Editorial. Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας ένα όμορφο γεγονός, που μου άφησε πολλές εντυπώσεις.

Transcript

1

2 Editorial Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας ένα όμορφο γεγονός, που μου άφησε πολλές εντυπώσεις. ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΝΕΦΡΟΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΜΕΝΩΝ website: blog: Αριθμός φύλλου.022 Συντονιστική Συντακτική Ομάδα Επιμέλεια κειμένων Πράτσας Νικόλαος Επιμέλεια σχεδιασμού Πατεράκης Φίλιππας Βασικοί αρθρογράφοι Ζέππου Γιασεμή Drenkó Szabina Χρύσα Φλωροπούλου Ιωσηφίδου Μαργαρίτα Δημητριάδης Γεώργιος Κορακιανίτης Γεώργιος (Ιατρός) Ίδρυση Κοινότητας 15 Ιανουαρίου 2009 Έκδοση 1ου φύλλου 12 Φεβρουαρίου 2009 Φύλλο Μαρτίου 2013 Τα άρθρα δεν εκφράζουν υποχρεωτικά τις απόψεις της Κοινότητας Νεφροπαθών και Μεταμοσχευμένων epnm. Στις 12 Μαρτίου, με κάλεσαν στο πρωινό λύκειο Κορωπίου για να μιλήσω στα παιδιά που παρακολουθούν τον Τομέα Υγείας και Πρόνοιας σχετικά με τις μεταμοσχεύσεις. Το κουδούνι χτύπησε και τα παιδιά μαζεύτηκαν στο εργαστήριο της Νοσηλευτικής. Εκτός από τα παιδιά της Νοσηλευτικής, ήρθαν και οι μαθήτριες της Μικροβιολογίας και της Βρεφοκομίας μαζί με τις υπεύθυνες καθηγήτριές τους. Ένα σωρό κοπέλες και τρία αγόρια. Το πρώτο κομμάτι της ενημέρωσης περιλάμβανε ένα βίντεο, το «Δώρα Ζωής», από την εκπομπή «Όλα για την υγεία μου», όπου είχε προβληθεί πριν τρία χρόνια σχετικά με τις μεταμοσχεύσεις, και έπειτα η δική μου εμπειρία ως μεταμοσχευμένος νεφρού. Αρχικά επικράτησε μια αναταραχή εκτός από μερικές κοπέλες που παρακολουθούσαν με προσήλωση το βίντεο, ήταν ένα αγόρι, το οποίο ήταν αρκετά υπερκινητικό. Μιλούσε, σχολίαζε δυνατά, άκουγε μουσική στη διαπασών. Προσπαθήσαμε οι καθηγητές κι εγώ να μη δώσουμε σημασία στην αντιδραστική συμπεριφορά του. Χτύπησε κουδούνι για διάλειμμα. Σηκώθηκαν αμέσως, που μόνο το 2% έμεινε μέσα στην τάξη. Τότε με πλησίασαν δύο κοπέλες. Αρχικά με ρωτούσαν ως τι ήρθα, μιας και δεν μιλούσα. Τους είπα ότι θα τους πω τη δική μου ιστορία και ότι θα τους απαντήσω σε τυχόν απορίες που θα έχουν. Χτύπησε για μέσα. Το βίντεο ήταν σχεδόν προς το τέλος του. Τα παιδιά κάθισαν και παρακολούθησαν το υπόλοιπο βίντεο. Μόλις τελείωσε, η καθηγήτριά τους με προλόγισε και με παρακάλεσε να σηκωθώ να μιλήσω για τη δική μου εμπειρία. Ένα σωρό μάτια κοίταζαν πάνω μου γουρλωμένα, σαν να περίμεναν να ακούσουν κάτι μεγαλειώδες. Πήρα βαθυά ανάσα και ξεκίνησα να τους μιλάω για τη μεταμόσχευση, πόσα όργανα μεταμοσχεύονται, γιατί και από τι καταστάσεις μπορεί να σε σώσει ένα νέο όργανο. Οι περισσότερες ερωτήσεις τους, όμως, ήταν γύρω από την μεταμόσχευση νεφρού και την αιμοκάθαρση. Τους είπα τι είναι η αιμοκάθαρση και κάθε πότε γίνεται. Οι ερωτήσεις έπεφταν βροχή. Ακόμα κι εκείνα τα παιδιά, που αρχικά ήταν ανήσυχα και

3 υπερκινητικά, σήκωναν το χέρι ανυπόμονα, ώστε να κάνουν τις δικιές τους ερωτήσεις. Εκείνο το παιδί, το υπερκινητικό με τη μουσική στη διαπασών, με ρώτησε όταν τους είπα ότι έχω κάνει αρκετά χειρουργεία, μου είπε: «Καμμιά τομή θα δούμε;», και του λέω: «Ευχαρίστως.». Σηκώνω το πουκάμισο, και τους δείχνω. Έβλεπες εκείνο το παιδί που έκανε φασαρία, να μαζεύεται και να παρακολουθεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Υπήρχαν, βέβαια, και ερωτήσεις που δεν μπορούσα να τις απαντήσω. Με τις επεμβάσεις, όμως, της υπεύθυνης καθηγήτριας, που τυγχάνει να είναι και δική μου στο σχολείο όπου πάω, λύναμε κάθε απορία. Όταν ήρθε, πλέον η ώρα να τους πω περισσότερα για την αιμοκάθαρση (γιατί εκεί ήθελα να επικεντρωθώ στο δεύτερο κομμάτι της ενημέρωσης), τους μίλησα για την φίστουλα. Τους εξήγησα τι είναι και είπα ότι, όποιος θέλει, μετά το τέλος της ενημέρωσης, μπορεί να έρθει να δει πώς είναι πάνω στο χέρι. Η ενημέρωση έκλεισε με την ερώτηση μιας εκ των υπεύθυνων καθηγητριών, του τμήματος της Βρεφοκομίας. Το συμπέρασμά μου: Τα παιδιά διψάνε για γνώση. Θέλουν να ρωτάνε. Θέλουν να μαθαίνουν και να μαθαίνουν. Η Πολιτεία πρέπει να καταλάβει ότι ο μαθητής, εάν δεν του κεντρίσεις το ενδιαφέρον, δεν πρόκειται να επικεντρωθεί σε αυτό που του λες. Όταν κάποιο παιδί, οποιασδήποτε ηλικίας κι αν είναι, σάς ρωτά κάτι, μη διστάσετε να του απαντήσετε. Η ερώτηση φέρει ερωτήσεις. Και αυτές οι ερωτήσεις άλλες ερωτήσεις. Έτσι γεννάται η μάθηση, και όχι δίνοντάς τους κατάμουτρα βιβλία γεμάτα με διάφορους όρους φυσικής μαθηματικών. Μόνο οι καθηγητές, αυτοί που είναι πραγματικά εκπαιδευτικοί, και το νοιώθουν μέσα τους, καταφέρνουν να μεταδώσουν στους μαθητές τους τη γνώση. Η γνώση δεν είναι δύσκολο να κατακτηθεί. Δύσκολο είναι να βρεις τον κατάλληλο άνθρωπο που μπορεί να σου τη μεταδώσει. υγ: Το ίδιο ισχύει και για κάποιους γονείς. Ο εκδότης Νικόλαος Πράτσας Χτύπησε πάλι κουδούνι. Τα παιδιά όμως διαμαρτυρήθηκαν δεν ήθελαν να φύγουν. Αντιθέτως, σηκώθηκαν, μαζεύτηκαν γύρω από τον χώρο που βρισκόμουν, και συνέχισαν τις ερωτήσεις. Το απολάμβανα. Οι απορίες ήταν άξιες απάντησης και ανάπτυξης. Δεν τους έφτανε ένα ναι ή ένα όχι, αλλά θέλανε να μάθουν ολοκληρωμένα το θέμα, το οποίο ρωτούσαν. Έβλεπες και τρία αγόρια, που στην αρχή ήθελαν την φασαρία, τώρα να περιμένουν να ακούσουν τις απαντήσεις στις πραγματικά ενδιαφέρουσες ερωτήσεις των κοριτσιών.

4 Ο Αγώνας είναι ντέρμπι. (για την Άνικο και τη Φαίδρα) -Πού ήσασταν; ρώτησε με ύφος επικριτικό η καθαρίστρια και έγειρε να στηριχτεί στη ροζ μάπα της. -Με ζήτησε ο γιατρός; Πήγα βόλτα. -Σφουγγαρίζω το διάδρομο. Περάστε άκρη-άκρη, ξανάπε κοιτάζοντάς με κατάματα σα δασκάλα σε άτακτο μαθητή. Μπήκα στο δωμάτιο νούμερο 43. Κάθισα στην άκρη του κρεβατιού να γράψω. Αναλογίστηκα την κουβέντα που μόλις είχα τελειώσει με το Σάκη. 14 χρόνια αιμοκάθαρση, χειρουργεία, περιπέτειες. Έρχεται από χθες για ψυχολογική υποστήριξη. Και συμβουλές. Ήρθαν φίλοι και πρώην συνάδελφοι. -Πώς είσαι; ρωτούν. Πώς είμαι; Η ερώτηση είναι ΠΟΥ είμαι; Στο τέλος όπως όλα δείχνουν μιας ωραίας διαδρομής. ΔΕΝ ΘΕΛΩ ΝΑ ΕΙΜΑΙ ΕΔΩ. ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΜΑΙ ΕΔΩ. Δεν πρέπει κανένας μας να φτάνει εδώ στο τέλος της ζωής με το μόσχευμα. Αλλά η αρρώστια αποφασίζει. Πώς θα ήμουν χωρίς αυτήν; Πού θα ήμουν χωρίς αυτήν; Ρητορικά τα ερωτήματα. Η αρρώστια είναι κομμάτι της ζωής μου. Τελεία και παύλα. Και τώρα που σκέφτομαι τι θα γίνει από δω και πέρα, νομίζω ότι η διαδρομή αυτή είναι ένας αγώνας ντέρμπι. Γηπεδούχος η αρρώστια, φιλοξενούμενη ομάδα η οικογένειά μου. Αντί για λεπτά, στο 15, στο 45, στο 90, βάζω χρόνια. Όλα είναι εκεί. Προσμονή, αγωνία, χαρά, λύπη, απελπισία, ανάταση, θρίαμβος, ήττα. Και οι ιαχές του πλήθους είναι εκεί. Το 1997 σκοράρει η αρρώστια για πρώτη φορά. Μπαίνει η μητέρα μου στην αιμοκάθαρση. Δύο χρόνια μετά ισοφαρίζουμε σαν οικογένεια όταν η μητέρα μου κάνει μεταμόσχευση. Χρόνια μετά, χτυπά σε μένα η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Μπαίνω στην αιμοκάθαρση, κερδίζει η αρρώστια. Δεν το βάζω κάτω. Αποφασίζω να το παλέψω. Νίκησα για πρώτη φορά όταν πήρα το πτυχίο μου. Τα κατάφερα κι ας είχαν πιάσει κιόλας δουλειά οι περισσότεροι της σειράς μου. Ξαναέγινα αθλητής και ταξίδεψα σε Ευρώπη και Ασία για κέφι, μετάλλια, αυτοεκτίμηση, γνώση και φίλους. Λίγα χρόνια μετά πηγαίνω στη Γαλλία και κάνω μεταμόσχευση. Έξω υπάρχει ένα ειδυλλιακό τοπίο. Έκανα και βόλτα φυσικά. Η αρρώστια κερδίζει για άλλη μια φορά. Πεθαίνει η μάνα μου αμέσως μετά την αιμοκάθαρση Παγκόσμιο πρωτάθλημα στη Βουδαπέστη. Πόλη των ονείρων μου από παιδί. Μια κοπέλα με γαλάζιο τζιν σαλοπέτα και κασκόλ στο λαιμό να με κοιτάει στα μάτια. Ο έρωτας της ζωής μου. Παντρευτήκαμε το Γεννιέται η κόρη μας. Η παντρειά μου, η χαρά μας γίνεται το απόλυτο αντικαταθλιπτικό. Νίκησα την αρρώστια. Το καταλαβαίνετε; ΝΙΚΗΣΑΜΕ. Τώρα η αρρώστια κάνει ρελάνς. Χαχα. Θα παραμείνω μεταμοσχευμένος ή θα μπω στην αιμοκάθαρση; Θα το παλέψω για άλλη μια φορά. Έμαθα να παλεύω. Ξέρω ότι θα πάρει καιρό μέχρι να σταθεροποιηθώ. Υπάρχει κάτι που μου δίνει δύναμη. Η φωνή της κόρης μου στο τηλέφωνο. «Μπαμπά έλα σπίτι γρήγορα. Σε αγαπάω πολύ». Περιμένω να δω ποιο θα είναι το σκορ το 2013 Λεγάτος Γαβριήλ

5 Τότε και τώρα Κάνοντας το ψυχικό να διαβάσω για την εξεταστική που τρέχει μπας και πάρω ποτέ το πτυχίο διάβασα κάτι πραγματικά ενδιαφέρον (για εμένα τουλάχιστον). Κάτι που επιβεβαιώνει όλους εμάς που θεωρούμε ότι η ιστορία δεν σχηματίζει κυκλάκια, ευθείες γραμμές ή καρδούλες μα έχει μια αέναη σπειροειδή εξέλιξη. Η άποψη αυτή επιβεβαιώθηκε όταν διάβασα μια πολύ ενδιαφέρουσα εργασία για τον Μηλιακό Διάλογο του Θουκυδίδη γραμμένη από τον κύριο Bόρο. Σε αυτή λοιπόν την εργασία είδα και συνειδητοποίησα την λογική της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Η Αθηναϊκή Συμμαχία ιδρύθηκε και έδρασε κατά τον τόσο τιμημένο και ξακουστό χρυσό αιώνα, ήταν ένας συνασπισμός πόλεων-κρατών -όπου και δεν συμμετείχε η Σπάρτη- που είχαν συνενωθεί με σκοπό να αντιμετωπίσουν τον περσικό κίνδυνο. Το χρονικό αυτό διάστημα, η Αθήνα έχοντας καρπωθεί, όχι μόνο το ναυτικό που πρόσφεραν οι πόλεις-μέλη αλλά και τις συνδρομές τους, μεσουρανούσε με την δημιουργία έργων και μνημείων. Όταν περίπου το 470 π.χ. ο κίνδυνος των Περσών είχε απομακρυνθεί οι σύμμαχες πόλεις αντιτάχθηκαν στην καταβολή φόρων και ζητώντας την λύση της συμφωνίας και την ελεύθερη πορεία τους, η Αθήνα μετετράπη από ελευθερωτή σε δυναμική και συγκεντρωτική ηγεμονία Οι πρώτες αντιδράσεις και τα κινήματα εναντίον της αθηναϊκής ηγεμονίας ήρθαν από την Νάξο το 468π.Χ ενώ ακολούθησε η Θάσος το π.χ. και η Σάμος -μεταξύ άλλων- το 439/8 π.χ.οι Αθηναίοι τύρρανοι έκαναν μια επίδειξη δύναμης προς τους επαναστατημένους καταστρέφοντας τα τείχη, επιβάλλοντας την παράδοση των πλοίων και την καταβολή μεγαλύτερων φόρων Συνέχισαν επιβάλλοντας κοινό νόμισμα και μετρικό σύστημα στους «συμμάχους» έχοντας την δυνατότητα να ρυθμίζουν την αγοραστική δύναμη και τον ρυθμό των συναλλαγών. Το χειρότερο ήρθε όταν ο ίδιος ο Περικλής αφού κατέπνιξε την αποστασία της Σάμου επέβαλλε πέραν των κλασσικών τιμωριών και επιπλέον χρέωση στους επαναστατημένους για την μεταφορά των αθηναϊκών πλοίων και την κατάπνιξη του κινήματος τους. Η δε χρέωση αυτή ήταν 1276 τάλαντα, με έναν πρόχειρο και άναρχο αναχρονισμό οι Σάμιοι έπρεπε να πληρώσουν ένα τεράστιο ποσό αφού ένα τάλαντο ισοδυναμούσε με 6000 δραχμές Συνεχίζοντας τον αναχρονισμό μου συνειδητοποιώ ό,τι αυτά που η χώρα μας περνά τώρα -καταστάσεις δύσκολες για πολλούς αν όχι για όλους- όχι μόνο τα έχει κάνει αλλά έχει δώσει και μαθήματα υψηλού επιπέδου. Κοινό νόμισμα, επεκτατισμός, κυριαρχία, κατάπνιξη όλων των ενάντιων κινημάτων, ληστρικές εφόδους στα οικονομικά των συμμάχων, κοινή παραγωγή και αγαθά που σάπιζαν. Εικόνες του σήμερα αλλά και του χθες.τότε και τώρα. Μικρές διαφορές 5ος αιώνας π.χ. με 21ο αιώνα μ.χ. Φλωροπούλου Χρύσα

6 Νομάδες και Ταξιδευτές του Κόσμου Πρόσφατα ταξίδεψα σε μία υπέροχη πόλη, την παλιά πρωτεύουσα της Βουλγαρίας, το Veliko Turnovo για να λάβω μέρος σε μία αποστολή, μαζί με την υπόλοιπη ομάδα της ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ (ΜΚΟ), σε ένα έργο που θα απευθύνεται κυρίως στην Κοινότητα των Ρομά. Ένα πρόγραμμα ένταξης κι εκπαίδευσης για Ρομά και μη Ρομά νέους το οποίο έχει ως στόχο να καταρρίψει όλα τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που υπάρχουν απέναντι στη Κοινότητα των Ρομά και που αποσκοπεί σε μία καλύτερη επικοινωνία-συνεργασία με τον υπόλοιπο κόσμο. Το πρόγραμμα ονομάζεται Youth is Tolerance: Combating anti-roma stereotypes among young people (Ανοχή στους Νέους: Καταπολέμηση των αντι-ρομά στερεοτύπων μεταξύ των νέων) και θα διαρκέσει 24 μήνες από την 1η Φεβρουαρίου Ο φορέας χρηματοδότησης του προ- Γράφει η Μαργαρίτα Ιωσηφίδου γράμματος αυτού είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA). Είναι ένα πρόγραμμα το οποίο στοχεύει στην καταπολέμηση του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και του αντισημιτισμού, με ιδιαίτερη προσοχή στις διακρίσεις των Ρομά, μεταξύ των νέων. Το έργο θα πραγματοποιηθεί σε Βουλγαρία και Ρουμανία, όπου οι Ρομά είναι μια μεγάλη μειονότητα, και στην Ελλάδα και την Ουγγαρία, όπου οι Ρομά αποτελούν ένα μικρό αλλά σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού. Tο έργο υλοποιείται από μια κοινοπραξία που σχηματίζεται από την AMALIPE (Βουλγαρία), ηγετικός εταίρος που δραστηριοποιείται στην ενδυνάμωση της κοινότητας των Ρομά στη Βουλγαρία, τη συμμετοχή της και την ισότιμη πρόσβασή της σε όλους τους τομείς της ζωής, την ROMANI CRISS (Ρουμανία), την DARTKE (Ουγγαρία) και την ΑΝΤΙΓΟΝΗ (Ελλάδα), όλες οι οργανώσεις με μεγάλη εμπειρία στην οργάνωση και τη διαχείριση έργων που αφορ ούν στα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι ομάδες πληθυσμού που μπορούν να συμμετάσχουν σε

7 αυτό το πρόγραμμα σε συνεργασία με τις παραπάνω οργανώσεις είναι φυσικά οι νεαροί Ρομά, κυρίως στις ηλικίες μεταξύ 14-25, σε έξι περιοχές της Βουλγαρίας καθώς και σε μία περιοχή σε καθεμία από τις χώρες εταίρους που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Επίσης οι νεαροί μη-ρομά καθώς και οι ίδιοι οι πολίτες στις προαναφερθείσες περιοχές. Άλλες επιπλέον ομάδες πληθυσμού οι οποίες θα έχουν κυρίως έμμεσο ρόλο είναι οι γονείς των Ρομά και μη-ρομά, οι αρμόδιες σχολικές αρχές, οι δημοτικές αρχές, τα αστυνομικά τμήματα και οι κοινωνικοί λειτουργοί. Oι δραστηριότητες που θα δημιουργηθούν σε αυτό το πρόγραμμα θα είναι πολλές κι αρκετά δελεαστικές προς τους νέους που θα λάβουν μέρος ώστε να τους κινήσουν το ενδιαφέρον για να συμμετάσχουν και να προκαλέσουν παράλληλα τους εαυτούς τους για μια νέα αρχή και νέες εμπειρίες σε συνεργασία κι επικοινωνία με άλλους συνομηλίκους τους είτε από την χώρα τους είτε από τις άλλες χώρες-εταίρους που θα λάβουν μέρος στο πρόγραμμα Youth is Tolerance. Μία από τις κύριες δραστηριότητες θα αποτελέσει η δημιουργία των ομάδων Νέων (YTFG), οι οποίες θα είναι κυρίως εθελοντικές ομάδες υποστηριζόμενες από τα θεσμικά όργανα και τις κοινότητες των Ρομά. Αυτές οι ομάδες θα αποσκοπούν κυρίως στην καταπολέμηση των αντι- Ρομά στάσεων μεταξύ των νέων και τις αντιδράσεις σε συγκεκριμένες περιπτώσεις ρατσισμού στις κοινότητες ή τα σχολεία τους. Οι ακτιβιστές των Youth Task Force Groups (ομάδων Νέων) θα προσπαθούν να κινητοποιήσουν τους νέους για τη διαμόρφωση της ανοχής, μέσω οργανωμένων εκπαιδευτικών συναντήσεων με εκπαιδευμένα άτομα της ομάδαςστόχου στις περιοχές τους, την προώθηση της ευαισθητοποίησης των πολιτών καθώς και την επίλυση συγκεκριμένων περιπτώσεων διακρίσεων. Oμάδες δράσης Νέων (YTFG) θα δημιουργηθούν σε κάθε μία από τις συμμετέχουσες χώρες, Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία και Ουγγαρία. Στην Βουλγαρία συγκεκριμένα, επειδή ο πληθυσμός των Ρομά εκεί είναι σχετικά μεγαλύτερος σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες, θα συσταθεί μια κοινή ομάδα εργασίας Νεολαίας για κάθε ένα από τα έξι περιφερειακά κέντρα του έργου. Επίσης σημαντικές είναι και οι δραστηριότητες ευαισθητοποίησης που θα γίνουν για τη θέσπιση καλών πρακτικών του έργου. Αρκετοί ίσως αναρωτηθούν γιατί επέλεξα να συμμετάσχω

8 σε ένα τέτοιο project (έργο). Το αναφέρω αυτό διότι ήδη με έχουν ρωτήσει κάτι τέτοιο, πχ. Τι σχέση έχω εγώ να ασχολούμαι με τους Ρομά και τι δουλειά έχω εγώ ανάμεσά τους; Κάτι που αποδεικνύει περίτρανα και την ύπαρξη αυτών των προγραμμάτων για την καταπολέμηση όλων αυτών των στερεοτύπων και των διακρίσεων που αντιμετωπίζει μια ομάδα ανθρώπων, όχι απλά και μόνο η Κοινότητα των Ρομά αλλά οποιαδήποτε (ευπαθής) ομάδα ανθρώπων μέσα σε μία κοινωνία όπως οι ΑμεΑ, οι πρόσφυγες, οι μετανάστες, οι απεξαρτώμενοι κ.α. Hαρχική μου ενασχόληση για συνεργασία και στήριξη κάποιων ευάλωτων κοινωνικά ομάδων προκλήθηκε κυρίως καθαρά από περιέργεια κι έπειτα από ενδιαφέρον για να μάθω περισσότερα για την κουλτούρα και την καθημερινότητα ανθρώπων που έχουν τελείως διαφορετικές πεποιθήσεις από τις δικές μου, που έρχονται από έναν άλλο πολιτισμό, έναν άλλον κόσμο άγνωστο προς εμένα ή τουλάχιστον άγνωστο μέχρι πριν λίγο καιρό... Γιατί πια, μέσω της επαφής μου με κάποιους από αυτούς τους ανθρώπους, έμαθα πέντε-δέκα πράγματα για τις ζωές τους, για τις δικές τους αγωνίες, για την ανάγκη επικοινωνίας και κατανόησης από τους γύρω τους. Πιστεύετε ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι επέλεξαν να βρίσκονται στη θέση που βρίσκονται; Σε μια κατηγορία ευπαθής/ευάλωτης ομάδας; Να είναι άτομα με αναπηρίες, πρόσφυγες, μετανάστες, αλλοδαποί ή Ρομά; Ο κάθε άνθρωπος έχει τις δικές του ρίζες, τη δική του πατρίδα. Πολλές φορές εξαναγκάζεται να ξεριζωθεί από τα πάτρια εδάφη και να πάει κάπου αλλού, σε μια άλλη, νέα πατρίδα με την ελπίδα να βρει μια καλύτερη τύχη, να βρει καλύτερες συνθήκες επιβίωσης. Κάτι που δεν πετυχαίνει πάντα... ιδιαίτερα τελευταία που οι καταστάσεις και οι συνθήκες επιβίωσης είναι τόσο άσχημες στις περισσότερες χώρες λόγω και της οικονομικής κρίσης που υφίστανται. Για να μη ξεφεύγω όμως από το θέμα μου, όσον αφορά την Κοινότητα των Ρομά εκεί τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά.. Γιατί οι Ρομά είναι μια ξεχωριστή κατηγορία ανθρώπων, είναι ταξιδευτές του κόσμου, νομάδες που έχουν μεν τη δική τους διάλεκτο και κουλτούρα αλλά όπου βρεθούν και σταθούν μαθαίνουν τη γλώσσα της εκάστοτε χώρας και προσπαθούν να ενταχθούν σαν ισότιμοι πολίτες στην κοινωνία των πολιτών. Ίσως πολλές

9 φορές να είναι δύσκολο και χρονοβόρο για εκείνους να προσαρμοστούν στις συνθήκες που νιώθουν πως τους επιβάλλει το σύστημα της κάθε χώρας, όπως πχ. το εκπαιδευτικό σύστημα, μιας και δεν έχουν συνηθίσει να ακολουθούν τακτικές και νόρμες ενός δομημένου κράτους. Αυτό όμως δε σημαίνει πως δεν έχουν τη θέληση και την ανάγκη να ενταχθούν σε μία κοινωνία, να σταματήσουν όλα αυτά τα στερεότυπα που υπάρχουν εις βάρος τους. Είναι αρκετά συνειδητοποιημένοι της θέσης στην οποία βρίσκονται, γνωρίζουν τις δυσκολίες ή τις ιδιαιτερότητές τους απέναντι σε κάποιες καταστάσεις απλά προφανώς θα πρέπει να βρεθεί μία εναλλακτική μέθοδος προσέγγισής τους η οποία να τους προτρέπει να συμμετέχουν σε δράσεις και δραστηριότητες ώστε να μπορούν να επικοινωνούν και να συναλλάσσονται με τους υπόλοιπους πολίτες χωρίς προβλήματα και ξεσπάσματα ρατσισμού και βίας. Ως λαός, έχουν αρκετές παραδόσεις κι έθιμα τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για εκείνους κι ας φαίνονται ξεπερασμένα για τον υπόλοιπο κόσμο. Μένουν πιστοί σε αυτά τα έθιμα γι' αυτό και αρκετές φορές δύσκολα συμβαδίζουν με τις εξελίξεις και το ρυθμό ζωής των υπολοίπων, των αστών της περιοχής στην οποία μένουν. Παρ' όλα αυτά έχουν αναλάβει αρκετές πρωτοβουλίες και δράσεις όσον αφορά τις κοινότητές τους. Είτε αφορά ενημέρωση-ευαισθητοποίηση των πολιτών για διάφορα θέματα και προβλήματα της καθημερινότητας που αντιμετωπίζουν είτε αφορά την εκπαίδευση των νέων Ρομά. Έχουν για παράδειγμα συστήσει σε κάποιες Κοινότητες Ρομά ένα πρόγραμμα αφύπνισης όπου μητέρες αναλαμβάνουν κάθε εβδομάδα κι από μία να ξυπνούν τα παιδιά ή τους νέους αντίστοιχα ώστε να πάνε στην ώρα τους στο σχολείο. Σε πολλές περιπτώσεις εγγράφονται και οι ίδιοι οι γονείς στο σχολείο είτε γιατί θέλουν να αποκτήσουν κάποιες παραπάνω γνώσεις είτε γιατί θέλουν να αποκτήσουν κάποιο απολυτήριο. Οι περισσότεροι γονείς είναι και αρκετά νέοι στην πλειοψηφία τους και το να συνεχίσουν την εκπαίδευση τους δεν είναι και ότι πιο εύκολο. Όπως και πολλοί από εμάς επίσης δεν θεωρούμε καθόλου εύκολο να αποδεχτούμε τη διαφορετικότητα του άλλου, την διαφορετική κουλτούρα, θρησκεία, τις διαφορετικές πεποιθήσεις του, τον διαφορετικό τρόπο ζωής ή ακόμη και διαφορετικό στυλ που χρησιμοποιεί σύμφωνα με τη χώρα από την οποία προέρχεται ή την ομάδα/φυλή την οποία αντιπροσωπεύει. Το μαγικό στη διαφορετικότητα όμως είναι ότι ο κόσμος γύρω σου γίνεται ακόμη πιο ενδιαφέρον και πλούσιος σε εμπειρίες και συναισθήματα, όταν γεμίζει με πολλά χρώματα, με γεύσεις και εικόνες από εξωτικά μέρη που θα 'θελες να επισκεφτείς κάποια στιγμή, με μουσικές που σε ταξιδεύουν σε άλλους πολιτισμούς με το πρώτο άκουσμά τους, με όλα εκείνα τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά που κάνουν έναν λαό τόσο μοναδικό... τόσο μοναδικό που να σε προκαλούν να τον ανακαλύψεις για να μάθεις και να λάβεις γνώσεις και σοφίες που θα σου μείνουν για μια ζωή.

10 ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ Οι δωρητές της ζωής Ένα οδοιπορικό στον χώρο όπου η επιστήμη δίνει και πάλι το δικαίωμα στο δώρο της ζωής. Στη Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών του Ευαγγελισμού, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό δίνει αγώνα για να χαρίσει το αγαθό της υγείας. Ο επιμελητής Α Γιάννης Μπαλταδάκης και ο διευθυντής Δημήτρης Καρακάσης Ήταν τότε, στα μέσα του 91, όταν ξεκίνησε δειλά- δειλά να λειτουργεί η Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών, στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός. Τη χρονιά εκείνη, πραγματοποιήθηκαν πολύ λίγες μεταμοσχεύσεις - τέσσερις για την ακρίβεια. Έτσι, προστέθηκε ένα ακόμη λιθαράκι στον ευαίσθητο αυτόν τομέα που έδωσε ελπίδα σε περισσότερους ανθρώπους να έχουν πρόσβαση στη ζωή. Από την εποχή εκείνη βέβαια έως σήμερα, 19 χρόνια μετά, κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Οι μεταμοσχεύσεις που πραγματοποιούνται πλέον καθ όλη τη διάρκεια της χρονιάς αγγίζουν τις 80, ενώ στα τέσσερα κρεβάτια που αρχικά υπήρχαν για τους ασθενείς που υποβάλλονται σε μεταμόσχευση προστέθηκαν άλλα πέντε από το «Σήμερα, μπορούν να νοσηλευτούν συγχρόνως 9 ασθενείς, καθώς επίσης και τρεις που βρίσκονται στο στάδιο της αποθεραπείας. Ωστόσο, είναι ανεπαρκής ο αριθμός τόσο των κρεβατιών που προορίζονται για μεταμόσχευση, όσο και εκείνων για αποθεραπεία. «Αν είχαμε ακόμη 8 κρεβάτια για μεταμόσχευση και αποθεραπεία, αλλά και περισσότερο ιατρικό και κυρίως νοσηλευτικό προσωπικό, θα μπορούσαμε να πραγματοποιούμε 120 τουλάχιστον μεταμοσχεύσεις τον χρόνο», επισημαίνει ο διευθυντής της Μ.Μ.Μ.Ο. του Ευαγγελισμού κ. Δημήτρης Καρακάσης. Αναμφισβήτητα, η μεταμόσχευση, η πιο δύσκολη και συνάμα πιο ακριβή ιατρική πράξη, δίνει δυναμικό «παρών» στη χώρα μας, όμως αν δεν ενισχυθούν οι διαθέσιμες υποδομές, η μετάβαση σε χώρες της Ευρώπης ή στην Αμερική θα αποτελεί τη μόνη λύση για κάποιους συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη και δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν εδώ. «Προσπαθούμε να μην στέλνουμε κανέναν στο εξωτερικό», εξηγεί ο κ. Καρακάσης. «Αν δεν μπορούμε να τον μεταμοσχεύσουμε εμείς εδώ στον Ευαγγελισμό γιατί υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη αναμονή, ο ασθενής παραπέμπεται σε άλλες μονάδες της Ελλάδας και, αν δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί εκεί, τότε η έσχατη επιλογή είναι να μεταβεί στο εξωτερικό». Την ομάδα Μ.Μ.Μ.Ο. του Ευαγγελισμού στελεχώνουν ακόμη, η επιμελήτρια Β Κατερίνα Μανάκα και η ειδικευόμενη της αιματολογικής κλινικής Άρτεμις Μπαλτά. Η Μ.Μ.Μ.Ο. στον Ευαγγελισμό αποτελεί το κέντρο με τον μεγαλύτερο αριθμό των δυσκολότερων αλλογενών μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα, που είναι οι μεταμοσχεύσεις από δότες μη συγγενείς καθώς και από αίμα ομφάλιου λώρου. Πόσοι ασθενείς γίνονται καλά και μπορούν να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή; «Εξαρτάται από το νόσημα, τη φάση του νοσήματος κατά τη μεταμόσχευση και από την ηλικία του αρρώστου. Στα καλοήθη

11 νοσήματα, όπως η απλαστική αναιμία, η πιθανότητα να γίνει κανείς καλά είναι της τάξεως του 90%, αν είναι κάτω των 40 ετών. Στα κακοήθη αιματολογικά νοσήματα, εάν η μεταμόσχευση γίνει πρώιμα, η πιθανότητα επιτυχίας αγγίζει το 50-55%, ενώ αν ο δότης είναι αδελφός, μπορεί να φτάσει μέχρι 60%. Αυτό είναι ένα καλό ποσοστό για νοσήματα που δεν θεραπεύονται με τη συμβατική χημειοθεραπεία», αναφέρει ο επιμελητής Α της Μονάδας κ. Ιωάννης Μπαλταδάκης. Σχέση ζωής ανάμεσα στον γιατρό και τον ασθενή Η πορεία της εξέλιξης του ασθενούς φαίνεται συνήθως μέσα σε διάρκεια δύο ετών. «Μετά, αν ο ασθενής είναι εν ζωή και το νόσημά του σε πλήρη ύφεση και αν δεν έχει εμφανισθεί επιπλοκή από τη μεταμόσχευση που να θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του, πρακτικά έχει γίνει καλά», σημειώνει ο κ. Μπαλταδάκης. Ο άρρωστος νοσηλεύεται περίπου ενάμιση μήνα, ενώ όταν η μεταμόσχευση γίνεται με ομφαλικά μοσχεύματα μπορεί να παραμείνει για δύο έως δυόμισι μήνες. «Τον πρώτο καιρό, παρακολουθούμε τους ασθενείς μία φορά τη βδομάδα, κατά περιόδους ίσως χρειασθούν πάλι νοσηλεία εδώ, στα δωμάτια της αποθεραπείας, ή ίσως έχουν ανάγκη από μετάγγιση αίματος. Με το πέρασμα του χρόνου, οι επισκέψεις σε εμάς γίνονται κάθε έναν, δύο και τρεις μήνες και κάποια στιγμή τους βλέπουμε μία φορά τον χρόνο για να μας ενημερώσουν αν είναι καλά», αναφέρει ο κ. Μπαλταδάκης. Ουσιαστικά, οι σχέσεις ανάμεσα στους γιατρούς και τους ασθενείς διαρκούν εφ όρου ζωής. «Αναπτύσσεται μια ανθρώπινη σχέση, αλλά ποτέ δεν γίνεται προσωπική. Εξάλλου, αυτό δεν επιτρέπεται, γιατί τότε δεν μπορείς να λειτουργήσεις ως γιατρός. Είναι μια σχέση που πρέπει να βασίζεται σε καθορισμένους κανόνες», συμφωνούν και οι δύο γιατροί. Όλα τα περιστατικά της Μ.Μ.Μ.Ο. αναλύονται μία φορά την εβδομάδα στο «συμβούλιο μεταμόσχευσης», όπως χαρακτηριστικά ονομάζουν την καθιερωμένη τους σύσκεψη στην οποία συμμετέχουν όλοι οι γιατροί της μονάδας. Και οι αποφάσεις για την αντιμετώπιση του κάθε ασθενούς ξεχωριστά λαμβάνονται από κοινού. Εξομολόγηση «Περνάμε και κατάθλιψη» Δεν θα γίνουν ποτέ φίλοι, ωστόσο καλούνται να μοιραστούν μαζί την ελπίδα, τη χαρά και τον πόνο. «Κατά περιόδους, γιατροί και νοσηλευτές περνάμε κατάθλιψη, είναι το ονομαζόμενο ως σύνδρομο burn-out (σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης). Αλλά μας κρατάει το γεγονός ότι πάντα όταν χάνεις έναν ασθενή σκέφτεσαι τον επόμενο που θα χρειαστεί τη βοήθειά σου. Και αυτό είναι ένα ισχυρό επιχείρημα», θα πει ο Γιάννης Μπαλταδάκης. Στις όμορφες στιγμές συγκαταλέγονται το τηλεφώνημα ενός ασθενούς από το παρελθόν τις ημέρες των γιορτών, μια τυχαία συνάντηση με τον άρρωστο που τα κατάφερε, όπως αυτή του Δημήτρη Καρακάση με την κ. Φανή που συνέβη πριν από λίγες ημέρες. «Το 1991, η κ. Φανή ήταν η πρώτη ασθενής που έκανε αλλογενή μεταμόσχευση στη Μ.Μ.Μ.Ο. του Ευαγγελισμού. Δεκαεννιά χρόνια μετά, είναι καλά και έχει γίνει γιαγιά». Καψάσκης Ανδρέας Μεταμοσχευμένος μυελού των οστών

12 Η κρίση στη διπλανή μας πόρτα Κρίση, κρίση, κρίση. Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε με ειδήσεις για την κρίση που μαστίζει την ελληνική κοινωνία. Ανεργία, αυτοκτονίες, μεγάλο ποσοστό των πολιτών κάτω από το Γράφει η Γιασεμή Ζέππου όριο της φτώχειας. Τι γίνεται όμως στις άλλες χώρες που μαστίζονται κι αυτές από την κρίση; Ακούμε ότι το πρόβλημα της χώρας μας είναι δημοσιονομικό ενώ της Ισπανίας είναι τραπεζικό. Διαβάζουμε και ακούμε συγκριτικά στοιχεία για την ανεργία στην χώρα μας και την Ισπανία, για τα ποσά που δίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση στην Ελλάδα και στην Ισπανία. Πώς όμως βιώνουν οι κάτοικοι της χώρας εκεί την κρίση; Ψάχνοντας, βρήκα ένα κατατοπιστικό ρεπορτάζ της Ειρήνης Μητροπούλου στο «Βήμα της Κυριακής» στις 18 Νοεμβρίου 2012 καθώς και πολλά άρθρα στο διαδίκτυο στοιχεία που πήρα και παραθέτω. κατασχέσεις σε σπίτια! Στην περίπτωση της Ισπανίας υπάρχει το εξής παράδοξο. Οχυρωμένες οι τράπεζες πίσω από ένα νόμο του 1909, σύμφωνα με τον οποίο όποιος δεν μπορεί να αποπληρώσει το δάνειό του, οι τράπεζες του κατάσχουν το σπίτι, αλλά ταυτόχρονα απαιτούν το συνολικό ποσό του δανείου που εκκρεμεί. Επιπλέον βαρύνεται με τόκους υπερημερίας, καθώς και με τα δικαστικά έξοδα! Το δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Λουξεμβούργο, τα Ενωμένα Έθνη και η Ένωση Εισαγγελέων της Ισπανίας έκριναν παράνομες αυτές τις διατάξεις γιατί αντίκεινται στην προστασία των καταναλωτών από τα κα- Mέχρι πριν λίγα χρόνια η ανεργία ήταν η μεγαλύτερη στην Ευρώπη παρόλο που έχει και βαριά βιομηχανία και τουρισμό. Οι άνεργοι ήταν αυτοί που δεν ήθελαν να δουλέψουν ή ζούσαν με επιδόματα από το κράτος. Τα τελευταία χρόνια όμως άνεργοι είναι και όσοι είχαν καθημερινά εργασία. Το πρόβλημα της Ισπανίας είναι τραπεζικό. Οι ίδιες οι τράπεζες δημιούργησαν την φούσκα των ακινήτων, γιατί έδιναν στεγαστικά δάνεια σε νέους και μετανάστες χωρίς να ελέγξουν την ικανότητά τους για αποπληρωμή των δανείων αυτών, χωρίς να ελέγξουν την αντικειμενική αξία των ακινήτων για τα οποία χορηγούσαν τα δάνεια. Οι απλοί πολίτες δεν ήξεραν, οι τραπεζικοί δεν ήθελαν. Μέχρι και το τέλος του 2012 έχουν γίνει πάνω από (500 χιλιάδες)

13 ταχρηστικά συμβόλαια με τις τράπεζες. Oμάδες ακτιβιστών ενεργοποιούνται κάθε φορά που πηγαίνει δικαστικός επιμελητής για κατάσχεση και μπλοκάρουν την είσοδο του σπιτιού για να μην επιδοθεί το ένταλμα, ή βοηθάνε αστέγους να εγκατασταθούν σε άδεια σπίτια. Πολλοί εγκαθίστανται στα δικά τους σπίτια μετά από την έξωση ενώ οι γείτονες κάνουν τα στραβά μάτια. Πολλοί αστυνόμοι δείχνουν αλληλεγγύη και αρνούνται να εκτελέσουν εντολές. Το συνδικάτο των αστυνόμων στηρίζει όσους είναι «αντιρρησίες συνείδησης». Οι μεσίτες δεν βάζουν αγγελίες για πώληση κατοικιών, ούτε πωλητήρια ή ενοικιαστήρια στις εισόδους τους, γιατί τις βλέπουν οι άστεγοι και επιλέγουν σε ποιο να κάνουν κατάληψη. Δεκάδες εν δυνάμει άστεγοι έχουν κατασκηνώσει έξω από την κρατικοποιημένη τράπεζα Bankia της Μαδρίτης, μια τράπεζα που έχει εκτεθεί περισσότερο από όλες στα στεγαστικά δάνεια. Mετά από δύο αυτοκτονίες μέσα σε λίγες μέρες που προκάλεσαν την παγκόσμια κατακραυγή καθώς και η πρωτοφανής είδηση που δημοσίευσε η εφημερίδα «El Mundo» ότι μια 44χρονη γυναίκα έβαλε αγγελία στο διαδίκτυο ζητώντας αγοραστές για τα όργανά της: «Στην αρχή είπα να πουλήσω ένα νεφρό. Τώρα πουλάω κερατοειδείς, πνεύμονα, συκώτι. Πουλάω όποιο όργανο, σε όποιον μπορεί να το πληρώσει», ο πρωθυπουργός Ραχόι ανακοίνωσε μετά από μια βιαστική συνεννόηση με τις τράπεζες ότι παγώνει τις εξώσεις πρώτης κατοικίας για δύο χρόνια. Η ρύθμιση αυτή όμως αφορά ελάχιστους, τους πάμπτωχους. Πρέπει να είναι όλοι άνεργοι στην οικογένεια, να μην παίρνει κανένας επίδομα ανεργίας και να έχουν πληρώσει πάνω από ευρώ για το δάνειό τους. Oι τράπεζες σώθηκαν από τη χρεοκοπία με (100 δισεκατομμύρια) ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς να υπάρχει έστω μέριμνα για τους απλούς ισπανούς πολίτες. Κοινωνικές οργανώσεις προσπαθούν να συγκεντρώσουν υπογραφές για να παρουσιάσουν στη Βουλή μια Λαϊκή Νομοθετική Πρωτοβουλία με τα αιτήματα των πληγέντων. Ξέρουν ότι δεν θα πετύχουν άμεσα κάτι ουσιαστικό αλλά στηρίζονται στο γεγονός ότι η κυβέρνηση δεν έχει καθόλου αξιοπιστία. Ακόμα και αν κάποιος το δει μόνο αριθμητικά, τα στοιχεία είναι ζοφερά: 1 στους 4 κάτω από το όριο της φτώχειας, οικογένειες που δεν εργάζεται κανένα μέλος της, άνεργοι που δεν δικαιούνται ούτε επίδομα ανεργίας, 532 εξώσεις την ημέρα, οι κατασχέσεις αναμένεται να τριπλασιαστούν το Μέτρα όμως δεν πρόκειται να ληφθούν γιατί το πρωτεύον για την κυβέρνηση Ραχόι και την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η διάσωση των τραπεζών!

14 Η εμπειρία της μεταμόσχευσης: μια ερμηνευτική φαινομενολογική οπτική Αυτός είναι το τίτλος της μεταπτυχιακής μου έρευνας, η οποία δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς τη βοήθεια μερικών από εσάς που δεχτήκατε να συμμετάσχετε σ αυτή. Ο σκοπός της ήταν να διερευνήσει την υποκειμενική πλευρά της εμπειρίας της μεταμόσχευσης, το πώς ο κάθε άνθρωπος αντιμετωπίζει το ψυχολογικό κόστος του να ζει με ένα όργανο που δυσλειτουργεί, την εμπειρία της λίστας αναμονής καθώς και το πώς ο κάθε μεταμοσχευμένος βλέπει το νέο του όργανο. Η ερμηνευτική-φαινομενολογική ανάλυση ήταν η μέθοδος που επέλεξα για να αναλύσω τις συνεντεύξεις των συμμετεχόντων, στις οποίες μιλήσαμε βάσει τριών αξόνων: τη διάγνωση, την μεταμόσχευση και το σήμερα. Η ανάλυση των συνεντεύξεων έδωσε 8 κύρια "θέματα", τα οποία ουσιαστικά αντικατοπτρίζουν τα κοινά στοιχεία των εμπειριών των συμμετεχόντων. Τα αποτελέσματα μου έδωσαν τη δυνατότητα να διερευνήσω και να αναδείξω τα ψυχοκοινωνικά ζητήματα που προκύπτουν όταν κάποιος μπαίνει στο μακρύ δρόμο της μεταμόσχευσης από ανθρώπους που έζησαν και ζουν καθημερινά κάθε πτυχή αυτής της εμπειρίας. Πρακτικά, τα αποτελέσματα με οδήγησαν στη διατύπωση μερικών προτάσεων-αλλαγών, σύμφωνα πάντα με τις ανάγκες που προέκυψαν από την ανάλυση, που σκοπό έχουν τη βελτίωση της ποιότητας των ψυχολογικών υπηρεσιών που είναι σε θέση να προσφέρουν οι μονάδες υγείας. Για μια ακόμα φορά θέλω να σας ευχαριστήσω όλους, ακόμα και για την πρόθεσή σας να συμμετέχετε και να μοιραστώ μαζί σας την αφοσίωση μου στην προσπάθεια να αλλάξει κάτι στην ποιότητα των προσφερόμενων συνθηκών και υπηρεσιών υγείας με σκοπό την ουσιαστικότερη στήριξη των ατόμων και των συγγενών τους στην πορεία προς τη μεταμόσχευση και τη ζωή μετά από αυτή! Τα όσα έμαθα και διάβασα για να γίνει αυτή η εργασία είναι πάρα πολλά, αλλά είναι πολύ δύσκολο να συγκριθούν με τα όσα έμαθα και μοιράστηκα με τους συμμετέχοντες.. Κοντοσθένους Τζένη MSc. Ψυχολόγος Υγείας Η εργασία είναι διαθέσιμη για όποιον ενδιαφέρεται να την διαβάσει (γραμμένη στα αγγλικά)

15 Σας χαιρετώ Ονομάζομαι Ανδρέας Καψάσκης και είμαι μεταμοσχευμένος μυελού των οστών από το τέλος του Από τότε πάσχω από χρόνια αντίδραση του μοσχεύματος έναντι του ξενιστή. Ίσως οι περισσότεροι δεν γνωρίζετε πολλά για το θέμα, όπως εγώ δεν γνώριζα πριν νοσήσω από οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία. Σας παραθέτω λοιπόν όσες πληροφορίες μπόρεσα να βρω με την ελπίδα ότι η γνώση θα φέρει περισσότερους δωρητές μυελού των οστών, περισσότερους δωρητές ζωής! Είναι πολλοί λίγοι αυτοί που προσφέρουν μυελό και δεν επαρκούν. Φανταστείτε λοιπόν πόσο τυχεροί είμαστε όλοι εμείς που απλώς έτυχε να είμαστε συμβατοί με κάποιον, όταν μέσα σε παγκόσμια δεξαμενή μυελού, δείγματα από δωρητές, μπορεί να μην είναι συμβατά στον ασθενή. Τι είναι Μυελός των Οστών; Ο μυελός των οστών είναι ο ρευστός ιστός που βρίσκεται μέσα στα οστά και περιέχει αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα, δηλαδή τις πρόδρομες μορφές των λευκών αιμοσφαιρίων, των ερυθρών αιμοσφαιρίων και των αιμοπεταλίων που κυκλοφορούν στο αίμα. Αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα υπάρχουν σε μικρό ποσοστό και στο Μεταμόσχευση μυελού των οστών αίμα, ενώ αρκετά μεγάλος αριθμός τους ανευρίσκεται και στο αίμα του ομφαλίου λώρου. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο μυελός των οστών δεν έχει σχέση με τον νωτιαίο μυελό, ο οποίος βρίσκεται στο νωτιαίο σωλήνα της σπονδυλικής στήλης και αποτελεί ιστό του νευρικού συστήματος που σχετίζεται με νευρικές λειτουργίες και όχι με αιμοποίηση. Τι είναι η μεταμόσχευση μυελού των οστών; Η μεταμόσχευση μυελού των οστών χρησιμοποiείται για την αντικατάσταση των κυττάρων του μυελού των οστών που έχει καταστραφεί από την ακτινοβολία ή τη χημειοθεραπεία. Σε περίπτωση που ο μυελός των οστών ανεπαρκεί, έχει καταστραφεί ή διηθηθεί από κακοήθη κύτταρα, εκδηλώνονται σοβαρότατα αιματολογικά νοσήματα, όπως λευχαιμία, μυελική απλασία κ.ά. Κατά την επέμβαση λαμβάνεται μια ποσότητα αρχέγονων κυττάρων, ανώριμα κύτταρα που δεν έχουν ακόμα διαφοροποιηθεί στα διάφορα είδη των κυττάρων του αίματος. Η αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών επιχειρείται με διάφορα φαρμακευτικά σχήματα, αλλά πολλές φορές η μόνη θεραπεία είναι η μεταμόσχευση, δηλαδή η αντικατάσταση του πάσχοντος μυελού με μυελό που θα του δημιουργηθεί αν του μεταμοσχευθούν αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα από έναν συμβατό με αυτόν, υγιή δότη. Μπορεί να λάβετε τα δικά σας αρχέγονα κύτταρα (αυτόλογη μεταμόσχευση), αρχέγονα κύτταρα από ένα μονoωγενή δίδυμο αν έχετε (συγγενής μεταμόσχευση) ή αρχέγονα κύτταρα από ένα αδελφό ή γονέα ή ακόμα και από κάποιο δότη που δεν έχει συγγένεια (αλλογενής μεταμόσχευση). Για τη μεταμόσχευση μπορεί να χρησιμοποιηθούν είτε μυελός των οστών του δότη είτε κύτταρα από το περιφερικό του αίμα. Το προϊόν της συλλογής υφίσταται επεξεργασία και τελικά το μόσχευμα των αιμοποιητικών κυττάρων χορηγείται στον ασθενή με ενδοφλέβια έγχυση (σαν μετάγγιση αίματος). Στη περίπτωση χρησιμοποίησης μονάδων ομφαλοπλακουντιακού αίματος, αυτές έχουν συλλεγεί από τον ομφάλιο λώρο νεογέννητων και μετά την επεξεργασία που έχουν υποστεί, φυλάσσονται καταψυγμένες στις ειδικές "Τράπεζες", ώστε να χορηγηθούν και πάλι με ενδοφλέβια έγχυση στους ασθενείς για τους οποίους είναι κατάλληλες. Η γνώση ότι μπορείτε να έχετε μια πηγή υγιών αρχέγονων κυττάρων επιτρέπει στον γιατρό τη χρήση μεγαλύτερων

16 δόσεων χημειοθεραπείας ή ακτινοβολίας. Η μεταμόσχευση μυελού των οστών χρησιμοποιείται συχνά στη θεραπεία της λευχαιμίας και του λεμφώματος. Γίνε δωρητής μυελού των οστών Ένας μεγάλος αριθμός συνανθρώπων μας, μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά, πεθαίνουν από σοβαρά αιματολογικά νοσήματα γιατί ο μυελός τους, το «εργοστάσιο» που φτιάχνει τα κύτταρα του αίματος, παρουσιάζει σοβαρή βλάβη. Η εξέλιξη της επιστήμης δίνει σήμερα τη δυνατότητα σε μας να σώσουμε αυτούς τους ανθρώπους προσφέροντας κάτι από τον εαυτό μας. Η εθελοντική δωρεά μυελού των οστών/αιμοποιητικών κυττάρων είναι μια δωρεά παρόμοια με εκείνη της αιμοδοσίας, στην οποία κορυφώνεται η προσφορά ενός ανθρώπου προς ένα συγκεκριμένο συνάνθρωπό του στον οποίο χαρίζει πραγματικά τη ζωή. Προκειμένου η μεταμόσχευση να έχει επιτυχία είναι απολύτως απαραίτητο ο δότης και ο λήπτης να παρουσιάζουν ιστική συμβατότητα, δηλαδή ομοιότητα ως προς ειδικά μόρια (αντιγόνα του συστήματος HLA) που εκφράζουν πάνω στα κύτταρά τους. Τα HLA αντιγόνα, τα οποία είναι διαφορετικά σε κάθε άτομο και καθορίζουν τον «Ιστική Ταυτότητά» του, προσδιορίζονται σε ειδικά εργαστήρια ιστοσυμβατότητας σε δείγμα αίματος και η σύγκριση της «Ιστικής Ταυτότητας» δύο ατόμων έχει σαν αποτέλεσμα την εκτίμηση της ομοιότητας-συμβατότητας μεταξύ τους. Χαρακτηριστικό του HLA είναι ο τεράστιος πολυμορφισμός του. Αν, με βάση το σύστημα ΑΒΟ, τα άτομα κατατάσσονται σε 4 ομάδες αίματος (Α, Β, ΑΒ, Ο), μια κατάταξη με βάση το HLA θα οδηγούσε σε τεράστιο αριθμό «ομάδων», γεγονός που κάνει κατανοητό ότι η πιθανότητα HLA-ομοιότητας δύο τυχαίων ατόμων είναι εξαιρετικά μικρή. Πως θα βρεθεί συμβατός δότης με τον ασθενή; Επειδή τα αντιγόνα HLA κληρονομούνται από τους γονείς, η πρώτη αναζήτηση κατάλληλου δότη για έναν ασθενή γίνεται μέσα στην οικογένειά του. Η αναζήτηση αυτή θα δώσει το ποθητό αποτέλεσμα για το 1/3 μόνον των ασθενών. Για τους υπόλοιπους, θα πρέπει να αναζητηθεί μη συγγενής δότης ανάμεσα σε εθελοντές που έχουν εκφράσει την επιθυμία να δωρίσουν αιμοποιητικά κύτταρα για οποιονδήποτε ασθενή έχει ανάγκη. Για τον εντοπισμό κατάλληλων (αν όχι όμοιων, που είναι απίθανο, τουλάχιστον αποδεκτά συμβατών) μη συγγενών δοτών, απαιτείται η ύπαρξη μεγάλου αριθμού εθελοντών. Η καταγραφή εθελοντών δοτών ξεκίνησε τη δεκαετία του 70 στην Ολλανδία, τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία. Σε κάθε κράτος, οι καταγραφόμενοι εθελοντές συγκεντρώνονται σε ένα κεντρικό αρχείο που αποτελεί την Εθνική «Δεξαμενή» της χώρας. Σήμερα, υπάρχουν 58 «Δεξαμενές» δοτών σε 43 χώρες και 39 «Τράπεζες» φύλαξης μονάδων ομφαλοπλακουντιακού αίματος σε 21 χώρες. Τα στοιχεία δοτών και μονάδων συγκεντρώνονται σε ένα Διεθνές Αρχείο, το οποίο έχει, σήμερα, καταγεγραμμένους περισσότερους από εθελοντές (συμπεριλαμβανομένων περίπου μονάδων ομφαλοπλακουντιακού αίματος). Όλες οι συνεργαζόμενες εθνικές «Δεξαμενές» έχουν πρόσβαση στο Διεθνές Αρχείο. Η πραγματοποίηση των μεταμοσχεύσεων είναι αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης διαδικασίας, η οποία διεκπεραιώνεται μέσα σε ένα διεθνώς οργανωμένο σύστημα. Στο σύστημα αυτό συνεργάζονται τα Αιματολογικά-Μεταμοσχευτικά Κέντρα που πραγματοποιούν τις μεταμοσχεύσεις, τα «Κέντρα Δοτών» που στρατολογούν τους εθελοντές, ελέγχουν τον ιστικό τύπο τους και διατηρούν εμπιστευτικά αρχεία γι αυτούς και οι «Δεξαμενές Εθελοντών Δοτών Αιμοποιητικών Κυττάρων» που συντονίζουν τη διαδικασία αναζήτησης, διατηρώντας αρχεία με τους ιστικούς τύπους των εθελοντών, προκειμένου να συγκρίνονται με τους ιστικούς τύπους των ασθενών για τους οποίους αναζητείται δότης. Στην

17 όλη προσπάθεια ακολουθούνται κανόνες που καθορίζονται από Διεθνή Ένωση, την WMDA. Ποια η κατάσταση στην Ελλάδα; Ελληνικά μεταμοσχευτικά κέντρα που έχουν διεθνή άδεια λειτουργίας για πραγματοποίηση μη συγγενικών μεταμοσχεύσεων μυελού των οστών λειτουργούν στα Νοσοκομεία «Ο Ευαγγελισμός» και «Η Αγία Σοφία» στην Αθήνα, στο Νοσοκομείο «Παπανικολάου» στη Θεσσαλονίκη και στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών στο Ρίο. Από τη δεκαετία του 80, λειτούργησαν δύο «Δεξαμενές» δοτών, μία στην Αθήνα και μία στη Θεσσαλονίκη, στις οποίες αναφέρονταν οι εθελοντές που στρατολογούνται και τυποποιούνται σε 5 Κέντρα Δοτών. Από το τέλος του 2002, λειτουργεί μια κεντρική «Δεξαμενή» στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), ο οποίος συντονίζει όλες τις μεταμοσχεύσεις στη χώρα μας. Οι καταχωρημένοι Έλληνες εθελοντές, στις 31/12/2006, ήταν , αριθμός που είναι εξαιρετικά μικρός αν αναλογιστεί κανείς τον συνεχώς αυξανόμενο αριθμό των ασθενών που χρειάζονται μεταμόσχευση. Μέχρι σήμερα, για το 95% των ασθενών που έχουν μεταμοσχευθεί, οι δότες προέρχονταν από «Δεξαμενές» του Εξωτερικού. Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι η αναζήτηση δοτών ανάμεσα σε άτομα με κοινή καταγωγή είναι αποτελεσματικότερη λόγω γενετικών ομοιοτήτων. Επομένως είναι επιτακτική η ανάγκη αύξησης των Ελλήνων δοτών προς όφελος των Ελλήνων ασθενών, αλλά και για την ουσιαστικότερη συμμετοχή της χώρας μας στη διεθνή προσπάθεια. Ποιος μπορεί να γίνει δότης; Εθελοντής δότης αιμοποιητικών κυττάρων μπορεί να γίνει οποιοσδήποτε έχει ξεπεράσει το 18 έτος της ηλικίας του και δεν είναι μεγαλύτερος από 55 (προτιμότερο 50) χρόνων, δεν έχει ιστορικό μεταδοτικών νοσημάτων, νεοπλασιών ή καρδιοπαθειών (παρόμοιες προϋποθέσεις με αυτές της εθελοντικής αιμοδοσίας), με την παρακάτω διαδικασία: Ενημερώνεται προφορικά και με έντυπο υλικό για όλες τις πλευρές της δωρεάς μυελού των οστών, με ιδιαίτερη βαρύτητα στην έννοια του εθελοντισμού, της δωρεάς προς οποιονδήποτε έχει ανάγκη, της ανωνυμίας και της ελευθερίας του δότη για οποιαδήποτε απόφαση σχετικά με την τελική δωρεά του μυελού του. Συμπληρώνει ένα ερωτηματολόγιο με ιατρικές πληροφορίες, από τις οποίες κρίνεται η καταλληλότητα του να συμπεριληφθεί στους εθελοντές. Συμπληρώνει ένα έντυπο με προσωπικά στοιχεία (ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, τηλέφωνα κ.α.), τα οποία παραμένουν αυστηρά εμπιστευτικά. Υπογράφει δήλωση συγκατάθεσης, όπου εκφράζει την επιθυμία του να περιληφθεί στους εθελοντές χωρίς αυτό να σημαίνει δέσμευσή του για την συμμετοχή του στα επόμενα βήματα της διαδικασίας εάν βρεθεί συμβατός με κάποιον ασθενή. Υποβάλλεται σε λήψη μικρής ποσότητας αίματος (15 ml περίπου), προκειμένου να καθορισθεί ο ιστικός του τύπος (HLA) για να μπορεί να συγκριθεί με εκείνους των ασθενών. Τα HLA αντιγόνα του εθελοντή δότη καταγράφονται στο αρχείο του Κέντρου Δοτών και το Εθνικό Αρχείο Δοτών του ΕΟΜ, από τον οποίο και αναφέρονται στο Διεθνές Αρχείο. Αντίθετα, τα προσωπικά του στοιχεία παραμένουν τοπικά και δεν γίνονται γνωστά σε κανέναν εκτός του προσωπικού του Κέντρου όπου στρατολογήθηκε ο εθελοντής και της Εθνικής «Δεξαμενής» εάν ο ίδιος έχει συγκατατεθεί γι αυτό. Ο εθελοντής δότης μπορεί να παραμείνει στο αρχείο ως τα 55 του χρόνια. Έχει το δικαίωμα να ζητήσει τη διαγραφή του οποιαδήποτε στιγμή, αλλά και την υποχρέωση να ενημερώνει για τυχόν αλλαγές στην υγεία του ή στα προσωπικά του στοιχεία. Με τα σημερινά δεδομένα (αριθμός εθελοντών και ασθενών που χρειάζονται δότη ετη-

18 σίως), 1 στους εθελοντές θα κληθεί να δώσει τελικά μυελό για ασθενή. Τι θα γίνει αν ένας εθελοντής βρεθεί συμβατός με έναν ασθενή; Εάν ένας εθελοντής βρεθεί αρχικά συμβατός με έναν ασθενή και εξακολουθεί να επιθυμεί τη δωρεά, γίνονται συμπληρωματικές εξετάσεις επιβεβαίωσης της συμβατότητας και στη συνέχεια, υποβάλλεται σε check-up για να επιβεβαιωθεί η καλή κατάσταση της υγείας του. Σε όλες τις φάσεις της διαδικασίας μέχρι την τελική συγκατάθεση για τη μεταμόσχευση, ο εθελοντής μπορεί να ανακαλέσει την απόφασή του για τη δωρεά εάν αισθανθεί ότι δεν είναι έτοιμος γι αυτή. Εν τούτοις, είναι εξαιρετικά σημαντικό ο δότης να είναι συνειδητοποιημένος και απολύτως βέβαιος για την απόφασή του. Άτομα που έχουν αμφιβολίες ή εγγράφονται κάτω από συναισθηματική ή άλλη πίεση χωρίς να είναι σίγουρα αν είναι πραγματικά πρόθυμα να προχωρήσουν, θα πρέπει να κατανοήσουν ότι δίνουν ψεύτικες ελπίδες στους ασθενείς. Πως γίνεται η λήψη του μοσχεύματος; Η λήψη του μοσχεύματος από τον δότη γίνεται στο πλησιέστερο Μεταμοσχευτικό Κέντρο της περιοχής του και μεταφέρεται στο κέντρο που θα μεταμοσχευθεί ο λήπτης. Αν η πηγή των προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων που θα χρησιμοποιηθούν για έναν ασθενή είναι ο μυελός των οστών, τότε η λήψη τους γίνεται στο χειρουργείο από ειδικούς Αιματολόγους με παρακέντηση στα οστά της λεκάνης κάτω από γενική ή ραχιαία αναισθησία. Το ποσό του μυελού που συλλέγεται, αποτελεί το 5% περίπου του συνόλου του μυελού του δότη και αναγεννάται γρήγορα, χωρίς να επηρεάζεται τη γενική κατάστασή του. Ο δότης επιστρέφει στο σπίτι του την επομένη της λήψης και το μόνο σύμπτωμα που παρουσιάζει είναι ένας ελαφρός πόνος στο σημείο της παρακέντησης. Εάν χρησιμοποιηθούν κύτταρα περιφερικού αίματος, τότε στο δότη χορηγούνται ειδικοί «αυξητικοί» παράγοντες που έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση των προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων και λίγες ημέρες αργότερα γίνεται η λήψη των κυττάρων με τρόπο παρόμοιο όπως της αιμοδοσίας (κυτταραφαίρεση). Λίγους μήνες μετά την δωρεά του, ο δότης μπορεί, αν το επιθυμεί, να επανέλθει στο αρχείο των εθελοντών. Σε σπάνιες περιπτώσεις (ανεπαρκής εμφύτευση του μοσχεύματος), μπορεί να του ζητηθεί η λήψη επιπλέον ποσότητας κυττάρων (μυελού ή περιφερικού αίματος) για τον ίδιο ασθενή. Η δωρεά είναι ανώνυμη; Η δωρεά προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων είναι ανώνυμη. Ο δότης ενημερώνεται μόνο για το φύλο, την ηλικία και τη χώρα προέλευσης του ασθενούς για τον οποίο θα δώσει μόσχευμα, ενώ και ο ασθενής γνωρίζει μόνο τα αντίστοιχα στοιχεία για τον δότη του. Εν τούτοις, ο δότης μπορεί να ενημερώνεται για την εξέλιξη της πορείας του ασθενούς, αλλά απαγορεύεται αυστηρά, η αποκάλυψη οποιουδήποτε στοιχείου για την ταυτότητα του ενός ή του άλλου. Μετά από μερικούς μήνες και ανάλογα με τους κανόνες που ισχύουν σε κάθε χώρα, μπορεί να επιτραπεί η ανταλλαγή ανώνυμης αλληλογραφίας μεταξύ τους και, στη συνέχεια, και αφού έχει περάσει χρονικό διάστημα μεγαλύτερο του έτους και το επιθυμούν και οι δύο, να επιτραπεί η ανταλλαγή στοιχείων που αποκαλύπτουν την ταυτότητά τους. Ευνόητο είναι ότι σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται οποιαδήποτε οικονομική προσφορά από τον ασθενή προς τον δότη. Σημειώνεται ότι κάθε οικονομική επιβάρυνση του δότη (μετακινήσεις, απώλειες ημερομισθίων κλπ) καλύπτονται από τον ασφαλιστικό φορέα του ασθενούς χωρίς καμία συμμετοχή του ιδίου. Καψάσκης Ανδρέας Μεταμοσχευμένος μυελού των οστών

19 Διατροφή μετά τη μεταμόσχευση νεφρού Γράφει η Βιβή Κατσαρού Κλινικός Διατροφολόγος Διαιτολόγος Η σωστή θρεπτική κατάσταση του μεταμοσχευμένου ατόμου μπορεί να βελτιώσει την γενικότερη κατάσταση υγείας του μετά τη μεταμόσχευση νεφρού. Η κακή διατροφή, η παχυσαρκία και η δυσλιπιδαιμία αποτελούν διατροφικούς παράγοντες που επηρεάζουν δυσμενώς τα αποτελέσματα της μεταμόσχευσης. Μία κακή θρεπτική κατάσταση σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για μόλυνση, καθυστερημένη επούλωση και μυϊκή αδυναμία. Η παχυσαρκία, που μπορεί να προϋπάρχει ή να εμφανιστεί μετά τη μεταμόσχευση, μπορεί να οδηγήσει σε φτωχή επούλωση ή αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις, παρόλο τα αποτελέσματα των σχετικών ερευνών δεν είναι συνεχή. Συχνά εμφανίζεται υπερχοληστερολαιμία και υπερτριγλυκεριδαιμία. Όλες τις πιθανές αυτές επιπλοκές μπορεί κανείς να τις προλάβει ή να τις διαχειριστεί καλύτερα, εφόσον έχουν εμφανιστεί, μέσω της έγκαιρης διατροφικής παρέμβασης και παρακολούθησης. Εάν έχετε κάνει μεταμόσχευση νεφρού, ακολουθήστε μια ισορροπημένη διατροφή που στηρίζεται στις παρακάτω αρχές: Καταναλώστε τουλάχιστον 5 μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα, που θα σας εφοδιάσουν με πλήθος βιταμινών και ιχνοστοιχείων, φυτικών ινών και αντιοξειδωτικών ουσιών. 1 μερίδα φρούτου αντιστοιχεί σε 1 μικρό μήλο/ πορτοκάλι/ αχλάδι/ ½ μπανάνα, 3 αποξηραμένα δαμάσκηνα, 2 σύκα, 2 κουταλιές cranberries κτλ. και 1 μερίδα λαχανικού σε 1 φλιτζάνι ωμά λαχανικά ή ½ φλιτζάνι βραστά. Τρώτε αμυλούχα τρόφιμα όπως: πατάτες, ρύζι, ψωμί, ζυμαρικά. Καλό είναι να επιλέγετε τα ολικής άλεσης τρόφιμα. Οι φυτικές ίνες που περιέχουν βοηθούν στη μείωση της χοληστερίνης και της αυξημένης αρτηριακής πίεσης, και στη ρύθμιση του βάρους. Καταναλώστε 2-3 μερίδες γαλακτοκομικών προϊόντων ημερησίως, καθώς είναι πλούσια σε ασβέστιο και ενισχύουν την οστική μάζα. Είναι σημαντικό όμως να επιλέγετε τα γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών, καθώς το λίπος που περιέχουν είναι κυ-

20 ρίως κορεσμένο και επιβαρύνει το καρδιαγγειακό σύστημα. Οι πρωτεΐνες της διατροφής σας, που παίρνετε από κρέας, ψάρι, αβγά, όσπρια και άλλες πηγές, να είναι σε μικρές ποσότητες (ανάλογα με τις απαιτήσεις του οργανισμού σας). Αποφεύγετε τρόφιμα και ποτά πλούσια σε λιπαρά και ζάχαρη (π.χ. πατατάκια, σοκολάτες, κρεμώδη γλυκά, κρουασάν, μπισκότα), καθώς επιβαρύνουν την υγεία σας. Αποφεύγετε επίσης το επιτραπέζιο αλάτι και τα τρόφιμα πλούσια σε νάτριο, διότι μπορούν να αυξήσουν την αρτηριακή σας πίεση. Όσον αφορά το αλκοόλ, πρέπει να μην ξεπερνάτε τα 2 ποτήρια την ημέρα εάν είστε άντρας και το 1 ποτήρι εάν είστε γυναίκα. Τα πρόβλημα με το αλκοόλ είναι ότι σε αυξημένες ποσότητες μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση και το σωματικό βάρος και λίπος. Εάν είστε υπέρβαρος/η ή παχύσαρκος/η, συστήνεται να αλλάξετε τρόπο διατροφής ώστε να φτάσετε σε ένα φυσιολογικό βάρος. Το φυσιολογικό βάρος αντιστοιχεί σε ένα Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ=βάρος/ύψος²) που βρίσκεται μεταξύ των τιμών 18,5-25. Έρευνες έχουν δείξει ότι ένας πολύ υψηλός ή πολύ χαμηλός ΔΜΣ αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την επιβίωση του ασθενούς και του μοσχεύματος. Συγκεκριμένα ο υψηλός ΔΜΣ συσχετίστηκε με εμφάνιση υπέρτασης, σακχαρώδη διαβήτη και ισχαιμική καρδιοπάθεια. Ο πιο σωστός και ασφαλής τρόπος για να αποκτήσετε ένα υγιές βάρος, είναι να τρώτε υγιεινά τρόφιμα σε μικρές ποσότητες και να καθιερώσετε ένα πρόγραμμα τακτικής άσκησης. Ακόμη και να έχετε ήδη ένα φυσιολογικό βάρος, είναι σημαντικό να κινείστε. Στοχεύστε στα 30 λεπτά μέτριας έντασης αερόβια άσκηση (π.χ. γρήγορο περπάτημα, τζόκινγκ, κολύμβηση, τένις) την ημέρα. Βλέπουμε λοιπόν, ότι οι συστάσεις αυτές σε γενικές γραμμές δεν διαφέρουν από την υγιεινή διατροφή που συστήνεται στο γενικότερο πληθυσμό. Ωστόσο, είναι περισσότερο επιτακτική η ανάγκη υιοθέτησης υγιεινών διατροφικών συνηθειών από τα άτομα που έχουν κάνει μεταμόσχευση νεφρού. Κατσαρού Βιβή Διαιτολόγος ΔιατροφολόγοςMSc in Human Nutrition with specialization in Clinical Nutrition Βιβλιογραφία El-Agroudy, A. E., Wafa, E. W., Gheith, O. E., Shehab El-Dein, A. B., & Ghoneim, M. A. (2004). Weight gain after renal transplantation is a risk factor for patient and graft outcome. Transplantation, 77 (9), Martins, C., Pecoits-Filho, R., & Riella, M. C. (2004, August). Nutrition for the post renal transplant recipients. In Transplantation proceedings (Vol. 36, No. 6, pp ). Elsevier. Meier-Kriesche, H. U., Arndorfer, J. A., & Kaplan, B. (2002). The impact of body mass index on renal transplant outcomes: a significant independent risk factor for graft failure and patient death. Transplantation, 73(1), Souba, W. W. (1997). Nutritional support. New England Journal of Medicine, 336(1), NHS (2012, June 26). Kidney transplant Recommendations. Retrieved March 8, 2013, from