τεφλον τευχοσ 2 Διανeμεται δωρεaν Νeο Ποιητικo Σκεyος και oχι μoνο τευχοσ 2 φθινοπωρο χειμωνασ

Transcript

1 ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ζ.Δ. ΑΪΝΑΛΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΙΣΑΝΟΓΛΟΥ ANQUETTE SHON ARIEH-LERER ELLEN BASS JENNIFER BOIRE GWENDOLYN BROOKS ΑΓΓΕΛΟΣ ΚΥΡΙΟΥ ΓΚΙΟΛΗΣ LUCILLE CLIFTON WANDA COLEMAN PETER CONSTANTINE STEVE CURGA Π.Ε. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ JACK DAVIS LIONEL FOGARTY KEVIN GILBERT NIKKI GIOVANNI JEAN GRAE JUDY GRAHN 石 川 啄 木 ELFRIEDE JELINEK JUNE JORDAN NANÉ-ARIADNE JORDAN ΡΑΝΙΑ ΚΑΡΑΧΑΛΙΟΥ ΣΟΦΙΑ ΚΟΛΟΤΟΥΡΟΥ JAZRA KHALEED KYOKO KISHIDA ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΛΑΜΠΡΙΔΗΣ ΠΑΥΛΙΝΑ ΜΑΡΒΙΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΗΛΙΩΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΙΧΟΣ ΞΕΝΟΦΩΝ ΜΠΡΑΤΣΟΣ HENRI MICHAUX MUDROOROO OODGEROO NOONUCCAL ΑΡΙΣΤΕΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΤΙΛΗΣ SYLVIA PLATH ΣΑΜΣΩΝ ΡΑΚΑΣ ΖΑΦΟΝΤ ΡΕΠΛΙΚΑΝΤ ΔΑΝΑΗ ΣΙΩΖΙΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΙΓΚΑΣ SONIA SANCHEZ WISLAWA SZYMBORSKA BOBBI SYKES ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΙΟΓΓΑΣ NATASHA TRETHEWAY ROBERT WALKER MAUREEN WATSON WILLIAM BUTLER YeaTS τεφλον τευχοσ 2 Νeο Ποιητικo Σκεyος και oχι μoνο τευχοσ 2 φθινοπωρο χειμωνασ Διανeμεται δωρεaν

2 tεφλον ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 2 Σημείωμα Συντακτικής Ομάδας 4 Σαμσών Ρακάς: «Θηβών» 5 Π.Ε. Δημητριάδης: «Τα Οδοφράγματα» 6 Elfriede Jelinek: Ανάμεσα στα Συντρίμμια της Ποίησης ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Jazra Khaleed 12 Άγγελος κυρίου Γκιολής: «Εστέτ Θέρος», «Ζορίζει», «Καλντέρα μου» 13 Θανάσης Αθανάσιος: «Χρονολόγιο της Σφίγγας», «Θηριοδαμαστής από Συνήθεια», «Ένα Καπέλο και μία Γυναίκα» 14 Εκεί που τα Φίδια δεν Αλλάζουν Δέρμα: Η Ποίηση των Αυτοχθόνων της Αυστραλίας ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Shon Arieh-Lerer, Jazra Khaleed ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Δανάη Σιώζιου, Jazra Khaleed 26 Σαμσών Ρακάς: «Ο Φασίστας», «Οράματα με Μώλωπες», «Γκάλοπ υπό Κατασκευή», «Το Αλάτι», «Ο Τελώνης» 28 Επι-σκέψεις στο Ποιητικό Σύμπαν της Βισλάβα Σιμπόρσκα, Ράνια Καραχάλιου 33 Παναγιώτης Μηλιώτης: «Οικογένεια», «Στο Πεδίο των Μαχών» 34 Για το Έργο του Γιάννη Στίγκα, Παναγιώτης Μηλιώτης 36 Δανάη Σιώζιου: «Λατομείο», «Συκιά», «Οικιακά», «Χαρτογραφώντας τη Γεωγραφία της Συμπτωματολογίας του Βήματος», «Alice in Damageland» 39 Γιώργος Τσιόγγας: Τρία ποιήματα 40 Τα Θλιμμένα, Σπασμένα Παιχνίδια του Ισικάουα Τακουμπόκου ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Kyoko Kishida, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Kyoko Kishida, Peter Constantine 44 Ξενοφών Μπράτσος: «Τα Μικρά και τα Λίγα», «Εννέα Προσπάθειες για μια Στιγμή σε Μορφή Χαϊκού» 46 Tα Έμμηνα της Ποίησης ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Kyoko Kishida ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Kyoko Kishida, Jazra Khaleed 60 Αριστέα Παπαλεξάνδρου: «Παρελθόντος η Ευτυχία», «Μοντέρνοι Πτωχοί», «Επαίτισσα μιας Επετείου» 62 Henri Michaux: Το Πορτρέτο του Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Ζ.Δ. Αϊναλής 68 Κορίτσι, Μην Ισιώνεις τα Μαλλιά! ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Kyoko Kishida, Jazra Khaleed, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Kyoko Kishida, Jazra Khaleed, Δαναή Σιώζιου 79 Γιώργος Αλισάνογλου: «Bitter Orange» 80 Π.Ε. Δημητριάδης: «Τα Βαρετά Θεάματα», «Όταν Αγκάλιασα τον Γάιδαρο», «Άδικη Μομφή», «Στα Χέρια της Επιστήμης», «Το Όνομα «Γιώργος»», «Αμπντουλάχ» 83 Χρήστος Μιχαήλ: «Της Μνήμης το Πιθάρι» 84 Γραφέως κάτοπτρον: Μια Συνέντευξη με τον Γιάννη Πατίλη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Kyoko Kishida, Παυλίνα Μάρβιν 90 Σοφία Κολοτούρου: «Το Καφενείο των Γερόντων», «Θέατρο Σκιών» 92 Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέητς: Έξι Ποιήματα κι Ένα Απόσπασμα ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Μιχάλης Παπαντωνόπουλος 96 Ο Νοσοκόσμος, Παυλίνα Μάρβιν 99 Ποιας σκύλας γιος μας μούντζωσε κι έχουμε τέτοιο χάλι; Ζαφοντ Ρέπλικαντ 102 Βιογραφικά Συντελεστών

3 2 ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ tεφλον tεφλον ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ 3 «Για να τραγουδήσεις πρέπει πρωτ απ όλα ν ανοίξεις το στόμα σου, να χεις γερά πλεμόνια και να ξέρεις κάπως από μουσική. Δεν είναι απαραίτητο να διαθέτεις μια κιθάρα ή ένα ακορντεόν. Το ουσιώδες είναι να θέλεις να τραγουδήσεις.» Χένρι Μίλλερ, Τροπικός του καρκίνου ο Τεφλόν είναι το δικό μας τραγούδι. Τραγουδάμε. Είναι ένα τραγούδι παράφωνο για τα αυτιά των «λογοτεχνικών κύκλων», του εκ- Τ δοτικού κατεστημένου. Κι αυτό γιατί το Τεφλόν είναι ένα περιοδικό που βασίζεται στη συλλογικότητα και τη συντροφικότητα (και την αυτοχρηματοδότηση, βεβαίως!). Δεν τρέφουμε αυταπάτες. Ξέρουμε ότι ένα περιοδικό ποίησης δεν μπορεί να βγάλει τον κόσμο στους δρόμους, δεν μπορεί να τσακίσει τον λαιμό της εξουσίας, δεν μπορεί καν να βελτιώσει την καθημερινότητα των αναγνωστών και αναγνώστριών του. Θέλουμε όμως να δώσουμε μια ελπίδα. Με το παράδειγμά μας. Με αυτό το μικρό περιοδικόσκεύος που αυτοοργανώνεται έχοντας επίγνωση των λαθών που μπορεί να προκύψουν, επιλέγοντας να διδαχτεί από αυτά και, με την συμβολή της ανατροφοδότησης που παρέχουν οι αναγνώστες, να βελτιώνεται ολοένα. Όπως υποσχεθήκαμε στο προηγούμενο τεύχος, δια χειρός Μάρβιν, η ύλη έχει εμπλουτιστεί σημαντικά και θα εμπλουτιστεί περαιτέρω. Πιστεύουμε ότι είναι ξεκάθαρο στον αναγνώστη πως φιλοδοξούμε να αποτελέσουμε βήμα για νέες ανεξάρτητες φωνές και νέα θέματα αλλά και να συνομιλήσουμε με την παράδοση επιχειρώντας φρέσκες αναγνώσεις, αναζητώντας τον ακραίο λόγο, την εκτροπή της ποιητικής γλώσσας, την επαναοικειοποίηση των λέξεων που μας έχουν κλέψει προβληματιζόμενοι σχετικά με τον Δυτικό Κανόνα: τις συνθήκες που τον διαμόρφωσαν και την, άγνωστη στο μεγαλύτερο μέρος της σε μας, ανόθευτη πολιτισμική δύναμη που μπορεί να βρίσκεται εκτός του, όπως επεσήμανε στο έργο του ο πρόσφατα μακαρίτης Κλωντ Λέβι-Στρως. Ξεκάθαρες, νομίζουμε, ξεπροβάλλουν και οι εμμονές των συντακτών μας, τις οποίες καλλιεργούμε επιμελώς θεωρώντας τες νευραλγικές για την καλλιτεχνική δημιουργία συνάμα με την οξύτητα και την ευαισθησία του εκάστοτε βλέμματος πάνω στα πράγματα. Όσοι εμμονικοί εκεί έξω, ας σπεύσουν να συνδράμουν στο μαγείρεμα. Το Τεφλόν δεν αποτελεί σκεύος κλειστό, σφραγισμένο. Θέλει να είναι ανοιχτό σε νέες προτάσεις όποιου και όποιας αποδέχεται τις αρχές της αυτόνομης λειτουργίας του, ανεξαρτήτως ονόματος, ηλικίας κλπ. Θλίβεται βαθύτατα «στη σκέψη εκείνων/ που θα αφήσουν/ τη στερνή τους πνοή/ στον καμπινέ τους/ χωρίς να έχουν/ κάποιον κοντά/ να τους τραβήξει χαιρετιστήρια / για τελευταία φορά/ το καζανάκι» 1, αλλά ακόμα περισσότερο θλίβεται κι οργίζεται για όσους είναι φιμωμένοι ή ευνουχισμένοι παντοιοτρόπως και δεν μπορούν να τραγουδήσουν μαζί μας. Καλούμε όλους τους υπόλοιπους, καλλίφωνους, παράφωνους ή μέχρι τώρα άφωνους στις εκδηλώσεις για την παρουσίαση του τεύχους, και όχι μόνο, το Σάββατο 28 Νοέμβρη στο Vinyl Microstore και την Παρασκευή 4 Δεκέμβρη στο Dasein (περισσότερες πληροφορίες οσονούπω στο ιστολόγιό μας teflon.wordpress.com). Με ευχές για την εξάλειψη κάθε ποιητικού τρομονόμου Η Συντακτική Ομάδα 1.Απόσπασμα από το ποίημα «Πόλη» του Γιάννη Πατίλη

4 4 tεφλον tεφλον 5 σ α μ σ ω ν ρα κ α σ π. E. δ η μ η τ ρ ι α δ η σ ΘΗΒΩΝ Τα Ι.Χ. μες στη Θηβών πρώτη-δευτέρα-πρώτη και νεκρά και πρώτη. Οι οδηγοί σφαδάζουν κι όλο να στάζουνε ιδρώτα δηλητήριο. Πρώτη-δευτέρα-πρώτη να σκουπίζονται φορώντας την ποδιά του καθεστώτος σα μαθητούδια μοιάζουνε πρώτη-δευτέρα-πρώτη και νεκρά και πρώτη του δημοτικού δευτέρα του δημοτικού με σάκες μάγκικες κορνάρουνε περήφανοι που σε τόσο μικρή ηλικία έχουν κιόλας γαμήσει. ΤΑ ΟΔΟΦΡΑΓΜΑΤΑ Θα βάλω τη μάνα μου να μου σιδερώσει το μαύρο μπουφάν, εκείνο που φορούσες ένα διάστημα όταν πήγαινες στη δουλειά (τότε σε ήθελαν στην τρίχα, τώρα δε σε θέλουν καθόλου), θα φορέσω από μέσα μια κουκούλα «ΑΣΙΞ ΤΖΕΛΕΒΕΪΤΟΡ», θα πάρω και το σιδηρολοστό (άχρηστο πια για την κιθάρα...) και στο Τέννις, στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, στα οδοφράγματα θα τρέξω, έτσι, χωρίς ιδεολογία, χωρίς εχθρό, με σκέτη οργή, με μια εικόνα μόνο στο κεφάλι μου, αυτή που με στοιχειώνει απ όταν έφυγα για τελευταία φορά απ το σταθμό του H., το κοριτσάκι που θα έχει τα μαλλιά της και θα κλαίει απ τα μάτια μας (ναι, τα μάτια μας), μέσα από τους καμένους κάδους και τις πέτρες, μέσα από τα σπασμένα τζάμια του Α.Τ. Σαρόκου και τα πυρπολημένα αυτοκίνητα, μέσα στα δακρυγόνα και τις μολότωφ, θα ζωγραφίζει με τη στάχτη και τα δάκρυα τα ΜΑΤ να με χτυπάνε στο κεφάλι χωρίς οίκτο και θα φωνάζει τ όνομά μου (ούτε «μπαμπά», ούτε «δάσκαλε»), την ώρα που θ αφήνω την πνοή μου πάνω στα πεζοδρόμια που έφηβος μέσα από τα μάτια σου αγάπησα

5 6 tεφλον tεφλον 7 e l f r i e d e j e l i n e k a n a m e σ α σ τ α σ υ ν τ ρ ι μ μ ι α τ η σ π ο ι η σ η σ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: JAZRA KHALEED Elfriede Jelinek γεννήθηκε το H 1946 και μεγάλωσε στη Βιέννη σε «ένα είδος οικογενειακής σχιζοφρένειας» 1 ανάμεσα σε έναν άθεο, αριστερό πατέρα, ο οποίος μπαινόβγαινε σε ψυχιατρικές κλινικές, και μια αστή, καθολική και άκρως αυταρχική μητέρα. Όπως αναφέρει η ίδια η Jelinek σε μια συνομιλία της με την Christine Lecerf, η μητέρα της της είχε επιβάλει ένα «οργουελλιανό σύστημα επιτήρησης» για να την κρατάει πάντοτε υπό την επίβλεψή της, έτσι ώστε να μπορεί να την πιέζει. Καθώς ήταν υποχρεωμένη να μένει πολλές ώρες στο δωμάτιό της, ένιωθε «σαν το άρρωστο ζώο στο κλουβί» και άρχισε από μικρή να χτυπάει το κεφάλι της στον τοίχο. Η ρήξη μ αυτούς τους τοίχους της παιδικής ηλικίας, που την κρατούσαν απομονωμένη, έρχεται με την εγγραφή της στο πανεπιστήμιο. Η Jelinek βιώνει όμως αυτή την αιφνίδια ελευθερία ως σοκ. Το 1967 καταρρέει και μένει κλεισμένη στο σπίτι της για έναν ολόκληρο χρόνο. Αυτή ακριβώς την περίοδο της ζωής της αρχίζει να γράφει στην αρχή μόνο ποιήματα και εν συνεχεία πρόζα, υιοθετώντας μια πρακτική γραφής που έχει, κατά κύριο λόγο, επηρεαστεί από τους εξπρεσιονιστές και την πειραματική λογοτεχνία της Ομάδα της Βιέννης. Τα ποιήματά της δημοσιεύονται στις δύο πιο σημαντικές λογοτεχνικές επιθεωρήσεις της Αυστρίας (Protokolle και Manuskripte), κυκλοφορούν το 1968 σε μια συλλογή με τον τίτλο Lisa s Schatten (Η σκιά της Λίζας) και βραβεύονται. Από το 1969 μέχρι σήμερα η Jelinek δεν έχει εκδώσει κανένα άλλο ποίημα. Το 1980 κυκλοφόρησε μια συλλογή που συγκεντρώνει τα ποιήματα της περιόδου υπό τον τίτλο ende: Gedichte. Στα πρώτα αυτά κείμενα της Jelinek μπορεί κανείς να διακρίνει τόσο την προσπάθειά της να τιθασεύσει μια γλώσσα που δεν είναι ακόμα δική της όσο και να «ανακαλύψει» μια νέα αισθητική μέθοδο. Μέσα στους στίχους της κάνουν την εμφάνισή τους στοιχεία που χαρακτηρίζουν το σύνολο του έργου της. Το τετριμμένο και ο λυρισμός αποδομούνται, το γλωσσικό υλικό κατακρεουργείται και μοντάρεται εκ νέου. Η τεχνική της στηρίζεται στον συνειρμό, στο λογοπαίγνιο, στο παιχνίδι με τη «γλώσσα». Οι λέξεις φθείρονται, επαναλαμβάνονται μέχρι να κουρελιαστούν ή να εκτραπούν. Τα υποκείμενα των ποιημάτων δεν εξαιρούνται από αυτή την επιθετικότητα και γίνονται χειροπιαστά μόνο μέσα στην αποξένωση και την καταστροφή. 2 Πολλά από τα ποιήματά της είναι ερωτικά με έναν κρυπτογραφικό τρόπο, κουβαλάνε ένα κωδικοποιημένο λιβιδικό φορτίο. Μέσα σ αυτό το λεκτικό παιχνίδι, μέσα στην ψύχρα αυτών των κατασκευών, μπορούμε να αφουγκραστούμε μια νέα αυθεντικότητα, τη φωνή μιας συγγραφέως, η οποία μέσω της γραφής της θα θέσει τον εαυτό της «παράμερα» ( Im Abseits ήταν ο τίτλος του λόγου που εκφώνησε στην απονομή του Βραβείου Νόμπελ) και θα περιπλανηθεί ανάμεσα στα συντρίμμια της λογοτεχνίας. 1. Όλα τα παραθέματα είναι από το βιβλίο: Ελφρίντε Γέλινεκ, Εκ βαθέων (Συνομιλία με την Κατρίν Λεσέρ), Μετάφραση Βαγγέλης Μπιτσιώρης, Εκδόσεις Εκκρεμές, Από την εισαγωγή της συλλογής: Elfriede Jelinek, ende:gedichte, Buch & Media, 2000

6 8 ELFRIEDE JELINEK tεφλον tεφλον ELFRIEDE JELINEK 9 verachtung περιφρόνηση frühling άνοιξη meine marionettenfäden sind die süßverfaulten lampen die ich umflattere. ich bin so riesig wie ein schwarzes kind mit einem kreisel. da kriecht mitten eingenäht in hohle manschetten wie heiße katzen ersoffenes ausflüglerfett weichzersprungene karyatiden im frack. ich breche euch alle in die knie eure schmutzigen mäuler werden aus den gesichtern schnattern. und ich gehe immer noch hinauf strecke meine dünnen arme an schwulen wänden blutig. im schäbigen samt greife ich hinein damit ihr euch an den ecken der nächte zerstoßt wie schale nachtfalter. hier bin ich daß ich alle weißen bäuche zerkratze die da unten hocken. euer blödes schweigen werfe ich ganz einfach in die luft. ich bin so hoch wie aufeinandergestellte blicke irgendwo liegt ein lächeln von mir am boden. τα νήματα που με κρατούν σαν μαριονέτα είναι οι γλυκοσαπισμένες λάμπες που γύρω τους πετώ. είμαι τόσο γιγάντια όσο ένα μαύρο παιδί με ένα γυροσκόπιο. στη μέση μπουσουλά ραμμένο σε κούφια μανικετόκουμπα σαν καυτές γάτες πνιγμένο λίπος εκδρομέων ελαφροραγισμένες καρυάτιδες σε φράκο. θα σας ρίξω όλους στα γόνατα τα βρωμερά ρύγχη σας θα κρώξουν από τα πρόσωπα. και θα συνεχίσω να ανεβαίνω θα απλώνω τα λεπτά μου χέρια σε πούστικους τοίχους να ματώνουν. σε φθαρμένο βελούδο θα ορμήσω για να σπάσετε τα μούτρα σας στις γωνιές της νύχτας σα σαχλές νυχτοπεταλούδες. είμαι εδώ για να ξεσκίσω όλες τις λευκές κοιλιές που εκεί κάτω κουκουβίζουν. την ηλίθια σιωπή σας θα την πετάξω έτσι απλά στον αέρα. ein märzenhauch vom knabenrot die zunge schmeckt ein himbeer traum wer hackt den brunnen wund und wund und an dem mund der kreidigrinne nackenschweiß ein zähnchen in den finger sticht der braut die katze gelb und wund erschreit der knabe rot vom giebel fliegt am weißen halse tiergelausch sein saft läuft taubenschenkel lang ein blasser nagel lieb im frauen weiß noch steckt im talg ein märzenhauch vom knabenrot μαρτιάτικο αεράκι από αγορίστικο κόκκινο η γλώσσα γεύεται ένα όνειρο από σμέουρο ποιος πελεκά την πηγή πληγιάζοντας την πληγή και στου στόματος τη σχισμή κρητιδικό αυλάκι ο ιδρώτας του σβέρκου ένα δοντάκι στο δάχτυλο κεντρίζει της νύφης την γάτα κίτρινη και πληγιασμένη αλυχτά το αγόρι κόκκινο πετάει από το αέτωμα στη λευκή σκάντζα το θηρίο αφουγκραζόμενο το ζουμί του ρέει κατά μήκος μηρών περιστεριών ένα χλωμό καρφί αγαπητό στων γυναικών το λευκό είναι ακόμα μπηγμένο στο λαρδί είμαι τόσο ψηλά σαν διασταυρωμένα βλέμματα κάπου στο έδαφος βρίσκεται ένα δικό μου χαμόγελο. μαρτιάτικο αεράκι από αγορίστικο κόκκινο

7 10 ELFRIEDE JELINEK tεφλον tεφλον ELFRIEDE JELINEK 11 abend απόγευμα unser motorrad η μοτοσικλέτα μας rossiger henker gewandlos abgleitender schatten abend oder du wieder ist es daß ein blauer fisch zeigt seinen blauen bauch oben und unten nacht aber.. go goethe go.. ich tauch mich in blaubeeren gesträuchlings rinn mich gern zwischen den fingern durch morgen oder ein andrer.. gesang eine frage stellend krieg flecken weiß nicht wann gestern oder ich ξαναμμένος δήμιος ανένδυτη ολισθαίνουσα σκιά είναι ξανά που ένα μπλε ψάρι δείχνει το μπλε στομάχι του πάνω και κάτω νύχτα αλλά.. go γκαίτε go.. απόγευμα ή εσύ βυθίζομαι σε θαμνίσκους μύρτιλλων μου αρέσει να ρέω τον εαυτό μου μεταξύ των δαχτύλων πρωί ή ένας άλλος.. τραγούδι μια ερώτηση θέτοντας πιτσιλιέμαι δεν γνωρίζω πότε kressenwasser geißblatt holzmond am dach zeichen der nacht & des roten motorrads blutender muskel der tropfend unsre abend fleischige stengel verwuchert auch er zeichen von finsterkeit der fette leib des lauchs das rote motorrad unser nachtfeuer entzücken aus eisen gechromt unser rotes motorrad süßpoliert mit henna & betel es spritzt lachssaft zwischen abenddunklen unsren schenkeln wuchert es vor den theken schreit es es trägt einen teil abend im auge es schüttelt schlaf hinter sich wie harz & beeren die sträucher unsre lappen tauchen surrend in röteres kreischen noch unsre muskeln hüpfen leise süßer schweiß flackert wir polieren aufmerksam & angestrengt unsre augen sitzen auf stahlantennen ich glaube ein röteres gilt nicht als unser motorrad unser hengst wir werden auf ihm wohnen auf dem roten zelt unsre krallen schlagen in sein herz kirschen fleisch es schreit wie von rissen im speichel der saft macht die augen gelehrig für die sprache des eisens die rote nacht hockt in unser motorrad geduckt wir reiten die jungen mädchen suchen am holzhimmel καρδαμόνερο αγιόκλημα ξυλοφέγγαρο στη σκεπή σημάδια της νύχτας & της κόκκινης μοτοσικλέτας o αιμορραγών μυς σταλάζοντας τα σάρκινα κοτσάνια του απογεύματός μας καλοταΐζει ακόμα κι αυτός σημάδι σκοτεινιάς το παχύ σώμα του πράσου η κόκκινη μοτοσικλέτα η νυχτοπυρκαγιά μας μάγεμα από σίδερο χρωμιομένο η μοτοσικλέτα μας γλυκοστιλβωμένη με χένα & αρέκα εκτοξεύει ζουμί σολομού ανάμεσα στους αποβραδοσκότεινους μηρούς μας εξαπλώνεται μπροστά από τα μπαρ φωνάζει φοράει ένα κομμάτι απόγευμα στο μάτι τινάζει τον ύπνο πίσω της όπως οι θάμνοι το ρετσίνι & τους καρπούς τα κουρέλια μας βυθίζονται γουργουρίζοντας σε μια ακόμα πιο κόκκινη κραυγή οι μύες μας σκιρτούν ελαφρά γλυκύτερα ο ιδρώτας σπινθηρίζει εμείς στιλβώνουμε προσεκτικά & επιμελώς τα μάτια μας κάθονται σε ατσαλοκεραίες νομίζω ότι δεν υπάρχει κάτι πιο κόκκινο από τη μοτοσικλέτα μας το άτι μας θα ζήσουμε πάνω της πάνω στην κόκκινη σκηνή τα γυπίσια νύχια μας σκαλίζουν μέσα στην καρδιά της κρέας κερασιών αυτή φωνάζει σαν σχίσιμο σε σάλιο το ζουμί κάνει τα μάτια ευμαθή στη γλώσσα του σιδήρου χτες ή εγώ η κόκκινη νύχτα κουκουβίζει μέσα στη μοτοσικλέτα μας σκυμμένη καβαλικεύουμε τα νεαρά κορίτσια ψάχνουμε στον ξυλοουρανό Copyright by Elfriede Jelinek Published by permission of Rowohlt Verlag GmbH, Reinbek by Hamburg

8 12 tεφλον tεφλον 13 α γ γ ε λ ο σ κ υ ρ ι ο υ γ κ ι ο λ η σ θ α ν α σ η σ α θ α ν α σ ι ο σ ζορίζει Φου και φτου σου, δεν ξαγρυπνάς συ με αριθμούς, μόνο στα ποτά ξεγελιέσαι. Κάθεσαι, μην κάθεσαι δεν θα ισχύει προστακτική για πάντα βόλε. Ρε το αδέλφι μου, γω κοιτώ και ας παν όλα στο διάτανο. Δεν με ενδιαφέρει ποσώς και αν κάτι από λαχανί επαναστάσεις φωσφορίζει κάτω απ το σακέτο μου, ψάξε να το βρεις χωρίς να με γδύσεις, παρακαλώ. Τέρμα οι αποκρίσεις ανάδοχε, ήρθε η στιγμή του νου, ιού της λογικής μάνα μου, μην κράζεις άλλο: δίλημμα ως προς τρεις για τρεις οπότε έχουμε σύνδεση φρυδιού με μουστάκι, επομένως οι ρίζες του /γιατί/ κολυμπούν /στο συν έχω/. Πω μοιάζει η κρίση να χει πιο πολλά γράμματα και λιγότερες αναφορές στην τηλεόραση. Ναι και τώρα πάμε για πλάτη παρέα. εστέτ θέρος Να τώρα μια ευκαιρία συμπλήρωμα σάλιου στις πλάτες μοναχικού ζουζουνιού. Άρνηση για επεξήγηση και νόστος 1, νόστος 2 κάτω απ το φίλε γεια των 80 s. Κάτι σα βρεγμένη μάνα, το οποίο κλείνει ντουλάπια μικρά-μεγάλα κατά την επαναφορά του έσπερ θέρους. Τι θα κρίνεις δια επιτροπή, τυχαίνει να είσαι ένας; glistrao kai an to kano me greeklish xaraktires einai gia na fanw glikoulis mprosta sou isos kai enallaktikos, meta tin teleia omws oloi oi indie diakoptes kleinoun kai to styl me prosperna. Σεβάσου το παρελθόν δημήτρη, η αντίδραση ως προϊόν πρόληψης, έχει να κάνει με την αλληλοκάλυψη και το ταμπουρώνομαι για να σε δαγκώσω άνευ αδρεναλίνης. ΤΟ ΚΤΥΠΩ. Τώρα θα ανασάνω και δεν θα χρησιμοποιήσω άλλα ονόματα μέχρι το μονοπάτι. Ουφφφ που γελούν ρε παπάρι, ξύπνα πια τα πουά δεν σου πάνε, μόνο τα κορίτσια, μόνο τα αγόρια, μόνο η αγορά σου χαμογελάει. καλντέρα μου Η μανία του κύκλου νεο-ενστερνίζεται απόψεις στυλ διδαχής, υπέρ της παλαιο-αντίληψης των σύγχρονων γερόντων για ανάκαμψη. Το ζουμί είναι νερό και το αλάτι βράζει μπροστά στα μάτια του κάνοντας μπλουμ και σκααα, απειλώντας τη διάφανη, από οίστρο υδρογόνου, επιδερμίδα. Λέμε ότι στη μέση μιας δεκαετίας ή χρονιάς, ποτέ δεν συζητάμε για το μέλλον, ποτέ δεν φλυαρούμε για το παρόν, ποτέ δεν φουσκώνουμε το παρελθόν. Ίσως βρίσκουμε συνδετήρες για να τα πιάσουμε όλα μαζί, ώστε η είσοδος σ ένα urban σύνολο γίνει επιτυχής-εμφανώς πιο ομαλή ενώ σκορπίζουμε το θείο κακό σε μήκη φιλιών και πλάτη αγκαλιών. Το νέο νέο είναι ότι σε επιφάνειες τύπου κατάληψης, οι μουχλιασμένες υδρορροές ψάχνουν θεό εν μέσω κόκκινου-μαύρου, δημιουργώντας τον πόλο Α, ο οποίος δεν μεταφράζεται σε έργα νεκρών αλλά σε μπύρα ζωντανών νεκρών. Αντιστοιχία λοιπόν, πριν τις γροθιές μετά τις κλωτσιές ή τις αντιθέσεις: Open στον κόμπο ανήκει στο κόλπο, το οποίο ή ενέδωσε σε πολυτεχνίτη ή απλά δεν υποφέρεσαι πια παναγιά. (ξυπνάω πάλι σε παρένθεση και το προσωπικό γίνεται περιβάλλον αρχειοθέτησης μέσα σε ό,τι δεν μωρό μου μωρό μου μωρό, υφίστανται) ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΣΦΙΓΓΑΣ 1914 Τα παράθυρα δεν έχουν χείλια προσμένουμε 1918 Τρύπησαν το στέρνο του προβάτου 1919 κηδεία του προβάτου, επίσημη εκλογή νέου αντιπροσώπου (χωρίς εκλογές) 1917 Φτερά και φτέρες καμία δήλωση 1916 γρήγορη αναπροσαρμογή των γιων στη θέληση του μαστιγίου στη θέληση του βόθρου 1915 φιλτραρισμένη κηδεία τα βαφτίσια έγιναν μα με καθυστέρηση ΕΝΑ ΚΑΠΕΛΟ ΚΑΙ ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ Μια γυναίκα δούλευε ως λαθρέμπορος. Η Κοιλιά της ήταν μια ευκλείδεια σχισμή διότι ποτέ δεν φθάνει ένας κουρέας για να θρυμματίσει τους καρπούς των χεριών μας. Όσο κι αν αγαπάμε τις αστυνομικές βολίδες που κρέμονται απ το εκκρεμές των πτηνών ποτέ δεν θα δεχθούμε τα ανείπωτα δάκρυα των λιμνών. Τα λεπτά σκιρτήματα της ύλης δεν χαλιναγωγούν πια τα γαλλικά κηπάρια που επωάζονται στους ίσκιους των ακτών και των αράδων. Το μελάνι γεννά τις σουπιές. Εν τω μεταξύ, για να μαστε πλήρως σύμφωνοι με το εργατικό πνεύμα ενός εγελιανού φαροφύλακα, αξίζει να αποζημιώσουμε τις σαρκικές μας ώσεις όσο αυτές αγριεμένες και θυελλώδεις κατασπαράζουν τα μηνίγγια των ναυτών. Ένας κουρέας ποτέ δεν είναι αρκετός για να θρυμματίσει τους καρπούς των χεριών μας. Ένας αφέντης και δέκα αφεντάδες, 10 ή και 1000, δεν φθάνουν για να δαμάσουν την καθεαυτότητα των συνόρων μας. ΘΗΡΙΟΔΑΜΑΣΤΗΣ ΑΠΟ ΣΥΝΗΘΕΙΑ Αποδοκιμάζοντας τους ευήλιους τιμητές της εκατονταρχίας υπογράφουμε άφωνοι, κάτω απ την αμετάκλητη ροπή των ανθρωπίνων πόρων, τις καταφατικές δοξασίες των σωφρονισμένων κώλων. Υπάρχει εδώ ένα ιδιότυπο τηγάνι, υπάρχει εδώ ένας θάμνος που φαρμακώνει τα κλαδιά του ενώ μυρίζει ένα παπούτσι. Υπάρχει εδώ μια κλήση δυνητικής παθογένειας που τεντώνει τους δικτυακούς ποταμούς των επιθέτων μέσα στον ένσκοπο χάρτη των μελλοντικών ψιθύρων. Υπάρχει ακόμα ένας μοχλός με τον οποίον τα άστρα γίνονται προβατίνες και οι αξιώσεις μας σημεία.

9 14 tεφλον tεφλον 15 Ε κ ε ι που τα φι δ ι α δ ε ν α λ λ α ζ ο υ ν δ ε ρ μ α Η π ο ί η σ η τ ω ν α υ τ ο χ θ ό ν ω ν τ η ς Α υ σ τ ρ α λ ί α ς ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ: SHON ARIEH-LERER, JAZRA KHALEED ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΔΑΝΑΗ ΣΙΩΖΙΟΥ, JAZRA KHALEED ν και οι Αβορίγινες ζουν στην Αυστραλία εδώ και Α χρόνια, σήμερα αποτελούν μια μικρή μειονότητα, λιγότερο από το 2% του συνολικού πληθυσμού. Δεν ήταν πάντα έτσι. Όταν ο Captain Cook πάτησε το πόδι του στην Αυστραλία το 1788, ανακήρυξε το νησί terra nullius, χώρα έρημη και ακατοίκητη, αν και από την πρώτη στιγμή ήρθε σε επαφή με τους αυτόχθονες. Οι αποικιοκράτες κατάλαβαν από νωρίς ότι ο τρόπος ζωής των φυλών που ζούσαν στην Αυστραλία ήταν τελείως διαφορετικός από αυτόν των Ευρωπαίων. Επιπλέον, ήταν φανερό ότι δεν μπορούσαν να τους διώξουν από τη γη τους χαρίζοντάς τους καθρεφτάκια και χάντρες. Κάτι τέτοιο θα γινόταν μόνο με τη βία. Η συστηματική γενοκτονία των αυτοχθόνων από τους αποικιοκράτες διήρκησε περισσότερο από εκατό χρόνια, έως τις αρχές του εικοστού αιώνα. Χιλιάδες Αβορίγινες απομακρύνθηκαν από τις εστίες τους, βασανίστηκαν, βιάστηκαν και οδηγήθηκαν στη σκλαβιά περισσότερο από το 75% του πληθυσμού εξολοθρεύτηκε. Οι άποικοι κατέλαβαν τη γη τους και απαγόρεψαν τις τελετές και τις διαλέκτους που μιλούσαν. Ακόμα και μετά τo 1901, όταν η αποικία της Αυστραλίας ανακηρύχτηκε κυρίαρχο και αυτόνομο κράτος, οι διωγμοί δεν σταμάτησαν. Οι αυτόχθονες ήταν αναγκασμένοι να ζουν σε συνθήκες apartheid. Χιλιάδες παιδιά απομακρύνθηκαν από τους δικούς τους και είτε δόθηκαν σε λευκές οικογένειες είτε κλείστηκαν σε ιδρύματα που έμοιαζαν περισσότερο με στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ακόμα και όταν το 1948 τους δόθηκε η ιθαγένεια, πολλοί Αβορίγινες δεν είχαν το δικαίωμα να ψηφίσουν μέχρι τη δεκαετία του 60. Μάλιστα, μέχρι το 1967, το σύνταγμα της Αυστραλίας διευκρίνιζε ότι «οι αυτόχθονες Αβορίγινες δεν πρέπει να υπολογίζονται» ως κομμάτι του πληθυσμού της Αυστραλίας. Αυτή η αδυσώπητη επίθεση στη ζωή και τον πολιτισμό των αυτοχθόνων δεν έμεινε αναπάντητη. Από την πρώτη στιγμή, οι φυλές που κατοικούσαν στην Αυστραλία απέδειξαν ότι ήταν «περήφανοι πολεμιστές», όπως γράφει η Bobbi Sykes (1945 ) στο ποίημα «Ρέκβιεμ», που έχουμε μεταφράσει. Οι αγώνες των Αβορίγινων ενάντια στην εκμετάλλευση και την καταπίεση κορυφώθηκαν στις δεκαετίες του 60 και του 70. Με το βλέμμα στραμμένο στην ανταρσία των μαύρων στην Αμερική και στα απελευθερωτικά κινήματα στην Αφρική, οι αυτόχθονες της Αυστραλίας εξεγέρθηκαν ενάντια στη λευκή εξουσία. Βασική απαίτησή τους ήταν, και παραμένει, το δικαίωμα στη γη των προγόνων τους. Μέσα από αυτές τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες ξεπήδησαν οι ποιητικές φωνές που παρουσιάζουμε. Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι παρόλο που η ποίηση και το τραγούδι των αυτοχθόνων της Αυστραλίας έχουν παράδοση αιώνων, αποσιωπήθηκαν και καταπιέστηκαν συστηματικά από τους αποικιοκράτες. Όλοι οι ποιητές και όλες οι ποιήτριες που φιλοξενούνται σ αυτό το τεύχος του Τεφλόν υπήρξαν θύματα ρατσιστικών επιθέσεων, διωγμών και καταπίεσης, ειδικά στα νεανικά τους χρόνια. Η Bobbi Sykes συνελήφθη σε διαμαρτυρία. Ο Kevin Gilbert και ο Mudrooroo φυλακίστηκαν για εγκληματικές ενέργειες ο Gilbert για φόνο. Τραγικότερος όλων ο Robert Walker ( ), ο οποίος ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από τους φρουρούς της φυλακής. Το μικρό αυτό αφιέρωμα στην ποίηση των αυτοχθόνων της Αυστραλίας ξεκινάει με δύο ποιήματα από τη συλλογή We Are Going (1964) της Oodgeroo Noonuccal ( ), την πρώτη ποιητική συλλογή που εξέδωσε ποτέ Αβορίγινας ποιητής ή ποιήτρια. H Noonuccal επιφανής ποιήτρια, συγγραφέας και ακτιβίστρια χρησιμοποιεί συνειδητά τον στίχο ως μέσο προπαγάνδας με σκοπό να διατρανώσει την περηφάνια για την καταγωγή της, να περιγράψει τα δεινά της φυλής της και να απαιτήσει ισότητα και ισονομία. Όπως φαίνεται και στο ποίημα «Η δυστυχισμένη φυλή», η Noonuccal στρέφεται ενά-

10 16 ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΑ ΦΙΔΙΑ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΔΕΡΜΑ tεφλον tεφλον ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΑ ΦΙΔΙΑ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΔΕΡΜΑ 17 ντια στον τρόπο ζωής των λευκών, την εκμετάλλευση της εργασίας και την ιεραρχική δομή εξουσίας. Την ακολουθούν ποιητές όπως ο Jack Davis ( ) και ο Kevin Gilbert ( ). Ο πρώτος, ιδιαίτερα δραστήριος πολιτικά, δίνει συχνά στα ποιήματά του μία παγκόσμια διάσταση εκφράζοντας τις σκέψεις του για γεγονότα που συμβαίνουν εκτός Αυστραλίας και πέρα από την καθημερινότητα των Αβορίγινων. Ο δεύτερος υιοθετεί έναν πιο καυστικό, ορμητικό τρόπο γραφής και δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει ιδιωματισμούς των αυτοχθόνων. Στο ποίημα «Δέντρο», που θα διαβάσετε παρακάτω, καταπιάνεται με ένα θέμα που συναντάμε συχνά στην ποίηση των Αβορίγινων: τους πανάρχαιους δεσμούς τους με τη γη και τη φύση. Η πλειοψηφία της κριτικής στην Αυστραλία αντιμετώπισε από την αρχή την ποίηση των Αβορίγινων με καχυποψία και αρκετές φορές με εχθρότητα. Όπως οι άποικοι δεν μπόρεσαν να καταλάβουν ή θεώρησαν εχθρικό προς αυτούς τον τρόπο ζωής των Αβορίγινων, έτσι και οι λευκοί διανοούμενοι, είτε συνειδητά ως απολογητές της εξουσίας είτε λόγω της αδυναμίας τους να δουν πέρα από τον ποιητικό «κανόνα», αρνούνται να αναγνωρίσουν τη δύναμη και την αμεσότητα του ποιητικού έργου των αυτοχθόνων. Η ποίησή τους ενοχλεί, καθώς αποτελεί όχι μόνο υπενθύμιση των κτηνωδιών του παρελθόντος και του ρατσισμού του παρόντος αλλά και απειλή για την εξουσία και τη νομιμοποίησή της. Παρά τις όποιες τεχνικές αδυναμίες τους, πολλά από τα ποιήματα των Αβορίγινων αψηφούν και ταρακουνούν τους ποιητικούς κανόνες. Δεν είναι λίγοι οι ποιητές και οι ποιήτριες που πειραματίζονται με την επαναληπτικότητα, τον ελεύθερο στίχο, τον ρυθμό και τις διακυμάνσεις στον βηματισμό. Ταυτόχρονα, όμως, το έργο τους συγκλονίζεται από, πολλές φορές οδυνηρά, αδιέξοδα και αντιφάσεις, καθώς συχνά βρίσκονται εγκλωβισμένοι/ες μεταξύ της προφορικής παράδοσης της φυλής τους, η οποία έχει ιστορία χιλιάδων ετών, και μιας γλώσσας ξένης προς αυτούς/ές, η οποία όχι μόνο τους επιβλήθηκε μέσω μιας ελλιπούς εκπαίδευσης αλλά και κουβαλάει μέσα της επώδυνες αναμνήσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι κάποιοι/ες από τους Αβορίγινες ποιητές και ποιήτριες υιοθετούν συχνά, ίσως και λόγω έλλειψης αυτοπεποίθησης, απλοϊκές και συμβατικές φόρμες της ευρωπαϊκής ποιητικής παράδοσης (όπως ο Jack Davis στο ποίημα «Οι Αβορίγινες των πόλεων»). Οι δεσμοί της ποίησης των Αβορίγινων με τη Δύση διαρρηγνύονται με την εμφάνιση των Mudrooroo (1938 ) και Lionel Fogarty (1958 ). Αυτοί οι δύο ξεκινούν τη δεκαετία του 80 ένα σημειωτικό αντάρτικο ενάντια στην αγγλική γλώσσα φέρνοντας στο προσκήνιο την προφορική παράδοση των αυτοχθόνων. Και οι δύο συχνά χρησιμοποιούν στοιχεία των διαλέκτων που μιλούν οι φυλές τους, λέξεις και φράσεις που κάνουν δύσκολη την κατανόηση των ποιημάτων τους από τους μη Αβορίγινες. Ο πρώτος, ο οποίος το 1988 άλλαξε το όνομά του από Colin Johnson σε Mudrooroo, χρησιμοποιεί σε ποιήματα όπως το «Δίνουν στον Jacky δικαιώματα» στοιχεία από τον παραδοσιακό «κύκλο» τραγουδιών των Αβορίγινων. Αλλού μπλέκει τα Αγγλικά με λέξεις της διαλέκτου των Nyungar (ΝΔ Αυστραλία) και επαναπροσδιορίζει τον τρόπο με τον οποίο μιλιέται η διάλεκτος αυτή (Neo-Nyungar). Ο Fogarty, ο οποίος συστήνεται ως ρήτορας και όχι ως συγγραφέας, χειρίζεται την αγγλική γλώσσα όπως «ένας δερβίσης χειρίζεται ένα ραβδί», σύμφωνα με τον Kevin Gilbert. Χρησιμοποιεί τη γλώσσα των αποίκων με σκοπό να ακυρώσει την επιβολή της και να δημιουργήσει μια νέα αντι-γλώσσα ελεύθερη από κανόνες και περιορισμούς, μια έκρηξη αμφισημίας και πολυσημίας. Επιτρέψτε μας να κλείσουμε αυτή την εισαγωγή με τα λόγια του ίδιου του Lionel Fogarty: «Η ποίησή μου είναι μια παράσταση της λογοτεχνικής προφορικής παράδοσης, ένας τρόπος να χρησιμοποιήσω τα αγγλικά που μιλά η φυλή μου ενάντια στα Αγγλικά. Με τα γραπτά μου θέλω να καθοδηγήσω τις επερχόμενες γενεές των Αβορίγινων μακριά από τον ευρωπαϊκό αποικιοκρατικό τρόπο γραφής ( ) Στο έργο μου δεν πιστεύω στον συμβιβασμό σε καμία περίπτωση. Δεν θέλω να είμαι ένας συγγραφέας της συμφιλίωσης ή ένας ρεφορμιστής. Θέλω να χτυπάω στο μυαλό και να ξεπερνάω τα όρια. Δεν έχει σημασία αν χρησιμοποιώ τους σωστούς γραμματικούς κανόνες ή το δικό τους στιλ γραφής, γιατί ο λευκός πάντα θα επικρίνει τα γραπτά. Ο λευκός δεν θα καταλάβει ποτέ πλήρως τι σκέφτεται ένας μαύρος όταν γράφει. Ίσως αυτό αλλάξει στις επερχόμενες γενεές.» we ARE GOING OODGEROO NOONUCCAL They came in to the little town A semi-naked band subdued and silent All that remained of their tribe. They came here to the place of their old bora ground Where now the many white men hurry about like ants. Notice of the estate agent reads: "Rubbish May Be Tipped Here". Now it half covers the traces of the old bora ring. "We are as strangers here now, but the white tribe are the strangers." We belong here, we are of the old ways. We are the corroboree and the bora ground, We are the old ceremonies, the laws of the elders. We are the wonder tales of Dream Time, the tribal legends told. We are the past, the hunts and the laughing games, the wandering camp fires. We are the lightening bolt over Gaphembah Hill Quick and terrible, And the Thunderer after him, that loud fellow. We are the quiet daybreak paling the dark lagoon. We are the shadow-ghosts creeping back as the camp fires burn low. We are nature and the past, all the old ways. Gone now and scattered. The scrubs are gone, the hunting and the laughter. The eagle is gone, the emu and the kangaroo are gone from this place. The bora ring is gone. The corroboree is gone. And we are going. ΧΑΝΟΜΑΣΤΕ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΔΑΝΑΗ ΣΙΩΖΙΟΥ Μπήκανε στη μικρή πόλη Μια μπάντα ημίγυμνη, υποτελής και σιωπηλή Απομεινάρι της φυλής τους. Ήρθαν εδώ, στον αρχαίο ιερό τόπο της μύησης Που τώρα πολλοί λευκοί σαν τα μυρμήγκια κατακλύζουν. «Ρίψη Σκουπιδιών εδώ», η πινακίδα του κτηματομεσιτικού γραφείου. Μισοκαλύπτει πια τα ίχνη του αρχαίου ιερού κύκλου. «Είμαστε σαν ξένοι πια εδώ, κι όμως η λευκή φυλή είναι η ξένη». Εμείς ανήκουμε εδώ, εμείς της παράδοσης. Είμαστε το corroboree 1 κι ο ιερός τόπος της μύησης, Είμαστε οι αρχαίες τελετές, οι νόμοι των γηραιών. Είμαστε τα παραμύθια του Dream Time 2, οι προφορικοί μύθοι της φυλής. Είμαστε το παρελθόν, τα κυνήγια και τα χαρούμενα παιχνίδια, οι νομαδικές φωτιές στους καταυλισμούς. Είμαστε η αστραπή πάνω από τον λόφο του Gaphembah Γρήγορη και φοβερή, Και ο Κεραυνός που την ακολουθεί, αυτός ο εκκωφαντικός σύντροφος. Είμαστε το ήσυχο χάραμα που χλομιάζει τη σκοτεινή λιμνοθάλασσα. Είμαστε οι σκιές των φαντασμάτων που επιστρέφουν στα κλεφτά καθώς οι φωτιές στον καταυλισμό σβήνουν. Είμαστε η φύση και το παρελθόν, η παράδοση όλη. Χαμένα πια όλα και διασπαρμένα. Οι λόγγοι χάθηκαν, το κυνήγι και το γέλιο. Ο αετός χάθηκε, η στρουθοκάμηλος και το καγκουρό χαθήκανε απ αυτή τη γη. Ο ιερός κύκλος χάθηκε. Το corroboree χάθηκε. Κι εμείς χανόμαστε. 1. corroboree: τελετές των Αβορίγινων που περιλαμβάνουν χορό και τραγούδι. Ορισμένες από αυτές γίνονται σε κλειστό κύκλο, καθώς θεωρούνται ιερές. Η λέξη corroboree χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τους Ευρωπαίους αποικιοκράτες και προέρχεται από τη λέξη caribberie που χρησιμοποιούσαν οι αυτόχθονες. 2. Dreamtime/Dreaming: αποτελεί κεντρική έννοια στον πολιτισμό και την ποίηση των Αβορίγινων. Αναφέρεται στην αέναη Δημιουργία, αλλά η ερμηνεία της διαφοροποιείται από φυλή σε φυλή. Για παράδειγμα, στην παράδοση των Yindjibarndi (Δυτική Αυστραλία) το Dreamtime είναι και ο τόπος της Δημιουργίας, εκεί όπου γεννιέται η ποίηση και το τραγούδι. Πολλοί από τους Αβορίγινες που έχουν αποκοπεί από την παράδοση και τη γλώσσα τους χρησιμοποιούν, σε αναζήτηση μιας χαμένης πνευματικότητας, το Dreamtime ως μια καθολική έννοια για την προϊστορική εποχή της Δημιουργίας. Το Dreamtime είναι η εποχή της Δημιουργίας στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον, αλλά ως έννοια είναι αδύνατο να μεταφραστεί. Γι αυτό το λόγο αποφασίσαμε να αφήσουμε την αγγλική λέξη με εξαίρεση το ποίημα «Φίδι» του Mudrooroo.

11 18 ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΑ ΦΙΔΙΑ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΔΕΡΜΑ tεφλον tεφλον ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΑ ΦΙΔΙΑ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΔΕΡΜΑ 19 THE UNHAPPY RACE OODGEROO NOONUCCAL The Myall Speaks White fellow, you are the unhappy race. You alone have left nature and made civilized laws. You have enslaved yourselves as you enslaved the horse and other wild things. Why, white man? Your police lock up your tribe in houses with bars, We see poor women scrubbing floors of richer women. Why, white man, why? You laugh at poor blackfellow, you say we must be like you. You say we must leave the old freedom and leisure, We must be civilized and work for you. Why, white fellow? Leave us alone, we don t want your collars and ties, We don t need your routines and compulsions. We want the old freedom and joy that all things have but you, Poor white man of the unhappy race. Η ΔΥΣΤΥΧΙΣΜΕΝΗ ΦΥΛΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΔΑΝΑΗ ΣΙΩΖΙΟΥ Μιλάει το ποτάμι Myall 1 Λευκέ άνθρωπε, δυστυχισμένη εσύ φυλή. Εσύ που εγκατέλειψες τη φύση και έφτιαξες πολιτισμένους νόμους. Υποδουλώσατε τους εαυτούς σας όπως υποδουλώσατε το άλογο και καθετί άγριο. Γιατί, λευκέ; Η αστυνομία σου κλειδώνει τη φυλή σου σε σπίτια με κάγκελα, Βλέπουμε φτωχές γυναίκες να τρίβουν πατώματα πλουσιότερων γυναικών. Γιατί, λευκέ, γιατί; Γελάς με τον «φτωχούλη μαύρο», λες πως πρέπει να μαστε όπως εσύ. Λες πως πρέπει να εγκαταλείψουμε την παλιά ελευθερία και σχόλη, Πρέπει να είμαστε πολιτισμένοι και να δουλεύουμε για σένα. Γιατί, λευκέ άνθρωπε; Άφησέ μας ήσυχους, δεν τα θέλουμε τα κολάρα και τις γραβάτες σου, Δεν χρειαζόμαστε τους προγραμματισμούς και τους εξαναγκασμούς σου. Θέλουμε την παλιά ελευθερία και τη χαρά που υπάρχει μέσα σε καθετί εκτός από σένα, Φτωχέ λευκέ της δυστυχισμένης φυλής. 1. Η Noonuccal αναφέρεται εδώ στη σφαγή τριάντα περίπου Αβορίγινων της φυλής των Wirrayaraay τον Ιούνιο του 1838 στο ποτάμι Myall από Ευρωπαίους αποίκους. THEY GIVE JACKY RIGHTS COLIN JOHNSON (MUDROOROO) They give Jacky rights, Like the tiger snake gives rights to its prey: They give Jacky rights, Like the rifle sights on its victim. They give Jacky rights, Like they give rights to the unborn baby, Ripped from the womb by its uncaring mother. They give Jacky the right to die, The right to consent to mining on his land. They give Jacky the right to watch His sacred dreaming place become a hole His soul dies, his ancestors cry; His soul dies, his ancestors cry: They give Jacky his rights A hole in the ground! Justice for all, Jacky kneels and prays; Justice for all, they dig holes in his earth; Justice for all, they give him his rights A flagon of cheap wine to dull his pain, And his woman has to sell herself for that. Justice for all, they give him his rights A hole in the ground to hide his mistrust and fear. What can Jacky do, but struggle on and on: The spirits of his Dreaming keep him strong! ΔΙΝΟΥΝ ΣΤΟΝ JACKY ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: JAZRA KHALEED Δίνουν στον Jacky δικαιώματα, Όπως το φίδι τίγρης δίνει δικαιώματα στο θήραμά του: Δίνουν στον Jacky δικαιώματα, Όπως το τουφέκι κιαλάρει το θύμα του. Δίνουν στον Jacky δικαιώματα, Όπως δίνουν δικαιώματα στο αγέννητο μωρό, Που η άσπλαχνη μητέρα του ξερίζωσε από τη μήτρα. Δίνουν στον Jacky το δικαίωμα να πεθάνει, Το δικαίωμα να αποδεχτεί τις εξορύξεις στη γη του. Δίνουν στον Jacky το δικαίωμα να παρακολουθεί Τον ιερό τόπο του dreaming να γίνεται λάκκος Η ψυχή του πεθαίνει, οι πρόγονοί του κλαίνε. Η ψυχή του πεθαίνει, οι πρόγονοί του κλαίνε: Δίνουν στον Jacky τα δικαιώματά του Έναν λάκκο στο χώμα! Δικαιοσύνη για όλους, ο Jacky γονατίζει και προσεύχεται. Δικαιοσύνη για όλους, σκάβουν λάκκους στη γη του Δικαιοσύνη για όλους, του δίνουν τα δικαιώματά του Μια καράφα φτηνό κρασί ν απαλύνει τον πόνο του, Και η γυναίκα του πρέπει να πουλήσει τον εαυτό της γι αυτό. Δικαιοσύνη για όλους, του δίνουν τα δικαιώματά του Έναν λάκκο στο χώμα να κρύψει τη δυσπιστία και τον φόβο του. Τι άλλο να κάνει ο Jacky παρά να πασχίζει ξανά και ξανά: Τα πνεύματα του Dreaming του τον κρατάνε δυνατό! TREE KEVIN GILBERT I am the tree the lean hard hungry land the crow and eagle sun and moon and sea I am the sacred clay which forms the base the grasses vines and man I am all things created I am you and you are nothing but through me the tree you are and nothing comes to me except through that one living gateway to be free and you are nothing yet for all creation earth and God and man is nothing until they fuse and become a total sum of something together fuse with to consciousness of all and every sacred part aware alive in true affinity. ΔΕΝΤΡΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΔΑΝΑΗ ΣΙΩΖΙΟΥ Είμαι το δέντρο η φτωχή σκληρή πεινασμένη γη η κουρούνα και ο αετός ο ήλιος και το φεγγάρι και η θάλασσα Είμαι ο ιερός πηλός που διαμορφώνει τη βάση οι φλέβες του γρασιδιού και ο άνθρωπος Είμαι καθετί που δημιουργήθηκε Είμαι εσύ και εσύ τίποτα δεν είσαι μα μέσα από μένα το δέντρο υπάρχεις και σε μένα τίποτα δεν φτάνει παρά μέσω αυτής της ζωντανής πύλης προς την ελευθερία και εσύ δεν είσαι ακόμη τίποτα γιατί ολόκληρη η δημιουργία η γη και ο Θεός και ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα ώσπου να σμίξουν και να γίνουν ένα άθροισμα μαζί να σμίξουν στη συνείδηση των πάντων και κάθε ιερό κομμάτι αντιληπτό ζωντανό στου απείρου την αληθινή συνοχή.

12 20 ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΑ ΦΙΔΙΑ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΔΕΡΜΑ tεφλον tεφλον ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΑ ΦΙΔΙΑ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΔΕΡΜΑ 21 URBAN ABORIGINAL JACK DAVIS BLACK CHILD MAUREEN WATSON ΜΑΥΡΟ ΠΑΙΔΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΔΑΝΑΗ ΣΙΩΖΙΟΥ She was born with sand in her mouth, The whisper of wind in her hair; They washed her clean in warm wood ash And wrapped her in loving care. She lay in the mould of her mother s arms, She suckled her honeyed breasts; She grew and she watched day turn to night When you came out of the west. You came loud-mouthed, with eyes cruel, You made her a concubine; Then flung her into wilderness, That beautiful Woman of Mine. With murder, with rape, you marred their skin, But you cannot whiten their mind; They will remain my children for ever, The black and the beautiful kind. ΟΙ ΑΒΟΡΙΓΙΝΕΣ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: JAZRA KHALEED Γεννήθηκε με άμμο στο στόμα, Τον ψίθυρο του ανέμου στα μαλλιά. Την ξεπλύνανε με ζεστή τέφρα ξύλου Και την τυλίξανε με αγάπη στοργικά. Κούρνιαζε στην πινακωτή της μητρικής αγκαλιάς, Βύζαινε τα μελίρρυτά της στήθη. Μεγάλωσε και είδε τη μέρα νύχτα να γίνεται Όταν εμφανιστήκατε από τη δύση. Ήρθατε φωνασκώντας, με μάτια σκληρά, Και την κάνατε παλλακίδα. Ύστερα πετάξατε στην ερημιά, Τη Γυναίκα Μου που πιο όμορφη δεν είδα. Το δέρμα τους μολέψατε με φόνους και βιασμούς, Αλλά δεν μπορείτε το μυαλό τους να λευκύνετε. Μαύρα και όμορφα πλάσματα, Για πάντα παιδιά μου θα μείνετε. Αυτό το ποίημα γράφτηκε σε απάντηση της δήλωσης του Υπουργού για Υποθέσεις των Αυτοχθόνων ότι οι Αβορίγινες που ζουν στα αστικά κέντρα δεν είναι αληθινοί Αβορίγινες. Black child s soft mouth atremble, Angry tears in innocent eyes, Agony in a mother s heart, As they hear the white man s lies. Black child is hurt and puzzled. But mother loves you, Son, she cries. But all a mother s love can t dry The tears in a black child s eyes. Child grows older, and he s off to school Mother waves her babe goodbye, Faltering smile upon her lips, But tears shine in her eyes. And there s anger in a brother s fists And shame in a father s heart, That he sees his people suffer so, And a black child s world falls apart. And he sees all the black man s truths, Distorted by white man s lies Poor innocent, helpless, wounded babes. With tears in their big dark eyes. Oh, I d cut out my heart and lay at your feet. And I d rip the stars from the blue, I d spit on the sun and put out its light, If I could keep all this hurt from you. Flesh of my flesh, And blood of my blood, You never know how my aching heart cries, To a people too cruel, Too blind to see, The tears in a black child s eyes. These breast can fill and overflow, They ve suckled babies, watched them grow, This womb, too, has given birth, How dare you, then, to judge my worth. By all the gods and powers that be, That made woman and man, You and yes, me, Till they create another human race, I spit, defiant, in your face, Though you watch me die as you have done, I will live again, in my daughters, my sons. And you will hear my cry, even as you deny, I, too, am human. I d spit on the sun and put out its light, If I could keep all this hurt from you. Flesh of flesh, And blood of my blood, You never hear how my aching heart cries, To a people too cruel, Too blind to see, The tears in a black child s eyes. Του μαύρου παιδιού το απαλό χείλι τρέμει, Στα αθώα μάτια δάκρυα θυμού, Αγωνία στην καρδιά της μητέρας, Καθώς ακούνε τα ψέματα του λευκού. Το μαύρο παιδί είναι πληγωμένο και μπερδεμένο. «Η μητέρα όμως σ αγαπάει», φωνάζει του γιου. Μα η μητρική αγάπη δεν μπορεί να στεγνώσει Tα δάκρυα στα μάτια του μαύρου παιδιού. Το παιδί μεγαλώνει και φεύγει για το σχολείο Η μητέρα το μωρό της αποχαιρετά, Δισταχτικό χαμόγελο στα χείλη, Δάκρυα στα μάτια της γυαλίζουν. Και υπάρχει θυμός στη γροθιά του αδελφού Και ντροπή στου πατέρα την καρδιά, Που βλέπει τους δικούς του να υποφέρουν τόσο, Και καταρρέει ο κόσμος του μαύρου παιδιού. Και βλέπει των μαύρων όλη την αλήθεια, Διαστρεβλωμένη από των λευκών την ψευτιά Φτωχά αθώα, αβοήθητα, πληγωμένα παιδιά. Με δάκρυα στα μεγάλα τους μάτια τα σκοτεινά. Ω, θα έβγαζα την καρδιά μου και θα σας την ακουμπούσα στα πόδια. Και τ αστέρια θα ξήλωνα από τον ουρανό, Θα φτυνα τον ήλιο και θα του σβηνα το φως, Αν μπορούσα να κρατήσω μακριά σας όλο τον πόνο αυτό. Σαρξ εκ της σαρκός μου, Και αίμα απ το αίμα μου, Δεν ακούτε ποτέ πώς φωνάζει η πονεμένη μου καρδιά, Ενάντια σε ανθρώπους τόσο σκληρούς, Υπερβολικά τυφλούς για να δουν, Τα δάκρυα στου μαύρου παιδιού τη ματιά. Αυτά τα στήθη γεμάτα μπορείς να δεις, ξεχειλισμένα, Έχουν θηλάσει μωρά, τα έχουν δει να μεγαλώνουν, Αυτή η μήτρα έχει δώσει ζωή με τη γέννα, Πώς τολμάτε, λοιπόν, να κρίνετε την αξία μου εσείς. Από κάθε θεό και δύναμη που υπάρχει στη γη, Και δημιούργησε άνδρα και γυναίκα μαζί, Εσάς και, ναι, εμένα Ώσπου να δημιουργήσουν ένα άλλο ανθρώπινο γένος, Στο πρόσωπό σας φτύνω με μένος, Αν και με βλέπετε να πεθαίνω όπως εσείς, Θα ζήσω ξανά, μέσα από τις κόρες, τους γιους μου. Και καθώς θα αρνείστε θ ακούτε την κραυγή μου, Ότι είμαι άνθρωπος κι εγώ. Θα φτυνα τον ήλιο και θα του σβηνα το φως, Αν μπορούσα να κρατήσω όλο αυτό τον πόνο από σας μακριά. Σαρξ εκ της σαρκός μου, Και αίμα απ το αίμα μου, Δεν ακούτε ποτέ πώς φωνάζει η πονεμένη μου καρδιά, Ενάντια σε ανθρώπους τόσο σκληρούς, Υπερβολικά τυφλούς για να δουν, Τα δάκρυα στου μαύρου παιδιού τη ματιά.

13 22 ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΑ ΦΙΔΙΑ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΔΕΡΜΑ tεφλον tεφλον ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΑ ΦΙΔΙΑ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΔΕΡΜΑ 23 SOLITARY CONFINEMENT ROBERT WALKER ΣΤΗΝ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: JAZRA KHALEED REQUIEM BOBBI SYKES ΡΕΚΒΙΕΜ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: JAZRA KHALEED Have you ever been ordered to strip Before half a dozen barking eyes, Forcing you against a wall Ordering you to part your legs and bend over? Have you ever had a door slammed Locking you out of the world, Propelling you into timeless space To the emptiness of silence? Have you ever laid on a wooden bed In regulation pyjamas, And tried to get a bucket to talk In all seriousness? Have you ever begged for blankets From an eye staring through a hole in the door, Rubbing at the cold air digging into your flesh Biting down on your bottom lip, while mouthing Please, Sir? Have you ever heard screams in the middle of the night, Or the sobbings of a stir-crazy prisoner, Echo over and over again in the darkness Threatening to draw you into its madness? Σε διέταξαν ποτέ να ξεγυμνωθείς Μπροστά σε μισή ντουζίνα μάτια που γαβγίζουν, Σε στρίμωξαν στον τοίχο Διατάζοντάς σε ν ανοίξεις τα πόδια και να σκύψεις; Σου κλεισαν ποτέ την πόρτα με βρόντο Κλειδώνοντάς σε έξω από τον κόσμο, Σπρώχνοντάς σε σ άχρονο χώρο Στην κενότητα της σιωπής; Ξάπλωσες ποτέ σε ξύλινο κρεβάτι Φορώντας τις πιτζάμες της φυλακής, Και προσπάθησες να πάρεις μια κουβέντα από έναν κουβά Με κάθε σοβαρότητα; Παρακάλεσες ποτέ για κουβέρτες Από ένα μάτι που σε κοίταζε μέσα από μια τρύπα στην πόρτα, Να τρίβεσαι στον κρύο αέρα που κατατρώγει τη σάρκα σου Να δαγκώνεις το κάτω χείλος σου, ενώ μουρμουρίζεις «Σας παρακαλώ, κύριε;» Neatly pressed / dressed / crowds / Lined up to wave / flags / and babes / At the Queen / I could see first / your stony eye / And I knew you weren t here / To welcome / But to reject / the 8th descendant / Of George the Third / in whose name / Years ago / Our land was claimed for Him / now Her / And you were magnificent / straight as die / Let them know that this / Was no country of beaten losers / But proud warriors / Whose time has almost come Καλοσιδερωμένα / ενδεδυμένα / πλήθη / Στη σειρά για να ανεμίσουν / σημαίες / και μωρά / Προς τη Βασίλισσα / Μπόρεσα να δω πρώτος / το πέτρινό σου βλέμμα / Και ήξερα ότι δεν ήσουν εδώ / Για να καλωσορίσεις / Αλλά για να απορρίψεις / την 8η απόγονη / Του Γεωργίου του Τρίτου / στο όνομα του οποίου / Χρόνια πριν / Κάποιοι αξίωσαν τη γη μας γι Αυτόν / τώρα γι Αυτήν / Και ήσουν υπέροχος / συνεπής σαν τον θάνατο / Πες τους ότι αυτή / Δεν ήταν μια χώρα ηττημένων / Αλλά περήφανων πολεμιστών / Που σύντομα θα προελάσουν Have you ever rolled up into a human ball And prayed for sleep to come? Have you ever laid awake for hours Waiting for morning to mark yet another day of being alone? If you ve ever experienced even one of these, Then bow your head and thank God. For it s a strange thing indeed This rehabilitation system! Άκουσες ποτέ ουρλιαχτά στη μέση της νύχτας, Ή τους λυγμούς κάποιου που τρελάθηκε στη στενή, Ν αντηχεί ξανά και ξανά στο σκοτάδι Ν απειλεί να σε τραβήξει στην τρέλα του; Διπλώθηκες ποτέ σε μια ανθρώπινη μπάλα Και προσευχήθηκες να κοιμηθείς; Έμεινες ποτέ ξύπνιος για ώρες Περιμένοντας το πρωινό να χαράξει άλλη μια μέρα μοναξιάς; Αν ποτέ έζησες έστω και κάτι από αυτά, Τότε σκύψε το κεφάλι και ευχαρίστησε τον Θεό. Γιατί είναι πολύ παράξενη υπόθεση Αυτό το σύστημα επανένταξης! SNAKE MUDROOROO Looked after ten snakes, you know Someone once told me it was my totem Dreaming or some such bloody thing Some fucking dreaming They got the dog one day Someone called me a snake that time Thought I did him out of a deal And you know how some blokes hate us For the colour of our skins Well, I socked him in the face No one mops the floor with me It s not hard to understand ΦΙΔΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: JAZRA KHALEED Φρόντιζα δέκα φίδια, που λες Μια φορά κάποιος μου πε ότι ήταν το τοτέμ μου Σε αρχαίο όνειρο ή μια τέτοια παπαριά Ένα γαμημένο αρχαίο όνειρο Φάγαν το σκυλί μια μέρα Κάποιος με είπε φίδι εκείνη την ώρα Νόμισα ότι θα τον ξέκανα Ξέρεις πώς κάποιοι τύποι μας μισούνε Για το χρώμα του δέρματός μας Λοιπόν, του ριξα στο πρόσωπο Κανείς δεν θα μου τρίψει τη μούρη στο πάτωμα Δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις

14 24 ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΑ ΦΙΔΙΑ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΔΕΡΜΑ tεφλον tεφλον ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΑ ΦΙΔΙΑ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΔΕΡΜΑ 25 ARE THERE ABO SCHOOLS? LIONEL FOGARTY MAD SOULS LIONEL FOGARTY ΤΡΕΛΕΣ ΨΥΧΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: JAZRA KHALEED At the abo school what are our children taught? Are they told of our sisters being raped now Are they told of our Mothers crying sorrowfully Will they be told that all whites are not the enemy Are they told of capitalism the enemy Australian Aboriginals will they know their culture? Are they told violence is ahead Are they told the revolution is the only solution Are they told that Jacky Jackys and Marys are going to be killed Tell the abo child the true story But member white man keeps inventions to destroy And never let them step in abo s way If so we know who they can turn to The abo education Are there Revolutionists Educationists. ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΧΟΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΒΟΡΙΓΙΝΕΣ; ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΔΑΝΑΗ ΣΙΩΖΙΟΥ Στα σχολεία των Αβορίγινων τι μαθαίνουν τα παιδιά μας; Τους λένε για τις αδερφές μας που βιάζονται αυτή τη στιγμή; Τους λένε για τις Μητέρες μας που κλαίνε από οδύνη; Θα τους πούνε πως δεν είναι εχθροί όλοι οι λευκοί; Τους λένε για τον καπιταλισμό τον εχθρό; Αυστραλιανοί Αβορίγινες θα γνωρίσουν τον πολιτισμό τους; Τους λένε ότι η βία προπορεύεται; Τους λένε πως η επανάσταση είναι η μόνη λύση; Τους λένε ότι ο Τζάκι και η Μαίρη θα σκοτωθούν; Πείτε στο παιδί του Αβορίγινα την πραγματική ιστορία Μα να θυμάστε, ο λευκός κατέχει εφευρέσεις για να καταστρέφει Και μην τους επιτρέψετε ποτέ να μπουν στο διάβα των Αβορίγινων Εάν είναι έτσι, ξέρουμε σε ποιον μπορούν να στραφούν Στην εκπαίδευση των Αβορίγινων Άραγε υπάρχουν Επαναστάτες Δάσκαλοι. I am a moody Murri my temper as black as me. I am a moody Murri drink and smoke, sail me away to Africa. Yes, Ι m a moody Murri I live to swear and shit anywhere. I am the moody Murri don t like Aussies don t like Asians. You d love to meet me. I ll tell you go live where you come from. I m the Murri black here forever. Sometimes can t stand my own people some sell out some sell off. I am the blackfella you need in governments. If I am asked about, pay the rent I ll give it a go mate. I am the moody blue Murri. Please don t take offence your own negative reply. I am not mad but glad. Roots grown out Mingling with shining desire Free our dreams Yet you people miss what I am and I am the moody Murri My temper as black as me. Είμαι ένας μπουρινιασμένος Murri 1 η οργή μου μαύρη όπως εγώ. Είμαι ένας μπουρινιασμένος Murri πίνω και καπνίζω, στείλε με μακριά στην Αφρική. Ναι, είμαι ένας μπουρινιασμένος Murri ζω για να βλαστημώ και να χέζω όπου βρω. Είμαι ο μπουρινιασμένος Murri δεν γουστάρω τους Αυστραλούς δεν γουστάρω τους Ασιάτες. Θα σ άρεσε να με συναντήσεις. Θα σου λεγα γύρνα από κει που ρθες. Είμαι ο Murri μαύρος για πάντα εδώ. Μερικές φορές δεν αντέχω ούτε τους δικούς μου κάποιοι ξεπουλιούνται κάποιοι σε πουλάνε. Είμαι ο μαύρος που χρειάζεσαι στην κυβέρνηση. Αν με ρωτήσουν σχετικά, πλήρωσε το νοίκι και είμαι μέσα φίλε. Είμαι ο μπουρινιασμένος μπλε Murri. Κάνε μου τη χάρη, δεν προσβάλλεσαι από την αρνητική σου απάντηση. Δεν είμαι τρελός αλλά χαρούμενος. Ρίζες ξεπετάγονται Αναμιγνύονται με λαμπερές επιθυμίες Ελευθερώνουν τα όνειρά μας Κι όμως εσείς δεν καταλαβαίνετε ποιος είμαι και Είμαι ο μπουρινιασμένος Murri Η οργή μου μαύρη όπως εγώ. 1. Murri: αυτόχθονες που ζουν στη δυτική Αυστραλία και κυρίως στην περιοχή του Queensland.

15 26 tεφλον tεφλον 27 σ α μ σ ω ν ρα κ α σ Ο φασίστας Το αλάτι Ένα μαδημένο ρόδι μασώ στο ξόδι του φασίστα. Σύμφωνοι. Διώξτε τους δασκάλους σήμερα και βγάλτε τα παιδιά απ τις αίθουσες. Το μάθημα θα γίνει στα νεκροταφεία. Οράματα με μώλωπες Κάτω από το τραπέζι κλείστηκε η φαντασία μας, σε σφραγισμένο θάλαμο της τιμωρίας λες κι είμαστε εν κρυπτώ παιδιά, συμμαθητές του λιγοστού φωτός, ή κι ενδεχόμενα των κάτω άκρων. Ο τελώνης Το μάθαμε καλά και το αλάτι. Μες στα κοιλώματα του βράχου όταν χώναμε το κουτάλι, να το μαζεύουμε προσεχτικά λες κι ήταν πρέζα, η ανάγκη το χε κάνει. «Να φύγει πρώτα η θάλασσα!» Κι ύστερα κατακάθι. Σε διάταξη κύκλου, ένας - ένας να απλώνουμε τις γλώσσες μας και με συγκίνηση στο δέρμα, όλο να γλείφουμε. Γλείφαμε με τη σειρά απ το κουτάλι. Άλμη των ανθρώπων ιερή τα χρόνια πέρασαν και ξέρω, τη δοκιμάσαμε και την αλμύρα, και Θε μου, δεν τη θέλουμε. ΔΕΝ ΤΗ ΘΕΛΟΥΜΕ. Γκάλοπ υπό κατασκευή 1. Δανειολήπτης με cherokee. 2. Άσχημα παιδικά χρόνια. 3. Ένα πράσινο παγκάκι. Άδειο. 4. Το μέτωπο του Καρούζου. 5. Ο θάνατός μου. 6. Ο δικός σου. Κάτω από το τραπέζι η φαντασία εσώκλειστη, κι η ουτοπία έρμαιο σκόρπιων προσκεκλημένων. Ποιοι είστε Κύριοι; ΚΥΡΙΕΣ ΜΟΥ; Απάνω γευματίζετε και κάτω μας πατάτε. εκτελωνίστε με, βάλτε με υποθήκη περάστε μου τα σύνορα στο σβέρκο τι θα κερδηθεί στη νίκη υποθέτω, θα πεθάνω στη διάρκεια μίας δημοπρασίας στης κατάσχεσης τη μύτη ρουθούνια να προτάξουμε στον ασφαλίτη στάμπες επιθυμίας σε μουσκεμένο διαβατήριο Προφήτη, κάνε με ανάληψη παίρνω το φταίξιμο για τη χρεοκοπία στο check-in θα αναμετρηθούμε Αποσπερίτη, κάνε με ανάληψη στο διάολο θα αναμετρηθούμε σε μια στιγμή σαν κομψοτέχνημα θα με κοιτά ο τελώνης δεν θα μαι κουρτίνα, θα μοιάζω στο επιφώνημα πυγολαμπίδας Κι υποθέτω, θα μου φιλάς τα γόνατα.

16 28 tεφλον tεφλον 29 ο έργο της Βισλάβα Σιμπόρσκα, οφείλω να ομολογήσω, μου «αποκαλύφθηκε» πρόσφατα, δηλαδή Τ αρκετά καθυστερημένα. έκτοτε, όμως, με συντροφεύει. Καθότι δεν γνωρίζω πολωνικά, η πρώτη μου επαφή με τη Σιμπόρσκα ήταν μέσα από το μεταφραστικό βλέμμα του Β. Καραβίτη. 1 Οι αποδόσεις του Καραβίτη βασίστηκαν σε μεταφράσεις από τα αγγλικά και, όπως αναφέρει ο ίδιος στο επίμετρο της έκδοσης, «έχει πλήρη συνείδηση της μετα-προδοσίας που συντελείται κατά τη μεταφορά στη γλώσσα-στόχο της ποίησης από δεύτερο χέρι» 2. Παρά τα μειονεκτήματα, θεωρώ ότι το εν λόγω εγχεί- Ε π ι - σ κ έ ψ ε ι ς σ τ ο π ο ι η τ ι κ ό σ ύ μ π α ν τ η ς Β ι σ λ ά β α Σ ι μ π ό ρ σ κ α thσ ρανιασ καραχαλιου ρημα κατορθώνει να εμφυσήσει στον αναγνώστη την αγάπη για την ποίηση της Σιμπόρσκα και να την αναζητήσει περαιτέρω. Το κείμενο που ακολουθεί πέραν του βιογραφικού καταγράφει εντυπώσεις, όπως προέκυψαν από την περιπλάνησή μου στα ποιήματα που περιλαμβάνονται στον συλλεκτικό τόμο Wisława Szymborska, Poems new and collected Stanislaw Baranczak, Clare Cavanagh, Harcourt, 1998, των οποίων τη μετάφραση βρήκα εξαιρετικά θελκτική. Η εστίασή μου περιστρέφεται γύρω από μια προσπάθεια χαρτογράφησης του ποιητικού της σύμπαντος, έχοντας ως βάση τρεις από τους κύριους θεματικούς άξονες που διαπνέουν την ποίησή της, δηλ. τον θάνατο, την ποίηση για την ποίηση και τη σύμπτωση 3. Η θεματολογία της Σιμπόρσκα, ωστόσο, δεν εξαντλείται σε αυτά αφού στην ποίησή της παρελαύνει πληθώρα εικόνων, θεμάτων και ερεθισμάτων. Περί βιογραφίας και έργου Η Βισλάβα Σιμπόρσκα γεννήθηκε το 1923 στο Κόρνικ της Δυτικής Πολωνίας. Σε ηλικία οκτώ ετών, μετακομίζει με την οικογένειά της στην Κρακοβία, όπου διαμένει μέχρι σήμερα. Το 1945, σπουδάζει Πολωνική Φιλολογία και ύστερα συνεχίζει τις σπουδές της στον τομέα της Κοινωνιολογίας. Την ίδια χρονιά εκδίδει το πρώτο της ποίημα με τίτλο «Αναζητώντας τη λέξη». Το 1948, η πρώτη της υπό έκδοση συλλογή είναι ήδη έτοιμη αλλά λογοκρίνεται από το κομμουνιστικό καθεστώς. Παράλληλα, εγκαταλείπει τις σπουδές της λόγω οικονομικών δυσχερειών. Εν τέλει, το 1952 δημοσιεύει την πρώτη της συλλογή Αυτό για οποίο ζούμε η οποία επικεντρώνεται στα πολιτικά θέματα και ευθυγραμμίζεται με τις επιταγές του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Η συλλογή Ερωτήματα που βάζω στον εαυτό μου, που εκδίδει το 1954, κινείται στα ίδια πλαίσια, εντούτοις ο πολιτικοκεντρικός χαρακτήρας μετριάζεται. Η συλλογή Κραυγάζοντας στον Γέτι (1957) αποτελεί ένα μεταβατικό έργο, αφού η ποιήτρια διαμορφώνει την προσωπική της φωνή και διευρύνει σημαντικά τη θεματική της, ενώ με το Αλάτι (1962) θέτει τα θεμέλια του ποιητικού της σύμπαντος. Ακολουθούν οι συλλογές: Ατελείωτη Χαρά (1967), Για κάθε ενδεχόμενο (1972), Ο μεγάλος αριθμός (1976), Οι άνθρωποι πάνω στη γέφυρα (1986), Το τέλος και η αρχή (1993), Στιγμή (2002), Εδώ (2009). Από το 1953 έως το 1981 εργάζεται στο περιοδικό Λογοτεχνική Ζωή, όπου είτε απαντά σε επίδοξους ποιητές/συγγραφείς είτε γράφει κριτικές για βιβλία ποικίλων ειδών. Μεταφράζει γαλλική ποίηση καθώς και ποιητές του 15ου και 16ου αι. Το 1996, βραβεύεται με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η Βισλάβα Σιμπόρσκα μαζί με τους Ταντέους Ρουζέβιτς και Ζμπίγκνιεφ Χέρμπερτ τοποθετείται στην κορυφή της πολωνικής μεταπολεμικής ποίησης. Όπως αναφέρουν οι Kρίνσκι και Mαγκουάιρ 4, η Σιμπόρσκα χρησιμοποιεί τη γλώσσα των μορφωμένων τάξεων, την οποία εμπλουτίζει άλλοτε με παροιμίες, λατινικά ρητά, φιλοσοφικά αποφθέγματα και άλλοτε με ευφυείς νεολογισμούς. Στις αρχές, γράφει έμμετρη ποίηση, αλλά στην πορεία καταφεύγει στον ελεύθερο στίχο. Η ποίησή της, τόσο αμέριμνα χορευτική σαν να είχε γραφτεί χωρίς προσπάθεια, 5 διακρίνεται για τον εξομολογητικό της τόνο, το λεπτό χιούμορ, την πρωτοτυπία, την ευρηματικότητα, τη στοχαστική ειρωνεία, τη σύμπλεξη σημαντικού και ασήμαντου, εφήμερου και αιώνιου, υπαρκτού και μη υπαρκτού και, κυρίως, για την ανθρωποκεντρική διάστασή της. Περί θανάτου Στο ποιητικό σύμπαν της Σιμπόρσκα, ο θάνατος είναι σχεδόν πανταχού παρών, εμφανίζεται πρωτεϊκά και δρα με καταλυτικό τρόπο, καθώς αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξης. Για την ποιήτρια, η εξοικείωση με τον θάνατο ή, πιο κατάλληλα, η εξημέρωση του θανάτου 6 συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της βαθύτερης ουσίας του ανθρώπου. Η παρουσία των νεκρών είναι έντονη τόσο στη σφαίρα της πραγματικότητας όσο και σε αυτή του ονείρου. Για τη Σιμπόρσκα, το όνειρο αποτελεί συνήθη τόπο συνάντησης νεκρών και ζωντανών και, συχνά, διακρίνεται από παραμυθητική λειτουργία, αφού προσδίδει στο εκλιπόν πρόσωπο μια μορφή ζωής, καταλύοντας την απόσταση και την απουσία, έστω και φευγαλέα. Αγαπημένα πρόσωπα, όπως οι γονείς, επανέρχονται διαρκώς μέσω των ονειρικών οδών και εμφανίζονται είτε μεταμορφωμένα είτε ίδια και απαράλλαχτα, ενισχύοντας και αποκαθιστώντας, κατά μια έννοια, τη μνήμη. Ωστόσο, ο εσωτερικός πόνος μένει βαθύς και ανεξίτηλος. Η ποιήτρια επιθυμεί να διοχετεύσει την ανάγκη της για κατανόηση της ονειρικής νεκροφάνειας και, επικαλούμενη το κοινό «βίωμα», απευθύνεται στο εσύ, θέτοντάς του αλλεπάλληλα αγωνιώδη ερωτήματα 7 Είναι μισοκαμένοι; Γεμάτοι μούχλα; Απαναθρακωμένοι; Σε αποσύνθεση; Και μες στα μάτια τους, τι βλέπεις; Ικεσία Απειλή; «Σκευωρίες με τους νεκρούς» Οι άνθρωποι πάνω στη γέφυρα Η παρουσία του θανάτου είναι δυνατό να υποβάλλεται μέσα από την ανταγωνιστική σχέση του ανθρώπου με την ύλη. μια πάλη επιβίωσης ενάντια στη φθαρτότητα, της οποίας η έκβαση δεν μπορεί να προεξοφληθεί. Στο ποίημα «Νεκρή φύση με μπαλόνι» (Κραυγάζοντας στον Γέτι), το ποιητικό υποκείμενο τη στιγμή του θανάτου προσδοκά να συναντήσει ξανά τα χαμένα αντικείμενα για να τους επισημάνει τη μη χρηστικότητά τους, για να περιγελάσει την απολεσθείσα ωφέλειά τους και, εν τέλει, να επιβεβαιώσει πως ο δεσμός μεταξύ τους έχει οριστικά διαρραγεί. Αλλού, η ποιήτρια αναγνωρίζει την κυριαρχία των πραγμάτων και την αδιαμφισβήτητη νίκη τους κόντρα στο χρόνο, γεγονός που εντείνει τη συνειδητοποίηση της θνητής φύσης του ανθρώπου Όσο για μένα, όπως βλέπετε, είμαι ακόμα ζωντανή. Η μάχη με το φόρεμά μου εξακολουθεί να μαίνεται. 8 «Μουσείο» Αλάτι

17 30 Επι-σκέψεις στο ποιητικό σύμπαν της Βισλάβα Σιμπόρσκα tεφλον tεφλον Επι-σκέψεις στο ποιητικό σύμπαν της Βισλάβα Σιμπόρσκα 31 Σε μια προσπάθεια ανασύστασης ενός ιδεατού κόσμου, η ποιήτρια θεάται την ιδεατή έλευση του θανάτου ως συνέχιση της αρμονίας και του ρυθμού: ο θάνατος πρέπει να έρχεται κατά τη διάρκεια του ύπνου, μέσα σ ένα γαλήνιο όνειρο. Μέσα από αυτή τη θεώρηση των πραγμάτων, αναδεικνύεται τόσο η πικρία της για το ισχύον «καθεστώς» θανάτου όσο και η αγωνία της για απόδοση δικαιοσύνης. Ένα είδος μεταθανάτιας δικαιοσύνης επιχειρεί να αποδώσει και η ίδια η ποιήτρια, που δείχνει να μην παρασύρεται από τα ηχηρά και τα κραυγαλέα, σε όσους στερήθηκαν τη δόξα ενός αξιομνημόνευτου ή αξιοπερίεργου θανάτου, ανασύροντάς τους από τη λήθη μέσα από την ποιητική πράξη. Μάλιστα, δεν διστάζει να κατακρίνει, μέσα από την ειρωνική διάθεση που τη χαρακτηρίζει, την εκμετάλλευση ένδοξων θανάτων προς προβολή των ζώντων συγγενών. Προβληματίζεται για την τραγικότητα των νεκρών, για την άγνοια εξέλιξης της ζωής μετά το «φευγιό» τους, για τα ανεκπλήρωτα όνειρά τους, για τις χαμένες προσδοκίες, για τις λανθασμένες προβλέψεις τους και, κυρίως, για την εμπιστοσύνη τους στους ζωντανούς. Ωστόσο, ορισμένες φορές, η μυρωδιά του θανάτου αναδεικνύεται περισσότερο ασφυκτική από τον ίδιο τον θάνατο, ο μελλοθάνατος πιο φορτικός από τον νεκρό. Το ποιητικό βλέμμα απέναντι στο γεγονός του θανάτου ποικίλλει, ανάλογα με την περίσταση. Μπαίνοντας στο ρόλο του εξωτερικού παρατηρητή, η ποιήτρια συγκρίνει το θάνατο ενός εντόμου, που χαρακτηρίζεται από ευπρέπεια και τάξη με τον ανθρώπινο θάνατο που είναι χαοτικός και στοιχειώνει τους γύρω. Με ψυχραιμία και σκωπτική διάθεση, καταγράφει τη συμπεριφορά ανθρώπων που ενώ παρακολουθούν μια κηδεία, σύντομα αποσπώνται από το θλιβερό συμβάν και συνεχίζουν την καθημερινότητά τους αμέριμνοι. Όταν, όμως, ο φακός εστιάζει στο προσωπικό βίωμα, η διαχείριση του θανάτου δυσκολεύει. Για παράδειγμα, στο ποίημα «Γάτα σε άδειο διαμέρισμα» η ποιήτρια δεν επιλέγει να λυτρωθεί καταφεύγοντας σε μια πρωτοπρόσωπη εξομολόγηση αλλά διοχετεύει το συναίσθημά της μέσα από την οπτική μιας γάτας, περιγράφοντας την αναστάτωση που προκαλεί στο κατοικίδιο η απρόσμενη εξαφάνιση του κυρίου της. Η τραγικότητα κορυφώνεται, όταν η ποιήτρια δίνει συμβουλές στην ίδια τη γάτα για τον τρόπο που πρέπει να υποδεχτεί τον κύριό της, όταν εκείνος επιστρέψει. Ωστόσο, η Σιμπόρσκα δεν φοβάται να αντικρύσει τον θάνατο. Ήδη, από τη συλλογή Αλάτι τολμά να τον αψηφήσει συγγράφοντας η ίδια τον επιτάφιό της. Θα λέγαμε ότι ολόκληρη η θεωρία της περί θανάτου της συνοψίζεται στο ποίημα «Στον θάνατο, χωρίς υπερβολή» όπου σκιαγραφώντας το προφίλ του, αμφισβητεί την παντοδυναμία του, ανιχνεύει τις αδυναμίες και τις ήττες του, αναδεικνύει την τρωτή πλευρά του και εν τέλει τον απομυθοποιεί. Ο άνθρωπος μπορεί να κατακτήσει την αθανασία μέσα από την αιωνιότητα της στιγμής Δεν υπάρχει ζωή που να μην μπορεί να είναι αθάνατη, έστω για μια στιγμή. 9 «Στον θάνατο, χωρίς υπερβολή» Οι άνθρωποι πάνω στη γέφυρα Περί ποιήσεως Η Σιμπόρσκα δεν αναλώνει τον χρόνο της, προσπαθώντας να εφεύρει ορισμούς για την ποίηση. Στο εναγώνιο ερώτημα «Τι είναι ποίηση» που κατά καιρούς απασχολεί πολλούς ομότεχνούς της, εκείνη απλά δεν έχει απάντηση, δεν γνωρίζει. Η ίδια αναφέρει χαρακτηριστικά «Οι ποιητές, αν είναι αυθεντικοί, πρέπει συνεχώς να επαναλαμβάνουν δεν ξέρω. Κάθε ποίημα σηματοδοτεί μια προσπάθεια να απαντηθεί αυτή η δήλωση, αλλά μόλις γραφτεί και ο τελευταίος στίχος, ο ποιητής ξεκινάει να διστάζει, αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι αυτή η συγκεκριμένη απάντηση δεν είναι παρά ένα προχειροφτιαγμένο μπάλωμα, αναμφίβολα ανεπαρκές» 10. Επομένως, για τη Σιμπόρσκα, οι ατόφιες ερωτήσεις έχουν μεγαλύτερη ισχύ από την απάντηση, καθώς ενεργοποιούν και θέτουν σε εγρήγορση τον ποιητή γι αυτό και πολλά ποιήματά της κατακλύζονται από συνεχή ερωτήματα. Η Σιμπόρσκα αποφεύγει να μιλάει για την ποίηση, ωστόσο, μέσα στα ποιήματά της μπορεί να ανιχνεύσει κανείς διάσπαρτα οδόσημα που προσανατολίζουν τον αναγνώστη στη δική της στάση και οπτική. Δεν της αρέσει να κατατάσσεται σε ρεύματα ή σχολές, ενώ βλέπει με προβληματισμό τους διαχωρισμούς και κατηγοριοποιήσεις στο γραπτό λόγο Οι ποιητές είναι ποίηση, οι συγγραφείς είναι πρόζα Η πρόζα μπορεί να περιλάβει το καθετί μαζί και την ποίηση όμως η ποίηση δεν πρέπει να περιέχει τίποτ άλλο εκτός από ποίηση «Ο φόβος της σκηνής» Οι άνθρωποι πάνω στην γέφυρα Για να αποτυπώσει την ποιητική κατάσταση στην Πολωνία καταφεύγει σε μια έξοχη μεταφορική χρήση της παγωνιάς που ανάγεται σε σύμβολο «οι ποιητές του λαού μου γράφουν όλα τα κείμενά τους με γάντια. Δεν σκοπεύω να υπαινιχθώ ότι δεν τα βγάζουν ποτέ από την παλάμη τους, το κάνουν, όντως, όταν το φεγγάρι είναι αρκετά θερμό. Στις ποιητικές στροφές που συνθέτουν από τραχύ, επίμονο βήχα, γιατί μόνον τέτοιες στροφές μπορούν να καταπνίξουν το αδιάκοπο βουητό απ τις ανεμοθύελλες, δοξολογούν τους απλούς βίους αυτών που ποιμαίνουν τους ιππόκαμπους» «Λεξιλόγιο» Αλάτι Για τη Σιμπόρσκα, η γραφή, άρα και η ποίηση, ορίζεται από τους δικούς της νόμους και κανόνες, που διαφέρουν κατά πολύ από αυτούς της ζωής. Νομοθέτης, παντεπόπτης και απόλυτος κυρίαρχος όσων θα συμβούν ή όχι, είναι ο γράφων και μόνο. Μέσω της γραφής, ο «δράστης» επιτελεί ταυτόχρονα τρεις λειτουργίες: καταβάλλεται από χαρά, πραγματώνει την δύναμή του να διασώζει και εκδικείται. Υπάρχει, λοιπόν, ένας τέτοιος κόσμος όπου κυριαρχώ πάνω του αποκλειστικά και απόλυτα; Ένας χρόνος που τον δεσμεύω με αλυσίδες από σημεία; Μια ύπαρξη που διαιωνίζεται κατά διαταγήν μου; Η χαρά της γραφής. Η δύναμη να διασώζεις. Η εκδίκηση από ένα θνητό χέρι. «Η χαρά της γραφής» Ατέλειωτη χαρά Βέβαια, η ποίηση δεν λειτουργεί πάντοτε λυτρωτικά. Όταν αισθάνεται την επικίνδυνη ή ασφυξιογόνο δράση της γραφής, η ποιήτρια αναζητά καταφύγιο σε τόπους απαλλαγμένους από κάθε πιθανότητα ποιητικής υποτροπής Η αδελφή μου δεν γράφει ποιήματα και είναι απίθανο ν αρχίσει ξαφνικά να γράφει ποιήματα. Μοιάζει της μάνας μου που δεν έγραφε ποτέ ποιήματα και του πατέρα μου που ούτε κι εκείνος έγραφε. Κάτω απ τη στέγη της αδελφής μου νιώθω ασφάλεια: «Εγκώμιο της αδελφής μου» Ο μεγάλος αριθμός Η Σιμπόρσκα δεν μένει μόνο στον σχολιασμό της ποιητικής γραφής. Με την αφορμή μιας εκδήλωσης-ποιητικής ανάγνωσης, αντιπαραβάλλει τους πυγμάχους με τους ποιητές, αφού οι δεύτεροι λόγω έλλειψης μυών επιδεικνύουν τα σονέτα τους μήπως κατορθώσουν να εγγραφούν στα σχολικά αναγνώσματα. Με έντονα (αυτό)σαρκαστική διάθεση, η οποία εντείνεται με την επίκληση στη Μούσα, επισημαίνει την παρουσία λιγοστών ανθρώπων κυρίως φίλων και συγγενών, οι υπόλοιποι λόγω ανωτέρας βίας, τη συμμόρφωση των συμμετεχόντων σε τυπικούς κανόνες καθωσπρεπισμού καθώς και την πρόκληση ανίας, έως υπνηλίας, στο κοινό. Και για να παρεκκλίνουμε ελαφρώς από τον ποιητικό τόπο, ενδιαφέρον για την οπτική της περί ποιήσεως προκαλούν οι συμβουλές που έδινε η Σιμπόρσκα σε επίδοξους συγγραφείς στη στήλη της στη Λογοτεχνική Ζωή. Παραθέτω μερικά ενδεικτικά αποσπάσματα: 11 «Ο μεταφραστής είναι υποχρεωμένος όχι μόνο να είναι πιστός στο κείμενο αλλά πρέπει, επίσης, να αποκαλύπτει την ομορφιά της ποίησης εξ ολοκλήρου ενώ, παράλληλα, να διατηρεί το πνεύμα και ύφος της εποχής» «Αλλά η ποίηση, ό,τι κι αν πούμε, ήταν, είναι και θα είναι ένα παιχνίδι. Και, όπως ξέρει κάθε παιδί, όλα τα παιχνίδια έχουν κανόνες, οι μεγάλοι γιατί το ξεχνούν;» «...Βαρεθήκαμε την απόγνωση και τα μελαγχολικά βάθη. Όπως λέει ο αγαπητός Τόμας (ο Μαν, φυσικά, ποιος άλλος;), οι βαθιές σκέψεις πρέπει να μας κάνουν να χαμογελάμε» Περί συμπτώσεως Η Σιμπόρσκα αναγνωρίζει την επικράτεια του μοναδικού και του ανεπανάληπτου στη ζωή. Τίποτα δεν μένει ίδιο, σταθερό, αναλλοίωτο. κάθε πράξη του ανθρώπου συνιστά αυτοσχεδιασμό, αφού δεν έχει περιθώρια πρόβας ή εξάσκησης. Ακόμα κι αν η ποιήτρια περιγράφει την παραπάνω κατάσταση ως λυπηρή, αυτή η θεώρηση υπαγορεύει μια ιδιαίτερα αισιόδοξη στάση ζωής καθώς μας προτρέπει να αισθανθούμε το θαύμα της ύπαρξής μας Γιατί να αντιμετωπίζουμε τη φευγαλέα μέρα Με τόσο πολύ άχρηστο φόβο και θλίψη; Είναι στη φύση της να μη διαρκεί: Το σήμερα είναι πάντοτε το φευγάτο αύριο. «Τίποτα δυο φορές» Κραυγάζοντας στον Γέτι Η ζωή αποτελεί ένα συνδυασμό διαδοχικών τυχαιοτήτων και η σύμπτωση παράγοντα επιβίωσης. Το νήμα μεταξύ ζωής και θανάτου είναι πολύ λεπτό. O άνθρωπος που συνιστά μια σύμπτωση όχι λιγότερο αδιανόητη από τις άλλες, μπαίνει στον πειρασμό να παρερμηνεύσει την Τύχη ως επιταγή της μοίρας προκειμένου να μην ταλανίζεται από την

18 32 Επι-σκέψεις στο ποιητικό σύμπαν της Βισλάβα Σιμπόρσκα tεφλον tεφλον 33 αβεβαιότητα της ύπαρξής του Θέλουμε να φωνάξουμε: Τι μικρός που είναι ο κόσμος! Μπορούμε να τον αγκαλιάσουμε σχεδόν! Και για μια στιγμή γεμίζουμε χαρά ακτινοβόλα και απατηλή. 12 «Τυχαίο Περιστατικό» Το τέλος κι η αρχή Ο καθένας μας διαθέτει τη δική του ταυτότητα, κουβαλά τις δικές του μνήμες. Ο καθένας μας θα μπορούσε να είχε γεννηθεί αλλού, άλλοτε, αλλιώς. Ωστόσο, αυτό που έχει σημασία για την ποιήτρια δεν είναι οι εικασίες για το ποια ή τι θα μπορούσε να ήταν, αν τα πράγματα συνέβαιναν διαφορετικά, αλλά η αναγνώριση και αποδοχή του εαυτού της στον παρόντα χρόνο, χωρίς μεμψιμοιρία και μιζέρια. Μάλιστα, παρόλο που βιώνει έντονα τη ρευστότητα της σύγχρονής της πραγματικότητας όπου κυριαρχεί το απρόβλεπτο και το συμπτωματικό, και πολλές φορές το αντιφατικό η ίδια προτιμά να πιθανολογεί ότι η ύπαρξη έχει το δικό της νόημα. Η ποίηση της Σιμπόρσκα αποτελεί μια διαρκής αναζήτηση της βαθύτερης ουσίας του ανθρώπου, μια πάλη για την κατανόηση της ύπαρξης. Καθώς δεν της αρέσει να μιλάει για τα ποιήματά της παρά μόνο ν αφήνει εκείνα να μιλούν, επέλεξα να ολοκληρώσω αυτή την σύντομη περιδιάβαση στον ποιητικό της τόπο με ένα poème en prose που αποτυπώνει τη φιλοσοφία της Κάποιοι ψαράδες τράβηξαν ένα μπουκάλι από τα βαθιά. Μέσα είχε ένα κομμάτι χαρτί, μ αυτές τις λέξεις: «Σώστε με! Είμαι εδώ! Ο ωκεανός με ξέβρασε σ αυτό το ερημονήσι. Στέκομαι στην ακτή και περιμένω για βοήθεια. Βιαστείτε! Είμαι εδώ!» «Δεν υπάρχει ημερομηνία. Στοίχημα ότι είναι ήδη πολύ αργά! Μπορεί το μπουκάλι να επέπλεε για χρόνια», είπε ο πρώτος ψαράς. «Και δεν λέει πού. Ούτε τον ωκεανό δεν αναφέρει», είπε ο δεύτερος ψαράς. «Δεν είναι ούτε πολύ αργά, ούτε πολύ μακριά. Η νήσος Εδώ είναι παντού», είπε ο τρίτος. Όλοι ένιωσαν αμηχανία. Κανείς δεν μίλησε. Το ίδιο συμβαίνει και με τις καθολικές αλήθειες. 13 «Παραβολή» Αλάτι 1. Βισουάβα Σιμπόρσκα, Μια ποιητική διαδρομή, Μετάφραση-Σχόλια-Επίμετρο Βασίλης Καραβίτης, εκδ. Σοκόλη, Άλλα βιβλία που έπεσαν στα χέρια μου στα ελληνικά είναι: Βισλάβα Σιμπόρσκα Τέλος και Αρχή, μτφρ. Νίκος Χατζηνικολάου, Κούριερ Εκδοτική, 1993, Vislawa Szymporska, Επιλεγμένα Ποιήματα, μτρφ. Αλκή Τσελέντη, εκδόσεις Δωδώνη, Ωστόσο, δεν βρήκα ικανοποιητικές τις μεταφράσεις. 3. Η επιλογή των θεμάτων οφείλεται καθαρά σε προσωπική προτίμηση. 4. Krynski & Maguire: «Μια εισαγωγή» από την ανθολογία Ήχοι, Αισθήματα, Σκέψεις, Princeton University Press, 1981, από την εισαγωγή του βλέπε υποσημ Cheslaw Milosz: «Για τη Σιμπόρσκα», από την εισαγωγή του βλέπε υποσημ Η εξημέρωση του θανάτου. Το ποιητικό σύμπαν της Βισλάβα Σιμπόρσκα, Διάλεξη της Malgorzata Anna Packalén «International Conference on Wislawa Szymborska s Poetry,» Stockholm, May 23-24, Τα αποσπάσματα από τα ποιήματα προέρχονται από τις αποδόσεις του Β. Καραβίτη, (αλλιώς επισημαίνω τον μεταφραστή), ωστόσο εδώ στο μονοτονικό. 8. Εδώ δική μου απόδοση. 9. Ομοίως. 10. Απόσπασμα από τον λόγο της για το Νόμπελ, από την εισαγωγή του Wisława Szymborska, Poems new and collected Stanislaw Baranczak, Clare Cavanagh, Harcourt, 1998, σε δική μου απόδοση 11. Nonrequired Reading : Prose Pieces. Translated from the Polish by Clare Cavanagh. New York : Harcourt, 2002, σε απόδοση δική μου. 12. Σε απόδοση δική μου. 13. Ομοίως. π α ν α γ ι ω τ η σ μ η λ ι ω τ η σ Οικογένεια Η γιαγιά με τα βαμμένα κρεμασμένα χείλη, τυλιγμένο στο λαιμό της το εκτόπλασμα του ανδρός της. Ο πατέρας καθισμένος στην πολυθρόνα εφημερίδες διαβάζει και περιοδικά. Η κόρη με τα όμορφα πόδια και το πληκτικό πρόσωπο, κοιτάζει την ύπουλη πληγή στη χούφτα φλόγα θεραπείας να γίνεται. Στεγασμένοι χρόνια στον νυχτερινό μανδύα που αναβλύζει ψύχος και σκεπάζει την ικεσία. Στο πεδίο των μαχών Είμαι ο περιπατητής με τα λιόχαρα παπούτσια Τα βήματά μου ηχούν ως το πεδίο των μαχών. Οι γενναίοι κείτονται νεκροί, σε καταυλισμούς φονιάδων τροχίζουν τα στήθη τους. Μητέρα, προσπαθώ να είμαι ο τυμπανιστής ενός αρμονικού ρυθμού να σε καλεί να δικαιώνεσαι, αλλά αστραπή μορφής δαιμονικού ξεσπά, και τα νερά Ω! τα φονικά νερά που αναβλύζουν και γεννούν κατοικήσιμους για μας βυθούς. *** Διασχίζω σπίτια με θεμέλια για τρεις γενεές και έκπτωτα μπαλκόνια Άνδρες με κεφάλια γαμψά από φιλοδοξία με χέρια που εκρήγνυνται από άγχη στριφογυρίζουν σε ανήλεα τοπία και ιστορούν κατορθώματα με χάρη. Γυναίκες με σώματα πλασμένα για την πιο ευγενή γέννηση με βλέμματα ελεγκτικά που διακρίνεις κρυφά μαρτύρια και απαρηγόρητες φιλοδοξίες στολίζουν και προορίζουν το παιδί χωρίς σπαθί στου ενήλικά τη τελετή. Τα θεμέλια τρίζουν και οι γυναίκες επιθυμούν να με κεράσουν από το φυλαγμένο γάλα τους όμως ένα άνθος με καταδιώκει στον κήπο μου αν ξεχαστώ θα μαραθεί.

19 34 tεφλον tεφλον 35 Γ ι α τ ο ε ρ γ ο τ ο υ Γ ι ά ννη Σ τ ίγ κ α Του Παναγιώτη Μηλιώτη έσα στο κορεσμένο ποσοτικά και άνυδρο ποιοτικά ποιητικό τοπίο της εποχής μας, η παρουσία Μ του Γιάννη Στίγκα αποτελεί τόσο παρηγοριά όσο και ελπίδα. Επιτέλους βλέπουμε να σχηματίζεται με ανάγλυφο τρόπο η περίπτωση ενός νέου ποιητή που δικαιώνει βαθιά την ύπαρξή του στα γράμματα. Την πεποίθησή μου αυτή θα προσπαθήσω ν αναπτύξω σ αυτό το άρθρο, καθώς κύριος στόχος μου είναι να «κοινωνήσουν» περισσότεροι άνθρωποι την ποίηση του Γιάννη Στίγκα. Ο ποιητής δεν αποξενώνεται από τον αναγνώστη, ούτε έχει πρόθεση να τον μπερδέψει με σουρεαλίζουσα φλυαρία. Χρησιμοποιεί εύστοχα τον προφορικό λόγο και μπολιάζει με πρωτοτυπία τα ποιητικά σύμβολα που χρησιμοποιεί, χωρίς να ολισθαίνει σε απλουστεύσεις. Ο Γιάννης Στίγκας, έχοντας αποβάλει το άγχος της καινοθηρίας και του εγκεφαλισμού άγχος που έφερε σε αδιέξοδο τον μοντερνισμό και κατακλύζει πολλούς ποιητές μας τραγουδά το ίδιο τραγούδι. Κύριο μέλημά του αποτελεί η αποτύπωση της έντασης που βιώνει, δηλ. αυτό που φρόντιζαν και οι πιο αξιόλογοι, κατ εμέ, εκφραστές του μοντερνισμού όπως ο Ρεμπώ, ο Λωτρεαμόν, ο Ντύλαν Τόμας, ο Σαχτούρης, ο Τρακλ, ο Μαγιακόφσκι κ.α. Η ένταση αυτή σφυρηλατείται με τη σύντηξη συναισθημάτων σε στίχους με τρόπο δραστικό, ώστε να καρφώνονται στη μνήμη του αναγνώστη. Ένταση που αναβλύζει πνευματική ευφορία και πρόσταγμα για υπέρβαση, που γράφεται με πύρινες γραμμές πάνω απ τον ουρανό της πόλεως. Ένταση που διαπερνά τον μύθο και τον διασώζει μόνο χρωματίζοντας τα συντρίμμια του. Με την πρώτη του συλλογή που τιτλοφορείται Η αλητεία του αίματος και περιλαμβάνει 49 ποιήματα, ο Γιάννης Στίγκας προβάλλει ως ανάγκη του την ολική θέαση του κόσμου. Την τελευταία τριακονταετία, ο κατακερματισμός εδραίωσε την κυριαρχία του στη ζωή και στη σκέψη του ανθρώπου. Η υποχώρηση της διαλεκτικής σκέψης απ τις πνευματικές δραστηριότητες του ανθρώπου άμβλυνε την κριτική του ικανότητα και γιγάντωσε τον εσωτερικό του διχασμό. Σε όλο το φάσμα έκφρασης και επικοινωνίας, επικρατεί η αφηρημένη σκέψη και η έλλειψη ακρίβειας. Ο μόνος τρόπος για να κατανοήσει κανείς τον κόσμο είναι να ενώσει τα κομμάτια του, να κάνει δηλ. πράξη αυτό που λέει ο ποιητής πιο κάτω: Ψηφίδες το αίμα κι ο ήλιος κι ο κόσμος να βρω έναν τρόπο (με την αφή) να τις ταιριάξω να μη μου τρως τα μάτια Αυτός ο κόσμος κυριαρχείται από το αποσπασματικό και ο ποιητής για να τον δει ολικά καλείται μέσω της ποίησης, χωρίς να τολμήσει να πει τι δικαίωσε ο χρόνος, να ξετυλίξει το νήμα από την αρχή: Να πάρουμε το φως απ την αρχή να δούμε αν επιμένει στο κάρβουνο Η ποιητική γραφή του Στίγκα σκιαγραφεί την ανάγκη για υπέρβαση. Διψά για το θαύμα και ψάχνει εναγωνίως να το βιώσει. Εκεί, αρχίζει και η περιπέτεια του σώματός του: Θέλησα το σώμα στην προέκταση του σε ήλιο, τώρα ζητάω απ την ποίηση να μου σπάσει τα χέρια Με την πάροδο του χρόνου φτάνει στο τίποτα, αλλά όντας ταγμένος στην κερκόπορτα της σφαγής, αμύνεται με στίχους. Μόνο έτσι μπορεί να αντιμετωπίσει τον όλεθρο και την απώλεια που βιώνει. Η πίστη στο θαύμα προϋποθέτει αρνήσεις, που θέτουν σε μεγάλο κίνδυνο τον πομπό τους. Αλλά μόνο μέσω της άρνησης, ο ποιητής μπορεί να δημιουργήσει: Θα καταπίνεις καταιγίδες γυμνός αυτό σημαίνει φορτίο Ό,τι αρνείσαι διπλασιάζεται Άρνηση και πίστη στο θαύμα σε βαθμό αδιανόητο για τους υπόλοιπους ανθρώπους, όπως και η κραυγή μπροστά στον όλεθρο. Αυτή είναι, όμως, η μεταφυσική των ποιητών: Η μεταφυσική μου είναι η δίκαιη αποστασία των πουλιών Η δεύτερη συλλογή Η όραση θ αρχίσει ξανά απαρτίζεται από 24 ποιήματα. Εδώ, ο ποιητής εμφανίζεται πιο ώριμος. Τόσο η αρχιτεκτονική της συλλογής όσο και η θεματική της αποκτά δυνατούς αρμούς και «σφίγγεται» στο μέγιστο. Ο ποιητής επικεντρώνεται στη σχέση όρασης και γίγνεσθαι, στον τρόπο με τον οποίο χτίζεται ο λόγος μέσω της σχέσης αυτής. Η όρασή του κινείται γύρω απ τα συγκεκριμένα φαινόμενα που συλλαμβάνει προς την αφαιρετική σκέψη. Έτσι, δεν προσκολλάται ούτε στην υλική ουσία των αντικειμένων, ούτε στις ιδεατές μετουσιώσεις τους, αλλά εστιάζει στη βαθύτερη αλήθεια που θεμελιώνει το είναι. Ο ποιητής προφητεύει ότι η όραση θα ρθει ξανά. Μέσα σ αυτόν τον κόσμο που λεηλατείται από τις καθημερινές αυταπάτες και την φλυαρία του πλουραλισμού, η πραγματικότητα θα εισβάλει βιαιότερα: Αλλά θα ρθουν καιροί με στυφά δευτερόλεπτα να ερημώσουν την όραση να την κάνουνε Σιβηρία «Προφητεία που χαίρεται τους αφρούς της» Για τον Στίγκα ο κόσμος κινείται ακατάσχετα, συνιστά αιώνια ζωντανή φωτιά που ανάβει και σβήνει. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν άναψε ποτέ αληθινά. Μας προτρέπει να διαβάσουμε Ηράκλειτο. Θα βιώσουμε εκρήξεις που δεν θα μας αφήσουν ούτε το τσιγάρο μας να κάνουμε, κάποιοι θα την πάθουνε σίγουρα αλλιώς: Τόσες περιστροφές κι όμως ο ιστός του κόσμου μιας σπίθας υπόθεση ν ανοίξουν οι ασκοί να γίνουν όλα Β Γραμμική και τυραννία της στάχτης «Έτσι όπως διαβάστηκε στην παλάμη μου και σκόνταψα στ αλήθεια» Ο Λόγος αποτελεί το καθολικό κι αυτός κτίζει τον ατομικό λόγο: Δεν τονε χτίζουμε το Λόγο μας Εκείνος μας χτίζει «Το φως που με στριμώχνει» Μέσα στην περιπλάνησή του, το τραύμα του ποιητή έχει μεγαλώσει και ζητά επιτακτικά διέξοδο. Η πείνα για θαύμα είναι μεγαλύτερη. Το σκόρπισμα της τύχης του προκαλεί χαρά στα θηρία. Μπροστά στον όλεθρο, κυριαρχεί έντονα το αίσθημα του πανικού και η κραυγή. Ο ποιητής για να επιβιώσει πρέπει να μάθει ν αναπνέει σωστά. Απευθύνεται αγωνιωδώς στο εσύ: Τι με κοιτάς; Κάνε επιτέλους κάτι με τα χέρια σου ράψε τα μάτια της κραυγής ή στρίψ της το λαρύγγι «Το στόμα μου μαυρίζει, κύριε» Η τρίτη συλλογή Ισόπαλο τραύμα περιέχει 21 ποιήματα, που αποτελούν συνομιλίεςαναφορές σε ποιητές που αγαπά, καθώς και στους Ρομπέρ Ντεσνός, Μιγκέλ Ερνάντεθ και Σαλβαδόρ Αλιέντε. Ο Στίγκας αποδεικνύει για ακόμα μία φορά ότι διαισθάνεται τον επικίνδυνο τόπο της ποίησης. Μερικές συνομιλίες αναδεικνύονται σε μάχες ζωής και θανάτου, καθώς αφήνουν πάνω του ανεπούλωτες πληγές και το στίγμα της απώλειας, όπως στο ποίημα για τον Καρυωτάκη: που ο κρότος φυσικά συνέχισε βρήκε στα μάτια αυτό το ποίημα κι έτσι σκοντάφτω συνεχώς κακή κακή τυφλόμυγα που βγάζεις κατακούτελα στο θαύμα «Κώστας Καρυωτάκης» ή στο ποίημα για τον Μπόρχες: Επειδή το ποίημα με γυροφέρνει όπως η τίγρη σου στενεύει ο κύκλος επικίνδυνα όλο βαθαίνουν τα κοιτάγματα όλο βαθαίνουν τα γδαρσίματα «Ο Μπόρχες έρχεται πάντα στην ώρα του» ο Στίγκας αποτυπώνει στο χαρτί την ανάγκη που διακατείχε τους ποιητές για τη γραφή, τον άγγελο, το θαύμα, το βάθος και το νερό. Για το τραύμα που απέκτησαν από τη διαδικασία της αποτυχημένης εύρεσης. Στο ποίημα για τον Οκτάβιο Παζ, αναφέρει χαρακτηριστικά: όχι να σκάψεις τώρα για νερό διψάω σαν να είμαι ποίημα «Στ αλώνια της σκιάς με τον Οκτάβιο Παζ» Το τραύμα του Στίγκα είναι ισόπαλο με το τραύμα των ποιητών που συνομιλεί.

20 36 tεφλον tεφλον 37 δ α ν α η σ ι ω ζ ι ο υ Το λατομείο Οι νεκροί μου έρχονται τις νύχτες και με σκεπάζουν. Το ταβάνι στάζει, ανοιχτή πληγή. Τα όνειρα φοβούνται το κεφάλι μου. Το κεφάλι μου φοβάται το μαξιλάρι. Σου λέω, το ξέρω τι βάρος είναι τα ποιήματα τι κίνδυνος το λατομείο των λέξεων πάνω σου να καταρρεύσει. Η συκιά Μνήμη Σωτήρη Μήτση Στα Γιάννινα στο παλιό το σπίτι γλύκα αντηχούσε η βροχή. Δεν μπήκα αμέσως μέσα το σύννεφο του κόσμου που σου νευε αποχαιρετισμό με προσπέρασε. Στάθηκα στο κατώφλι της ανοιχτής πόρτας σε στάση προσοχής. Σαν να ετοιμαζόμουν να τραγουδήσω τον Εθνικό Ύμνο, το Πάτερ Ημών και Αφήνω Γεια. Μοιρολόι κλαρίνου ηπειρώτικου με σταμάτησε. Στο τσάκισμά του επέστρεψα σε έναν Αύγουστο από χαλκό. Γύρισα το βλέμμα πίσω κατά την αυλή αναζητώντας να σε ξαναβρώ όπως τα δέντρα και την πόλη. Σε είδα να κατεβαίνεις απ της συκιάς την κορυφή σαν κάθε χρόνο και μένα στις ρίζες ξαπλωμένη σύκα έπειτα να τρώμε να λέμε «και του χρόνου» χωρίς να υπολογίζουμε ο χρόνος αν το θέλει. Οικιακά Δεν πρόσεξε, ίσως και να μην το κατάλαβε απλά συνέχισε να κόβει πέρα απ τη φλούδα των αχλαδιών τα χέρια της. Το αίμα κύλησε ήσυχα απ τις γραμμές της τύχης της ζωής, του έρωτα στο νεροχύτη και στροβιλίστηκε ανάμεσα στα άπλυτα πιάτα και τα αποφάγια. Η γάτα της ανήσυχη έτρεξε κοντά της και με συμπόνια ειλικρινή έγλειψε τα τραύματά της ενώ εκείνη για μια σύντομη μια ακαριαία στιγμή είδε τον εαυτό της μέσα απ τα γυάλινα γατίσια μάτια ξένο, μες σε βρώμικο κλουβί φυλακισμένο οροφή δίχως ανατολή στο πάτωμα μικρά σκαθάρια στο νεροχύτη η σκοτεινή λίμνη που μέσα της μουλιάζει τα χέρια της και τώρα αστράφτει στεφανωμένη από πάχνη λευκή, απολυμαντική. Απ τον βυθό της αναδύονται πανσέληνα, ολόασπρα φεγγάρια σκέφτηκε, να τελειώνει σήμερα τουλάχιστον με τα πιάτα.