ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ

Transcript

1 1 ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΙΓ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΓΔΝΙΚΗΣ ΓΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: «Ότειρ ηηρ διασείπιζηρ ηηρ απσαιολογικήρ πολιηικήρ. Οι ζσέζειρ ηος ΤΠ.ΠΟ με ηιρ Ξένερ Απσαιολογικέρ σολέρ και ηην εν Αθήναιρ Απσαιολογική Δηαιπεία.» Δπηβέπσλ: Αζ. Μπνρώηεο πνπδαζηήο: Νηθνιέληδνο Κσλζηαληίλνο ΑΘΖΝΑ 2003

2 2 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ Περίληυη - Abstract Διζαγφγή Σει ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1. Όυεις ηης Γιατείριζης ηης Κλαζζικής Σει Κληρονομιάς 1.1 Αξραηνινγία θαη Πνιηηηθή Σει ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2: ΤΠ.ΠΟ και άλλοι θορείς αρταιολογικής Σει δραζηηριόηηηας: ηότοι, Νομοθεζία, Οργάνφζη, Λειηοσργία 2.1 Σηόρνη ηνπ ΥΠ.ΠΟ Σει Πξνβιήκαηα πινπνίεζεο κίαο Αξραηνινγηθήο Πνιηηηθήο Σει Φνξείο άζθεζεο αξραηνινγηθήο δξαζηεξηόηεηαο ζηελ Σει Διιάδα. 2.4 Τν Τκήκα Ξέλωλ Σρνιώλ ηνπ ΥΠ.ΠΟ Σει ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3. Οι Ξένες Αρταιολογικές τολές (ΞΑ) ζηην Σει Δλλάδα 3.1 Οξηζκόο Σει Ννκηθό Πιαίζην Λεηηνπξγίαο ηωλ ΞΑΣ Σει Πξνϋπνζέζεηο ίδξπζεο ηωλ ΞΑΣ Σει Τξόπνο Σύζηαζεο Ίδξπζεο Σει Ννκηθή Πξνζωπηθόηεηα ηωλ ΞΑΣ Σει Γηνηθεηηθή Γνκή θαη Λεηηνπξγία ηωλ Ξέλωλ Σρνιώλ Σει Φξεκαηνδόηεζε ηωλ ΞΑΣ Σει Σηειέρωζε Πξνζωπηθό ηωλ ΞΑΣ Σει Η Διιεληθή Αξραηνινγηθή Υπεξεζία, ην ΥΠ.ΠΟ θαη νη Ξέλεο Σει Αξραηνινγηθέο Σρνιέο (ΞΑΣ) Παξάγνληεο πνπ θαζνξίδνπλ ηηο ζρέζεηο Διιήλωλ Σει θαη Ξέλωλ Αξραηνιόγωλ ζε δηαπξνζωπηθό δηεπηζηεκνληθό επίπεδν Η δηαρείξηζε ηωλ αξραηνηήηωλ κεηά ηελ Σει αλαζθαθή 3.7 Σρέζεηο ΞΑΣ θαη Διιεληθνύ Κξάηνπο Σει Ιζηνξηθή επηζθόπεζε ηωλ ζρέζεωλ ΞΑΣ θαη Σει ειιεληθνύ θξάηνπο από ην 1846 έωο ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ Από ηνλ Β Παγθόζκην Πόιεκν κέρξη θαη ηα Σει ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ Από ην 1990 θαη εμήο Σει ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4. Σο Γερμανικό Αρταιολογικό Ινζηιηούηο Σει (Γ.Α.Ι) ζηην Δλλάδα 4.1 Γεκηνπξγία Δμέιημε Σει Γηνηθεηηθή Γνκή Σει Οη Διιελνγεξκαληθέο ζρέζεηο Σει

3 3 4.4 Ιζηνξηθή επηζθόπεζε ηωλ ζρέζεωλ ηνπ Γ.Α.Ι κε ην ειιεληθό Σει θξάηνο θαη ηνπο έιιελεο αξραηνιόγνπο από ηελ ίδξπζή ηνπ έωο ηνλ Β Παγθόζκην Πόιεκν 4.5 Οη ζρέζεηο ηνπ Γ.Α.Ι κε ην ειιεληθό θξάηνο θαη ηνπο Σει έιιελεο αξραηνιόγνπο από ην Β Παγθόζκην Πόιεκν θαη έωο ηηο κέξεο καο. ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5. Η Γαλλική Αρταιολογική τολή (Γ.Α.) Σει Ίδξπζε Δμέιημε Σει Γηνηθεηηθή Γνκή Σει Ιζηνξηθή επηζθόπεζε ηωλ ζρέζεωλ ηεο ΓΑΣ κε ην ειιεληθό Σει θξάηνο θαη ηνπο έιιελεο αξραηνιόγνπο από ην 1846 έωο ηνλ Β Παγθόζκην Πόιεκν 5.4 Οη ζρέζεηο ηεο ΓΑΣ κε ην ειιεληθό θξάηνο θαη ηνπο έιιελεο Σει αξραηνιόγνπο από ηνλ Β Παγθόζκην Πόιεκν θαη εμήο ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6. Η Αμερικάνικη τολή Κλαζζικών ποσδών Σει (ΑΚ) 6.1 Σύζηαζε - Δμέιημε Σει Γηνηθεηηθή Γνκή Σει Ιζηνξηθή επηζθόπεζε ηωλ ζρέζεωλ ηεο ΑΣΚΣ κε ην Σει ειιεληθό θξάηνο θαη ηνπο έιιελεο αξραηνιόγνπο από ηελ ίδξπζή ηεο έωο ην Β Παγθόζκην Πόιεκν 6.4 Η ΑΣΚΣ θαη νη ζρέζεηο ηεο κε ην ειιεληθό θξάηνο θαη ηνπο Σει έιιελεο αξραηνιόγνπο από ην Β Παγθόζκην Πόιεκν θαη έωο ην 2003 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 7. Η εν Αθήναις Αρταιολογική Δηαιρεία (ΑΔ) Σει Σύζηαζε-Ίδξπζε Σει Γηνίθεζε Σει Οη ζρέζεηο ηεο ΑΔ κε ηελ Διιεληθή Πνιηηεία από ηελ Σει ίδξπζή ηεο έωο ηηο κέξεο καο 7.4 Μαξαζώλαο Σει ΚΔΦΑΛΑΙΟ 8. σμπεράζμαηα - Προηάζεις Σει Σπκπεξάζκαηα Σει Πξνηάζεηο Σει Βιβλιογραθία Σει Παράρηημα Ι : Η Νομοθεζία ζτεηικά με ηις ΞΑ Παράρηημα ΙΙ: Καηάλογος όλφν ηφν Ξένφν Αρταιολογικών Ινζηιηούηφν ή τολών ζηην Δλλάδα Παράρηημα ΙΙΙ: Γημοζιεύμαηα Σύποσ ΠΙΝΑΚΔ Ι -ΥΙΙ

4 4 Πεπίλητη Ο πνιηηηζκφο είλαη ηαπηφρξνλα ην πην επαίζζεην αιιά θαη ην πην πξφζθνξν πεδίν άζθεζεο πνιηηηθήο. Ζ Διιάδα δηαζέηνληαο εμαηξεηηθά πινχζηα θαη πνηθηιφκνξθε πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά επηρείξεζε θαη επηρεηξεί, ζπλήζσο κε πεληρξά κέζα θαη αλεπαξθέο πξνζσπηθφ λα ηε δηαρεηξηζηεί θαη ζπλάκα λα ηε ρξεζηκνπνηήζεη γηα λα πξνζδηνξίζεη ηελ εζληθή ηεο «ηαπηφηεηα». ηελ εξγαζία επηδηψμακε ηελ αλάιπζε κίαο πηπρήο ηεο πνιηηηζκηθήο πνιηηηθήο, ηεο αξραηνινγηθήο, θαη ηελ εμέηαζε δχν πνιχ ζεκαληηθψλ θνξέσλ άζθεζήο ηεο, ησλ Ξέλσλ Αξραηνινγηθψλ ρνιψλ (ΞΑ) θαη ηεο ελ Αζήλαηο Αξραηνινγηθήο Δηαηξείαο (ΑΔ). Ζ κειέηε ηεο ιεηηνπξγίαο δχν απηψλ παξαγφλησλ δελ είλαη δπλαηφ λα γίλεη αλεμάξηεηα απφ ηελ πνιηηηθή ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο θαη εηδηθφηεξα ηνπ ΤΠ.ΠΟ. Οη ΞΑ απνηεινχλ έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο θνξείο άζθεζεο αξραηνινγηθήο πνιηηηθήο ζηε ρψξα καο, πξφθεηηαη δε γηα πνιηηηζηηθά ηδξχκαηα, κε θεξδνζθνπηθνχ ραξαθηήξα, πνπ άξρηζαλ λα ιεηηνπξγνχλ ζηνλ ηφπν καο ήδε απφ ηα κέζα ηνπ 19 νπ αηψλα, αλαζθάπηνληαο ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο αξραηνινγηθνχο ρψξνπο ηεο παηξίδνο καο (πρ Οιπκπία, Γειθνχο, Γήιν). Έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο καο ππήξμε ε δηεξεχλεζε ησλ ζρέζεσλ πνπ αλαπηχρζεθαλ θαη πθίζηαληαη, αθφκε θαη ην 2003, κεηαμχ ησλ Ξέλσλ ρνιψλ θαη ηεο Διιεληθήο Πνιηηείαο θαζψο θαη ε αλαδήηεζε ησλ παξαγφλησλ πνπ επέδξαζαλ ζηε δηακφξθσζε απηψλ ησλ ζρέζεσλ. Γηα λα επηηεπρζνχλ ηα παξαπάλσ αζρνιεζήθακε κε ηξείο ΞΑ, κε καθξνρξφληα παξνπζία ζηελ Διιάδα, ε νπνία ζπλδέζεθε ζηελά κε ηελ εμέιημε ησλ ζρέζεσλ ηεο ρψξαο καο κε ηα θξάηε πξνέιεπζεο. Ο άιινο βξαρίνλαο άζθεζεο αξραηνινγηθήο πνιηηηθήο ππήξμε ε AE, ε νπνία ζπζηήζεθε κε ΒΓ ην 1837, είλαη ΝΠΗΓ θαη κέρξη ηα κέζα ζρεδφλ ηνπ 20 νπ αηψλα είρε ππνθαηαζηήζεη ην ειιεληθφ θξάηνο ζηελ πινπνίεζε ηεο αξραηνινγηθήο πνιηηηθήο. Ζ ζηελή ζχλδεζε ειιεληθνχ θξάηνπο ΑΔ δελ ππήξμε πάληα αξκνληθή εηδηθά ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία, φηαλ παξαηεξνχληαη δχν ζνβαξά πεξηζηαηηθά-θξίζεηο κεηαμχ ΑΔ θαη ΤΠ.ΠΟ. Γηα ηελ επίηεπμε ηνπ εγρεηξήκαηφο καο βαζηζηήθακε: ηελ αλαδήηεζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο (ε νπνία ήηαλ πεξηνξηζκέλε) θαη ζε ζρεηηθνχο δηαδηθηπαθνχο ηφπνπο.

5 5 ηελ θαηαγξαθή ησλ λνκνζεηηθψλ θαη δηνηθεηηθψλ θεηκέλσλ, πνπ αθνξνχλ ζηε ιεηηνπξγία ησλ Ξέλσλ ρνιψλ ζηελ Διιάδα. ε ζπδεηήζεηο ζπλεληεχμεηο κε ζηειέρε ηνπ ΤΠ.ΠΟ, ησλ Ξέλσλ ρνιψλ θαη κε δεκνζηνγξάθνπο ηνπ πνιηηηζηηθνχ ξεπνξηάδ. ε άξζξα ζηνλ εκεξήζην Σχπν, ειιεληθφ θαη μέλν. Ζ κειέηε ησλ παξαπάλσ, καο νδήγεζε ζηα παξαθάησ ζπκπεξάζκαηα: Καηαδεηθλχεηαη πεξίηξαλα θαη δηαρξνληθά ε δηαζχλδεζε Αξραηνινγίαο θαη Πνιηηηθήο θαζψο ζπρλά επελέβεζαλ ή παξεκβαίλνπλ νη ρψξεο πξνέιεπζεο ππέξ ηεο αληίζηνηρεο Ξέλεο ρνιήο. Οη ζρέζεηο ησλ δχν πιεπξψλ ζπρλά δνθηκάζζεθαλ, ελψ δεκηνπξγήζεθαλ δηάθνξεο εληάζεηο ηδίσο ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80. ηηο κέξεο καο νη ζρέζεηο δηέπνληαη απφ θιίκα ζπλεξγαζίαο θαη ζπλαιιειίαο. Ζ δηαζχλδεζε ηεο ΑΔ κε ην ειιεληθφ θξάηνο ππήξμε ζηελή (κέρξη ηνλ Β Παγθ. Πφιεκν) θαζψο επηρνξεγείηαη απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο, απνθηά ην δηθαίσκα κνλνπσιηαθήο έθδνζεο ιαρείνπ, πξνζιακβάλεη αξραηνιφγνπο, αξραηνθχιαθεο, θαηαζθεπάδεη κνπζεία..απφ ηα ρξφληα ηνπ κεζνπνιέκνπ θαη εηδηθφηεξα κεηά ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν ε ΑΔ απνδπλακψλεηαη θαζψο εληζρχεηαη ε ΑΤ. Σέινο, ην θξάηνο ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 επερείξεζε λα επεκβεί ζην εζσηεξηθφ ηεο. Καηαιήγνπκε παξαζέηνληαο θάπνηεο ζπγθεθξηκέλεο πξνηάζεηο ζρεηηθά κε ηε ιεηηνπξγία θαη ηε ζπλεξγαζία ησλ παξαπάλσ θνξέσλ πξνθεηκέλνπ λα δηαηππσζεί κία νινθιεξσκέλε αξραηνινγηθή πνιηηηθή, πνπ ζα δηαζθαιίδεη ηφζν ηελ απνθάιπςε, δηάζσζε, ζπληήξεζε, πξνβνιή ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ φζν θαη ηε ζπκκεηνρή ηεο δηεζλνχο επηζηεκνληθήο θνηλφηεηαο ζηε δηαρείξηζε ηνπ θιαζζηθνχ ηδεψδνπο. Λέμεηο-Κιεηδηά: ΤΠ.ΠΟ, Σκήκα Ξέλσλ ρνιψλ, Ξέλεο Αξραηνινγηθέο ρνιέο (ΞΑ), Αξραηνινγηθή Δηαηξεία (ΑΔ), θιαζζηθέο ζπνπδέο, Γεξκαληθφ Αξραηνινγηθφ Ηλζηηηνχην (Γ.Α.Η), Γαιιηθή Αξραηνινγηθή ρνιή (Γ.Α.), Ακεξηθαληθή ρνιή Κιαζζηθψλ πνπδψλ (ΑΚ), Γήινο, Φίιηππνη, Οιπκπία, Κεξακεηθφο, Γειθνί, Φηιηππείν, Αξραία Αγνξά, Μαξαζψλαο, αξραηνινγηθή πνιηηηθή.

6 6

7 7 ςνηομογπαθίερ ΑΔ: Δλ Αζήλαηο Αξραηνινγηθή Δηαηξεία. ΑΔΗ: Αλψηαην Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα ΑΚ: Ακεξηθάληθε ρνιή Κιαζζηθψλ πνπδψλ. ΑΤ: Αξραηνινγηθή Τπεξεζία. ΒΑ: Βξεηαληθή Αξραηνινγηθή ρνιή. ΒΓ: Βαζηιηθφ Γηάηαγκα. Γ.Α.Η: Γεξκαληθφ Αξραηνινγηθφ Ηλζηηηνχην. ΓΑ: Γαιιηθή Αξραηνινγηθή ρνιή. ΓΓΑ: Γεληθή Γηεχζπλζε Αξραηνηήησλ. ΓΗΠΚΑ: Γηεχζπλζε Πξντζηνξηθψλ θαη Κιαζζηθψλ Αξραηνηήησλ. ΔΗΔ: Δζληθφ Ίδξπκα Δξεπλψλ. ΔΒΑ: Δθνξεία Βπδαληηλψλ Αξραηνηήησλ. ΔΠΚΑ: Δθνξεία Πξντζηνξηθψλ θαη Κιαζζηθψλ Αξραηνηήησλ. ΗΑ: Ηηαιηθή Αξραηνινγηθή ρνιή. ΚΑ: Κεληξηθφ Αξραηνινγηθφ πκβνχιην. ΟΓΓ: Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γεξκαλίαο. ΠΓ: Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα. ΝΠΓΓ: Ννκηθφ Πξφζσπν Γεκνζίνπ Γηθαίνπ. ΝΠΗΓ: Ννκηθφ Πξφζσπν Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ. ΞΑ: Ξέλεο Αξραηνινγηθέο ρνιέο. ΤΠ.ΠΟ: Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ. ΦΔΚ: Φχιιν Δθεκεξίδαο Κπβεξλήζεσο.

8 8 Abstract Culture is the most suitable field in which to engage in politics. With an exceptionally rich and diverse cultural heritage, Greece has attempted and is continuing to attempt, usually with frugal means and inadequate staff levels, to manage, and at the same time to use, its heritage in order to define its national identity. This paper will attempt to analyse an aspect of cultural policy, the archaeological one, and to examine two very important policy implementation agencies, the Foreign Archaeological Schools (FAS) and the Athens Archaeological Society (AAS). The study of how these two agencies operate cannot be done independently of the policy developed by the Greek State. The FAS are not-for-profit cultural foundations, which commenced operations in Greece during the mid-19 th century, excavating the most important archaeological sites of Greece. One of the main objectives in this paper was to explore the relations which have developed and which currently exist in 2003 between the FAS and the Greek State and to examine those factors which act upon the development of these relationships. In order to achieve these objectives, research focused on three FAS which have been present in Greece for many years, and are closely associated with the development of relations between Greece and the country of origin of these FAS. The other aspect of archaeology policy implementation is the AAS which was established by Royal Decree in It is a private law body corporate and until the mid 20 th century had almost substituted the Greek State in implementing archaeological policy. The close link between the Greek State and the AAS has not always been harmonious, and this is particularly true over the last 20 years, when two serious incidents crises involving the AAS and the Ministry of Culture were noted. In order to achieve the objectives sought in this paper we relied on: An examination of the relevant bibliography (which was limited in extent) and the relevant internet sites, Recording the legislative and administrative texts relating to the operation of FAS in Greece, Discussions interviews with staff of the Ministry of Culture, FAS and culture editors of newspapers, articles in the daily press (Greek and foreign). Studying the above led to the following conclusions:

9 9 The long-standing link between archaeology and politics was clearly demonstrated since the countries of origin of the FAS frequently intervened or interceded in favour of their schools. Relations between both sides were frequently put to the test and various sources of stress arose, particularly at the beginning of the 1980s.Nowadays relations are marked by a climate of cooperation and mutual good relations. The link between the AAS and the Greek State was close (up to World War II) since it was subsidized by the Ministry of Education, had acquire a monopolistic right to issue tickets, engage archaeologists and guards for archaeological sites and to construct museums.during the inter-war period, and in particular in the years following World War II, the AAS was weakened and the Ministry of Culture s Archaeological Service was strengthened. The paper concludes by setting out some specific proposals relating to the operation of, and collaboration between, the aforementioned agencies in order to formulate an integrated archaeological policy which will ensure the discovery, preservation, maintenance and promotion of Greek culture and the participation of the international academic community in managing the classical ideal. Key-Words: Ministry of Culture, Department of Foreign Schools, Foreign Archaeological Schools, Archaeological Society, Classical Studies, German Archaeological Institute, French Archaeological School, American School of Classical Studies, Delos, Filippi, Olympia, Kerameikos, Delphoi, Fillipeion, Ancient Agora, Marathon, archaeological policy.

10 10 ΔΙΣΑΓΩΓΗ Ο πνιηηηζκφο είλαη έλα θξίζηκν πεδίν άζθεζεο πνιηηηθήο. Ο,ηηδήπνηε γίλεηαη ζην πεδίν απηφ ζπλδέεηαη, απφ ηελ ίδηα ηε θχζε ηνπ πξάγκαηνο, κε ηελ αηζζεηηθή θαη ηελ ηδενινγία, ηηο λννηξνπίεο θαη ηα ζηεξεφηππα, ηελ απηνζπλεηδεζία ηεο θνηλσλίαο 1. Ο φξνο πνιηηηζκφο αληηζηνηρεί ζηνλ φξν θνπιηνχξα, πνπ ήδε απφ ην 19 ν αηψλα πεξηιακβάλεη ηελ παξάδνζε, ηα ήζε θαη έζηκα, ηε ζξεζθεία, ηε γιψζζα θαη θπζηθά ηα πιηθά θαηάινηπα ηνπ παξειζφληνο, πνπ ζηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο θαιχπηνπλ κεγάιεο ρξνληθά πεξηφδνπο ηεο Ηζηνξίαο. Σφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη ζηελ Δπξψπε ηελ πνιηηηζκηθή πνιηηηθή ηε δηαρεηξίδνληαη δηαθξηηνί δηνηθεηηθνί θνξείο (πρ ζηελ Διιάδα ην ΤΠ.Δ.Π.Θ, ην ΤΠ.ΠΟ) 2. ηελ εξγαζία πνπ αθνινπζεί επηδηψμακε ηελ αλάιπζε κίαο έθθαλζεο ηεο πνιηηηζκηθήο πνιηηηθήο, ηεο αξραηνινγηθήο, θαη ηελ εμέηαζε δχν πνιχ ζεκαληηθψλ θνξέσλ άζθεζήο ηεο, ησλ Ξέλσλ Αξραηνινγηθψλ ρνιψλ (ΞΑ) θαη ηεο ελ Αζήλαηο Αξραηνινγηθήο Δηαηξείαο (ΑΔ). Ζ εμέηαζε ησλ δχν απηψλ παξαγφλησλ δελ είλαη δπλαηφ λα γίλεη αλεμάξηεηα απφ ηελ πνιηηηθή ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο θαη εηδηθφηεξα ηνπ ΤΠ.ΠΟ, θαζψο ε δηαρείξηζε ησλ πιηθψλ θαηαινίπσλ ηνπ παξειζφληνο αλήθεη πξνλνκηαθά ζην θξάηνο. Δπηπξφζζεηα ε βαζηθή παξαδνρή-ππφζεζε εξγαζίαο ηελ νπνία ζέζακε είλαη ε ζηελή ζρέζε Αξραηνινγίαο Πνιηηηθήο, ε εμάξηεζε ησλ ΞΑ απφ ηηο ρψξεο πξνέιεπζεο θαη ε δηαπινθή ησλ ΞΑ θαη ΑΔ κε ηελ αξραηνινγηθή πνιηηηθή ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ζην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ. Γηα λα επηηεπρζνχλ νη παξαπάλσ ζηφρνη βαζηζηήθακε: ηε κειέηε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο. 1 Βεληδέινο 1998, ζει Μπνρψηεο 2002, ζει. 1.

11 11 ηηο κε δνκεκέλεο ζπλεληεχμεηο κε ζηειέρε ηνπ ΤΠ.ΠΟ 3, ελ ελεξγεία θαη ζε ζχληαμε, κε ππεχζπλνπο ησλ Ξέλσλ Αξραηνινγηθψλ ρνιψλ 4, κε ηηο δεκνζηνγξάθνπο ηνπ πνιηηηζηηθνχ ηκήκαηνο ηεο εθεκεξίδαο «ΣΑ ΝΔΑ» 5. ηελ αλαδίθεζε ησλ ζρεηηθψλ δεκνζηεπκάησλ ηνπ Σχπνπ 6, ειιεληθνχ θαη γεξκαληθνχ. ηελ αλαδήηεζε ζρεηηθψλ κε ην ζέκα καο δηαδηθηπαθψλ ηφπσλ. ηελ πξνζσπηθή καο εκπεηξία, γλψζε. Ζ εξγαζία δηαξζξψλεηαη ζε νθηψ Κεθάιαηα. Σν πξψην επηρεηξεί λα εμεηάζεη δηαρξνληθά θαη παγθφζκηα ηελ αληηκεηψπηζε θαη δηαρείξηζε ησλ θιαζζηθψλ ζπνπδψλ θαη πνιηηηζκνχ, ζεσξψληαο φηη ε ζχζηαζε ησλ ΞΑ ζπλδέεηαη άξξεθηα κε ηνλ αληαγσληζκφ ζρεηηθά κε ην πνηνο ζα δηαρεηξηζηεί ην θιαζζηθφ παξειζφλ. Σν δεχηεξν Κεθάιαην αλαιχεη ελδειερψο ηηο αξκνδηφηεηεο, ηνπο ζηφρνπο ηνπ ΤΠ.ΠΟ, ηα πξνβιήκαηα θαη ηηο δπζρέξεηεο αλαθνξηθά κε ηελ άζθεζε κίαο αξραηνινγηθήο πνιηηηθήο, ελψ γίλεηαη θαη κία ζχληνκε αλαθνξά ζε νξηζκέλνπο θνξείο 7 άζθεζεο κίαο ηέηνηαο πνιηηηθήο, θαζψο θαη ζηελ δηνηθεηηθή θπζηνγλσκία ηνπ ηκήκαηνο Ξέλσλ ρνιψλ ηνπ ΤΠ.ΠΟ. ηελ επφκελε ελφηεηα εμεηάδεηαη ν ηξφπνο δεκηνπξγίαο ζχζηαζεο ησλ ΞΑ, ε δηνηθεηηθή ηνπο δνκή, ε λνκηθή ηνπο πξνζσπηθφηεηα, θαη θπξηφηεξα νη ζρέζεηο, πνπ αλαπηχρζεθαλ δηαρξνληθά κεηαμχ ησλ ΞΑ θαη ησλ Διιήλσλ. Απηέο δηακνξθψζεθαλ θαη πθίζηαληαη ζε δχν επίπεδα, ην πξψην 3 πγθεθξηκέλα κε ηνπο αξραηνιφγνπο Δπ. Νηθνιφπνπιν θαη Διέλε Κσλζηάληε, πνπ ππεξεηνχλ ζην Σκήκα Ξέλσλ ρνιψλ. Σνλ Δπίηηκν Γεληθφ Δπηζεσξεηή Αξραηνηήησλ θ. Ν. Γηαινχξε, ην Γηεπζπληή ηνπ Δπηγξαθηθνχ Μνπζείνπ θ. Κξηηδά,ηελ θ. Ξέλε Αξαπνγηάλλε, πξντζηακέλε ηεο Ε ΔΠΚΑ, ελψ γηα ην ζέκα έρνπκε ζπλνκηιήζεη θαη κε πνιιά άιια ζηειέρε ηνπ ΤΠ.ΠΟ. Καη απφ απηή ηε ζέζε ηνπο επραξηζηψ ζεξκά γηα ην ρξφλν πνπ δηέζεζαλ θαη ηελ πξνζπκία, πνπ επέδεημαλ γηα λα κε βνεζήζνπλ. 4 Αλαθέξνκαη ζηνλ θ. δξ. M. Kreeb, ππεχζπλν εθδφζεσλ θαη αξρείνπ ηνπ Γ.Α.Η ζηελ Αζήλα, ηνλ θ. Schulze, δηνηθεηηθφ ππάιιειν ηνπ Γ.Α.Η. ηε ΓΑ ζπλάληεζα ηε Γξακκαηέα ηεο ρνιήο, θ. Michele Brunne θαζψο θαη ηνλ Γηεπζπληή θ.dominique Mulliez. αθήο, απιφο, ιηηφο θαη εμαηξεηηθά θηιηθφο ππήξμε απελαληί κνπ ν δηεπζπληήο ηεο ΑΚ, δξ. St. Tracy θαη ε γξακκαηέαο ηεο ρνιήο θ. Πηιάιε. Καη νη δχν κνπ απάληεζαλ ζε φια ηα εξσηήκαηα, πνπ ηνπο έζεζα. εκαληηθή θαη πνιχηηκε ήηαλ ε αλαδίθεζε ζην αξρείν ηχπνπ ηεο ΑΚ θαη ηνπ Γ.Α.Η. ινπο ηνπο παξαπάλσ επραξηζηψ, θαζψο δίρσο ηηο απφςεηο ηνπο, ηηο παξαηεξήζεηο ηνπο θαη ηε βνήζεηά ηνπο δε ζα ήηαλ δπλαηή ε ζπγθέληξσζε ηνπ πιηθνχ. 5 Σηο θπξίεο Π. Καηεκεξηδή θαη Μ. Αδακνπνχινπ, πνπ κνπ απεθάιπςαλ θάπνηα παξαζθήληα ησλ ζπλεδξηάζεσλ ηνπ ΚΑ, θαζψο θαη κνπ ζπλφςηζαλ ηελ πνιηηηζηηθή θαη αξραηνινγηθή πνιηηηθή ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ. Με ηελ θ. Μ. Αδακνπνχινπ, ηελ νπνία νιφζεξκα επραξηζηψ, ζπλνκηιήζακε πην δηεμνδηθά γηα ηελ ΑΚ θαη ηελ ΑΔ. 6 ην αξρείν ηεο ΑΚ, ηνπ Γ.Α.Η, ηνπ Γ.Ο.Λ αιιά θαηά θπξίσο ζηε Βηβιηνζήθε ηεο Βνπιήο (είηε ζηε Μπελάθεην είηε ζην Καπλεξγνζηάζην ηεο νδνχ Λέλνξκαλ). 7 Οη θνξείο απηνί ζρεηίδνληαη θαηά θχξην ιφγν κε ηελ αλαζθαθή, αλαζηήισζε-ζπληήξεζε ησλ αξραίσλ επξεκάησλ.

12 12 ζρεηίδεηαη κε ηηο δηαπξνζσπηθέο επαθέο κεηαμχ ησλ ειιήλσλ θαη μέλσλ αξραηνιφγσλ, ελψ ην δεχηεξν αθνξά ζηε ζπλχπαξμε δχν δηαθνξεηηθψλ θνξέσλ άζθεζεο αξραηνινγηθήο πνιηηηθήο (απφ ηε κία νη ΞΑ θαη νη Υψξεο Πξνέιεπζήο ηνπο θαη απφ ηελ άιιε ε Αξραηνινγηθή Τπεξεζία θαη ην εθάζηνηε πξντζηάκελφ ηεο Τπνπξγείν). ηα ηξία επφκελα θεθάιαηα εμεηάδνληαη ηξεηο ζπγθεθξηκέλεο ΞΑ, κε καθξά παξνπζία θαη πνιπζρηδή δξαζηεξηφηεηα ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν, ην Γεξκαληθφ Αξραηνινγηθφ Ηλζηηηνχην (Γ.Α.Η), ε Γαιιηθή Αξραηνινγηθή ρνιή (ΓΑ) θαη ε Ακεξηθάληθε ρνιή Κιαζζηθψλ πνπδψλ (ΑΚ).Ζ επηινγή ησλ ηξηψλ Ηδξπκάησλ δελ ππήξμε ηπραία θαζψο έρνπλ αλαιάβεη ηε δηεμαγσγή κεγάισλ αλαζθαθηθψλ πξνγξακκάησλ, πνπ πνιιέο θνξέο πξνθάιεζαλ ηε δπζαξέζθεηα ηεο ειιεληθήο πιεπξάο (ηφζν ησλ αξραηνιφγσλ φζν θαη ησλ απιψλ πνιηηψλ) θαη ζε θάπνηεο κάιηζηα πεξηπηψζεηο, ε δξαζηεξηφηεηα ησλ ηξηψλ Ηδξπκάησλ ακθηζβήηεζε ηελ έλλνηα ηεο εζληθήο θπξηαξρίαο πάλσ ζηελ αξραία θιεξνλνκηά, ελψ ηέζεθαλ θαη δεηήκαηα λνκήο ησλ αλαζθαθψλ. Δπηπξφζζεηα ηα δχν πξψηα Ηδξχκαηα ζπλδέζεθαλ θαη ζπλδένληαη αθφκε θαη ζήκεξα κε ηελ ρψξα πξνέιεπζεο θαη ραξαθηεξίδνληαη απφ κία δεκνζηνυπαιιειηθή λννηξνπία θαη δνκή, ελψ ε ΑΚ ζηεξίρζεθε απνθιεηζηηθά ζηνπο ηδηψηεο πηνζεηψληαο θαη άιιε νξγαλσζηαθή θηινζνθία. ε θάζε θεθάιαην ππάξρνπλ ππνελφηεηεο ζρεηηθά κε ηελ ηζηνξηθή εμέιημε θαη ηε δηνηθεηηθή δνκή θάζε Ηδξχκαηνο, ηηο δηκεξείο ζρέζεηο κεηαμχ ηεο Διιάδνο θαη ηεο ρψξαο πξνέιεπζεο ελψ ε δξαζηεξηφηεηα ηνπο ζην ειιεληθφ έδαθνο εμεηάδεηαη ζε δχν κεγάιεο ρξνληθά πεξηφδνπο (πξηλ θαη κεηά ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν). Ζ αλππαξμία βηβιηνγξαθηθήο ηεθκεξίσζεο θαη ε αδπλακία πξφζβαζεο καο ζε αξρεηαθφ πιηθφ, ζρεηηθά κε ηελ κεηαπνιεκηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ ΞΑ, καο αλάγθαζε λα εθηείλνπκε πνζνηηθά ηηο ελφηεηεο, πνπ αλαθέξνληαη ζηνλ 19 ν αηψλα θαη ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ, κνινλφηη ν βαζηθφο ζηφρνο ηεο εξγαζίαο παξέκεηλε ε δηακφξθσζε ησλ ζρέζεσλ ησλ δχν πιεπξψλ ηα ηειεπηαία πελήληα ρξφληα, γηα ηελ δηεξεχλεζε ησλ νπνίσλ βαζηζηήθακε ζε δεκνζηεχκαηα ηνπ Σχπνπ θαη ζηηο ζπλεληεχμεηο ειιήλσλ θαη μέλσλ αξραηνιφγσλ. Σέινο ζην 8 ν Κεθάιαην πεξηιακβάλνληαη ηα πνξίζκαηα ησλ πξναλαθεξζέλησλ ελνηήησλ θαζψο θαη θάπνηεο πξνηάζεηο, ησλ νπνίσλ ε

13 13 πινπνίεζε ίζσο ζπλεηζθέξεη ζηελ εθαξκνγή κίαο νξζνινγηθήο αξραηνινγηθήο πνιηηηθήο.

14 14 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1. Ότειρ ηηρ Γιασείπιζηρ ηηρ Κλαζζικήρ Κληπονομιάρ. Ζ άζθεζε θάπνηνπ είδνπο αξραηνινγηθήο πνιηηηθήο ζπλδέεηαη ζηελά κε ην πψο αληηκεησπίδνπλ ή πψο δηαρεηξίζηεθαλ ζην παξειζφλ νη ζχγρξνλεο θνηλσλίεο ηελ θιαζζηθή θιεξνλνκηά ζπλνιηθά. Τπήξμε ή ππάξρεη θάπνηα ζθνπηκφηεηα πνιηηηθή, ηδενινγηθή ή άιιε ζηελ έκπξαθηε άζθεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο γηα ηελ ειιεληθή αξραηφηεηα, ηφζν απφ ηελ ειιεληθή πιεπξά φζν θαη απφ ηε δηεζλή θνηλφηεηα; Ζ αξραηνγλσζηηθή επηζηήκε, νη θιαζζηθέο ζπνπδέο ππεξέηεζαλ ή ππεξεηνχλ θάπνηεο ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθν-ηδενινγηθέο ζηνρεχζεηο; H θιαζζηθή θιεξνλνκηά απνηέιεζε γηα αηψλεο ην ππφβαζξν ελφο νιφθιεξνπ πνιηηηζκνχ, πνπ κπνξεί λα απνθιεζεί «Γπηηθφο» 8. Σν ειιεληθφ παξειζφλ θαηέρεη κία φισο ηδηαίηεξε ζέζε ζηνλ δπηηθφ θφζκν εθφζνλ απνηειεί νπζηαζηηθά κία «αληίζηημε» πνιιαπιψλ αθεγήζεσλ 9. Έλα ηκήκα ηνπ δηεθδηθείηαη σο θνηλφ παξειζφλ άιινηε ζπλνιηθά ηνπ δπηηθνχ πνιηηηζκνχ θαη άιινηε πην ζπγθεθξηκέλσλ πνιηηηζηηθψλ παξαδφζεσλ, φπσο απηέο εθδειψζεθαλ ή εθθξάδνληαη θπξίσο ζε νξηζκέλα επξσπατθά θξάηε θαη ζηηο ΖΠΑ 10. Σν ίδην θνκκάηη απνηειεί αλαπφζπαζην ηκήκα θαη ελφο ηδηαίηεξνπ ειιεληθνχ παξειζφληνο ην νπνίν, ζην ζχλνιν ηνπ δελ ζπκπίπηεη απφιπηα, νχηε πάληα κε ηελ θξαηνχζα επξσπατθή πνιηηηζκηθή παξάδνζε αιιά παξνπζηάδεηαη σο κία αδηάζπαζηε ειιεληθή ζπλέρεηα. Οη Έιιελεο δηεθδηθνχλ απηφ ην παξειζφλ σο νπζηαζηηθφ ηκήκα ηεο ηαπηφηεηάο ηνπο αιιά ν έιεγρνο ηεο εηθφλαο ηνπ ειιεληθνχ θιαζζηθνχ πνιηηηζκνχ απνδεηθλχεηαη εμίζνπ απαξαίηεηνο θαη γηα ηνπο Δπξσπαίνπο. ηε δηάξθεηα ησλ αηψλσλ ήδε απφ ηα πξψηα ρξφληα ηνπ ρξηζηηαληζκνχ θαηαβιήζεθαλ πξνζπάζεηεο έηζη ψζηε ε θιαζζηθή θιεξνλνκηά θαη νη πνηθίιεο εθθάλζεηο ηεο (θείκελα, κλεκεία) λα απνηειέζνπλ έλα θνηλφ ηδενινγηθφ ππφβαζξν πάλσ ζην νπνίν ζεκειηψζεθαλ εζληθέο, θνηλσληθέο, ηδενινγηθέο θαη ζξεζθεπηηθέο 8 Πξβ θαη Γ. Μπακπηληψηεο, Οη θιαζζηθέο ζπνπδέο ζηα ζρνιεία ηεο Δπξψπεο, ΣΟ ΒΖΜΑ, Ο πξχηαλεο κάιηζηα ηνπ παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ αλαθέξεη ζρεηηθά κε ηε ζχλδεζε δπηηθνχ πνιηηηζκνχ θαη θιαζζηθήο παηδείαο «Ζ θπζηνγλσκία ηνχ επξσπατθνχ πνιηηηζκνχ, φπσο είλαη γλσζηφ, έρεη δηακνξθσζεί απφ ηξεηο επξχηεξνπο ηξφπνπο ζθέςεσο, ζπκπεξηθνξάο θαη ζρέζεσο κε ην ζείν: απφ ηνλ νξζνινγηζκφ, ηηο αξρέο θαη ηηο αμίεο ηνχ ειιεληθνχ ζηνραζκνχ θαη ηήο ειιεληθήο γξακκαηείαο, απφ ηνπο ξσκατθνχο ζεζκνχο θαη απφ ηνλ ρξηζηηαληζκφ, ηελ επίζεκε ζξεζθεία ηήο Δπξψπεο.» 9 Αιεμαλδξή 1997, ζει Αιεμαλδξή 1997, ζει. 103.

15 15 αληηιήςεηο. Ζ ηδενινγηθή κάιηζηα θαηάρξεζε 11 ηνπ αξραίνπ παξειζφληνο εληείλεηαη ζε πεξηφδνπο θξίζεο, θαζψο ε αξραηφηεηα έξρεηαη ηφηε λα θαιχςεη ην θελφ ησλ πξννπηηθψλ ζε εζληθφ θαη θνηλσληθφ επίπεδν 12. Αιάζεηεο καξηπξίεο ησλ παξαπάλσ,γηα ηε ζχγρξνλε ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα, απνηεινχλ ν Σξίηνο Διιεληθφο Πνιηηηζκφο ηεο κεηαμηθήο δηθηαηνξίαο, νη ηδενινγηθέο πξαθηηθέο ησλ πξψησλ κεηεκθπιηαθψλ θπβεξλήζεσλ, ην ζχλζεκα «Διιάο, Διιήλσλ, Υξηζηηαλψλ» ηεο ρνχληαο ησλ ζπληαγκαηαξρψλ, νη ζχγρξνλεο εθδειψζεηο ζηείξαο πξνγνλνιαηξείαο 13. ε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ζηελ Διιάδα ηα αξραία κλεκεία αληηκεησπίζζεθαλ σο ηεξνί, απαξαβίαζηνη ρψξνη, ησλ νπνίσλ ε ρξήζε δελ επηηξεπφηαλ νχηε θαλ γηα θαιιηηερληθά δξψκελα 14. Αιιά ν θιαζζηθφο πνιηηηζκφο ρξεζηκνπνηήζεθε ηδενινγηθά θαη ζε άιιεο ηζηνξηθέο πεξηφδνπο, έηζη κεηαβιήζεθε απφ έλα εξγαιείν πνδεγέηεζεο ηεο επηζηεκνληθήο ζθέςεο κέζσ ηνπ κεζαησληθνχ ζξεζθεπηηθνχ ζρνιαζηηθηζκνχ ζε έλα «φρεκα» απειεπζέξσζεο θαη αλζξσπηζκνχ ζηνπο αηψλεο ηεο Αλαγέλλεζεο. Καζνξηζηηθή ππήξμε ε ρξήζε ησλ αξραίσλ θεηκέλσλ αιιά θαη ηεο πνιηηηθήο θιεξνλνκηάο (δεκνθξαηία, ηζνλνκία) ζηα ρξφληα ηνπ Γηαθσηηζκνχ θαη ηεο «πάιεο» ηεο αζηηθήο ηάμεο κε ηελ απνιπηαξρία. Ζ Γαιιηθή Δπαλάζηαζε ζέηεη κε επίηαζε ην ζέκα ηεο αλαβίσζεο ηεο Αζελατθήο Γεκνθξαηίαο θαη πξνζδίδεη εμαηξεηηθή αίγιε ζηε κειέηε ηνπ αξραίνπ θφζκνπ. Ζ αξραηφηεηα αλάγεηαη ζε πξφηππν ειεχζεξεο ζθέςεο θαη αμηνπξέπεηαο ηνπ αηφκνπ θαη αληηπαξαβάιιεηαη δηαξθψο κε ηνλ «ζθνηεηλφ» Μεζαίσλα 15. ε απηφ ην θνζκντζηνξηθφ γεγνλφο ζα πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ ίζσο θαη νη απαξρέο ηεο ζπζηεκαηηθήο κειέηεο θαη ηεο πξνζπάζεηαο δηαρείξηζεο ηεο θιαζζηθήο θιεξνλνκηάο κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο θαη ζαθψο πνιππνίθηιεο ζηνρεχζεηο, ε θπξηφηεξε απφ ηηο νπνίεο ήηαλ ε επηθξάηεζε ηεο επξσπατθήο αζηηθήο ηάμεο κέζσ ηεο λνκηκνπνηεηηθήο δχλακεο ηεο αξραηφηεηαο αθθά 2002, ζει. 6 θαη Μαιάκεο 1997, ζει Μαιάκεο 1997, ζει. 21. Yalouri 1996, ζει. 124, 125. Έηζη ε Μαθξφλεζνο απνθαιείηαη «Νένο Παξζελψλαο» θαη πάλσ ζην λεζί θηίδεηαη νκνίσκα ηνπ αξραίνπ λανχ. 14 Yalouri 1999, ζει Υαξαθηεξηζηηθά αλαθέξνληαη νη έληνλεο αληηδξάζεηο αξραηνιφγσλ, δεκνζηνγξάθσλ θαη δηαλννπκέλσλ, φηαλ ζηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1920 ε γλσζηή θσηνγξάθνο Νέιιε δήηεζε ηελ άδεηα θσηνγξάθηζεο γπκλψλ ρνξεπηψλ πάλσ ζην Βξάρν ηεο Αθξφπνιεο. Ζ θσηνγξάθνο θαηεγνξήζεθε φηη βεβειψλεη έλαλ ηεξφ ρψξν. Ζ θαζνζίσζε ησλ αξραίσλ κλεκείσλ πεξηγξάθεηαη θαη ζε δηάθνξα πνλήκαηα ηνπ Μαλφιε Αλδξφληθνπ (Yalouri 1999, ζει. 117). 15 Περιηβάλνο 1997, ζει Yalouri 1996, ζει. 121.

16 16 Ζ επξσπατθή αξραηνιαηξεία 17 κεηαθπηεχζεθε κέζσ ηνπ Νενειιεληθνχ Γηαθσηηζκνχ ζηελ Διιάδα θαη πξνζαξκφζηεθε ζηηο αλάγθεο πνπ γελλνχζε ε δηακφξθσζε κίαο εζληθήο ζπλείδεζεο 18. Ζ ηάμε ησλ ειιήλσλ εκπφξσλ απέθηεζε, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 18 νπ αηψλα, κεγάιε νηθνλνκηθή δχλακε θαη πςειφ θνηλσληθφ status, ελψ ζπγρξφλσο επηρείξεζε λα δηαζπλδεζεί πλεπκαηηθά κε ηελ αληίζηνηρε κέζε αζηηθή ηάμε ηεο Δπξψπεο, αλαθαιχπηνληαο εθ λένπ ηνπο αξραίνπο πξνγφλνπο θαη ην θιαζζηθφ κεγαιείν 19. Οη ππφδνπινη Έιιελεο αλαδήηεζαλ ζηε κειέηε ησλ αξραίσλ θεηκέλσλ θαη ζηε δηάζσζε ησλ πιηθψλ θαηαινίπσλ ηνπ παξειζφληνο, ηε ζχλδεζε ηνπο κε ην αξραίν έλδνμν παξειζφλ 20. Σαπηίδνληαη κε ηελ αξραηφηεηα, επηδηψθνπλ λα ζεσξεζνχλ ζπλερηζηέο θαη θπζηθνί απφγνλνη ησλ αξραίσλ Αζελαίσλ θαη πξνζπαζνχλ απφ ηε κηα λα δηαθνξνπνηεζνχλ πιήξσο απφ ηνπο Σνχξθνπο δπλάζηεο θαη απφ ηελ άιιε λα ζπλδεζνχλ κε ηε «θσηηζκέλε» Γπηηθή Δπξψπε 21. ηελ πξνζπάζεηά ηνπο απηή δίλνπλ αξραηνειιεληθά νλφκαηα ζηα παηδηά ηνπο (Θεκηζηνθιήο, Πεξηθιήο) 22, εθδίδνπλ ηνπο αξραίνπο θιαζζηθνχο, ζπζηήλνπλ ζπιιφγνπο πξνζηαζίαο ησλ αξραηνηήησλ (Φηιφκνπζνο Δηαηξεία), θαη φηαλ απνθηνχλ ηελ αλεμαξηεζία ηνπο, ζεζπίδνπλ, ήδε απφ ην 1834, «δξαθφληεηνπο» λφκνπο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αξραηνηήησλ 23. Δλδεηθηηθφ ηεο πξνζπάζεηαο δηαζχλδεζεο ηνπ λένπ ειιεληθνχ θξάηνπο κε ην αξραίν παξειζφλ ππήξμε θαη ε ίδηα ε κεηαθνξά ηεο πξσηεχνπζαο απφ ην Ναχπιην 17 Lowenthal 1988, ζει Μέζα ζην πλεχκα ζαπκαζκνχ ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ θφζκν έγξαςε ν Shelley: We are all Greeks. Our laws, our literature, our religion, our arts have their roots in Greece, ελψ o Humboldt αλέθεξε: Οη αξραίνη Έιιελεο είλαη γηα καο φ,ηη ήηαλ νη ζενί ηνπο γηα απηνχο (Ρεγθάθνο 2001, ζει. 17), ελψ ν Goethe ηνλίδεη ηελ αγάπε ηνπ πξνο ηνλ ειιεληθφ πνιηηηζκφ πξνπαγαλδίδνληαο φηη «Ο θαζέλαο αο είλαη κε ηνλ ηξφπν ηνπ Έιιελαο, αιιά λα είλαη» (Καιπαμήο 2000, ζει. 9). 18 Περιηβάλνο 1997, ζει. 81 Μαιάκεο 1997, ζει. 21. Αιεμαλδξή 1997, ζει Yalouri 1996, ζει Καη ηαπηφρξνλα ηελ πλεπκαηηθή θαη εζληθή αλαγέλλεζή ηνπο (πξβ. Κφθθνπ 1977, ζει. 26.) Μελ μερλάκε άιισζηε θαη ηα ιφγηα ηνπ Μαθξπγηάλλε (πξβ θαη Pantos 1992, ζει. 60) «Δίρα δχν αγάικαηα πεξίθεκα, κία γπλαίθα θαη έλα βαζηιφπνπιν αηφθηα θαίλνληαλ νη θιέβεο. Σφζε εληέιεηα είραλ. ηαλ ράιαζαλ ηνλ Πφξν, ηάραλ πάξεη θάηη ζηξαηηψηεο θαη ζην Άξγνο ζα ηα πνπινχζαλ θάηη Δπξσπαίσλ ρίιηα ηαιεξα γχξεπαλ. Άληεζα θαη εγψ εθεί, πέξλαγα. Πήξα ηνπο ζηξαηηψηεο, ηνπο κίιεζα: Απηά θαη δέθα ρηιηάδεο ηάιαξα λα ζαο δψζνπλε, λα κελ ην θαηαδερηήηε λα βγνπλ απφ ηελ παηξίδα καο. Γη απηά πνιεκήζακε.» 21 Yalouri 1999, ζει Γεκαξάο 1985, ζει Κφθθνπ 1977, ζει. 1. Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδνπλ νη πξνηάζεηο Κνξαή γηα ηε δηάζσζε ησλ κλεκείσλ ηεο Αξραηφηεηαο. Πάλησο κε δηάηαγκα ηνπ 1825 ε Δπαλαζηαηηθή Διιεληθή Κπβέξλεζε κεξηκλά γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αξραηνηήησλ (πξβ. Κφθθνπ 1977, ζει. 41), ελψ απαγνξεχηεθε κε ςεθίζκαηα ηεο Γ θαη Γ Δζλνζπλέιεπζεο ε εμαγσγή αξραηνηήησλ απφ ηελ Διιάδα (πξβ. Κφθθνπ 1977, ζει. 49). Πξέπεη λα ζεκεησζεί ε έθθιεζε ηνπ βξεηαλνχ πξεζβεπηή Strangford πξνο ηνλ Reis Effendi λα γίλνπλ ζεβαζηά ηα κλεκεία ηεο Αζήλαο (πξβ. Κφθθνπ 1977, ζει. 34).

17 17 ζηελ Αζήλα. Φζάλνπλ κάιηζηα ζην ζεκείν λα «θαζηεξψζνπλ» ηα αξραία πιηθά θαηάινηπα θαη λα παξαγξάςνπλ ηε ρηιηφρξνλε βπδαληηλή ηζηνξία, ζεσξψληαο ηε σο κία πεξίνδν ζθνηαδηζκνχ, δνινπινθηψλ, πνπ θακκία ζρέζε δελ είρε κε ηνπο αξραίνπο έιιελεο θαη ην θιαζζηθφ ηδεψδεο 24. ηελ πεξίπησζε κάιηζηα ηνπ ηεξνχ βξάρνπ ηεο Αθξφπνιεο νη πξψηνη έιιελεο αξραηνιφγνη δε δίζηαζαλ λα θαηαζηξέςνπλ θάζε κεζαησληθφ κλεκείν, αθνχ θαηά ηελ επηθξαηνχζα ηφηε άπνςε «δελ έπξεπε λα δηαηεξεζεί θαλέλα ζθνηεηλφ κλεκείν ησλ θπκάησλ ηεο βαξβαξφηεηαο» 25. Θα παξέιζνπλ αξθεηέο δεθαεηίεο γηα λα αξρίζεη κία άιιε πξνζπάζεηα, πνπ επεδίσμε λα θαηαδείμεη ηελ αδηάζπαζηε ζπλέρεηα ηνπ Διιεληθνχ Έζλνπο, απφ ηα ρξφληα ηεο πξντζηνξίαο σο ηηο κέξεο καο. Ζ ζπζηεκαηηθή φκσο κειέηε ηνπ θιαζζηθνχ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ είλαη θαηά θχξην ιφγν πξντφλ ηνπ 19 νπ αηψλα θαη ηεο ελαζρφιεζεο ηεο γεξκαληθήο επηζηήκεο κε απηφλ. Οη Γεξκαλνί ήδε απφ ηνλ 18 ν αηψλα αλαδεηθλχνληαη ζε πξαγκαηηθνχο ιάηξεηο ηεο αξραίαο Διιάδαο θαη ηνπ θιαζζηθνχ, θζάλνληαο ζην ζεκείν ηεο ζπιινγηθήο ηδενιεςίαο. Θεσξνχλ φηη ππάξρεη κία ζηελή, εζσηεξηθή ζπγγέλεηα αλάκεζα ζηνπο δχν ιανχο. Οη νκνηφηεηεο απηέο είλαη πνιιέο θαη είλαη δπλαηφλ λα «αλαγλσζζνχλ» πνηθηινηξφπσο. Οη Γεξκαλνί πίζηεπαλ φηη ε πνιηηεηαθή δνκή ηεο αξραηφηεηαο (πφιηοθξάηνο) ζπλέπηπηε ή ήηαλ παξεκθεξήο κε ηε πνιπδηάζπαζε ησλ γεξκαληθψλ θξαηηδίσλ. Ο κφλνο ζπλεθηηθφο θξίθνο θαη ησλ δχν πνιηηεηαθψλ δνκψλ ήηαλ ε γιψζζα θαη ε ζξεζθεία. Σφζν νη αξραίνη Έιιελεο φζν θαη νη Γεξκαλνί εκθνξνχληαη απφ έλα αληηξσκατθφ θαη αληηγαιιηθφ (αληίζηνηρα) κέλνο, ελψ ζπγρξφλσο θαη νη αξραίεο αμίεο ηνπ κέηξνπ, ηνπ ήζνπο θαη ηεο ιηηφηεηαο ηαίξηαδαλ ζηνπο Γεξκαλνχο. Οη ηειεπηαίνη ππνζηήξηδαλ φηη ν ξσκατθφο πνιηηηζκφο ήηαλ «ηερλεηφο», θαη εξρφηαλ ζε πιήξε αληίζεζε κε ηε θπζηθφηεηα θαη ην πεγαίν ηνπ ειιεληθνχ θιαζζηθνχ πνιηηηζκνχ 26. Σα πξναλαθεξζέληα ήηαλ φκσο εμαηξεηηθά εχθνιν λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ εζληθή νινθιήξσζε ηεο Γεξκαλίαο, δηαδηθαζία, ε νπνία απαηηνχζε θαη επέβαιε ηε δεκηνπξγία κίαο εληαίαο γεξκαληθήο ηαπηφηεηαο. Ζ ηαπηφηεηα απηή 24 Μαηζαίνπ 1999, ζει Ο Κνπκαλνχδεο γξακκαηέαο ηεο Αξραηνινγηθήο Δηαηξείαο ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ αηψλα πίζηεπε φηη ε Διιάδα ζηαζεξά πξέπεη λα απνξξίςεη ηα αξλεηηθά ζηνηρεία ηνπ παξειζφληνο, φπσο ην Βπδάληην θαη ηελ Σνπξθνθξαηία. Yalouri 1996, ζει Μνινλφηη νη Βαπαξνί κεξηκλνχλ θαη γηα ηα βπδαληηλά κλεκεία. Ζ Γηαινχξε ζεσξεί φηη ε πξφλνηα ησλ Βαπαξψλ νθεηιφηαλ ζην γεγνλφο φηη ε Βπδαληηλή απηνθξαηνξία ηαπηηδφηαλ πνιηηηθά κε ηελ απφιπηε νζσληθή κνλαξρία (Yalouri 1996, ζει. 123). Κφθθνπ 1977, ζει. 16. Ο πξψηνο πξφεδξνο ηεο Αξραηνινγηθήο Δηαηξείαο, Ρίδνο Νεξνπιφο, ππνζηήξημε φηη ε πνιηηηθή αλαγέλλεζε ηεο Διιάδνο πξνθιήζεθε απφ «απηέο ηηο πέηξεο». 25 Yalouri 1999, ζει Borbein 2000, ζει. 18. Ο ζαπκαζκφο θαη ε αγάπε κάιηζηα ησλ Γεξκαλψλ «αγθαιηάδεη» θαη ην ειιεληθφ ηνπίν, πνπ «γέλλεζε» ηνλ ιακπξφ θιαζζηθφ πνιηηηζκφ.

18 18 φθεηιε λα δηαζέηεη δχν βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά: ηε δηαθνξνπνίεζε απφ «άιιεο ηαπηφηεηεο» θαη ηελ εγθαζίδξπζε ελφο εληαίνπ παξειζφληνο κε ρξνληθφ βάζνο. Σν πξψην εχθνια κπνξνχζε λα δεκηνπξγεζεί, ηδηαίηεξα κεηά ηνπο Ναπνιεφληεηνπο Πνιέκνπο, θαη ήηαλ ε Γαιιία. Οη γεξκαλνί θαηά ζπλέπεηα πξνζπαζνχλ λα απνκαθξπλζνχλ απφ ηε γαιιηθή πνιηηηζηηθή επηξξνή θαη εηδηθφηεξα απφ ην παξειζφλ πνπ είρε νηθεηνπνηεζεί ηδενινγηθά ε Γαιιία, δειαδή ηε Ρψκε. Σν δεχηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ην ηθαλνπνηνχζε απφιπηα ην ειιεληθφ θιαζζηθφ παξειζφλ 27. Σαπηφρξνλα ηα θηλήκαηα ηνπ ξνκαληηζκνχ 28, ηνπ θιαζζηθηζκνχ έξρνληαη λα πηζηνπνηήζνπλ ηε ζηελή ζρέζε κε ηελ αξραία Διιάδα ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο ηέρλεο θαη απφ ηελ άιιε ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ηεο Γεξκαλίαο πξνζαλαηνιίδεηαη κνλνκεξψο ζηελ θαιιηέξγεηα απηήο ηεο ηδενιεςίαο αιιά θαη ηεο αλαπαξαγσγήο ηεο γεξκαληθήο ηαπηφηεηαο, κέζσ ηεο εληαηηθήο εθκάζεζεο αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ιαηηληθψλ, ηε δηακφξθσζε εμεηδηθεπκέλσλ επηζηεκνληθψλ θιάδσλ, πνπ ζα κειεηνχζαλ ηελ αξραηφηεηα πέξα απφ ηα ζηελά φξηα ηεο θιαζζηθήο θηινινγίαο 29. Σν γεξκαληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, πνπ αλέιαβε θαη απηφ ην δηθφ ηνπ ξφιν ζηελ νκνγελνπνίεζε θαη ηε ζπλαηζζεκαηηθή ελφηεηα ηνπ γεξκαληθνχ έζλνπο, έπξεπε λα έρεη ζπλνρή γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ θαη δηδαθηηθψλ ζηφρσλ. Θεκέιην ηεο ελφηεηαο απηήο απνηέιεζαλ νη «αξραίεο γιψζζεο», δειαδή ηα αξραία ειιεληθά θαη ηα ιαηηληθά. Μέρξη ην 1900 ε πξφζβαζε ζηα Παλεπηζηήκηα ήηαλ αδχλαηε εάλ δελ είρε θάπνηνο απνιπηήξην απφ ηα Γπκλάζηα, φπνπ νη δχν απηέο γιψζζεο θάιππηαλ ην 50% ηνπ ζπλφινπ ησλ δηδαθηηθψλ σξψλ 30. Ζ ζπλαηζζεκαηηθή θφξηηζε ηεο ειιεληθήο ηζηνξίαο θαη πνιηηηζκνχ απφ ηε γεξκαληθή πιεπξά επηβίσζε θαη ζηηο πξψηεο δεθαεηίεο ηνπ 20 νπ αηψλα, νδεγψληαο ζπρλά ζηελ θαπήιεπζε θαη δηαζηξέβισζε ησλ ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ, φπσο νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ζην Βεξνιίλν ην 1936 ή ν παξαιιειηζκφο ηεο κάρεο ησλ Θεξκνππιψλ κε εθείλε ηνπ Stalingrad 31. Άκεζεο ήηαλ θαη νη επηδξάζεηο ηνπ θιαζζηθνχ πνιηηηζκνχ ζηελ αξρηηεθηνληθή ηεο πξσζηθήο πξσηεχνπζαο, ηνπ Βεξνιίλνπ. Κνξπθαίνη θιαζζηθηζηέο αξρηηέθηνλεο (πρ ν Karl 27 Borbein 2000, ζει. 17. Δλδεηθηηθά ν E. Curtius παξαιιειίδεη ηνλ ειιεληθφ απνηθηζκφ θαη ηε δηάδνζε ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ ζε άιιεο ρψξεο κε ηελ δηείζδπζε ηνπ Γεξκαληζκνχ (Deutschtum) ζην εμσηεξηθφ θαη ηηο πξνζπάζεηεο ηνπ γεξκαληθνχ θξάηνπο ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ αηψλα λα απνθηήζεη απνηθίεο. 28 Borbein 2000, ζει. 18. Καηά ηνλ ζπγγξαθέα ε ζπλαηζζεκαηηθή ζρέζε Διιάδαο-Γεξκαλίαο κέζα απφ ηελ αληηπαξάζεζε ηνπ παξειζφληνο πξνο ην παξφλ θαηείρε ζεκαληηθφ ξφιν θαηά ηνλ 19 ν αηψλα. 29 Έηζη φηαλ ζπζηήζεθε ην Παλεπηζηήκην ηνπ Βεξνιίλνπ, ην 1810, νη ειιεληθέο ζπνπδέο θπξηαξρνχλ ζην πξφγξακκά ηνπ, ελψ δηδάζθνπλ θνξπθαίνη γεξκαλνί θιαζζηθνί θηιφινγνη (πρ Wolf, Willamowitz, Jaeger, Boeckh), Borbein 2000, ζει Ρεγθάθνο 2001, ζει Borbein 2000, ζει. 19.

19 19 Friedrich Schinkel) «ζεκαδεχνπλ» κε ηα έξγα ηνπο ηε βεξνιηλεδηθή αξρηηεθηνληθή θαζφιε ηε δηάξθεηα ηνπ 19 νπ αηψλα θαη επηδηψθνπλ κέζσ ηνπ έξγνπ ηνπο λα αλαζπζηήζνπλ ηελ ειιεληθή 32. Ζ Αγγιία 33 θαη ε Γαιιία απνηθηνθξαηηθέο δπλάκεηο ηεο πεξηφδνπ πξνζπαζνχλ λα ζεκειηψζνπλ ηδενινγηθνπνιηηηθά ζε απηφ ην θιαζζηθφ κεγαιείν ηελ αλσηεξφηεηα ηνπ Γπηηθνχ πνιηηηζκνχ θαη ηελ αλάγθε επηβνιήο ηνπ, κέζσ ηνπ απνηθηζκνχ, ζε νιφθιεξε ηελ πθήιην. Σαπηφρξνλα ε εθκάζεζε ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ιαηηληθψλ αιιά θαη ε ελαζρφιεζε κε ηελ αξραηφηεηα ελ γέλεη, απεπζχλεηαη ζηνπο γφλνπο ηεο αλψηεξεο αζηηθήο ηάμεο απνθιείνληαο ηα πιαηηά ιατθά ζηξψκαηα ηφζν απφ ηε γλψζε φζν θαη απφ ηε δηαρείξηζε ηεο εμνπζίαο. ηε δηάξθεηα ηνπ 19 νπ αηψλα άγγινη επγελείο πεξηδηάβαηλαλ ηελ ππφδνπιε ζηνπο Σνχξθνπο Διιάδα, αξπάδνληαο αξραηνινγηθνχο ζεζαπξνχο (κάξκαξα Παξζελψλα, δσθφξνο απφ λαφ Απφιισλα ζηηο Βάζζεο) απνζθνπψληαο ζηελ πξνζσπηθή ηνπο αηζζεηηθή απφιαπζε αιιά θαη ηελ αλχςσζε ηνπ θνηλσληθνχ ηνπο γνήηξνπ. Ζ απμαλφκελε ηζρχο ηεο κεζαίαο αζηηθήο ηάμεο αλάγθαζε ηε βξεηαληθή νιηγαξρία πξνο ηα ηέιε ηνπ 19 νπ λα ζηξαθεί ζηελ πξνζπάζεηα ζχλδεζεο ησλ αξραηνηήησλ κε ην θνηλφ θαιφ θαη ζπκθέξνλ, ζεκειηψλνληαο θαηά απηφλ ηνλ ηξφπν ηε ζχγρξνλε αγγιηθή αξραηνινγηθή ζρνιή 34. Οη ΖΠΑ επίζεο δηαβιέπνπλ απφ ηελ αξρή ηεο ζχζηαζήο ηνπο ζηνλ θιαζζηθφ πνιηηηζκφ έλα ηδενινγηθφ ππφζηξσκα εζλνγέλεζεο 35 θαη πξνζπαζνχλ λα ζπλδεζνχλ κε απηφλ, δεκηνπξγψληαο πνιιέο έδξεο θιαζζηθψλ ζπνπδψλ ζηα πην θεκηζκέλα Παλεπηζηήκηά ηνπο αιιά θαη ζπζηήλνληαο ηδξχκαηα εληαηηθήο κειέηεο ηεο αξραηφηεηαο. Σα παξαπάλσ ζηνηρεία έληνλα ηφζν ζηε δηάξθεηα ηνπ 18 νπ φζν θαη 19 νπ αηψλα απνηέιεζαλ ηνλ έλα βξαρίνλα πάλσ ζηνλ νπνίν ζηεξίρζεθε ε ιεηηνπξγία ησλ ΞΑ ζηελ Διιάδα. Οη αξραηνινγηθέο αλαζθαθέο γίλνληαη έλαο απφ ηνπο θχξηνπο ρψξνπο φπνπ δηεμάγεηαη ε κάρε γηα ηνλ έιεγρν ηνπ ειιεληθνχ παξειζφληνο. Οη αγγινζαμνληθέο ρψξεο ζεσξνχζαλ εαπηνχο, ε θαζεκηά γηα ηνπο δηθνχο ηεο ηδηαίηεξνπο ιφγνπο, ζπλερηζηέο ηνπ θιαζζηθνχ ηδεψδνπο θαη άξα ζπκκέηνρνπο ζηε δηαρείξηζε ηεο θιαζηθήο θιεξνλνκηάο, ελψ αληίζεηα ε Διιάδα πξνζπαζεί λα 32 Borbein 2000, ζει. 19. Υαξαθηεξηζηηθά ε πχιε ηνπ Βξαδεκβνχξγνπ απνηειεί αληηγξαθή ησλ Πξνππιαίσλ ζηελ Αθξφπνιε. 33 Whitley 2000, ζει. 33, 34. Ο Whitley αλαθέξεηαη δηεμνδηθά ζηελ θνηλσλία πνπ γέλλεζε ηνλ αγγιηθφ θιαζζηθηζκφ. Τπνδηαηξεί κάιηζηα ηε βξεηαληθή Αξραηνινγία ζε ηέζζεξεηο ρξνληθά πεξηφδνπο, αλάινγα κε ηηο ζηνρεχζεηο αιιά θαη ην θνηλσληθφ ππφβαζξν θάζε ρξνληθήο θάζεο. 34 Γηα ηνλ αγγιηθή αξραηνινγία ηνπ 19 νπ αηψλα πξβ θαη Whitley 2000, ζει. 34 θαη Ρεγθάθνο 2001, ζει. 181.

20 20 αλαιάβεη ην ξφιν ηνπ αδχλακνπ θχιαθα δηαρεηξηζηή ηνπ ρψξνπ, φπνπ αλαπηχρζεθε ν θιαζζηθφο πνιηηηζκφο, πξνζπαζψληαο ζπγρξφλσο λα δνκήζεη θαη απηή έλα παξειζφλ απαξαίηεην γηα ηελ επηβίσζε ηεο 36. Έηζη ινηπφλ ηα αξραία ειιεληθά θαη ηα ιαηηληθά, ε αξραία ειιεληθή θαη ξσκατθή ηζηνξία απνηεινχζαλ βαζηθά καζήκαηα ηεο Μέζεο Δθπαίδεπζεο ζηηο πξνεγκέλεο επξσπατθέο ρψξεο, ελψ ζηελ Διιάδα είραλ εηζαρζεί ήδε απφ ηε ζηνηρεηψδε εθπαηδεπηηθή βαζκίδα εμνβειίδνληαο ηελ εθκάζεζε ηεο λέαο ειιεληθήο θαη νδεγψληαο ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζηε ζηείξα απνκλεκφλεπζε 37. Ζ κεηαβνιή ζα ζεκεησζεί ζηαδηαθά κεηά ηε ιήμε ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. ηε Γεξκαλία, ρψξα-θέληξν ηνπ θιαζζηθηζκνχ, ζεσξήζεθε απαξαίηεηε ε ξηδηθή αλακφξθσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο φισλ ησλ βαζκίδσλ θαζψο θπξηάξρεζε ε άπνςε φηη απηφ ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα είρε νδεγήζεη ηε ρψξα ζε δχν παγθφζκηνπο πνιέκνπο. Έηζη πεξηνξίδνληαη ηα αξραία ειιεληθά θαη ηα ιαηηληθά, ελψ πξνσζνχληαη νη ζεηηθέο θαη ηερλνινγηθέο ζπνπδέο 38. ηνλ θιάδν ηεο Αξραηνινγίαο ην ελδηαθέξνλ ησλ γεξκαλψλ επηζηεκφλσλ δελ πεξηνξίδεηαη πιένλ ζηελ Αξραία Αζήλα θαη Ρψκε αιιά επεθηείλεηαη ζηε κειέηε θαη άιισλ πνιηηηζκψλ. Ζ ηειεπηαία εμέιημε νδήγεζε ζηελ ίδξπζε,ην 1979, παξαξηήκαηνο ηνπ Γ.Α.Η γηα ηελ πξναγσγή ηεο ζπγθξηηηθήο Αξραηνινγίαο ησλ Πνιηηηζκψλ, ελψ ζπλαθφινπζα ζπζηήζεθαλ απνζηνιέο ζηελ Αζία, ηε ιαηηληθή Ακεξηθή θαη ηελ Αθξηθή 39. Παξφια απηά ε κεγάιε παξάδνζε ηεο δηαζχλδεζεο ηεο γεξκαληθήο θνπιηνχξαο κε ηνλ ειιεληθφ θιαζζηθφ πνιηηηζκφ δελ έρεη μεραζζεί. Σα θιαζζηθά θείκελα (θαη εηδηθφηεξα ε ειιεληθή θηινζνθία θαη ηξαγσδία θαζψο θαη ην ξσκατθφ δίθαην) εκθαλίδνληαη απφ κεξίδα γεξκαλψλ πνιηηηθψλ ζαλ κία «γεξκαληθή θαζνδεγεηηθή θνπιηνχξα» ηελ νπνία νθείινπλ λα κειεηήζνπλ, λα κάζνπλ θαη ηειηθά λα ελζηεξληζζνχλ φζνη κεηαλάζηεο επηζπκνχλ λα απνθηήζνπλ ηε γεξκαληθή ππεθνφηεηα Γηα ηνλ αληαγσληζκφ ησλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ ζηε ζθαίξα ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο θαη εηδηθφηεξα ηεο αξραηνινγίαο έρνπλ γξαθεί πνιιά άξζξα, ηα νπνία ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη πην θάησ. Δλδεηθηηθφ πάλησο ηνπ πνιηηηθνχ θιίκαηνο ηεο επνρήο είλαη ην γεγνλφο φηη ε ίδξπζε ηεο Βξεηαληθήο Αξραηνινγηθήο ρνιήο ζηελ Αζήλα θαηά έλα κεγάιν πνζνζηφ νθεηιφηαλ ζηελ πξνζπάζεηα αληίδξαζεο ησλ Βξεηαλψλ ζηε Γεξκαληθή θαη Γαιιηθή πνιηηηζηηθή δηείζδπζε ζηελ Διιάδα πξβ θαη Whitley 2000, ζει Απνηεινχζε δε πηζηή αληηγξαθή ηνπ γεξκαληθνχ- εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, πνπ άιιεο αλάγθεο εμππεξεηνχζε θαη νη θνηλσληθέο δνκέο ήηαλ παληειψο δηαθνξεηηθέο (ΗΔΔ, η. ΗΓ, ζει ). 38 Δλδεηθηηθά ην 1963 ην Γ.Α.Η επηρνξεγήζεθε κε DM, ελψ ην Ηλζηηηνχην Αηνκηθήο Φπζηθήο κε DM (Marchand 1996, ζει. 363). 39 Kyrieleis 2000, ζει Ν. Υεηιάο, Ζ λέα «γεξκαληθή θνπιηνχξα» γηα ηνπο κεηαλάζηεο, ΣΟ ΒΖΜΑ,

21 21 Αλάινγεο εμειίμεηο ζεκεηψλνληαη θαη ζηε Γαιιία, ηα αξραία ειιεληθά θαηαιήγνπλ πξναηξεηηθφ κάζεκα κε ζθέςεηο πιήξνπο θαηάξγεζεο ηνπο απφ ηε Μέζε Δθπαίδεπζε 41, ελψ θαη ε ΓΑ ζηξέθεηαη ζηελ εμεξεχλεζε λέσλ ρσξψλ (πρ Αιβαλίαο), πξνσζεί ηδηαίηεξα ηελ Πξντζηνξηθή Αξραηνινγία θαη Δζλναξραηνινγία θαη ην 1985 ηδξχεη θαη ηκήκα Νενειιεληθψλ ζπνπδψλ. ηηο ΖΠΑ ην κεηαπνιεκηθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ ηερλνινγία θαη ηηο ζεηηθέο επηζηήκεο αθνχ κάιηζηα απηή ε ζηξνθή θξίζεθε αλαγθαία πξνθεηκέλνπ ε ρψξα λα αληαγσληζηεί ηερλνινγηθά θαη νηθνλνκηθά ηελ νβηεηηθή Έλσζε 42. πγρξφλσο φκσο ην θέληξν βάξνπο ησλ θιαζζηθψλ ζπνπδψλ, φπσο θαη άιισζηε φισλ ζρεδφλ ησλ επηζηεκψλ, κεηαηνπίδεηαη απφ ηελ επεηξσηηθή Δπξψπε ζηελ Αγγιία θαη θπξίσο ζηηο ΖΠΑ. Οη αγγινζάμνλεο πξνζέγγηζαλ ηηο θιαζζηθέο ζπνπδέο κε κεγαιχηεξε λεθαιηφηεηα θαη ηηο απειεπζέξσζαλ απφ ηε ζξεζθεπηηθή κεηαθπζηθή δηάζηαζε, πνπ είρε πξνζδψζεη ε γεξκαληθή επηζηήκε, ηδηαίηεξα ζε φ,ηη αθνξνχζε ηνλ αξραίν ειιεληζκφ 43. ηηο ρψξεο ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο επηιέγνληαη άιινη εθπαηδεπηηθνί ζηφρνη, φπσο ε καδηθή θαη ηερλνινγηθή εθπαίδεπζε, πνπ ζα βνεζήζεη απφ ηε κία ζηελ νηθνδφκεζε ηεο ζνζηαιηζηηθήο θνηλσλίαο θαη απφ ηελ άιιε ζηνλ αθαληζκφ ησλ πξνπνιεκηθψλ «elites» 44. Δπηπξφζζεηα ηα ηειεπηαία ρξφληα ν ελνπνηεηηθφο ξφινο ηνπ θιαζζηθνχ πνιηηηζκνχ ηείλεη λα θαηαθεξκαηηζηεί απφ δχν θαη αξρήλ αληηθαηηθέο πνιηηηζκηθέο ηάζεηο, ηελ παγθνζκηνπνίεζε απφ ηε κία θαη ηε δηαθνξνπνίεζε ζε κηθξέο θνηλφηεηεο θαη ηαπηφηεηεο απφ ηελ άιιε. Ζ ξηδηθή ηνπ ακθηζβήηεζε πιήηηεη φρη κφλν ηε ζέζε ηνπ επξσπατθνχ πνιηηηζκνχ αιιά θαη ζπλνιηθά ηνπ δπηηθνχ πνιηηηζκνχ ζην ζχγρξνλν θφζκν 45. Έηζη ζεσξείηαη φηη ην ηζηνξηθφ γίγλεζζαη δελ είλαη απνηέιεζκα ελφο κφλν πνιηηηζκνχ αιιά ζε απηφ ζπκβάιινπλ ηζφηηκα θαη άιινη. Ο πνιππνιηηηζκηθφηεηα έρεη ήδε επηβάιιεη λέν πεξηερφκελν ζηηο αλζξσπηζηηθέο ζπνπδέο, βαζηζκέλν ζην ζεβαζκφ ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο θαη ηελ αλάδεημε ηεο ηαπηφηεηαο, ησλ αμηψλ θαη ησλ δηθαησκάησλ δηαθφξσλ εζλνηηθψλ θαη κεηνλνηηθψλ νκάδσλ 46. Ζ δηαθνξνπνίεζε απηή 41 Πξβ θαη «ηαπξνθνξία γηα ηα Αξραία Διιεληθά», ΣΑ ΝΔΑ, Hanson 1999, ζει Ρεγθάθνο 2001, ζει Marchand 1996, ζει Hanson 1999, ζει Αιεμαλδξή 1997, ζει. 98. Μαιάκεο 1997, ζει. 22.

22 22 πιήηηεη θπζηθά θαη ηηο θιαζζηθέο ζπνπδέο, πνπ βαζίδνληαλ ζηε κειέηε θαη εμηδαλίθεπζε ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ. Δπηπιένλ ε θιαζζηθή αξραηφηεηα αληηκεησπίδεηαη ππφ ην πξίζκα ηνπ θεκηληζκνχ 47, ηνπ αθξνακεξηθαληζκνχ πξνθαιψληαο θπζηθά ηηο έληνλεο αληηδξάζεηο θαη ηε δπζθνξία ησλ θιαζζηθψλ θηινιφγσλ αιιά θαη ησλ ειιήλσλ, νη νπνίνη κάιινλ απηναλαθεξχζζνληαη ζε κφληκνπο θαη απνθιεηζηηθνχο δηαρεηξηζηέο ηεο θιαζζηθήο θιεξνλνκηάο 48. Ζ ηειεπηαία απηή άπνςε ακθηζβεηείηαη φρη κφλν απφ ηελ πιεπξά ηνπ θηλήκαηνο ηνπ «πνιηηηθψο νξζνχ» ή θάπνησλ πξννδεπηηθψλ θηλεκάησλ ησλ ΖΠΑ αιιά θαη απφ ηνπο θηιειεχζεξνπο δηαλνεηέο, πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ χπαξμε ελφο θνηλνχ παλαλζξψπηλνπ πνιηηηζηηθνχ παξειζφληνο, πνπ πξέπεη λα ην λέκνληαη ηφζν ηα θξάηε πεγέο φζν θαη ηα θξάηε-αγνξέο ησλ αξραίσλ 49. Ζ αξραηφηεηα ρξεζηκνπνηείηαη αθφκε απφ ηε ζχγρξνλε Διιεληθή θνηλσλία ζαλ ζπκβνιηθφ ή θαη λνκηκνπνηεηηθφ θεθάιαην, ζπρλά θαηαδπλαζηεχνληαο ηελ θαζεκεξηλφηεηα ησλ ειιήλσλ θαη εγθισβίδνληαο ηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηθή αλέιημε ηεο ρψξαο 50. πκβνιηθφ θεθάιαην θαζψο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ρξεζηκνπνηείηαη ε θιαζζηθή αξραηφηεηα πξνθεηκέλνπ λα αζθεζεί θάπνηαο κνξθήο εμσηεξηθή πνιηηηθή, αλαθνξηθά κε θνινζζηαία εζληθά ζέκαηα, ή νηθνλνκηθή πνιηηηθή, πξνθαιψληαο άιινηε ηα επκελή θαη άιινηε ηα δπζκελή ζρφιηα ησλ μέλσλ 51. Δλδεηθηηθφ ηεο ζρέζεο ησλ Διιήλσλ κε ηα θαηάινηπα ηεο αξραίαο θιεξνλνκηάο είλαη νη έληνλεο αληηδξάζεηο, πνπ πξνθιήζεθαλ φηαλ ππήξμαλ ζθέςεηο γηα ηελ πψιεζε αξραηνηήησλ ή αθφκε θαη γηα ηελ έθζεζή ηνπο ζην εμσηεξηθφ 52. Bernal 1997, ζει Ο ζπγγξαθέαο ηεο «Μαχξεο Αζελάο» παξνπζηάδεη ζπλνιηθά ηηο απφςεηο ηνπ πεξί θιαζζηθνχ θαη δπηηθνχ πνιηηηζκνχ. Θεσξεί δε φηη ε επίζεζε θαηά ηνπ έξγνπ ηνπ εθπνξεχζεθε απφ ην δεμηφ ακεξηθαληθφ θαηεζηεκέλν. 47 Ρεγθάθνο 2001, ζει Κσηζάθεο 1997, ζει. 37. Ζ Διιάδα «θαηεγνξείηαη» γηα καθξνρξφληα ηδενινγηθή ρξήζε ηνπ παξειζφληνο, ζπρλά πξνθαινχληαη έληνλεο αληηδξάζεηο γηα βηβιία, φπσο ε «Μαχξε Αζελά», αιιά δελ δείρλνπκε ηελ ίδηα επαηζζεζία φηαλ ρξεζηκνπνηνχκε εκείο νη ίδηνη ηνλ θιαζζηθφ πνιηηηζκφ σο πνιηηηθφ-ηδενινγηθφ φπιν (πρ ην πνιηηηθφ πεξηερφκελν ηεο έθζεζεο «Σν ειιεληθφ ζαχκα: θιαζζηθή γιππηηθή απφ ηελ απγή ηεο Γεκνθξαηίαο»). 49 Πεηξάθνο 1989, ζει Yalouri 1996, ζει Ζ ρξήζε ηεο αξραηφηεηαο απφ ηνπο Έιιελεο δειψλεη ηελ έληνλε δηείζδπζή ηεο ηφζν ζε φια ηα ζηξψκαηα ηφζν ηεο ειιεληθήο φζν θαη ησλ επξσπατθψλ θνηλσληψλ (πξβ. Yalouri 1996, ζει. 125). 52 Σν 1978 ζην Ζξάθιεην δηαδήισζαλ πεξίπνπ Κξεηηθνί, πνιινί απφ ηνπο νπνίνπο ίζσο δελ είραλ επηζθεθζεί πνηέ ζηε δσή ηνπο ην Μνπζείν Ζξαθιείνπ, απφ φπνπ ζα εμάγνληαλ θάπνηα αξραία. Ζ νγθψδεο ιατθή θηλεηνπνίεζε είρε ππνθηλεζεί απφ ηελ αληηπνιίηεπζε αιιά θαη γηαηί νη απινί θξεηηθνί είραλ πηζηέςεη ζηε κνλαδηθφηεηα θαη αλσηεξφηεηα ηνπ ειιεληθνχ παξειζφληνο, ην νπνίν ε ειιεληθή πνιηηεία, θαηά ηε γλψκε ηνπο δελ πξνζηάηεπε (πξβ. Yalouri 1996, ζει. 127). Μεηά απφ ιίγα ρξφληα ρηιηάδεο Κξεηηθνί επηζθέθζεθαλ έθζεζε ησλ έξγσλ ηνπ Δι Γθξέθν ζην Ζξάθιεην, κε έξγα πνπ είραλ ζηαιεί απφ ηελ Ηζπαλία, φπνπ δελ είραλ ζεκεησζεί αληηδξάζεηο γηα ηε κεηαθνξά ηνπο ζην Ζξάθιεην

23 23 Ζ αικαηψδεο θαη ηιηγγηψδεο ηερλνινγηθή αλάπηπμε, ε πεξηθνπή ησλ θνλδπιίσλ γηα ηηο ζεσξεηηθέο ζπνπδέο, ε δπζθνιία εχξεζεο εξγαζίαο ησλ λέσλ θιαζζηθηζηψλ παγθνζκίσο νδεγνχλ πνιινχο ζην ζπκπέξαζκα φηη νη θιαζζηθέο ζπνπδέο πνξεχνληαη πξνο ηνλ καξαζκφ θαη ηειηθά ηνλ αθαληζκφ. Παξά ηνλ ηιηγγηψδε ξπζκφ εθδφζεσο εξεπλεηηθψλ θηινινγηθψλ πξντφλησλ, ε αθαηάζρεηε απηή θηινινγηθή δξαζηεξηφηεηα πέθηεη ζην θελφ θαη δελ θαηαλαιψλεηαη απφ ηνπο νκνηέρλνπο. Σα πξάγκαηα εκθαλίδνληαη ρεηξφηεξα ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, φπνπ νη εθπαηδεπηηθνί είλαη αηειψο πξνεηνηκαζκέλνη θαη έηζη νη καζεηέο κειινληηθνί πνιίηεο απνμελψλνληαη απφ ηηο απψηεξεο πνιηηηζηηθέο ηνπο ξίδεο 53. ηηο ΖΠΑ ν αξηζκφο ησλ πξνπηπρηαθψλ θνηηεηψλ, πνπ επέιεμαλ ηα θιαζζηθά γξάκκαηα κεηψζεθε θαηά 30% κέζα ζε 20 ρξφληα, απφ ην 1971 έσο ην Απνγνεηεπηηθά είλαη θαη ηα ζηνηρεία, πνπ αθνξνχλ ζηα γπκλάζηα ησλ ΖΠΑ, φπνπ κφλν καζεηέο εγγξάθεθαλ ζε θιαζζηθά καζήκαηα ην 1985, ελψ ην 1962 ν αληίζηνηρνο αξηζκφο άγγηδε ηηο Βέβαηα απφ ηελ ηζηνξία ησλ θιαζζηθψλ γξακκάησλ δηαπηζηψλεηαη φηη θξίζεηο ππήξραλ θαη παιαηφηεξα θαη πάληνηε ηα θιαζζηθά γξάκκαηα εμέξρνληαλ αιψβεηα. Οη πεξίνδνη θξίζεσο ζπλέπηπηαλ κε ηζηνξηθέο θάζεηο, φπνπ θπξηαξρεί ε εξγαιεηαθή, ρξεζηκνζεξηθή νξζνινγηθφηεηα θαη ζηηο νπνίεο επαλέξρνληαη ηα ίδηα εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ σθέιεηα θαη ηε δπλαηφηεηα εθκεηάιιεπζεο ησλ γλψζεσλ πνπ παξέρνπλ νη επηζηήκεο. Οη θιαζζηθέο ζπνπδέο κπνξεί λα κελ είλαη κέζν γηα ηελ θαηάθηεζε ηνπ θάηη άιινπ θαη λα έρνπλ ην ηέινο θαη ην λφεκά ηνπο ζηνλ ίδην ηνπο ηνλ εαπηφ αιιά ηειηθά ππεξεηνχλ φρη ην απιφ δήλ αιιά ην επ δήλ 55. ηεο Κξήηεο (ηελ επηζήκαλζε απηήο ηεο αληίθαζεο έθαλε ζηε δηάξθεηα ζπλέληεπμεο ν Γηεπζπληήο ηνπ Δπηγξαθηθνχ Μνπζείνπ θαη κέινο ηνπ ΚΑ, Υαξ. Κξηηδάο). Πεηξάθνο 2002, ζει Ρεγθάθνο 2001, ζει. 236 θαη 237. Δπίζεο θαη Γ. Γηαηξνκαλσιάθεο, Έλα ζπλέδξην πνπ πξέπεη λα καο αθππλίζεη, ΣΑ ΝΔΑ, Ο αξζξνγξάθνο πεξηγξάθεη κε ηδηαίηεξα κειαλά ρξψκαηα ηε ζέζε ησλ θιαζζηθψλ ζπνπδψλ ζηα ζρνιεία ηεο ρψξαο καο: «Υξφληα ηψξα ζπξξηθλψλεηαη θαη θπξίσο ππνβαζκίδεηαη ε δηδαζθαιία ηεο αξραίαο ειιεληθήο (θαη ιαηηληθήο) γιψζζαο ζηα ζρνιεία θαη παξά ηηο δηαθεξχμεηο θαη εμαγγειίεο εηδηθψλ θαη κε, φηη ηα παηδηά καο γεχνληαη πιένλ (ράξε ζηηο λέεο ξεμηθέιεπζεο κεζφδνπο) ηα αξραία ειιεληθά, ε θαηάζηαζε γηα φζνπο έρνπλ αθφκε κάηηα λα βιέπνπλ είλαη θσκηθνηξαγηθή. Αξθεί λα δνχκε ηα γξαπηά ησλ πξσηνεηψλ θνηηεηψλ ησλ θηινζνθηθψλ ζρνιψλ, πνπ πέξαζαλ, ππνηίζεηαη, κε επηηπρία ηηο Παλειιαδηθέο Δμεηάζεηο.» 54 Hanson 1999, ζει Ρεγθάθνο 2001, ζει. 21.

24 Αξραηνινγία θαη Πνιηηηθή Μνινλφηη ζηα πην θάησ θεθάιαηα ζα αλαθεξζνχκε δηεμνδηθά ζηε δηαζχλδεζε ηεο πνιηηηθήο ζθνπηκφηεηαο κε ηελ αξραηνινγία 56 ζα πξέπεη λα επηζεκαλζνχλ ηα εμήο: Ζ άζθεζε αξραηνινγηθήο πνιηηηθήο ηνπιάρηζηνλ ζηα θξάηε πεγέο αξραηνηήησλ ζπλδέεηαη άξξεθηα κε ην θξάηνο θαη ππάγεηαη ζην ζηελφ ππξήλα ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο. Έηζη ζηελ Διιάδα αιιά θαη ζηελ Ηηαιία, Σνπξθία ν θξαηηθφο έιεγρνο είλαη ζπλερήο θαη απζηεξφο, ζπρλά θαη ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλνο 57. Πνιιέο θνξέο ηα αξραηνινγηθά επξήκαηα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ πξνβνιή εζληθψλ ζεκάησλ, ηελ θαηνρχξσζε εδαθηθψλ πεξηνρψλ, ηελ θαιιηέξγεηα εζληθψλ αιπηξσηηθψλ δηεθδηθήζεσλ, ηελ θαηαζθεπή εζληθψλ ηδενινγηψλ θαη ηδενινγεκάησλ 58. Ζ γαιιηθή πνιηηηθή ην 19ν αηψλα ζα επηρεηξήζεη κέζσ ηεο ΓΑ λα επεξεάζεη ηελ εζσηεξηθή πνιηηηθή θαηάζηαζε ηεο Διιάδνο, λα αλαραηηίζεη ηελ αγγιηθή επηξξνή ζηε ρψξα καο θαη λα αλπςψζεη ην γαιιηθφ γφεηξν. Δζληθηζηηθέο απνρξψζεηο εθθξάδεη θαη ε επηγξαθή πνπ ζηήζεθε ζηελ Αθξφπνιε γηα λα ηηκήζεη ηελ Γαιιία αιιά θαη ε θειηνκαλία 59. Δπηπιένλ θαη ν Γεξκαλφο αξραηνιφγνο Kosina ζεψξεζε ην 1912, ηελ πξντζηνξηθή αξραηνινγία «κία εμόρσο εζληθή επηζηήκε», ελψ ν Wiegand ππνζηήξηδε φηη νη αλαζθαθέο ηνπ «πξνζθέξνπλ πξαγκαηηθέο αμίεο ζην γεξκαληθό Έζλνο» 60. ηελ Ηζπαλία ηνπ Φξάλθν νη αξραηνιφγνη θαη ηζηνξηθνί ππνρξεψζεθαλ λα αλαδείμνπλ κνλνκεξψο πεξηφδνπο θαηά ηηο νπνίεο ε Ηζπαλία ήηαλ ελσκέλε, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηγαζζνχλ νη απνζρηζηηθέο ηάζεηο ησλ Καηαιαλψλ θαη ησλ Βάζθσλ 61. ηελ Πνξηνγαιία κέρξη ην 1974 ην ηπξαλληθφ θαζεζηψο ηεο ρψξαο πξνζπαζνχζε λα αλαδείμεη κεγάιεο ζηηγκέο ηεο πνξηνγαιηθήο ηζηνξίαο (απφ ηελ Δπνρή ηνπ Υαιθνχ έσο θαη ηελ Αλαγέλλεζε), πξνθεηκέλνπ λα ηνλψζεη 56 Yalouri 1999, ζει γίλεηαη αλαθνξά ζε πνιιά βηβιία- κνλνγξαθίεο ζρεηηθά κε ηε ζχλδεζε αξραηνινγίαο εζληθηζκνχ. Πεηξάθνο 2002, ζει. 52. Ο Πεηξάθνο ππνζηεξίδεη φηη ε αξραηνινγία ππήξμε αλέθαζελ κέζν επίηεπμεο πνιηηηθψλ, θνκκαηηθψλ ή θαη νηθνλνκηθψλ επηδηψμεσλ. 57 Pantos 1992, ζει. 66. Σα αξραία απνηεινχλ ηδηνθηεζία ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο θαη ε ζέζε απηή θαηνρπξψλεηαη κε ηα άξζξα 17, 18 θαη 24 ηνπ ζπληάγκαηνο ηνπ 1975/86/2001. ΔΑ 2002, ζει πλνπηηθή αλαθνξά ζηα ηζρχνληα ζηελ Ηηαιία. 58 Hodder 1991, ζει. 1 θαη 2. Μεξίδα ηεο γεξκαληθήο αξραηνινγίαο ζηε δηάξθεηα ηνπ Β παγθνζκίνπ Πνιέκνπ επηρείξεζε κέζσ αξραηνινγηθψλ επξεκάησλ λα απνδείμεη φηη ε Πνισλία ήηαλ γεξκαληθή ήδε απφ ηελ Δπνρή ηνπ ηδήξνπ. 59 Καιπαμήο 1993β, ζει Καιπαμήο 1990, ζει. 13 θαη ΔΑ 2002, ζει. 162.

25 25 ηελ εζληθή ππεξεθάλεηα ησλ πνξηνγάισλ θαη λα ηνπο απνπξνζαλαηνιίζεη απφ ηα βαζηθά πξνβιήκαηα ηεο θαζεκεξηλήο δηαβίσζήο ηνπο 62. Σέινο ζηε Ρνπκαλία, επί Σζανπζέηζθνπ, αγλνήζεθαλ επηδεηθηηθά νη εζληθέο κεηνλφηεηεο ηεο ρψξαο θαη πξνβιήζεθε ε αδηάζπαζηε ζπλέρεηα ηνπ έζλνπο 63. Οη παξεκβάζεηο ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο ζην ρψξν ηεο αξραηνινγίαο μεθηλνχλ απφ ηελ παξαρψξεζε άδεηαο θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε κηαο αλαζθαθήο θαη θαηαιήγνπλ ζηε δεκνζίεπζε ησλ επηζηεκνληθψλ πνξηζκάησλ. Ζ πνιηηηθή επέκβαζε κπνξεί λα ιακβάλεη ρψξα ζε επίπεδν δηαθξαηηθφ ή εζληθφ. ηα επφκελα θεθάιαηα ζα επηρεηξεζεί ε εμέηαζε ηεο πνιηηηθήο παξέκβαζεο ζην ρψξν ηεο αξραηνινγηθήο δξαζηεξηφηεηαο κέζσ ησλ ΞΑ θαη ηεο Δλ Αζήλαηο Αξραηνινγηθήο Δηαηξείαο ζε ζρέζε κε ηελ ειιεληθή πνιηηεία (θαη ηδίσο ηελ ειιεληθή αξραηνινγηθή ππεξεζία). ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2. ΤΠΠΟ ΚΑΙ ΆΛΛΟΙ ΦΟΡΔΙ ΑΡΥΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ: ΣΟΥΟΙ, ΝΟΜΟΘΔΙΑ, ΟΡΓΑΝΩΗ, ΛΔΙΣΟΤΡΓΙΑ. 2.1 ΣΟΥΟΙ ΣΟΤ ΤΠ.ΠΟ Σν ΤΠ.ΠΟ ηδξχζεθε ζρεηηθά πξφζθαηα, κφιηο ην 1971, θαη είλαη ππεχζπλν γηα ηελ πξνζηαζία, δηάζσζε, αλάδεημε θαη πξνβνιή ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη γηα ηελ αλάπηπμε ησλ ηερλψλ ζηελ Διιάδα. Σν έξγν απηφ επηηειείηαη ηφζν κε ηηο θεληξηθέο φζν θαη κε ηηο πεξηθεξεηαθέο ππεξεζίεο, πνπ απιψλνληαη ζε νιφθιεξε ηελ επηθξάηεηα ηεο ρψξαο 64. Πην ζπγθεθξηκέλα νη βαζηθνί ζηφρνη ηνπ είλαη: ε δηάζσζε, πξνζηαζία, ζπληήξεζε θαη αλάδεημε ησλ αξραηνηήησλ (πξντζηνξηθψλ, θιαζηθψλ ξσκατθψλ θαη βπδαληηλψλ), ε κειέηε θαη ζπληήξεζε ησλ λεσηέξσλ κλεκείσλ, ε δηάδνζε θαη πξνψζεζε ηνπ ειιεληθνχ βηβιίνπ ( ηφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη ζην Δμσηεξηθφ), ε ρξεκαηνδφηεζε ησλ ειιεληθψλ ζπνπδψλ ζε ρψξεο ηεο αιινδαπήο, 62 ΔΑ 2002, ζει Hodder 1991, ζει ΔΑ 2002, ζει Γίλεηαη αλαθνξά θαη ζε άιια παξαδείγκαηα απφ ηε Βαιθαληθή (πρ Γηνπγθνζιαβία) Απνηειεί ηε δηαδηθηπαθή πχιε ηνπ ΤΠ.ΠΟ θαη παξέρεη ρξήζηκεο θαη ιεπηνκεξείο πιεξνθνξίεο ηφζν γηα ην ΤΠ.ΠΟ φζν θαη γεληθφηεξα γηα ηελ πνιηηηζηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηελ Διιάδα.

26 26 ε κέζεμε ησλ πιαηηψλ ιατθψλ ζηξσκάησλ κε ην Θέαηξν (Δζληθφ, Λπξηθή, Πεξηθεξεηαθά θαη Γεκνηηθά Θέαηξα), ην Υνξφ (Αλσηάηε Κξαηηθή ρνιή Υνξνχ), ηηο Δηθαζηηθέο Σέρλεο (κέζσ ηνπ Δπηκειεηεξίνπ Δηθαζηηθψλ Σερλψλ), ηε Φσηνγξαθία (κε ηε ζχζηαζε ηνπ Δζληθνχ Αξρείνπ Φσηνγξαθίαο), ηε Μνπζηθή (Κξαηηθέο Οξρήζηξεο), ηνλ Κηλεκαηνγξάθν (Δζληθφ Κέληξν Κηλεκαηνγξάθνπ). 2.2 Πποβλήμαηα ςλοποίηζηρ μίαρ απσαιολογικήρ πολιηικήρ 65 ηελ πξνζπάζεηα πινπνίεζεο πνιηηηθψλ, πνπ αθνξνχλ ζηελ αξραηνινγία θαη ελ γέλεη ζηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο καο θιεξνλνκηάο πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςηλ θαη νη πην θάησ παξάκεηξνη: ν ηζρλφο πξνυπνινγηζκφο 66 ηνπ Τπνπξγείνπ, πνπ κφλν ηα ηειεπηαία ρξφληα παξνπζίαζε θαηαθφξπθε άλνδν (ζην ζθέινο ησλ Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ), πξνθεηκέλνπ λα πξνεηνηκαζζεί ε ρψξα γηα ηελ επηηπρή δηεμαγσγή ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ. Ο ζπλαθφινπζα κηθξφο αξηζκφο ππαιιήισλ θαη ε ρξεζηκνπνίεζε κεγάινπ αξηζκνχ εθηάθησλ θαη σξνκηζζίσλ ππαιιήισλ, ηαθηηθή πνπ απνξθαλίδεη ην Τπνπξγείν απφ ζηειέρε έκπεηξα θαη επαξθψο θαηαξηηζκέλα. Οη αξραηφηεηεο (φισλ ησλ πεξηφδσλ αλζξψπηλεο παξνπζίαο ζηελ Διιάδα) απαληψληαη δηάζπαξηεο ζε νιφθιεξε ηελ επηθξάηεηα θάλνληαο εμαηξεηηθά δπζρεξή ηελ απνζηνιή ηνπ ΤΠ.ΠΟ 67. Να ζεκεησζεί φηη νη 52 λνκνί ηεο ρψξαο αξραηνινγηθά επνπηεχνληαη απφ 25 Δθνξείεο Πξντζηνξηθψλ θαη Κιαζζηθψλ Αξραηνηήησλ, 14 Δθνξείεο Βπδαληηλψλ, ελψ ηα κλεκεία ησλ λεψηεξσλ ρξφλσλ αλήθνπλ ζηελ αξκνδηφηεηα κφιηο 8 Δθνξεηψλ Νενηέξσλ Μλεκείσλ. Πξφζθαηα δεκνζηεχζεθε ν Νένο Οξγαληζκφο ηνπ Τπνπξγείνπ (ΦΔΚ 146/Α/ ), ν νπνίνο ζα εθαξκνζηεί ζηαδηαθά. Ζ πιήξεο πινπνίεζή ηνπ ζα ακβιχλεη πνιιέο απφ ηηο πξναλαθεξζείζεο δπζρέξεηεο θαζψο νη Δθνξείεο Πξντζηνξηθψλ θαη Κιαζζηθψλ Αξραηνηήησλ ζα αλέιζνπλ ζε 39, νη 65 Γηα ηα θαθψο θείκελα ηεο αξραηνινγηθήο πνιηηηθήο πξβ θαη ην άξζξν ηεο Υ. Κηνζζέ ζην «ΒΖΜΑ» πξβ θαη πίλαθα Η. 66 Οη εηζεγεηηθέο εθζέζεηο ησλ πξνυπνινγηζκψλ ησλ νηθνλνκηθψλ εηψλ 2001, 2002 θαη Βεληδέινο 1998, ζει. 18 θαη 19. Μπνρψηεο 2002, ζει ηνλ πίλαθα ΗΗ ζεκεηψλνληαη απιά νη πιένλ ζεκαληηθνί θαη κε ηε κεγαιχηεξε επηζθεςηκφηεηα αξραηνινγηθνί ρψξνη ηεο Διιάδνο.

27 27 Βπδαληηλψλ Αξραηνηήησλ ζε 28, ελψ ζεζπίδνληαη 12 πεξηθεξεηαθέο Τπεξεζίεο Νεσηέξσλ Μλεκείσλ θαη Σερληθψλ Έξγσλ θαη 2 Δθνξείεο Νεσηέξσλ Μλεκείσλ 68. Δθηφο απφ ηε κεηαβνιή ζηε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ Δθνξεηψλ αιιάδεη θαη ε εζσηεξηθή ηνπο ιεηηνπξγηθή δνκή, ελψ εληζρχνληαη ζεκαληηθά ζε έκςπρν δπλακηθφ δηαθφξσλ εηδηθνηήησλ 69. Ζ επί δεθαεηίεο αξραηνιαηξεία, πξνγνλνπιεμία θαη πξνγνλνιαηξεία, πνπ κάζηηδαλ γηα δεθαεηίεο ηνπο δεκφζηνπο ιεηηνπξγνχο, ηελ πλεπκαηηθή εγεζία αιιά θαη ηνπο μέλνπο θηιέιιελεο. Ζ ζπλαξκνδηφηεηα πνιιψλ δεκνζίσλ θνξέσλ 70 ζηελ άζθεζε θάπνηνπ είδνπο αξραηνινγηθήο πνιηηηθήο. Έηζη ε Δθθιεζία δηαζέηεη εθθιεζηαζηηθά κνπζεία, ελψ ηα ηκήκαηα Ηζηνξίαο Αξραηνινγίαο ησλ Παλεπηζηεκίσλ, ε Δλ Αζήλαηο Αξραηνινγηθή Δηαηξεία, ηα Ξέλα Αξραηνινγηθά Ηλζηηηνχηα θαζψο θαη άιια Δξεπλεηηθά Ηδξχκαηα (φπσο ην Δ.Η.Δ θαη ε Αθαδεκία Αζελψλ 71 ) έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δηεμάγνπλ αλαζθαθέο θαη λα πξνρσξνχλ ζηε ζπληήξεζε, αλάδεημε ή αλαζηήισζε ησλ επξεκάησλ ηνπο. Οη εγγελείο αδπλακίεο-παζνγέλεηεο ηεο Διιεληθήο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο 72, κε θνκκαηηθνπνίεζε, πειαηεηαθέο ζρέζεηο, αλνξζνινγηθή θαηαλνκή πξνζσπηθνχ (Δθνξείεο Αξραηνηήησλ, πνπ επνπηεχνπλ ηξεηο λνκνχο δηαζέηνπλ ηξείο κφληκνπο αξραηνιφγνπο), ηε ζχζηαζε πνιιψλ δηεπζχλζεσλ, ηελ αλνξζνινγηθή θαηαλνκή ηκεκάησλ αλά δηεχζπλζε (πρ. Σν ηκήκα Αλαζηειψζεσλ δελ ππάγεηαη ζηελ νκψλπκε δηεχζπλζε αιιά ζηε Γεληθή Γηεχζπλζε Αξραηνηήησλ) Ζ λέα δνκή ηνπ ΤΠ.ΠΟ απνηππψλεηαη απηά ζηνπο ράξηεο πνπ παξαηίζεληαη ζηνπο πίλαθεο ΗΗΗ θαη IV. 69 Μέλεη λα παξαθνινπζήζνπκε ηελ έκπξαθηε εθαξκνγή ηνπ θηιφδνμνπ ζρεδίνπ ηνπ λένπ Οξγαληζκνχ. Απφ ηελ άιιε ν Νένο Οξγαληζκφο ζεσξείηαη αξραηνινγηθνθεληξηθφο θαζψο αθαηξέζεθαλ ηκήκαηα θαη αξκνδηφηεηεο απφ ηε Γεληθή Γηεχζπλζε χγρξνλνπ Πνιηηηζκνχ (κέρξη ηψξα Γεληθή Γηεχζπλζε Πνιηηηζηηθήο Αλάπηπμεο). 70 Μπνρψηεο, φ.π, ζει. 4, 5 71 πλήζσο ζπλεξγαδφκελνη κε ηηο αληίζηνηρεο εθνξείεο αξραηνηήησλ. Έηζη ε Αθαδεκία Αζελψλ δηεμάγεη αλαζθαθέο ζην Κνπθνλήζη ηεο Λήκλνπ, ην Δ.Η.Δ ζηελ Αραία θαη Μαθεδνλία. 72 Βεληδέινο 1998, ζει. 71, Μπνρψηεο 2002, ζει. 3. Βέβαηα ε θαηάζηαζε αιιάδεη άξδελ κε ην Νέν Οξγαληζκφ βάζεη ηνπ νπνίνπ ε Γεληθή Γηεχζπλζε Αλαζηήισζεο, Μνπζείσλ θαη Σερληθψλ Έξγσλ είλαη αξκφδηα γηα φ,ηη έρεη ζρέζε κε αλαζηήισζε (είηε αξραίν είηε λεψηεξν κλεκείν).

28 Φοπείρ Άζκηζηρ Απσαιολογικήρ Γπαζηηπιόηηηαρ ζηην Δλλάδα Οη θνξείο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζρεηηθά κε ηελ αλεχξεζε, δηάζσζε, ζπληήξεζε, αλάδεημε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο Διιάδνο είλαη: - ην ΤΠ.ΠΟ, θπξίσο κέζσ ησλ πεξηθεξεηαθψλ ππεξεζηψλ ηνπ (Δθνξείεο Αξραηνηήησλ θαη Μνπζεία). Απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 νη Δθνξείεο έρνπλ ππνρξεσζεί ζηελ άζθεζε αλαζθαθψλ ζσζηηθνχ ραξαθηήξα. - ηειέρε ηνπ ΤΠ.ΠΟ, πνπ αλαιακβάλνπλ αλαζθαθέο ή άιινπο είδνπο πξνγξάκκαηα αλάδεημεο αξραηνινγηθψλ επξεκάησλ (πρ ε θ. Υξπζνπιάθε, πξντζηακέλε ηνπ ηκήκαηνο εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ ηνπ ΤΠ.ΠΟ, έρεη αλαιάβεη θαη ην project «Μηλσηθνί Γξφκνη»). - Ζ Δλ Αζήλαηο Αξραηνινγηθή Δηαηξεία. - Οη Ξέλεο Αξραηνινγηθέο ρνιέο θαη Ηλζηηηνχηα. - Σα Διιεληθά Α.Δ.Η θαη θπξίσο ηα ηκήκαηα Ηζηνξίαο Αξραηνινγίαο. - Ζ Αθαδεκία Αζελψλ. - Σν Δζληθφ Ίδξπκα Δξεπλψλ. 2.4 Σο Σμήμα Ξένυν σολών ηος ΤΠ.ΠΟ 74 Ζ παξνπζία θαη ε δξαζηεξηνπνίεζε ηφζσλ πνιιψλ θαη δηαθνξεηηθψλ θνξέσλ αξραηνινγηθήο πνιηηηθήο ζηε ρψξα καο επέβαιε ηε ζχζηαζε εηδηθνχ Σκήκαηνο ζην ΤΠ.ΠΟ, ην νπνίν είλαη επηθνξηηζκέλν κε ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ έξγνπ ησλ Ξέλσλ Αξραηνινγηθψλ ρνιψλ, Ηλζηηηνχησλ θαζψο θαη ησλ ειιεληθψλ ΑΔΗ θαη άιισλ εξεπλεηηθψλ ηδξπκάησλ. Πξφθεηηαη γηα ην ηκήκα Ξέλσλ ρνιψλ ην νπνίν ππάγεηαη ζηε Γηεχζπλζε Πξντζηνξηθψλ θαη Κιαζζηθψλ Αξραηνηήησλ. Βάζεη ηνπ Νένπ Οξγαληζκνχ κεηνλνκάζηεθε ζε Σκήκα Διιεληθψλ θαη Ξέλσλ Δπηζηεκνληθψλ Ηδξπκάησλ, Οξγαληζκψλ θαη Γηεζλψλ Θεκάησλ. 74 Πξβ πίλαθεο V-Va θαζψο θαη VI -VIa, φπνπ απνηππψλνληαη ηα νξγαλφγξακκαηα ηεο ΓΓΑ θαη ΓΗΠΚΑ ζχκθσλα κε ηνλ παιαηφ θαη ηνλ λέν Οξγαληζκφ ηνπ ΤΠ.ΠΟ

29 29 Οη αξκνδηφηεηεο ηνπ δηεπξχλζεθαλ θαη πιένλ πεξηιακβάλνπλ 75 : Σηο αλαζθαθέο, επηθαλεηαθέο έξεπλεο ή άιιεο κνξθήο αξραηνινγηθέο έξεπλεο ησλ επηζηεκνληθψλ, εξεπλεηηθψλ ή εθπαηδεπηηθψλ νξγαληζκψλ ηεο εκεδαπήο ή ηεο αιινδαπήο. Σελ ίδξπζε Διιεληθψλ Αξραηνινγηθψλ ρνιψλ ή Ηλζηηηνχησλ ζε ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ θαη ηελ παξαθνινχζεζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηνπο. Σελ ελαζρφιεζε κε δεηήκαηα δηεζλψλ αξραηνινγηθψλ ζεκάησλ (δηαθξαηηθά θαη κνξθσηηθά πξνγξάκκαηα, αληαιιαγέο επηζηεκνληθψλ απνζηνιψλ θιπ). Σε ζπλεξγαζία κε ην αληίζηνηρν ηκήκα ηεο Γηεχζπλζεο Βπδαληηλψλ θαη Μεηαβπδαληηλψλ Μλεκείσλ. Σν 2002 ην Σκήκα ρεηξίζηεθε 140 αηηήκαηα πνπ αθνξνχζαλ ζε ππνζέζεηο λέσλ ή ζπλερηδφκελσλ εξεπλψλ πεδίνπ θαη εθδφζεθαλ ηζάξηζκεο Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο (128 εγθξηηηθέο θαη 12 απνξξηπηηθέο) 76. Δπηπιένλ απνδειηηψζεθε ην ζχλνιν ησλ λέσλ, ζπλερηδνκέλσλ ή παιαηψλ αλαζθαθψλ ησλ ΞΑ, πξνσζήζεθαλ ππνζέζεηο απεπζείαο εμαγνξάο γήο ππέξ ηνπ ειιεληθνχ δεκνζίνπ, εμεηάζηεθαλ πξνηάζεηο ζρεηηθά κε αλαζηειψζεηο κλεκείσλ θιπ. Να ζεκεησζεί φηη θάζε εξεπλεηηθφ ίδξπκα ή ΞΑ νθείιεη κέρξη ηε 30 ε Ννεκβξίνπ εθάζηνπ έηνπο λα ππνβάιιεη πξφγξακκα δξάζεο, δηάξθεηαο ελφο έηνπο. Σν αίηεκα εμεηάδεη αξρηθά ην Σκήκα Ξέλσλ ρνιψλ, ην νπνίν πξαγκαηνπνηεί ζρεηηθή εηζήγεζε πξνο ην ΚΑ, ην νπνίν γλσκνδνηεί ζεηηθά ή αξλεηηθά ην Μάξηην ή Απξίιην ηνπ επνκέλνπ έηνπο 77. ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3. ΟΗ ΞΔΝΔ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΔ ΥΟΛΔ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ. 3.1 Οξηζκόο Πξφθεηηαη γηα ηδξχκαηα πνιηηηζηηθνχ ελδηαθέξνληνο θαη πξνζαλαηνιηζκνχ, κε θεξδνζθνπηθνχ ραξαθηήξα πνπ ζθνπφ έρνπλ ηελ πξναγσγή ησλ αξραηνινγηθψλ 75 Πξβ ΦΔΚ 146/Α/ , ζει Πξβ. Απνινγηζκφο Γξάζεο Σκήκαηνο Ξέλσλ ρνιψλ (Ηνχιηνο 2001 Γεθέκβξηνο 2002), ζει πσο νξίδεη ε πιένλ πξφζθαηε εγθχθιηνο ΤΠΠΟ/ΓΓΑ/ΑΡΥ/Α3/Φ30/70868/2539/

30 30 εξεπλψλ ζηελ Διιάδα αιιά θαη ηε γεληθφηεξε ελαζρφιεζε κε ηνλ ειιεληθφ πνιηηηζκφ, ζηηο δηάθνξεο εθθάλζεηο ηνπ αλά ηνπο αηψλεο, αιιά θαη ηελ πνιηηηζηηθή αλέιημε ζην παξφλ Ννκηθό πιαίζην ιεηηνπξγίαο ησλ ΞΑ 79 Ζ ειιεληθή Πνιηηεία ήδε απφ ην δηέζεηε έλαλ εμαηξεηηθά απζηεξφ λφκν, ζρεηηθφ κε ηελ πξνζηαζία θαη αλάδεημε ηεο πνιηηηζηηθήο ηεο θιεξνλνκηάο θαη εηδηθφηεξα ησλ θαηαινίπσλ ηεο θιαζζηθήο αξραηφηεηαο. Παξφια απηά ζπρλά ζπλέβαηλαλ δηάθνξεο εμαηξέζεηο ή ζέκαηα πνπ αθνξνχζαλ ζηελ παξνπζία ησλ ΞΑ, ξπζκίδνληαλ κε απεπζείαο, δηαθξαηηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο, αλνίγνληαο ην δξφκν ζε κία ειαζηηθφηεξε εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ πεξί αξραηνηήησλ. Απηήλ ηελ ειαζηηθφηεηα έξρνληαη λα ζεξαπεχζνπλ ην ΠΓ ηεο θαη ν λ. 5351/32 «Πεξί Αξραηνηήησλ» 81. Δηδηθά ην ΠΓ πξνβιέπεη ηα εμήο: Αηηήζεηο ρνξεγήζεσο άδεηαο αλαζθαθψλ ππνβάιινληαη ζην Τπνπξγείν έλα κήλα πξηλ ηελ έλαξμή ηνπο. Πξέπεη λα πξνεγεζεί απαιινηξίσζε ηδηνθηεζίαο. Οξίδεηαη βνεζφο δηεπζπληή αλαζθαθήο. Ο δηεπζχλσλ ηελ αλαζθαθή νθείιεη λα ηειεγξαθήζεη άκα ηε αλαθαιχςεη ζπνπδαίνπ επξήκαηνο. Κάζε αλαζθαθή εθηεινχκελε απφ ΞΑ παξαθνινπζείηαη απφ ππάιιειν ηνπ Τπνπξγείνπ. Ζ ΞΑ κεξηκλά γηα ηε ζηέγαζε θαη ζίηηζε παξαθνινπζνχληνο ππαιιήινπ θαη θξνληίδεη γηα ηε κεηαθνξά ησλ επξεκάησλ θαη ηελ πξνζηαζία ησλ αξραίσλ. ην λ. 5351/32 πξνζηίζεηαη φηη ν αξηζκφο ησλ αλαζθαθψλ θάζε ΞΑ δελ κπνξεί λα μεπεξλά ηηο ηξείο θαη έηνο. Απηφ ππήξμε ην βαζηθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην, ην νπνίν εμεηδηθεχζεθε κε εγθπθιίνπο θαη Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο (εηδηθά απφ ην 1980 θαη εμήο), πνπ ξπζκίδνπλ κε απφιπηε ιεπηνκέξεηα θάζε πηπρή ηεο παξνπζίαο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο θάζε ΞΑ ζηελ Διιάδα. 78 Εψεο 1990, ζει. 43, «Καζεκεξηλή» 2000, ζει.3 Μπνρψηεο 2002, ζει Σα ζρεηηθά λνκνζεηηθά θείκελα παξαηίζεληαη αλαιπηηθά ζην Παξάξηεκα Η. 80 Πεηξάθνο 1987, ζει Πάληνο 2001, ζει θαη

31 31 Ο λένο αξραηνινγηθφο λφκνο Ν. 3028/2002 θαη εηδηθόηεξα ηα άξζξα 35, 36 θαη 38 πξνέβιεςαλ ηα εμήο: Οη μέλεο αξραηνινγηθέο ζρνιέο κπνξνχλ λα δηαρεηξίδνληαη θαη έηνο έσο ηξεηο αλαζθαθέο ή άιιεο αξραηνινγηθέο έξεπλεο θαη λα δηελεξγνχλ θαη άιιεο ηξεηο ζε ζπλεξγαζία κε ηελ ειιεληθή Αξραηνινγηθή Τπεξεζία. ε πεξηπηψζεηο ζπλεξγαζίαο ππεχζπλνο νξίδεηαη απφ ηελ Τπεξεζία. Αθνινχζεζε θαη εξκελεπηηθή ηνπ λένπ λφκνπ εγθχθιηνο (ΤΠΠΟ/ ΓΓΑ/ ΑΡΥ/ Α3/ Φ30/ 70868/ 2539/ ) πνπ θαζφξηδε ιεπηνκεξψο ην θαζεζηψο ιεηηνπξγίαο ησλ ΞΑ ζηελ Διιάδα. πκπεξαζκαηηθά ε ειιεληθή λνκνζεζία,ήδε απφ ην 1927, επηρεηξνχζε λα ειέγμεη απνηειεζκαηηθά θάζε δξαζηεξηφηεηα ησλ ΞΑ ζηε ρψξα, κεηά ηελ παξέιεπζε θάπνησλ εηψλ φκσο ν έιεγρνο θαη ε εθαξκνγή ησλ λφκσλ αηνλνχζαλ, γεγνλφο πνπ εθκεηαιιεχνληαλ νη ΞΑ γηα λα δηεθδηθήζνπλ ηε δηελέξγεηα πεξηζζφηεξσλ αλαζθαθψλ θαη έηνο ή γηα λα επηκεθχλνπλ ηελ αλαζθαθηθή πεξίνδν Πξνϋπνζέζεηο ίδξπζεο ησλ ΞΑ Μνινλφηη ν λφκνο δελ αλαθέξεηαη ξεηά ζε ζπγθεθξηκέλεο πξνυπνζέζεηο ή ηνπο φξνπο ίδξπζεο ησλ ΞΑ, έρεη δηακνξθσζεί πιένλ κία δηνηθεηηθή πξαθηηθή (ηα ηειεπηαία είθνζη ρξφληα), πνπ επηβάιιεη ηα εμήο 83 : Γηεπζπληήο νθείιεη λα είλαη έγθξηηνο θαη εγλσζκέλνπ επηζηεκνληθνχ θχξνπο αξραηνιφγνο. Έδξα ηνπο λα είλαη ε Αζήλα θαη ην πξνζσπηθφ λα είλαη επαξθέο, αξηζκεηηθά θαη επηζηεκνληθά, έηζη ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε ιεηηνπξγία ηεο ρνιήο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο. Να έρεη δεκηνπξγεζεί εηδηθή αξραηνινγηθή βηβιηνζήθε, πξνζηηή θαη ζηνπο έιιελεο επηζηήκνλεο. Να εθδίδεηαη επηζηεκνληθφ πεξηνδηθφ γηα ηε δεκνζίεπζε ησλ εξεπλψλ ηεο ζρνιήο. 82 Πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε θ. Υαξ. Κξηηδά. 83 «Καζεκεξηλή» 2000, ζει. 3.

32 ΣΡΟΠΟ ΤΣΑΖ-ΗΓΡΤΖ Οη ΞΑ ηδξχνληαη κε απφθαζε ησλ θπβεξλήζεσλ ηνπο θαη ιεηηνπξγνχλ κε άδεηα θαη απφθαζε ηνπ Έιιελα Τπνπξγνχ Πνιηηηζκνχ, θαηφπηλ γλσκνδνηήζεσο ηνπ ΚΑ 84. Αξρηθά (ηνλ 19 ν αηψλα) απηή ε δηαδηθαζία εχθνια παξαβηαδφηαλ. Έηζη γηα ηελ ίδξπζε ηεο ΓΑ αξθνχζε ην ςήθηζκα ηεο θπβεξλήζεσο ηνπ Λνπδνβίθνπ - Φίιηππνπ θαη ε ζπλαίλεζε ηνπ έιιελα πξσζππνπξγνχ, Κσιέηηε. Αληίζεηα ζηελ πεξίπησζε ηεο Οιιαλδηθήο Αξραηνινγηθήο ρνιήο 85 πξνεγήζεθαλ δηαπξαγκαηεχζεηο κεηαμχ ησλ δχν πιεπξψλ (απφ ην 1982) θαη ηέζεθαλ ζπγθεθξηκέλνη φξνη γηα ηελ ίδξπζε ηεο (πνπ αλαθέξνληαη πην πάλσ). πρλά νη δηαπξαγκαηεχζεηο δηεμάγνληαη κεηαμχ Ξέλσλ Παλεπηζηεκίσλ (πνπ έρνπλ ηελ ππνζηήξημε ησλ εζληθψλ ηνπο Τπνπξγείσλ Παηδείαο) θαη ηεο Διιεληθήο θπβέξλεζεο (πρ ε ίδξπζε ηνπ λνξβεγηθνχ ή ηνπ θηιαλδηθνχ ηλζηηηνχηνπ). Γηα ηελ ίδξπζε κάιηζηα ηνπ Ννξβεγηθνχ Ηδξχκαηνο πξνεγήζεθε έλαο επξχο, δεκνθξαηηθφο δηάινγνο εληφο ηεο λνξβεγηθήο θνηλσλίαο γηα ην αλ ζα έπξεπε λα δεκηνπξγεζεί ην Ννξβεγηθφ Αξραηνινγηθφ Ηλζηηηνχην 86. Οη Ξέλεο Αξραηνινγηθέο ρνιέο ζπζηήζεθαλ νπζηαζηηθά ζε δχν πεξηφδνπο: Α) ζηε δηάξθεηα ηνπ 19 νπ (κεηά ηελ αλεμαξηεζία ηεο Διιάδαο θαη κε πξψηε ηε Γαιιηθή Αξραηνινγηθή ρνιή, ην 1846) 87 θαη Β) κεηά ην Β Παγθφζκην Πφιεκν ζεο ηδξχζεθαλ ηνλ 19 ν αηψλα αλήθαλ ζηηο «Μεγάιεο Γπλάκεηο» ηεο επνρήο, δειαδή Αγγιία, Γαιιία, Γεξκαλία, Απζηξννπγγαξία, ΖΠΑ. Απνηεινχζαλ κία αθφκε εθδνρή εθδήισζε ηεο πνιππνίθηιεο δηείζδπζεο θαη παξέκβαζεο ηνπο ζηα εζσηεξηθά ηεο Διιάδαο. Ζ ζχζηαζή ηνπο γηλφηαλ κε απεπζείαο δηαθξαηηθέο ζπλελλνήζεηο ζπκβάζεηο θαη κε ηελ έληνλε παξέκβαζε ηνπ θξάηνπο πξνέιεπζεο ηεο ΞΑ 88 (πρ ε ίδξπζε ηνπ Γ.Α.Η). 84 «Καζεκεξηλή» 2000, ζει «Καζεκεξηλή» 2000, ζει Καη απηφ γηαηί ζηε Ννξβεγία απνπζίαδε ε βαζηά ξηδσκέλε ηδέα ηεο θιαζζηθήο θιεξνλνκηάο, θαζψο ε ηειεπηαία είρε ζπλδεζεί κε ηνπο Γαλνχο θαηαθηεηέο (πξβ Γαξνπθαιήο 2003, ζει. 63). 87 Κφθθνπ 1977, ζει. 128, Καιπαμήο 1995, ζει. 52

33 33 Αληίζεηα φζεο ζπλεζηήζεζαλ κεηά ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν αλήθαλ ζε ρψξεο «κηθξήο εκβέιεηαο, γνήηξνπ, ή δχλακεο» (πρ Διβεηία 89 Βέιγην, Φηλιαλδία, Ηξιαλδία) θαη ε ίδξπζε ηνπο έγηλε θαηφπηλ δηαπξαγκαηεχζεσλ ηεο νηθείαο Πξεζβείαο ή ηνπ αξκφδηνπ Τπνπξγείνπ ηεο ρψξαο πξνέιεπζεο κε ην αξκφδην, θάζε θνξά, ειιεληθφ ππνπξγείν θαη πάληα κε ηελ πξνεγνχκελε ζεηηθή γλσκνδφηεζε ηνπ Κεληξηθνχ Αξραηνινγηθνχ πκβνπιίνπ (πρ γηα ηελ ίδξπζε ηνπ νπεδηθνχ Ηλζηηηνχηνπ ε πξψηε γλσκνδφηεζε ηνπ ΚΑ, ην 1948, ππήξμε αξλεηηθή) 90. Πξέπεη λα ζεκεησζεί θαη κία αληίθαζε. Απφ ηε κία παγθνζκίσο παξαηεξείηαη, φπσο αλαθέξζεθε ζην θεθάιαην 1 ν, θάκςε ησλ θιαζζηθψλ πνιηηηζκψλ θαη απφ ηελ άιιε ηελ ηειεπηαία πεληεθνληαεηία ζπζηήλνληαη πνιιέο ΞΑ ζηε ρψξα καο. Σν θαηλφκελν πηζαλψο εμεγείηαη ινγηθά, θαζψο «απνδπλακψζεθαλ» νη ΞΑ, πνπ εθπξνζσπνχζαλ κεγάιεο ζε πνιηηηθή ηζρχ ρψξεο, αθήλνληαο ην πεξηζψξην «θαιιηέξγεηαο» ησλ αξραηνινγηθψλ ζπνπδψλ θαη ζε κηθξφηεξεο ρψξεο. Ζ ηάζε απηή εληζρχζεθε ηφζν απφ ηελ πνιππνιηηηζκηθφηεηα ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ καο φζν θαη απφ ηε ζχζηαζε δηεζλψλ Οξγαληζκψλ, νη νπνίνη δηαρεηξίδνληαη «πην δεκνθξαηηθά» ην παλαλζξψπηλν πνιηηηζηηθφ θεθηεκέλν 91. Καιπαμήο 1993β, ζει , ζρεηηθά κε ηελ παξέκβαζε ηεο Γεξκαληθήο δηπισκαηίαο ζε ζέκαηα, πνπ αθνξνχζαλ αξραηνινγηθή πνιηηηθήο (αλαζθαθή ηνπ λανχ ηεο Αξηέκηδνο ζηελ Κέξθπξα), ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα. Γηα ην Γ.Α.Η ιεπηνκεξήο αλαθνξά γχξσ απφ ηα δηπισκαηηθά θαη πνιηηηθά παξαζθήληα ίδξπζεο ηνπ ηδηαίηεξα θαηαηνπηζηηθφ είλαη ην άξζξν ηνπ Kl. Fittschen (Fittschen 1996, ζει. 1-44). ρεηηθά κε ηε ΓΑ πξβ θαη Αξραηνινγία 1996, ζει. 70 «Ζ αξρηθή ίδξπζε ηεο ΓΑ νθείιεηαη ζε ιφγνπο πνιηηηθνχο». 89 Γηα ηελ Διβεηηθή Αξραηνινγηθή ρνιή αθνινπζήζεθε δηαθνξεηηθή πνξεία. Πξψηα (1964) ζπλεζηήζε κία αξραηνινγηθή απνζηνιή, ζηελ νπνία αλαηέζεθαλ νη αλαζθαθέο ζηελ Δξέηξηα απφ ηνλ ηφηε Γεληθφ Γηεπζπληή Αξραηνηήησλ, Γηάλλε Παπαδεκεηξίνπ. Αξγφηεξα ην 1975 ε απνζηνιή κεηεηξάπε ζε ρνιή (Ducrey 2001, ζει. 563, 564). 90 Wells 2002, ζει. 21, ελψ ζηε ζειίδα 10 γίλεηαη αλαθνξά ζηε ιήςε κίαο πξψηεο άδεηαο αλαζθαθήο ζηελ Αζίλε Αξγνιίδαο. Ζ άδεηα δφζεθε βάζεη ζπκθσλίαο κεηαμχ ησλ βαζηιέσλ ησλ δχν ρσξψλ (πξβ θαη Πίλαθα VΗΗ). χκθσλα κε ηε Wells ην νπεδηθφ Ηλζηηηνχην δηαθνξνπνηείηαη λννηξνπηαθά απφ ηηο άιιεο ΞΑ ηνπ 19 νπ αηψλα, ελψ νη πξψηεο θαηαβνιέο ηνπ ζα πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ ζηνπο νπεδνχο θηιέιιελεο ηνπ 17 νπ αηψλα. 91 Γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο UNESCO θαη ηε ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο ζε απηφλ ηνλ Γηεζλή Οξγαληζκφ πξβ θαη Α. Μπξεδήκαο, Γηεζλείο Οξγαληζκνί θαη Διιεληθή Γεκφζηα Γηνίθεζε Ζ ζπκκεηνρή ηεο Διιάδνο ζηελ ΟΤΝΔΚΟ, ηφκνο Β, ζει , Πάληεηνο 1994.

34 ΝΟΜΗΚΖ ΠΡΟΧΠΗΚΟΣΖΣΑ ΣΧΝ ΞΑ Πξφθεηηαη γηα κε θεξδνζθνπηθνχ ραξαθηήξα πνιηηηζηηθά ηδξχκαηα, ηα νπνία κπνξεί λα πάξνπλ ηε κνξθή (αλάινγα κε ηε λνκηθή θαη ζεζκηθή παξάδνζε ηεο ρψξαο πξνέιεπζεο) 92 : Ννκηθνύ Πξνζώπνπ Ηδησηηθνύ Γηθαίνπ (πρ ΑΚ). Ννκηθνύ πξνζώπνπ Γεκνζίνπ Γηθαίνπ (ε ΓΑ, ην Γ.Α.Η, ε Η.Α.). Αλώηεξνπ Δθπαηδεπηηθνύ Ηδξύκαηνο (Κ.Α.Η, Α.Α.Η). Οη ΞΑ εμαξηψληαη άκεζα ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο απφ ην θξάηνο πξνέιεπζεο θαη ζπλήζσο ππάγνληαη ζηελ αξκνδηφηεηα θάπνηνπ ππνπξγείνπ, κε ηελ εμαίξεζε ηεο ΑΚ, ε νπνία δηεπζχλεηαη απφ Παλεπηζηεκηαθά θαη Ηδησηηθά Ηλζηηηνχηα ησλ Ζ.Π.Α.. Ζ θαηάζηαζε δηακνξθψλεηαη σο εμήο 93 : Α/Α ΟΝΟΜΑΗΑ ΞΔΝΖ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΖ ΥΟΛΖ ΠΡΟΨΣΑΜΔΝΟ ΦΟΡΔΑ ΣΖ ΞΑ 1 ΓΔΡΜΑΝΗΚΟ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΟ ΓΔΡΜΑΝΗΚΟ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ ΔΞΧΣΔΡΗΚΧΝ 2 ΓΑΛΛΗΚΖ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΑΛΛΗΚΟ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΠΑΗΓΔΗΑ ή ΔΡΔΤΝΧΝ 3 ΟΛΛΑΝΓΗΚΟ ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ ΑΘΖΝΧΝ (πξψελ Οιιαλδηθή Αξραηνινγηθή ρνιή). ΟΛΛΑΝΓΗΚΟ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΠΑΗΓΔΗΑ (κέρξη ην 1991) ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΜΣΔΡΝΣΑΜ ΑΤΣΡΗΑΚΟ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΔΠΗΣΖΜΧΝ 4 ΑΤΣΡΗΑΚΟ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΟ ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ 5 ΗΣΑΛΗΚΖ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΖ ΥΟΛΖ ΗΣΑΛΗΚΟ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΖ ΔΡΔΤΝΑ- ΗΣΑΛΗΚΟ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΠΟΛΗΣΗΜΟΤ 6 ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ ΓΑΝΗΑ ΓΑΝΗΚΟ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΔΡΔΤΝΑ 7 ΑΤΣΡΑΛΗΑΝΟ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΟ ΗΓΗΧΣΔ ΑΔΗ ΑΤΣΡΑΛΗΑ 94 ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ 8 ΔΛΒΔΣΗΚΖ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΖ ΥΟΛΖ ΔΛΒΔΣΗΚΟ ΔΘΝΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ 92 Εψεο 1990, ζει. 43, 44. «Καζεκεξηλή» Γαξνπθαιήο ην Παξάξηεκα ΗΗ ππάξρεη αλαιπηηθφο θαηάινγνο φισλ ησλ ΞΑ. 94 Γελλαηφδσξε είλαη ε ππνζηήξημε ησλ ειιελναπζηξαιηαλψλ νξγαλψζεσλ (πξβ. Γαξνπθαιήο 2003, ζει ).

35 35 ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΧΝ ΔΡΔΤΝΧΝ ΗΓΗΧΣΔ 9 ΝΟΡΒΖΓΗΚΟ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΟ ΝΟΡΒΖΓΗΚΑ ΑΔΗ-ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ ΔΞΧΣΔΡΗΚΧΝ 10 ΟΤΖΓΗΚΟ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΟ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΠΑΗΓΔΗΑ ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ 11 ΦΗΝΛΑΓΗΚΟ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΟ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΠΑΗΓΔΗΑ ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ 12 ΚΑΝΑΓΗΚΟ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΟ ΟΜΟΠΟΝΓΗΑΚΖ ΚΤΒΔΡΝΖΖ ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ ΚΑΝΑΓΑ 13 ΒΔΛΓΗΚΖ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΖ ΥΟΛΖ ΑΔΗ ΒΔΛΓΗΟΤ 14 ΑΜΔΡΗΚΑΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΚΛΑΗΚΧΝ ΑΔΗ ΖΠΑ-ΗΓΗΧΣΔ ΠΟΤΓΧΝ 15 ΒΡΔΣΑΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΑΘΖΝΧΝ ΗΓΗΧΣΔ-ΒΡΔΣΑΝΗΚΑ ΑΔΗ- ΥΟΡΖΓΗΑ ΚΑΗ ΠΡΟΣΑΗΑ ΑΠΟ ΑΓΓΛΗΚΟ ΣΔΜΜΑ Υξεκαηηθή επηρνξήγεζε κεηαπνιεκηθά θαη απφ ην Βξεηαληθφ θξάηνο 3.5 Γηνηθεηηθή Γνκή θαη Λεηηνπξγία ησλ Ξέλσλ ρνιώλ 95 Σν ζεζκηθφ πιαίζην ιεηηνπξγίαο, δειαδή ε εζσηεξηθή νξγάλσζε θαη νη ηξφπνη ζχλδεζεο ή εμάξηεζεο ησλ ηδξπκάησλ απηψλ κε ηηο θξαηηθέο ππεξεζίεο ησλ ρσξψλ πξνέιεπζεο θαη κε ηα κεηξηθά ηδξχκαηα (πρ παλεπηζηήκηα) πνηθίιεη. Παξφια απηά ε δηνηθεηηθή ηνπο νξγάλσζε ζπλήζσο έρεη ηελ εμήο κνξθή 96 : Δπηθεθαιήο ηίζεηαη έλαο Γηεπζπληήο, ν νπνίνο είλαη αξραηνιφγνο ή θάπνηνο επηθαλήο ειιεληζηήο. Καηφπηλ ζηελ Ηεξαξρία ππάξρεη θάπνηνο ππνδηεπζπληήο (Γεξκαληθφ Αξραηνινγηθφ Ηλζηηηνχην, Ηηαιηθή Αξραηνινγηθή ρνιή) ή έλαο γξακκαηέαο (Γαιιηθή Αξραηνινγηθή ρνιή). Σν ππφινηπν πξνζσπηθφ είλαη γεληθά νιηγάξηζκν, δηαηξείηαη ζε δηνηθεηηθφ θαη επηζηεκνληθφ (αξραηνιφγνη, αξρηηέθηνλεο, ζρεδηαζηέο, βηβιηνζεθνλφκνη), ελψ παξάπιεπξα ππάξρεη θαη έλαο κεγάινο αξηζκφο εξεπλεηψλ ή ππνηξφθσλ, νη νπνίνη πιαηζηψλνπλ ηα Ηδξχκαηα απηά. 95 Πξβ θαη νξγαλφγξακκα ζηνλ πίλαθα VIIΗ. 96 Εψεο 1990, ζει. 43, 44.

36 36 Άιια θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ησλ Ξέλσλ Αξραηνινγηθψλ ρνιψλ: ΥΡΖΜΑΣΟΓΟΣΖΖ ΣΧΝ ΞΑ Ζ ρξεκαηνδφηεζή ηνπο εμαζθαιίδεηαη 97 : είηε κέζσ ηνπ ηαθηηθνχ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ ηεο ρψξαο ηνπο (πρ Η.Α.) είηε, ζπκπιεξσκαηηθά ηνπ ηαθηηθνχ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ, κέζσ ρνξεγηψλ απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα (Γ.Α.Η) είηε κε ηδησηηθή ρξεκαηνδφηεζε (πρ ΑΚ) ΣΔΛΔΥΧΖ-ΠΡΟΧΠΗΚΟ ΣΧΝ ΞΑ Οη ππάιιεινη ησλ Ξέλσλ ρνιψλ ζπλήζσο είλαη κφληκνη (πνπ ππεξεηνχλ ζηελ Διιάδα κε νξηζκέλε ζεηεία) ή επί ζπκβάζεη. Σν πξνζσπηθφ κπνξεί λα είλαη: θξαηηθνί ππάιιεινη ηεο ρψξαο πξνέιεπζεο (πρ ζην Γ.Α.Η ή ζηε ΓΑ, ζην Γ.Α.Η κάιηζηα ππάξρνπλ αλψηαηνη θαη αλψηεξνη (Beamter θαη Angestelleter), έιιελεο επί ζεηεία ή κε ζπκβάζεηο ανξίζηνπ ρξφλνπ. Δθηφο απφ ηνπο ππαιιήινπο, νη ΞΑ «θηινμελνχλ» θαη έλαλ κεγάιν αξηζκφ εξεπλεηψλ, ζπνπδαζηψλ-θνηηεηψλ, πξνεξρφκελν απφ ηηο ρψξεο πξνέιεπζήο ηνπο. ηελ ΑΚ ιεηηνπξγνχλ θάζε ρξφλν θαη ζεκηλάξηα καζήκαηα λεαξψλ ζπνπδαζηψλ απφ ΑΔΗ ησλ ΖΠΑ, ελψ ζηε ΒΑ θαη ζηελ ΑΚ έρνπλ ζπζηαζεί θαη ιεηηνπξγνχλ ππεξζχγρξνλα εξγαζηήξηα αξραηνκεηξίαο θαη γεσινγίαο, ηα νπνία εμππεξεηνχλ ηφζν μέλνπο φζν θαη έιιελεο εξεπλεηέο 98. ε θάζε Ξέλε ρνιή ζπλαληψληαη θαη ηα αθφινπζα ηκήκαηα: - Οηθνλνκηθέο Τπεξεζίεο Λνγηζηήξην. - Σνκέαο Δθδφζεσλ. - Αξρείν. - Βηβιηνζήθε. - ρεδηαζηήξην Σκήκα Απνηππψζεσλ. 97 «Καζεκεξηλή» Πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε ην δηεπζπληή ηεο ΑΚ θαη ηελ δξ. Διέλε Ννπδάξνπ, ε νπνία είλαη ππεχζπλε ηνπ εξγαζηεξίνπ πεηξνγξαθίαο ηεο ΑΚ.

37 Ζ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΖ ΤΠΖΡΔΗΑ, ΣΟ ΤΠ.ΠΟ ΚΑΗ ΟΗ ΞΑ 99 Οη ζρέζεηο ησλ δχν πιεπξψλ, επηζήκσο, είλαη άξηζηεο, δηακνξθσκέλεο ππφ ην πλεχκα ηεο επηζηεκνληθήο ζπλεξγαζίαο, ζπλαιιειίαο θαη αιιεινζεβαζκνχ. Παξφια απηά δε ιείπνπλ νη θσλέο θάπνησλ ειιήλσλ αξραηνιφγσλ πνπ εθκεδελίδνπλ ηελ πξνζθνξά ησλ ΞΑ, ηηο θαηεγνξνχλ γηα πξαθηνξηζκφ, πιηάηζηθν ησλ αξραίσλ θαη φηη ιεηηνπξγνχλ ζαλ «θξάηνο ελ θξάηεη» 100. Ζ πιεηνςεθία ησλ ειιήλσλ αξραηνιφγσλ πάλησο απνηηκά ζεηηθά ηε ζπκβνιή ηνπο ζηελ πξναγσγή ηεο αηγαηαθήο αξραηνινγίαο θαη ηνχην θαηαδεηθλχεηαη απφ ην φηη πνιιά ζηειέρε ηεο αξραηνινγηθήο ππεξεζίαο είλαη κέιε ησλ ΞΑ, αλαζθάπηνπλ απφ θνηλνχ πνιιέο αξραηνινγηθέο ζέζεηο, κειεηνχλ ζηηο βηβιηνζήθεο ηνπο θαη ζπκκεηέρνπλ ζηηο επηζηεκνληθέο εθδειψζεηο ησλ ΞΑ 101. Αιιά θαη απφ ηελ πιεπξά ησλ ΞΑ πξνβάιινληαη πνιιέο ελζηάζεηο γχξσ απφ ηνλ γξαθεηνθξαηηθφ θαη δπζθίλεην ραξαθηήξα ηεο ειιεληθήο δηνίθεζεο θαζψο θαη γηα ηα εκπφδηα, πνπ, θαηά ηε γλψκε ηνπο, ζέηεη ε ειιεληθή πνιηηεία ζηελ άζθεζε ηνπ επηζηεκνληθνχ ηνπο έξγνπ. πκπεξαζκαηηθά νη ζρέζεηο ησλ δχν παξαγφλησλ δηακνξθψλνληαη ζε δχν επίπεδα: Γηαπξνζσπηθφ, δειαδή ε ζπλεξγαζία ειιήλσλ θαη μέλσλ αξραηνιφγσλ ζην πεδίν ηεο αλαζθαθήο, ηεο δεκνζίεπζεο, ηεο ζπληήξεζεο θαη ηεο αλαζηήισζεο. Γηνηθεηηθφ, νη ζρέζεηο κεηαμχ ηεο Αξραηνινγηθήο Τπεξεζίαο 102 -ΤΠΠΟ κε ηελ θάζε ΞΑ θαη ην θξάηνο πξνέιεπζεο. Πξηλ πξνρσξήζνπκε ζηελ αλαιπηηθή εμέηαζε ησλ πξναλαθεξζέλησλ θξίλεηαη ζθφπηκν λα αλαθεξζεί θαη ε έληνλε παξνπζία Ξέλσλ Απνζηνιψλ (ζπγθεθξηκέλα δξαζηεξηνπνηνχληαη 22) θαη ζηελ Κχπξν 103. χκθσλα κε ηνλ πξψελ Γηεπζπληή Αξραηνηήησλ Κχπξνπ ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ δχν πιεπξψλ είλαη άςνγε θαη 99 ηα επφκελα θεθάιαηα γίλεηαη ζπρλή αλαθνξά ζε δεκνζηεχκαηα ηνπ Σχπνπ, ηα νπνία θαηαγξάθνληαη αλαιπηηθά ζε ζεκαηηθνχο πίλαθεο ζην Παξάξηεκα ΗΗΗ. 100 Εψεο 1990, ζει. 46 Κνπκαλνχδεο 1984, ζει. 17 θαη Πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε Υαξάιακπν Κξηηδά, Ξέλε Αξαπνγηάλλε, Ησάλλε Παπαδάην θαη Διέλε Ννπδάξνπ. 102 Ζ ειιεληθή αξραηνινγηθή ππεξεζία αλήθε θαηά πεξηφδνπο ζηελ αξκνδηφηεηα δηαθφξσλ ππνπξγείσλ (πρ Παηδείαο, αξγφηεξα Πξνεδξίαο). 103 Γήκνπ 2000, ζει , φπνπ γίλεηαη κία ζχληνκε επηζθφπεζε ησλ ζρέζεσλ ησλ δχν πιεπξψλ. Ζ ζχληνκε αλαθνξά ζηελ Κχπξν θξίζεθε ζθφπηκε θαζψο ππάξρνπλ νκνηφηεηεο κε ηελ ειιεληθή πεξίπησζε. Λφγσ βέβαηα ησλ πνιηηηθψλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο λήζνπ ε παξνπζία ησλ μέλσλ είλαη επηζπκεηή θαη εππξφζδεθηε.

38 38 αγαζηή ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο αξραηνινγηθήο δξαζηεξηφηεηαο (πρ πξνζηαζία, αλαζηήισζε) θαη φρη κφλν ζηελ αλαζθαθή, ελψ ππνγξακκίδεηαη ε ζπλεηζθνξά ησλ μέλσλ ζηε δηάζσζε ησλ θππξηαθψλ αξραηνηήησλ θαη ζηελ πξνβνιή ηνπο ζην εμσηεξηθφ, πνπ απνηειεί βαζηθφ πνιηηηθφ ζηνηρείν ζηνλ αγψλα ηνπ ιανχ ηεο κεγαινλήζνπ γηα ηελ εμεχξεζε κίαο βηψζηκεο θαη δίθαηεο ιχζεο ζην θππξηαθφ δήηεκα. Πάγηα πνιηηηθή ηνπ Σκήκαηνο Αξραηνηήησλ Κχπξνπ είλαη ε πηζηή εθαξκνγή ησλ εηδηθψλ πξνλνηψλ ηνπ αξραηνινγηθνχ λφκνπ, φπσο ηξνπνπνηήζεθε ην Βάζεη απηνχ ηνπ λφκνπ απαγνξεχζεθε ε εμαγσγή αξραηνηήησλ απφ ην λεζί (έσο ηφηε ζεκαληηθφ ηκήκα ησλ επξεκάησλ ησλ ΞΑ εμαγφηαλ πξνο ηηο ρψξεοπξνέιεπζεο), θαζνξίζηεθαλ νη πξνυπνζέζεηο γηα ηελ αλάιεςε θαη νη ππνρξεψζεηο δηεμαγσγήο κίαο αλαζθαθήο Παξάγνληεο πνπ θαζνξίδνπλ ηηο ζρέζεηο Διιήλσλ θαη Ξέλσλ Αξραηνιόγσλ ζε δηαπξνζσπηθό δηεπηζηεκνληθό επίπεδν 105 : - Σα ηδηαίηεξα ελδηαθέξνληα ηνπ θάζε επηζηήκνλα. Έηζη ε ζπλεξγαζία ειιήλσλ θαη γάιισλ αξραηνιφγσλ είλαη αςεγάδηαζηε ζηνπο Γειθνχο 106. Παξάδεηγκα αξκνληθήο επηζηεκνληθήο ζπλεξγαζίαο απνηειεί ην Ίδξπκα Μειέηεο Αηγαηαθήο Πξντζηνξίαο, πνπ εδξεχεη ζηελ Παρεηά Άκκν ζηελ Αλαηνιηθή Κξήηε 107. Αληίζεηα ζπλερή πξνβιήκαηα θαη αληηπαξαζέζεηο (πνπ έθζαζαλ κέρξη θαη ηελ θαηάζεζε κελχζεσλ) έρνπλ εκθαληζζεί ζηελ πεξηνρή ηνπ Αηγίνπ, κεηαμχ θιηκαθίνπ ηεο ΑΚ (κε επηθεθαιήο ειιελίδα αξραηνιφγν) θαη ηεο η ΔΠΚΑ Ο θφξηνο εξγαζίαο ησλ ειάρηζησλ ειιήλσλ αξραηνιφγσλ 109 ηεο Τπεξεζίαο, πνπ επηβαξχλεη ην επηζηεκνληθφ ηνπο έξγν θαη ζε ηειηθή αλάιπζε «δπλακηηίδεη» ηηο δπλαηφηεηεο επηζηεκνληθήο ηζνηηκίαο ζε πεξίπησζε 104 Γήκνπ 2000, ζει BCH 1996, ζει Ο Πεηξάθνο αλαθέξεηαη ζηε ΓΑ αιιά θάλεη θαη κία γεληθφηεξε επηζθφπεζε ησλ αηηηψλ πνπ νδεγνχλ ζηε ξήμε ηηο ζρέζεηο ειιήλσλ θαη μέλσλ αξραηνιφγσλ. Χο βαζηθφηεξεο αηηίεο επηζεκαίλεη ηα ιάζε, ηηο αβιεςίεο ηεο κηάο ή ηεο άιιεο πιεπξάο, ηελ επέκβαζε ησλ μέλσλ ζην εζσηεξηθφ ηεο Αξραηνινγηθήο Τπεξεζίαο ή Δηαηξείαο θαη ηέινο ηελ παξαβίαζε ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο θαη ηελ αλάιεςε απζαίξεησλ πξσηνβνπιηψλ απφ ηνπο μέλνπο αξραηνιφγνπο. 106 Ζ άπνςε δηαηππψζεθε ζε πξνθνξηθή ζπδήηεζε ζπλέληεπμε πνπ είρα κε ηνλ δηεπζπληή ηεο ΓΑ, Dominique Mulliez. 107 Πξνθνξηθή ζπλέληεπμε κε ηελ αξραηνιφγν Δι. Ννπδάξνπ. 108 Απγή , Αδέζκεπηνο Σχπνο Μάιηζηα ζην πξφζθαην (2000) ζπλέδξην ηνπ ΔΑ ππνζηεξίρζεθε φηη νη έιιελεο αξραηνιφγνη ζα πεξηνξηζηνχλ ζηε δηεμαγσγή κφλν ζσζηηθψλ αλαζθαθψλ θαη φηη «άιινη εκεδαπνί ή αιινδαπνί» ζα εθηεινχλ ηηο ζπζηεκαηηθέο αλαζθαθέο (ΔΑ 2000, ζει ).

39 39 ζπλεξγαζίαο ζε αξραηνινγηθέο έξεπλεο 110 (δει. νη μέλνη αξραηνιφγνη έρνπλ ηελ πνιπηέιεηα λα αζρνινχληαη απνθιεηζηηθά θαη κφλν κε ην επηζηεκνληθφ θαη εξεπλεηηθφ ηνπο έξγν, ελψ νη έιιελεο ζπλάδειθνη ηνπο νθείινπλ λα αληηκεησπίζνπλ θαζεκεξηλά θαη ην αδεθάγν «ηέξαο» ηεο γξαθεηνθξαηίαο). - Σν έξγν ηεο ΑΤ έρεη ήδε απφ ην ζπξξηθλσζεί ζηε δηεμαγσγή αλαζθαθψλ ζσζηηθνχ ραξαθηήξα, πνπ αλαθνπθίδνπλ ηνλ απιφ πνιίηε, πεξηνξίδνληαο ηηο δεζκεχζεηο ηεο αθίλεηεο πεξηνπζίαο ησλ ειιήλσλ αιιά δελ ηθαλνπνηνχλ πάληα ηηο επηζηεκνληθέο θηινδνμίεο ή δελ ζπλάδνπλ κε ηηο ηδηαίηεξεο επηζηεκνληθέο θιίζεηο θάζε αξραηνιφγνπ, ζπρλά δε απνθηνχλ ζηνηρεία-ηδηφηεηεο κίαο απιήο γξαθεηνθξαηηθήο, δηεθπεξαησηηθήο δηαδηθαζίαο Οη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ ειιήλσλ αξραηνιφγσλ, πρ ζηελ πεξίπησζε ηεο αλαζθαθήο ησλ Φηιίππσλ Ζ γξαθεηνθξαηία ηεο Διιεληθήο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο. Σν πξφγξακκα θάζε ΞΑ εγθξίλεηαη αλά έηνο απφ ην ΚΑ. Ζ έγθξηζε ή ε απφξξηςε ηνπ φκσο γίλεηαη ην Μάξηην ή θαη ηνλ Απξίιην θάζε έηνπο, ελψ νη ΞΑ πξέπεη λα ππνβάιινπλ ηνλ πξνυπνινγηζκφ ηνπο ζην θξάηνο πξνέιεπζεο ήδε απφ ηνλ Οθηψβξην ηνπ πξνεγνπκέλνπ έηνπο Οη πξνζσπηθέο αληηπαξαζέζεηο ή παξεμεγήζεηο κεηαμχ ησλ ειιήλσλ θαη μέλσλ επηζηεκφλσλ, φπσο ε αληηπαξάζεζε Amandry Σδεδάθε, ην 1974 γχξσ απφ ην ζέκα ηεο θαηαζηξνθήο αξραίσλ ζηελ γαιιηθή αλαζθαθή ηεο Γήινπ. Άιιν ραξαθηεξηζηηθφ πεξηζηαηηθφ καο δηεγήζεθε ν επίηηκνο γεληθφο επηζεσξεηήο Αξραηνηήησλ θαη αλαζθαθέαο ηεο αξραίαο Ήιηδνο θ. Ν. Γηαινχξεο. Ζ αλαζθαθή ηεο Ήιηδνο είρε δηεμαρζεί πξηλ ην Α Παγθφζκην Πφιεκν απφ ην Απζηξηαθφ Αξραηνινγηθφ Ηλζηηηνχην. Οη αλαζθαθέο δηαθφπεθαλ ζηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ θαη επαλαιήθζεθαλ ηε δεθαεηία ηνπ 110 Απφ πξνθνξηθή ελεκέξσζε-ζπδήηεζε κε αξραηνιφγνπο ηνπ ΤΠ.ΠΟ. Τπήξμαλ κάιηζηα θαη απφςεηο, πνπ επεζήκαλαλ ηε δνπινπξέπεηα νξηζκέλσλ αξραηνιφγσλ, νη νπνίνη επνθζαικηνχλ κέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπο κε ηηο ΞΑ, ππνηξνθίεο ζε παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα ηεο αιινδαπήο. 111 ΔΑ 2000, ζει θαη Βεληδέινο 1998, ζει Εψεο 1990, ζει Ζ άπνςε δηαηππψζεθε ζε πξνθνξηθή ζπδήηεζε ζπλέληεπμε πνπ είρα κε ηνλ δηεπζπληή ηεο ΓΑ, Dominique Mulliez αιιά θαη ηνλ δηεπζπληή ηεο ΑΚ, δξ. Tracy. Ο δεχηεξνο κάιηζηα επεζήκαλε φηη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο έρνπλ ήδε αγνξαζζεί αεξνπνξηθά εηζηηήξηα, θιεηζζεί δσκάηηα ζε μελνδνρεία γηα ηνπο ακεξηθάλνπο θαζεγεηέο αξραηνινγίαο θαη ηνπο θνηηεηέο ηνπο, πνπ ζα ζπκκεηείραλ ζε αλαζθαθηθή δξαζηεξηφηεηα, γηα ηελ νπνία ηειηθά δελ δφζεθε άδεηα. 114 Ζ άπνςε δηαηππψζεθε ζε πξνθνξηθή ζπδήηεζε ζπλέληεπμε πνπ είρα κε ηνλ δηεπζπληή ηεο ΓΑ, Dominique Mulliez

40 40 60 απφ ηνλ ηφηε έθνξν Αξραηνηήησλ θ. Νηθφιαν Γηαινχξε. ηελ αλαζθαθή ζπκκεηείραλ θαη θάπνηνη απζηξηαθνί θνηηεηέο θαη κία εθπξφζσπνο ηνπ Απζηξηαθνχ Ηλζηηηνχηνπ. Ζ ζπλεξγαζία ήηαλ άςνγε αιιά ζηαδηαθά ε εθπξφζσπνο ηνπ Ηλζηηηνχηνπ επηρείξεζε λα «εθπαξαζπξψζεη» ηνπο έιιελεο αλαζθαθείο θαη λα κεηαηξέςεη ηελ αλαζθαθή ζε ακηγψο απζηξηαθή, πξάγκα πνπ δελ θαηέζηε ηειηθψο εθηθηφ. Αξραηνιφγνη ηνπ ηκήκαηνο Ξέλσλ ρνιψλ ηφληζαλ φηη νη ΞΑ πξνζπαζνχλ λα ειαρηζηνπνηήζνπλ ηηο φπνηεο παξεμεγήζεηο, ιακβάλνπλ ρψξα ζε δηαπξνζσπηθφ επίπεδν, πνιιέο θνξέο απνκαθξχλνληαο νη ίδηεο ηνπο αλαζθαθείο, πνπ δεκηνπξγνχλ ην πξφβιεκα. - Ζ πξντζηνξία ηεο παξνπζίαο ηεο ΞΑ ζηελ πεξηνρή. - Ζ επαξθήο ή αλεπαξθήο ζηειέρσζε ηεο Αξραηνινγηθήο Τπεξεζίαο 115, θαηά πφζν δειαδή κπνξεί ε Αξραηνινγηθή Τπεξεζία λα αζθήζεη νπζηαζηηθφ, επνπηηθφ έιεγρν κίαο αλαζθαθήο. Αλαθέξνληαη πεξηπηψζεηο, πνπ ε πξφζιεςε ηνπ σξνκηζζίνπ αξραηνιφγνπ, κε αξκνδηφηεηα ηελ επνπηεία ησλ μέλσλ, έγηλε κε ρξεκαηνδφηεζε ηεο αλαζθάπηνπζαο ΞΑ, ιφγσ έλδεηαο ηεο ειιεληθήο πιεπξάο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, πψο κπνξεί λα απνηξαπεί θάπνηα απζαηξεζία ηεο ΞΑ, απφ έλαλ αξραηνιφγν κηζζνδνηνχκελν απφ ηελ απζαηξεηνχζα ΞΑ; - Ζ επηζηεκνληθή νληφηεηα θαη ε πξνζσπηθφηεηα θάζε Δθφξνπ Ζ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ ΞΑ επεξεάδεη ζπρλά ηε ιεηηνπξγία ηνπο θαη εάλ ηειηθά κπνξνχλ λα θέξνπλ ζε πέξαο ηηο ππνρξεψζεηο ηνπο (πρ ηέηνηα αδπλακία δηαπηζηψζεθε γηα ηε Βειγηθή θαη Οιιαλδηθή ρνιή) Ζ γεληθφηεξε πνιηηηθή θαηάζηαζε ηεο Διιάδαο θαη νη ζρέζεηο ηνπ θξάηνπο ππνδνρήο κε ηηο ρψξεο πξνέιεπζεο ησλ ΞΑ Σν θχξνο, ε παξάδνζε ηεο παξνπζίαο ηεο ΞΑ ζηελ Διιάδα (ζαθψο δηαθνξεηηθή αληηκεηψπηζε «ζπλαληά» έλα αίηεκα ηνπ Γ.Α.Η απφ έλα αλάινγν ηνπ Ηξιαλδηθνχ). 115 Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε φηη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 ε Γ ΔΠΚΑ (Αξγνιηδνθνξηλζία) είρε έλαλ αξραηνιφγν, πνπ αζθνχζε θαη ρξέε πξντζηακέλνπ θαη κία επηκειήηξηα αξραηνηήησλ. Ζ Γ ΔΠΚΑ φθεηιε λα ειέγρεη ελλέα Μνπζεία, λα επνπηεχεη 16 αλαζθαθηθά πξνγξάκκαηα ησλ ΞΑ θαη ηέινο λα δηεμάγεη άπεηξεο ζσζηηθέο αλαζθαθέο (καξηπξία ηνπ θ. Υαξ. Κξηηδά). 116 Καηά ηνλ Υαξ. Κξηηδά, ν νπνίνο κνπ αλέθεξε ηελ πεξίπησζε ηνπ Νηθνιάνπ Πιάησλνο, εθφξνπ Κξήηεο, ηνλ νπνίν φιεο νη Ξέλεο Απνζηνιέο ζέβνληαλ, εθηηκνχζαλ θαη πεηζαξρνχζαλ απφιπηα ζηηο ππνδείμεηο ηνπ. 117 Καζεκεξηλή 2000, ζει. 19 θαη Έηζη ππάξρνπλ δεκνζηεχκαηα πνπ ζηξέθνληαη κε κέλνο θαηά ηεο ΑΚ (πξβ. Πνληίθη θαη Ρηδνζπάζηεο ).

41 41 - Δάλ ε ΞΑ αλήθεη ζε ρψξα κέινο ηεο Δ.Δ, θαζψο πνιιά πξνγξάκκαηα ηεο πινπνηνχληαη κε θνηλνηηθά θνλδχιηα, θαζίζηαηαη εμαηξεηηθά δχζθνιν λα απνξξηθζνχλ απφ ειιεληθήο πιεπξάο. - Ζ ζπλερήο ζπξξίθλσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ αλαζθαθηθψλ ή άιισλ αξραηνινγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θάζε ΞΑ θαηά έηνο (απφ 9 ζε 6), θαζψο θαη ν ρξνληθφο πεξηνξηζκφο ησλ 6 εβδνκάδσλ γηα ηε δηεμαγσγή αλαζθαθήο. Ο αξηζκφο ησλ αλαζθαθψλ ζεσξείηαη εμαηξεηηθά κηθξφο θαζψο νη ΞΑ αληηπξνζσπεχνπλ ζπρλά θαη έλα κεγάιν αξηζκφ Παλεπηζηεκίσλ ηεο ρψξαο πξνέιεπζεο (πρ ε ΑΚ ή ε ΓΑ). Πξφθεηηαη κάιηζηα γηα αθχζηθε θαη άδηθε αληζφηεηα θαηά ηνλ δηεπζπληή ηεο ΓΑ, θαζψο εμνκνηψλεηαη ε ΓΑ θαη ε Γαιιία κε ηε Βειγηθή ρνιή ή ην Φηλιαλδηθφ Ηλζηηηνχην Ζ αδηαθνξία ή ε αδπλακία εθπιήξσζεο ησλ ζπκβαηηθψλ ππνρξεψζεσλ ησλ ΞΑ (πρ ηεο ζπληήξεζεο ησλ επξεκάησλ ή ηεο απαιινηξίσζεο ησλ αθηλήησλ) Ζ δηαζηαιηηθή εξκελεία ησλ λνκηθψλ δηαηάμεσλ απφ ηελ ειιεληθή πιεπξά (πρ ελψ απαγνξεχνληαλ νη αλαζθαθέο ζηελ Αηηηθή, παξφια απηά πξαγκαηνπνηνχληαλ) Ζ δηαρείξηζε ησλ αξραηνηήησλ κεηά ηελ αλαζθαθή ε απηφ ην ζηάδην νη εκπιεθφκελνη θνξείο είλαη θαη πάιη ην ΤΠ.ΠΟ, νη ΞΑ, ε ΑΔ θαη ηα ειιεληθά ΑΔΗ ή εξεπλεηηθά Ηδξχκαηα. Απνηειεί έλα εμίζνπ ζεκαληηθφ πεδίν εθαξκνγήο κίαο εζληθήο αξραηνινγηθήο πνιηηηθήο, θαζψο ζπλδέεηαη κε ηε 119 Ο κηθξφο αξηζκφο αλαζθαθψλ αλά ΞΑ επηζεκαίλεηαη θαη ζε άξζξν ηεο θαζεγήηξηαο Κιαζζηθήο Αξραηνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ θ. Ο. Παιαγγηά. Ζ ηειεπηαία ζεσξεί απαξάδεθηα κηθξφ ηνλ αξηζκφ ησλ αλαζθαθψλ, ηελ ίδηα κάιηζηα ζηηγκή πνπ θάηη ηέηνην δελ ηζρχεη νχηε ζηελ Ηηαιία, νχηε ζηελ Σνπξθία. Τπνγξακκίδεη κάιηζηα ηνλ θίλδπλν, λα αλαζηείινπλ νη ΞΑ ηηο εξγαζίεο ηνπο ζηελ Διιάδα, ελψ θαηαθέξεηαη θαη θαηά ησλ αξραηνιφγσλ ηνπ ΤΠ.ΠΟ, θαηεγνξψληαο ηνπο γηα κηθξνςπρία θαη ζηελφθαξδε πνιηηηθή αληηκεηψπηζε ησλ ΞΑ («ΣΟ ΒΖΜΑ» ). Σηο ίδηεο αηηηάζεηο κνπ αλέθεξαλ θαη νη δηεπζπληέο ησλ Γ.Α. θαη ΑΚ. Να παξαηεξήζνπκε φηη θακκία ΞΑ δελ έρεη αλαζηείιεη ηε ιεηηνπξγία ηεο θαη φηη ε αλεπαξθήο ζηειέρσζε ηεο Αξραηνινγηθήο Τπεξεζίαο δελ επηηξέπεη ηνλ έιεγρν αθφκα θαη ησλ ιίγσλ αλαζθαθψλ, πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηηο ΞΑ ηψξα. 120 Μεηά απφ πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε ηε δεκνζηνγξάθν ησλ «Νέσλ» Παξαζθεπή Καηεκεξηδή, ε νπνία επηζεκαίλεη ηελ πζηέξεζε ησ ΞΑ ζε ζρέζε κε ην ξφιν απηφ. Δπίζεο ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο παξαηεξείηαη θαη θαζπζηέξεζε δεκνζίεπζεο επξεκάησλ απφ αλαζθαθέο ησλ ΞΑ (πνπ δηεμήρζεζαλ ην 1933 θαη ην 1935), (πξβ. ΔΑ 2000, ζει. 348). Δκθαλήο θξηηηθή γηα παξαιείςεηο θαη ιάζε ζηελ αλαζθαθή ηεο Γήινπ απφ ηε Γ.Α. αζθεί δεκνζίεπκα ζηα ΝΔΑ ηεο «Έλαο Πηθαξ ηζκέλνο ζηε Γήιν». Να ζεκεησζεί θαη ε ζπλερήο κείσζε θνλδπιίσλ ησλ ΞΑ απφ ηηο ρψξεο πξνέιεπζεο. Απηφ έρεη σο ζπλέπεηα ηε ζπξξίθλσζε ηνπ έξγνπ ηνπο θαζψο θαη ηελ απφθηεζε ελφο έληνλα ζεζαπξνιάγλνπ ραξαθηήξα, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιηζηνχλ ηδησηηθά θεθάιαηα (sponsoring). 121 Waterhouse 1986, ζει. 79.

42 42 δεκνζίεπζε ησλ πνξηζκάησλ κίαο νπνηαζδήπνηε αλαζθαθηθήο δξαζηεξηφηεηαο αιιά θαη ηε δηαρείξηζε ησλ αθηλήησλ θαη θηλεηψλ επξεκάησλ ηεο, ελψ κπνξεί λα απνηειέζεη ζεκείν ηξηβψλ κεηαμχ ησλ εκπιεθνκέλσλ θνξέσλ. Γηα παξάδεηγκα είλαη νπζηαζηηθφ ην δήηεκα πνηνο θαζαξίδεη θαη ζπληεξεί έλαλ αξραηνινγηθφ ρψξν θαη πνηνο λέκεηαη ηελ «εκπνξηθή» ρξήζε ησλ αξραίσλ, εηδηθά ελφο ζεκαληηθνχ επξήκαηνο, πρ αγάικαηνο. Κπξίαξρν ξφιν ζηε δηαρείξηζε ησλ παξαπάλσ θαηέρεη ην ειιεληθφ θξάηνο κέζσ ηνπ αξκνδίνπ Τπνπξγείνπ, ηνπ ΤΠ.ΠΟ. Ήδε ην χληαγκα ηνπ 1975/86/2001 ζεσξεί ηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα ηνπ θξάηνπο (άξζξν 24, 1). Δπηπξφζζεηα ηα αξραία (θηλεηά θαη αθίλεηα) αλήθνπλ ζην Γεκφζην θαηά θπξηφηεηα αιιά θαη λνκή, ηφζν βάζεη ηνπ πξφζθαηα ςεθηζζέληνο αξραηνινγηθνχ λφκνπ (3028/2002, άξζξα 7 θαη 21) αιιά θαη ηνπ παιαηφηεξνπ (5351/1932, άξζξν1), ν νπνίνο πξνέβιεπε φηη «ηα θηλεηά ηε θαη αθίλεηα, απφ ησλ αξραηνηάησλ ρξφλσλ θαη εθεμήο, είλαη ηδηνθηεζία ηνπ θξάηνπο». Σν 1939 λέα λνκνζεηηθή δηάηαμε θαζφξηζε ιεπηνκεξεηαθά ην δήηεκα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη αλαπαξαγσγήο ησλ αξραηνηήησλ ζεζπίδνληαο κάιηζηα γηα πξψηε θνξά ηελ Τπεξεζία Οξγαλψζεσο θαη Γηαρεηξίζεσο Αξραηνινγηθψλ Πφξσλ 122. Σαπηφρξνλα ήηαλ δπλαηή ε αλαπαξαγσγή έξγσλ ηεο αξραηφηεηνο απφ ηδηψηεο κεηά απφ άδεηα ηνπ ΚΑ θαη έγθξηζε ηνπ αξκφδηνπ Τπνπξγνχ. Ζ απηή δηαδηθαζία ηζρχεη κέρξη θαη ζηηο κέξεο καο, αθνχ θάζε ηδηψηεο θαη θπζηθά θάζε ΞΑ, ε ΑΔ θαη ηα ειιεληθά ΑΔΗ νθείινπλ λα δεηήζνπλ ηελ άδεηα απφ ηελ αξκφδηα Γηεχζπλζε Αξραηνηήησλ θαη λα θαηαβάιινπλ ηέινο ππέξ ηνπ Σακείνπ Αξραηνινγηθψλ Πφξσλ 123. ην παξειζφλ,δειαδή πξηλ ην 1970, ηα παξαπάλσ δελ απνηεινχζαλ πάληνηε ηνλ θαλφλα, θαζψο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο αλαζθαθψλ ησλ Ξέλσλ ρνιψλ θαηαζθεπάδνληαλ εθκαγεία ησλ αλεπξεζέλησλ ζεκαληηθψλ αξραίσλ, δίρσο ηελ πξνεγνχκελε έγθξηζε ηνπ Τπνπξγείνπ θαη πνιιέο θνξέο θξπθά απφ ηνπο επφπηεο αξραηνιφγνπο 124. Έηζη νη μέλνη αξραηνιφγνη πξνβάιινληαο ζαλ δηθαηνινγία ηελ κε 122 Ν. 1947/1939, άξζξν 14 θαη αθθά 2002, ζει. 29. Υαξαθηεξηζηηθά ν λφκνο πξνλννχζε αλαθέξνληαο «Δηο ην Γεκφζηνλ αλήθεη θαη απζηεξά απνθιεηζηηθφηεηα θαη θαηά ηελ έλλνηα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ην δηθαίσκα θαηαζθεπήο θαη πσιήζεσο γπςίλσλ εθκαγείσλ» 123 Πάληνο 2001, ζει Πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε θ. Υαξ. Κξηηδά. Απηφ ζπλέβαηλε θπξίσο ζηηο κεγάιεο αλαζθαθέο ηνπ 19 νπ αηψλα (πρ Οιπκπία, Γειθνχο), ησλ νπνίσλ ηα εληππσζηαθφηεξα επξήκαηα (θπξίσο ηα αγάικαηα) αλαπαξάγνληαλ θαη «ηαμίδεπαλ» πξνο ηηο ρψξεο πξνέιεπζεο, θνζκψληαο ηηο πνιπηειείο θαηνηθίεο ηεο αλψηεξεο αζηηθήο ηάμεο, κειή ηεο νπνίαο ζπρλά ρξεκαηνδνηνχζαλ ηηο αλαζθαθέο ησλ ΞΑ (επηθνηλσλία κε Μ. Αδακνπνχινπ).

43 43 εμαγσγή ησλ πξσηνηχπσλ, παξήγαγαλ θαη εμήγαλ αληίγξαθα, ζπρλά εθκεηαιιεπφκελνη ηε κφληκε νηθνλνκηθή δπζπξαγία ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο θαη ηελ αλππαξμία θξαηηθψλ εξγαζηεξίσλ γηα ηελ θαηαζθεπή εθκαγείσλ 125. Σελ άδεηα ηεο αξκφδηαο Γηεχζπλζεο Αξραηνηήησλ (ΓΗΠΚΑ ή ΓΒΜΜ) πξέπεη λα δεηήζνπλ επίζεο φζνη (ΑΔ, ΞΑ, ΑΔΗ, εηαηξείεο, απινί ηδηψηεο) επηζπκνχλ λα βηληενζθνπήζνπλ, θηλεκαηνγξαθήζνπλ ή πξνθεηκέλνπ λα εηζάγνπλ αξραία ζην Γηαδίθηπν. Δάλ νη θσηνγξαθίεο ή ην βηληενζθνπεκέλν πιηθφ ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο αλαζθαθείο, ηφηε απαιιάζζνληαη απφ ηελ θαηαβνιή ηέινπο ζην ΣΑΠΑ. Γηαθνξεηηθή είλαη ε πεξίπησζε αδεκνζίεπησλ αξραηνηήησλ, θαζψο ηφηε απαηηείηαη θαη ε γξαπηή ζπλαίλεζε ηνπ αλαζθαθέα 126. Πην πεξίπινθε εκθαλίδεηαη ε θαηάζηαζε ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία θαη ζπληήξεζε ελφο ήδε αλεζθακκέλνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ. ηελ πεξίπησζε ησλ ΞΑ ην αθίλεην αλήθεη ζην ειιεληθφ Γεκφζην θαη ην ΤΠ.ΠΟ νθείιεη λα αλαιάβεη ηε δηαρείξηζε ηνπ. Πάλησο νη ΞΑ, ζε γεληθέο γξακκέο, εμαθνινπζνχλ θαη κεηά ην πέξαο ησλ αλαζθαθψλ λα ζπληεξνχλ ηνπο αξραηνινγηθφ ρψξνπο ηνπο, κεξηκλψληαο γηα ηελ πεξίθξαμε, ζηήξημε, ζηέγαζε θαη θαζαξηζκφ ηνπο, αθνχ ην ειιεληθφ θξάηνο αδπλαηεί λα αλαιάβεη ηελ θξνληίδα ηνπο 127. Οη αλαζθαθέο ηεο ΑΔ απνηεινχλ έλα ηδηφκνξθν θαζεζηψο, θαζψο ζπρλά εκπιέθνληαη πνιινί θνξείο (πρ ΑΔ θαη θάπνην ειιεληθφ ΑΔΗ ή ΑΔ θαη ΑΤ). ε πνιιέο κάιηζηα πεξηπηψζεηο νη αξραηνινγηθνί ρψξνη αθήλνληαη ζηελ ηχρε ηνπο, θαζίζηαληαη απξνζπέιαζηνη γηα ην θνηλφ θαη ηα αξραία, εθηεζεηκέλα ζηα ζηνηρεία ηεο θχζεο, θαηαζηξέθνληαη. Ζ θαηάιεμε κίαο αλαζθαθήο ηεο ΑΔ εμαξηάηαη απφ ηελ πξνζσπηθφηεηα, ηελ πξνλνεηηθφηεηα θαη ηηο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο ηνπ αξραηνιφγνπ, θαζψο θαη απφ ην βαζκφ ζπλεξγαζίαο κε ηελ αξκφδηα ηνπηθή Δθνξεία Αξραηνηήησλ, πνπ ζεσξεηηθά αλαιακβάλεη ηε ζπληήξεζε ησλ ρψξσλ 128. Ζ δεκνζίεπζε ησλ αλαζθαθηθψλ πνξηζκάησλ απνηειεί ην πην ζεκαληηθφ ζηάδην ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο. ια ηα λνκνζεηηθά δηαηάγκαηα ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο θαηνρχξσλαλ ηελ πξνηεξαηφηεηα δεκνζίεπζεο ησλ επξεκάησλ ζηνλ αλαζθαθέα 129, ελψ θαη ν λφκνο 3028/2002 πξνβιέπεη φηη νη «δηεπζχλνληεο ζπζηεκαηηθέο θαη νη δηελεξγνχληεο ζσζηηθέο αλαζθαθέο. έρνπλ απνθιεηζηηθφ 125 Απηφ ζπλέβε ζε αλαπαξαγσγή ζεκαληηθνχ αλαγιχθνπ ζηε Γφξηπλα ηεο Κξήηεο, φπνπ ππάξρεη αλαζθαθή ηεο ΗΑ (πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε θ. Υαξ. Κξηηδά). 126 Πάληνο 2001, ζει Σα παξαπάλσ κνπ δηαηχπσζε ε γξακκαηέαο ηεο ΑΚ, θ. Πηιάιε. 128 Απφ πξνζσπηθή εκπεηξία θαη κεηά απφ επηθνηλσλία κε Μ. Αδακνπνχινπ. 129 Πάληνο 2001, ζει

44 44 δηθαίσκα δεκνζίεπζεο εληφο ζπγθεθξηκέλσλ ρξνληθψλ νξίσλ» 130. Σνλ φξν ηεο απνθιεηζηηθήο δεκνζίεπζεο απέθηεζαλ ήδε νη Γεξκαλνί κε ηε ζχκβαζε ηεο Οιπκπίαο θαη νη Γάιινη κε ηελ αληίζηνηρε ησλ Γειθψλ, ελψ ην ίδην θαζεζηψο ίζρπζε θαη γηα ηηο ππφινηπεο αλαζθαθέο ησλ ΞΑ αθφκα θαη εάλ επξφθεηην γηα ζπλεξγαζίεο ειιήλσλ θαη μέλσλ αξραηνιφγσλ (φπσο πρ ε αλαζθαθή ηεο Οιπκπίαο). Οη έιιελεο αξραηνιφγνη απνθιείνληαλ απφ ηε δεκνζίεπζε ησλ ζεκαληηθφηεξσλ επηζηεκνληθά αλαζθαθψλ, ελψ θαη νη μέλνη ζπλάδειθνί ηνπο ήζαλ απζηεξά πξνζεισκέλνη ζηε κειέηε ηνπ δηθνχ ηνπο αξραηνινγηθνχ ρψξνπ (έηζη κε ηελ αλαζθαθή ηεο Οιπκπίαο δελ αζρνιήζεθαλ άιινη αξραηνιφγνη παξά κφλν γεξκαλνί ελψ ην απηφ ζπλέβε θαη κε ηηο ππφινηπεο κεγάιεο αλαζθαθέο ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ θαη ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα) 131. Σα ηειεπηαία ρξφληα νη δεκνζηεχζεηο ησλ αλαζθαθψλ ηφζν απφ ηελ πιεπξά ησλ ειιήλσλ φζν θαη ησλ μέλσλ θαζπζηεξνχλ 132, πνιχ πέξα απφ ηηο ρξνληθέο πξνζεζκίεο πνπ έζεηε ηφζν ν πξνεγνχκελνο φζν θαη ν λένο αξραηνινγηθφο λφκνο. Παξά ηελ παξαβίαζε ησλ ρξνληθψλ νξίσλ ν λφκνο παξέκεηλε αλελεξγφο, ην αξραηνινγηθφ πιηθφ αδεκνζίεπην γηα δεθαεηίεο ζηηο απνζήθεο ηεο ΑΤ, ελψ ζπγρξφλσο ηα ζηειέρε ηεο ελίζρπζαλ ηα δηθαηψκαηά ηνπο (πνπ ζπρλά κάιηζηα θιεξνδνηνχληαλ) ζηα αξραηνινγηθά επξήκαηα 133. Ζ ΑΔ επηρεηξεί ηα ηειεπηαία ρξφληα λα πξνρσξήζεη ζηε δεκνζίεπζε πξψηα ησλ παιαηφηεξσλ αλαζθαθψλ θαη θαηφπηλ ζηελ αλάιεςε λέσλ πξνγξακκάησλ 134, ελψ ηελ ίδηα ζηξαηεγηθή αθνινπζεί θαη ε ΑΚ 135. ηελ πεξίπησζε ησλ ΞΑ πξέπεη λα ηνληζζεί πάλησο φηη είλαη πνιχ πην εχθνιν λα δεηήζεη θαη λα ιάβεη ν νπνηνζδήπνηε κειεηεηήο (έιιελαο ή μέλνο) άδεηα κεξηθήο ή πιήξνπο δεκνζίεπζεο ζε ζχγθξηζε κε ηηο αλαζθαθέο ηεο ΑΤ 136. Πξνβιήκαηα παξνπζηάζζεθαλ θαη ζηηο ζπλαλαζθαθέο ειιήλσλ θαη μέλσλ θαηά ηε δηάξθεηα θαη ηνπ δεχηεξνπ κηζνχ ηνπ 20 νπ αηψλα. Μνινλφηη ην ΠΓ ηνπ 130 Ν. 3028/2002, άξζξ.39, Καιπαμήο 1996 α, ζει. 54. Βέβαηα ε θαηάζηαζε έρεη κεηαβιεζεί, αθνχ πνιινί έιιελεο επηζηήκνλεο εξγάδνληαη ζε αλαζθαθέο ησλ ΞΑ θαη αλαιακβάλνπλ ηε δεκνζίεπζε ελφο ηνκέα ή κέξνπο ησλ επξεκάησλ. Πξέπεη επίζεο λα ζεκεησζεί φηη κεγάιεο αλαζθαθέο πέξαζαλ απφ ηα «ρέξηα» ησλ ΞΑ ζηελ ΑΤ ή ηελ ΑΔ (πρ ε Ήιηδα ή νη Μπθήλεο). 132 Βεληδέινο 1998, ζει. 74 θαη Πξβ. Εψεο 1990, ζει ΣΑ ΝΔΑ, πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε δξ. Tracy. 136 Γίλεηαη κάιηζηα ιφγνο γηα «απζαίξεηε θαηαθξάηεζε ή απφθξπςε ηνπ πξνο έξεπλα αξραηνινγηθνχ πιηθνχ απφ αλαζθαθείο θαη εθφξνπο αξραηνηήησλ» πξβ. Εψεο 1990, ζει. 27.

45 πξνέβιεπε φηη ηα αλαζθαθηθά πξνγξάκκαηα ησλ ΞΑ ζε ζπλεξγαζία κε ηηο ΔΠΚΑ ή ΔΒΑ ζα έπξεπε λα ραξαθηεξίδνληαη απφ πιήξε ηζνηηκία, λα ζεσξνχληαη αλαζθαθέο ηνπ ειιεληθνχ Γεκνζίνπ θαη ε πξψηε δεκνζίεπζε λα είλαη ζηελ ειιεληθή γιψζζα, νη παξαπάλσ φξνη παξαβηάδνληαλ ζπζηεκαηηθά θαη ε αλαζθαθή κεηαβαιιφηαλ ζε έξγν απνθιεηζηηθά ησλ ΞΑ αθνχ: νη έιιελεο αξραηνιφγνη είραλ εμαηξεηηθά βεβαξεκέλν πξφγξακκα, δελ ζπκκεηείραλ νπζηαζηηθά ζηηο αλαζθαθηθέο εξγαζίεο θαη δελ δεκνζίεπαλ εγθαίξσο ηα επηζηεκνληθά ηνπο πνξίζκαηα. Σν δήηεκα επηζεκαίλεηαη κάιηζηα θαη ζε εγθπθιίνπο ηνπ ΤΠ.ΠΔ ην 1982 αιιά θαη ην , φπνπ ηνλίδνληαη νη ππνρξεψζεηο θαη ηα θαζήθνληα ησλ ειιήλσλ θαη μέλσλ αξραηνιφγσλ ζηελ πεξίπησζε ζπλαλαζθαθψλ. Γελ έιεηςαλ πάλησο νη πεξηπηψζεηο ηφζν μέλσλ φζν θαη ειιήλσλ αξραηνιφγσλ πνπ δελ παξέδσζαλ πνηέ, φπσο φθεηιαλ, αληίγξαθν ηνπ εκεξνινγίνπ ηνπο ή ησλ άιισλ ζηνηρείσλ ηεο αλαζθαθήο (πρ ζηελ πεξίπησζε ηεο Γήινπ) ΥΔΔΙ ΞΑ ΚΑΙ ΔΛΛΗΝΙΚΟΤ ΚΡΑΣΟΤ Ζ ηζηνξία ηεο δηακφξθσζεο ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ δχν πιεπξψλ κπνξεί λα δηαηξεζεί ζρεκαηηθά ζε ηξεηο ρξνληθέο πεξηφδνπο: Ζ πξψηε μεθηλά κε ηελ ίδξπζε ηεο Γαιιηθήο Αξραηνινγηθήο ρνιήο ην 1846 θαη νινθιεξψλεηαη ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 20 θαη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 30, φηαλ ε ειιεληθή Πνιηηεία εθαξκφδεη έλα λέν λνκνζεηηθφ πιαίζην, πνπ αθνξά θαη ζηε ιεηηνπξγία δξαζηεξηφηεηα ησλ ΞΑ ζηελ Διιάδα. Αθεηεξία ηεο δεχηεξεο πεξηφδνπ ηνπνζεηνχκε ην ηέινο ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ, ελψ ζαλ ηέινο ζέηνπκε ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, φηαλ ζηελ Διιάδα κεηαβάιιεηαη άξδελ ην κεηαπνιεκηθφ, πνιηηηθφ ζθεληθφ θαη λέεο θνηλσληθέο δπλάκεηο κε δηαθνξεηηθή ηδενινγηθή ζεψξεζε αλαιακβάλνπλ ηα ελία ηεο ρψξαο. Σέινο ε ηξίηε πεξίνδνο εμεηάδεη ην δηάζηεκα κεηαμχ ησλ εηψλ 1990 θαη Πάληνο 2001, ζει ΤΠ.ΠΔ 4883/ θαη ΤΠΠΟ/ΑΡΥ/Α3/46897/434/ «ΔΝΑ» θαη πξνζσπηθή επηθνηλσλία κε αξραηνιφγνπο ηνπ Σκήκαηνο ησλ Ξέλσλ ρνιψλ.

46 Ιζηοπική επιζκόπηζη ηυν ζσέζευν ΞΑ και ηος ελληνικού κπάηοςρ από ηο 1846 έυρ ηα ηέλη ηηρ δεκαεηίαρ ηος 30. Ιζηοπικό Πλαίζιο: Ο 19 νο αηψλαο ραξαθηεξίδεηαη παγθφζκηα απφ κεγάιεο επηζηεκνληθέο ηερλνινγηθέο αλαθαιχςεηο, άλνδν ηνπ απνηθηνθξαηηθνχ θαη ηκπεξηαιηζηηθνχ πλεχκαηνο ησλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ ηεο επνρήο (Αγγιίαο, Γαιιίαο), νη νπνίεο νπζηαζηηθά ζα δηακνηξάζνπλ ηνλ θφζκν ζε απνηθίεο θαη πξνηεθηνξάηα 140. πγρξφλσο ζην ρψξν ηεο Δπξψπεο πλέεη έλαο άλεκνο αίηεκα θξαηηθήο ζπλνζηέσζεο ησλ εζλψλ, πνπ είηε βξίζθνληαη ζθιαβσκέλα (νη βαιθαληθνί ιανί ππφ ηελ Οζσκαληθή θπξηαξρία) είηε είλαη θαηαηκεκέλα ζε κηθξά βαζίιεηα-εγεκνλίεο, θαηάινηπα ηνπ θενπδαιηθνχ ζπζηήκαηνο (πρ ε Γεξκαλία θαη ε Ηηαιία) 141. Σν πλεχκα εζληθηζκνχ θαη ε νινθιήξσζε ηνπ ζρεκαηηζκνχ ησλ κεγάισλ εζληθψλ επξσπατθψλ θξαηψλ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηνλ έληνλν αληαγσληζκφ απφ ηε κηά κεηαμχ ησλ ήδε ππαξρφλησλ, θξαηαηψλ επξσπατθψλ δπλάκεσλ (Γαιιία, Αγγιία, Ρσζία) θαη ησλ αλεξρνκέλσλ (Ηηαιία, Γεξκαλία) 142. Ζ ζχγθξνπζε ππήξμε πνιχπιεπξε, αθνξνχζε ζηελ απειεπζέξσζε αιχηξσησλ πιεζπζκψλ, ηελ απφθηεζε απνηθηψλ, ζθαηξψλ επηξξνήο αιιά θαη ηελ θαηάθηεζε λέσλ εδαθψλ, θαη ηειηθά νδήγεζε ζηελ έθξεμε ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ 143. Ζ δηαθαήο επηζπκία ησλ κεγάισλ επξσπατθψλ δπλάκεσλ ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ αηψλα, λα εληάμνπλ ηα κηθξφηεξα θξάηε (εηδηθά ηεο Βαιθαληθήο) ζε ζθαίξεο επηξξνήο εθδειψζεθε κε πνιηηηθή, νηθνλνκηθή αιιά θαη πνιηηηζηηθή παξέκβαζε-δηείζδπζε. Ζ ηειεπηαία κνξθή δελ είρε αξρηθά εληαρζεί ζε έλαλ επίζεκν πξνγξακκαηηζκφ ησλ νηθείσλ Τπνπξγείσλ Δμσηεξηθψλ αιιά ήδε ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα ην γεξκαληθφ πνιηηηθν-δηπισκαηηθφ θαηεζηεκέλν έθαλε ιφγν γηα εμσηεξηθή πνιηηηζηηθή πνιηηηθή, ε νπνία ζα επηρεηξνχζε λα αληαγσληζηεί ηελ αληίζηνηρε αγγιηθή ή γαιιηθή 144. Ζ Διιάδα απφ ηελ άιιε ζα απνθηήζεη ηελ εζληθή ηεο αλεμαξηεζία, κεηά απφ έλαλ καθξνρξφλην απειεπζεξσηηθφ αγψλα θαη ηελ ηειηθή ζηξαηησηηθή παξέκβαζε ησλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ (Αγγιίαο, Γαιιίαο, Ρσζίαο), γεγνλφο πνπ ζα δεκηνπξγήζεη ζηελέο ζρέζεηο εμάξηεζεο κεηαμχ ηεο Διιάδνο θαη ησλ «Πξνζηάηηδσλ Γπλάκεσλ» Σζαθαινγηάλλεο 2000, ζει. 27 θαη 28. Σνλίδεηαη κάιηζηα φηη νη Άγγινη ζηξάθεθαλ πξνο ηνλ ηκπεξηαιηζκφ κεηά ην 1870, πξνθεηκέλνπ λα ηζνζηαζκίζνπλ ηε κεησκέλε επηξξνή ηνπο ζηελ επεηξσηηθή Δπξψπε, κεηά ηελ ελνπνίεζε ηεο Γεξκαλίαο. 141 ΗΔΔ 1977β, ζει. 60, ΗΔΔ 1977β, ζει. 60, Σζαθαινγηάλλεο 2000, ζει Fleischer 1998, ζει Ο φξνο «εμσηεξηθή πνιηηηζηηθή πνιηηηθή» ρξεζηκνπνηήζεθε απφ ηνπο Γεξκαλνχο γηα πξψηε θνξά ην βνιφπνπινο 1992, ζει. 11.

47 47 Ζ Διιάδα θαηά ην 19 ν αηψλα απνηειεί έλα αδχλακν πνιηηηθά, θαρεθηηθφ εδαθηθά θαη νηθνλνκηθά θξάηνο, ην νπνίν ζηεξίδεη απφιπηα ηελ επηβίσζή ηνπ ζηελ θαιή ζέιεζε θαη ζηα ζπκθέξνληα ησλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ 146. Μφλν ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ηνπ 19 νπ ην ειιεληθφ θξάηνο, πξνζαξηψληαο ηε Θεζζαιία θαη ηκήκα ηεο Ζπείξνπ, εθηειψληαο κεγάια δεκφζηα έξγα (θαηαζθεπή ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ) αξρίδεη λα γίλεηαη έλαο ππνινγίζηκνο παξάγνληαο γηα ηε ξχζκηζε ησλ βαιθαληθψλ πξαγκάησλ 147. Με ηνπο βαιθαληθνχο πνιέκνπο θαη ηνλ Α Παγθφζκην πφιεκν ε Διιάο ζα εθπιεξψζεη ζρεδφλ ηνπο αιπηξσηηθνχο ηεο πφζνπο, ζα μεθχγεη απφ ηελ αλέρεηα, ηελ νηθνλνκηθή, πνιηηηθή αθφκε θαη πιεζπζκηαθή θαρεμία θαη ζα πξνζπαζήζεη κε ηε κηθξαζηαηηθή εθζηξαηεία λα πινπνηήζεη ηνπο κεγαιντδεαηηθνχο ζηφρνπο ηεο 148. Ζ κηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή, νη εμαζιησκέλνη πξφζθπγεο, πνπ εγθαηαζηάζεθαλ ζηε ρψξα, ε πνιηηηθή αζηάζεηα 149, ε νηθνλνκηθή εμαζιίσζε θαη ε απφιπηε εμάξηεζε ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο απφ ηνλ εμσηεξηθφ δαλεηζκφ ( θπξίσο απφ ην Ζλσκέλν Βαζίιεην θαη ηηο ΖΠΑ) ραξαθηεξίδνπλ ηε δεθαεηία ηνπ 20 θαη ζεκαδεχνπλ θαη ηηο εμειίμεηο ζηε δεθαεηία ηνπ Σαπηφρξνλα ζην παγθφζκην ζηεξέσκα γίλνληαη αλαθαηαηάμεηο. Ζ Γεξκαλία θαζεκαγκέλε θαη εηηεκέλε κεηά ηνλ Α Παγθφζκην Πφιεκν πεξηζσξηνπνηείηαη νηθνλνκηθά θαη πνιηηηθά 151. Οηθνλνκηθά εμαληιεκέλεο θαη αληηκεησπίδνληαο έληνλα θνηλσληθά πξνβιήκαηα είλαη ε Γαιιία θαη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην. Αληίζεηα κία άιιε κεγάιε δχλακε εκθαλίδεηαη θαη απηή είλαη νη ΖΠΑ 152. Η Ίδπςζη ηυν ΞΑ και η ζσέζη ηοςρ με ηην Δλλάδα μέσπι ηη δεκαεηία ηος 30 Μέζα ζε απηφ ην πνιηηηθν - νηθνλνκηθφ πιαίζην εληάζζεηαη θαη ε ζχζηαζε, δξαζηεξηνπνίεζε ησλ ΞΑ ζηε ρψξα καο, θαζψο νη ηειεπηαίεο ζπλδέζεθαλ άκεζα κε ηελ άζθεζε εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη επηξξνήο ζην θξάηνο ππνδνρήο, ελ πξνθεηκέλσ ζηελ Διιάδα, απφ ην θξάηνο πξνέιεπζεο. 146 βνιφπνπινο 1992, ζει. 10 θαη ΗΔΔ 1977β, ζει Δλψ ζπγρξφλσο ε Διιάο πνιηηηθά πξνζθνιιάηαη νξηζηηθά ζην «άξκα» ηεο βξεηαληθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο (ΗΔΔ 1977β, ζει. 17). 148 ΗΔΔ 1977β, ζει. 354 θαη ΗΔΔ 1978, ζει ΗΔΔ 1978, ζει Με εμαίξεζε ηελ αλνξζσηηθή ηεηξαεηία ησλ Φηιειεπζέξσλ ( ). 150 ΗΔΔ 1978, ζει. 300 θαη Σζαθαινγηάλλεο 2000,ζει. 115, 166. Οπζηαζηηθά κεηαηξεπφηαλ ζε θξάηνο-παξία. 152 Σζαθαινγηάλλεο 2000, ζει Οη ΖΠΑ απνιακβάλνπλ ηα πξνλφκηα κηαο νηθνλνκηθήο ππεξδχλακεο ρσξίο λα αλαιακβάλνπλ πνιηηηθέο δεζκεχζεηο (παξά κφλν πξνο ην ηέινο ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ).

48 48 Ζ ίδξπζε ησλ ΞΑ: Ζ ζχζηαζε ησλ Ξέλσλ ρνιψλ, ην β κηζφ ηνπ 19 νπ αηψλα, ζεσξείηαη απνηέιεζκα ηνπ ζπλδπαζκνχ ηξηψλ θαηλνκεληθά θαη νπζηαζηηθά αληίξξνπσλ πξαγκάησλ: Απφ ηε κηα ε αξραηνιαηξεία, ε αηζζεηηθή αλαδήηεζε ηνπ Χξαίνπ ζηνλ Διιεληθφ Κιαζζηθφ Πνιηηηζκφ, ην θίλεκα ηνπ θηιειιεληζκνχ, πνπ εληάζεθε ζηηο αξρέο ηνπ 19 νπ αηψλα, Απφ ηελ άιιε ε άζθεζε εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, ε ζέιεζε ησλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ λα επηβάιινπλ ηηο επηζπκίεο ηνπο ζην θαρεθηηθφ (εδαθηθά θαη νηθνλνκηθά) θαη αλππφιεπην (δηεζλψο), λενζχζηαην ειιεληθφ βαζίιεην θαη ζπγρξφλσο ε πξνβνιή ηνπ γνήηξνπ ηνπο απφ ηελ ελδερφκελε ζεκαληηθή αξραηνινγηθή αλαθάιπςε 153 θαη ηέινο Ζ ζηήξημε ησλ ηδενινγηθψλ πξνηχπσλ θαη ηδαληθψλ κίαο θνηλσλίαο κέζσ ησλ επξεκάησλ ησλ αλαζθαθψλ 154. Ζ ίδξπζε ηεο ΓΑ: Έηζη ε Γαιιία επηζπκνχζε, κεηά ηελ πεξηζσξηνπνίεζε ηεο ιφγσ ησλ Ναπνιενληείσλ πνιέκσλ, ηελ επαλαθνξά ηεο ζηελ θεληξηθή επξσπατθή πνιηηηθή θνλίζηξα. Απηφ πξνζπάζεζε λα ην θαηαθέξεη αζθψληαο ηκπεξηαιηζηηθήαπνηθηνθξαηηθή πνιηηηθή (πρ θαηάιεςε Αιγεξίαο ζηε δεθαεηία ηνπ 1830) είηε επεκβαίλνληαο ζηελ πνιηηηθή θνηλσληθή δσή αζζελέζηεξσλ επξσπατθψλ θξαηψλ. ηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο ελζάξξπλε ηε δεκηνπξγία ηνπ «γαιιηθνχ» θφκκαηνο, επελέβε ζηξαηησηηθά ππέξ ηεο ειιεληθήο επαλαζηάζεσο, απέζηεηιε γαιιηθφ εθζηξαηεπηηθφ ζψκα θαη επεξέαδε άκεζα ή έκκεζα ηελ πνιηηηθή δσή ηνπ λενζχζηαηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο. Γελ είλαη ηπραίν φηη ε ΓΑ ηδξχζεθε ην 1846, φηαλ πξσζππνπξγφο ήηαλ ν Κσιέηεο, ν αξρεγφο ηνπ γαιιηθνχ θφκκαηνο. Ζ ίδξπζε ηνπ Γεξκαληθνύ Αξραηνινγηθνύ Ηλζηηηνύηνπ: Σν Γ.Α.Η Αζελψλ 155 ζπζηήζεθε ζρεδφλ ηξηάληα ρξφληα αξγφηεξα απφ ηε ΓΑ, δει. ην Ζ ίδξπζή ηνπ δελ ππήξμε ζπκπησκαηηθή, νχηε απνηέιεζκα ηεο δξαζηεξηφηεηαο θάπνησλ γεξκαλψλ θηιάξραησλ. Αληίζεηα δεκηνπξγήζεθε κε απφθαζε ηνπ γεξκαλνχ απηνθξάηνξα θαη 153 Βruch 2001, ζει Fotiadis 2001, ζει Ο Martin Kreeb ζεσξεί φηη ζπλνπηηθά νη ιφγνη ίδξπζεο ηνπ Γ.Α.Η Αζελψλ ήηαλ νη εμήο: Να κελ ππάξρεη παξάξηεκα κφλν ζηε Ρψκε (λα ζεκεησζεί φηη ην Ηλζηηηνχην ηεο Ρψκεο είρε ππεξεζληθφ ραξαθηήξα αξρηθά θαη εμππεξεηνχζε θαζαξά επηζηεκνληθνχο ζηφρνπο). Ζ χπαξμε ηεο ΓΑ. Ζ αγάπε πξνο ηελ αξραία Διιεληθή Σέρλε.

49 49 ηνπ πξσζηθνχ θνηλνβνπιίνπ θαη ήηαλ ε ζπλέπεηα ηεο επίδξαζεο πνιιψλ παξαγφλησλ, φπσο: Σεο καθξνρξφληαο αξραηνιαηξείαο ηνπ γεξκαληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, φπσο απηφ δηακνξθψζεθε ζηε δηάξθεηα ηνπ 18 νπ θαη ζηηο αξρέο ηνπ 19 νπ (Graecomania) 156. Ζ elite, πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή, ηεο Γεξκαλίαο επηζπκνχζε λα δηαζπλδεζεί κε ηνλ αξραίν ειιεληθφ πνιηηηζκφ. Ο θιαζζηθφο πνιηηηζκφο απνζεψλεηαη ζηε γεξκαληθή επηζηήκε αιιά θαη ζηε ζπλείδεζε ησλ γεξκαλψλ ιεηηνπξγψλ ηεο, κε ηνλ J. Winckelmann 157, πνπ ζεσξείηαη ν ζεκειησηήο ηεο Κιαζζηθήο Αξραηνινγίαο θαζψο θαη ηεο «αλάγλσζεο» ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ αγαικάησλ, σο έξγσλ ηέρλεο. κσο θαηά ηελ άπνςε θάπνησλ γεξκαλψλ πνιηηηθψλ (1874) «ε Γεξκαλία σο πνιηηηθή δύλακε δελ έρεη θάλεη ηίπνηα γηα ηηο θιαζζηθέο ζπνπδέο. Αληίζεηα νη Γάιινη θαη νη Άγγινη βξίζθνληαη ζηελ Ειιάδα. Οη Γάιινη θαη νη Άγγινη έρνπλ κπξνζηά ζηα κάηηα ηνπο ζεζαπξνύο, ελώ νη Γεξκαλνί κειεηεηέο ηίπνηα» 158. Ζ πνιηηηθή θαη πνιηηηζηηθή δηείζδπζε ησλ Αγγινγάιισλ έπξεπε ινηπφλ λα εμηζνξξνπεζεί κε ηελ ίδξπζε ηνπ Γ.Α.Η 159. πγρξφλσο ε Γεξκαλία κεηά ην γαιινπξσζηθφ πφιεκν απνθηά ηελ πνιππφζεηε θξαηηθή ελφηεηα θαη απφ έλα έζλνο θαηαθεξκαηηζκέλν ζε δεθάδεο θξαηίδηα-εγεκνλίεο κεηαηξέπεηαη ζε κία παλίζρπξε απηνθξαηνξία, ε νπνία κέρξη ην 1873 έρεη ζεκειησζεί ζηηο ζηάρηεο ελφο πνιέκνπ (ηνπ γαιινπξσζηθνχ) θαη ζα αλαδεηήζεη έλα πνιηηηζηηθφ επίηεπγκα (ηελ αλαζθαθή ηεο Οιπκπίαο) 160, πάλσ ζην νπνίν λα ζεκειηψζεη ην λέν θφζκν ηεο εηξήλεο. Δπηπξφζζεηα ηα επξήκαηα ηεο Οιπκπίαο (κε ηελ αλαζθαθή ηεο νπνίαο ζπλδέζεθε ζηελά ην Γ.Α.Η), πξνζέγγηδαλ ηα πξφηππα ηεο γεξκαληθήο θνηλσλίαο, ηφζν απηήο πνπ είρε δηακνξθσζεί ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ αηψλα φζν θαη 156 Ρεγθάθνο 2001, ζει Marchand 1996, ζει. 7. Γηα ηνλ J. Winckelmann θαη ηελ επίδξαζε πνπ άζθεζε ζην γεξκαληθφ θηιειιεληζκφ, ζην γεξκαληθφ θαη ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ θαη αμηαθφ ζχζηεκα έρνπλ γξαθεί πνιιά άξζξα, ζηαρπνινγνχκε ηα πην θάησ: «ΣΟ ΒΖΜΑ» , «ΣΟ ΒΖΜΑ» , «ΣΟ ΒΖΜΑ» Βruch 2001, ζει Fleischer 1998, ζει Απηήλ ηελ άπνςε δηαηππψλεη ζε επηζηνιή ηνπ ν Δ. Curtius, εκπλεπζηήο ηεο αλάιεςεο ηεο αλαζθαθήο απφ ην Γεξκαληθφ θξάηνο (πξβ Bruch 2001, ζει. 10).

50 50 απηήο ζηα πξψηα ρξφληα ηεο αλφδνπ ηνπ Υίηιεξ 161. Ζ Οιπκπία ζπκβφιηδε ηε ζέιεζε γηα αγψλα, επγεληθή άκηιια, ελψ ήηαλ ν ρψξνο εζληθήο απηνζπλεηδεζίαο ησλ αξραίσλ Διιήλσλ. Έλα αλάινγν θέληξν πνιηηηθήο, εζληθήο θαη πνιηηηζηηθήο απηνζπλεηδεζίαο επηζπκνχζαλ λα απνθηήζνπλ θαη νη Γεξκαλνί ζηα κέζα ηνπ 19 νπ αηψλα 162. Ζ ίδξπζε ηεο ΑΚ: Σν ίδην θιαζζηθηζηηθφ πξφηππν θαζψο θαη καθξνρξφληεο ζπνπδέο ζηε Γεξκαλία είραλ θαη πνιινί απφ ηνπο ηδξπηέο ηεο ΑΚ 163 (1881) ζηελ Αζήλα. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε νη αλαζθαθέο φθεηιαλ λα ππεξαζπηζηνχλ ηα ηδεψδε ηεο ακεξηθάληθεο θνηλσλίαο 164, φπσο: o -ε Γεκνθξαηία θαη ε αθιφλεηε πίζηε φηη νη ΖΠΑ απνηεινχλ ην ζπλερηζηή ηεο Αζελατθήο Γεκνθξαηίαο. o ε πξνβνιή ηεο αηνκνθεληξηθήο αζελατθήο θνηλσλίαο, παξά ηεο ζπαξηηαηηθήο (πνπ ιεηηνπξγνχζε κε βάζε ηελ νκαδηθφηεηα). o Απφ ηελ άιιε ε ίδξπζε ηεο ΑΚ θαίλεηαη φηη ρξεζηκνπνηήζεθε απφ ηελ ηφηε θπβέξλεζε Σξηθνχπε ζαλ δηαπξαγκαηεπηηθφ φπιν ζηηο ππεξθίαιεο απαηηήζεηο ηεο ΓΑ 165. Οη πξναλαθεξζέληεο ηδενινγηθνί ιφγνη ζα νδεγήζνπλ ηελ ΑΚ λα δηεθδηθήζεη επίκνλα θαη ηειηθά λα θαηνξζψζεη λα αλαιάβεη ηελ αλαζθαθή ηεο Αξραίαο Αγνξάο, φπνπ βξηζθφηαλ ην ιίθλν ηεο αζελατθήο δεκνθξαηίαο. Ζ ζύζηαζε ηεο Βξεηαληθήο Αξραηνινγηθήο ρνιήο: Ζ ΒΑ ηδξχζεθε απφ άγγινπο επγελείο θαη αξηζηνθξάηεο, πνπ είραλ γαινπρεζεί κε ηνλ αξραίν ειιεληθφ πνιηηηζκφ θαη αγαπνχζαλ ην θιαζζηθφ ηδεψδεο. Ζ φιε φκσο θίλεζε ππαγνξεχζεθε απφ ην θφβν ησλ Άγγισλ κήπσο ε πνιηηηθή ηνπο επηξξνή ππνζθειηζζεί απφ ηελ αληίζηνηρε γεξκαληθή. Ήηαλ αδηαλφεην γηα ηελ αγγιηθή εμσηεξηθή πνιηηηθή ζε κηα ρψξα, φπσο ε Διιάδα, παξαδνζηαθά πξνζδεκέλε ζην φρεκα ηεο αγγιηθήο πνιηηηθήο, λα δξαζηεξηνπνηείηαη ην Γ.Α.Η, πνπ κάιηζηα είρε αλαιάβεη ηε δηεμαγσγή κηάο εμαηξεηηθά 161 Marchand 1996, ζει. 352, κνινλφηη νη Ναδί ζηξέθνληαη πεξηζζφηεξν πξνο ηελ θαιιηέξγεηα ηεο Πξντζηνξηθήο Αξραηνινγίαο, αλαδεηψληαο ηελ επηζηεκνληθή ηεθκεξίσζε ησλ απφςεσλ ηνπο πεξί χπαξμεο ηεο Αξίαο θπιήο θαη ηεο αλσηεξφηεηάο ηεο (Marchand 1996, ζει. 349). ρεηηθά κε ηε ζχλδεζε ηεο αλαζθαθήο ηεο Οιπκπίαο κε ηνπο Ναδί πξβ θαη ΔΑ 2000, ζει Klinkhammer 2002, ζει. 32. Δθηφο απφ ηελ αλαζθαθή ηεο Οιπκπίαο, ε πνιηηηζηηθή απηνζπλεηδεζία-επηβεβαίσζε ηεο απηνθξαηνξηθήο Γεξκαλίαο επηβεβαησλφηαλ ζηηο αλαζθαθέο ηεο Πεξγάκνπ θαη ηεο Αηγχπηνπ (Klinkhammer 2002, ζει. 31). 163 Καζεκεξηλή 2000, ζει Ρεγθάθνο 2001, ζει αθθά 2002, ζει. 168, 170, 171, Amandry 1992, ζει. 102 θαη 104.

51 51 ζεκαληηθήο αλαζθαθήο, ηεο νπνίαο ηα επξήκαηα είραλ εληππσζηάζεη ηφζν ηνλ ειιεληθφ ιαφ φζν θαη ηε δηεζλή θνηλή γλψκε 166. Απφ ηελ άιιε δελ απνηειεί ζχκπησζε, φηη ε Βξεηαληθή ρνιή Αζελψλ ηδξχζεθε θαη ηεο παξερσξήζε θαη κεγάιε θηεκαηηθή έθηαζε ζηε δηάξθεηα ηεο πξσζππνπξγίαο ηνπ Υαξ. Σξηθνχπε 167, ν νπνίνο ππήξμε ζηαζψηεο ηνπ αγγιηθνχ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο αιιά θαη ηνπ ηξφπνπ δσήο θαη ζθέςεο. πσο ήηαλ ινγηθφ θαη αλακελφκελν, νη άγγινη αξραηνιφγνη πξφβαιαλ ζηηο αλαθαιχςεηο ηνπο ην βξεηαληθφ, βηθησξηαλφ θνηλσληθφ ζχζηεκα ηεο επνρήο ηνπο, δεισηηθή ησλ πξναλαθεξζέλησλ είλαη ε πεξίπησζε ηεο αλαζθαθήο ηεο Κλσζνχ, φπνπ ν αλαζθαθέαο, Arthur Evans 168, «βάθηηζε» ηα δηάθνξα θηίξηα ηεο, βάζεη ηεο θνηλσληθήο δηαζηξσκάησζεο ηεο βξεηαληθήο θνηλσλίαο (έηζη ππήξμε ην «Αλάθηνξν ηεο Βαζίιηζζαο, ηνπ Βαζηιέσο, ην Piano Nobile θ.ν.θ). Ζ ίδξπζε ηεο Ηηαιηθήο Αξραηνινγηθήο ρνιήο: Ζ Η.Α. ζπζηήζεθε επίζεο ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα, φηαλ ε Ηηαιία, αθνχ νινθιεξψζεθε ε θξαηηθή ηεο ζπλνζηέσζε, πξνζπάζεζε λα εληαρζεί ζηελ «νκάδα» ησλ ηζρπξψλ δπλάκεσλ ηεο επνρήο, αζθψληαο ηκπεξηαιηζηηθή πνιηηηθή, εηδηθά ζηελ πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ (θαηάιεςε ηεο Ληβχεο θαη ησλ Γσδεθαλήζσλ, επέθηαζε πξνο Αιβαλία). ΞΑ θαη Αξραηόηεηεο-Οη πξώηεο αλαζθαθέο: Πέξαλ απηψλ δελ πξέπεη λα παξαγλσξίδεηαη ην γεγνλφο, φηη ζηε δηάξθεηα ηνπ 18 νπ θαη ζηηο αξρέο ηνπ 19 νπ ήηαλ «πνιχ ηεο κφδαο», αξραηνζπιιέθηεο, ηπρνδηψθηεο, κέιε ηεο θαιήο δπηηθήο θνηλσλίαο λα πεξηεγνχληαη ηελ «εμσηηθή» γηα απηνχο αλαηνιηθή Μεζφγεην θαη λα ζπιιέγνπλ αξραία 169. Οη αλαζθαθέο ησλ ΞΑ θαη εηδηθά φζεο βαζίζηεθαλ ζε δηαθξαηηθέο ζπκθσλίεο πνπ ππνγξάθεθαλ ζηε δηάξθεηα ηνπ 19 νπ αηψλα, δηαηήξεζαλ ηνλ ραξαθηήξα εκπινπηηζκνχ ησλ δπηηθψλ Μνπζείσλ κε αξραία ειιεληθά έξγα ηέρλεο. Ζ Γ Δζλνζπλέιεπζε, ην 1827 είρε απαγνξεχζεη πιήξσο ηελ εμαγσγή αξραηνηήησλ. Σελ απαγφξεπζε απηή επαλέιαβε θαη ε Γ Δζλνζπλέιεπζε (άξζξν ΗΓ ηνπ ζπληάγκαηνο) 170 αιιά ν λφκνο παξαβηάζζεθε ήδε απφ ηνλ Καπνδίζηξηα, ν νπνίνο ζα 166 Whitley 2000, ζει. 36. Ζ απφθαζε ζχζηαζεο ηεο ΒΑ ειήθζε κεηά απφ ζπλεδξίαζε, ηεο νπνίαο πξφεδξνο ήηαλ ν πξίγθηπαο ηεο Οπαιίαο δηάδνρνο ηνπ αγγιηθνχ ζξφλνπ, ελψ ζπκκεηείραλ πνιινί εθπξφζσπνη ηνπ πνιηηηθν-θνηλσληθνχ αγγιηθνχ θαηεζηεκέλνπ, φπσο ν αξρηεπίζθνπνο ηνπ Καληέξκπνπξη, ν πξφεδξνο ηεο Βαζηιηθήο Αθαδεκίαο. 167 Καζεκεξηλή 2000, ζει. 16 θαη Εψεο 2000, ζει. 15 θαη 16. Αλ θαη ν ζπγγξαθέαο ζεσξεί φηη ε αλαζθαθή ηεο Σίξπλζνο θαη νη φξνη πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ εθεί απνηεινχλ ην πξψην «κεγάιν κπζνιφγεκα». 169 Εψεο 1990, ζει. 170 Κφθθνπ 1977, ζει. 49.

52 52 επηηξέςεη ηελ εμαγσγή αξραηνηήησλ γηα ινγαξηαζκφ ηεο Γαιιίαο, πξνθαιψληαο έληνλεο αληηδξάζεηο απφ κεξίδα ηεο αληηπνιίηεπζεο 171. Αιιά θαη κε λφκν ηνπ 1834 ε Αληηβαζηιεία, δηαθήξπμε φηη ηα αξραία απνηεινχλ ηδηνθηεζία ηνπ Διιεληθνχ Λανχ θαη απαγφξεπζε ηελ εμαγσγή ηνπο απφ ηελ ειιεληθή επηθξάηεηα, ελψ ζα ζπζηαζεί θαη Αξραηνινγηθή Τπεξεζία κε ηέζζεξεηο εθφξνπο αξραηνηήησλ, δχν έιιελεο θαη δχν γεξκαλνχο 172. Παξά ηε λνκνζεηηθή απηή ξχζκηζε νη Γεξκαλνί ζα πεηχρνπλ λα ηελ παξαθάκςνπλ κέζσ δηκεξνχο δηαθξαηηθήο ζπκθσλίαο, επηηπγράλνληαο ηελ εμαγσγή αξραηνηήησλ απφ ηελ αλαζθαθή ηεο Οιπκπίαο. Πξαθηηθή ηελ νπνία επηδίσμαλ λα αθνινπζήζνπλ θαη νη Γάιινη ζηε δηάξθεηα ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα ηελ αλάιεςε ηεο αλαζθαθήο ησλ Γειθψλ. ηελ πεξίπησζε φκσο ηνπ γαιιηθνχ αηηήκαηνο ε Διιάδα επεδίσμε ηε ιήςε ζνβαξψλ αληαιιαγκάησλ (νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ), ελψ δελ απνδέρζεθε ηε γαιιηθή απαίηεζε γηα παξαρψξεζε κέξνπο ησλ επξεκάησλ. Φπζηθά, ε ζχλαςε ηέηνησλ απνηθηνθξαηηθψλ ζπκβάζεσλ πξνθαινχζε ηελ έληνλε θξηηηθή ηεο αληηπνιίηεπζεο θαηά ηεο εθάζηνηε θπβέξλεζεο 173, έδηλε ιαβή γηα πεξηπαηθηηθά δεκνζηεχκαηα ζηνλ Σχπν, ππξνδνηνχζε έληνλεο αληηπαξαζέζεηο κεηαμχ ησλ ίδησλ ησλ ζηειερψλ ηεο αξραηνινγηθήο ππεξεζίαο ή ηεο Αξραηνινγηθήο Δηαηξείαο (νη νπνίνη ζεκεησηένλ «φθεηιαλ» λα θάλνπλ κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο ζην εμσηεξηθφ, θαη κάιηζηα ζηε Γεξκαλία) 174 θαη θάζε πνιηηηθή αζηάζεηα ή θπβεξλεηηθή αλαηξνπή έζεηε ππφ αίξεζε ηε δηεμαγσγή ηεο αλαζθαθήο 175. Οη ΞΑ θαη νη έιιελεο αξραηνιόγνη: Οη μέλνη αξραηνιφγνη ζπρλά αληηκεηψπηδαλ ηνπο έιιελεο ζπλαδέιθνπο ηνπο ππεξνπηηθά, κε έθδειε θαη εμεπηειηζηηθή αλσηεξφηεηα θαη πνιιέο θνξέο ρσξίο ηελ ηήξεζε ηεο επηζηεκνληθήο δενληνινγίαο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθέο νη πεξηπηψζεηο ησλ ειιήλσλ αξραηνιφγσλ, νη νπνίνη ζπρλά παξαγθσλίδνληαλ ζε πεξίπησζε ζπλχπαξμεο κε μέλνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο. Σελ πεξηθξφλεζε ησλ γεξκαλψλ ζπλαδέιθσλ ηνπ ζα «δνθηκάζεη» ν έθνξνο αξραηνηήησλ 171 ηκφπνπινο 1993, ζει.323 θαη 324. Ο Καπνδίζηξηαο δελ ήζειε λα δπζαξεζηήζεη ηε γαιιηθή θπβέξλεζε, γηα απηφ επηηξέπεη ηελ εμαγσγή ησλ αξραίσλ θαη θαιεί ηνπο επηηξφπνπο ηεο Πεινπνλλήζνπ λα δηεπθνιχλνπλ ην έξγν ησλ γάιισλ εμεξεπλεηψλ. Αληίζεηα ν βαπαξφο Thiersch έξρεηαη ζηελ Διιάδα ιακβάλεη άδεηα αλαζθαθήο, φρη φκσο θαη εμαγσγήο αξραηνηήησλ, θαζψο δελ αληηπξνζψπεπε θάπνην ηζρπξφ επξσπατθφ θξάηνο (πξβ. Κφθθνπ 1977, ζει. 57). 172 Πεηξάθνο 1987, ζει. 17. Πξψηε πξνζπάζεηα δεκηνπξγίαο Αξραηνινγηθήο Τπεξεζίαο έγηλε απφ ηνλ Καπνδίζηξηα, κε επηθεθαιήο ηνλ Μνπζηνμχδε. 173 Μarchand 1996, ζει Καθξηδήο 1996, ζει. 30. Καιπαμήο 1993α, ζει. 40. Να ζεκεησζεί φηη ε Αξραηνινγηθή Τπεξεζία ζπγθξνηήζεθε ην 1833 θαη ζηειερσλφηαλ απφ 4 Δθφξνπο Αξραηνηήησλ, εθ ησλ νπνίσλ νη δχν ήηαλ Γεξκαλνί (Ross θαη Weissenburg). 175 Klinkhammer 2002, ζει. 34.

53 53 Κσλζηαληίλνο Γεκεηξηάδεο 176, ν νπνίνο ζα επνπηεχζεη ηελ αλαζθαθή ηεο Οιπκπίαο (1876), ελψ πνιχ ρεηξφηεξε αληηκεηψπηζε ζα «γεπζεί» ν αξραηνιφγνο Φξ. Βεξζάθεο 177. ησπειή παξαρψξεζε ειιεληθήο αλαζθαθήο ζην Γ.Α.Η απαληάηαη θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ Κεξακεηθνχ, ππφζεζε πνπ εμεηαζηεί αλαιπηηθφηεξα ζε επφκελα θεθάιαηα. Χκή θαη απξνθάιππηε ήηαλ ε παξέκβαζε ησλ Γάιισλ ζηελ Αξραηνινγηθή Τπεξεζία, φηαλ ζηξάθεθαλ ελαληίνλ ηνπ Δπηηξφπνπ Αξραηνηήησλ Δπζηξαηηάδε, εμαλαγθάδνληαο ηνλ ζε παξαίηεζε ή φηαλ ππεξαζπίδνληαλ ην δηάδνρν ηνπ Δπζηξαηηάδε, Παλ. Καββαδία, έλαληη ηνπ ηξαηησηηθνχ πλδέζκνπ,ην , ελψ νη γάιινη αξραηνιφγνη, κέιε ηεο ΓΑ, αλέιαβαλ πξνπαγαλδηζηηθφ ξφιν ππέξ ηεο εηζφδνπ ηεο Διιάδαο ζηνλ Α Παγθφζκην Πφιεκν, ζην πιεπξφ θπζηθά ηεο Entente 179. Αιιά θαη νη έιιελεο αξραηνιφγνη αληηκεηψπηδαλ ζπρλά κε θαρππνςία, αίζζεκα θαησηεξφηεηαο θαη κηδέξηαο ηνπο μέλνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο 180 (πξνέβαιαλ δηάθνξα θσιχκαηα γηα λα ζηακαηνχλ αλαζθαθέο μέλσλ). Σα αηζζήκαηα απηά ππνδειψλνληαη θαη κε ηελ επίζεζε πνπ δέρζεθε επηθαλήο αξραηνιφγνο (ν Νηθφιανο Κνληήο), έθνξνο Οιπκπίαο ην 1940, ν νπνίνο θαηεγνξήζεθε γηα δνπινπξέπεηα έλαληη ησλ μέλσλ ζπλαδέιθσλ ηνπ 181. Έληνλε θαη αδηάιεηπηε ππήξμε, ηέινο, θαη ε δηακάρε ησλ ΞΑ κεηαμχ ηνπο, γηα ηελ εμαζθάιηζε ησλ «θαιπηέξσλ» αλαζθαθψλ 182. Έηζη ν Δ. Burnouf, δηεπζπληήο ηεο ΓΑ ηελ πεξίνδν , κε επηζηνιή ηνπ ζηνλ γάιιν ππνπξγφ Παηδείαο, απνδίδεη ηελ αληηθαηάζηαζή ηνπ ζε ελαληίνλ ηνπ ίληξηγθεο, κε πξσηαγσληζηέο ηνπο γεξκαλνχο, ηελ ειιεληθή βαζηιηθή απιή θαη ηε γαιιηθή πξεζβεία 183. Διιεληθό θξάηνο θαη ΞΑ ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηώλα: Ζ Διιάδα επηρείξεζε ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα λα ειέγμεη ηε δξαζηεξηφηεηα ησλ ΞΑ, παξά ηα πεληρξά νηθνλνκηθά κέζα θαη ηελ έιιεηςε πξνζσπηθνχ. Έηζη κε εγθχθιηφ ηνπ ν Τπνπξγφο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ Αιεμαλδξήο (ζηηο ) δεηά απφ ηνπο δηεπζπληέο ησλ ΞΑ λα παξαδψζνπλ ζηα νηθεία Μνπζεία, φπνηα αξραία αληηθείκελα θαηέρνπλ, 176 Μεζεκβξηλή , ζει Σε δηέλεμε ηνπ νπνίνπ κε ην γεξκαληθφ πνιηηηθν-δηπισκαηηθφ-αξραηνινγηθφ θαηεζηεκέλν ζα «παξαθνινπζήζνπκε» ζην θεθάιαην πνπ αθνξά ζην Γ.Α.Η. 178 BCH 1996, ζει BCH 1996, ζει Μεηά απφ πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε Π. Καηεκεξηδή, ε νπνία πξνζάπηεη έλαλ ζηελνθέθαιν επαξρησηηζκφ ζηνπο έιιελεο αξραηνιφγνπο, πνπ ηείλεη λα εθιείςεη ηα ηειεπηαία ρξφληα. 181 Πεηξάθνο 1997, ζει. 46, Καιπαμήο 1996, ζει. 52 θαη Picard 1992, ζει Καιπαμήο 1997, ζει. 62.

54 54 πξνθεηκέλνπ λα απνγξαθνχλ, ελψ κε έγγξαθφ ηνπ ν αξκφδηνο Σκεκαηάξρεο ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο ζηηο , δεηά απφ ηνπο δηεπζπληέο ησλ ΞΑ λα αλαθέξνπλ αλ νη αλαζθαθέο ηνπο επνπηεχνληαη απφ έιιελεο αξραηνιφγνπο 184. Μεηά ηνλ Α Παγθφζκην Πφιεκν ην ελδηαθέξνλ γηα αλαζθαθέο κεγάιεο θιίκαθαο κεηψλεηαη 185. Οη ρψξεο πξνέιεπζεο ησλ ΞΑ ζηξέθνληαη ζην εζσηεξηθφ ηνπο θαη πξνζπαζνχλ λα επνπιψζνπλ ηηο ραίλνπζεο νηθνλνκηθν-θνηλσληθέο πιεγέο ηνπ πνιέκνπ, κε απνηέιεζκα λα θακθζεί ν αληαγσληζκφο γηα ηε δεκηνπξγία πνιηηηθψλ ή πνιηηηζηηθψλ ζθαηξψλ επηξξνήο 186. Ο Ν. 5351/32 απνηειεί κία κεηξηνπαζή θαη νξζνινγηζηηθή πξνζπάζεηα ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο λα θσδηθνπνηήζεη φιεο ηηο πθηζηάκελεο αξραηνινγηθέο δηαηάμεηο, λα ζέζεη ηηο βάζεηο κίαο γεληθφηεξεο αλαδηάξζξσζεο ηεο αξραηνινγηθήο πνιηηηθήο, κε βάζε ηα πξφηππα πνπ αξκφδνπλ ζην θαζεζηψο κίαο αζηηθήο δεκνθξαηίαο ελφο επξσπατθνχ θξάηνπο. ην πιαίζην ηνπ εμνξζνινγηζκνχ πεξηνξίδνληαη νη αλαζθαθέο ησλ ΞΑ ζε ηξείο, ειέγρεηαη ν ηξφπνο δηελέξγεηαο ηνπο, νξίδνληαη πξνυπνζέζεηο αλάιεςεο ηεο ζπζηεκαηηθήο αλαζθαθήο. Ζ Αξραηνινγηθή Τπεξεζία αιιά θαη ζπλνιηθά ην ειιεληθφ θξάηνο έρνληαο σξηκάζεη θαη «ελειηθησζεί» ελαληηψλνληαη ζηε βνχιεζε ησλ ΞΑ θαη ζέηνπλ θξαγκνχο ζηε δξάζε ηνπο 187. Ο αληαγσληζκφο ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ γηα πνιηηηζηηθή δηείζδπζε ζηελ Διιάδα ζα εληαζεί θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 30. Σν Γ.Α.Η ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 20 είρε ραξαθηεξηζζεί απφ ην Γεξκαληθφ Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ, ζαλ έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα φξγαλα άζθεζεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο 188. Ο Υίηιεξ ζα ρξεζηκνπνηήζεη ηελ Οιπκπία θαη ηνλ Οιπκπηζκφ γηα λα πξνβάιιεη ηηο δηθέο ηνπ «άξηεο» αμίεο, ελψ ην λαδηζηηθφ θαζεζηψο κε ηηο κεγαινπξεπείο ηειεηέο αθήο ηεο Οιπκπηαθήο θιφγαο, επηρείξεζε λα πξνζδψζεη θιαζζηθφ κεγαιείν ζηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο ηνπ Βεξνιίλνπ, ην ην πιαίζην απηφ θαη κε ρξεκαηνδφηεζε θαη ηνπ ίδηνπ ηνπ Υίηιεξ, ζα αξρίζνπλ μαλά νη αλαζθαθέο ζηελ Οιπκπία 189. Οη αλαζθαθέο κάιηζηα ζεσξήζεθαλ εγρείξεκα νινθιήξνπ ηνπ 184 Οη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηα ελ ιφγσ έγγξαθα κνπ δφζεθαλ απφ ηνλ Ησάλλε Βάζηια, αξραηνιφγν, ν νπνίνο ππεξεηεί ζηε Γηεχζπλζε Αξρείσλ θαη Μλεκείσλ ηνπ ΤΠ.ΠΟ. 185 Οπζηαζηηθά ζα μεθηλήζεη κφλν ε αλαζθαθή ηεο Αξραίαο Αγνξάο απφ ηελ ΑΚ. 186 αθθά 2002, ζει αθθά 2002, ζει. 16, 22, 24. Άιισζηε ην Κφκκα ησλ Φηιειεπζέξσλ, πνπ ζέζπηζε ην Ν. 5351/32, ζαλ θαηεμνρήλ εθθξαζηήο ηεο κεζαίαο αζηηθήο ηάμεο, δελ κπνξνχζε λα αγλνήζεη ην ελδηαθέξνλ ηεο γηα ηελ αξραία θιαζζηθή θιεξνλνκηά. 188 Fleischer 1998, ζει Fleischer 1998, ζει αθθά 2002, ζει

55 55 γεξκαληθνχ έζλνπο θαη έηζη ην αληηιήθζεθαλ θαη νη έιιελεο. Πην ζπγθεθξηκέλα ν έιιελαο πξεζβεπηήο ζην Βεξνιίλν δήισλε ζην γεξκαληθφ ηχπν, φηη «Η λεσηέξα Ειιάο είλαη επγλώκσλ ηόζν πξνο ηνλ Φύξεξ όζν θαη πξνο νιόθιεξν ην γεξκαληθό έζλνο», ελψ ηελ ίδηα θξαζενινγία ρξεζηκνπνηνχζε θαη ν ειιεληθφο ηχπνο ηεο επνρήο. κσο ν αληαγσληζκφο γηα πνιηηηζηηθή δηείζδπζε ζηελ Διιάδα δελ ρξεζηκνπνηεί πιένλ κφλν ηελ αξραηνινγία αιιά θαη ηελ εθκάζεζε ησλ μέλσλ γισζζψλ, ηελ εηζαγσγή ηνπο ζηα ειιεληθά Παλεπηζηήκηα θαη ζηα ζρνιεία δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο Από ηνλ Β Παγθόζκην Πόιεκν κέρξη ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 Ηζηνξηθό πιαίζην Σα πξώηα κεηαπνιεκηθά ρξόληα-φπρξόο Πόιεκνο: Οη πξψηεο δεθαεηίεο κεηά ην Β Παγθφζκην Πφιεκν ραξαθηεξίδνληαη δηεζλψο απφ ηελ εθδήισζε ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, ηελ εκθάληζε ηνπ θηλήκαηνο ηεο απναπνηθηνπνίεζεο θαη ηέινο ηελ έληνλε ακθηζβήηεζε θξαηαηψλ θνηλσληθψλ ζεζκψλ θαη γεληθφηεξα θάζε είδνπο θαηεζηεκέλνπ 191. Οη δχν λέεο ππεξδπλάκεηο (ΖΠΑ θαη νβηεηηθή Έλσζε) αιιεινυπνλνκεχνληαη κέζα ζε έλα θιίκα θαρππνςίαο, αλαδεηνχλ ζπκκάρνπο θαη ζθαίξεο επηξξνήο (πνιηηηθήο, νηθνλνκηθήο ή θαη πνιηηηζηηθήο). Κχξηνο ζηφρνο ησλ ΖΠΑ, πνπ απφ ην 1947 ήηαλ ν βαζηθφο ζχκκαρνο-πξνζηάηηδα δχλακε ηνπ ειιεληθνχ αζηηθνχ θαζεζηψηνο, απνηεινχζε ε αλάζρεζε ηεο εμάπισζεο ηνπ θνκκνπληζκνχ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πξνζπάζεηα απνθπγήο ελφο λένπ παγθνζκίνπ πνιέκνπ 192. Ζ Διιάδα ακέζσο κεηά ηνλ Δκθχιην, ήηαλ κία ρψξα θαζεκαγκέλε, κε θαηεζηξακκέλεο ηηο βαζηθέο ππνδνκέο ηεο, θαη κε βαζηά ςπρνινγηθή δηαίξεζε ηνπ ειιεληθνχ ιανχ. Οη πξψηεο κεηεκθπιηαθέο θπβεξλήζεηο θιήζεθαλ λα αληηκεησπίζνπλ ηξεηο κεγάιεο πξνθιήζεηο: ηελ αζθάιεηα θαη άκπλα ηεο ρψξαο, ηελ νηθνλνκηθή επηβίσζή ηεο θαη αλαζπγθξφηεζε θαη ηέινο ηελ αζθάιεηα θαη ζηαζεξφηεηα ηνπ πνιηηηθφ-θνηλσληθνχ ζπζηήκαηνο 193. Καζνξηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηηο εθάζηνηε επηινγέο ησλ ειιεληθψλ θπβεξλήζεσλ ππήξμαλ νη ζηελφηαηνη δεζκνί κε ηηο ΖΠΑ. Οη ΖΠΑ ζα απνηειέζνπλ γηα ηηο επφκελεο δεθαεηίεο ηε βαζηθή κεηαβιεηή 190 Fleischer 1998, ζει ηεθαλίδεο 2002, ζει ηεθαλίδεο 2002, ζει ηεθαλίδεο 2002, ζει. 83.

56 56 ηεο πνιηηηθήο εμίζσζεο ζηελ Διιάδα 194. πγρξφλσο θαη εηδηθφηεξα κεηά ην 1955 ε Διιάδα ζα επηδηψμεη λα εμνκαιχλεη ηηο ζρέζεηο κε ηελ ΟΓΓ, λα ζπζθίγμεη ηνπο πνιηηηθνχο δεζκνχο κε ηε Γαιιία ηνπ Νηε Γθψι θαη λα επηδηψμεη ηειηθά λα εληαρζεί ζηελ πξνζπάζεηα επξσπατθήο ελνπνίεζεο, πνπ είρε ήδε μεθηλήζεη κε ηε ζχζηαζε ηεο ΔΟΚ 195. Οη πξνζπάζεηεο απηέο, πνπ θαηέζηεζαλ ηελ Διιάδα πξψην ζπλδεδεκέλν κέινο ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ 196 θαζψο θαη ε θηιειεπζεξνπνίεζε ηεο εζσηεξηθήο πνιηηηθήο δσήο αλαζρέζεθαλ απφ ην πξαμηθφπεκα ηεο 21 εο Απξηιίνπ 1967, ζπλερίζηεθαλ φκσο ακέζσο κεηά ηελ θαηάξξεπζε ηνπ ηπξαλληθνχ θαζεζηψηνο ην θαινθαίξη ηνπ Σα σπόνια ηηρ μεηαπολίηεςζηρ: Ακέζσο κεηά ηελ πηψζε ηεο ζηξαηησηηθήο ρνχληαο ε θπβέξλεζε Δζληθήο Δλφηεηαο θαη νη κεηέπεηηα θπβεξλήζεηο Καξακαλιή νδήγεζαλ ηελ πνιηηηθή δσή ζηελ νκαιφηεηα (θαζηέξσζε ηεο αβαζίιεπηεο δεκνθξαηίαο, νξηζηηθή επίιπζε ηνπ πνιηηεηαθνχ δεηήκαηνο, λνκηκνπνίεζε ηνπ ΚΚΔ) θαη ηελ Διιάδα ζηελ ΔΟΚ (1979) 197. Σαπηφρξνλα κε ηηο παξαπάλσ εμειίμεηο, αλαπηχρζεθε έλα ηζρπξφ θνηλσληθφ ξεχκα, πνπ αληηπξνζψπεπε ηελ αληηζηαζηαθή γεληά θαηά ηεο ρνχληαο αιιά θαη ηνπο «κε πξνλνκηνχρνπο» έιιελεο, ελψ πεξηιάκβαλε ηνλ θνκκαηηθφ ρψξν ηνπ θέληξνπ θαη ηεο αξηζηεξάο. Σν θίλεκα απηφ αληηπξνζσπεχζεθε πνιηηηθά απφ ην ΠΑΟΚ θαη ζηξεθφηαλ αξρηθά ελάληηα ζε βαζηθνχο πξνζαλαηνιηζκνχο ηεο ειιεληθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο (έληαμε ζηελ ΔΟΚ, ζην ΝΑΣΟ, παξνπζία ησλ ακεξηθαληθψλ βάζεσλ ζηελ Διιάδα), ελψ ζεκείσλε ηελ αλάγθε κίαο αδέζκεπηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, απαγθηζηξσκέλεο απφ ηελ πξνζθφιιεζή ηεο ζην άξκα ηεο θαπηηαιηζηηθήο Γχζεο. Πξάγκαηη ην ΠΑΟΚ ζα απνθηήζεη ηελ εηθφλα ελφο ξηδνζπαζηηθνχ, αλαλεσηηθνχ, θεληξναξηζηεξνχ θνκκαηηθνχ ζρεκαηηζκνχ, ζα πξνζεγγίζεη ηηο ιατθέο κάδεο θαη ζα νδεγεζεί ζξηακβεπηηθά ζηελ εμνπζία, κεηά ηηο εθινγέο ηνπ Γεθαεηία ηνπ 80: ληαο ζηελ εμνπζία, ην ΠΑΟΚ κεηξίαζε ηελ αληηδπηηθή θαη αληηεπξσπατθή ξεηνξηθή ηνπ θαη απνδέρζεθε πιήξσο ην γεγνλφο ηεο έληαμεο ηεο ρψξαο ζηελ ΔΟΚ θαη ζην ΝΑΣΟ 199. Οη κεηαβνιέο ζην παγθφζκην ζηεξέσκα ζηα ηέιε 194 ηεθαλίδεο 2002, ζει βνιφπνπινο 2001, ζει ΗΔΔ 2000, ζει ΗΔΔ 2000, ζει. 303, 314. βνιφπνπινο 2001, ζει (ζρεηηθά κε ηελ έληαμε ηεο Διιάδνο ζηελ ΔΟΚ). 198 ΗΔΔ 2000, ζει. 350, 351 βνιφπνπινο 2001, ζει ΗΔΔ 2000, ζει. 372 θαη 373.

57 57 ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80, νδήγεζαλ ην ΠΑΟΚ ζηελ πηνζέηεζε κίαο αθφκα πην θηινεπξσπατθήο πνιηηηθήο θαη ηε ζέζε σο βαζηθνχ ζηφρνπ ηελ έληαμε ηεο ρψξαο καο ζηελ ΟΝΔ 200, ε νπνία επεηεχρζε ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90. Οι ΞΑ καηά ηην πεπίοδο 1945 απσέρ δεκαεηίαρ : Μεηά ην Β Παγθφζκην Πφιεκν νη ΞΑ 201, νη νπνίεο είραλ ηδξπζεί ηνλ 19 ν αηψλα, γλσξίδνπλ κία ζεκαληηθή θάκςε ηνπ αλαζθαθηθνχ ηνπο έξγνπ, ηεο αίγιεο θαη ηεο επηξξνήο ηνπο, ε νπνία αληαλαθιά ηελ ξηδηθή αιιαγή ησλ εθπαηδεπηηθψλ αμηψλ (πρ ηελ εθ βάζξσλ εθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε ζηε Γεξκαλία) 202, ηε κείσζε ησλ θνλδπιίσλ γηα ηε κειέηε ηνπ αξραίνπ θφζκνπ θαη ηελ απαμίσζε ησλ θιαζζηθψλ ζπνπδψλ 203, ηελ θαηαθφξπθε αχμεζε ησλ δαπαλψλ γηα ηηο λέεο ηερλνινγίεο αιιά θαη ηελ χπαξμε πιένλ ελφο ειιεληθνχ θξάηνπο, ην νπνίν δηαζέηεη κία επαξθψο - ζπγθξηηηθά κε ην παξειζφλ- ζηειερσκέλε Αξραηνινγηθή Τπεξεζία, πνιιά παλεπηζηεκηαθά ηκήκαηα αξραηνινγίαο θαη απφ ην 1971 έλα λέν Τπνπξγείν (ην ΤΠ.ΠΟ), ηνπ νπνίνπ ην κέγηζην κέξνο ηεο αξκνδηφηεηάο ηνπ θαηαιακβάλεη ε άζθεζε αξραηνινγηθήο πνιηηηθήο. πγρξφλσο ζπζηήλνληαη πνιιέο Αξραηνινγηθέο ρνιέο ή Ηλζηηηνχηα, πνπ αζρνινχληαη απνθιεηζηηθά κε ηε δηεθπεξαίσζε ηνπ επηζηεκνληθνχ ηνπο έξγνπ, δελ αζθνχλ πνιηηηθή επηξξνή, αθνινπζνχλ πηζηά ηνπο ζεζπηζκέλνπο απφ ηελ ειιεληθή Πνιηηεία θαλφλεο θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο αθπξψλεηαη νιφθιεξν ην αλαζθαθηθφ έξγν-πξφγξακκα, πνπ έρνπλ πξνηείλεη πξνο έγθξηζε (πρ πξφζθαηε απνξξηπηηθή γλσκνδφηεζε ηνπ ΚΑ γηα ην πξφγξακκα ηεο Βειγηθήο Αξραηνινγηθήο ρνιήο) 204. ηε δηάξθεηα ησλ δεθαεηηψλ ηνπ 50 θαη ηνπ 60 ν ξφινο θαη ε παξνπζία ησλ ΞΑ ζηελ Διιάδα δελ ακθηζβεηείηαη. Τπάξρνπλ κάιηζηα ζπγθπξίεο θαηά ηηο νπνίεο ην ειιεληθφ θξάηνο δήηεζε ηε ζπλδξνκή ησλ ΞΑ γηα λα ζπληειεζζεί ε αλαζθαθή ελφο αξραηνινγηθνχ ρψξνπ. Έηζη ζηελ Ζιεία θαη κε πξσηνβνπιία ηνπ ηφηε Δθφξνπ, αξθεηέο ΞΑ αλέιαβαλ θαη αλέζθαςαλ αξραηνινγηθέο ζέζεηο ζηελ πεξηνρή ηεο ΒΑ 200 ΗΔΔ 2000, ζει Οη νπνίεο αλήθαλ ζε θξάηε ηνπ «δπηηθνχ θφζκνπ» θαη άξα ζπκκάρνπο ζηνλ αγψλα θαηά ηνπ θνκκνπληζκνχ. 202 Ρεγθάθνο ζει , ην Gymnasium κάιηζηα ραξαθηεξίδεηαη σο αθξνδεμηφο εθπαηδεπηηθφο ζεζκφο (πξβ. Marchand 1996, ζει. 370). 203 Marchand 1996, ζει Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο θάκςεο είλαη φηη ην Γ.Α.Η ην 1963 επηρνξεγείην κε DM ελψ ην Ηλζηηηνχην Αηνκηθήο Φπζηθήο κε DM. 204 Μεηά απφ πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε ζηειέρε ηνπ ηκήκαηνο Ξέλσλ ρνιψλ.

58 58 Ζιείαο, φπνπ ζα θαηαζθεπαδφηαλ, ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60, κεγάιν αξδεπηηθφ θξάγκα θαη έπξεπε ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα λα πξαγκαηνπνηεζνχλ ζσζηηθέο αλαζθαθέο 205. Σα δεκνζηεχκαηα ηνπ Σχπνπ αλαθέξνληαη απνθιεηζηηθά ζηα αξραηνινγηθά επηηεχγκαηα ησλ μέλσλ αξραηνινγηθψλ απνζηνιψλ, πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ Διιάδα. Πην ζπγθεθξηκέλα εθζεηάδεηαη ν ξφινο ηεο ΓΑ ζηελ αλαζθαθή ηεο Θάζνπ θαη ζεσξείηαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθφ γεγνλφο ε έθδνζε αξραηνινγηθνχ νδεγνχ απφ ηε ΓΑ γηα ηε Γήιν 206. ε άιια άξζξα επηδνθηκάδνληαη νη αλαζθαθέο ηεο ΑΚ ζηελ Ηζζκία θαη ηελ Κφξηλζν 207. Σν «Βήκα» δεκνζηεχεη ξεπνξηάδ ζρεηηθά κε ηελ αξραηνινγηθή δξαζηεξηφηεηα ηεο ΓΑ 208, ελψ ζηε «Βξαδπλή» 209 ηνλίδεηαη ε ζεκαζία ησλ γεξκαληθψλ αλαζθαθψλ γηα ηελ αλάδεημε ηεο Αξραίαο Οιπκπίαο. Δπηπιένλ ε χπαξμε ηζρπξψλ πξνζσπηθνηήησλ, εγλσζκέλνπ επηζηεκνληθνχ θχξνπο ζην «ηηκφλη» ηεο αξραηνινγηθήο ππεξεζίαο (πρ Παπαδεκεηξίνπ, Μαξηλάηνο) αλάγθαζε ηηο ΞΑ λα ζπκπεξηθέξνληαη κε ζεβαζκφ πξνο ηηο ειιεληθέο αξρέο αλ θαη ζπρλά νη Γεληθνί Γηεπζπληέο Αξραηνηήησλ έιαβαλ απνθάζεηο ππέξ θάπνηαο ΞΑ, εθφζνλ νη πξνζσπηθέο ηνπο επηζπκίεο ή ηα επηζηεκνληθά ηνπο ελδηαθέξνληα ην επέβαιαλ 210. Φπζηθά θαη ζηε δηάξθεηα ησλ πξψησλ κεηαπνιεκηθψλ δεθαεηηψλ ε πνιηηηθή θαζνξίδεη, ζε πιεζψξα πεξηπηψζεσλ θαη ηε ζπκπεξηθνξά Ξέλσλ ρνιψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα: 205 Waterhouse 1986, ζει. 79. Αλάινγε πεξίπησζε αλαθέξεη θαη ε Αγλή αθειιαξίνπ («Βήκα» ), φηαλ ε ΒΑ θαιείηαη λα αλαζθάςεη ην ρψξν φπνπ επξφθεηην λα αλεγεξζεί ην Παλεπηζηήκην Κξήηεο ζην Ρέζπκλν. 206 Δι. Καξαπαλαγηψηε «Οη αλαζθαθέο ζηε Θάζν θαη ν Οδεγφο ηεο Γήινπ» Βήκα, αξ. 6273, εη. ΚΑ, , ζει Σ. Σζανχζεο «Πινχζηνο ν απνινγηζκφο ησλ αλαζθαθψλ ζηελ πεξηνρή ηεο αξραίαο Ηζζκίαο» Βήκα, αξ. 7058, εη. ΚΓ, , ζει. 2. Δι. Καξαπαλαγηψηε «Οη αλαζθαθέο ηεο ΑΚ Καζψο θπινχζαλ ηα λεξά κίαο αξραίαο πεγήο» Βήκα, αξ. 6467, εη. ΚΒ, , ζει Δι. Καξαπαλαγηψηε «Οη αλαζθαθέο ηνπ 1964, ζηε Θάζν, Κξήηε, Γήιν απφ ηε ΓΑ» Βήκα, αξ. 6141, εη. ΚΑ, , ζει. 2. Δι. Καξαπαλαγηψηε «Μέγα αξραηνινγηθφ επίηεπγκα ηεο ΓΑ» Βήκα, αξ. 7319, εη. ΚΓ, ζει Δ. Heymann «Γεξκαληθαί Αξραηνινγηθαί έξεπλαη Σν εξγαζηήξηνλ ηνπ Φεηδίνπ επξίζθεην εηο ηελ Οιπκπίαλ πλερίδνληαη αη αλαζθαθαί» Βξαδπλή, αξ. (3679):11261, εη. 34 ν, Ο αξζξνγξάθνο επηζεκαίλεη φηη νη αλαζθαθέο απφ ην 1882 έσο ην 1936 ζηνίρηζαλ ζην γεξκαληθφ θξάηνο DM «θαη απηέο δε εηεξήζε απζηεξψο ε αξρή, φπσο νπδέλ εχξεκα νχηε έζησ θαη έλ κεηαθεξζή εηο Βεξνιίλνλ». Ο ζπγγξαθέαο ζθνπίκσο δελ αλαθέξεηαη ζηε δηάηαμε πεξί δηπιψλ ζηελ αξρηθή ζχκβαζε γηα ηελ αλαζθαθή ζηελ Οιπκπία ή αγλνεί ηα γεγνλφηα. 210 Πξβ. Ducrey 2001, ζει. 563, 564 γηα ην πψο ηδξχζεθε ε Διβεηηθή Αξραηνινγηθή ρνιή.

59 59 Μεηά ην 1946 ν εθάζηνηε δηεπζπληήο ηεο ΒΑ αλαγνξεχεηαη ζε Ex Officia Honorary Attaches ηεο Βξεηαληθήο Πξεζβείαο θαη ε ΒΑ εμαξηάηαη άκεζα απφ ηελ βξεηαληθή πξεζβεία 211. Δπηπιένλ θαηά ηελ άπνςε, πνπ δηεηππψζε απφ έκπεηξν Έθνξν Αξραηνηήησλ, νη Ακεξηθαλνί έζθαβαλ φπνπ ήζειαλ, παξαβηάδνληαο ζπρλά ηηο άδεηεο αλαζθαθήο πνπ ηνπο είραλ παξαρσξεζεί. Ζ ιεηηνπξγία ηεο ΑΚ ππνδειψλεη απηά θαη κία πνιηηηθή πξαγκαηηθφηεηα, ηελ ηζρπξφηαηε εμάξηεζε ηεο ρψξαο απφ ηηο ΖΠΑ 212, ελψ αληίζεηα ε δηαθξηηηθφηεηα, κε ηελ νπνία πνιηηεχζεθαλ νη Γεξκαλνί «ππαγνξεχζεθε» θαη απφ ηελ ήηηα ηεο Γεξκαλίαο ζην Β Παγθφζκην Πφιεκν ( ην θηίξην κάιηζηα ηνπ Γ.Α.Η δεκεχζεθε θαη ππήξμε θίλδπλνο εθπνίεζεο ηεο Βηβιηνζήθεο θαη ηνπ πνιχηηκνπ Φσηνγξαθηθνχ ηνπ Αξρείνπ) 213. Δπηπξφζζεηα ν αλψηαηνο άξρνληαο ηεο Διιάδνο (είηε ν βαζηιηάο είηε κεηά ηε κεηαπνιίηεπζε ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο) παξεπξίζθεηαη ζηνπο εηήζηνπο απνινγηζκνχο ησλ ΞΑ 214. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν ππνδειψλεηαη ε ηζρπξή πνιηηηθή επηξξνή ησλ ΞΑ ζηελ Διιάδα αιιά θαη ην πψο αληηκεηψπηδε ε Διιεληθή Πνιηηεία ηελ παξνπζία ηνπο ζηε ρψξα, ζεσξψληαο ηηο ΞΑ έλα εξγαιείν άζθεζεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη ζχζθηγμεο ησλ δηκεξψλ ζρέζεσλ κε ηνπο δπηηθνχο ζπκκάρνπο. Σέλη ηηρ δεκαεηίαρ ηος 70-απσέρ ηος 80: ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, ιίγν πξηλ ηελ αλάιεςε ηεο εμνπζίαο απφ ην ΠΑΟΚ, ηνπ νπνίνπ ηα ζπλζήκαηα έθαλαλ ιφγν γηα «εζληθή αλεμαξηεζία», «απνρψξεζε απφ ηελ ΔΟΚ θαη ην ΝΑΣΟ», «απνηίλαμε ηεο εμάξηεζεο απφ ηνπο μέλνπο» ην θιίκα ήηαλ ηδηαίηεξα δπζκελέο γηα ηηο ΞΑ (ζεσξήζεθε φηη έιαβε δηαζηάζεηο μελειαζίαο). Υαξαθηεξηζηηθά είλαη πνιιά δεκνζηεχκαηα ηνπ εκεξεζίνπ ηχπνπ αιιά θαη νη απφςεηο δηαθφξσλ παξαγφλησλ ηεο πνιηηηθήο δσήο. Έηζη πνιινί βνπιεπηέο ηεο ηφηε (1980) αληηπνιίηεπζεο (κεηαμχ απηψλ ε Μειίλα Μεξθνχξε, ν Μαλ. Γξεηάθεο) θαηέζεζαλ επεξψηεζε κε ηελ νπνία νπζηαζηηθά έζεηαλ ζέκα ιεηηνπξγίαο ησλ Ξέλσλ 211 Waterhouse 1986, ζει Πεηξάθνο 1995, ζει Πεηξάθνο 1994, ζει. 170 θαη Πεηξάθνο 1995, ζει Ζ «Καζεκεξηλή» ηεο αλαθέξεηαη ζηνλ εηήζην απνινγηζκφ ηνπ Γ.Α.Η κε ηνλ ηίηιν «Λακπξά απνηειέζκαηα γεξκαληθψλ αλαζθαθψλ» θαη ζηελ παξνπζία ηεο «Α.Μ. ηνπ βαζηιέα Κσλζηαληίλνπ». Δπίζεο ν Κσλ. Σζάηζνο σο πξφεδξνο ηεο Διιεληθήο Γεκνθξαηίαο, παξεπξηζθφηαλ ζηνλ απνινγηζκφ ηεο ΓΑ θαη ηνπ Γ.Α.Η (πξβ. Καζεκεξηλή , θαη ). Καηά ηα επφκελα ρξφληα νη παξνπζίεο απηέο αηφλεζαλ θαη πιένλ έρνπλ πεξηνξηζζεί ζε απιή αληηπξνζψπεπζε ηεο ΓΗΠΚΑ κέζσ ππαιιήινπ ηνπ Σκήκαηνο Ξέλσλ ρνιψλ.

60 60 Αξραηνινγηθψλ ρνιψλ ζηελ Διιάδα, ελψ γίλνληαλ ζαθείο ππαηληγκνί γηα κεηαθνξά αξραίσλ ζην εμσηεξηθφ («δηα ησλ αλαζθαθώλ ησλ ΞΑΣ, νη νπνίεο δελ επνπηεύνληαη από ην Κξάηνο») 215. Ζ άπνςε ελφο δηάζεκνπ Βξεηαλνχ αξραηνιφγνπ (ηνπ S. Hood), ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80, φηη ε Κλσζφο ζα αξρίζεη λα θαηαξξέεη, αλ δε ιεθζνχλ κέηξα αλαζηήισζεο, πξνζηαζίαο θαη ζπληήξεζεο ηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ, πξνθάιεζε ηηο έληνλεο αληηδξάζεηο ησλ Γεκάξρσλ Ζξαθιείνπ, Αξραλψλ θαη ηνπ αξκνδίνπ Δθφξνπ Αξραηνηήησλ 216. Οη δχν ηειεπηαίνη δηεξσηψληαη κάιηζηα κε πνην δηθαίσκα ν Βξεηαλφο αξραηνιφγνο δεκνζηνπνηεί ηηο απφςεηο ηνπ θαη αλ ππάξρεη ιφγνο παξνπζίαο ησλ ΞΑ ζηελ Διιάδα. Έληνλεο αληηδξάζεηο ζα πξνθαιέζεη θαη ε δεκνζηνπνίεζε ηεο αλαθάιπςεο ηεο Πνηθίιεο ηνάο απφ ηελ Ακεξηθάληθε ρνιή Κιαζζηθψλ πνπδψλ, ρσξίο ηελ πξνεγνχκελε ελεκέξσζε ηνπ ΤΠ.Π.Δ (Αχγνπζηνο ηνπ 1981) 217. Σν πεξηζηαηηθφ απηφ ζα πξνθαιέζεη ηελ παξέκβαζε ηνπ ηφηε ππνπξγνχ Πνιηηηζκνχ θαη Δπηζηεκψλ, θ. Αλδξηαλφπνπινπ, ν νπνίνο ζα απνζηείιεη επηζηνιή πξνο ηνπο Γηεπζπληέο ησλ Ξέλσλ ρνιψλ, ζπζηήλνληαο ηελ απνθπγή ελεξγεηψλ πνπ δπλακηηίδνπλ ην θιίκα κεηαμχ ησλ δχν πιεπξψλ (Διιάδαο θαη ΞΑ) 218. Σν γεγνλφο απηφ ζα απνηειέζεη θαη ην έλαπζκα δεκνζίεπζεο εθηελνχο αθηεξψκαηνο γηα ηελ ηζηνξία θαη ηελ πξνζθνξά ησλ ΞΑ, ην νπνίν ζα δεκνζηεπζεί ζηε Μεζεκβξηλή. ην πξναλαθεξζέλ αθηέξσκα ηελ άπνςε ηνπ ζα αλαιχζεη θαη ν ηφηε Γεληθφο Γηεπζπληήο Αξραηνηήησλ, θ. Ν. Γηαινχξεο 219, ν νπνίνο ζα ηνλίζεη: 215 Μεζεκβξηλή , ζει Δθεκεξίδα «ΣΟ ΒΖΜΑ», , ζει. 5,φπνπ γίλεηαη ιφγνο γηα ππνζθέιηζε ηεο ειιεληθήο αξραηνινγηθήο ππεξεζίαο απφ ηνλ S.Hood, «θαηά πάγηα ηαθηηθή ησλ μέλσλ αξραηνινγηθψλ ζρνιψλ». «ΣΟ ΒΖΜΑ» , ζει. 5. Δπηπιένλ «ΣΟ ΒΖΜΑ» ηεο , ζει. 5. Φηινμελείηαη αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο Πνιηηηζηηθνχ ηνπ ΠΑΟΚ, κε ηελ νπνία ηνλίδεηαη ν «επηθίλδπλνο ξφινο» ησλ Ξέλσλ ρνιψλ, αλαθνξηθά κε ηνπο αξραηνινγηθνχο ρψξνπο. ια ηα παξαπάλσ ζπλέβεζαλ ιφγσ κίαο δήισζεο ηνπ άγγινπ επηζηήκνλα ζρεηηθά κε ηελ ηχρε ηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ ηεο Κλσζνχ. Βέβαηα ην φιν θιίκα ήηαλ εληειψο δηαθνξεηηθφ, έηζη ην 1977 θαη 1978 απφθαζε ηεο ηφηε θπβέξλεζεο γηα εθζέζεηο αξραίσλ ζην εμσηεξηθφ πξνθαινχζε ζχειια αληηδξάζεσλ, δηαδειψζεηο θαη βίαηα επεηζφδηα (πξβ θαη Πεηξάθνο 2000, ζει. 137). Πιένλ ε θαηάζηαζε έρεη αιιάμεη άξδελ θαη πνιινί απφ ηνπο πξσηνζηάηεο ησλ αληηδξάζεσλ, ηψξα έρνπλ νξγαλψζεη πιεζψξα εθζέζεσλ γηα ηνλ αξραίν πνιηηηζκφ ζην εμσηεξηθφ (πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε θ. Π. Καηεκεξηδή). 217 Μεζεκβξηλή , κε ηνλ ραξαθηεξηζηηθφ κάιηζηα ππφηηηιν «Πνηθίιε ηνά-πνηθίιεο παξεμεγήζεηο». 218 Μεζεκβξηλή , ζει Μεζεκβξηλή , ζει. 5. Ννκίδσ φηη ζε απηή ηε ζπλέληεπμε ν θ. Ν. Γηαινχξεο βξίζθεηαη ζηνλ αληίπνδα ησλ «εζληθηζηηθψλ» ζέζεσλ, πνπ θπξηαξρνχζαλ ζηελ ειιεληθή θνηλσλία. Ο ηίηινο κάιηζηα ππνδειψλεη θαη κία ππέξ ηνπ πξνζήθνληνο ππνρσξεηηθφηεηα πξνο ηηο ΞΑ «Οη πξψηνη μέλνη αξραηνιφγνη εθπαίδεπζαλ ηνπο Έιιελεο». Σηο ίδηεο πεξίπνπ ζέζεηο κνπ εμέθξαζε ν θ. Γηαινχξεο θαη

61 61 Α) ηελ απζηεξή ηήξεζε απφ πιεπξάο Τπνπξγείνπ ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ, ιεηηνπξγίαο θαη δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ ΞΑ ζηε ρψξα. Β) Σελ άπνςε ηνπ φηη ν Διιεληθφο Πνιηηηζκφο είλαη θνηλφ, παλαλζξψπηλν θηήκα, ην νπνίν φινη έρνπλ δηθαίσκα λα «θαιιηεξγήζνπλ». Γ) Σα ιηγνζηά πεξηζηαηηθά θαθήο ζπκπεξηθνξάο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ ΞΑ είλαη κεκνλσκέλα θαη εμαηνκηθεπκέλα. Ο απφερνο απηήο ηεο πεξηφδνπ αληαλαθιάηαη θαη ζε άιια δεκνζηεχκαηα ηνπ Σχπνπ 220 ηεο επνρήο θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ εθεκεξίδα «Αιιαγή» (25/ ) (ραξαθηεξηζηηθφο ν ηίηινο) ηνπ Ζξαθιείνπ Κξήηεο (λνκφο κε έληνλε παξνπζία ΞΑ ζπλνιηθά 17 αλαζθαθέο αιιά θαη κε πςειφηαηα πνζνζηά ςεθνθφξσλ ηνπ ΠΑΟΚ). ε άξζξν, ελφο αλψλπκνπ αξραηνιφγνπ δηδαθηνξηθνχ ζπνπδαζηή, νη ΞΑ θαηαγγέιινληαη φηη «ιπκαίλνληαη» ηελ πνιηηηζηηθή καο θιεξνλνκηά, απνηεινχλ «μέλεο ηκπεξηαιηζηηθέο βάζεηο», «έδξεο ηζηθιίθηα», δηαζέηνπλ «θηίξηα μελώλεο», «θήπνπο κε πινπζηώηαηεο βηβιηνζήθεο», γηα ηελ ρξήζε ησλ νπνίσλ «νη έιιελεο ρξεηάδνληαη εηδηθή άδεηα» θαη ζπγρξφλσο νη έιιελεο «αξραηνιόγνη απαηηείηαη λα κάζνπλ μέλεο γιώζζεο». Σν δξηκχ θαηεγνξψ άγγημε θαη ηελ Αξραηνινγηθή Τπεξεζία, ε νπνία ζηειηηεχεηαη ζαλ «κία από ηηο αληηδξαζηηθόηεξεο δεκόζηεο ππεξεζίεο, κε δνπιηθή ζπλεξγαζία απέλαληη ζηηο ΞΑΣ», ελψ νη έιιελεο αξραηνιφγνη θαηεγνξνχληαη, φηη «μεπνπινύλ ηα πάληα γηα ηελ εύλνηα κηαο ζρνιήο». Θα αθνινπζήζνπλ θαη άιια άξζξα ζε ιηγφηεξν νμχ ηφλν άιισλ αξραηνιφγσλ, ελψ ζα αληαπαληήζεη ε Αγλή αθειιαξίνπ 221, ππεξαζπηδφκελε ηελ πξνζθνξά ησλ ΞΑ ζηελ πξναγσγή ηεο αηγαηαθήο αξραηνινγίαο θαη ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο καο. ζε ζπλέληεπμε ηνπ φπνπ ηφληζε, εθηφο ησλ πξναλαθεξζέλησλ,φηη ζα έπξεπε λα αληηκεησπίδνληαη ζαλ δχν δηαθνξεηηθά λνκηθά πξφζσπα ηα ακεξηθαληθά Παλεπηζηήκηα θαη ε ΑΚ. 220 Πεηξάθνο 1982, ζει. 68 θαη «ΣΟ ΒΖΜΑ» , ζει. 5, φπνπ κεηαμχ άιισλ επηζεκαίλνληαη θαη ηα πην θάησ: Ζ επηρεηξεκαηνινγία ησλ αληηζέησλ πξνο ηε ιεηηνπξγία ησλ ΞΑ είλαη αβάζηκε, ζπλζεκαηνινγηθή θαη δεκηψλεη ηελ Διιάδα θαη ηελ αξραηνινγηθή επηζηήκε. Οη αλαζθαθέο ησλ ΞΑ ζπλέβαιαλ ζηνλ πεξηνξηζκφ ηεο αξραηνθαπειίαο θαη ηεο εμαγσγήο αξραίσλ απφ ηελ Διιάδα. Οη ΞΑ έρνπλ αλαιάβεη έλα δπζβάζηαθην νηθνλνκηθφ βάξνο, πνπ θπζηθά δελ κπνξνχζε λα αληέμεη ην ειιεληθφ θξάηνο (άιισζηε ε ειιεληθή αξραηνινγηθή ππεξεζία αξηζκεί -ην πεξί ηα 96 άηνκα). πλέβαιαλ ζεκαληηθά ζηε δηαζθάιηζε ηεο πνιηηηζηηθήο καο θιεξνλνκηάο θαη ζπρλά πξνζθιήζεθαλ απφ ηελ ίδηα ηελ ειιεληθή θπβέξλεζε λα δηεμάγνπλ αλαζθαθέο γηαηί νη εζληθνί πφξνη δελ επαξθνχζαλ (πρ ζηελ πεξίπησζε ηεο θαηαζθεπήο ηνπ παλεπηζηεκίνπ Κξήηεο πξνεγήζεθε αλαζθαθή, ηελ νπνία δηεμήγε ε Αγγιηθή Αξραηνινγηθή ρνιή). Οη ΞΑ απνηεινχλ «πξεζβεπηέο» ηεο Διιάδνο ζην εμσηεξηθφ θαη ελδπλακψλνπλ ην θηιειιεληθφ θίλεκα.

62 62 ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, φηαλ θπξηάξρεζε ε ηάζε «ειιελνπνίεζεο» ζε φινπο ηνπο ηνκείο θαη ηηο εθθάλζεηο ηεο θνηλσληθήο καο δσήο (εμσηεξηθή πνιηηηθή, πξνψζεζε ειιεληθψλ πξντφλησλ, ειιελνπνίεζε πξνκεζεηψλ), ελψ ηαπηφρξνλα ηέζεθε εκθαηηθά ην δήηεκα ηεο εζληθήο θπξηαξρία θαη ηεο επηθξάηεζεο ηνπ αληηζηαζηαθνχ-ιατθνχ ζηνηρείνπ, νη Ξέλεο Αξραηνινγηθέο ρνιέο αληηκεησπίζηεθαλ κε θαρππνςία, ερζξφηεηα θαη αληηκεηψπηζαλ δπζθνιίεο ζηε δεκηνπξγία δηαχισλ επηθνηλσλίαο ή θαη δηεθδίθεζεο ησλ δηθαίσλ ή παξαιφγσλ αηηεκάησλ ηνπο. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε έθδνζε πνιιαπιψλ, δηαδνρηθψλ εγθπθιίσλ (απφ ην 1982 θαη έσο ην 1983), νη νπνίεο ξχζκηδαλ ηηο παξακηθξέο ιεπηνκέξεηεο αλαθνξηθά κε ηνλ ηξφπν δηεμαγσγήο ησλ αλαζθαθψλ απφ ηηο ΞΑ, θαζψο θαη ησλ φπνησλ δηθαησκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ ηνπο, ελψ κία απφ απηέο ραξαθηεξίζηεθε εκπηζηεπηηθή, πξνθεηκέλνπ λα κελ «πέζεη ζηα ρέξηα ηνπ ερζξνχ» 222. ηηο παξαπάλσ δηαπηζηψζεηο ζπγθιίλνπλ θαη νη απφςεηο ησλ εθπξνζψπσλ θάπνησλ ΞΑ, πνπ μεθηλνχλ απφ ηελ αθξαία κνκθή φηη «ην ΠΑΟΚ δελ καο ήζειε ζηελ Διιάδα» θαη θαηαιήγνπλ ζηελ καξηπξία «φηη πεξηκέλακε ψξεο εηδηθά ν ζεβάζκηνο Γηεπζπληήο καο- γηα λα ζπλαληήζεη ηε Μειίλα» 223. Φπζηθά δελ έιεηςαλ θαη νη θσλέο κεηξηνπάζεηαο θαη απηνζπγθξάηεζεο ησλ ειιήλσλ αξραηνιφγσλ (ηφζν απηψλ πνπ ππεξεηνχλ ζηελ Αξραηνινγηθή Τπεξεζία ηνπ ΤΠ.ΠΟ, φζν θαη ησλ Παλεπηζηεκηαθψλ δαζθάισλ). Ζ πιεηνλφηεηα ηνπο άιισζηε έρεη ζπνπδάζεη ζε Παλεπηζηήκηα ηνπ εμσηεξηθνχ, πνιινί έρνπλ απνθηήζεη ηελ ηδηφηεηα ηνπ κέινπο θάπνηαο ΞΑ, θάπνηνη εξγάζηεθαλ ή ζπκκεηείραλ ζε αλαζθαθέο μέλσλ ζηελ Διιάδα. Δπηπιένλ θαη νη ΞΑ ζηαδηαθά κεηέβαιαλ ηε θπζηνγλσκία ηνπο θαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο θαη πξνζαξκφζηεθαλ ζην λνκηθφ πιαίζην, ην νπνίν ζαθψο έπξεπε λα ηζρχεη κε απαξέγθιηηε απζηεξφηεηα. Έηζη πρ ε ΓΑ κέρξη ην 1981 ήηαλ έλα «θιεηζηφ» γηα ηνπο Έιιελεο Ίδξπκα. Λίγνη έιιελεο αξραηνιφγνη κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηε βηβιηνζήθε ηεο, ειάρηζηνη έιιελεο ζπκκεηείραλ σο ππφηξνθνη ή εξεπλεηέο ή θνηηεηέο ζηε δσή ηεο ΓΑ ζηελ Αζήλα. Μεηά ην 1981 ε ΓΑ άξρηζε λα αιιάδεη θαη λα ππνδέρεηαη ζπνπδαζηέο θαη ππνηξφθνπο απφ δηάθνξεο ρψξεο θαη θπζηθά απφ ηελ Διιάδα. Ζ βηβιηνζήθε ηεο άλνημε γηα ην επξχ θνηλφ, δηνξγαλψζεθαλ πνιιέο εθδειψζεηο αιιά θαη εθδφζεηο ζηα 222 Πξβ θαη ην Παξάξηεκα ΗΗ. 223 Πξφθεηηαη γηα καξηπξίεο ζηειερψλ θάπνησλ ΞΑ. ε άιιεο πεξηπηψζεηο καο επηζεκάλζεθε φηη ζηε δεθαεηία ηνπ 80 ε πνιηηηθή εγεζία ηνπ ΤΠ.ΠΟ αιιά θαη ν ηφηε δηεπζπληήο αξραηνηήησλ «ήηαλ ινγηθνί, κε θαηαλόεζε ζηα αηηήκαηα ησλ ΞΑΣ, ηα νπνία πάλησο αληηκεηώπηδαλ κε εηιηθξίλεηα θαη επζύηεηα».

63 63 Διιεληθά, επηδηψρζεθαλ νη ζπλεξγαζίεο κε ηελ Αξραηνινγηθή Τπεξεζία αιιά θαη ηα Διιεληθά Παλεπηζηήκηα, ελψ ε ρνιή ζηξάθεθε πξνο ηε κειέηε θαη ηνπ λενειιεληθνχ πνιηηηζκνχ 224. Οπζηαζηηθά ζηε δεθαεηία ηνπ 80 παξαηεξνχληαη ηα εμήο θαηλφκελα-ηάζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο θαη κέζα ζε απηφ ην πιαίζην είλαη αλάγθε λα εμεηαζζεί θαη ην ζέκα ησλ Ξέλσλ ρνιψλ: ηηο αξρέο είλαη δηάρπην ην αίηεκα ηνπ εθδεκνθξαηηζκνχ, ηνπ αλνίγκαηνο ησλ «ζηεγαλψλ», «ειηηίζηηθψλ», «αληηδξαζηηθψλ» ππεξεζηψλ (φπσο θαη ε Αξραηνινγηθή) ζην επξχ θνηλφ, ζηηο ιατθέο κάδεο. Ζ ηάζε ζπλνδεχεηαη απφ πξνζπάζεηα νξηζηηθήο επίιπζεο ηνπ ζέκαηνο «εζληθή θαη ιατθή θπξηαξρία». Πξνβάιιεηαη έληνλα ε εζληθή ηδενινγία, ην αληηζηαζηαθφ θαη ιατθφ ζηνηρείν, ην νπνίν επηδεηά ηελ απνδέζκεπζε ηεο ειιεληθήο πνιηηηθήο απφ θάζε είδνπο εμαξηήζεηο, πνπ κεηψλνπλ ή ηξαπκαηίδνπλ «ηελ εζληθή αμηνπξέπεηα θαη ππεξεθάλεηα». ηνλ ηνκέα ηεο Αξραηνινγηθήο Πνιηηηθήο ηα παξαπάλσ εθθξάζζεθαλ 225 : Με ην άλνηγκα ηεο Αξραηνινγηθήο Τπεξεζίαο θαη ηνλ ηξηπιαζηαζκφ ησλ ππεξεηνχλησλ ζε απηήλ αξραηνιφγσλ. Σελ ερζξηθή ή ηνπιάρηζηνλ δχζπηζηε αληηκεηψπηζε ησλ Ξέλσλ Αξραηνινγηθψλ ρνιψλ θαη ηελ επηβνιή απζηεξψλ λνκηθψλ νξίσλ ιεηηνπξγίαο ηνπο. Σε κεη επηηάζεσο πξνβνιή ηνπ ζέκαηνο ηεο επηζηξνθήο ησλ Μαξκάξσλ ηνπ Παξζελψλα ζηελ Διιάδα. Μέζα ηηρ δεκαεηίαρ ηος 80 απσέρ ηηρ δεκαεηίαρ ηος 90: ε κία δεχηεξε ρξνληθή πεξίνδν, κεηά ην 1984, εθαξκφζηεθε κία επηζεηηθή πνιηηηζηηθή πνιηηηθή, επεξεαζκέλε απφ ηελ αληίζηνηρε Γαιιηθή, ε νπνία βαζηθνχο άμνλεο είρε: Σε δηνξγάλσζε κεγάισλ αξραηνινγηθψλ εθζέζεσλ, ηφζν ζηελ Διιάδα, φζν θαη ζην Δμσηεξηθφ. Σε ζπλχπαξμε ΞΑ θαη ΤΠ.ΠΟ. Έηζη νη εθπξφζσπνη ηνπ ΤΠ.ΠΟ ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 ηνλίδνπλ ηελ πξνζήισζε ηνπ Τπνπξγείνπ ζηελ απζηεξή εθαξκνγή ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ, ηε ζπκκφξθσζε ησλ ΞΑ πξνο απηφ, ηελ εμάιεηςε ηεο αλαξρίαο θαη ηεο απζαηξεζίαο 224 Πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε ην δηεπζπληή ηεο ΓΑ θ. Dominique Mulliez, ν νπνίνο πηζηεχεη φηη ην άλνηγκα απηφ ζα ζπλερηζηεί έηη πεξαηηέξσ. 225 Σα ζπκπεξάζκαηα απνηεινχλ ην «απφζηαγκα» ησλ ζπδεηήζεσλ πνπ είρακε κε ηελ θ. Π. Καηεκεξηδή θαη ηελ θ. Μ. Αδακνπνχινπ.

64 64 απφ ηελ πιεπξά ησλ ΞΑ θαζψο θαη φηη πιένλ νη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ δχν πιεπξψλ είλαη ηζφηηκεο, ρσξίο βέβαηα λα ιεζκνλείηαη ην γεγνλφο φηη νη ΞΑ «θηινμελνχληαη» ζηελ Διιάδα. Βέβαηα αθφκε θαη ζηηο κέξεο καο ε πξνβνιή ησλ επηηεπγκάησλ κίαο ΞΑ απνηειεί αθνξκή αλπςψζεσο ηνπ γνήηξνπ θαη ηεο ρψξαο πξνέιεπζεο. Έηζη ν γεξκαλφο Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο παξεπξέζε ζηα εγθαίληα ηνπ Μνπζείνπ ηεο άκνπ (1987), φπνπ εθηίζεληαη φια ηα επξήκαηα ησλ γεξκαληθψλ αλαζθαθψλ ζηε λήζν 226, ελψ ν Γάιινο πξσζππνπξγφο Εππέ παξέζηε ζηηο ιακπξέο εθδειψζεηο γηα ηνλ ενξηαζκφ ησλ 150 ρξφλσλ ηεο ΓΑ ζηελ Διιάδα 227. Δλδεηθηηθά ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο ζηηο ζρέζεηο Διιεληθή Πνιηηείαο θαη θνηλσλίαο κε ηηο ΞΑ είλαη θαη δεκνζηεχκαηα ηνπ Σχπνπ. ηελ «Καζεκεξηλή» ζηηο ε Αζ. Καινγεξνπνχινπ αλαθέξεηαη ζηελ πξνζθνξά ησλ ΞΑ ζηελ ειιεληθή αξραηνινγία θαη ηνλίδεη φηη δηαζέηνπλ ελεκεξσκέλεο θαη πξνζβάζηκεο ζε φινπο βηβιηνζήθεο, πξνήγαγαλ ηελ έξεπλα, ίδξπζαλ κνπζεία, δεκνζίεπζαλ ζεκαληηθέο αλαζθαθέο θαη ηέινο απνηεινχλ εζηίεο θηιειιεληζκνχ. ην «Βήκα» ζηηο πεξηγξάθεηαη ην εληππσζηαθφ έξγν ηεο ΑΚ ζηα 100 ρξφληα παξνπζίαο ηεο ζηελ ειιεληθή επηθξάηεηα θαη ζεκεηψλεηαη, φηη εθηφο απφ ηελ πνιπζρηδή θαη ζεκαληηθή επηζηεκνληθή ζπλεηζθνξά ηεο, ε ΑΚ έδξαζε θαη θνηλσληθά, ηδηαίηεξα ζηηο δχζθνιεο ζηηγκέο ηεο ρψξαο καο (κηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή, ζεηζκνί Κνξίλζνπ ην 1928, Καηνρή, δηθηαηνξία ησλ ζπληαγκαηαξρψλ). ε ξεπνξηάδ ηνπ Γ. Μπακηάδε ζηελ εθεκεξίδα «Γεκνθξαηηθφο Λφγνο» ζηηο , ζρεηηθά κε ηνλ αξραηνινγηθφ ρψξν ηεο Οιπκπίαο, ε επηκειήηξηα αξραηνηήησλ θ. Κνθνηάθε αλαθέξζεθε ζηηο αλαζθαθέο ησλ ΞΑ, ιέγνληαο ραξαθηεξηζηηθά: «Οη αλαζθαθέο ησλ ΞΑΣ είλαη έλα παξεμεγεκέλν ζέκα. Γξάςηε γη απηό ην ζέκα γηαηί πνιιά αθνύγνληαη. Όηη ηάρα νη ΞΑΣ είλαη αζύδνηεο θαη αλεμέιεγθηεο, όηη κεηαθέξνπλ αξραία εθηόο Ειιάδαο. Πξόθεηηαη γηα κεγάιν ςέκα. Τνπο ειέγρνπκε εκείο, ό,ηη βξνύλ κέλεη ζηελ Ειιάδα.» Παξά ηα πξναλαθεξζέληα δε ιείπνπλ θαη ηα πηθξφρνια ή θαρχπνπηα ζρφιηα ηνπ Διιεληθνχ Σχπνπ, πνπ ίζσο απνηππψλνπλ έλα κέξνο ή θαη νιφθιεξε ηελ αιήζεηα. Ζ εθεκεξίδα «Πνληίθη» εμαπέιπζε δξηκχηαηε θξαζηηθή επίζεζε θαηά ηεο ΑΚ, ηελ νπνία θαηεγφξεζε φηη κέζσ ηεο CIA επεδίσμε θαη ηειηθά επέηπρε ε αλαζθαθή ηεο 226 «ΣΑ ΝΔΑ» θαη «Απξηαλή» «Καζεκεξηλή»

65 65 Αξραίαο Αγνξάο λα κελ ιακβάλεηαη ππφςε ζηνλ αξηζκφ ησλ ηξηψλ αλαζθαθψλ, πνπ θάζε ρξφλν δηθαηνχηαη λα δηεμάγεη θάζε ΞΑ Από ην 1990 θαη εμήο Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 90 νη ζρέζεηο ησλ δχν πιεπξψλ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηα πην θάησ ζεκεία: -Ζ επηζηεκνληθή έξεπλα ζηεξίδεηαη ζηε ζπλεξγαζία θαη ηε ζπλαιιειία. - Ζ πξνζθνξά ησλ ΞΑ ππήξμε ζεκαληηθή θαηά ην παξειζφλ. - Οη ΞΑ έρνπλ δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο, απζηεξά θαζνξηζκέλα απφ ην λφκν Οη ΞΑ νθείινπλ πάλησο λα θαηαλνήζνπλ φηη είλαη «θηινμελνχκελνη» ζηελ Διιάδα Οη φπνηεο παξαηππίεο ήηαλ κεκνλσκέλα, ηπραία θαη εμαηνκηθεπκέλα πεξηζηαηηθά, πνπ πξνθάιεζαλ ηελ επέκβαζε ηνπ ΤΠ.ΠΟ θαη ηελ απαξέγθιηηε εθαξκνγή ηνπ λφκνπ (δηαθνπή ησλ αλαζθαθψλ ηεο ΓΑ ζηε Γήιν, ησλ Άγγισλ ζηελ Κλσζφ θαη ησλ Γεξκαλψλ ζηε Θεζζαιία) Ζ ειιεληθή θνηλή γλψκε, φπσο θαη φζν εθθξάδεηαη κέζσ ηνπ Σχπνπ, ζε γεληθέο γξακκέο έρεη απνζηαζηνπνηεζεί απφ ην ερζξηθφ θιίκα ηνπ παξειζφληνο θαη αληηκεησπίδεη ζεηηθά ηελ παξνπζία ησλ ρνιψλ ζηε ρψξα καο. Υαξαθηεξηζηηθά αλαθέξνπκε ην αθηέξσκα ηεο Καζεκεξηλήο ζηηο ΞΑ 232, πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ ρψξα καο, αληίζηνηρα άξζξα ζηελ Διεπζεξνηππία 233 θαη ηα ΝΔΑ 234 θαζψο θαη πιεζψξα δεκνζηεπκάησλ 235 γηα ην Ησβειαίν απφ ηελ ίδξπζε ηεο ΓΑ, γηα ηνλ ενξηαζκφ ησλ 125 εηψλ παξνπζίαο ηνπ Γ.Α.Η ζηελ Διιάδα, ή γηα ηηο 228 «ηαλ νη Ακεξηθάλνη επεκβαίλνπλ θαη ζηα πνιηηηζηηθά» Πνληίθη, «Διεπζεξνηππία» , ζει «ΣΑ ΝΔΑ» , ζει. 6/40.Υαξαθηεξηζηηθή ε δήισζε ηεο Γηεπζχληξηαο Πξντζηνξηθψλ θαη Κιαζζηθψλ Αξραηνηήησλ θ. Ρσκηνπνχινπ. 231 «Διεπζεξνηππία» , ζει «Καζεκεξηλή», Δπηά Ζκέξεο, «Διεπζεξνηππία» , ζει «ΣΑ ΝΔΑ» , ζει. 6/40-7/ Δλδεηθηηθά ζηαρπνινγνχκε θάπνηα απφ απηά. Δηδηθφηεξα γηα ηα 150 ρξφληα ηεο ΓΑ ζηελ Διιάδα έγξαςαλ: «Σα εξσηθά ρξφληα ηεο Αξραηνινγίαο Με αθνξκή ηνλ ενξηαζκφ ησλ 150 ρξφλσλ ηεο ΓΑ» ζην ΒΖΜΑ ηεο , ζει. 4/30, «ΓΑ 150 ρξφληα ζηελ ππεξεζία ηεο ειιελνγαιιηθήο θηιίαο» ζηελ Κπξηαθάηηθε Απγή ηεο , ζει. 21, «Γάιινη ζθαπαλείο Διιεληθνχ Πνιηηηζκνχεθδειψζεηο γηα ηα 150 ρξφληα ηεο ΓΑ» ζηελ Καζεκεξηλή ηεο , «Λακπξή Διιελνγαιιηθή γηνξηή Οη εθδειψζεηο γηα ηα 150 ρξφληα ηεο ΓΑ» ζηελ Καζεκεξηλή ηεο Αληίζηνηρα γηα ηα 125 ρξφληα δξαζηεξηνπνίεζεο ηνπ Γ.Α.Η ζηελ Διιάδα: «125 ρξφληα αλαζθαθψλ» ζηε Βξαδπλή ηεο , ζει. 32, «Φσο ζε 124 ρξφληα Ηζηνξίαο έθζεζε θσηνγξαθηψλ θαη ζεηξά δηαιέμεσλ δηνξγαλψλεη ην Γ.Α.Η ζηελ Διιάδα» ζην ΒΖΜΑ, ηεο , ζει..

66 66 εθδειψζεηο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ επ επθαηξία ησλ εγθαηλίσλ ηνπ εξγαζηεξίνπ Φηηο (εξγαζηήξην αξραηνκεηξίαο) ζηε ΒΑ. Γηα ηε ΒΑ κάιηζηα ε ειιελίδα ππνπξγφο Πνιηηηζκνχ ζα ηνλίζεη φηη «ε Σρνιή έρεη εμειηρζεί θαη ζε ειιεληθό ζεζκό, πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη αλεμάξηεηα από ηηο πνιηηηθέο ζπγθπξίεο 236». Σν θιίκα έλαληη ησλ ΞΑ έρεη κεηαβιεζεί θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν, θαζψο δηνξγαλψλνληαη εθδειψζεηο ζηελ ειιεληθή επαξρία γηα λα ηηκεζεί ην έξγν θαη ε πξνζθνξά ησλ μέλσλ αξραηνιφγσλ 237. Γε ιείπνπλ βέβαηα θαη θσλέο δηαθνξεηηθέο, πνπ εμαθνινπζνχλ λα ζεσξνχλ ηηο ΞΑ παξάγνληα αδηαθάλεηαο, αξραηνθαπειίαο θαη κείσζεο ηεο εζληθήο καο θπξηαξρίαο θαη αμηνπξέπεηαο. Δλδεηθηηθά είλαη ηα άξζξα ζηνλ Σχπν ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ Έηζη ζηνλ Οηθνλνκηθφ Σαρπδξφκν ν Ν. ηεξεφπνπινο 239 θαηεγνξεί ηνπο Έιιελεο αξραηνιφγνπο, φηη επηδεηθλχνπλ δνπιηθφηεηα έλαληη ησλ μέλσλ ζπλαδέιθσλ ηνπο θαη φηη νη απζηεξέο εγθχθιηνη ηνπ ΤΠ.ΠΟ (πνπ αλαθέξνληαλ ζηε ιεηηνπξγία ησλ ΞΑ) θαηαζηξαηεγνχληαη ζπζηεκαηηθά. Γεκνζίεπκα ηεο Καζεκεξηλήο 240 ελψ αλαγλσξίδεη ηελ πξνζθνξά ησλ ΞΑ, ζεσξεί φηη πνιιέο θνξέο νη εθπξφζσπνη ησλ ΞΑ ζπκπεξηθέξνληαη κε απνηθηνθξαηηθή ππεξνςία, ελψ ζηα «ΝΔΑ» 241 ηνλίδεηαη φηη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ην Διιεληθφ Κξάηνο κεξνιεπηεί ππέξ ησλ ΞΑ (ζε ζχγθξηζε κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ πξνο ηελ Αξραηνινγηθή Δηαηξεία). ε άξζξν ηνπ Ν. ηαζνχιε 242 αθήλνληαη επίζεο ππφλνηεο γηα ηελ ηήξεζε ησλ λφκσλ απφ ηελ πιεπξά ησλ ΞΑ, ελψ γίλεηαη θαη αλαθνξά ζε ζπγθεθξηκέλα γεγνλφηα, πνπ ζθίαζαλ ηηο ζρέζεηο Διιήλσλ θαη ΞΑ. 236 Καζεκεξηλή , Απγή ηελ Κξήηε ν Γήκνο θαη ν Πνιηηηζηηθφο Οξγαληζκφο Αγ. Νηθνιάνπ ηίκεζε ηελ ΑΚ, ηε ΒΑ θαη ηε ΓΑ γηα ηε ζπκβνιή ηνπο ζηελ πνιηηηζηηθή αλάδεημε ηνπ λεζηνχ (Καζεκεξηλή ). Κάηη ηέηνην, εηδηθά ζηελ Κξήηε ζα ήηαλ αδηαλφεηε λα ζπκβεί ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ Ζ ζπγθέληξσζε ησλ αξλεηηθψλ γηα ηηο ΞΑ δεκνζηεπκάησλ θαηά ηελ πεξίνδν ίζσο ππνδειψλεη θαη κία γεληθφηεξε αληηπνιηηεπηηθή δηάζεζε πξνο ηελ ηφηε ειιεληθή θπβέξλεζε. 239 «Οηθνλνκηθφο Σαρπδξφκνο» , ζει. 81. Ο αξζξνγξάθνο αλαθέξεη παξαδείγκαηα ζηα νπνία νη ΞΑ αλαθνηλψλνπλ πνξίζκαηα αλαζθαθψλ ηνπο πξηλ ελεκεξψζνπλ ηηο ειιεληθέο αξρέο ή επεθηείλνπλ ηηο αλαζθαθέο ηνπο πέξαλ ηεο ρνξεγεζείζαο αδείαο, ελψ ζπρλά δελ παξαβξίζθνληαη έιιελεο αξραηνιφγνη ζηηο αλαζθαθέο ησλ ΞΑ. 240 «Καζεκεξηλή» , άξζξν ηνπ Ν. Βαηφπνπινπ. Σν έλαπζκα ηνπ άξζξνπ ήηαλ ε απζηεξή αληηκεηψπηζε απφ ην ΚΑ ηεο ΑΚ θαη ηεο αλαζθαθήο ηεο ζην Άθηην, φπνπ νη Ακεξηθαλνί δελ ηήξεζαλ θαλέλα φξν ζπλεξγαζίαο θαη ελεκέξσζεο ησλ ειιεληθψλ αξρψλ. Ο ζπληάθηεο ηνπ άξζξνπ ζεσξεί φηη ε πνιηηηθή θάζε ΞΑ αληηθαηνπηξίδεη θαη ηελ γεληθφηεξε εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο πξνέιεπζεο (ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ησλ ΖΠΑ). 241 «ΣΑ ΝΔΑ» «Καζεκεξηλή» , ζει. 14. Δηδηθφηεξα ν Ν. ηαζνχιεο θαηαγγέιιεη φηη νη ΞΑ θαηαζηξέθνπλ αξραηφηεηεο θαη ην ΤΠ.ΠΟ ζησπά. Δπηπιένλ αλαθέξεηαη θαη ζηε δηέλεμε Amandry Σδεδάθε, ελψ ζέηεη θαη ην εξψηεκα εάλ πξάγκαηη ειέγρνληαη νη δξαζηεξηφηεηεο ησλ ΞΑ.

67 67 Γε ιείπνπλ βέβαηα θαη νη απφςεηο (ηδίσο ειιήλσλ παλεπηζηεκηαθψλ) πνπ ππνζηεξίδνπλ φηη ην πθηζηάκελν ειιεληθφ λνκηθφ πιαίζην «θαηαπηέδεη» ηε ιεηηνπξγία ησλ ΞΑ, εκπνδίδεη ηελ επηζηεκνληθή έξεπλα θαη δελ πξνάγεη νχηε ηελ επηζηήκε ηεο αξραηνινγίαο νχηε ηελ πξνβνιή ηεο Διιάδνο ζην εμσηεξηθφ 243. Ζ εηιηθξηλήο ππνζηήξημε ηεο ειιεληθήο επηζηεκνληθήο θνηλφηεηαο πξνο ηηο ΞΑ ζεσξψ, φηη δηαηξαλψζεθε αλαθνξηθά κε ην ζέκα ηεο θαηάζρεζεο ή φρη ηνπ αθηλήηνπ ηνπ Γ.Α.Η, πξνθεηκέλνπ λα θαηαβιεζνχλ απνδεκηψζεηο ζηα ζχκαηα ηεο γεξκαληθήο ζεξησδίαο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Καηνρήο. Σν θηίξν ηνπ Γ.Α.Η ζηελ νδό Φεηδίνπ Οη έιιελεο αξραηνιφγνη αληέδξαζαλ ζζελαξά θαη κε θείκελφ ηνπο (ππνγεγξακκέλν απφ αξθεηέο δεθάδεο) ζπλφςηζαλ ηε δεκηνπξγηθή θαη πνιπζρηδή παξνπζία ηνπ Γ.Α.Η ζηε ρψξα καο 244. Οι ππόζθαηερ εξελίξειρ ζηιρ ζσέζειρ ΞΑ-ΤΠ.ΠΟ: Ζ εμνκάιπλζε θαη ε νξζνινγηθή δηαρείξηζε ησλ ζρέζεσλ ησλ δχν πιεπξψλ ζηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ δελ έρεη πιήξσο εμνβειίζεη ην θιίκα θαρππνςίαο, πνπ ηηο ζθίαζε γηα έλαλ πεξίπνπ αηψλα. Πνιιέο θνξέο ζηα παξαζθήληα ησλ ζπλεδξηάζεσλ ηνπ ΚΑ αθνχγνληαη θξίζεηο ζπρλά κεησηηθέο ή δεισηηθέο κηαο ππνιαλζάλνπζαο ερζξφηεηαο πξνο ηε δξάζε ησλ ΞΑ, έηζη ε ΓΑ έρεη θαηεγνξεζεί γηα ππέξκεηξν επεθηαηηζκφ 245 ζε πνιιέο αξραηνινγηθέο ζέζεηο, ελψ ζπρλά πξνβάιινληαη δηάθνξα πξνζθφκκαηα ζηελ πεξίπησζε πξνηάζεσλ αλαζηήισζεο (πρ ηνπ Γ.Α.Η γηα ην λαφ ηνπ Γηφο ζηελ Αξραία Οιπκπία) Σέηνηεο απφςεηο έρνπλ δηαηππσζεί θαη δεκνζίσο ηφζν απφ ηελ θ. Παιαγγηά (Βήκα ) φζν θαη απφ ηνλ θ. Νηνχκα ζε δηαιέμεηο ηνπ ζην Παλεπηζηήκην Αζελψλ αιιά θαη ζην ΤΠ.ΠΟ. 244 «ΣΑ ΝΔΑ» , ζει. P Απφ δεκνζηνγξάθνπο πνπ αζρνινχληαη κε ην πνιηηηζηηθφ ξεπνξηάδ. 246 Πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε θ. Παξαζθεπή Καηεκεξηδή.

68 68 Σν 2002 ηέζεθε ζε ηζρχ ν λφκνο 3028/2002 «Γηα ηελ πξνζηαζία ησλ Αξραηνηήησλ θαη ελ γέλεη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο», ν νπνίνο ζέηεη απζηεξφηεξεο δηαηάμεηο σο πξνο ηε δξαζηεξηφηεηα ησλ ΞΑ ζηελ Διιάδα 247. πγθεθξηκέλα πεξηνξίδεη ηνλ αξηζκφ αλαζθαθψλ ζε έμη θαζψο θαη ηε δηάξθεηα ηεο αλαζθαθηθήο πεξηφδνπ ζε κφιηο έμη εβδνκάδεο 248, κάιηζηα δε νη εθπξφζσπνη ησλ ΞΑ αλέθεξαλ φηη ν λφκνο γηα ην 2003 εθαξκφζηεθε ρσξίο ηελ παξακηθξή παξέθθιηζε, κνινλφηη θάπνηεο ζρνιέο δήηεζαλ ηελ εθαξκνγή ηνπ γηα ην επφκελν έηνο, δειαδή ην Σν ζέκα ηεο φξσλ ιεηηνπξγίαο ησλ ΞΑ, ην νπνίν είλαη εμαηξεηηθά αθαλζψδεο επαλήιζε, ην 2003, θαηά ηε δηάξθεηα ζπειιψδνπο ζπλεδξίαζεο ηνπ ΚΑ, ζρεηηθά κε ηελ έγθξηζε ή κε ηνπ Πξνγξάκκαηνο Γξάζεο ηεο ΑΚ 250. Δλψ ν λφκνο 251 πξνβιέπεη έμη αλαζθαθέο (ηξεηο ηεο ΞΑ θαη ηξεηο ζε ζπλεξγαζία κε ην ΤΠ.ΠΟ), ε ΑΚ απαίηεζε ελλέα αλαζθαθέο, πξνθαιψληαο ηελ απνρψξεζε απφ ηε ζπλεδξίαζε ηεο Δθφξνπ Αξραηνηήησλ θ. Λ. Παξιακά θαη ηε δηθαίσζε εθείλσλ, πνπ επηκέλνπλ φηη νη ΞΑ εμαθνινπζνχλ λα δηαρεηξίδνληαη ηα κεγάια θαη ζεκαληηθά αλαζθαθηθά «θηιέηα» 252. Ζ νκαιή πνξεία ηεο ρψξαο καο πξνο ηελ ελζσκάησζε ζηελ επξσπατθή νηθνγέλεηα, ε ππνρψξεζε ησλ θαλαηηζκψλ, ε εκπέδσζε ηεο δεκνθξαηηθήο νκαιφηεηαο, ην μέθηηζκα ηδενινγηψλ θαη ηδενινγεκάησλ, νδήγεζαλ ζηε ζηαδηαθή νκαινπνίεζε θαη 247 ΦΔΚ 153/Α/ Ο λφκνο κεξηκλά ( θαη ε ζπλαθφινπζε εγθχθιηνο ΤΠΠΟ/ΓΓΑ/ΑΡΥ/Α3/Φ30/70868/2539/ ) θαη γηα ηε δεκνζίεπζε παιαηνηέξσλ αλαζθαθψλ θαζψο θαη γηα ηελ απαιινηξίσζε ησλ αθηλήησλ, φπνπ δηεμάγνληαη νη αλαζθαθέο ησλ ΞΑ. 249 χκθσλα κε ηνλ δηεπζπληή ηεο ΑΚ δεηήζεθε λα εθαξκνζηεί ην 2004 θαζψο ήδε είρε γίλεη ν πξνυπνινγηζκφο γηα ην 2003, πνπ πξνέβιεπε ελλέα αλαζθαθέο. ηειέρε ηεο ΑΚ κνπ ηφληζαλ φηη δελ ζα είραλ αληίξξεζε λα κελ ππνβάιινπλ θαλέλα πξφγξακκα γηα ην 2004 (ιφγσ Οιπκπηάδνο) αξθεί λα είραλ εθ ησλ πξνηέξσλ ελεκεξσζεί. 250 Ρηδνζπάζηεο , ζει. 31. Ζ εθεκεξίδα επηηίζεηαη ζηελ ΑΚ κε ην ραξαθηεξηζηηθφ ηίηιν «Ακεξηθάληθε Αξραηνινγηθή ρνιή Δθβηάδεη σο θξάηνο ελ θξάηεη». Σν άξζξν είλαη θνξηηζκέλν ιφγσ θαη ηεο εηζβνιήο ησλ ΖΠΑ ζην Ηξάθ, ελψ θξηηηθή δέρνληαη θαη κέιε ηνπ ΚΑ, ηα νπνία αλέρηεθαλ ηελ επαλεηζαγσγή ηνπ ζέκαηνο ηνπ αξηζκνχ ησλ αλαζθαθψλ ηεο ΑΚ (ελψ ππήξμε αξρηθή ζπκθσλία γηα 7 αλαζθαθέο) θαη ζεψξεζαλ φηη κπνξεί ηειηθά ν αξηζκφο λα γίλεη αληηθείκελν ζπδήηεζεο. Ζ ζπειιψδεο ζπδήηεζε ζην ΚΑ ζρνιηάζηεθε θαη απφ ηελ Καζεκεξηλή ( , ζει. 16). Ζ εθεκεξίδα ζεσξεί φηη θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα απφ ην ΤΠ.ΠΟ λα πεξηνξηζζνχλ νη αλαζθαθέο ησλ ΞΑ πξνθεηκέλνπ λα επνπηεχνληαη απνηειεζκαηηθά απφ ηηο ειιεληθέο αξρέο, ελψ ππνγξακκίδεηαη ε «παξαζπνλδία» ηεο ΑΚ θαη ε ππαλαρψξεζή ηεο απφ ηα αξρηθψο ζπκθσλεζέληα κε ηηο ειιεληθέο αξρέο (έμη αλαζθαθέο ζπλ ηελ αλαζθαθή ηεο Αξραίαο Αγνξάο). Πάλησο δελ πξέπεη λα παξαβιέπεηαη ην γεγνλφο φηη ε ΑΚ είλαη κία ηδηφκνξθε πεξίπησζε θαζψο αληηπξνζσπεχεη πιήζνο Παλεπηζηεκίσλ θαη ζηεξίδεηαη ζε ηδησηηθή ρξεκαηνδφηεζε, πνπ απαηηεί ην εληππσζηαθφ αλαζθαθηθφ εχξεκα, πξνθεηκέλνπ λα ζπλερηζζεί ε ρξεκαηνδφηεζε. 251 Αλ θαη κέιε ηνπ ΚΑ δηαηχπσζαλ ηελ άπνςε φηη ππάξρεη λνκηθή αζάθεηα σο πξνο ηνλ αξηζκφ ησλ αλαζθαθψλ (πξνζσπηθή επηθνηλσλία κε θ. Υαξ. Κξηηδά, ν νπνίνο είλαη κέινο ηνπ ΚΑ). 252 Ο δηεπζπληήο ηεο ΑΚ δηεηχπσζε ηελ άπνςε φηη είρε ππάξμεη ζπλελλφεζε κε ηε ΓΗΠΚΑ γχξσ απφ ηνλ αξηζκφ ησλ αλαζθαθψλ.

69 69 ηειηθά νξζνινγηθνπνίεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηεο Διιεληθήο Πνιηηείαο πξνο ηηο ΞΑ. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηηο ΞΑ. Έρνπλ θαηαλνήζεη ηελ απνζηνιή θαη ηνλ ραξαθηήξα ηνπο (απνηεινχλ πνιηηηζηηθά θαη φρη πνιηηηθά ηδξχκαηα), έρνπλ ζπλεηδεηνπνηήζεη φηη ελεξγνπνηνχληαη εληφο κηαο ζπληεηαγκέλεο πνιηηείαο, έρνπλ δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο, ελψ πξέπεη λα ζέβνληαη ηνπο θαλφλεο πνπ ζέηεη ην Διιεληθφ Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ 253. πγρξφλσο θάπνηεο κηθξέο ΞΑ, φπσο νη θαλδηλαβηθέο πνπ αλήθνπλ ζε θξάηε κε θνηλή θνπιηνχξα, δεκνθξαηηθή ζπγθξφηεζε θαη ιεηηνπξγνχλ κε θνηλνχο θαλφλεο ιεηηνπξγίαο θαη νξγάλσζεο, ζπλαζπίδνληαη, ελνπνηνχλ ηηο βηβιηνζήθεο ηνπο, ελψλνπλ ην ειάρηζην πξνζσπηθφ ηνπο θαη πξνζπαζνχλ λα εθπνλήζνπλ απφ θνηλνχ πξνγξάκκαηα κε ηε ζπλεξγαζία ηνπ ΤΠ.ΠΟ 254. Σν δξφκν ηεο επέθηαζεο θαη ηεο έληαζεο ηεο ζπλεξγαζίαο κε ηελ ειιεληθή πιεπξά αθνινπζνχλ ηφζν ε ΓΑ φζν θαη ε ΑΚ, θαζψο θαηαβάιιεηαη ζχληνλε πξνζπάζεηα, πξνθεηκέλνπ λα κεησζνχλ νη δαπάλεο ηνπο 255. Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ ΞΑ αλήθεη άιισζηε ζε ρψξεο κέιε ηεο Δ.Δ πνπ αληηκεησπίδνπλ ηελ αξραία ειιεληθή θιεξνλνκηά ζαλ θάηη πνπ ζε έλα βαζκφ ηνπο αλήθεη, ζαλ θάηη πνπ απνηειεί ηελ ππνδνκή ηνπ θνηλνχ επξσπατθνχ πνιηηηζκνχ, πάλσ ζηνλ νπνίν νηθνδνκείηαη ην επξσπατθφ νηθνδφκεκα. Ο γεξκαλφο κάιηζηα πξεζβεπηήο ζε δειψζεηο ηνπ ζρεηηθά κε ηα έξγα ηεο Οιπκπηάδαο ζηελ πεδηάδα ηνπ Μαξαζψλα ηφληζε «όηη ε Γεξκαλία ελδηαθέξεηαη γηα ηελ πξνζηαζία ηεο ειιεληθήο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, θαζώο ηε ζεσξεί ηκήκα ηεο επξσπατθήο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο» ΣΟ ΓΔΡΜΑΝΗΚΟ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΟ ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ 253 Μέζσ ησλ πξνθνξηθψλ ζπλνκηιηψλ κνπ κε ηνλ Dominique Mulliez (δηεπζπληή ηεο ΓΑ) θαη ηνλ dr Martin Kreeb (ππεχζπλν ηνπ αξρείνπ θαη ηνπ ηκήκαηνο Δθδφζεσλ ηνπ Γ.Α.Η). 254 Πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε Μ. Kreeb θαη «Καζεκεξηλή» , «Μία Βηβιηνζήθε θαξπφο θηιίαο ηεζζάξσλ ρσξψλ» 255 Γήισζε Dominique Mulliez θαη St. Tracy. 256 Γειψζεηο ηνπ γεξκαλνχ πξεζβεπηή θ. Κνχλα (Διεπζεξνηππία ).

70 70 Ο γξύπαο-έκβιεκα ηνπ Γ.Α.Η 4.1 Γεκηνπξγία - Δμέιημε Σν Γ.Α.Η ηεο Αζήλαο ζπζηήζεθε κε απφθαζε ηεο γεξκαληθήο απηνθξαηνξηθήο θπβέξλεζεο ην 1873 θαη άλνημε ηηο πφξηεο ηνπ ζηηο (ηελ εκέξα ηεο γέλλεζεο ηνπ J. Winckelman) 257. Δίρε πξνεγεζεί ην θαηά πελήληα ρξφληα παιαηφηεξν Γ.Α.Η ζηε Ρψκε. Ζ πξψηε αλαζθαθή πνπ αλέιαβε ην Ηλζηηηνχην ήηαλ απηή ηνπ ζνισηνχ ηάθνπ ηνπ Μεληδίνπ, ην Ζ αλαζθαθή ηεο Οιπκπίαο ζηε πξψηε ηεο θάζε δηεμαγφηαλ θαη εληνιήλ ηνπ γεξκαληθνχ θνηλνβνπιίνπ(κνλαδηθή πεξίπησζε ζηελ ηζηνξία ηεο αξραηνινγίαο) θαη ρξεκαηνδφηεζε ηνπ γεξκαληθνχ θξάηνπο 258. Μεγάιε πξφνδνο ζηελ αλάπηπμε θαη ηε δξαζηεξηφηεηα ηνπ Ηλζηηηνχηνπ επεηεχρζε, φηαλ δηεηέιεζε δηεπζπληήο ν W. Dörpfeld, ζηε δηάξθεηα ηεο ζεηείαο ηνπ νπνίνπ απεθηήζε ην θηίξην, ζην νπνίν ζηεγάδεηαη θαη ζήκεξα ην ελ ιφγσ Ηλζηηηνχην (δσξεά H. Schliemann) 259. Σα πνιηηηθά γεγνλφηα ηνπ 20 νπ αηψλα (δειαδή νη δχν παγθφζκηνη πφιεκνη) αλέζηεηιαλ ηελ επηζηεκνληθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ Γ.Α.Η 260. Παξφια απηά θαη κνινλφηη ε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ Ηλζηηηνχηνπ δηαξθψο κεηψλεηαη, επηηειείηαη ζεκαληηθφ έξγν, πεξηιακβάλνληαο ηε δηεμαγσγή αλαζθαθψλ (πρ Οιπκπία, Κεξακεηθφο, άκνο, Αίγηλα, ηξάηνο, Αηγείξα, Σίξπλζα) αιιά θαη ηελ πξνζηαζία ησλ κλεκείσλ θαη ησλ επξεζέλησλ αληηθεηκέλσλ (πρ θαηαζθεπή Μνπζείσλ ζηε άκν θαη ηνλ Κεξακεηθφ, ηκεκαηηθή αλαζηήισζε Φηιηππείνπ 261 θαη Νανχ ηνπ Γηφο ζηελ Οιπκπία). Δπηπιένλ ην Γ.Α.Η δηαζέηεη βηβιηνζήθε, κε πεξίπνπ ηφκνπο βηβιίσλ θαζψο θαη έλα πινπζηφηαην αξρείν θσηνγξαθηψλ, πνπ απνηειεί κία δσληαλή αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο αξραηνινγίαο ζηε ρψξα καο. 257 Bruch 2002, ζει. 9. Ζ ζχζηαζή ηνπ δελ είλαη άκνηξε ηνπ πνιηηηθνχ αληαγσληζκνχ θαζψο ε Γεξκαλία ήζειε λα μεπεξάζεη ηελ Αγγιία θαη ηε Γαιιία. 258 «Καζεκεξηλή» 2000, ζει. 8 θαη 9. Δπίζεο «Καζεκεξηλή» 1999, ζει Καζεκεξηλή 2000, ζει Γηα ηελ ηζηνξία ηνπ Γ.Α.Η πξβ θαη ζχληνκν ηζηνξηθφ πεξίγξακκα ζην Γαξνπθαιήο 2003, ζει θαζψο θαη Καζεκεξηλή 2000, ζει Γηα ην αλαζηεισηηθφ πξφγξακκα ηνπ Γ.Α.Η ζηελ Αξραία Οιπκπία πξβ. «Διεπζεξνηππία» θαη

71 ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΓΟΜΖ 262 : Σν Γ.Α.Η 263 είλαη απηφλνκν θαη απηνδηνίθεην εξεπλεηηθφ Ηλζηηηνχην, ρξεκαηνδνηνχκελν θαη επνπηεπφκελν απφ ην Οκνζπνλδηαθφ Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ (Bundesbehörde, im Geschäftsbereich des Auswärtigen Amtes). Ζ έδξα ηνπ βξίζθεηαη ζην Βεξνιίλν, αιιά δηαζέηεη απηνδχλακα θαη εκηαπηφλνκα παξαξηήκαηα - ζηαζκνχο ζηελ Αζήλα, ηε Ρψκε, ηε Μαδξίηε, ην Κάτξν, ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ηε Βαγδάηε, ηε αλά, ηε Βφλλε. Δπηθεθαιήο ηνπ Ηλζηηηνχηνπ είλαη ν Πξφεδξνο, ν νπνίνο αλαδεηθλχεηαη απφ έλα επξχ εθιεθηνξηθφ ζψκα (δηεπζπληέο παξαξηεκάησλ θαη επηηξνπψλ, θαζεγεηέο Παλεπηζηεκίσλ), ελψ κε ηνλ ίδην ηξφπν εθιέγνληαη θαη νη δηεπζπληέο ησλ παξαξηεκάησλ (πρ ηεο Αζήλαο). Ζ θεληξηθή δηνίθεζε (Zentral Direktion) ζπληνλίδεη ην έξγν θαη ηα επηζηεκνληθά πξνγξάκκαηα ησλ παξαξηεκάησλ θαη επηηξνπψλ θαη θαηαλέκεη εηεζίσο ζε απηά ηνλ πξνυπνινγηζκφ. Ο πξνυπνινγηζκφο ηνπ παξαξηήκαηνο ησλ Αζελψλ ην 2002 άγγημε ηα , πεξηιακβάλνληαο ηα ιεηηνπξγηθά έμνδα, ηνπο κηζζνχο (ηνπ ειιεληθνχ πξνζσπηθνχ), θαζψο θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ επηζηεκνληθψλ πξνγξακκάησλ. Σν 80% ησλ εζφδσλ ηνπ Γ.Α.Η πξνέξρεηαη απφ ηνλ Οκνζπνλδηαθφ Πξνυπνινγηζκφ θαη ην 20% απφ ρνξεγίεο εκηθξαηηθψλ ή ηδησηηθψλ θνξέσλ. ην παξάξηεκα ηεο Αζήλαο ην ζπλνιηθφ πξνζσπηθφ θζάλεη ηα 25 άηνκα (απφ απηά ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία, γχξσ ζην 65% δνπιεχεη επί ζπκβάζεη), δηνηθείηαη απφ έλα δηεπζπληή θαη έλαλ άιιν αλαπιεξσηή, ελψ ρσξίδεηαη ζε δχν ηκήκαηα, ην επηζηεκνληθφ θαη ην δηνηθεηηθφ. Ζ ππαγσγή ηνπ Γ.Α.Η ζην γεξκαληθφ Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ δειψλεη, φηη ε δξαζηεξηφηεηά ηνπ ζπλαξηάηαη ζε έλα βαζκφ κε ηηο ειιελνγεξκαληθέο ζρέζεηο, φπσο απηέο δηακνξθψζεθαλ ζην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ, θαη ζπγρξφλσο ην Ηλζηηηνχην θαζίζηαηαη κέζν άζθεζεο ηεο γεξκαληθήο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο. Ζ ζρέζε ησλ δχν ρσξψλ δει. Διιάδνο Γεξκαλίαο, πεξλά απφ δηάθνξεο δηαθπκάλζεηο, πνπ εμαξηψληαη ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο θαη απφ εμσγελείο παξάγνληεο (πρ ηε ζπκκεηνρή ηεο Γεξκαλίαο ζηνπο δχν Παγθνζκίνπο Πνιέκνπο θαη αληίζηνηρα ηεο Διιάδνο ζε αληίπαιν ζηξαηφπεδν). ε γεληθέο γξακκέο αθνινπζεί ηελ ηζηνξία ησλ ΞΑ, φπσο πεξηεγξάθε πην πάλσ. Πάλησο νη ζεξκέο δηαθξαηηθέο ζρέζεηο, κεηά ηνλ Β Παγθφζκην 262 πξβ θαη πίλαθα ΗΥ. 263 Σα ζρεηηθά κε ηε δηνηθεηηθή δνκή ηνπ Γ.Α.Η βξέζεθαλ είηε ζηε ζρεηηθή ηζηνζειίδα είηε κεηά απφ πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε ηνλ θ. Schulze, ππεχζπλν ηνπ δηνηθεηηθνχ ηκήκαηνο ηνπ Ηλζηηηνχηνπ θαζψο θαη Kyrieleis 2000, ζει

72 72 Πφιεκν θαη ηδίσο ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, ππνβνήζεζαλ θαη ηελ αξκνληθή ζπλεξγαζία ειιήλσλ θαη γεξκαλψλ αξραηνιφγσλ. Κξίζεθε ινηπφλ ζθφπηκν λα γίλεη κία ζχληνκε αλαζθφπεζε ησλ δηκεξψλ ζρέζεσλ, φπσο απηέο δηακνξθψζεθαλ θπξίσο απφ ηελ επνρή ηνπ κεζνπνιέκνπ έσο θαη ηηο κέξεο καο. 4.3 Οη Διιελνγεξκαληθέο ρέζεηο Ππιν ηο Β Παγκόζμιο Πόλεμο Οη δηκεξείο ζρέζεηο θαζνξίδνληαη ήδε πξηλ απφ ην Β Παγθφζκην Πφιεκν δηπνιηθά : απφ ηε κηα ε δηείζδπζε ηνπ γεξκαληθνχ θεθαιαίνπ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία θαη ε ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ πξνζπάζεηα δεκηνπξγίαο αλαπηπμηαθψλ ππνδνκψλ (πρ ε εηαηξεία Siemens αλαιακβάλεη ηελ νξγάλσζε ηνπ ηειεπηθνηλσληαθνχ δηθηχνπ ηεο ρψξαο θαη απφ ηελ άιιε ε Γεξκαλία απνηειεί ηνλ θπξηφηεξν εμαγσγηθφ πξννξηζκφ ησλ ειιεληθψλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ (θπξίσο θαπλνχ θαη ζηαθίδαο) 264. Απφ ηελ άιιε πζηέξεζε παξαηεξείηαη ζην επίπεδν πνιηηηθήο επηξξνήο ηεο Γεξκαλίαο ζηελ Διιάδα, θαζψο: Δπηθξαηνχλ νη θηιναληαηηθνί θχθινη κεηά ην Ζ γεξκαληθή πνιηηηθή ηζρχο εθκεδελίδεηαη κεηά ηελ ήηηα ηνπ 1918 θαη εηδηθά ηα πξψηα ρξφληα κεηά ην ηέινο ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ 266. Ζ Διιάδα κέζσ δαλείσλ, απαξαίηεησλ γηα ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ηεο αλάθακςε κεηά ηε Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή, έρεη απφιπηα εμαξηεζεί απφ ην άξκα ηε Μεγάιε Βξεηαλία θαη ηηο ΖΠΑ 267. Αθφκε θαη ε παιηλφξζσζε ηεο κνλαξρίαο ζε ζπλδπαζκφ κε ηε κεηαμηθή δηθηαηνξία, δελ επηθέξνπλ αιιαγέο ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο, θαζψο ν βαζηιηάο Γεψξγηνο ν Β, εμαξηά ηελ πξνζσπηθή αιιά θαη ζεζκηθή ηνπ επηβίσζε κε ηελ εμαζθάιηζε ηεο εχλνηαο ηεο Μεγ. Βξεηαλίαο 268. Αιιά θαη ζηνλ ηνκέα ηεο πνιηηηζηηθήο επηξξνήο ε Διιάο παξακέλεη ζηαζεξά πξνζδεκέλε ζηε Γαιιία θαη ηελ Αγγιία (θπξίσο ζηελ πξψηε) 264 Διιελνγεξκαληθφ Δπηκ. 1999, ζει βνιφπνπινο 1992, ζει Σζαθαινγηάλλεο 2000, ζει ΗΔΔ 1978, ζει ΗΔΔ 1978, ζει. 382.

73 73 κνινλφηη νη Γεξκαλνί εθαξκφδνπλ, ζην κέηξν ησλ νηθνλνκηθψλ ηνπο δπλαηνηήησλ, επηζεηηθή πνιηηηζηηθή πνιηηηθή, θπξίσο κε ηελ πξνζπάζεηα δηάδνζεο ηεο Γεξκαληθήο γιψζζαο 269. Παξφια απηά έλα κεγάιν ηκήκα ηνπ ειιεληθνχ πλεπκαηηθνχ, νηθνλνκηθνχ θαηεζηεκέλνπ έρεη ζπνπδάζεη ζε γεξκαληθά παλεπηζηήκηα θαη έρεη ζπλδεζεί πλεπκαηηθά κε ηηο γεξκαληθέο πνιηηηζηηθέο αμίεο 270. Ο Β Παγθφζκηνο Πφιεκνο θαη ε γεξκαληθή Καηνρή ( ) ζα δεκηνπξγήζνπλ απφιπηα ερζξηθφ θιίκα απέλαληη ζηε γεξκαληθή πνιηηηθή θαη ζα πξνθαιέζνπλ ηελ αλαζηνιή ιεηηνπξγίαο γεξκαληθψλ εηαηξεηψλ αιιά θαη πνιηηηζηηθψλ ηδξπκάησλ (ηεο Γεξκαληθήο Αθαδεκίαο, ηνπ Γ. Α.Η, ησλ γεξκαληθψλ ζρνιείσλ). Οη δηκεξείο ζρέζεηο ζα «παγψζνπλ» θαη έηζη ζα παξακείλνπλ κέρξη ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ Μεηά ηνλ Β Παγθόζκην Πόιεκν ηελ αξρή ζα επαλαιεηηνπξγήζνπλ ηα γεξκαληθά πνιηηηζηηθά ηδξχκαηα (Γ. Α.Η, Goethe Institut) θαη θαηφπηλ (ην 1953) ζα ππνγξαθεί κία πξψηε δηκεξήο ζχκβαζε, πνπ πξνέβιεπε ηε δηεχξπλζε ησλ εκπνξηθψλ ζπλαιιαγψλ, ηε ζπλεξγαζία ζηελ θαηαζθεπή έξγσλ ππνδνκήο, θαη ηελ παξνρή θεθαιαηνπρηθνχ θαη ηερληθνχ εμνπιηζκνχ. Ζ νηθνλνκηθή δηείζδπζε ηεο ΟΓΓ γίλεηαη εληνλφηεξε, κεηά ην 1955, κε ηε ρνξήγεζε δαλείσλ θαη κε ηελ ελζάξξπλζε εγθαηάζηαζεο γεξκαληθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ ειιεληθή επηθξάηεηα. πγρξφλσο κεγάινο αξηζκφο ειιήλσλ αλαδεηεί θαιχηεξε ηχρε θαη πςειφηεξν βηνηηθφ επίπεδν κεηαλαζηεχνληαο ζηελ ΟΓΓ, θίλεζε πνπ κείσλε ηελ αλεξγία ζηελ Διιάδα θαη πξνσζνχζε ηελ αλάπηπμε ηεο ρψξαο κέζσ ησλ εκβαζκάησλ ησλ κεηαλαζηψλ 271. ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60 νη δηκεξείο ζρέζεηο αθνξνχλ απφ ηε κία ζηελ εμαζθάιηζε γεξκαληθψλ θεθαιαίσλ θαη επελδχζεσλ ζηελ Διιάδα (θαζψο θαη αχμεζε ηνπ φγθνπ ησλ εμαγσγψλ ειιεληθψλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ) θαη απφ ηελ άιιε ηνλ θαζνξηζκφ ησλ φξσλ δηαβίσζεο ησλ ειιήλσλ κεηαλαζηψλ Fleischer 1998, ζει Fleischer 1998, ζει βνιφπνπινο 2001, ζει βνιφπνπινο 2001, ζει. 118.

74 74 πγρξφλσο ζε πνιηηηθφ επίπεδν νη δχν θπβεξλήζεηο ζπλέπιεαλ θαζψο ηηο έλσλε ν θφβνο πξνο ην ζχκθσλν ηεο Βαξζνβίαο, ε απφιπηε ππνζηήξημε ηεο Διιεληθήο θπβέξλεζεο πξνο ηελ ΟΓΓ ζην ζέκα ηνπ Βεξνιίλνπ θαη ε πεπνίζεζε ηεο γεξκαληθήο πιεπξάο φηη Διιάδα κέζσ ηεο αλαπηπμηαθήο ηεο πνξείαο, κπνξεί λα παίμεη έλαλ ζηαζεξνπνηεηηθφ ξφιν ζηελ πεξηνρή αιιά θαη λα απνηειέζεη γέθπξα ηνπ γεξκαληθνχ θεθαιαίνπ πξνο ηνλ αξαβηθφ θφζκν Η ηελεςηαία εικοζαεηία ηε δηάξθεηα ηεο ηειεπηαίαο εηθνζαεηίαο ε ΟΓΓ παξέκεηλε ζηαζεξά ν πην ζεκαληηθφο νηθνλνκηθφο εηαίξνο ηεο Διιάδνο (ζην πιαίζην ηεο Δ.Δ.). Δηδηθφηεξα ηελ ηειεπηαία δεθαεηία γεξκαληθέο εηαηξείεο αλέιαβαλ ηελ θαηαζθεπή κεγάισλ αλαπηπμηαθψλ έξγσλ, φπσο ην ΜΔΣΡΟ ή ην αεξνδξφκην ησλ πάησλ, ελψ γχξσ ζηα 2εθ γεξκαλνί πξνηίκεζαλ ηελ Διιάδα σο ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ ηνπο. Σαπηφρξνλα παξαηεξείηαη αικαηψδε αχμεζε ησλ καζεηψλ ηεο γεξκαληθήο γιψζζαο, ελψ κεηά ην 1993 εηζήρζε ε εθκάζεζε ηεο γεξκαληθήο γιψζζαο θαη ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε 274. ε πνιηηηθφ επίπεδν νη δηκεξείο ζρέζεηο θαζνξίζηεθαλ: Απφ ηε δηάζηαζε απφςεσλ αλαθνξηθά πξνο ηε γηνπγθνζιαβηθή θξίζε θαη ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ ζέκαηνο ηεο «Πξψελ γηνπγθνζιαβηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Μαθεδνλίαο». Ζ ζέζε ηεο Διιάδαο γχξσ απφ ηελ αλάγθε κεηαβνιήο ηνπ νλφκαηνο ηεο ελ ιφγσ Γεκνθξαηίαο δελ έγηλε θαηαλνεηή νχηε απφ ηελ γεξκαληθή πνιηηηθή εγεζία, νχηε απφ Σχπν 275. Απφ ηηο καδηθέο εμνπιηζηηθέο παξαγγειίεο ηεο Διιεληθήο Κπβέξλεζεο, θπξίσο κεηά ηελ θξίζε ησλ Ηκίσλ (αγνξά αξκάησλ, πνιεκηθψλ αεξνζθαθψλ θαη πινίσλ) βνιφπνπινο 2001, ζει Διιελνγεξκ. Δπηκ 1999, ζει. 42θεμ. Γίλεηαη δηεμνδηθή αλαθνξά ζηελ δξαζηεξηνπνίεζε ησλ γεξκαληθψλ εηαηξεηψλ ζηελ Διιάδα θαζψο ζηνλ θχθιν εξγαζηψλ ηνπο Αλαθνξά ηεο δηάζηαζεο απφςεσλ ησλ δχν ρσξψλ απφ ηνλ Παληειή Παληεινχξε ζην «Βξψκηθν παηρλίδη γηα ηαλθο» ΣΑ ΝΔΑ, , «8+1 θφληξεο γηα εμνπιηζκνχο» ΣΑ ΝΔΑ, , «Ζ λέα αγνξά ηνπ αηψλα», ΣΟ ΒΖΜΑ, , ΣΑ ΝΔΑ, , Ρηδνζπάζηεο , , Καζεκεξηλή, Δπίζεο Der Spiegel, 35/2000, ζει. 34 θαη 21/ , ζει. 21, Berliner Zeitung

75 75 Απφ ηηο επηθξίζεηο γεξκαλψλ πνιηηηθψλ, πνπ αθνξνχζαλ ζηε δηαρείξηζε ησλ θνηλνηηθψλ θνλδπιίσλ θαη ηελ ελ γέλεη δηάξζξσζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο 277. Απφ ηε δηάζεζε ηεο γεξκαληθήο θπβέξλεζεο λα απνδεζκεπζνχλ θνηλνηηθνί πφξνη πξνο ηελ Σνπξθία θαη ηελ πξνβνιή βέην απφ ηελ ειιεληθή πιεπξά. Απφ ηηο δηαθνξέο ζε επηκέξνπο ζέκαηα ηεο Δ.Δ (αγξνηηθή πνιηηηθή, δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ) 278. Ζ θπβεξλεηηθή κεηαβνιή ζηε Γεξκαλία θαη ε άλνδνο ηνπ νζηαιδεκνθξαηηθνχ θφκκαηνο ζηελ εμνπζία ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πξσζππνπξγία εκίηε ζηελ Διιάδα εμνκάιπλε ζε αθφκε κεγαιχηεξν βαζκφ ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ δχν ρσξψλ. Ζ έληαμε ηεο Διιάδαο ζηελ ΟΝΔ, ε ζηαδηαθή νκαινπνίεζε ησλ ειιελνηνπξθηθψλ ζρέζεσλ, νη κεγάιεο εμνπιηζηηθέο παξαγγειίεο ηεο Διιάδαο αιιά θαη ε ζπκθσλία ησλ δχν πιεπξψλ ζρεηηθά κε ην ξφιν ηεο θεληξναξηζηεξάο ζηελ Δπξψπε νδήγεζαλ ηα ηειεπηαία ρξφληα ζε απφιπηε αξκνλία ηηο δηκεξείο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ δχν πιεπξψλ 279. Σν κφλν κειαλφ ζεκείν είλαη ην δήηεκα ηεο δηεθδίθεζεο απνδεκηψζεσλ απφ ηα ζχκαηα ηεο λαδηζηηθήο ζεξησδίαο (Γίζηνκν). Αιιεπάιιειεο δηθαζηηθέο απνθάζεηο, νη νπνίεο δηθαίσλαλ ηα ζχκαηα, θαζψο θαη ε άξλεζε ηνπ γεξκαληθνχ δεκνζίνπ λα ζπκκνξθσζεί ζε απηέο, πξνθάιεζαλ ηα αίηεκα ησλ ειιήλσλ γηα αλαγθαζηηθήο εθηέιεζε ησλ απνθάζεσλ κέζσ ηεο θαηάζρεζεο ησλ θηηξηαθψλ ζπγθξνηεκάησλ ηνπ Γ.Α. Η, ηνπ Goethe Institut, θαη ησλ Γεξκαληθψλ ρνιψλ. Κάηη ηέηνην ζα πξνθαινχζε ηελ έληνλε αληίδξαζε ηνπ Βεξνιίλνπ θαη ηε δηαηάξαμε ησλ αξκνληθψλ δηκεξψλ ζρέζεσλ, γεγνλφο πνπ νδήγεζε ηνλ έιιελα ππνπξγφ Γηθαηνζχλεο λα κελ ζπλαηλέζεη ζηελ θαηάζρεζε ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηνπ γεξκαληθνχ δεκνζίνπ ζηελ Διιάδα 280. Αξλεηηθά ζρφιηα απφ γεξκαληθήο πιεπξάο 277 ΣΑ ΝΔΑ, Απηή ήηαλ ε απάληεζε ηεο Βφλλεο ζην ειιεληθφ αίηεκα γηα ηελ θαηαβνιή ησλ πνιεκηθψλ απνδεκηψζεσλ θαη ηνπ θαηνρηθνχ δαλείνπ. 278 ΣΟ ΒΖΜΑ , ΣΑ ΝΔΑ «ΟΝΔ, ειιελνηνπξθηθά ζηελ αηδέληα εκίηε-ξέληεξ» ΣΑ ΝΔΑ, «Μήλπκα απφ Γεξκαλία» ΣΑ ΝΔΑ, Αλαξίζκεηα είλαη ηα δεκνζηεχκαηα ζρεηηθά κε απηφ ην ζέκα ηφζν ζηνλ ειιεληθφ φζν θαη ζηνλ γεξκαληθφ ηχπν. ηαρπνινγνχκε ελδεηθηηθά : ΣΟ ΒΖΜΑ θαη , ΣΑ ΝΔΑ (φπνπ αλαθέξεηαη θαη ιεπηνκεξέο ρξνλνιφγην φισλ ησλ γεγνλφησλ πνιηηηθψλ θαη δηθαζηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ

76 76 πξνθάιεζαλ θαη νη δειψζεηο ηνπ Θενδ. Πάγθαινπ, ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 (φηαλ ήηαλ αλαπιεξσηήο ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ), πνπ πεξηέγξαςε ηε Γεξκαλία «ζαλ έλαλ νγθψδε γίγαληα κε κπαιφ λάλνπ» 281. Άιια ζέκαηα πνπ απαζρφιεζαλ ην γεξκαληθφ ηχπν ζε ζρέζε κε ηελ Διιάδα ήηαλ ε ζχιιεςε ηεο «17 Ννέκβξε», ε πξνεηνηκαζία γηα ηελ Οιπκπηάδα ηνπ 2004 θαη ε έθζεζε γηα ηνλ Κιαζζηθφ Πνιηηηζκφ ηελ άλνημε ηνπ 2002 ζην Βεξνιίλν. 4.4 Ηζηνξηθή επηζθόπεζε ησλ ζρέζεσλ ηνπ Γ.Α.Η κε ην ειιεληθό θξάηνο θαη ηνπο έιιελεο αξραηνιόγνπο από ηελ ίδξπζή ηνπ έσο ηνλ Β Παγθόζκην Πόιεκν Ζ δξαζηεξηφηεηα ηνπ Ηλζηηηνχηνπ δελ είλαη δπλαηφλ λα απνθνπεί απφ ην ζπλνιηθφ πιαίζην ηεο πεξηφδνπ, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ απμεκέλν πνιηηηθφ, νηθνλνκηθφ αιιά θαη πνιηηηζηηθφ αληαγσληζκφ ησλ ππεξδπλάκεσλ θαζψο θαη απφ ηελ πξνζπάζεηα ηεο Γεξκαλίαο λα δεκηνπξγήζεη ζθαίξεο επηξξνήο ζηα θξάηε ηεο Βαιθαληθήο 282. Ζ ίδξπζε ηνπ Γ.Α.Η ζηελ Αζήλα απνηέιεζε ην επηζηέγαζκα πνιχρξνλσλ πξνζπαζεηψλ θαη δηαθαψλ πφζσλ πνιιψλ γεξκαλψλ επηζηεκφλσλ θαη πνιηηηθψλ, πνπ επηζπκνχζαλ έλα ηξφπαην γηα ηελ πεξίνδν ηεο εηξήλεο, ην νπνίν ζα πξνζέδηδε γφεηξν θαη θχξνο αιιά ζα θαζηζηνχζε ηαπηφρξνλα ηε Γεξκαλία θαη έλαλ θάξν πνιηηηζκνχ 283. Απηφ ην ξφιν ζα θιεζεί λα αλαιάβεη ην Γ.Α.Η ζηελ Διιάδα απφ ηε ζχζηαζή ηνπ έσο θαη ην ηέινο ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. Έηζη ε Γεξκαλία θαη ην Ηλζηηηνχην, ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ θαη ζηηο αξρέο ηνπ 20νπ αλέιαβαλ ζηελ Διιάδα ηε δηεμαγσγή δχν πνιχ ζεκαληηθψλ αλαζθαθψλ: Α) ηεο Οιπκπίαο 284 ν, ε νπνία ζε πξψηε θάζε ( ) δηεμάγεηαη απφ ηελ ίδηα ηελ απηνθξαηνξηθή θπβέξλεζε θαη ην πξσζζηθφ θνηλνβνχιην. Β) ηνπ Κεξακεηθνχ. ΟΛΤΜΠΗΑ: Οη πξψηεο αλαζθαθέο ζηελ πεξηνρή ηεο Οιπκπίαο είραλ δηεμαρζεί απφ ηνπο ππφζεζε), , , Ρηδνζπάζηεο , , Καζεκεξηλή Δπίζεο Der Spiegel 28/ , ζει. 115, 29/ , , Süddeutsche Zeitung , Verney 1998, ζει Fleischer 1998, ζει Bruch 2002, ζει. 9 Καιπαμήο 1996, ζει Πνπ θαηά ηνλ Curtius απνηέιεζε ην πξψην εηξεληθφ έξγν ηεο γεξκαληθήο απηνθξαηνξίαο (πξβ. Bruch 2002, ζει. 10.

77 77 Γάιινπο (Γαιιηθφ Δθζηξαηεπηηθφ ψκα ην 1829) 285. Ζ απφθαζε ηεο ειιεληθήο θπβέξλεζεο λα πξνρσξήζεη ζηελ ππνγξαθή ζχκβαζεο (1875), πνπ ζα αλέζεηε ηε δηεμαγσγή ηεο αλαζθαθήο ηεο Οιπκπίαο ζην Γεξκαληθφ Κξάηνο δελ είλαη άκνηξε ηεο πνιηηηθήο ζπγθπξίαο, φπσο απηή είρε δηακνξθσζεί ζηε δεθαεηία ηνπ Ζ αξλεηηθή ζηάζε ηεο Γαιιίαο ζρεηηθά κε ηελ αλεμαξηεζία ηεο Κξήηεο (1867), ηα «Λαπξεσηηθά», φπνπ εκπιέθνληαλ εηαηξείεο γαιιηθψλ ζπκθεξφλησλ θαζψο θαη ε βαξηά ήηηα ηεο Γαιιίαο απφ ηελ Πξσζία ( ) είραλ απνδπλακψζεη ηε ζέζε ηεο Γαιιίαο ηφζν ζηελ ειιεληθή φζν θαη ζηελ επξσπατθή πνιηηηθή ζθελή. Δπηπιένλ ε θπβέξλεζε Γειεγηψξγε επηδηψθνληαο ηελ αληηκεηψπηζε ησλ παλζιαβηζηηθψλ ηδεψλ θαη ην λνηηνζιαβηθφ επεθηαηηζκφ, επηρείξεζε λα πξνζεγγίζεη πνιηηηθά ηηο Κεληξηθέο Απηνθξαηνξίεο 286. Σεο ππνγξαθήο ηεο ζχκβαζεο πξνεγήζεθε έλα εμαηξεηηθά ελδηαθέξνλ αιιά θαη αδπζψπεην δηπισκαηηθφ παξαζθήλην. Ήδε απφ ην 1869 είραλ γίλεη θξνχζεηο, απφ ην δηάδνρν ηεο Πξσζίαο πξνο ηνλ βαζηιηά ηεο Διιάδαο, λα αλαιεθζεί απφ ην πξσζηθφ θξάηνο ε αλαζθαθή ηεο Οιπκπίαο 287. Αθνινχζεζαλ ππξεηψδεηο δηαβνπιεχζεηο κεηαμχ ηεο γεξκαληθήο πξεζβείαο θαη ηεο Α.Δ, νη νπνίεο είραλ σο θχξην ζεκείν ηξηβήο, ηελ ηχρε ησλ επξεκάησλ ηεο αλαζθαθήο 288. Ζ γεξκαληθή πιεπξά επηζπκνχζε ηελ απφθηεζε ησλ κηζψλ επξεκάησλ 289, ε ΑΔ ππνζηήξηδε φηη φια ηα επξήκαηα 285 Καιπαμήο 1996, ζει. 47. Ζ πίεζε ηεο γαιιηθήο θπβέξλεζεο ήηαλ έληνλε θαη ν Καπνδίζηξηαο αλαγθάζηεθε λα ππνρσξήζεη θαη λα ηξνπνπνηήζεη ηελ απφθαζε σο εμήο: «λα ζπγρσξεί ηελ εμαγσγή κόλνλ ησλ ζπληξηκκάησλ ησλ αξραηνηήησλ, θαη κόλνλ όηαλ δεηώληαη σο ζπληεινύληα εηο ηαο αξραηνινγηθάο έξεπλαο επηζηεκνληθνύ θαη ηηλόο θαηαζηήκαηνο νπνηαζδήπνηε θπβεξλήζεσο». ηελ Γεξκαλία ήδε απφ ην 18 ν αηψλα είρε ηεζεί ε πξφηαζε (πρ απφ ηνπο Winckelmann, Leo von Klenze) δηεμαγσγήο αλαζθαθψλ ζηελ Αξραία Οιπκπία (πξβ. Καιπαμήο 1996, ζει. 46, Klinkhammer 2002, ζει.31). Kalpaxis 2002, ζει Kalpaxis 2002, ζει Kalpaxis 2002, ζει. 23, θαηά ηε δηάξθεηα επίζθεςεο ηνπ δηαδφρνπ πξνο ηνλ Γεψξγην ηνλ Α ην Γελ πξέπεη φκσο λα ιεζκνλνχκε θαη ην ξφιν ηνπ E. Curtius, ν νπνίνο άζθεζε ηζρπξή πίεζε ζην δηάδνρν ηνπ πξσζηθνχ ζξφλνπ θαη ηνλ παξφηξπλε ζηελ αλάιεςε ησλ αλαζθαθψλ ηεο Οιπκπίαο απφ ηελ Πξσζία. Άιισζηε ν Curtius είρε βνιηδνζθνπήζεη ηηο θπβεξλήζεηο θαη ησλ δχν ρσξψλ (Διιάδνο θαη Πξσζίαο) ήδε πξηλ απφ ηελ έθξεμε ηνπ θξηκατθνχ πνιέκνπ, πξνθεηκέλνπ ε Πξσζία λα αλαιάβεη ηε δηεμαγσγή ησλ αλαζθαθψλ (πξβ. Καιπαμήο 1996, ζει. 50,51,52). Βέβαηα εχθνια μεράζηεθε πσο ε αξρηθή πξσηνβνπιία ήηαλ αηνκηθή θαη έπεην ην πξσζζηθφ θξάηνο (Klinkhammer 2002, ζει. 31). 288 Kalpaxis 2002, ζει Καιπαμήο 1996, ζει. 47 θαη 48. Αξρηθά κάιηζηα νη Γεξκαλνί δήηεζαλ ην δηθαίσκα αλαζθαθήο ζε φπνην κέξνο ηεο ειιεληθήο επηθξάηεηαο. ρεηηθά κε ηα επξήκαηα είρε πξνηαζεί ήδε απφ ην 1821 ε κεηαθνξά ησλ επξεκάησλ απφ ηπρφλ αλαζθαθέο ζηελ Οιπκπία, ζε πξσηεχνπζα γεξκαληθνχ θξάηνπο. Σα επξήκαηα ηεο Οιπκπίαο κάιηζηα φηαλ θαηέιεμαλ ζην Λνχβξν (κεηά ηηο αλαζθαθέο ηνπ 1829), εμήςαλ ηελ εζληθή ππεξεθάλεηα ησλ Γάιισλ, ησλ νπνίσλ ηα κνπζεία πιένλ δηέζεηαλ εθζέκαηα ηζάμηα ησλ κνπζείσλ ζην Λνλδίλν ή ζην Μφλαρν. Πάλησο ε γεξκαληθή πιεπξά δελ ήηαλ ηδηαίηεξα ηθαλνπνηεκέλε απφ ηνπο φξνπο ηεο ζχκβαζεο, ν Μπίζκαξθ κάιηζηα πξφηεηλε ηε δηαθνπή ρξεκαηνδφηεζεο ησλ αλαζθαθψλ ζηελ Οιπκπία θαζψο

78 78 έπξεπε, ζχκθσλα άιισζηε κε ην λφκν ηνπ 1834, λα παξακείλνπλ ζηελ Διιάδα 290. Σειηθά θάησ απφ ηελ έληνλε γεξκαληθή πνιηηηθή πίεζε ε ειιεληθή θπβέξλεζε ππνρψξεζε απνδερφκελε ηνλ φξν «ησλ δηπιψλ», δειαδή νη γεξκαλνί ζα κπνξνχζαλ λα εμάγνπλ αξραηφηεηεο πξνο ηα κνπζεία ηνπ Βεξνιίλνπ, εθφζνλ ππήξραλ δηπιά ή πνιιαπιά άιια φκνηα 291. Οη παξαπάλσ δηαπξαγκαηεχζεηο πξνθάιεζαλ ηελ έληνλε νξγή ηεο ειιεληθήο θνηλήο γλψκεο, φπσο εθθξάζζεθε κέζσ ηνπ Σχπνπ (ζηνλ νπνίν είραλ δηαξξεχζεη πξνζρέδηα ηεο ζχκβαζεο). Ζ επηρεηξεκαηνινγία ησλ ειιήλσλ αξζξνγξάθσλ εζηηαδφηαλ ζην φηη ε ππνγξαθή κίαο ηέηνηνπ είδνπο ζχκβαζεο εθκεδέληδε ηελ αξραηνινγηθή λνκνζεζία, ε Αξραηνινγηθή Τπεξεζία θαη ε Αξραηνινγηθή Δηαηξεία έραλαλ θάζε λφεκα χπαξμεο 292, ελψ πνιινί Έιιελεο αληηκεηψπηδαλ κε θφβν ην ελδερφκελν ε Γαιιία, έρνληαο αλαθηήζεη θάπνηα κέξα ηε δχλακή ηεο, λα δηεθδηθήζεη ζχκβαζε κε αλάινγνπο φξνπο 293. Σειηθά ε ζπκθσλία ππεγξάθε θαη θπξψζεθε κε λφκν απφ ην Διιεληθφ Κνηλνβνχιην (1875) 294. Ζ γεξκαληθή πιεπξά αγλννχζε πάλησο ζπζηεκαηηθά ηνλ φπνην έιεγρν απφ ηελ ειιεληθή αξραηνινγηθή ππεξεζία, ζπκπεξηθεξφηαλ κε ηηακφ ηξφπν πξνο ηνλ έθνξν αξραηνηήησλ, Κσλζηαληίλν Γεκεηξηάδε 295, απνζησπψληαο θαη δηαγξάθνληαο ζηελ πξάμε, ηνλ φξν ηεο ζχκβαζεο, πνπ έθαλε ιφγν γηα αλαζθαθή «ειιελνγεξκαληθή». δηεμάγνληαλ «απιψο θαη κφλνλ ράξηλ ηεο επηζηήκεο» (πξβ. Καιπαμήο 1996, ζει. 58, Καιπαμήο 1990, ζει. 20 θαη 21). 290 ηε δηάξθεηα ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ παξελεβιήζε πξφηαζε ηνπ H. Schliemann, εμαηξεηηθά επλντθή γηα ηελ ειιεληθή πιεπξά θαζψο: Ο Schliemann αλειάκβαλε φια ηα έμνδα δηεμαγσγήο ηεο αλαζθαθήο θαζψο θαη θαηαζθεπήο Μνπζείνπ, ελψ ηα επξήκαηα ζα έκελαλ φια ζηελ Διιάδα (πξβ. Kalpaxis 2002, ζει, 24 θαη Klinkhammer 2002, ζει. 37). 291 Σα έμνδα ηεο αλαζθαθήο θαη ησλ απαιινηξηψζεσλ ηα αλειάκβαλε ε γεξκαληθή πιεπξά, ελψ ε αλαζθαθή ραξαθηεξηδφηαλ γεξκαλνειιεληθή (ελψ ήηαλ θαη είλαη γεξκαληθή) (πξβ. Kalpaxis 2002, ζει. 27, 28). O dr. Kreeb κνπ δήισζε φηη ζε κία πξψηε αλάγλσζε ε ζχκβαζε ηεο Οιπκπίαο βαξχλεη ππέξ ησλ Διιήλσλ (γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο) θαζψο ηε ρξεκαηνδφηεζε επσκίδνληαλ εμνινθιήξνπ νη Γεξκαλνί, ελψ νη Έιιελεο είραλ πιήξε ηα δηθαηψκαηα ηεο αλαζθαθήο (πιελ απηνχ ηεο δεκνζίεπζεο). Ο φξνο φκσο ηεο παξαρψξεζεο ησλ «δηπιψλ» επξεκάησλ ήηαλ απαξάδεθηνο θαζψο θαηεζηξάθε ε ελφηεηα πνιιψλ κλεκείσλ (πξβ θαη Klinkhammer 2002, ζει. 35, ελψ ζηελ νζσκαληθή απηνθξαηνξία ν πξψηνο λφκνο πνπ επέβαιε πεξηνξηζκνχο ζηελ εμαγσγή ησλ αξραηνηήησλ επεβιήζε κφιηο ην 1883). 292 Kalpaxis 2002, ζει Καιπαμήο 1996, ζει. 53. Σαπηφρξνλα ππέβνζθε θαη ε γαιινγεξκαληθή αληηπαξάζεζε. Μεξίδα ηνπ γεξκαληθνχ ηχπνπ αληηκεηψπηδε ηηο αξραηφηεηεο ηεο Οιπκπίαο σο απνδεκίσζε γηα ηα αλαιψκαηα ηνπ εληάλ. Ζ δπζαξέζθεηα ησλ Γάιισλ ήηαλ έθδειε, ν γάιινο κάιηζηα πξεζβεπηήο, ηνλ Ηνχλην ηνπ 1874, δήηεζε νη Γεξκαλνί λα πεξηνξίζνπλ ηηο αξπαθηηθέο δηαζέζεηο ηνπο ζηελ Οιπκπία, ελψ ρνισκέλνη θαη δειφθζνλεο θάλεθαλ θαη νη Ηηαινί (πξβ. Klinkhammer 2002, ζει. 40). 294 Οη ζρεηηθά δπζκελείο φξνη ηεο ζπκβάζεσο (ζπγθξηηηθά κε ηηο επφκελεο) νθείιεηαη ζηελ ηφηε δπζρεξή πνιηηηθή ζέζε ηεο Διιάδαο (πξβ. Klinkhammer 2002, ζει. 34). 295 Μεζεκβξηλή , ζει. 10.

79 79 Οη αλαζθαθηθέο εξγαζίεο, ππφ ηελ αηγίδα ηνπ Γ.Α.Η, ζηελ Οιπκπία άξρηζαλ μαλά ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 30, φηαλ είρε πιένλ εδξαησζεί ν Υίηιεξ ζηε Γεξκαλία 296. Οη Ναδί επηζπκνχζαλ ηε ζχλδεζε ηεο Οιπκπίαο, ηνπ Κιαζηθνχ Πνιηηηζκνχ θαη ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ κε ηε δηθή ηνπο θνζκνζεσξία. Έηζη δηεμήρζεζαλ κε κεγάιε ιακπξφηεηα νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ζην Βεξνιίλν, ην 1936, θαη επαλειήθζεζαλ νη αλαζθαθέο ζηελ Οιπκπία. Άιισζηε ηα δίζεθηα ρξφληα ηνπ λαδηζκνχ πνιινί γεξκαλνί αξραηνιφγνη ππεξέηεζαλ κε δήιν θαη θαλαηηζκφ ηελ νινθιεξσηηθή απηή ηδενινγία 297. ηε δηάξθεηα ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ν έιιελαο έθνξνο επηθξίζεθε έληνλα γηα μελνδνπιεία 298, αλ θαη νη γεξκαλνί εξεπλεηέο πξνζπάζεζαλ λα είλαη δηαθξηηηθνί θαη λα ηεξήζνπλ ηελ εζληθή λνκνζεζία 299. ΚΔΡΑΜΔΗΚΟ: ηελ πεξίπησζε ηνπ Κεξακεηθνχ νη εμειίμεηο ήηαλ εληειψο δηαθνξεηηθέο, θαζψο ε αλαζθαθή είρε αξρηθά μεθηλήζεη απφ ηελ Αξραηνινγηθή Δηαηξεία. Σν Γ.Α.Η θαη ν γεξκαλφο απηνθξάηνξαο Γνπιηέικνο ν Β, ιάηξεο ηεο αξραηνινγίαο, εξαζηηέρλεο αξραηνιφγνο θαη ζπγρξφλσο αδεξθφο ηεο γπλαίθαο ηνπ Κσλζηαληίλνπ, δηαδφρνπ ηνπ ειιεληθνχ ζξφλνπ, ήδε απφ ην πίεδαλ ηνπο έιιελεο παξάγνληεο, γηα λα εμαζθαιίζνπλ ηελ αλαζθαθή ηνπ Κεξακεηθνχ γηα ινγαξηαζκφ ηνπ Γεξκαληθνχ Ηλζηηηνχηνπ. Ζ επηξξνή ηεο ειιεληθήο βαζηιηθήο νηθνγέλεηαο ζηα αξραηνινγηθά πξάγκαηα 301 ήηαλ έληνλε, θαζψο κάιηζηα ν Καββαδίαο, γεληθφο έθνξνο αξραηνηήησλ ήηαλ δεδεισκέλνο θίινο ησλ αλαθηφξσλ. Ζ κεηαβίβαζε ζε κία πξψηε θάζε έγηλε αλεπαίζζεηα ρσξίο έγγξαθα αηηήκαηα πξνο ηελ Αξραηνινγηθή Δηαηξεία 302 νχηε ιήςε γξαπηψλ απνθάζεσλ απφ απηή. Απνθαζίζηεθε θαηαξρήλ ε ζπλεξγαζία ησλ δχν παξαγφλησλ γηα ηελ δηεμαγσγή ηεο αλαζθαθήο ζηνλ Κεξακεηθφ, ελψ ην 1909 δηεπζπληήο ησλ ειιελνγεξκαληθψλ αλαζθαθψλ δηνξίζηεθε ν 296 Έρεη ζεκεησζεί θαη ζε άιιν ζεκείν ην ελδηαθέξνλ ηνπ Υίηιεξ γηα ηελ αλαζθαθή ηεο Οιπκπίαο. 297 Μεηά ηνλ πφιεκν ην Γ.Α.Η πξνζπάζεζε λα απεθδπζεί ησλ επζπλψλ θαη ηεο ζχλδεζήο ηνπ κε ηνπο Ναδί (Marchand 2001, ζει. 355). Γελ έιεηςαλ θαη νη πεξηπηψζεηο γεξκαλψλ αξραηνιφγσλ πνπ εδηψρζεζαλ απφ ην Ηλζηηηνχην ιφγσ θπιεηηθήο θαηαγσγήο ή επεηδή ήηαλ πνιηηηθά αληηθξνλνχληεο (πρ o Georg Karo). 298 Πεηξάθνο 1997, ζει. 46, 47. Ο έθνξνο θαηεγνξήζεθε απφ έιιελα ζπλάδειθν ηνπ (ηνλ ηαπξφπνπιν) φηη δελ θαηλφηαλ ζε θαθελείν αιιά ζην γεξκαληθφ ζπίηη αλαζθαθψλ, ήηαλ πνιχ «εχθνινο» πξνο ηνπο γεξκαλνχο θαη είρε ππεξβνιηθά ζηελέο ζρέζεηο κε ηνπο μέλνπο αλαζθαθείο. 299 Σεξνχλ ηα πξνζρήκαηα θαη ηνπο ειιεληθνχο λφκνπο κε ηελ ηξαρχηεηα θαη ηελ ππεξνςία ηνπ θαηαθηεηή, πξνζβάιινληαο ζπρλά ηνπο έιιελεο ζπλαδέιθνπο ηνπο θαη πξνβάιινληαο αλεδαθηθέο απαηηήζεηο (Πεηξάθνο 1994, ζει. 154, 155, 170). 300 Πεηξάθνο 1998α, ζει Πεηξάθνο 1999, ζει Πεηξάθνο 1998α, ζει. 141.

80 80 Brückner, ν νπνίνο κηζζνδνηείην απφ ηελ Α.Δ 303. πγρξφλσο ε Γεξκαληθή Κπβέξλεζε δηαβίβαζε επίζεκα κέζσ ηνπ Ραγθαβή, πξεζβεπηή καο ζην Βεξνιίλν, ην αίηεκα ηεο 304, φπσο αλαιάβεη απνθιεηζηηθά ηε δηεμαγσγή ησλ αλαζθαθψλ ζηνλ Κεξακεηθφ. Σνλ Αχγνπζην ηνπ 1909 ζεκεηψζεθε ζηελ Διιάδα ε Δπαλάζηαζε ηνπ ηξαηησηηθνχ πλδέζκνπ, ε νπνία κεηαμχ άιισλ εμαλάγθαζε ηνλ Καββαδία ζε παξαίηεζε θαη ε αλαζθαθή δηεθφπε 305.Σειηθά ην 1913 ε αλαζθαθή ρσξίο ηε ζπγθαηάζεζε ηεο Αξραηνινγηθήο Δηαηξείαο παξερσξήζε απνθιεηζηηθά ζηνπο Γεξκαλνχο θαη απφ ηφηε δηεμάγεηαη απφ ην Γ.Α.Η 306. Ζ «κεηαβίβαζε» ηνπ αλαζθαθηθνχ δηθαηψκαηνο απφ ηελ ΑΔ ζην Ηλζηηηνχην ζπλδέεηαη θαη κε ηα πην θάησ ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηφηε ειιεληθήο πνιηηηθήο ζπγθπξίαο, φπσο: ε άλνδνο ηνπ Κσλζηαληίλνπ ζην ζξφλν ηεο Διιάδνο (1913), ε εθηίλαμε ηεο δεκνηηθφηεηαο ηνπ ζηα χςε ιφγσ ησλ βαιθαληθψλ πνιέκσλ θαη ε ζπλαθφινπζε ηζρπξνπνίεζε ηεο «παξάηαμεο» ηνπ ζε ζρέζε κε ηα αξραηνινγηθά πξάγκαηα ηεο ρψξαο (νκάδα Καββαδία 307 ). Ζ πξνζέγγηζε Διιάδνο Γεξκαλίαο ζην ζέκα ηεο «κνηξαζηάο» ηνπ επξσπατθνχ ηκήκαηνο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο (πξβ. πλζήθε ηνπ Βνπθνπξεζηίνπ) 308. Ζ αλαγθαία ππνζηήξημε ηεο Γεξκαληθήο Απηνθξαηνξίαο ζην ζέκα ηεο πλζήθεο ηνπ Βνπθνπξεζηίνπ θαη ηεο θαηνρχξσζεο ησλ ειιεληθψλ θαηαθηήζεσλ (θπξίσο ζε ζρέζε κε ηελ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία), θαζψο θαη ε πξνζηαζία, πνπ κπνξνχζε λα παξέμεη ε Γεξκαλία ζηα εθαηνκκχξηα αιπηξψησλ, πνπ δηαβηνχζαλ ζηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία θαη ήδε δηψθνληαλ απφ ηνπο Νενηνχξθνπο 309. Ζ σκή θαη θαηάθσξε θαηαζηξαηήγεζε ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο, ε παξαβίαζε ηεο επηζηεκνληθήο δενληνινγίαο θαη ζπλαδειθηθφηεηαο επηδείρζεθε απφ ηε Γεξκαληθή 303 Πεηξάθνο 1998 α, ζει. 147, γεγνλφο πνπ πξνθάιεζε δπζκελή ζρφιηα ζηνλ αζελατθφ ηχπν θαη δξηκεία επίζεζε θαηά ηνπ Καββαδία, κε ηελ θαηεγνξία φηη παξαρσξεί αλαζθαθέο ζηνπο μέλνπο (πξβ θαη Καιπαμήο 1990, ζει. 91). Ζ απνκάθξπλζε κάιηζηα ηνπ Καββαδία ζα πξνθαιέζεη ηελ ππέξ απηνχ επέκβαζε ησλ ΞΑ (πξβ. Καιπαμήο 1990, ζει. 92). 304 Πεηξάθνο 1998α, ζει Πεηξάθνο 1998α, ζει Πεηξάθνο 1998α, ζει Πεηξάθνο 1999, ζει ΗΔΔ 1977β, ζει βνιφπνπινο 1992, ζει. 120 θαη ΗΔΔ 1978, ζει. 14. Μάιηζηα ε Γεξκαλία αλέιαβε πξσηνβνπιία ππνγξαθήο ειιελνηνπξθηθήο ζπκθσλίαο.

81 81 πιεπξά θαη ζε δχν άιια πεξηζηαηηθά, πνπ δελ ζπλδένληαη άκεζα κε ην Γ.Α.Η αιιά είλαη δεισηηθά ηνπ γεξκαληθνχ επεθηαηηζκνχ ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα. ΚΔΡΚΤΡΑ: ηελ πεξίπησζε ηεο αλαζθαθήο ηνπ λανχ ηεο Αξηέκηδνο ζηελ Κέξθπξα (ην 1911) 310 ε δηαζχλδεζε ηεο αξραηνινγίαο κε ηελ πνιηηηθή ππήξμε εμαηξεηηθά ζηελή. Σελ αλαζθαθή αξρηθά αλέιαβε, φπσο ήηαλ θπζηθφ, ν έιιελαο αξραηνιφγνο Βεξζάθεο. Γπζηπρψο γηα απηφλ, ην ρψξν ησλ αλαζθαθψλ επηζθέθηεθε ν απηνθξάηνξαο Γνπιηέικνο ν ΗΗ, πνπ ζέιεζε λα αλαιάβεη ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ εξγαζηψλ, πξφηαζε πνπ απνθξνχζηεθε ηφζν απφ ηνλ Βεξζάθε φζν θαη απφ ηνλ λνκάξρε Κεξθχξαο 311. Σειηθά φκσο ην πείζκα θαη ε δχλακε ηνπ απηνθξάηνξα θαηέβαιαλ ηελ ειιεληθή πιεπξά θαη αξρηθά αλαγθάζηεθε ν έιιελαο αξραηνιφγνο λα δερζεί σο ζπλεξγάηή ηνπ ηνλ γεξκαλφ ζπλάδειθφ ηνπ W. Dörpfeld 312, θαηφπηλ φκσο εθπαξαζπξψζεθε απφ ηελ αλαζθαθή 313, ε νπνία κεηαβιήζεθε απνθιεηζηηθά ζε γεξκαληθή, κάιηζηα δε ν Γνπιηέικνο νηθεηνπνηήζεθε αξγφηεξα πιήξσο ηε δηεμαγσγή ηεο 314. Ζ απφθαζε παξαρψξεζήο ηεο ζηνπο γεξκαλνχο ζπλεηειέζζε θαηφπηλ ζθνδξψλ πηέζεσλ 315 απφ ην γεξκαληθφ ππνπξγείν Δμσηεξηθψλ, ηελ γεξκαληθή πξεζβεία ζηελ Αζήλα αιιά θαη απφ ηνλ ίδην ηνλ απηνθξάηνξα πξνο ηνλ έιιελα βαζηιηά, ρσξίο πάλησο ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ή ππνζηήξημε ηνπ Γ.Α.Η 316. ΖΡΑΗΟ ΑΜΟΤ: Αλάινγε πεξίπησζε «κεηαβίβαζεο» δηθαηψκαηνο αλαζθαθήο απφ ηελ ΑΔ ζηα Μνπζεία ηνπ Βεξνιίλνπ απαληάηαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ Ζξαίνπ ηεο άκνπ 317. Σν 1902 θαη 1903 ε ΑΔ είρε δηεμάγεη αλαζθαθή ζην ρψξν ηνπ Ζξαίνπ, έρνληαο ππνγξάςεη ζρεηηθή ζχκβαζε κε ηε ζακηαθή απηφλνκε πνιηηεία, βάζεη ηεο νπνίαο παξαηηνχληαλ απφ νπνηνδήπνηε δηθαίσκα (αθφκα θαη ηε δεκνζίεπζεο) επί ησλ 310 Καιπαμήο 1993β. Ζ αλαζθαθή δελ δηεμήρζε απφ ην Γ.Α.Η αιιά απφ ηνλ ίδην ηνλ γεξκαλφ απηνθξάηνξα. Υξεζηκνπνηήζεθε φκσο ην Γ.Α.Η αιιά θαη ν Dörpfeld (δηεπζπληήο ηνπ Γ.Α.Η) γηα λα αλαιεθζεί ην αλαζθαθηθφ εγρείξεκα. 311 Καιπαμήο 1993β, ζει Καιπαμήο 1993β, ζει Καιπαμήο 1993β, ζει Γε γηλφηαλ νχηε θαλ αλαθνξά ζην φλνκά ηνπ. 314 Καιπαμήο 1997, ζει Καιπαμήο 1993β, ζει , Μάιηζηα ν Karo, ππνδηεπζπληήο ηνπ Γ.Α.Η δήισλε φηη «ην Γ.Α.Η πνηέ δελ είρε δηαλνεζεί λα αθαηξέζεη απφ έιιελεο ζπλαδέιθνπο ηα δηθαηψκαηά ηνπο» (πξβ. Καιπαμήο 1993β, ζει. 93). 317 ε απηήλ ηελ πεξίπησζε δελ ππάξρεη άκεζε ή έκκεζε αλάκεημε ηνπ Γ.Α.Η, ελψ θαη ην Ζξαίν βξηζθφηαλ κέρξη ην 1912 εθηφο ειιεληθήο επηθξάηεηαο. Παξνπζηάδεη φκσο ελδηαθέξνλ ην πψο ε γεξκαληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή ζπκπεξηθεξφηαλ απέλαληη ζε κηθξά, πεξηθεξεηαθά θξάηε θαη πσο αληηκεηψπηδε ηνπο θνξείο ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο.

82 82 επξεκάησλ ηεο αλαζθαθήο 318. Δζσηεξηθέο πνιηηηθέο αλσκαιίεο ζην λεζί επέβαιαλ ηε δηαθνπή ησλ αλαζθαθψλ ηεο ΑΔ 319. Απφ ηε δηαθνπή απηή επσθειήζεθε ην 1910 ν Th. Wiegand, δηαπξεπήο γεξκαλφο αξραηνιφγνο θαη κε ηζρπξέο δηαζπλδέζεηο κε ην πνιηηηθν-νηθνλνκηθφ-δηπισκαηηθφ θαηεζηεκέλν ηεο ρψξαο ηνπ 320. Ο Wiegand ινηπφλ θαηάθεξε κε ηε ζπλδξνκή θαη ηεο γεξκαληθήο πξεζβείαο ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε 321 λα αλαιάβεη ηελ δηεμαγσγή ησλ αλαζθαθψλ ζην Ζξαίν θαη κάιηζηα απέθηεζε ην δηθαίσκα εμαγσγήο ησλ «δηπιψλ» επξεκάησλ ηεο αλαζθαθήο, φξνο πνπ παξαβίαδε πιήξσο ηε ζακηαθή, αξραηνινγηθή λνκνζεζία 322. Ζ επάλνδνο ηνπ νθνχιε ζηε άκν θαη ε έλσζε ηεο λήζνπ κε ηελ Διιάδα ζνξχβεζαλ ηνλ γεξκαλφ αλαζθαθέα, ν νπνίνο θνβήζεθε κήπσο δεηεζεί επαλαδηαπξαγκάηεπζε ησλ φξσλ ηεο ζχκβαζεο 323. Δπεδίσμε ινηπφλ ηελ εμαζθάιηζε ηεο ζπλδξνκήο ηνπ Γεξκαληθνχ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ θαη πξάγκαηη ε γεξκαληθή πξεζβεία δήηεζε απφ ην ειιεληθφ ππνπξγείν Δμσηεξηθψλ λα επηζηήζεη ηελ πξνζνρή ηνπ νθνχιε γηα ηελ πηζηή ηήξεζε ησλ φξσλ ηεο ζχκβαζεο 324. Ζ αλαζθαθή ηνπ Ζξαίνπ ζα επαλαιεθζεί ζηε δηάξθεηα ηνπ κεζνπνιέκνπ, απηή ηε θνξά απφ ην Γ.Α.Η θαη δίρσο ηελ εμαγσγή ειιεληθψλ αξραηνηήησλ. Απφ ηηο ηέζζεξεηο πξναλαθεξζείζεο πεξηπηψζεηο δηαπηζηψλνληαη ηα εμήο: Ζ πνιηηηζηηθή παξάδνζε θαη ε Αξραηνινγηθή Τπεξεζία ππνηάζζνληαλ ζηνλ πνιηηηθφ ξεαιηζκφ. Ζ αξραηνινγηθή λνκνζεζία θαη ηα αξκφδηα γηα ηελ εθαξκνγή ηεο φξγαλα ηεο πνιηηείαο παξαβιέπνληαλ 325. Οη ζπκβάζεηο ηεο Οιπκπίαο θαη ηεο άκνπ είλαη απνηθηνθξαηηθνχ 326 νπζηαζηηθά ραξαθηήξα θαη απνζθνπνχλ ζηελ αλχςσζε ηνπ γνήηξνπ ηεο αλαζθάπηνπζαο ρψξαο απφ ηε κία θαη απφ ηελ άιιε ζηνλ εκπινπηηζκφ ησλ γεξκαληθψλ Μνπζείσλ. 318 Καιπαμήο 1990, ζει θαη ηδίσο ε ζει. 63, φπνπ αλαθέξνληαη νη φξνη δηεμαγσγήο ηεο αλαζθαθήο. 319 πγθεθξηκέλα ν νθνχιεο, ν νπνίνο ήηαλ ν αλαζθαθέαο ηεο ΑΔ θαη είρε εθιεγεί πξφεδξνο ηεο ζακηαθήο ζπλέιεπζεο, θαηεγνξήζεθε απφ ηνπο πνιηηηθνχο ηνπ αληηπάινπο γηα νηθνλνκηθέο αηαζζαιίεο, έραζε ηα πνιηηηθά ηνπ εξείζκαηα θαη ην 1908 νξγάλσζε επαλαζηαηηθφ θίλεκα, πνπ νδήγεζε ζηελ απηνεμνξία ηνλ νθνχιε (πξβ. Καιπαμήο 1990, ζει. 71, 74, 77). 320 Καιπαμήο 1990, ζει Καιπαμήο 1990, ζει Καιπαμήο 1990, ζει. 93, κάιηζηα νη απινί ππάιιεινη ηεο εγεκνλίαο επηρείξεζαλ λα θαζπζηεξήζνπλ ηελ ππνγξαθή ηεο ζχκβαζεο θάλνληαο επίηεδεο ιάζε θαηά ηελ αληηγξαθή ηεο. 323 Καιπαμήο 1990, ζει Γηα ηνλ απεηιεηηθφ ηφλν ησλ επηζηνιψλ ηνπ γεξκαλνχ πξεζβεπηή πξνο ηνλ έιιελα ππνπξγφ Δμσηεξηθψλ Λ. Κνξνκειά πξβ. Καιπαμήο 1990, ζει Kalpaxis 2002, ζει. 26.

83 83 Καηαζηξαηεγείηαη θάζε έλλνηα επηζηεκνληθήο δενληνινγίαο θαη ηζφηηκεο ζπλεξγαζίαο, θαζψο αλαζθαθή πνπ ήηαλ απνθιεηζηηθά ειιεληθή κεηαηξέπεηαη ζηαδηαθά ζε απνθιεηζηηθά Γεξκαληθή. ηελ πεξίπησζε κάιηζηα ηεο άκνπ δελ αληέδξαζε ε ΑΔ, παξά κφλνλ ν Κσλζηαληίλνο Κνπξνπληψηεο, ζηνλ δε Κεξακεηθφ θαίλεηαη πσο θάπνηνη ειιεληθνί θχθινη πξνζέθεξαλ ηελ αλαζθαθή ζηνπο γεξκαλνχο. Αιιά θαη νη γεξκαλνί αξραηνιφγνη ζπκπεξηθέξνληαη κε αλσηεξφηεηα θαη απαμία πξνο ηνπο έιιελεο ζπλαδέιθνπο ηνπο 327. Ζ αδχλακε Διιάδα ππνρσξεί «ζηηο νξέμεηο» ηεο παλίζρπξεο Γεξκαλίαο θαη πξνζθέξεη έλα ηκήκα-πνζνζηφ ηεο δηαρείξηζεο ηεο πνιηηηζηηθήο ηεο θιεξνλνκηάο πξνθεηκέλνπ λα εμππεξεηήζεη αλάγθεο ηεο εμσηεξηθήο ηεο πνιηηηθήο. Πέξαλ ησλ πξναλαθεξζέλησλ ε ππνγξαθή ηεο ζπκβάζεσο ηεο Οιπκπίαο είρε θαη άιιεο ζπλέπεηεο, ακηγψο επηζηεκνληθέο: Γχξσ ζηα 872 (απφ ηα 2000, πνπ είραλ αξρηθά δεηεζεί) αληηθείκελα είραλ πάξεη ην δξφκν ηνπο πξνο ηα γεξκαληθά κνπζεία. Ζ ζχκβαζε θαη ε δηεμαγσγή ηεο αλαζθαθήο ζα έρεη θαη επηζηεκνληθέο επηπηψζεηο θαζψο ηα «ζιαβηθά» επξήκαηα ζα παξαγλσξηζζνχλ θαη ζα «πεξηζσξηνπνηεζνχλ» απφ ηνπο γεξκαλνχο επηζηήκνλεο, γηα λα κελ αλαθχςνπλ ζεκεία ηξηβψλ κε ηελ ειιεληθή πιεπξά, ε γαιιηθή αξραηνινγία ζα αλαθεξζεί ειάρηζηα ζηηο γεξκαληθέο αλαζθαθέο θαη ηα επξήκαηα ηεο Οιπκπίαο θαη ηέινο νη γεξκαλνί θαη απνθιεηζηηθά κφλνλ απηνί ζα αζρνιεζνχλ κε ηε κειέηε ησλ επξεκάησλ απφ ηηο αλαζθαθέο ηεο Οιπκπίαο 328. Ζ αλαζθαθή απφ εθζηξαηεία κε ζηξαηησηηθή ζπλδξνκή κεηαηξέπεηαη ζε έλα ζηαζεξφ θαη καθξνρξφλην επηζηεκνληθφ πξφγξακκα, πνπ απαηηεί πιένλ κεγάια πνζά Οη ζρέζεηο ηνπ Γ.Α.Η κε ην ειιεληθό θξάηνο θαη ηνπο έιιελεο αξραηνιόγνπο από ην Β Παγθόζκην Πόιεκν θαη έσο ηηο κέξεο καο. Ζ επαλαδξαζηεξηνπνίεζε 330 ραξαθηεξίδεηαη ζε γεληθέο γξακκέο απφ: ηνπ Γ.Α.Η κεηά ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν 326 Καιπαμήο 1996, ζει Μνινλφηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ ειιήλσλ θηινιφγσλ ή αξραηνιφγσλ είρε ζπνπδάζεη ζηε Γεξκαλία (πξβ. Καθξηδήο 1996, ζει. 28 θαη 29 θαζψο θαη 36-39). 328 Καιπαμήο 1996, ζει Klinkhammer 2002, ζει. 35.

84 84 ηελ πξνζήισζε ηνπ ζηνπο ειιεληθνχο λφκνπο θαη ζην επηζηεκνληθφ ηνπ έξγν. ηελ πηζηή ηήξεζε ησλ ππνρξεψζεσλ θαη γεληθά ηελ πηνζέηεζε ελφο ρακειψλ ηφλσλ πνιηηηθνχ πξνθίι. ηελ θπξίαξρε παξνπζία ηεο Γεξκαλίαο ζηελ ΔΟΚ 331 θαη ηελ ηαχηηζε ησλ πνιηηηθψλ ζηνρεχζεσλ ησλ δχν θπβεξλήζεσλ. Οη δηκεξείο ζρέζεηο είλαη αξκνληθέο, αγαζηέο, φπσο αλαθέξζεθε θαη ζηελ ελφηεηα Σελ αλαζθαθή αξραηνινγηθψλ ρψξσλ ζε ζπλεξγαζία κε ηηο ΔΠΚΑ (πρ ηξάηνο Αθαξλαλίαο) θαη ηε ζπκκεηνρή πνιιψλ ειιήλσλ ζε γεξκαληθέο αλαζθαθέο (πρ ζηε άκν, ηελ Οιπκπία). Δπηπιένλ ζπλερίζηεθαλ θαη νη κεγάιεο αλαζθαθέο, πνπ είραλ μεθηλήζεη θαηά ην 19 ν αηψλα, ρσξίο ηελ εμαζθάιηζε πξνλνκίσλ απφ ηελ πιεπξά ησλ γεξκαλψλ. ΟΛΤΜΠΗΑ: Μεηαπνιεκηθά νη δξαζηεξηφηεηεο ηνπ Γ.Α.Η. επαλαιήθζεθαλ ρσξίο ηελ χπαξμε ηξηβψλ θαη ζε αγαζηή ζπλεξγαζία κε ηηο ειιεληθέο αξρέο 332. Βέβαηα ε αλαζθαθή παξέκεηλε απνθιεηζηηθά γεξκαληθή, ε επνπηεία ησλ ειιήλσλ αξραηνιφγσλ ήηαλ απνιχησο ηππηθή. Δλδεηθηηθφ ηεο πεπνίζεζεο ησλ πάλησλ φηη πξφθεηηαη γηα κία ακηγψο γεξκαληθή αλαζθαθή είλαη θαη ην πεξηζηαηηθφ πνπ καο δηεγήζεθε ν ηφηε έθνξνο Οιπκπίαο ( ) θ. Ν. Γηαινχξεο 333. πγθεθξηκέλα ζε επίζθεςε ηεο ηφηε ειιεληθήο βαζηιηθήο νηθνγελείαο ζηελ Αξραία Οιπκπία ηελ μελάγεζε αλέιαβε ν έθνξνο Οιπκπίαο θ. Ν. Γηαινχξεο. ηαλ έθζαζαλ νη επηζθέπηεο ζηηο γεξκαληθέο απνζήθεο, ν έιιελαο έθνξνο ζέινληαο λα δείμεη έλα εληππσζηαθφ εχξεκα άλνημε κε ηα θιεηδηά ηελ απνζήθε. Ζ ηφηε βαζίιηζζα Φξεηδεξίθε ηνπ παξεηήξεζε φηη δελ είρε δηθαίσκα λα εηζέξρεηαη ζηηο γεξκαληθέο απνζήθεο. Ο έιιελαο αξραηνιφγνο ηεο αληαπάληεζε φηη είρε ζχκθσλα κε ην λφκν θάζε ηέηνην δηθαίσκα, ελψ ηελ απηή άπνςε δηεηχπσζε θαη ν Γεξκαλφο ππεχζπλνο Emil Kunze. Σν γεγνλφο είλαη δεισηηθφ ηφζν ηεο πεπνίζεζεο φηη νη αλαζθαθέο ήηαλ γεξκαληθέο, κνινλφηη δηεμάγνληαλ επί 330 ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 50 θαη αθνχ ράξηο ζηνπο έιιελεο αξραηνιφγνπο είρε γιηηψζεη ηε δήκεπζε θαη εθπνίεζε ηεο θηλεηήο ή αθίλεηεο πεξηνπζίαο ηνπ (πξβ. Πεηξάθνο 1995γ, ζει ). 331 Μάιηζηα ε ΔΓΑ ζεσξνχζε ηελ ΔΟΚ έλαλ ζεζκφ γεξκαλνθξαηνχκελν, κε ηνλ νπνίν ζα πινπνηείην κε εηξεληθά κέζα ν «δσηηθφο ρψξνο» ηεο Γεξκαλίαο (πξβ Verney 1998, ζει. 215). 332 Σν άξηζην θιίκα ζπλεξγαζίαο κνπ ηφληζε θαη ζε πξνθνξηθή ζπλέληεπμε ε έθνξνο ηεο Ε ΔΠΚΑ, θ. Αξαπνγηάλλε αιιά θαη ν dr. Jörg Rambach, κέινο ηνπ Γ.Α.Η θαη αλαζθαθέαο ηνπ Πεινπίνπ. Δλδεηθηηθά ηνπ θαινχ θιίκαηνο είλαη θαη ηα ιφγηα ηεο επηκειήηξηαο αξραηνηήησλ, θ. Κνθνηάθε, ζε ζπλέληεπμή ηεο ζην δεκνθξαηηθφ Λφγν (1.9.87) «Εηδηθά ε ζπλεξγαζία κε ηνπο Γεξκαλνύο ζηελ Οιπκπία είλαη άςνγε, θαη νη δύν πιεπξέο είλαη θεξδηζκέλεο», ελψ ζπγθηλεηηθά είλαη ηα ιφγηα ηνπ έιιελα επηζηάηε ησλ γεξκαληθψλ αλαζθαθψλ, θ. Αι. πειηφπνπινπ «αγάπεζα ηελ αξραηνινγία θαη ηνπο γεξκαλνύο επηζηήκνλεο». 333

85 85 ειιεληθνχ εδάθνπο, φζν θαη ηεο μελνδνπιείαο νξηζκέλσλ εθπξνζψπσλ ηεο ειιεληθήο θαζεζηεθπίαο ηάμεο. Ο ειιεληθφο ηχπνο ζπρλά εγθσκίαζε ηελ γεξκαληθή αξραηνινγηθή δξαζηεξηφηεηα ζηελ Οιπκπία, δηαζηξεβιψλνληαο θαηά πεξίπησζε ηελ ηζηνξηθή αιήζεηα ζθφπηκα ή ηπραία 334. Σα ηειεπηαία ρξφληα νη αλαζθαθέο ησλ γεξκαλψλ έρνπλ κηθξή έθηαζε, ελψ θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα αλαζηήισζεο ησλ αθηλήησλ θαη ζπληήξεζεο ησλ θηλεηψλ επξεκάησλ ηεο αλαζθαθήο. Ζ ειιεληθή θαη γεξκαληθή πιεπξά δειψλνπλ απνιχησο ηθαλνπνηεκέλεο 335 απφ ηε ζπλεξγαζία ηνπο, ην δεκνζηνγξαθηθφ ξεπνξηάδ φκσο έρεη εληνπίζεη ηελ αδηάθνπε πξνβνιή πξνζθνκκάησλ (απφ ηελ ειιεληθή πιεπξά) ζηελ πξνζπάζεηα αλαζηήισζεο ελφο θίνλα ζην λαφ ηνπ Γηφο, κε απνηέιεζκα ην ζπλνιηθφ πξφγξακκα λα θαζπζηεξεί, κνινλφηη ε ρξεκαηνδφηεζε θαη ε εθηέιεζε ζα πξαγκαηνπνηεζνχλ κε γεξκαληθνχο πφξνπο 336. Ζ πεξηνρή ηεο Οιπκπίαο εμαθνινπζεί λα παίδεη έλαλ βαξχλνληα πνιηηηθά ξφιν ζηηο ζρέζεηο κεηαμχ Διιάδνο θαη Γεξκαλίαο. Έηζη ζε πξφζθαην (8-10 Ηνπλίνπ 2001) ηαμίδη ηνπ έιιελα πξσζππνπξγνχ ζην Βεξνιίλν, ην νπνίν ραξαθηεξίζηεθε αλεπίζεκν, αλαθνηλψζεθε απφ ην δηεπζπληή ηνπ Μνπζείνπ ηεο Πεξγάκνπ, φηη επηζηξέθνληαη ρσξίο θαλέλα αληάιιαγκα ηα αξρηηεθηνληθά κέιε ηνπ Φηιηππείνπ, πνπ βξίζθνληαη λφκηκα ζην Βεξνιίλν (ζε εθαξκνγή ηεο ζχκβαζεο πνπ πξναλαθέξακε), πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηελ αλαζηήισζε ηνπ κλεκείνπ απφ ην Γ.Α.Η 337. Σν Φηιηππείν Ο δηεπζπληήο ηνπ Μνπζείνπ ηεο Πεξγάκνπ ραξαθηήξηζε ηελ πξσηνβνπιία σο ζπκβνιηθή ηεο «θνηλήο επζύλεο πνπ έρνπλ νη έιιελεο θαη νη γεξκαλνί γηα ηελ θνηλή 334 Πρ Βξαδπλή θαη ην δεκνζίεπκα εθζεηάδεηαη ε γεξκαληθή αξραηνινγηθή δξαζηεξηφηεηα, ηνλίδεηαη ην πςειφ θφζηνο δηεμαγσγήο ησλ αλαζθαθψλ θαη επηζεκαίλεηαη φηη ε Γεξκαλία, σο αληάιιαγκα γηα ηηο δαπάλεο ηεο, ηελ εθρψξεζε αξραίσλ ζηα Μνπζεία ηεο. 335 Πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε ηελ Έθνξν θ. Ξ. Αξαπνγηάλλε. 336 Πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε θ. Καηεκεξηδή θαη Μ. Αδακνπνχινπ. 337 Πνιιά ηα ζρεηηθά δεκνζηεχκαηα, «ΣΑ ΝΔΑ» , ζει. 7, «ΣΟ ΒΖΜΑ» , ζει. Α31, «Διεπζεξνηππία» ζηηο θαη

86 86 πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά». Ζ επηζηξνθή έγηλε ζηε δηάξθεηα μελάγεζεο ηνπ έιιελα πξσζππνπξγνχ ζην Μνπζείν ηεο Πεξγάκνπ θαη εληειψο αηθληδηαζηηθά, ελψ θπζηθά ην ζέκα δελ πεξηιακβαλφηαλ ζηελ επίζεκε αηδέληα ζπλνκηιηψλ ηνπ έιιελα πξσζππνπξγνχ θαη ηνπ γεξκαλνχ θαγθειαξίνπ. Αληίζεηα ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε 338 ησλ δηκεξψλ ζπλνκηιηψλ είρε ζπκπεξηιεθζεί ε δηεχξπλζε ηεο Δ.Δ, ε έληαμε ηεο Κχπξνπ ζηελ Δ.Δ θαη ε θξίζε ζηα θφπηα. Σαπηφρξνλα ν θ. εκίηεο δήισζε φηη έζεζε ην ζέκα ησλ πνιεκηθψλ απνδεκηψζεσλ ηεο Γεξκαλίαο πξνο ηελ Διιάδα θαη ππνγξάκκηζε φηη δελ ζπδεηήζεθε ην ζέκα ηεο αγνξάο απφ ηελ Διιάδα, καρεηηθψλ αεξνζθαθψλ Eurofighter, πνπ ζπγθαηαζθεπάδεη ε Γεξκαλία, θαη ηα νπνία ε Διιάδα είρε αξλεζεί αξρηθά λα αγνξάζεη. Παξφια απηά ηα δχν ηειεπηαία ζέκαηα (απνδεκηψζεηο, αγνξά νπιηθψλ ζπζηεκάησλ) θπξηαξρνχζαλ ζηνλ ειιεληθφ θαη γεξκαληθφ ηχπν θαη κάιινλ ήηαλ θπζηθφ λα ζπδεηεζνχλ αλεπίζεκα ζηε ζπλάληεζε ησλ δχν εγεηψλ. Ζ επηζηξνθή ζπλεπψο ησλ αξρηηεθηνληθψλ κειψλ ηνπ Φηιηππείνπ 339 κπνξεί λα είλαη κία πξάμε θαιήο ζέιεζεο ηεο γεξκαληθήο πιεπξάο, πξνθεηκέλνπ ε Διιάδα,απφ ηε κία, λα ζησπήζεη ζην ζέκα ησλ πνιεκηθψλ απνδεκηψζεσλ (θαη βαζηθά λα θαηεπλαζζεί ε ειιεληθή θνηλή γλψκε 340 ) θαη απφ ηελ άιιε λα αγνξάζεη ηα Eurofighter. Γεισηηθφ ηνπ πνιηηηθνχ παξαζθελίνπ είλαη θαη ην ζρφιην ζηηο παξαπνιηηηθέο ζειίδεο ησλ «ΝΔΧΝ» 341, φπνπ θάησ απφ κία θσηνγξαθία ηνπ θαγθειαξίνπ ξέληεξ ππάξρνπλ ηα εμήο ζρφιηα: «Μαο επέζηξεςε ηα αξραία-γηα λα αγνξάζνπκε ηα λέα;» θαη «Κάπνην άγαικα πνπ κ είδε, κε ζπκήζεθε θαη λα πάξσ Γηνπξνθάηηεξ δελ αξλήζεθε». Αιιά θαη ε ρψξα καο πηζαλφλ επηρείξεζε λα επεξεάζεη ηε γεξκαληθή δηπισκαηία ππέξ ησλ εζληθψλ ζεκάησλ. Αλ κάιηζηα ζεσξεζεί ε επηζηξνθή ησλ αξρηηεθηνληθψλ κειψλ ηνπ Φηιηππείνπ σο θίλεζε πνπ δελ απνγχκλσλε ηα γεξκαληθά κνπζεία απφ ζεκαληηθά αξραία, αληίζεηα ηα εκπινχηηδε εμαζθαιίδνληαο ηνπο καθξνρξφληεο 338 «Καζεκεξηλή» Ζ ρεηξνλνκία ησλ γεξκαλψλ ζπλάληεζε επκελή αληηκεηψπηζε απφ ηελ ειιεληθή πιεπξά, ν πξσζππνπξγφο ηεο Διιάδνο κάιηζηα πξφηεηλε ηελ παξαρψξεζε ζην Μνπζείν ηεο Πεξγάκνπ γηα δχν ρξφληα επξεκάησλ απφ ην «Δξγαζηήξη ηνπ Φεηδία», ελψ ε Διιάδα ζπκκεηείρε κε έλα πνιχ κεγάιν αξηζκφ εθζεκάησλ ζηελ έθζεζε «Διιεληθφο Κιαζζηθφο Πνιηηηζκφο», πνπ δηεμήρζε ζην Μέγαξν Gropius ζην Βεξνιίλν ην 2002 («Καζεκεξηλή» , «ΣΑ ΝΔΑ» , ζει. 25/7θαη «Διεπζεξνηππία» ). Καηά ηνλ «Ρηδνζπάζηε» ηεο ε ειιεληθή ζπκκεηνρή ζηελ έθζεζε ηνπ Βεξνιίλνπ δελ ήηαλ ηπραία αιιά έλα «αληίδσξν» ζηε γεξκαληθή ρεηξνλνκία, φπσο θαη ε έθζεζε ηνπ εξγαζηεξίνπ ηνπ Φεηδία, πνπ ζα απνθηήζεη δηάξθεηα θαη πεξηνδηθφηεηα θαη ζα «θηινμελείηαη» ζηε γεξκαληθή πξσηεχνπζα. 340 Ρηδνζπάζηεο «ΣΑ ΝΔΑ» , ζει. 13.

87 87 εθζέζεηο ζεκαληηθψλ αξραηνειιεληθψλ αξηζηνπξγεκάησλ (πρ «Δξγαζηήξη ηνπ Φεηδία»), ηφηε κπνξεί λα εθθξαζζεί ε ππφζεζε φηη ε ειιεληθή πιεπξά πξνζπάζεζε λα εμαζθαιίζεη ηελ εχλνηα ηεο Γεξκαλίαο ζην ζέκα ηεο έληαμεο ηεο Κχπξνπ ζηελ Δ.Δ 342. ΚΔΡΑΜΔΗΚΟ: Ζ αλαζθαθή ηνπ Κεξακεηθνχ ζπλερίζηεθε θαηά ηηο επφκελεο δεθαεηίεο (κεηά ην 1913) θαη ην Γ.Α.Η επσκίζηεθε θαη ηηο δαπάλεο δηακφξθσζεο ηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ (πρ δελδξνθχηεπζε) αιιά θαη θαηαζθεπήο ηνπ Μνπζείνπ 343. Γχν αθφκα πεξηζηαηηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα δείρλνπλ ηελ ζχλδεζε αξραηνινγίαο θαη πνιηηηθήο, αλαθνξηθά πξνο ηελ αλαζθαθή ηνπ Κεξακεηθνχ. Σν Ηλζηηηνχην αληέδξαζε άκεζα θαη απνηειεζκαηηθά ζηα ζρέδηα ησλ αξκνδίσλ γηα ην πέξαζκα ησλ ζεξάγγσλ ηνπ Μεηξνπνιηηηθνχ ηδεξνδξφκνπ (ΜΔΣΡΟ) θάησ απφ ηνλ αξραηνινγηθφ ρψξν ηνπ Κεξακεηθνχ. Σα ζηειέρε ηνπ Ηλζηηηνχηνπ κε άξζξα ηνπο ηφζν ζηνλ ειιεληθφ φζν θαη ζην γεξκαληθφ θαη δηεζλή Σχπν εμέθξαζαλ ηνπο θηλδχλνπο απφ ηελ εθαξκνγή ελφο ηέηνηνπ ζρεδίνπ. πγρξφλσο ν δηεπζπληήο ηνπ Γ.Α.Η ζηελ Αζήλα, δξ. Klaus Fittschen, επηηέζεθε ζηελ ειιεληθή θπβέξλεζε, «ε νπνία νθείιεη λα ηεζεί πξν ησλ επζπλώλ ηεο θαη λα απαληήζεη εάλ επηζπκεί ηελ θαηαζηξνθή ελόο ηκήκαηνο ηεο αξραίαο θιεξνλνκηάο ηεο 344». Δπηπιένλ ν δηεπζπληήο πξνρσξά έλα βήκα πεξηζζφηεξν θαζψο κεηαθέξεη ην πξφβιεκα ζην επίπεδν ησλ ζρέζεσλ Δ.Δ θαη Διιάδνο ηνλίδνληαο, φηη «Η Ε.Ε είλαη ζπλππεύζπλε θαη νθείιεη θαη απηή λα απαληήζεη εάλ ζα επηηξέςεη ηελ θαηαζηξνθή ελόο κέξνπο ηεο αξραίαο θιεξνλνκηάο ηεο Επξώπεο, από έλα έξγν (ην Μεηξό) πνπ ρξεκαηνδνηείηαη θαηά 80% από επξσπατθνύο πόξνπο 345». 342 Πνπ άιισζηε θπξηάξρεζε ζηηο ζπδεηήζεηο ξέληεξ-εκίηε (πξβ «ΣΑ ΝΔΑ» 8 θαη , θαζψο θαη «ΣΟ ΒΖΜΑ» 8 θαη ). 343 Καζεκεξηλή 2000, ζει Fittschen 1996γ, ζει Fittschen φ.π. Να ζεκεησζεί φηη ην Γ.Α.Η θαη νη Γεξκαλνί επηζηήκνλεο έδεημαλ μερσξηζηφ ελδηαθέξνλ θαη γηα ηε δηάζσζε ηνπ λενιηζηθνχ νηθηζκνχ ζην Εάγαλη (πξβ. «ΣΟ ΒΖΜΑ» ). ε ζπλέληεπμε ηχπνπ γηα ην εχξεκα ηνπ Κνχξνπ ζηνλ Κεξακεηθφ («ΔΛΔΤΘΔΡΟΣΤΠΗΑ» ) ν γεξκαλφο πξεζβεπηήο δήισζε φηη νη γεξκαλνί ελδηαθέξνληαη γηα ηελ πξνζηαζία «όρη κόλν ρώξσλ πνπ αλαζθάπηνπλ παξαδνζηαθά, αιιά θαη πιεηάδα άιισλ, εθ ησλ νπνίσλ αλέθεξε κόλν ηνλ Μαξαζώλα, γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ νπνίνπ, σο γλσζηόλ, έδσζαλ κάρε λα κε γίλεη ην θσπειαηνδξόκην θαη ηελ έραζαλ»).

88 88 Αθφκε πην εκθαηηθά δειψλεηαη φηη «Θα ήηαλ αδηαλόεην, όηαλ κε ηα ιεθηά ησλ γεξκαλώλ θνξνινγνπκέλσλ αλαζθάπηεηαη θαη ζπληεξείηαη ν Κεξακεηθόο, κε ηα ίδηα ιεθηά (ιόγσ Ε.Ε) λα θαηαζηξέθεηαη θαη πάιη ν Κεξακεηθόο. Η Γεξκαλία ιόγσ ηεο καθξνρξόληαο ζύλδεζήο ηεο είλαη θαηά έλα πνζνζηό ππεύζπλε γηα ηνλ Κεξακεηθό» 346. Με ηα παξαπάλσ ην Γ.Α.Η ηνλίδεη ην εηδηθφ γεξκαληθφ ελδηαθέξνλ γηα κία αλαζθαθή πνπ δηεμάγεη γηα έλαλ πεξίπνπ αηψλα αιιά ζπγρξφλσο κεηαζέηεη ην ζέκα ηεο «θπξηαξρίαο» ηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ ζε δηεπξσπατθφ επίπεδν θαη φρη δηαθξαηηθφ. Δπηπιένλ επαλαιακβάλεηαη κία έκκεζε θξηηηθή θαθνδηαρείξηζεο θαη ζπαηάιεο ησλ θνηλνηηθψλ θνλδπιίσλ, άπνςε κε ηελ νπνία ζπκθσλνχζαλ πνιινί γεξκαλνί πνιηηηθνί, νη νπνίνη δε δίζηαδαλ λα εγθαινχλ ζπρλά ηε ρψξα καο γηα απηφ 347. Σνλ Απξίιην ηνπ 2002 ζηελ αλαζθαθή ηνπ Κεξακεηθνχ νη γεξκαλνί αξραηνιφγνη απνθάιπςαλ απξνζδφθεηα θαη ηπραία έλα κνλαδηθφ εχξεκα, έλαλ αξρατθφ θνχξν, χςνπο 2,10κ. Πξφθεηηαη γηα έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά επξήκαηα ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ ζηελ Αηηηθή. Ζ είδεζε ηεο αλαθάιπςεο δεκνζηνπνηήζεθε επίζεκα έλα κήλα κεηά (ζηηο 9 Μαίνπ 2002) ζε ζπλέληεπμε ηχπνπ ηνπ Γηεπζπληή ηνπ Ηλζηηηνχηνπ, ηνπ έιιελα Τπνπξγνχ Πνιηηηζκνχ θαη ηνπ Γεξκαλνχ πξεζβεπηή, θαη ελψ γηα εβδνκάδεο θπθινθνξνχζαλ έληνλεο θήκεο γηα ηελ αλαθάιπςε Ο Κνύξνο ηνπ Κεξακεηθνύ ζεκαληηθνχ επξήκαηνο. ε φιεο ηηο εθεκεξίδεο επηζεκάλζεθε ε κπζηηθνπάζεηα θαη ε θξπςίλνηα ησλ ειιεληθψλ αξρψλ αιιά θαη ηνπ Γ.Α.Η 348. Οη Γεξκαλνί ήηαλ εμαηξεηηθά θεηδσινί ζηηο δηθαηνινγίεο, ελψ θαη ε ειιεληθή πιεπξά αξλήζεθε ηηο επζχλεο ηεο. Ση πξαγκαηηθά ζπλέβε; Ζ παξνπζία ηνπ γεξκαλνχ πξεζβεπηή δειψλεη ην πφζν ζεκαληηθφ ήηαλ ην εχξεκα αιιά θαη πφζν αθφκα θαη ζηηο ηερλνθξαηηθέο θνηλσλίεο καο ε αλαθάιπςε ελφο ζεκαληηθνχ αξραηνινγηθνχ Πεηξάθνο 1995β, ζει. 94. Αγσλίδεηαη ην Γ.Α.Η γηα ηε δηάζσζε ηνπ Κεξακεηθνχ. 346 Fittschen 1996γ, ζει ΣΑ ΝΔΑ Πάξα πνιιά είλαη ηα δεκνζηεχκαηα ζρεηηθά κε ηελ αλαθάιπςε ηνπ Κνχξνπ, θαζψο απνηειεί έλα απφ ηα εληππσζηαθφηεξα επξήκαηα ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε: «ΣΟ ΒΖΜΑ», , ζει. 12, «ΣΑ ΝΔΑ» , ζει., «Διεπζεξνηππία» θαη «Καζεκεξηλή» ια ηα δεκνζηεχκαηα αλαθέξνληαη ζηελ θαζπζηέξεζε αλαθνίλσζεο ηεο αλαθάιπςεο ηνπ Κνχξνπ («Διεπζεξνηππία» κε ηίηιν «ηγή ηρζχνο γηα ηα επξήκαηα») αιιά θαλέλα δελ εξκελεχεη ηα αίηηα ηεο νιηγσξίαο απηήο (κφλν ζε άξζξν ηεο θ. Θέξκνπ ζην Βήκα ηεο θαη εμαπνιχεηαη ζθνδξή επίζεζε θαηά ησλ ειιεληθψλ αξρψλ, πνπ επέβαιιαλ ηε ζησπή ζηνπο γεξκαλνχο επηζηήκνλεο θαη ηίζεηαη ην εξψηεκα κήπσο ε κπζηηθνπάζεηα νθείιεηαη ζηελ πξνζπάζεηα «θάπνηνπ εκεηέξνπ λα ζθεηεξηζζεί ην εχξεκα»).

89 89 επξήκαηνο ελέρεη θάπνηα γνεηεία θαη πξνζδίδεη ζηε ΞΑ θαη ηε ρψξα πξνέιεπζεο αίγιε θαη γφεηξν. Κάπνηνη ηζρπξίζηεθαλ φηη ε Γ ΔΠΚΑ πξνζπάζεζε λα ππνβαζκίζεη ην γεγνλφο θαη κεηψζεη ηε ζεκαζία ηεο γεξκαληθήο ζπκβνιήο ζηελ αλαθάιπςε ηνπ επξήκαηνο, ελψ ηαπηφρξνλα νη έιιελεο αξραηνιφγνη πξνζπαζνχζαλ λα ειέγμνπλ ην πψο ζα πξνβιεζεί ε αλαθάιπςε γηα λα κελ ζκηθξπλζεί ην θχξνο ηεο Αξραηνινγηθήο Τπεξεζίαο 349, άιινη ππεζηήξημαλ φηη ηεο αλαθνίλσζεο πξνεγήζεθε έλαο παξαζθεληαθφο πφιεκνο κεηαμχ ησλ γεξκαλψλ εξεπλεηψλ γηα ην πνηνο ζα απνθηήζεη ηα πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα, κειέηεο θαη δεκνζίεπζεο ηνπ επξήκαηνο. Σν παξαζθήλην πάλησο ήηαλ έληνλν, ε θαζπζηέξεζε ηεο αλαθνίλσζεο αδηθαηνιφγεηα κεγάιε, ε παξνπζία ηνπ εθπξνζψπνπ ηεο γεξκαληθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο εκθαλήο θαη ε εμαζθαιηζζείζα γηα ην Ηλζηηηνχην αίγιε κεγάιε. ΖΡΑΗΟ ΑΜΟΤ:Σν Γ.Α.Η επαλαδξαζηεξηνπνηήζεθε ζηελ πεξηνρή ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 50 θαη ην 1980 αλεπξέζε θνχξνο θνινζζηαίσλ δηαζηάζεσλ, χςνπο 5 κέηξσλ 350. Ο θνύξνο ηεο άκνπ 349 «ΣΟ ΒΖΜΑ» Γηα ηε κεηέπεηηα ηζηνξία ησλ αλαζθαθψλ πξβ. Kyrieleis 1981, ζει θαζψο θαη

90 90 Σν Γ.Α.Η θαη ην Ίδξπκα Volkswagen πξνζέθεξαλ 1,3 εθ. DM, γηα λα θηηζζεί λέα πηέξπγα ζην Αξραηνινγηθφ Μνπζείν ηεο άκνπ θαη λα ζηεγαζζνχλ ηφζν ν θνχξνο φζν θαη άιια επξήκαηα ησλ γεξκαληθψλ αλαζθαθψλ ηνπ Ζξαίνπ. Σα εγθαίληα ηεο λέαο πηέξπγαο έιαβαλ ρψξα ην 1987 παξνπζία ηνπ γεξκαλνχ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο, θνλ Βατηζέθεξ θαη ηεο ειιελίδαο Τπνπξγνχ Πνιηηηζκνχ, Μειίλαο Μεξθνχξε 351. Καη νη δχν επίζεκνη εμήξαλ ηε ζπκβνιή ησλ γεξκαλψλ αξραηνιφγσλ ζηηο αλαζθαθέο ηεο άκνπ θαη θαηέδεημαλ γηα κία αθφκε θνξά φηη ην ζεκαληηθφ (γηα ηελ θνηλή γλψκε) εχξεκα πξνζδίδεη θχξνο θαη γφεηξν ηφζν ζηελ ρψξα πεγή φζν θαη ζε απηήλ πνπ δηεμήγε ηηο αλαζθαθέο. ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5. Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΑΡΥΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΥΟΛΗ (Γ.Α.) 351 Μ. Παπαδή «Ο εθπιεθηηθφο θνχξνο έθιεςε ηελ παξάζηαζε» Απξηαλή, θαη Μ. Υαξηνπιάξε «Ρ. Βατηζέθεξ, ν αξραηνιάηξεο» ΣΑ ΝΔΑ, , Έζλνο

91 91 5.1Ίδξπζε - εμέιημε 352 Δίλαη ε πξψηε Ξέλε Αξραηνινγηθή ρνιή, πνπ ηδξχζεθε ζηελ Διιάδα ην 1846, κε ηελ επίλεπζε ηεο Γαιιηθήο θαη Διιεληθήο θπβέξλεζεο. Ζ έδξα ηεο βξίζθεηαη ζην Κνισλάθη ζε κία θαηαπξάζηλε φαζε, ε νπνία δσξήζεθε απφ ηελ Διιεληθή θπβέξλεζε. Πξσζππνπξγφο ηεο Διιάδνο ήηαλ ηφηε ν Κσιέηηεο, ν νπνίνο είρε θαη ηα ελία ηνπ γαιιφθηινπ ή γαιιηθνχ θφκκαηνο θαη ζεψξεζε φηη ε δεκηνπξγία ηεο ΓΑ ζα απνηεινχζε θάπνην αληηζηάζκηζκα ζηελ απμαλφκελε επηξξνή ησλ Άγγισλ θαη ησλ Ρψζσλ ζηε ρψξα. Ζ ρνιή αξρηθά ηέζεθε ππφ ηε ζθέπε ηεο Γαιιηθήο Αθαδεκίαο Δπηζηεκψλ (Belle Lettres) θαη είρε σο ζθνπφ ηε κειέηε ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ ελ γέλεη, ηελ πξναγσγή ησλ ηερλψλ, αιιά θαη ηε δηεμαγσγή αλαζθαθψλ. Καζαξά αξραηνινγηθφ πξνζαλαηνιηζκφ έιαβε ε ρνιή κεηά ην 1874, θαη ζα εμεηαζζνχλ παξαθάησ νη ιφγνη απηήο ηεο κεηαζηξνθήο 353. Ζ ΓΑ ζπλεηζέθεξε απνθαζηζηηθά ζηε γλψζε ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ θφζκνπ δηεμάγνληαο πνιιέο αλαζθαθέο ζε νιφθιεξε ηελ ειιεληθή επηθξάηεηα. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε: Γειθνί, Γήινο, Θάζνο, Νηηθηιί Σάο, Μάιιηα. Δπηπιένλ ε θηιφμελε βηβιηνζήθε ηεο θαζψο θαη νη άςνγα επηκειεκέλεο εθδφζεηο ηεο ζπλέβαιαλ θαζνξηζηηθά ζηελ πξναγσγή ηεο αξραηνινγηθήο επηζηήκεο. Απφ ην ζπζηήζεθε θαη ηκήκα λενειιεληθψλ ζπνπδψλ, ηνπ νπνίνπ κάιηζηα πξνίζηαηαη έιιελαο. 5.2 ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΗ ΓΟΜΗ 355 Δπηθεθαιήο ηεο ΓΑ είλαη ν δηεπζπληήο. Απηφο εθιέγεηαη απφ ηελ Αθαδεκία ησλ Γξακκάησλ θαη απφ έλα εθιεθηνξηθφ ζψκα πνπ απνηειείηαη απφ θαζεγεηέο Παλεπηζηεκίσλ (ηκήκαηα Κιαζηθψλ πνπδψλ). Σειηθά επηιέγνληαη δχν νλφκαηα 352 «Καζεκεξηλή» 2000, ζει Καιπαμήο 1996, ζει. 50, ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξνληαη ηα εμήο «απφ γαιιηθήο πιεπξάο δελ απνθξχπηεηαη φηη ε ίδξπζή ηεο θάζε άιιν άζρεηε είλαη κε ηελ πξφζεζε ζηήξημεο ηνπ γαιιφθηινπ θφκκαηνο ηνπ Κσιέηηε θαη ηελ αληίζηαζε θαηά ηεο πξνζπάζεηαο ηεο Αγγιίαο γηα απφθηεζε κεγαιχηεξεο επηξξνήο ζηελ ειιεληθή πνιηηηθή». Πξβ θαη BCH 1996, ζει. 5, Καιπαμήο 1996, ζει. 56. Αξραηνινγία 1996, ζει, 69-76, ζπλνπηηθή πεξηδηάβαζε ζηελ ηζηνξία ηεο ΓΑ. 354 BCH 1996, ζει. 20. ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 ππήξμε γεληθή αλαδηνξγάλσζε ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηεο ρνιήο. Δπηπιένλ ην 1981 επηρεηξήζεθε πεξηθνπή θνλδπιίσλ ηεο ΓΑ γεγνλφο πνπ μεζήθσζε Γάιινπο θαη Έιιελεο αξραηνιφγνπο (BCH 1996, ζει. 508). 355 Γηα ηε δηνηθεηηθή δνκή ζπλνκηιήζακε κε ηε γξακκαηέαο ηεο ΓΑ θ. Michele Brunne, πξβ. θαη πίλαθα Υ. Αξραηνινγία 1996, ζει. 76. Με εθηελή αλαθνξά ζην ειιεληθφ πξνζσπηθφ ηεο ΓΑ, ην νπνίν αξρηθά είρε ππεξεηηθά θαη βνεζεηηθά θαζήθνληα θαη πιένλ επηζηεκνληθά-δηνηθεηηθά (ην ρεδηαζηήξην θαη ε θσηνζήθε δηεπζχλνληαη απφ Έιιελεο), ελψ θαη ην ηκήκα Νενειιεληθψλ πνπδψλ έρεη απφ ην 1995 επηθεθαιήο Έιιελα.

92 92 (απφ φινπο ηνπο ππνςεθίνπο) ηα νπνία παξαδίδνληαη ζηνλ αξκφδην ππνπξγφ, ν νπνίνο εθδίδεη Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα δηνξίδνληαο ηνλ θαηά ηε γλψκε ηνπ θαηαιιειφηεξν. Ζ ΓΑ επνπηεχεηαη απφ ην Γαιιηθφ Τπνπξγείν Παηδείαο ή Δξεπλαο, αλάινγα κε ηε δνκή ηνπ ππνπξγηθνχ ζπκβνπιίνπ (δειαδή αλ ππάξρεη απηφλνκν ή κε ππνπξγείν Παηδείαο ή Έξεπλαο). Οη εξγαδφκελνη κπνξεί λα είλαη δεκφζηνη ππάιιεινη (ζπρλά απφθνηηνη ηεο ENS), πνπ απνζπψληαη απφ ηε Γαιιία (πρ ν δηεπζπληήο ή ν Γξακκαηέαο) θαη έρνπλ ζεηεία πεληαεηή κε δπλαηφηεηα αλαλέσζεο, ε πιεηνςεθία πάλησο απαζρνιείηαη κε ζπκβάζεηο ηδησηηθνχ δηθαίνπ, ελψ πξνθεηκέλνπ λα γίλεη θάπνηνο επηζηεκνληθφ κέινο ηεο ρνιήο, λα ηελ επηζθεθζεί θαη λα θηινμελεζεί ζηελ Αζήλα (επί ηέζζεξα ρξφληα), νθείιεη λα δψζεη εηδηθέο εμεηάζεηο (Agregation). Δπηθεθαιήο ηεο ρνιήο, φπσο πξναλαθέξζεθε είλαη ν Γηεπζπληήο, ν νπνίνο θαηά θχξην ιφγν είλαη ν επηζηεκνληθφο ππεχζπλνο. Αθνινπζεί ν Γξακκαηέαο, κε αξκνδηφηεηεο δηνηθεηηθέο αιιά θαη επηζηεκνληθέο θαη θαηφπηλ νη εξεπλεηέο. Καηά ηα ινηπά ε ΓΑ νξγαλσηηθά δηαξζξψλεηαη, φπσο θαη νη ππφινηπεο ΞΑ. 5.3 Ηζηνξηθή επηζθόπεζε ησλ ζρέζεσλ ηεο ΓΑ κε ην ειιεληθό θξάηνο θαη ηνπο έιιελεο αξραηνιόγνπο από ην 1846 έσο ηνλ Β Παγθόζκην Πόιεκν Οη ζρέζεηο ηεο ΓΑ θαη ησλ Διιήλσλ επεξεάζηεθαλ δηαρξνληθά απφ δηάθνξα εμσγελή θαη πνιηηηθήο θχζεσο γεγνλφηα. Παξαπάλσ αλαθέξζεθε ν ηξφπνο ηεο ίδξπζεο ηεο (ιφγσ Κσιέηε, πνπ ήηαλ επηθεθαιήο ηνπ γαιιφθηινπ θφκκαηνο). Ζ ζχζηαζή ηεο αληηζηάζκηδε ηελ απμαλφκελε αγγιηθή θαη ξσζηθή επηξξνή 356, επηπιένλ ήηαλ απνηέιεζκα ηεο επλντθήο εηθφλαο-γλψκεο, πνπ είρε ζρεκαηηζηεί ππέξ ησλ γάιισλ ζηε δηάξθεηα ηνπ ειιεληθνχ εζληθναπειεπζεξσηηθνχ αγψλα. πγρξφλσο φκσο θαη νη γάιινη είραλ επεξεαζηεί ηφζν απφ ην θίλεκα ηνπ ξνκαληηζκνχ φζν θαη απφ ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1821 θαη είρε θαιιηεξγεζεί έληνλα θηιειιεληθφ θιίκα ζηε Γαιιία, φπνπ ππήξρε έληνλε επαηζζεζία ιφγσ θαη ηεο γαιιηθήο επαλάζηαζεο 357. ηηο πξψηεο αλαζθαθηθέο δξαζηεξηφηεηεο (κέζα 19 νπ ) ζηνλ ηεξφ Βξάρν ηεο Αθξφπνιεο, ε ρνιή επέδεημε ππεξβάιινληα εζληθηζηηθφ δήιν, ππεξηνλίδνληαο ηε ζπκβνιή ηνπ γάιινπ αξραηνιφγνπ (Beule), ν νπνίνο «εμεθάιπςε ηελ πύιελ ηεο Αθξνπόιεσο, ηα ηείρε, ηνπο Πύξγνπο θαη ηελ αλάβαζηλ» Καιπαμήο 1996, ζει Γαξνπθαιήο 2003, ζει Καιπαμήο 1993, ζει. 19. BCH 1996, ζει. 502.

93 93 Ζ ΓΑ αξρηθά ζα έρεη έλα ξφιν πεξηζζφηεξν ινγνηερληθνχ-ιανγξαθηθνχ εξεπλεηηθνχ ηλζηηηνχηνπ παξά ζαθψο αξραηνινγηθνχ, γηα απηφ άιισζηε δελ αλέιαβε ηα πξψηα ρξφληα ίδξπζήο ηεο, ηε δηεμαγσγή κίαο εθηεηακέλεο αλαζθαθήο 359. Ζ κεηαζηξνθή ζπκβαίλεη ην 1874, κεηά ηελ ίδξπζε ηνπ Γ.Α.Η, φηαλ νη Γάιινη θαηελφεζαλ φηη έκεηλαλ «πίζσ» ζε ζέκαηα αξραηνινγίαο ζε ζχγθξηζε κε ηνπο «αηψληνπο αληηπάινπο» Γεξκαλνχο. Ο Γάιινο κάιηζηα πξεζβεπηήο de Gabriac ζα ζπεχζεη ζηελ ειιεληθή θπβέξλεζε απαηηψληαο λα κε δνζεί ην κνλνπψιην δηεμαγσγήο ησλ αλαζθαθψλ ζηνπο Γεξκαλνχο 360. Καηφπηλ νη Γάιινη δηεθδίθεζαλ θαη αλέιαβαλ ηελ αλαζθαθή ησλ Γειθψλ. Σν αίηεκα δηαηππψζεθε επίζεκα ζην παξαζθήλην ηνπ πλεδξίνπ ηνπ Βεξνιίλνπ (1878) 361, φπνπ ν Γάιινο πξσζππνπξγφο Waddington έζεζε ην δήηεκα αλάιεςεο ηεο αλαζθαθήο ησλ Γειθψλ απφ ηνπο Γάιινπο (είραλ πξνεγεζεί θάπνηεο κηθξήο εθηάζεσο αλαζθαθέο απφ Γεξκαλνχο θαη Έιιελεο, ελψ είρε αξρίζεη κία δηαδηθαζία απνδεκίσζεο ησλ θαηνίθσλ ηνπ ρσξηνχ). Ζ απαίηεζε ινηπφλ δηαζπλδέεηαη απφ ηε Γαιιία κε ηελ εμαζθάιηζε ή κε ηεο δηπισκαηηθήο ηεο ππνζηήξημεο ζην ζπλέδξην ηνπ Βεξνιίλνπ. Ζ ζπλέρεηα ηνπ δηπισκαηηθνχ παξαζθελίνπ δηαδξακαηίζζεθε ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ην Ζ Διιάδα επηζπκνχζε δηαθαψο ηε δηπισκαηηθή ζηήξημε ηεο Γαιιίαο, πξνθεηκέλνπ λα πξνζαξηήζεη ηε Θεζζαιία θαη ηελ Ήπεηξν. Έηζη ε Αξραηνινγηθή Δηαηξεία δελ αληηδξά ζηελ πεξίπησζε αλάιεςεο ηεο αλαζθαθήο ησλ Γειθψλ απφ ηνπο Γάιινπο (1880), ελψ επηπξφζζεηα αλαγνξεχεη σο επίηηκν πξφεδξφ ηεο ηνλ Waddington, ην γάιιν δειαδή πξσζππνπξγφ (1878) 363. πγρξφλσο ε Διιάδα ζέηεη θαη δήηεκα θαηάξγεζεο ησλ δαζκψλ, ηνπο νπνίνπο επέβαιε ε γαιιηθή θπβέξλεζε ζηελ Διιεληθή ζηαθίδα, πνπ εηζαγφηαλ ζηε Γαιιία Δπηπιένλ ην 1856 (ζηε δηάξθεηα ηεο Καηνρήο ηνπ Πεηξαηά απφ ηνπο Αγγινγάιινπο) πνιιέο αξραηφηεηεο «θπγαδεχζεθαλ» πξνο ηε Γαιιία απφ γάιινπο αμησκαηηθνχο (BCH 1996, ζει. 502). 360 Amandry 1992, ζει θνξδά 1992, ζει. 69, ζχκθσλα κάιηζηα κε δεκνζίεπκα ηεο εθεκεξίδαο «Αηιαληίο». Picard 1992, ζει θνξδά 1992, ζει. 70. Picard 1992, ζει. 11 Μαηζαίνπ 1999, ζει θνξδά 1992, ζει Amandry 1992, ζει. 89.

94 94 Γελ πξέπεη θαλείο λα μερλά φηη ε ζηαθίδα απνηεινχζε ην πην ζεκαληηθφ εμαγψγηκν πξντφλ ηεο Διιάδαο θαη νιφθιεξεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο (πρ ε βνξεηνδπηηθή Πεινπφλλεζνο) επηβίσλαλ απφ ηε δηεμαγσγή απηνχ ηνπ εκπνξίνπ. Απφ ηφηε θαη έσο ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1890 (ηειηθφ θείκελν ππεγξάθε ην 1892) αθνινχζεζαλ εξγψδεηο δηαπξαγκαηεχζεηο θαη ππνβιήζεθαλ, ρσξίο ηειηθά λα εγθξηζνχλ, δηάθνξα ζρέδηα ζπκθσληψλ-ζπκβάζεσλ 365. Σν πξψην ζρέδην ήηαλ αληηγξαθή ησλ φξσλ ηεο ειιελνγεξκαληθήο ζχκβαζεο, πνπ αθνξνχζε ζηελ αλαζθαθή ηεο Οιπκπίαο (ππήξρε θαη εδψ ν φξνο παξαρψξεζεο ζηνπο Γάιινπο ησλ «δηπιψλ» επξεκάησλ ηεο αλαζθαθήο), ηειηθά φκσο δελ εηζήρζε πξνο επηθχξσζε ζην ειιεληθφ Κνηλνβνχιην θαζψο «έπεζε» ε Κπβέξλεζε Κνπκνπλδνχξνπ, πνπ ην είρε πξνηείλεη. Πην εληαηηθέο γίλνληαη νη δηαπξαγκαηεχζεηο απφ ηηο θπβεξλήζεηο Σξηθνχπε, ελψ ηαπηφρξνλα ζπλδέεηαη ζηελά ε αλαζθαθή ησλ Γειθψλ κε ην δήηεκα ηεο θαηάξγεζεο ησλ δαζκψλ εηζαγσγήο ηεο ζηαθίδαο ζηε Γαιιία 366. Δπηπιένλ ν Σξηθνχπεο πξνηείλεη ηελ απαινηθή ηνπ φξνπ πεξί «δηπιψλ» θαζψο θάηη ηέηνην ζα μεζήθσλε ιαφ θαη βνπιεπηέο 367. Ζ άξλεζε ησλ Γάιισλ λα πξνρσξήζνπλ ζε ππνγξαθή εκπνξηθήο ζπκθσλίαο γηα ηηο ζηαθίδεο θαη ηαπηφρξνλα ε απξνζπκία ηνπο λα αλαιάβνπλ ηε δαπάλε ησλ απαιινηξηψζεσλ ησλ αθηλήησλ νδεγεί ζε λαπάγην ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο 368. Ο Σξηθνχπεο εηζάγεη ζην δηπισκαηηθφ «παηρλίδη» θαη ηελ λεντδξπζείζα Ακεξηθάληθε ρνιή Κιαζηθψλ πνπδψλ, ε νπνία πξνηείλεη λα αλαιάβεη ε ίδηα ηε δηεμαγσγή ησλ αλαζθαθψλ ζηνπο Γειθνχο 369. Έηζη νη Γάιινη, θνβνχκελνη φηη ζα ράζνπλ ηε ζεκαληηθή απηή αλαζθαθή, ππνρψξεζαλ θαη αλαγθάζηεθαλ λα επσκηζηνχλ ην δπζβάζηαθην νηθνλνκηθφ βάξνο ησλ απνδεκηψζεσλ θαη ηαπηφρξνλα ππνρξεψζεθαλ λα απαινίςνπλ θάζε φξν γηα παξαρψξεζε αξραίσλ. Οη δαζκνί δελ ήξζεζαλ αιιά ππεγξάθε εκπνξηθή ζπκθσλία επλντθή γηα ηα ειιεληθά πξντφληα. Δίλαη απφιπηα αλαγθαίν λα παξαηεξεζνχλ ηα εμήο: 365 Μία πξψηε ζχκβαζε ζπλνκνινγήζεθε ζηηο απφ ηελ θπβέξλεζε Κνπκνπλδνχξνπ, ε νπνία ιίγν αξγφηεξα έπεζε (Amandry 1992, ζει ). 366 Δλδεηθηηθή ηνπ ελδηαθέξνληνο ηεο ειιεληθήο πιεπξάο γηα ηελ εκπνξηθή πηπρή ηεο ζχκβαζεο είλαη θαη ε αλαθνξά ηνπ γάιινπ πξεζβεπηή κεηά απφ ζπλάληεζε ηνπ κε ηνλ Σξηθνχπε (1882) (Amandry 1992, ζει. 90 θαη Picard 1992, ζει. 12). 367 Γήισζε Σξηθνχπε ηελ 7 ε Ηνπλίνπ Δίρε πξνεγεζεί ζπδήηεζε γηα ηε ζχκβαζε ηεο Οιπκπίαο, ε νπνία δηεμήρζε ζε εμαηξεηηθά πςεινχο ηφλνπο ( ), φπνπ πνιινί βνπιεπηέο φισλ ησλ θνκκαηηθψλ ζρεκαηηζκψλ δήηεζαλ ηελ θαηαγγειία ηεο ειιελνγεξκαληθήο ζχκβαζεο (Amandry 1992, ζει. 90). 368 Amandry 1992, ζει Amandry 1992, ζει. 102 θαη 104.

95 95 - Οη δηαπξαγκαηεχζεηο δελ αζρνινχληαη θαζφινπ κε επηζηεκνληθά δεηήκαηα. - Πξφηππν ζχκβαζεο (γηα ηε γαιιηθή πιεπξά) απνηέιεζε ην αληίζηνηρν θείκελν ηεο Οιπκπίαο. - Οη δηαβνπιεχζεηο εκπιέθνπλ ηνπο πξσζππνπξγνχο ηεο Διιάδνο θαη ηεο Γαιιίαο, ην γάιιν πξεζβεπηή θαη ην δηεπζπληή ηεο ΓΑ, ηνλ πξεζβεπηή ησλ ΖΠΑ θαη ηνλ δηεπζπληή ηεο ΑΚ. Οπδείο έιιελαο αξραηνιφγνο αλακηγλχεηαη ηνπιάρηζηνλ ζηε θάζε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ. - Σν πνιηηηθφ θαη νηθνλνκηθφ δηαθχβεπκα κε ην νπνίν αληαιιάζζεηαη ε άδεηα δηεμαγσγήο κίαο αλαζθαθήο είλαη απηφ θαη πξαγκαηηθφ. Γελ θξχβεηαη πίζσ απφ ηδεαιηζηηθά πξνθαιχκκαηα. - Οη φξνη είλαη ζπκθεξφηεξνη 370 γηα ηελ ειιεληθή πιεπξά, ζπγθξηηηθά κε ηελ ειιελνγεξκαληθή ζχκβαζε ηεο Οιπκπίαο, θαζψο θαη ην ειιεληθφ θξάηνο ππφ ηελ θπβέξλεζε Σξηθνχπε έρεη γίλεη πην δπλαηφ θαη έρεη απνθηήζεη ζεζκνχο θαη δηνηθεηηθνχο κεραληζκνχο. Απφ ην 1874 έσο ην 1922 ππήξμε ε πεξίνδνο ησλ κεγάισλ αλαζθαθψλ αιιά θαη ηεο έληνλεο παξέκβαζεο ζηα αξραηνινγηθά πξάγκαηα ηεο Διιάδνο. Σφζν ν Πξσζππνπξγφο ηεο Γαιιίαο φζν θαη ν γάιινο αξραηνιφγνο Reinach (αξγφηεξα ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα) θαηεγνξνχλ ηελ Διιάδα, φηη, ζε αληίζεζε κε ηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία, έρεη απζηεξφ αξραηνινγηθφ λφκν 371, δελ ππνζηεξίδεη ηε δηεμαγσγή ησλ αλαζθαθψλ θαη ζέηεη ζπλερψο πξνζθφκκαηα ζηε ιεηηνπξγία ησλ ΞΑ ζηελ Διιάδα. πγρξφλσο ε ΓΑ παξεκβαίλεη ζηε δηνίθεζε ηεο ειιεληθήο Αξραηνινγηθήο Τπεξεζίαο, πξνζπαζψληαο θαη ηειηθά επηηπγράλνληαο ηελ ηνπνζέηεζε θηιηθά πξνζθείκελσλ ζηα γαιιηθά ζπκθέξνληα ειιήλσλ αξραηνιφγσλ (αληηθαηάζηαζε Δπζηξαηηάδε θαη ηνπνζέηεζε ηνπ Καββαδία). Σνλ Καββαδία πξνζπαζνχλ επίζεο λα δηαζψζνπλ νη Γάιινη ην , κεηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ηξαηησηηθνχ πλδέζκνπ, 370 Picard 1992, ζει θνξδά 1992, ζει. 68. BCH 1996, ζει Μέλησξ, εη. 13 ν, ηεπρ. 55, ζει , αλαδεκνζηεχεη άξζξν Reinach γηα ηα κλεκεία ηεο αξραίαο ειιεληθήο αξραηφηεηαο. 372 BCH 1996, ζει Δληχπσζε πξνθαιεί θαη ην δνπινπξεπέο χθνο επηζηνιήο πξνο ην γάιιν πξεζβεπηή (BCH 1996, ζει. 504).

96 96 ελψ ζηε δηάξθεηα ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ε ΓΑ παίξλεη ζέζε θαηά ησλ Κεληξηθψλ Απηνθξαηνξηψλ θαη ησλ ειιήλσλ νπαδψλ ηεο νπδεηεξνθηιίαο Οη ζρέζεηο ηεο ΓΑ κε ην ειιεληθό θξάηνο θαη ηνπο έιιελεο αξραηνιόγνπο από ηνλ Β Παγθόζκην Πόιεκν θαη εμήο Μεηά ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν ε αξραηνινγηθή δξαζηεξηφηεηα ηεο ΓΑ ζπξξηθλψλεηαη, φπσο θαη ν πνιηηηθφο ξφινο ηεο Γαιιίαο ηφζν δηεζλψο φζν θαη ζηελ Διιάδα. Παξέκεηλε ηζρπξή ε πνιηηηζηηθή ηεο παξνπζία (θπξίσο ζην ζέκα ηεο εθκάζεζεο ηεο γαιιηθήο), παξά ηε ξαγδαία άλνδν ηεο ακεξηθάληθεο επηξξνήο 374. ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 50 θαη κε πξσηνβνπιία ηνπ έιιελα πξσζππνπξγνχ, Κσλζηαληίλνπ Καξακαλιή, αλαζεξκαίλνληαη νη δηκεξείο ζρέζεηο θαη ε Γαιιία αλέιαβε ηελ θαηαζθεπή ηνπ πδξνειεθηξηθνχ θξάγκαηνο ζην Μέγδνβα θαη ηνπ εξγνζηαζίνπ αινπκηλίνπ ζηε Βνησηία, ελψ πξνζέθεξε απφιπηε πνιηηηθή ζηήξημε ζηελ πξνζπάζεηα Καξακαλιή γηα έληαμε ζηελ ΔΟΚ θαη ζηαδηαθή απεμάξηεζε απφ ηνλ ζηελφ ελαγθαιηζκφ κε ηηο ΖΠΑ 375, αλ θαη νη ειιελνγαιιηθέο ζρέζεηο ήζαλ δεπηεξεχνπζαο ζεκαζίαο ζπγθξηηηθά κε ηηο Διιελνακεξηθαληθέο ή Διιελνγεξκαληθέο. Μέζα ζε απηφ ην πιαίζην δξαζηεξηνπνηείηαη θαη ε ΓΑ. Ο ειιεληθφο ηχπνο κε πνιιά δεκνζηεχκαηα επηζεκαίλεη ηε ζεηηθή ζπκβνιή ηεο 376 ζηελ πξναγσγή ηεο γλψζεσο γηα ηελ ειιεληθή αξραηφηεηα, ελψ κε ιακπξφηεηα ηφζν απφ ειιεληθήο φζν θαη γαιιηθήο πιεπξάο ενξηάζζεθαλ ην 1996 ηα 150 ρξφληα απφ ηελ ίδξπζε ηεο ρνιήο. Ζ ζπλεξγαζία κε έιιελεο επηζηήκνλεο εληάζεθε, ελψ κεηά ην 1985 έιιελεο αλέιαβαλ θαη ππεχζπλεο δηεπζπληηθέο ζέζεηο θαη εληφο ηεο ΓΑ 377. Ζ αλαζθαθή ησλ Γειθψλ παξέκεηλε Γαιιηθή, νη δεκνζηεχζεηο απαζρφιεζαλ ζρεδφλ απνθιεηζηηθά Γάιινπο, αιιά ε ζπλεξγαζία κεηαμχ Διιήλσλ θαη Γάιισλ 373 Έηζη ν δηεπζπληήο ηεο ΓΑ ην 1918 εθθψλεζε πχξηλν πνιηηηθφ ιφγν θαηά ησλ νπδεηεξφθηισλ ειιήλσλ αιιά θαη ελαληίνλ ησλ γεξκαλψλ θαη νζσκαλψλ, εηδηθφηεξα είπε «είλαη νη δύν ρεηξόηεξνη ιανί πνπ επνθζαικηνύλ ηηο ειιεληθέο θαη ζεξβηθέο θαηαθηήζεηο ησλ βαιθαληθώλ πνιέκσλ» (BCH 1996, ζει. 504). 374 Fleischer 1998, ζει θαη ππνζεκ βνιφπνπινο 2001, ζει. 121, 122. Ζ επίζθεςε ηνπ πξνέδξνπ Νηε Γθψι ζηε Θεζζαινλίθε θαη ηελ Αζήλα πξνζέιαβε ην ραξαθηήξα πνιηηηθνχ γεγνλφηνο έθηαθηεο ζεκαζίαο, ελψ θαη ε ππνδνρή ηνπ γάιινπ εγέηε απφ ηνπο έιιελεο πνιίηεο ππήξμε αλεπαλάιεπηε. 376 Δλδεηθηηθά ζεκεηψλνπκε «Οη αλαζθαθέο ζηε Θάζν θαη ν νδεγφο ηεο Γήινπ» ΒΖΜΑ, , «Κιείλεη 1,5 αηψλα» Διεπζεξνηππία, , «Ζ αξραηφηεξε ησλ ρνιψλ» Μεζεκβξηλή, , «150 ρξφληα ζηελ ππεξεζία ηεο ειιελνγαιιηθήο θηιίαο» Απγή, , «Γάιινη ζθαπαλείο ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ» Καζεκεξηλή, Άλλα Touchais, Αξραηνινγία, 1996, ζει. 76. Πεξηγξάθεη ην ειιεληθφ πξνζσπηθφ ηεο ΓΑ απφ ηε ζχζηαζή ηεο κέρξη ην 1996.

97 97 αξραηνιφγσλ ήηαλ άςνγε θαη ηζφηηκε, εηδηθά ζε ζέκαηα ζπληήξεζεο θαη επαλέθζεζεο επξεκάησλ ζην Μνπζείν ησλ Γειθψλ 378. Αλαθνξά ζηελ πξνζθνξά ηεο ΓΑ ζηελ αλαζθαθή ησλ Γειθψλ έγηλε θαη επ επθαηξία ησλ 100 ρξφλσλ απφ ηελ έλαξμε ηεο. Οη ζρεηηθέο κάιηζηα εθδειψζεηο ηεινχζαλ ππφ ηελ αηγίδα ησλ Μηηεξάλ θαη Καξακαλιή 379. Δπηπιένλ Γάιινη επξσβνπιεπηέο, αξραηνιφγνη θαη δηαλννχκελνη μεζεθψζεθαλ θαηά ηεο θαηαζθεπήο ειιελνζνβηεηηθνχ εξγνζηαζίνπ αινπκηλίνπ ζηελ πεξηνρή ηεο Φσθίδνο, εγρείξεκα, ην νπνίν ηειηθά εγθαηαιείθζεθε, ιφγσ ηεο θαηάξξεπζεο ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο 380. Δλδεηθηηθφ ησλ θαιψλ ζρέζεσλ, πνπ έρνπλ δηακνξθσζεί ζηελ πεξηνρή ησλ Γειθψλ είλαη ε δίγισζζε έθδνζε (ειιεληθά θαη γαιιηθά) πνπ έγηλε κε επζχλε θαη δαπάλεο ηεο ρνιήο θαη πεξηειάκβαλε άξζξα θαη ειιήλσλ αξραηνιφγσλ (πνπ εξγάδνληαη ζηελ Η ΔΠΚΑ) αιιά θαη Γάιισλ 381. Μεξηθά κάιηζηα απφ απηά αζρνινχληαλ θαη κε ην πνιηηηθφ παξαζθήλην πνπ νδήγεζε ζηελ αλάιεςε ηεο αλαζθαθήο απφ ηνπο Γάιινπο. Γελ έιεηςαλ θαη νη «κειαλέο» ζειίδεο ζηηο ζρέζεηο ηεο ΓΑ κε ηνπο έιιελεο. Οη ζρέζεηο ησλ δχν πιεπξψλ δηαηαξάρζεθαλ ζηνπο Γειθνχο φηαλ ν δηεπζπληήο ηεο ρνιήο, Αmandry, ζεψξεζε φηη είρε ην δηθαίσκα λα αζθεί θαη αξκνδηφηεηεο δηνηθεηηθέο, ζρεηηθά κε ην Μνπζείν ησλ Γειθψλ. Ζ έκπξαθηε απηή ακθηζβήηεζε ησλ αξκνδηνηήησλ θαη εμνπζηψλ ηνπ έιιελα εθφξνπ, πξνθάιεζε ηε ζχγθξνπζε ησλ δχν πιεπξψλ 382. Πνιχ πην ζνβαξή ήηαλ ε ππφζεζε ηεο Γήινπ ην Ζ Γήινο ήδε απφ ηνλ πξνεγνχκελν αηψλα απεηέιεζε αλαζθαθή ηεο ΓΑ. ηε δηάξθεηα ηεο αλαζθαθηθήο πεξηφδνπ ηνπ 1974 δηαπηζηψζεθε απφ ειιελίδα αξραηνιφγν επηκειήηξηα αξραηνηήησλ (ηελ θ. Γέζπνηλα Βαιιηάλνπ) φηη ρηιηάδεο ζθξαγίζκαηα είραλ πεηαρηεί ζηα απνξξίκκαηα ηεο αλαζθαθήο θαη πηζαλφλ λα ξίρλνληαλ ζηε ζάιαζζα 383. Σν ιάζνο θαη ε παξάιεηςε ηνπ γάιινπ αλαζθαθέα επηπρψο δηνξζψζεθε, φηαλ φκσο ν ηφηε Έθνξνο Κπθιάδσλ δήηεζε ηελ αληηθαηάζηαζε ηνπ γάιινπ 378 Πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε Dominique Mulliez. Αιιά θαη Καζεκεξηλή, Μ. Βιάρνπ «100 ρξφληα πξνζθνξάο» Διεχζεξνο, Μ. Βιάρνπ, φ.π. 381 Πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε ηνλ Dominique Mulliez θαη αξραηνιφγνπο ηνπ ηκήκαηνο Ξέλσλ ρνιψλ. 382 Μεζεκβξηλή ε ζπλέληεπμε ηνπ ν λένο δηεπζπληήο ηεο ΓΑ, θ. Πηθάξ, ζεσξεί φηη κεηαμχ ηνπ παιαηνχ δηεπζπληή θαη ηνπ έιιελα εθφξνπ, Π. Θέκειε ππήξμε κία απιή δηάζηαζε απφςεσλ. 383 Υαηδνχδεο Μ. «Αξραηνινγηθνί Θεζαπξνί ζηα ζθνππίδηα» ΔΝΑ, , ζει ηαζνχιεο Ν. «Ο πνιηηηζκφο καο ιεειαηείηαη» Καζεκεξηλή, , ζει. 14.

98 98 αξραηνιφγνπ θαη ηελ αθαίξεζε ηεο ζρεηηθήο αλαζθαθηθήο αδείαο, ν Amandry δηακαξηπξήζεθε έληνλα ζηνλ ηφηε ΤΠ.Π.Δ θαη δήηεζε ηε κεηάζεζε ηνπ Δθφξνπ θαη ηελ απνζηψπεζε ηνπ πεξηζηαηηθνχ 384. Φπζηθά δελ ηθαλνπνηήζεθαλ νη γαιιηθέο απαηηήζεηο, ελψ ε ζπκπεξηθνξά ηνπ δηεπζπληή ηεο ΓΑ πξνθάιεζε ηελ έληνλε δπζαξέζθεηα ηεο ειιεληθήο επηζηεκνληθήο θνηλφηεηαο 385. Ζ αλαζθαθή ηεο Γήινπ πάλησο θαίλεηαη πσο απνηειεί έλα θνκβηθφ ζεκείν ησλ ηξηβψλ ειιεληθήο θαη γαιιηθήο πιεπξάο θαζψο ε θ. Βαιιηάλνπ αλαθέξεη πσο νη γάιινη ζπλάδειθνί ηεο αξλνχληαλ λα ηεο παξαδψζνπλ ηα εκεξνιφγηα ηεο αλαζθαθήο θαη γεληθά επηρεηξνχζαλ λα παξαθσιχζνπλ ην έξγν ηεο (ηφζν ην επνπηηθφ φζν θαη ην επηζηεκνληθφ) 386. Σα πξνβιήκαηα ζπληνληζκνχ, απεηξίαο, ιαζψλ θαη παξαιείςεσλ ζπλερίζηεθαλ θαη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 φπσο παξνπζηάδνληαη ζε ζρφιην ηεο εθεκεξίδαο «ΣΑ ΝΔΑ», φπνπ ν δεκνζηνγξάθνο αλαξσηηέηαη «Μήπσο ε αλαζθαθή ηεο Δήινπ ζπκίδεη ιίγν γεο Μαδηάκ;» 387 Αιιά θαη ζηνπο Φηιίππνπο παξνπζηάδνληαη ηξηβέο κεηαμχ Γάιισλ θαη Διιήλσλ αξραηνιφγσλ θαζψο ζε κία αξραηνινγηθή ζέζε εκπιέθνληαη δχν Δθνξείεο Αξραηνηήησλ (ΔΠΚΑ θαη ΔΒΑ) θαη ε ρνιή 388. Ζ ηειεπηαία επηζπκνχζε λα πξαγκαηνπνηήζεη επηθαλεηαθή έξεπλα πξνθεηκέλνπ λα εληνπίζεη ηα φξηα ηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ, ε αίηεζή ηεο φκσο απεξξίθζε ιφγσ ηεο αληηπαξάζεζεο κεηαμχ ησλ δχν Δθνξεηψλ. Σέινο ε ΓΑ ζπρλά θαηεγνξείηαη απφ κέιε ηνπ ΚΑ γηα επεθηαηηζκφ θαη επηζεηηθή πνιηηηθή, πνπ πξέπεη λα πεξηνξηζζεί Η ΑΜΔΡΙΚΑΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΚΛΑΙΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ (ΑΚ) 384 ηαζνχιεο Ν, Καζεκεξηλή, απάληεζε ζε επηζηνιή ηνπ δηεπζπληή ηεο ΓΑ, θ. Picard. Ζ γαιιηθή πιεπξά ππεζηήξημε πσο ε αβιεςία θαη ε ακέιεηα ηνπ αλαζθαθέα νθείινληαλ ζηελ αηθληδηαζηηθή δηαθνπή ησλ αλαζθαθψλ ιφγσ ηεο Σνπξθηθήο εηζβνιήο ζηελ Κχπξν. Έηζη, θαηά ηνπο Γάιινπο, δελ πξφιαβε ν ππεχζπλνο αξραηνιφγνο λα θνζθηλίζεη ηα «κπάδα» ηεο αλαζθαθήο (πξβ. Μεζεκβξηλή ). 385 Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ Amandry ηφζν ζην πεξηζηαηηθφ ησλ Γειθψλ φζν θαη ζηε Γήιν ππνδειψλεη θαη ηε ζηελή πξνζσπηθή ηνπ ζρέζε κε ηελ ηφηε ειιεληθή πνιηηηθή θαη πνιηηεηαθή εγεζία (Καξακαλιήο θαη Σζάηζνο), ε νπνία είρε «γαιιηθφ πνιηηηζκφ» (πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε Ν. Γηαινχξε αιιά θαη Κ. Σζάηζνο, Λνγνδνζία κηάο δσήο, η. Β, ζει. 449 θαη ). 386 Υαηδνχδεο Μ. «Αξραηνινγηθνί Θεζαπξνί ζηα ζθνππίδηα» ΔΝΑ, , ζει «Έλαο Πηθαξ ηζκέλνο ζηε Γήιν», ΣΑ ΝΔΑ, Απφ επηθνηλσλία κε Dominique Mulliez. 389 Απφ επηθνηλσλία κε δεκνζηνγξάθν «ησλ Νέσλ» θ. Μ. Αδακνπνχινπ.

99 ύζηαζη Δξέλιξη: Ζ ΑΚ ιεηηνχξγεζε ζηελ Διιάδα γηα πξψηε θνξά ην Σν ελδηαθέξνλ κειψλ ηεο ακεξηθάληθεο θνηλσλίαο γηα ηελ θαιιηέξγεηα ησλ θιαζζηθψλ ζπνπδψλ ήηαλ έληνλν ήδε απφ ην 1879 (επηζηήκνλεο αιιά θαη επηρεηξεκαηίεο) θαη εληζρχζεθε ην 1881, φηαλ νξίζζεθε κία πεληακειήο επηηξνπή, ε νπνία απνθάζηζε ηε ζχζηαζε ηεο ΑΚ 390. θνπφο ηνπ ηδξχκαηνο ήηαλ θαη παξακέλεη ε εθπαίδεπζε ζπνπδαζηψλ ζηελ Αξραία Διιεληθή Φηινινγία, Ηζηνξία θαη Αξραηνινγία, θαζψο θαη ε δηελέξγεηα αλαζθαθψλ θαη εξεπλψλ ζε πξνθαζνξηζκέλεο ηνπνζεζίεο αλά ηελ Διιάδα 391. Ζ πξψηε ζπλεδξίαζε πξαγκαηνπνηήζεθε ηνλ Απξίιην ηνπ 1882 κε ηε ζχκπξαμε πνιιψλ ΑΔΗ ησλ ΖΠΑ 392, ελψ ην 1884 ν Υαξίιανο Σξηθνχπεο πξνζέθεξε ζηε ρνιή έλα νηθφπεδν γηα λα θαηαζθεπάζεη ηηο απαξαίηεηεο εγθαηαζηάζεηο ηεο ζηηο ππψξεηεο ηνπ Λπθαβεηηνχ θαη δίπια ζην αθίλεην ηεο ΒΑ. Οη θηηξηαθέο εγθαηαζηάζεηο ηεο ΑΚ νινθιεξψζεθαλ ην 1915, ελψ ζε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ 20 νπ αηψλα αλεγείξνλην λέα θηίξηα γηα ηελ θάιπςε λέσλ αλαγθψλ αιιά θαη ησλ νηθνηξφθσλ ηεο. Δπηπιένλ ε ρνιή αλέιαβε θαη ηελ αλέγεξζε ηεο Γελλαδείνπ Βηβιηνζήθεο, ηεο νπνίαο ην θηίξην παξαδφζεθε ην 1926 (ε Γελλάδεηνο ήδε αλαθαηαζθεπάδεηαη) 393. Ζ ζπκβνιή ηεο Ακεξηθάληθεο ρνιήο ζηελ πξνβνιή θαη αλάδεημε ηνπ ειιεληθνχ παξειζφληνο ππήξμε θαη είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθή. Ακεξηθαλνί ππήξμαλ νη αλαζθαθείο ηεο Αξραίαο Κνξίλζνπ, ήδε απφ ην 1896, ηεο Αξραίαο Αγνξάο ησλ Αζελψλ, ηεο Οιχλζνπ, ηεο ακνζξάθεο, ηεο Αγ. Δηξήλεο ζηελ Κέα, ηεο Πχινπ, ηεο ηθπψλνο, ηεο Νεκέαο, ηεο Λέξλαο, ηνπ Κνκκνχ θαη ηνπ Καβνπζίνπ (ζηελ Κξήηε). Αμηφινγν είλαη ην αλαζηεισηηθφ θαη κνπζεηνθαηαζθεπαζηηθφ πξφγξακκα ηεο ρνιήο 394. Πξαγκαηνπνηήζεθε ε αλαζηήισζε ηεο ηνάο ηνπ Αηηάιινπ ζηελ Αξραία 390 Lord 1947, ζει. 1 θαη 2. πκβνιή ΑΚ, ζει. 6, πλνπηηθφ ηζηνξηθφ ζεκείσκα ηεο ίδξπζεο θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο ΑΚ, Φεβξνπάξηνο αξρηθά (πξβ. Καζεκεξηλή 2000, ζει. 13). 393 πλνπηηθφ ηζηνξηθφ ζεκείσκα ηεο ίδξπζεο θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο ΑΚ, Φεβξνπάξηνο Καζεκεξηλή 2000, ζει. 14 θαη 15. πλνπηηθφ ηζηνξηθφ ζεκείσκα ηεο ίδξπζεο θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο ΑΚ, Φεβξνπάξηνο 2001.