά τους, πρότυπα όπως ατίθασων παιδιών, πρόωρης σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, χωρισμένες οικογένειες, κατανάλωση αλκοόλ κ.α. Τελικά είναι οικογενειακές κωμωδίες, ή αυτός είναι ένας πλανημένος μύθος; Μερικά από τα παραπάνω σήριαλ (Λάκης ο Γλυκούλης,Πολυκατοικία, Μ+Μ, Παιδική χαρά) θα συναντήσουμε στο παρόν και στο επόμενο κεφάλαιο, όπου θα παρουσιαστεί και θα σχολιαστεί έρευνα που μας υποδεικνύει σε τι βαθμό και ποια πρότυπα μας προβάλουν. 43

44 3.2. Μεθοδολογία Τα σήριαλ που μελετήθηκαν Η εργασία χωρίζεται σε δύο κομμάτια το θεωρητικό και το πρακτικό κομμάτι. Για το θεωρητικό κομμάτι της εργασίας πραγματοποιήθηκε πρωτογενής έρευνα, η οποία αποτελείται από τα εξής στάδια: ανάγνωση επιστημονικών άρθρων, βιβλίων για τη παιδική ψυχολογία, επισκεφτήκαμε ιστοσελίδες στο διαδίκτυο με κεντρικό θέμα τα παιδιά, τους νέους, τη τηλεόραση, και πώς αυτή η σχέση κατορθώνει να δημιουργήσει πρότυπα. Για τη συγγραφή του πρακτικού κομματιού της εργασίας χρειάστηκε να παρακολουθήσουμε τα Family Comedy που παρουσιάζονταν το μήνα Μάιο στους δέκτες μας, μέσα από τη συχνότητα του MEGA. Στη συνέχεια τα σήριαλ αποθηκεύτηκαν στον υπολογιστή για να μελετηθούν εκτενέστερα ώστε να αποτυπωθούν τα πρότυπα και η συχνότητα προβολής τους. Τα σήριαλ που μελετήθηκαν για τη παρούσα έρευνα είναι: α) Λάκης ο Γλυκούλης, β) Πολυκατοικία, γ) Μ+Μ και δ) Παιδική χαρά. Τα συγκεκριμένα σήριαλ παρουσιάζονται στη ζώνη prime-time, του MEGA, με πολύ μεγάλη απήχηση. Όσον αφορά τα δύο πρώτα, φέτος είναι η δεύτερη συνεχόμενη τηλεοπτική χρονιά που προβάλλονται. Τα άλλα δύο ξεκίνησαν την επιτυχία τους από τη τρέχουσα τηλεοπτική σεζόν. Τα σήριαλ ήταν κατανεμημένα στη προβολή τους, ώστε το MEGA CHANNEL να καταφέρνει να συγκρατεί το τηλεοπτικό κοινό κοντά του καθ όλη τη διάρκεια της εβδομάδος. Παρόλο που απέναντι από αυτά τα σήριαλ προβάλλονταν εξίσου δυναμικά και εμπορικά προγράμματα, όπως: Greek idol- ALPHA TV, Ζούγκλα- ALTER, X-FACTOR- ANT1 TV, Πάμε Πακέτο- ALPHA TV κ.α., το MEGA CHANNEL προβάλλοντας τα τέσσερα αυτά Family comedy, κατάφερνε να συγκεντρώνει τη μερίδα του Λέοντος στα νούμερα τηλεθέασης. 44

45 Τρόπος διεξαγωγής της έρευνας. Στη πτυχιακή μας εργασία εργαστήκαμε, για το θεωρητικό κομμάτι που αφορά το πρώτο και δεύτερο κεφάλαιο, με τη βιβλιογραφική επισκόπηση, αξιολόγηση άρθρων, τόσο ελληνικών όσο και ξενόγλωσσων και επισκεφτήκαμε σχετικές ιστοσελίδες, όπου αντλήσαμε σχετικά με την εργασία μας στατιστικά στοιχεία και πληροφορίες. Στο πρακτικό κομμάτι της εργασίας μας, που αποτελεί το τρίτο και τέταρτο κεφάλαιο, κάναμε χρήση της δευτερογενής μεθόδου, εφόσον συγκεντρώθηκαν τα ποσοστά τηλεθέασης από την επίσημη ιστοσελίδα της AGB. Παράλληλα κατόπιν συνεννοήσεως με την AGB, μας στάλθηκαν πίνακες με τη μηνιαία, συνολική απόδοση του εκάστοτε σήριαλ που ακτινογραφήσαμε. Με τη βοήθεια που αντλήσαμε από τα στατιστικά στοιχεία της AGB, έγινε μια προσπάθεια συσχέτισης των προτύπων που προβάλλονται και της τηλεθέασης που παράγουν. Η έρευνα μας χρονολογείται το μήνα Μάιο της τηλεοπτικής σεζόν Μέσα σ αυτό το διάστημα παρακολουθούσαμε ανελλιπώς τα συγκεκριμένα σήριαλ, στη προσπάθεια μας να εντοπίσουμε και να καταγράψουμε τα πρότυπα που πλασάρουν στους τηλεοπτικούς μας δέκτες. Παράλληλα, επισκεπτόμασταν την πύλη TheGreekz, και κατεβάζαμε στον υπολογιστή τα εκάστοτε επεισόδια Ταυτότητα Έρευνας Στην ενότητα που ακολουθεί θα παρουσιάσουμε αναλυτικά τα στοιχεία ταυτότητας της έρευνας μας. Θα αναφερθεί πότε έκαναν τη πρεμιέρα τους, ποιοι πρωταγωνιστούν σε αυτές, το σενάριο τους και η σκηνοθεσία τους. 45

46 Λάκης ο γλυκούλης Πρεμιέρα: Τρίτη 13 Οκτωβρίου 2009 Σκηνοθεσία: Διασκευή Σεναρίου: Νίκος Ζαπατίνας Απόστολος Τσαούσογλου Ώρα προβολής: Πέμπτη 21:00-22 Παίζουν: Πέτρος Φιλιππίδης, Ζέτα Δούκα, Ιωσήφ Μαρινάκης, Χριστίνα Αλεξανιάν, Πάνος Σταθακόπουλος, Αλίνα Κωτσοβούλου, Ζωή Ναλμπάντη, Δημήτρης Γεροδήμος, Ελένη Καρακάση, Χριστόδουλος Στυλιανού, Αντώνης Αντωνίου, Δημήτρης Λιακόπουλος, Κατερίνα Γερονικολού, Έλλη Γαρυφαλλίδου, Πάρις Λύκος, η Τιτίκα Σαριγκούλη και ο Θανάσης Τσαλταμπάσης Το story: Λάκης. Ένας ήσυχος, καλοκάγαθος και ευκολόπιστος άνθρωπος. Ζει με την οικογένεια του σε ένα φτωχόσπιτο πολεμώντας για αυτήν. Φεύγοντας ο πατέρας του από τη ζωή και θέλοντας να επανορθώσει για όσα του στέρησε, του αφήνει σχεδόν όλη του τη περιουσία στη διαθήκη. Ο Νίκος, θετός αδελφός του Λάκη τον παγιδεύει θέλοντας να του αρπάξει τη διαθήκη. Μαζί με το δικηγόρο του, τα καταφέρνουν και αλλάζουν τη διαθήκη. Τα κρατάει όλα στο όνομά του. Τότε αρχίζει μία μάχη για τον Λάκη για την επιβίωση του και της οικογένεια του, καθώς και για τις καλοστημένες παγίδες που του στήνει ο αδελφός του. Θα τα καταφέρει ο Λάκης στο τέλος; 46

47 Πολυκατοικία Πρεμιέρα: Τετάρτη 14 Οκτωβρίου 2009 Σκηνοθεσία: Βασίλης Θωμόπουλος Σπύρος Μιχαλόπουλος Διασκευή Σεναρίου: Βασίλης Σπηλιόπουλος, Βίκυ Αλεξοπούλου, Γιώργος Κρητικός, Άγγελος Χασάπογλου, Μαρία Γεωργιάδη Ώρα προβολής: Τετάρτη 21:00-22:00 Παρασκευή 22:00-23:00 Παίζουν: Παύλος Χαϊκάλης, Μάρθα Βούρτση, Γιάννης Τσιμιτσέλης, Γιάννης Βούρος, Βασιλική Ανδρίτσου, Βίλμα Τσακίρη, Αντιγόνη Γλυκοφρύδη, Δημήτρης Κουρούμπαλης, Χάρης Ασημακόπουλος, Ευδοκία Ρουμελιώτη, Έλενα Ασημακοπούλου, Γιολάντα Μπαλαούρα, Κώστας Φλωκατούλας, Αλέξανδρος Γιάννου, Νίκος Πουρσανίδης, Δέσποινα Μπουγιατιώτη, Γιώργος Λιάτης, Έλενα Κρίτα Το story: Βρισκόμαστε στην Πολυκατοικία στην οδό Αλαμάνας 19, όπου συναντάμε διαφορετικούς τύπους ανθρώπων. Ο κάθε ένοικος με τις δικές του ιδιαιτερότητες και τη δική του τρέλα. Ένας φλύαρος διαχειριστής, τρείς ηλικιωμένες κυρίες, ένα ζευγάρι γκέι και άλλοι πολλοί μπλέκονται μεταξύ τους δημιουργώντας διάφορες καταστάσεις μέσα στην πολυκατοικία προκαλώντας αστείρευτο γέλιο στους τηλεθεατές. 47

48 Μ+Μ Πρεμιέρα: Παρασκευή 16 Οκτωβρίου 2009 Σκηνοθεσία: Ανδρέας Μορφονιός Διασκευή Σεναρίου: Ρένα Ρίγγα Ώρα προβολής: Παρασκευή 21:00-22:00 Παίζουν: Παναγιώτα Βλαντή, Φάνης Μουρατίδης, Αλεξάνδρα Παντελάκη, Πηνελόπη Αναστασοπούλου, Μαίρη Σαουσοπούλου, Μαριάνθη Φωτάκη, Βασίλης Γιακουμάρος, Γιώργος Κορμανός. Το story: Πειθαρχία και απειθαρχία, αυστηρότητα και ανεμελιά, κλασική και ροκ τέχνη, τα δύο άκρα, έφθασε ο καιρός για να συναντηθούν και να δημιουργήσουν τη κωμική τηλεοπτική σειρά Μ+Μ. Η Μαργαρίτα μια μπαλαρίνα με δύο γιους και ο Μιχάλης ένας ροκάς με τρεις κόρες. Ο καθένας ζει τη δική του ζωή, ώσπου η μοίρα τους φέρνει σε διπλανά σπίτια. Η διαφορετικότητα τους, τους χωρίζει και ταυτόχρονα τους ενώνει. Μέσα από διάφορες καταστάσεις που συμβαίνουν γεννιέται ένας ξεχωριστός τηλεοπτικός κεραυνοβόλος έρωτας μεταξύ τους. Άραγε θα μπορέσει να νικήσει τις δυσκολίες που είναι λογικό να υπάρχουν καθώς και ότι απρόοπτο συμβεί; 48

49 Παιδική Χαρά Πρεμιέρα: Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2009 Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Πανταζούδης Προσαρμογή Χριστίνα Κοτζάμπαση Σεναρίου: Ώρα προβολής: Δευτέρα 21:00-22:00 Παίζουν: Ρένια Λουιζίδου, Κώστας Κόλκας, Γιώργος Αλεβιζάκης, Βασίλης Γαλαίος, Γιάννης Κύρικος Το story: «Η οικογένεια Μπούσκα μετακομίζει στο νέο της σπίτι, παίρνοντας μαζί τις κούτες και το ταμπεραμέντο της. Η Ρένια και ο Κώστας προσπαθούν να επιβάλουν την τάξη, ενώ ο Χάρης μαλώνει με τον Λουκά για ένα δωμάτιο κι ο Νικόλας μαλώνει με την ιδέα της μετακόμισης. Στην απελπισία των γονιών έρχεται να προστεθεί ένα νέο, ακόμα πιο ατίθασο, μέλος...» Ακολουθώντας τα χνάρια της επιτυχημένης σειράς «Ευτυχισμένοι μαζί» μια ακόμη «τρελή» ελληνική οικογένεια, παρουσιάζετε μέσα από την μικρή οθόνη και τη συχνότητα του mega, θέλοντας να σκορπίσει άφθονο γέλιο στους τηλεθεατές. Το σενάριο της βασίζεται σε γαλλοκαναδέζικη σειρά. Άραγε θα καταφέρουν για ακόμη μια φορά, η Ρένια Λουιζίδου και ο Κώστας Κόκλας, να πετύχουν σαν τηλεοπτικοί γονείς; 3.4 Συμπεράσματα Η διασκευή των ξενόγλωσσων σεναρίων, έχει γίνει μια αγαπημένη ενασχόληση των διευθυντών προγράμματος των τηλεοπτικών σταθμών. Οι 49

50 οικονομικοί λόγοι και τα δοκιμασμένα σενάρια τους ωθούν να ασχοληθούν περισσότερο με αυτά. Αποφεύγουν να πάρουν το ρίσκο για τη δημιουργία ενός καινοτόμου Ελληνικού σεναρίου, το οποίο απαιτεί μεγαλύτερα έξοδα. Τρανό παράδειγμα είναι η σειρά «4» του Χριστόφορου Παπακαλιάτη που προβαλλόταν στο MEGA CHANNEL, και από την επόμενη τηλεοπτική σεζόν, δεν θα προβάλλεται για το λόγο ότι είναι αρκετά δαπανηρή σαν παραγωγή. Έτσι λοιπόν μετά την άνοδο και την πτώση των reality shows, η διασκευή σεναρίου έχει γίνει μόδα! Παρατηρείτε ότι το τηλεοπτικό κοινό στηρίζει τα family comedy s. Τους αρέσει να τα παρακολουθούν, γιατί είναι προγράμματα που δίνουν έμφαση στην διασκέδαση χωρίς να κάνουν νύξη πολιτικών και κοινωνικών ζητημάτων. Καταλυτικό ρόλο στην αποδοχή τους από το κοινό, παίζει η ώρα προβολής τους. Επιλέγεται να παρουσιάζονται ακριβώς μετά τις ειδήσεις, όπου ο περισσότερος κόσμος παρακολουθεί τηλεόραση. Επίσης εκείνη η ώρα είναι όπου όλα τα μέλη μιας οικογένειας τελειώνουν από τις καθημερινές τους ασχολίες,(γονείς-εργασία, παιδιάφροντιστήρια) και αναζητούν μια απόδραση προς διαφυγή. Το κοινό με αυτό τον τρόπο ξεχνιέται και δραπετεύει από το άγχος της καθημερινότητάς του. Στο κεφάλαιο που θα ακολουθήσει θα παρουσιάσουμε αναλυτικά τη σφυγμομέτρηση του κοινού. Θα δούμε συγκεντρωτικά τα ποσοστά τηλεθέασης για την κάθε σειρά και το κάθε επεισόδιο που προβλήθηκε, τα 5 κορυφαία σήριαλ σε τηλεθέαση κάθε εβδομάδας του μήνα Μαΐου, και ένα συγκεντρωτικό πίνακα για το κάθε σήριαλ με όλες τις κατηγορίες κοινού. Τέλος θα γίνει μια προσπάθεια συσχέτισης όλων αυτών τον ποσοστών με τα προβαλλόμενα πρότυπα. Κεφάλαιο 4 ο : Επιβολή Προτύπων μέσα από τα family comedy Όπως προαναφέρθηκε στο δεύτερο κεφάλαιο, τα τηλεοπτικά πρότυπα καθιερώθηκαν στις ζωές μας, με την ένταξη του κινηματογράφου σε αυτή. Ιδιαίτερη άνθηση γνώρισαν τα τηλεοπτικά πρότυπα, με την αλματώδη άνοδο των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Η τηλεόραση λοιπόν μέσω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών 50

51 της, που της προσδίδουν και τη μεγάλη της δύναμη, καταφέρνει να επιβάλλει διάφορα πρότυπα, άμεσα, στο κοινό της Σφυγμομέτρηση του τηλεοπτικού κοινού Καταρχάς η σφυγμομέτρηση, είναι η μέθοδος με την οποία καταγράφεται ο παλμός και η διάθεση του τηλεοπτικού κοινού για να παρακολουθήσει ένα συγκεκριμένο τηλεοπτικό σήριαλ. Συγκεκριμένα αυτό που μελετήσαμε και καταγράψαμε αφορά που και σε πιο βαθμό περιστρέφονται οι προτιμήσεις του τηλεοπτικού κοινού. Αυτό το κατορθώσαμε αντλώντας τις πληροφορίες μας μέσα από την επίσημη ιστοσελίδα της AGB Nielsen Media Research. Η AGB είναι η μοναδική εταιρεία καταγραφής της συχνότητας, των τηλεοπτικών προτιμήσεων του κοινού. Η συγκεκριμένη εταιρεία λειτουργεί στην Ελλάδα από το 1988, και παρέχει ένα πλήρες φάσμα υπηρεσιών στον τομέα της μέτρησης τηλεθέασης 64. Με τον όρο τηλεοπτικό κοινό εννοούμε ένα πλήθος διασκορπισμένων ατόμων που στρέφονται προς μια κοινή απασχόληση. Τη παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων στον ίδιο χρόνο. Στη παρούσα έρευνα ασχοληθήκαμε με το τηλεοπτικό κοινό που παρακολουθεί ανελλιπώς τις παρακάτω σειρές: α) Λάκης ο Γλυκούλης, β) Πολυκατοικία, γ) Μ+Μ και δ) Παιδική χαρά. Στο πίνακα που θα ακολουθήσει, καταγράψαμε συγκεντρωτικά τα ποσοστά που πέτυχε το καθένα σήριαλ την ημέρα της προβολής του, έτσι ώστε να γίνει πιο αντιληπτό στην επόμενη ενότητα πως καταφέρνουν οι διάφορες σειρές να μεταφέρουν και να παράγουν πρότυπα. 64 AGB Nielsen Media Research, (πρόσβαση 10 Ιουλίου 2010). 51

52 Α/Α Συγκεντρωτικός πίνακας ποσοστών τηλεθέασης, μήνα Μάιου 2010: ΤΙΤΛΟΣ ΕΚΠΟΜΠΗΣ ΠΡΟΒΟΛΗ ΕΝΑΡΞΗ ΛΗΞΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΜΛ (000) ΤΜΛ% 1 ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΑΡΑ 3/5/ :09 21:45 0: ,2 18,9 2 Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ 5/5/ :20 22:13 0: ,7 21,8 3 ΛΑΚΗΣ Ο ΓΛΥΚΟΥΛΗΣ 6/5/ :14 22:10 0: ,9 25,4 4 Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ 7/5/ :14 23:08 0: ,4 18,2 5 Μ+Μ Επανάληψη 7/5/ :17 22:08 0: ,8 19,0 6 ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΑΡΑ 10/5/ :15 21:50 0: ,9 22,6 7 Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ 12/5/ :19 22:14 0: ,0 26,0 8 ΛΑΚΗΣ Ο ΓΛΥΚΟΥΛΗΣ 13/05/ :15 22:13 0: ,6 29,3 9 Μ+Μ 14/05/ :15 22:09 0: ,7 21,0 10 Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ 14/05/ :16 23:10 0: ,9 19,6 Επανάληψη 11 ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΑΡΑ 17/05/ :15 21:50 0: ,2 18,8 12 Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ 19/5/ :17 22:13 0: ,3 20,5 13 ΛΑΚΗΣ Ο ΓΛΥΚΟΥΛΗΣ 20/5/ :18 22:16 0: ,0 27,1 14 Μ+Μ 21/5/ :14 22:08 0: ,8 20,0 15 ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΑΡΑ Επανάληψη ΜΡΔ% 24/05/ :11 21:45 0: ,3 18,4 16 Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ 26/5/ :23 22:21 0: ,0 21,2 17 ΛΑΚΗΣ Ο ΓΛΥΚΟΥΛΗΣ 27/5/ :22 22:15 0: ,7 16,1 Επανάληψη 18 Μ+Μ 28/5/ :22 22:20 0: ,1 18,9 19 Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ 28/5/ :25 23:23 0: ,4 19,7 20 ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΑΡΑ 31/5/ :15 21:50 0: ,3 22,6 Για να γίνει αντιληπτός ο πίνακας, αρχικά θα επεξηγήσουμε τις στήλες που περιλαμβάνει. Ξεκινώντας λοιπόν βλέπουμε τα σήριαλ, πότε προβλήθηκαν (ημερομηνία προβολής), την ώρα έναρξης καθώς και την ώρα λήξης και στη διπλανή στήλη συναντούμε τη διάρκεια του επεισοδίου. Στη στήλη με τίτλο ΤΜΛ (000) παρουσιάζεται η Τηλεθέαση Μέσου Λεπτού, δηλαδή ο αριθμός των ατόμων (σε χιλιάδες) που είδε το πρόγραμμα κατά μέσο όρο κάθε λεπτό. Στη συνέχεια βλέπουμε το ΤΜΛ%, δηλαδή τη Τηλεθέαση Μέσου Λεπτού σε ποσοστό επί του συνολικού πληθυσμού που είδε το πρόγραμμα κατά μέσο όρο κάθε λεπτό. Στη τελευταία στήλη βρίσκουμε το ΜΡΔ%, που δίνει το Μερίδιο, δηλ. ποσοστό επί των τηλεθεατών που παρακολούθησε το πρόγραμμα κατά μέσο όρο. Δηλώνει πόσο ανταγωνιστικό ήταν το πρόγραμμα έναντι των άλλων που μεταδίδονταν την ίδια ώρα. 52

53 Λάκης ο Γλυκούλης Στο πίνακα 65 παρατηρούμε τη σειρά «Λάκης Γλυκούλης» να προβάλλεται συνολικά 4 φορές, εκ των οποίων η μία ήταν επανάληψη. Η πρώτη του εμφάνιση πραγματοποιήθηκε στις 06 Μάιου και διήρκησε 45 λεπτά. Όσον αφορά τη τηλεθέαση μέσου λεπτού συγκέντρωσε , το οποίο αντιστοιχεί σε ποσοστό το 10,9%(τηλεθέαση μέσου λεπτού σε ποσοστό). Στο σύνολό του κατέγραψε 25,4%. Η δεύτερη προβολή του έγινε στις 13 Μάιου, κράτησε 47 λεπτά, συγκέντρωσε τηλεθεατές ανά μέσω λεπτό, σε ποσοστό 11,6 και η συνολική του απόδοση έφτασε το 29,3%. Στις 20 Μάιου πραγματοποιήθηκε η Τρίτη προβολή, διήρκησε 46 λεπτά και κατέγραψε τηλεθεατές ανά λεπτό, αριθμός που αντιστοιχεί στο 12%. Η συνολική του απόδοση ξεπέρασε το 27%. Τέλος ο μήνας έκλεισε στις 27 με ένα επεισόδιο επανάληψη, που διήρκησε 44 λεπτά, συγκέντρωσε τηλεθεατές ανά λεπτό, δηλαδή το 6,7% και η συνολική του απόδοση καταγράφηκε στο 16,1%. ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ Συνεχίζοντας παρατηρούμε ότι η σειρά «Πολυκατοικία» μέσα στο μήνα Μάιο συγκέντρωσε 7 προβολές εκ των οποίων η μία ήταν επανάληψη. Η πρώτη προβολή στο μήνα Μάιο έγινε στις 5, κράτησε 44 λεπτά, συγκέντρωσε τηλεθεατές ανά λεπτό που αντιστοιχεί στο 9,7% και στο σύνολό του μάζεψε 21,8%. Στις 7 του μηνός παρουσιάστηκε το δεύτερο επεισόδιο το οποίο κράτησε 46 λεπτά, κατέγραψε τηλεθεατές ανά λεπτό, δηλαδή το 8,4% και στο σύνολό του σημείωσε 18,2%. Η Τρίτη προβολή πραγματοποιήθηκε στις 12, κράτησε 46 λεπτά, συγκέντρωσε τηλεθεατές ανά λεπτό, δηλαδή το 10% και έφθασε μέχρι και 26%. Στις 14 του μήνα προβλήθηκε ένα επεισόδιο επανάληψη το οποίο κράτησε 45 λεπτά, συγκέντρωσε τηλεθεατές ανά λεπτό, ποσοστό που αντιστοιχεί στο 7,9% και στο σύνολό του έκανε 19,6%. Η Πέμπτη προβολή πραγματοποιήθηκε τη δέκατη ένατη ημέρα του μήνα Μαΐου, διήρκησε 46 λεπτά, συγκέντρωσε τηλεθεατές 65 AGB Nielsen Media Research, 53

54 ανά λεπτό, δηλαδή 9,3% και το συνολικό ποσοστό της έφθασε το 20,5%. Η υπ αριθμόν έκτη προβολή πραγματοποιήθηκε στις 26, κράτησε 46 λεπτά, κατέγραψε τηλεθεατές ανά λεπτό, το 9,0% και έφθασε μέχρι 21,2%. Τελειώνοντας ο μήνας έκλεισε με το επεισόδιο που προβλήθηκε στις 28, με διάρκεια 46 λεπτά, οι τηλεθεατές που παρακολουθούσαν ανά λεπτό έφθασαν τους , 8,4% δηλαδή και το σύνολό της σε μερίδιο έφθασε τα 19,7%. Μ+Μ Η σειρά «Μ+Μ» έκανε 4 προβολές με μία επανάληψη. Ξεκίνησε την εμφάνισή της το μήνα Μάιο με ένα επαναληπτικό επεισόδιο, το οποίο προβλήθηκε στις 7 του μήνα, κράτησε 43 λεπτά, σημείωσε τηλεθεατές ανά λεπτό που αντιστοιχούν στο 7,8% και στο σύνολό του έκανε 19,0%. Εφτά μέρες αργότερα προβλήθηκε για δεύτερη φορά στα πλαίσια του μηνός Μαΐου. Το επεισόδιο διήρκησε 45 λεπτά, καθήλωσε τηλεθεατές ανά μέσω λεπτό, δηλαδή το 7,7% και ακούμπησε το 21%. Το τρίτο επεισόδιο παρουσιάστηκε στις 21, κράτησε 45 λεπτά, συγκέντρωσε τηλεθεατές, το 7,8%, με συνολικό ποσοστό 20,0%. Η τελευταία προβολή του για το μήνα Μάιο πραγματοποιήθηκε στις 28, και κράτησε για 47 λεπτά. Οι τηλεθεατές που το παρακολούθησαν ανά μέσω λεπτού ήταν (7,1%), και συγκέντρωσε 18,9% στο μέγιστο του. Παιδική Χαρά Η σειρά «Παιδική Χαρά» παρουσιάστηκε στους δέκτες μας για το μήνα Μάιο 5 φορές με μία επανάληψη. Πρωτοεμφανίστηκε την τρίτη μέρα και προσέλκυσε τηλεθεατές ανά μέσω λεπτό, 8,2% και πήρε το 18,9% μερίδιο της πίτας από τους υπόλοιπους σταθμούς. Η δεύτερη της προβολή πραγματοποιήθηκε στις 10 του μηνός, απασχόλησε τηλεθεατές ανά λεπτό δηλαδή το 8,9 και έφθασε μέχρι και 22,6%. Στη τρίτη της προβολή, που πραγματοποιήθηκε στις 17 Μάιου, προσέλκυσε τηλεθεατές, το 8,2 σε ποσοστό και έκανε 18,8% στο σύνολο. 54

55 Στις 24 του μηνός προβλήθηκε ένα επεισόδιο επανάληψη, όπου συγκέντρωσε τηλεθεατές ανά λεπτό, δηλαδή το 7,3% και στο σύνολό της πέτυχε 18,4%. Η τελευταία προβολή της «Παιδικής Χαράς» για το Μάιο πραγματοποιήθηκε τη τελευταία μέρα του μήνα, και κατέγραψε τηλεθεατές ανά λεπτό, το οποίο σε ποσοστό αντιστοιχεί στο 8,3%. Το μερίδιο της πίτας που του αναλογούσε ήταν 22,6%. Η χρονική διάρκεια όλων των επεισοδίων αντιστοιχεί σε 30 μόνο λεπτά Καθιέρωση προτύπων μέσα από τα Family comedy Πριν ξεκινήσουμε την εξονυχιστική ανάλυση που θα ακολουθήσει με τα σήριαλ που επιλέξαμε να μελετήσουμε, καλό θα ήταν να ρίξουμε μια ματιά στις top5 τηλεοπτικές προτιμήσεις του κοινού. Τα στοιχεία αυτά συλλέξαμε μέσα από την επίσημη ιστοσελίδα της AGB Nielsen Media Research, η οποία χωρίζει το μήνα σε χρονικές περιόδους της μίας εβδομάδας (σύνολο 4 περίοδοι). Όσον αφορά το μήνα Μάιο όπου μελετήσαμε, ο διαχωρισμός έγινε ως εξής: 1 η περίοδος: 3-9 Μαΐου. 2 η περίοδος: Μαΐου. 3 η περίοδος: Μαΐου. 4 η περίοδος: Μαΐου. Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία που κατέγραψε η AGB, για τη 1 η περίοδο, 3-9 Μαΐου, τα top5 διαμορφώθηκαν ως εξής: ΤΜΛ ΤΜΛ ΘΕΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΗΜΕΡ/ΝΙΑ ΕΝΑΡΞΗ ΛΗΞΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ('000) % ΜΡΔ % 1 η ΛΑΚΗΣ Ο 6/5/ :14 22:10 0: ,9 25,4 ΓΛΥΚΟΥΛΗΣ 2 η Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ 5/5/ :18 23:13 0: ,2 22,2 ΒΛΑΠΤΕΙ 3 η Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ 5/5/ :20 22:13 0: ,7 21,8 4 η ΣΤΟ ΠΑΡΑ ΠΕΝΤΕ 7/5/ :12 24:09 0: ,3 22,7 5 η Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ 7/5/ :14 23:08 0: ,4 18,2 55

56 (Πηγή: AGB Nielsen Media Research, Από τα στοιχεία λοιπόν που έχουμε, παρατηρούμε, ότι οι σειρές που μας ενδιαφέρουν έχουν μεγάλη απήχηση στο κοινό. Για τη περίοδο αυτή στη πρώτη θέση έρχεται ο «Λάκης ο Γλυκούλης» με 25,4%. Στη τρίτη και στη πέμπτη θέση καταγράφεται «Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ» με ποσοστά 21,8% και 18,2% αντίστοιχα. Όσον αφορά τα στοιχεία που κατέγραψε η AGB, για τη 2 η περίοδο, Μαΐου, τα top5 διαμορφώθηκαν ως εξής: ΤΜΛ ΤΜΛ ΘΕΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΗΜΕΡ/ΝΙΑ ΕΝΑΡΞΗ ΛΗΞΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ('000) % ΜΡΔ % 1 η ΛΑΚΗΣ Ο 13/5/ :15 22:13 0: ,6 29,3 ΓΛΥΚΟΥΛΗΣ 2 η Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ 12/5/ :19 22:14 0: ,0 26,0 3 η Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ 12/5/ :22 23:15 0: ,9 22,5 ΒΛΑΠΤΕΙ 4 η ΜΙΛΑ ΜΟΥ ΒΡΩΜΙΚΑ 13/5/ :18 23:18 0: ,0 20,0 5 η ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΑΡΑ 10/5/ :15 21:50 0: ,9 22,6 (Πηγή: AGB Nielsen Media Research, Για αυτή τη χρονική περίοδο βλέπουμε και πάλι πως ο «Λάκης ο Γλυκούλης» καταλαμβάνει τη πρώτη θέση με 29,3%. Όσον αφορά τη «ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ» έρχεται πάλι στο top5 με 26,0% και κατατάσσεται στη δεύτερη θέση. Σε αυτό το διάστημα συναντούμε μέσα στις 5 κορυφαίες η «Παιδική Χαρά» που συγκέντρωσε 22,6%. top5: Για τη 3 η περίοδο, Μαΐου, η AGB κατέγραψε τα εξής στοιχεία για το ΘΕΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΗΜΕΡ/ΝΙΑ ΕΝΑΡΞΗ ΛΗΞΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΜΛ ('000) ΤΜΛ % 1 η ΛΑΚΗΣ Ο ΓΛΥΚΟΥΛΗΣ 20/5/ :18 22:16 0: ,0 27,1 2 η ΣΤΟ ΠΑΡΑ ΠΕΝΤΕ 21/5/ :10 24:04 0: ,7 26,0 3 η Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ 19/5/ :17 22:13 0: ,3 20,5 4 η ΜΙΛΑ ΜΟΥ ΒΡΩΜΙΚΑ 20/5/ :21 23:13 0: ,0 18,7 5 η ΔΥΟ ΞΕΝΟΙ 21/5/ :18 18:17 0: ,8 32,7 ΜΡΔ % 56

57 (Πηγή: AGB Nielsen Media Research, Στη πρώτη θέση των προτιμήσεων, συναντούμε για τρίτη φορά τη σειρά «Λάκης ο Γλυκούλης» με ποσοστό 27,1%. Τη Τρίτη θέση καταλαμβάνει για δεύτερη φορά «Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ» με ποσοστό 20,5%. Για τη 4 η και τελευταία περίοδο, μεταξύ Μαΐου, τα δημοφιλέστερα προγράμματα που κατέγραψε η AGB, έχουν ως εξής: ΤΜΛ ΤΜΛ ΘΕΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΗΜΕΡ/ΝΙΑ ΕΝΑΡΞΗ ΛΗΞΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ('000) % ΜΡΔ % 1 η Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ 265/ :26 23:23 0: ,9 20,02 ΒΛΑΠΤΕΙ 2 η Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ 26/5/ :23 22:21 0: ,0 21,2 3 η ΣΤΟ ΠΕΡΑ ΠΕΝΤΕ 28/5/ :28 24:37 0: ,5 25,4 4 η Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ 28/5/ :25 23:23 0: ,4 19,7 5 η ΣΤΟ ΠΕΡΑ ΠΕΝΤΕ 26/5/ :29 24:29 0: ,3 21,7 (Πηγή: AGB Nielsen Media Research, Παρατηρούμε ότι «Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ», βρίσκεται σταθερά μέσα στη πρώτη δημοφιλέστερη πεντάδα, και αυτό που προξενεί ενδιαφέρον είναι το γεγονός, όχι ότι ο «Λάκης ο Γλυκούλης» δεν είναι στη πρώτη θέση, αλλά ότι δεν βρίσκεται καν μέσα στην πεντάδα. Ο λόγος που ίσως να δικαιολογεί το γεγονός αυτό, είναι ότι τη συγκεκριμένη περίοδο, παρουσιάστηκε ένα επαναληπτικό επεισόδιο. Αυτό που μένει σαν γενικό συμπέρασμα από το διαχωρισμό της AGB στις τέσσερεις χρονικές περιόδους για το μήνα Μάιο, είναι, ότι οι δύο από τις τέσσερις σειρές που έχουμε να μελετήσουμε, βρίσκονται αρκετά ψηλά στις προτιμήσεις του τηλεοπτικού κοινού. Άρα μπορούμε να πούμε με μια δόση σιγουριάς, ότι τα πρότυπα που προβάλλουν οι σειρές μας, και ειδικά ο «Λάκης ο Γλυκούλης» και «Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ», έχουν αρκετή απήχηση στο κοινό και μπορούν να επιβληθούν. Αυτό που απομένει να δούμε, είναι ποια πρότυπα επιβάλλουν, και ποιοι είναι οι αποδέκτες τους. Αυτό θα πραγματοποιηθεί στις επόμενες ενότητες. 57

58 4.2.1 Λάκης ο Γλυκούλης Όπως είδαμε και στο υποκεφάλαιο 4.2, η σειρά «Λάκης ο Γλυκούλης» έχει τη μεγαλύτερη απήχηση στο τηλεοπτικό κοινό, με συνολικό ποσοστό 27,2% Κοινό Σύνολο ΤΜΛ% 11,5 ΜΡΔ% 27,2 για το μήνα Μάιο. Τα στατιστικά Παιδιά ,9 47,5 Άνδρες στοιχεία του πίνακα 1, ομολογούν ότι τη μεγαλύτερη απήχηση, έχει στα Γυναίκες Άνδρες ,6 6,4 37,9 24,4 παιδιά ηλικίας 4-14 ετών, όπου τα Γυναίκες ,3 33,2 Άνδρες ,3 24,9 καθηλώνει σε ποσοστό 47,5%. Ένα Γυναίκες ,0 26,7 συμπέρασμα που βγάζουμε Άνδρες ,0 18,5 Γυναίκες ,3 20,2 παρατηρώντας το πίνακα, είναι ότι οι Πηγή : Nielsen Audience Measurement περισσότεροι φανατικοί Πίνακας 1 τηλεθεατές της σειράς είναι γένους θηλυκού ανεξάρτητα ηλικιακού διαχωρισμού. Πριν παρουσιάσουμε τα πρότυπα που καταγράψαμε, χρήσιμο θα ήταν να γίνει αναφορά μιας τηλεκριτικής άποψης, της κας. Πόπη Διαμαντάκου, που αρθρογραφεί στα ΝΕΑ 66. Σύμφωνα λοιπόν με τη κα. Διαμαντάκου, μέσα από αυτή τη σειρά προβάλλεται το πρότυπο του βλακός. Μόνον η διαστροφή της καλοσύνης μπορεί να ταυτιστεί με τη χαζομάρα και τη μιζέρια. «Αυτή δεν είναι σειρά, είναι ελεγεία στη χαζομάρα και στον παλιμπαιδισμό εξού και την προτιμούν τα σχολιαρόπαιδα». 67 Θέλοντας να καταγράψουμε τα πρότυπα που προβάλλονται μέσα από τη συγκεκριμένη σειρά, παρακολουθήσαμε τα επεισόδια της, το μήνα Μάιο, και κατασταλάξαμε σε μια σειρά προτύπων που εκπέμπονται μέσα από αυτή. Τα πρότυπα αυτά ακολουθούν στο πίνακα Τα ΝΕΑ, (πρόσβαση 30 Απριλίου 2010). 67 βλ. παράρτημα κριτική Πόπης Διαμαντάκου. 58

59 Σήριαλ: Λάκης ο Γλυκούλης Σήριαλ: Λάκης ο Γλυκούλης Πρότυπα Πρότυπα Καλός άνθρωπος: Κυνικός άνθρωπος: Κακός άνθρωπος: Στοργικός πατέρας: Καλός μαθητής: Ρατσισμός: Κακός μαθητής: Μη ρατσισμός: Κακής μητέρας: Ηθική γυναίκα: Ζηλόφθονος Σεξουαλικής ταυτότητας: άνθρωπος: Μορφωμένος Χωρισμένης οικογένειας άνθρωπος: Παιδιά χωρισμένων Καλλιεργημένος γονιών: άνθρωπος: Αγωνιστής για επιβίωση: Ακαλλιέργητος άνθρωπος: Ευσυνείδητων παιδιών: Λογικός άνθρωπος: Αδίστακτος άνδρας: Ασυνείδητων παιδιών: Αδίστακτη γυναίκα: Φιλάργυρος άνθρωπος: Φιλαρέσκειας: Πίνακας 2 Έπειτα από το επισύναψη του παραπάνω πίνακα, παρατηρούμε πως εμπεριέχονται σ αυτόν και καλά και άσχημα πρότυπα. Σε συνδυασμό με τον πίνακα 1, αντιλαμβανόμαστε ότι αυτά τα πρότυπα απευθύνονται κυρίως στα παιδιά 4-14 ετών και στις γυναίκες, που παρουσιάζονται ως τα πιο πιστά κοινά της σειράς. Όσον αφορά τα καλά πρότυπα, όπως :του καλού μαθητή, της ηθικής γυναίκας, του στοργικού πατέρα κ.α. μπορούν να χαρακτηριστούν ως μη επιβλαβή. Σε αντίθεση τώρα με τα άσχημα (αδίστακτου άνδρα, χωρισμένης οικογένειας κ.α.) πρότυπα που προβάλλονται, και με τον τρόπο τον οποίο προβάλλονται, μπορεί να θεωρηθεί εξαιρετικά επιβλαβής. Ομάδα υψηλού κινδύνου μπορούν να χαρακτηριστούν τα παιδιά 4-14 ετών, τα οποία στερούνται κριτικού πνεύματος, και γίνονται δέκτες σε μεγάλη συχνότητα όλων αυτών των προτύπων, που στην πλειοψηφία τους είναι επιβλαβής. 59

60 Η Πολυκατοικία Όπως ο «Λάκης ο Γλυκούλης» έτσι και «Η Πολυκατοικία» που βρισκόταν σταθερά στα top5, και για τις 4 περιόδους του μήνα, στο σύνολό της συγκεντρώνει 21,1%. Τα κοινά που προσεγγίζει περισσότερο είναι τα παιδιά και οι γυναίκες ανεξάρτητα ηλικιακών κατατάξεων. Παρατηρείται πως το 36,6 % των παιδιών είναι fun της σειράς. Όσον αφορά τις γυναίκες τηλεθεατές, το 24,57 % παρακολουθούν πιστά τη «ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ». Στη περίπτωση των ανδρών τώρα, το ποσοστό πέφτει στο 16,9% συνολικά. Κοινό ΤΜΛ% ΜΡΔ% Σύνολο 9,1 21,1 Παιδιά ,5 36,3 Άνδρες ,2 18,6 Γυναίκες ,5 34,1 Άνδρες ,2 20,3 Γυναίκες ,5 27,5 Άνδρες ,7 16,0 Γυναίκες ,5 20,0 Άνδρες 65+ 7,5 12,8 Γυναίκες ,0 16,7 Πηγή : Nielsen Audience Measurement Πίνακας 3 Συνεχίζοντας τη μελέτη μας παραθέτουμε στον πίνακα 4, τα πρότυπα που προβάλλονται μέσω αυτής της κωμωδίας. 60

61 Σήριαλ: Η Πολυκατοικία Σήριαλ: Η Πολυκατοικία Πρότυπα Πρότυπα Καλός άνθρωπος: Μορφωμένος άνθρωπος: Κακός μαθητής: Ακαλλιέργητος άνθρωπος: Κακής μητέρας: Λογικός άνθρωπος: Σεξουαλικής Επιπόλαιος ταυτότητας: άνθρωπος: Φιλάργυρος άνθρωπος: Ρατσισμός: Οικολογικής Συνείδησης: Μη ρατσισμός: Χωρισμένης Ηθική γυναίκα: οικογένειας Παιδιά χωρισμένων Ζηλόφθονος γονιών: άνθρωπος: Τυπολατρίας: Περίεργου άνθρωπου: Φιλαρέσκειας: Δημιουργίας οικογένειας: Κυνικός άνθρωπος: Πίνακας 4 Στο πίνακα 4, παρατηρούμε ότι τα πλείστα από τα προβαλλόμενα πρότυπα μπορούν να έχουν αρνητικές επιδράσεις. Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, γιατί όπως και στο «Λάκη γλυκούλη» έτσι και εδώ η πιο θερμοί υποστηρικτές είναι τα παιδιά από 4-14 ετών. Ο ρατσισμός, η σεξουαλική ταυτότητα (ομοφυλοφιλικές σχέσεις) κ.α. αρνητικά πρότυπα που προβάλει, δεν μπορούν να φιλτραριστούν σωστά από τις ηλικίες αυτές, με αποτέλεσμα να μπλέκονται αυτού του είδους οι σκηνές, μέσα στο μυαλό τους. 61

62 Μ+Μ Από τις 4 σειρές που είχαμε να μελετήσουμε, το «Μ+Μ» συγκέντρωσε τα χαμηλότερα ποσοστά, 19,9%. Ωστόσο στα παιδιά 4-14, συγκεντρώνει 35,5%. Ο κανόνας που θέλει τις γυναίκες να παρακολουθούν περισσότερο από τους άντρες, επιβεβαιώνεται και σε αυτή τη σειρά. Αυτό ομολογείται από τα στοιχεία του πίνακα, όπου στο σύνολό τους δίνει τις γυναίκες να προπορεύονται με 22,4% έναντι 18,4% των ανδρών. Κοινό ΤΜΛ% ΜΡΔ% Σύνολο 7,5 19,9 Όπως και στα παραπάνω Παιδιά ,6 35,5 σήριαλ, έτσι και εδώ, τα Άνδρες ,9 24,2 περισσότερα πρότυπα που Γυναίκες ,7 32,6 βγαίνουν προς τα έξω είναι Άνδρες ,2 18,9 Γυναίκες ,4 24,6 επιβλαβή. Σε μια σειρά που κάνει Άνδρες ,2 17,7 35,5% τηλεθέαση στα παιδιά 4-14, Γυναίκες ,4 20,4 όλοι αντιλαμβανόμαστε πόσο Άνδρες 65+ 7,3 12,9 εξαιρετικά επιβλαβή είναι να Γυναίκες 65+ 8,1 12,3 Πηγή : Nielsen Audience Measurement παρουσιάζονται πρότυπα Πίνακας 5 αλκοολισμού, επιπολαιότητας, χωρισμένες οικογένειες κ.α. Υψηλά ποσοστά παρουσιάζει και στους άνδρες-γυναίκες ετών, μια εξίσου ευάλωτη ηλικία, εφόσον μέσα σ αυτά τα χρόνια ολοκληρώνεις το χαρακτήρα σου, και με την παρακολούθηση τέτοιων προτύπων η διαμόρφωση του χαρακτήρα, μπορεί να αλλοιωθεί. Πρότυπα Πρότυπα Καλός μαθητής: Καλής μητέρας: Καλλιεργημένος άνθρωπος: Ακαλλιέργητος άνθρωπος: Σεξουαλικής ταυτότητας: Λογικός άνθρωπος: Απείθαρχα παιδιά: Επιπόλαιος άνθρωπος: Πρότυπο αναρχίας : Ρατσισμός: Χωρισμένης οικογένειας Ζηλόφθονος άνθρωπος: Παιδιά χωρισμένων γονιών: Ευσυνείδητων παιδιών: Αλκοολισμός: Κυνικός άνθρωπος: Στοργικός πατέρας: Αδίστακτη γυναίκα: Περίεργου άνθρωπου: Στοργική μητέρα: Πίνακας 6 62

63 Παιδική Χαρά Παρακολουθώντας τη σειρά συναντούμε για πρωταγωνιστές 3 παιδιά. Επίσης, και στο μερίδιο τηλεθέασης, τα παιδιά είναι οι πρωταγωνιστές. Δηλώνουν πιστοίφίλοι της σειράς σε ένα ποσοστό, όπου το Μάιο άγγιξε το 43,5%. Οι έξυπνες Κοινό ΤΜΛ% ΜΡΔ% Σύνολο 8,4 20,6 και χιουμοριστικές ατάκες που Παιδιά ,7 43,5 χρησιμοποιούνται, οι γελοίες φάρσες Άνδρες ,7 22,3 που πραγματοποιούν οι πρωταγωνιστές στους γονείς, σε συνδυασμό με το Γυναίκες Άνδρες ,5 5,7 29,4 23,1 Γυναίκες ,5 26,9 άναρχο στυλ τους, δημιουργούν Άνδρες ,9 11,1 αστείρευτο γέλιο, καθηλώνοντας τα Γυναίκες ,2 17,9 παιδιά. Έτσι τα παιδιά ταυτίζονται με όσα διαδραματίζονται μέσα στο σήριαλ, Άνδρες 65+ Γυναίκες 65+ 7,7 8,7 13,8 13,2 Πηγή : Nielsen Audience Measurement γιατί επηρεάζονται πολύ από τους Πίνακας 7 συνομήλικους πρωταγωνιστές. Αυτή η ταύτιση που υφίσταται, οδηγεί τα παιδιά να σχηματίζουν στη φαντασία τους το ιδανικό πρότυπο γι αυτά. Παρόλο αυτά στο σύνολό του κάνει ένα 20,6% για το μήνα Μάιο. Τα πρότυπα που προβάλλονται μέσα από τη συγκεκριμένη σειρά, καταγράφηκαν για το διάστημα Μαΐου, και συγκεντρώθηκαν στο παρακάτω πίνακα. Με βάση το πίνακα 8, αυτό που μπορεί να συμπεράνει εύκολα κάποιος είναι ότι τα πλείστα από τα πρότυπα που εξάγουν οι πρωταγωνιστές, είναι βλαβερά για την ανάπτυξη των παιδιών. Πρότυπα όπως του κακού μαθητή, ασυνείδητων και απείθαρχων παιδιών παρελαύνουν συνεχώς στις οθόνες μας μέσα από το συγκεκριμένο σήριαλ. Γίνονται έναυσμα παρακίνησης των παιδιών, να μιμηθούν τις συμπεριφορές αυτές στη πραγματικότητα, θεωρώντας πως είναι πλάκες. Γίνονται μίμοι μιας ασυνείδητης συμπεριφοράς, που στον εξωτηλεοπτικό κόσμο είναι μη λειτουργική. 63

64 Σήριαλ: Παιδική Χαρά Σήριαλ: Παιδική Χαρά Πρότυπα Πρότυπα Καλός άνθρωπος: Στοργική μητέρα: Καλός μαθητής: Κακός μαθητής: Ασυνείδητων παιδιών: Στοργικός πατέρας: Καλής μητέρας: Απείθαρχα παιδιά: Σεξουαλικής ταυτότητας: Λογικός άνθρωπος: Ελληνικής παραδοσιακής Καλλιεργημένος Οικογένειας: άνθρωπος: Μορφωμένος άνθρωπος: Πίνακας Συμπεράσματα Μετά από όσα έχουν αναφερθεί στο συγκεκριμένο κεφάλαιο, ένα είναι το συμπέρασμα. Η τηλεόραση μέσα από τα Family comedy καταφέρνει να μεταδώσει πρότυπα, και κυρίως αρνητικά. Αυτό είναι αρκετά ανησυχητικό, εφόσον το κοινό που παρακολουθεί και προσδίδει ιδιαίτερη δύναμη σ αυτές, σύμφωνα πάντα με τα στατιστικά της AGB, είναι τα παιδιά 4-14 ετών. Ένα επιπλέον συμπέρασμα, που μπορεί να διεξαχθεί παρατηρώντας τους πίνακες, είναι ότι ο γυναικείος πληθυσμός παρακολουθεί σε μεγαλύτερη συχνότητα από τον ανδρικό πληθυσμό. Χρήσιμα συμπεράσματα μπορούμε να διεξάγουμε ρίχνοντας μια ματιά στις top5 προτιμήσεις του τηλεοπτικού κοινού, ανά εβδομάδα, για το μήνα Μάιο. Στους πίνακες που παρουσιάζονται στο συγκεκριμένο κεφάλαιο, όπου η AGB τους έχει χωρίσει σε τέσσερις περιόδους ( από 3-9 Μαΐου, από Μαΐου, από Μαΐου και από Μαΐου), μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι οι τέσσερις σειρές που μελετήσαμε, είναι ιδιαίτερα, δημοφιλής στο κοινό. Η σειρά «Λάκης ο γλυκούλης» στις 3 από τις 4 περιόδους, παρουσιάζεται σταθερά ως η πρώτη προτίμηση του τηλεοπτικού κοινού. Να θυμίσουμε ότι για τη συγκεκριμένη περίοδο, καταγράφηκαν 25 πρότυπα, μέσα από τη σειρά. «Η Πολυκατοικία» με τη σειρά της εμφανίζεται 64

65 σταθερά στο top5 και στις τέσσερις περιόδους, και μάλιστα για την 1 η και 4 η περίοδο κάνει την εμφάνιση της στο top5 δύο φορές, (στην 1 η περίοδο εμφανίζεται ως το 3 ο και το 5 ο δημοφιλέστερο σήριαλ της περιόδου, και στην 4 η περίοδο εμφανίζεται ως το 2 ο και το 4 ο ). Στο παρακάτω πίνακα που ακολουθεί, παρουσιάζουμε συγκεντρωτικά τα πρότυπα που προβάλλονται και από τις τέσσερις σειρές που μελετήσαμε. Ας δούμε λοιπόν συγκεντρωτικά τα πρότυπα και τη συχνότητα με την οποία προβάλλονται, για το μήνα Μάιο. Σήριαλ: Πρότυπα Η Πολυκατοικία Παιδική Χαρά Λάκης Γλυκούλης Μ+Μ Συχνότητα Προβολής Καλός άνθρωπος: 75% Κακός άνθρωπος: 25% Καλός μαθητής: 75% Κακός μαθητής: 75% Καλής μητέρας: 50% Κακής μητέρας: 50% Σεξουαλικής ταυτότητας: 100% Ελληνικής παραδοσιακής Οικογένειας: 25% Οικολογικής Συνείδησης: 25% Απείθαρχα παιδιά: 50% Πρότυπο αναρχίας : 25% Χωρισμένης οικογένειας: 75% Παιδιά χωρισμένων γονιών: 75% Αγωνιστής για επιβίωση: 25% Αλκοολισμός: 25% Τυπολατρίας: 25% Στοργικός πατέρας: 75% Στοργική μητέρα: 50% Αδίστακτος άνδρας: 25% Αδίστακτη γυναίκα: 50% Ευσυνείδητων παιδιών: 50% Ασυνείδητων παιδιών: 50% Φιλάργυρος άνθρωπος: 50% Μορφωμένος άνθρωπος: 100% 65

66 Καλλιεργημένος άνθρωπος: 75% Ακαλλιέργητος άνθρωπος: 75% Λογικός άνθρωπος: 100% Επιπόλαιος άνθρωπος: 75% Ρατσισμός: 50% Μη ρατσισμός: 50% Ηθική γυναίκα: 75% Ζηλόφθονος άνθρωπος: 75% Περίεργου άνθρωπου: 25% Δημιουργίας οικογένειας: 25% Φιλαρέσκειας: 50% Στο πίνακα παρατηρούμε να προβάλλονται για αυτό το διάστημα 35 πρότυπα. Στη τελευταία στήλη, βλέπουμε τη συχνότητα με την οποία παρουσιάζονται μέσα από τα Family comedy. Όπως αντιλαμβανόμαστε, δεν προβάλλονται μόνο άσχημα πρότυπα. Θα ήταν άδικο άλλωστε, να κατηγορούμε τη τηλεόραση ότι βγάζει μόνο κακά πρότυπα προς τα έξω. Αυτό που κάνει ιδιαίτερη εντύπωση όμως, είναι η συχνότητα και ο τρόπος με τον οποίο προβάλλονται τα άσχημα πρότυπα. Αν πάρουμε για παράδειγμα το πρότυπο που προβάλλεται για τους μαθητές, στο 75% βγάζει προς τα έξω τον καλό μαθητή, και στο 100% τον κακό μαθητή! Επίσης στο 100% προβάλλονται και πρότυπα για τη σεξουαλική ταυτότητα. Πρωτόγνωρη αίσθηση κάνει για τα Ελληνικά δεδομένα η σειρά «Η ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ», όπου ένα ζευγάρι από ομοφυλόφιλους άντρες παρουσιάζονται με απολύτως φυσιολογικό τρόπο. Σε μια σειρά που να θυμίσουμε στις ηλικίες 4-14, κάνει 36,3%. Τέλος αίσθηση κάνει η συχνότητα με την οποία στα τρία από τα τέσσερα σήριαλ, παρουσιάζονται χωρισμένα ζευγάρια και παιδιά χωρισμένων γονιών. Η παράδοση της Ελληνικής οικογένειας όπου καλλιεργούσε ο παλιός καλός Ελληνικός κινηματογράφος, καταρρίπτεται σήμερα, στα πλαίσια μιας θεαματικότερης και ελκυστικότερης τηλεθέασης. 66

67 Συμπεράσματα Εάν κάποιος, τη δεκαετία του 50 (προ-τηλεόρασης εποχή), μας έλεγε ότι ένα μαύρο κουτί θα κατάφερνε να διασπάσει τον κόσμο σε δύο τμήματα, κανείς δεν θα το πίστευε. Και όμως η τηλεόραση ήρθε, εγκαταστάθηκε και διέσπασε τον κόσμο στην «εξωτηλεοπτική» και «εσωτηλεοπτική» πραγματικότητα. Με τα μοναδικά χαρακτηριστικά της, εικόνα και ήχο (που τη διαχωρίζουν από τα υπόλοιπα μέσα), μπορεί να καθηλώνει και να παθητικοποιεί το κοινό της. Με αυτή την ικανότητα που έχει, μπερδεύει το πραγματικό από το φανταστικό, με αποτέλεσμα το κοινό να μην είναι ικανό να τα διαχωρίσει. Βέβαια θα ήταν άδικο εκ μέρους μας, να επισημαίνουμε μόνο τα αρνητικά χαρακτηριστικά, και να αγνοήσουμε την ενημέρωση, την ψυχαγώγηση και την συντροφιά που μας προσφέρει. Μέσα από την παρούσα έρευνα, διαπιστώσαμε, ότι η τηλεόραση μπορεί να επηρεάσει, είτε αρνητικά είτε θετικά, και σε μεγάλο βαθμό. Η καθημερινή επαφή με τη τηλεόραση, επιφέρει σε κάποιο βαθμό την επιρροή στην σκέψη, όπου με την σειρά της προκαλεί την επίδραση, και οδηγεί στην διαμόρφωση προτύπων, ειδικά στα παιδιά και στους νέους, όπου είναι μια πιο ευάλωτη ομάδα κοινού. Η επιρροή στην σκέψη κατορθώνεται μέσα από το κατάλληλο συνδυασμό γεγονότων που διαδραματίζονται στα σήριαλ υψηλής τηλεθέασης. Αυτός ο συνδυασμός περιλαμβάνει αναγνωρίσιμους ηθοποιούς σε ρόλους κλειδιά, έξυπνους διαλόγους, ηχητική επένδυση, ελκυστικές εικόνες, που δημιουργούν μια ευχάριστη ατμόσφαιρα προσεγγίζοντας μικρούς και μεγάλους. Μέσα από αυτό το μαγικό συνδυασμό επέρχεται η επίδραση. Σιγά σιγά ο τηλεθεατής γίνεται ένα με αυτό που παρακολουθεί, το βιώνει, το φιλτράρει και επιλέγει τι θα μιμηθεί και τι όχι, διαμορφώνοντας έτσι το πρότυπο που θα αντιγράψει. Τα τελευταία χρόνια αυτό που παρατηρείται, είναι πως το ελληνικό τηλεοπτικό κοινό, τείνει να προτιμάει ξενόφερτες χιουμοριστικές σειρές, που προσαρμόζονται στα ελληνικά δεδομένα. Αυτά είναι τη σήριαλ δημοφιλούς κουλτούρας και ανήκουν στη κατηγορία των Family comedys. Μέσα από τα Family comedy, παράγονται μαζικά τυποποιημένα πρότυπα, ευρείας κατανάλωσης. Στην έρευνα μας, μελετήσαμε τα τέσσερα Family comedy που προβάλλονται στο MEGA, 67

68 «Λάκης ο Γλυκούλης», «ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ», «Μ+Μ» και «Παιδική Χαρά», για το μήνα Μάιο 2010, τα οποία έχουν υψηλή απήχηση στις ηλικίες: 4-14 ετών με ποσοστά που αγγίζουν το 47,5%, 36,3%, 35,5% και 43,5% αντίστοιχα. Η επιλογή των σήριαλ δεν έγινε τυχαία, αλλά ήταν τα 4 μοναδικά ξενόφερτα σήριαλ που προβάλλονταν στη prime time ζώνη του MEGA. Επίσης, τα επιλέξαμε γιατί είναι μια δοκιμασμένη συνταγή στο εξωτερικό, με πολύ μεγάλη επιτυχία και τηλεθέαση. Έτσι λοιπόν, όπως προαναφέραμε και στη πτυχιακή μας εργασία, οι διευθυντές παραγωγής προτίμησαν να αγοράσουν σήριαλ του εξωτερικού και να τα διασκευάσουν, ώστε να είναι συμβατά με την ελληνική κουλτούρα, παρά να ξεκινήσουν μια παραγωγή από το μηδέν. Τα κριτήρια λοιπόν ήταν η δοκιμασμένη συνταγή και η ζώνη που παρουσιάζονταν τα σήριαλ (prime time), ώρα υψηλής τηλεθέασης από μικρούς και μεγάλους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα προσαρμογής προτύπων, σε ένα από τα τέσσερα σήριαλ που μελετήσαμε, τη «ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ», είναι η συχνότητα και ο τρόπος προβολής των σκηνών που διαδραματίζονται ανάμεσα στο ομοφυλοφιλικό ζευγάρι. Η πρωτότυπη δημιουργία του σεναρίου και η παραγωγή του, έγινε στην Ισπανία. Εκεί, οι σκηνές μεταξύ του ομοφυλοφιλικού ζευγαριού, παρουσιάζονται σε μεγαλύτερο βαθμό και με περισσότερη «ελευθερία», εφόσον το ισπανικό τηλεοπτικό κοινό και η Ισπανική κουλτούρα, δεν απαγορεύει και ταυτόχρονα αποδέχεται τις σχέσεις αυτές. Περνώντας στην Ελληνική κουλτούρα, παρατηρείται ότι, οι Έλληνες είναι πιο συντηρητικοί, και δεν είναι έτοιμοι ακόμη να αποδεχτούν τις αντίστοιχες σκηνές στον αντίστοιχο βαθμό. Για το λόγο αυτό παρατηρείται μια «περικοπή» των σκηνών που παρουσιάζονταν πιο προσωπικές στιγμές του ζευγαριού, και γενικότερα γίνεται μια προσαρμογή των προτύπων στα ελληνικά δεδομένα. Καταγράψαμε λοιπόν, να προβάλλονται 35 διαφορετικά πρότυπα που στη πλειοψηφία τους είναι αρνητικά, και μάλιστα τα περισσότερα προβάλλονται σε τουλάχιστον δύο ή τρείς σειρές από τις τέσσερις που μελετήσαμε. Παρόλ αυτά παρατηρούμε να προβάλλονται με ένα κομψό τρόπο, ο οποίος επενδύεται με χιουμοριστικές και έξυπνες ατάκες, που αποπροσανατολίζει τον τηλεθεατή προς αυτό που ακούει και όχι προς αυτό που βλέπει. Η τηλεόραση θεωρείται μια μεγάλη ανακάλυψη. Όπως κάθε μεγάλη ανακάλυψη, έτσι και η τηλεόραση έχει θετικές και αρνητικές πτυχές. Οι περισσότεροι 68

69 και ειδικότερα οι εχθροί της, στέκονται περισσότερο στις αρνητικές της επιδράσεις. Υποστηρίζουν ότι με τον ερχομό της, αύξησε την εγκληματικότητα, τη βιαιότητα, τον εθισμό στις τοξικές ουσίες και τείνουν να συσχετίζουν τη ραγδαία αύξηση των ναρκωτικών, από τα παιδιά της δεκαετία του 50 με τον ερχομό της. Ελάχιστοι όμως βλέπουν τα οφέλη που μπορούν να αποκομίσουν από το μαγικό, αυτό μέσω, όπως τη ψυχαγώγηση και ενημέρωση που προσφέρει. Εν κατακλείδι λοιπόν, είναι ουτοπικό να κατηγορείται η τηλεόραση για όλα τα κακά που συμβαίνουν. Ένα νόμισμα έχει πάντα 2 όψεις, και θα ήταν λάθος και άδικο να φορούσαμε παρωπίδες και να της καταλογίζαμε μόνο τις αρνητικές επιδράσεις. Θα πρέπει να αναγνωριστούν και οι θετικές πτυχές της. Όπως ανέφερε ο Μ. Λιούαν «Η τηλεόραση είναι μία απέραντη δεξαμενή, από την οποία όλοι μπορούν να αντλήσουν νερό». Σαφώς υπάρχουν και τα τηλεοπτικά σκουπίδια, όμως υπάρχουν και οι επιμορφωτικές εκπομπές, τα επιμορφωτικά ντοκιμαντέρ που αφορούν τη φύση, τη πολιτική, την ιστορία κ.α.. Ουσιαστικά εναπόκειται σε εμάς η επιλογή για το τι θα παρακολουθήσουμε, τι θα αντλήσουμε μέσα από τη δεξαμενή, και πως από παθητικοί τηλεθεατές θα μετατραπούμε σε ενεργητικούς τηλεθεατές. 69

70 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνική Βιβλιογραφία : 1. Χαλαζιάς Η. Χ., (1997). Τηλεόραση : επανάσταση ή έγκλημα;, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα. 2. Παπαθανασόπουλος Σ., (1997). Η Δύναμη της Τηλεόρασης, Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα. 3. Παπαθανασόπουλος Σ., (2000). Η Τηλεόραση και το Κοινό της, Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα. 4. Καστόρας Σ., (1990). Οπτικοακουστικά μέσα μαζικής επικοινωνίας, Παπαζήσης, Αθήνα. 5. Λαμπροπούλου Ε., (1998). Η κατασκευή της κοινωνικής πραγματικότητας και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Η περίπτωση της βίας και της εγκληματικότητας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα. 6. Παπαθανασόπουλος Σ., (2000). Η βία στην ελληνική τηλεόραση, Καστανιώτη, Αθήνα. 7. Παπαθανασόπουλος Σ., (2005). Η Τηλεόραση του 21 ο αιώνα, Καστανιώτη, Αθήνα. Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία: 1. Cole M and Cole R.S., (2001). Η ανάπτυξη των παιδιών. Γνωστική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη κατά τη νηπιακή και μέση παιδική ηλικία, Τυπωθήτω, Αθήνα. 2. Winn M., (1996). ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Ένας ξένος στο σπίτι, Ακρίτας, Αθήνα. 3. Basch Kahre Eva, (1999). γυναικεία και ανδρικά πρότυπα, η γυναικεία και ανδρική ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη στην ψυχαναλυτική θεωρία, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα. 4. Bourdieu P., (1998). Για την τηλεόραση, Πατάκης, Αθήνα. Άρθρα στο ιαδίκτυο: 1. Λιακοπούλου Μ., Η επίδραση της βίας στην τηλεόραση, στα παιδιά και στους εφήβους, (πρόσβαση στις 18 Απριλίου 2010). 2. Χρηστάκη Μ., Τηλεόραση και ανήλικοι, 8&Itemid=1, (πρόσβαση στις 27 Απριλίου 2010). 3. Πισκιούλη Μ., (2009). Τηλεόραση και ψυχική υγεία του παιδιού,

71 &catid=104: &Itemid=406, (πρόσβαση στις 17 Απριλίου 2010) 4. Στεργίου Λ., (2010). Η Ιστορία της Τηλεόρασης, (πρόσβαση 20 Μαρτίου 2010) 5. Βακαλιός Θ., Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Πρότυπα Ζωής στα Παιδιά και στους Νέους, _38.pdf, (πρόσβαση 29 Μαρτίου 2010) 6. Ζημιανίτης Κ., (2007). Η συμμετοχή της τηλεόρασης στη διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς των παιδιών, (πρόσβαση 29 Μαρτίου 2010). 7. Σιούτας Ν. και Σιούτας Α., (2006). Τηλεόραση και Παιδική Ηλικία, (πρόσβαση 29 Απριλίου 2010). 8. Παιδιά και Τηλεόραση, (πρόσβαση 27 Απριλίου 2010). 9. Πόσο Κακό Κάνει η Τηλεόραση στα Παιδιά, (2008). (πρόσβαση 27 Απριλίου 2010). 10. Σιώκα Χ., (2007). Νέοι και τηλεόραση. Η σημερινή πραγματικότητα, (πρόσβαση 29 Μαρτίου 2010). 11. Κουμέντος Ν. Κ., (2006). Η επίδραση της τηλεόρασης στον ελεύθερο χρόνο και στη σχολική επίδοση των μαθητών,μια εμπειρική μελέτη. (πρόσβαση 29 Μαρτίου 2010). Ιστοσελίδες στο ιαδίκτυο: 1. Ι.Ο.Μ. ΙΝΣΙΤΟΥΤΟ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ, (πρόσβαση 29 Απριλίου 2010). 2. AGB Nielsen Media Research, (πρόσβαση 30 Απριλίου 2010). 3. MEGA, (πρόσβαση 15 Απριλίου 2010). 4. Βικιπαίδεια, (πρόσβαση 18 Απριλίου 2010). 5. 3COMMA14, (πρόσβαση 29 Απριλίου 2010). 71

72 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γράφημα 1 (3COMMA14, (πρόσβαση 29 Απριλίου 2010).) Γράφημα 2 (3COMMA14, (πρόσβαση 29 Απριλίου 2010).) 72

73 Γράφημα 3 (3COMMA14, (πρόσβαση 29 Απριλίου 2010).) 73