Όσαπαίρνειοάνεµος: Τοµυστήριοτης άνοιας

Transcript

1 Όσαπαίρνειοάνεµος: Τοµυστήριοτης άνοιας ΚωνσταντίνοςΧρήστος αουλτζής, Υπ. ιδ., MSc, BA ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 1/ 25

2 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 2/ 25

3 Άνοια Προοδευτική επιδείνωση της διανοητικής κατάστασης, της συµπεριφοράς και της προσωπικότητας ως συνέπεια διάχυτων ασθενειών στα εγκεφαλικά ηµισφαίρια, επηρεάζοντας κυρίως τον εγκεφαλικό φλοιό και τον ιππόκαµπο Η άνοια αποτελεί ένα σύµπτωµα παρά µια ξεχωριστή ασθένεια!!! ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 3/ 25

4 Πορείατηςάνοιας Μνηµονική δυσλειτουργία για τη διάγνωση της άνοιας Η απώλεια µνήµης για τα πρόσφατα συµβάντα είναι το πρώτο χαρακτηριστικό Μεταγενέστερα συµπτώµατα περιλαµβάνουν µη φυσιολογική συµπεριφορά, απώλεια γνωστικών λειτουργιών, αλλαγές στη διάθεση και δυσκολία στην κίνηση Η αυτό-συνείδηση µπορεί να διατηρείται αρχικά, αλλά συνήθως χάνεται αργότερα Τελικά, υπάρχει έκπτωση λειτουργιών αυτο-φροντίδας, περιπλάνηση χωρίς σκοπό, ακράτεια και συχνά παράνοια ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 4/ 25

5 Άνοιακαιάλλεςπαθήσεις Η άνοια πρέπει να διακρίνεται από το παραλήρηµα (ντελίριο) που είναι µια οξείαδιαταραχήτηςεγκεφαλικήςλειτουργίαςµεµειωµέναεπίπεδασυνείδησης, παραισθήσεις και αδιάκοπη λειτουργία του αυτόνοµου νευρικού συστήµατος ως συνέπεια τοξικότητας, µεταβολικών διαταραχών ή µολύνσεων Η κατάθλιψη µπορεί να µιµηθεί τις αρχικές φάσεις της άνοιας και αποκαλείται «ψευδοάνοια» (µπορεί να υποχωρήσει µε τη χορήγηση αντικαταθλιπτικών φαρµάκων) ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 5/ 25

6 Επιπολασµόςτηςάνοιας Η άνοια µπορεί να εµφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία αλλά πιο συχνά εµφανίζεται στους ηλικιωµένους, αντιπροσωπεύοντας το 40% των µακροχρόνιων ασθενειών που εµφανίζονται σε άτοµα ηλικίας άνω των 65 ετών. Ο επιπολασµός σε άτοµα ηλικίας µεταξύ 50 και 70 ετών είναι περίπου 1% και σε άτοµα που πλησιάζουν τα 90 φθάνει το 50%. Ένα ετήσιο ποσοστό επιπολασµού είναι 190/ 100,000 άτοµα. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 6/ 25

8 Άνοια: Ταξινόµηση (κατάαίτια) Νόσος Alzheimer (~ 60% όλων των τύπων άνοιας) Εγκεφαλο-αγγειακά (κατάσταση πολλαπλών εγκεφαλικών, υποφλοιώδεις µικρά εγκεφαλικά επεισόδεια, αµυλοειδήςαγγειοπάθεια,...) (~ 20%) Νευροεκφυλιστικά (DLB, ασθένεια του Pick, χορεία του Huntington, ασθένεια του Parkinson) Λοιµώδεις (νόσος Creutzfeld-Jakob, λοίµωξη HIV, προοδευτική πολυεστιακή λευκοεγκεφαλοπάθεια) Κανονικός υδροκέφαλος πίεσης (Αντιµετωπίζεται!) ιατροφικά (έλλειψη θειαµίνης σε αλκοολικούς, ανεπάρκεια Β12, ανεπάρκεια φυλικού οξέος) Μεταβολικά (ηπατική νόσος, θυρεοειδής d., παραθυρεοειδής d., σύνδροµο Cushing) Χρόνιαφλεγµονώδη (MS,...) Τραύµα (τραύµα στο κεφάλι, σύνδροµο «Punk drunk») Όγκοι (π.χ. µηνιγγίωµα) ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 8/ 25

9 Άνοια: Ταξινόµηση (κατάπεριοχή) ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 9/ 25

10 Άνοια: Ιστορικόκαικλινικήεξέταση Κατά την απόκτηση ιστορικού από τον ασθενή και τους συγγενείς του πρέπει να καθοριστεί: τοποσοστόγνωστικήςέκπτωσης, εξασθένισητωνκοινωνικώνδεξιοτήτων, δείκτες γενικής υγείας και σχετικές διαταραχές (π.χ. εγκεφαλικό επεισόδιο, τραυµατισµοί), διατροφής, ιστορικό λήψης φαρµάκων, οικογενειακό ιστορικό άνοιας. Οι δοκιµασίες για την αξιολόγηση των γνωστικών λειτουργιών έχουν σχεδιαστεί για να ελέγχουν: τη µνήµη, την αφηρηµένη σκέψη, την κρίση, συγκεκριµένες φλοιώδεις λειτουργίες. Η εξέταση του Minimental (MMSE) Nευρολογική εξέταση: εστιακά συµπτώµατα, ακούσιες κινήσεις, ψευδο-βολβοειδείς ενδείξεις, διαταραχήβηµατισµού. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 10/ 25

11 Άνοια: Περαιτέρωεξέταση Αιµατολογικές εξετάσεις (για να αποκλειστεί ο υποθυρεοειδισµός, ανεπάρκεια βιταµίνης Β12, θειαµίνης και φυλλικού οξέος, νόσος του Lyme, η µόλυνση από τον ιό HIV, οι µεταβολικές διαταραχές και οι φλεγµονές). Κρανιακή απεικόνιση (CT ή / και µαγνητική τοµογραφία), PET και SPECT EEG (επιβράδυνση κυµάτων στη ΝΑ, φυσιολογική στην ψευδοάνοια, περιοδικά σύµπλοκα στην CJD) Γενετική εξέταση Βιοψία εγκεφάλου (εάν υπάρχει υποψία θεραπείας αιτίου) ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 11/ 25

12 Νόσοςτου Alzheimer Η συνηθέστερη αιτία της άνοιας. Η διαταραχή εµφανίζεται σπάνια κάτω από την ηλικία των 45 ετών. Η συχνότητα εµφάνισης αυξάνεται µε την ηλικία. Η αιτία της AD δεν είναι γνωστή (νευροεκφυλιστική). Έως και το 30% των περιπτώσεων έχουν οικογενειακό ιστορικό (χρωµόσωµα 21, 19). Παθολογία η παρουσία πλακών και νευροϊνιδιακών συµπλεγµάτων στον εγκέφαλο. Η διάγνωση του AD µπορεί να διαπιστωθεί κατά τη διάρκεια της ζωής µε τις διαταραχές µνήµης για πρόσφατα γεγονότα, την αργή εξέλιξη και τον αποκλεισµό άλλων αιτιών. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 12/ 25

13 Νόσοςτου Alzheimer Η αξονική τοµογραφία βοηθά τη διάγνωση εξαιρώντας πολλαπλά εµφράγµατα ή φλοιϊκή αλλοίωση. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 13/ 25

14 Άνοιαπολλαπλώνεµφραγµάτων (MID) Πρόκειται για µια λανθασµένη διάγνωση που αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 10% των περιπτώσεων άνοιας. Η MID προκαλείται από πολλαπλά εµφράγµατα Η άνοια εµφανίζεται ως «εγκεφαλικά επεισόδια», µε προοδευτική εστιακή απώλεια λειτουργιών. Κλινικά χαρακτηριστικά εγκεφαλικών επεισοδίων - υπέρταση, διαβήτης κ.λπ. - είναι παρόντα. Συχνότερα στους άνδρες. Η διάγνωση εξάγεται από το προσωπικό ιστορικό και επιβεβαιώνεται µε CT ή MRI (παρουσία πολλαπλών περιοχών εµφράγµατος). Θεραπεία: Επαρκής έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, αντιθροµβωτικά φάρµακα και αντιπηκτικά (ασπιρίνη). ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 14/ 25

15 Μετωποκροταφικήάνοια Αυτός ο προοδευτικός τύπος άνοιας αντιστοιχεί στο 5% όλων των περιπτώσεων άνοιας Συνήθως επηρεάζει συχνότερα τις γυναίκες µεταξύ 40 και 60 ετών. Η προσωπικότητα και η συµπεριφορά αρχικά επηρεάζονται περισσότερο από τη µνήµη Η δυσλειτουργία του µετωπιαίου λοβού κυριαρχεί µε συχνότερα συµπτώµατα τη απάθεια, την έλλειψη πρωτοβουλιών και την αλλαγή στην προσωπικότητα. Οι εξετάσεις CT ή MRI εµφανίζουν ατροφία σε µετωπιαίους/ κροταφικούς λοβού ασύµµετρα. Το EEG είναι συνήθως φυσιολογικό. εν υπάρχει θεραπεία, ο θάνατος έρχεται µέσα σε 2-3 χρόνια από την έναρξη της νόσου ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 15/ 25

16 Πρωτοπαθήςπροοδευτικήαφασία Αυτή η κατάσταση ανήκει σε µια οµάδα διαταραχών που χαρακτηρίζονται από ασύµµετρη φλοιώδη εκφύλιση. Ατροφία παρατηρείται γύρω από πλάγια σχισµή (Sylvian fissure) στο κυρίαρχο ηµισφαίριο και συνδέεται µε την απώλεια γλωσσικών λειτουργιών, η οποία, µετά από πολλά χρόνια, γίνεται εξελίσσεται σε άνοια. Συνήθως µοιάζει µε την παθολογία της νόσου του Pick. Τα MRI και SPECT επιβεβαιώνουν τις εστιακές αλλαγές. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 16/ 25

17 Άνοιατωνσωµατιδίων Lewy (DLB) Ένας από τους πιο συνηθισµένους τύπους προοδευτικής άνοιας. Προοδευτικήγνωστικήέκπτωση, σεσυνδυασµόµετρίαπρόσθεταχαρακτηριστικά: (1) έντονες «διακυµάνσεις» στην εγρήγορση και προσοχή, (2) υποτροπιάζουσες οπτικές ψευδαισθήσεις και (3) παρκινσονικά κινητικά συµπτώµατα, όπως η ακαµψία και η απώλεια της αυθόρµητης κίνησης. Τα συµπτώµατα του DLB προκαλούνται από τη συσσώρευση σωµάτων Lewy σε πυρήνες νευρώνων εγκεφαλικών περιοχών που ελέγχουν συγκεκριµένες πτυχές της µνήµης και της κίνησης. Τα σώµατα Lewy παρατηρούνται συχνά και στον εγκέφαλο ατόµων µε νόσο του Parkinson και Alzheimer. Τα ευρήµατα αυτά υποδεικνύουν ότι είτε το DLB σχετίζεταιµεαυτέςτιςάλλεςαιτίεςάνοιαςείτεότιέναάτοµοµπορείναέχεικαι τις δύο ασθένειες ταυτόχρονα. Το DLB εµφανίζεται συνήθως σποραδικά, σε άτοµα που δεν έχουν γνωστό οικογενειακό ιστορικό. Ωστόσο, περιστασιακά έχουν αναφερθεί σπάνιες οικογενειακές περιπτώσεις. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 17/ 25

18 Υδροκέφαλοςφυσιολογικήςπίεσης = όρος που χαρακτηρίζει την τριάδα: Άνοια ιαταραχή ισορροπίας και κίνησης Ακράτεια ούρων που συµβαίνουν σε συνδυασµό µε υδροκεφαλία και φυσιολογική πίεση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού. ύο τύποι: NPH µε προηγούµενη αναγνωρισµένη αιτία (Μηνιγγίτιδα, τραύµα, ακτινοβολία). NPH χωρίς προηγούµενη αναγνωρισµένη αιτία - ιδιοπαθής ΥΦΠ (50%). ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 18/ 25

19 Υδροκέφαλοςφυσιολογικήςπίεσης Η αιτία είναι άγνωστη Θεωρείται ότι η παρεµπόδιση της κανονικής ροής εγκεφαλονωτιαίου υγρού, προκαλεί αυξηµένη ενδοκοιλιακή πίεση και διόγκωση. Οι αντισταθµιστικοί µηχανισµοί επιτρέπουν τη µείωση της πίεσης του εγκεφαλονωτιαίου υγρού, ωστόσο η κοιλιακή διόγκωση επιµένει και προκαλεί συµπτώµατα. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 19/ 25

20 Άνοιατου AIDS Περίπου τα δύο τρίτα των ατόµων µε AIDS αναπτύσσουν άνοια, κυρίως λόγω της φύσης της ασθένειας του AIDS. Σε µερικούς ασθενείς, ο ιός HIV εντοπίζεται στο ΚΝΣ κατά τη µεταθανάτια εξέταση. Σε άλλες περιπτώσεις, ευθύνεται ένας ανοσοποιητικός µηχανισµός ή ένας µη αναγνωρισµένος παθογόνος παράγοντας. Η άνοια είναι αρχικά «υποφλοιώδης». CT -ατροφία. MRI -αυξηµένοσήµατ2 στηλευκήουσία. Η αγωγή µε Zidovudine (AZT) σταµατάει και µειώνει εν µέρει το νευροψυχολογικό έλλειµµα. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 20/ 25

21 Εγκεφαλικάτραύµατα Η έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών συµβαίνει συχνά µετά από σοβαρό τραυµατισµό στο κεφάλι. Το χρόνιο υποσκληρίδιο αιµάτωµα µπορεί επίσης να παρουσιαστεί ως προοδευτική άνοια, ειδικά στους ηλικιωµένους. Η εγκεφαλοπάθεια που προκαλείται από το φαινόµενο Punch-drunk αποτελεί ένα συσσωρευτικό αποτέλεσµα επαναλαµβανόµενων εγκεφαλικών τραυµάτων. Εµφανίζεται τόσο σε ερασιτέχνες όσο και σε επαγγελµατίες παίκτες του µποξ και εκδηλώνεται µε σηµάδια δυσαρθρίας, αταξίας και συµπτώµατα που σχετίζονται µε άνοια «υποφλοιώδη» τύπου. Προς το παρόν δεν υπάρχει θεραπεία για αυτό το προοδευτικό σύνδροµο. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 21/ 25

22 Όγκοι Η άνοια σπάνια µπορεί να οφείλεται σε ενδοκρανιακό όγκο, ειδικά όταν εµφανίζονται όγκοι σε ορισµένες θέσεις του εγκεφαλικού ιστού. Μεταβολές στη διανοητική κατάσταση ή τη συµπεριφορά εµφανίζονται στο 50-70% όλων των εγκεφαλικών όγκων, διαφορετικές από την άνοια, η οποία σχετίζεται µε όγκους µετωπιαίου λοβού, όγκους στην τρίτη κοιλία και όγκους στο µεσολόβιο. Η γνωστική εξασθένηση εµφανίζεται επίσης ως µη µεταστατική επιπλοκή κακοήθους όγκου. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 22/ 25

23 Ήπιαγνωστικήεξασθένηση (MCI) Η MCI είναι µια σχετικά πρόσφατη έννοια, η οποία χρησιµοποιείται για να περιγράψει άτοµα που έχουν κάποια µνηµονικά προβλήµατα αλλά δεν έχουν στην πραγµατικότητα άνοια. Η πλειονότητα των ασθενών (80%) βρίσκονται στα αρχικά στάδια της νόσου του Alzheimer ή άλλου τύπου άνοιας για να παρουσιάζουν MCI. Άλλοι, ωστόσο, έχουν MCI ως αποτέλεσµα στρες, άγχους, κατάθλιψης, σωµατικών ασθενειών ή απλά «περνάνε µια άσχηµη µέρα». Εκτιµάται ότι το 15% του πληθυσµού µπορεί να πάσχει από MCI. Προς το παρόν δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να προτείνουν αποτελεσµατική θεραπευτική προσέγγιση. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 23/ 25

25 Ευχαριστώγιατηνπροσοχήσας! ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 25/ 25