Οικολογικοί ρόλοι θαλάσσιων οργανισµών

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Οικολογικοί ρόλοι θαλάσσιων οργανισµών"

Transcript

1 Οικολογικοί ρόλοι θαλάσσιων οργανισµών M.Sc Λευτέρης Μαρίνος Φαρµακοποιός Θάλασσα σηµαντική πηγή συστατικών βιολογικά δραστικών Είναι γνωστό ότι οι ωκεανοί, οι λίµνες και τα ποτάµια, δηλαδή το υδάτινο περιβάλλον, καλύπτουν περισσότερο από το 70% της συνολικής επιφάνειας του πλανήτη µας. Αν λάβουµε δε υπόψη το µέγεθος της υδάτινης µάζας, αυτό αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 95% της βιόσφαιρας και µαζί της, όπως εκτιµάται µε τις πιο συντηρητικές εκτιµήσεις, τουλάχιστον µορφές ζωής. Από τα 28 κύρια φύλα του ζωικού βασιλείου, τα 26 απαντώνται και στον υδάτινο χώρο ενώ τα 8 από αυτά είναι αποκλειστικά υδρόβια, γεγονός αναµενόµενο καθώς είναι γενικά αποδεκτό ότι η ζωή πρωτοεµφανίστηκε στους προϊστορικούς ωκεανούς, την προκαµβιανή περίοδο, πριν από 3 δισεκατοµµύρια χρόνια. Συνεπώς οι θαλάσσιοι οργανισµοί που δεν εγκατέλειψαν ποτέ το αρχικό τους ενδιαίτηµα είχαν στη διάθεσή τους περισσότερο χρόνο προσαρµογής και εξέλιξης και µάλιστα σε ένα πολύ πιο οµοιογενές και σταθερό περιβάλλον από αυτό των αντίστοιχων χερσαίων. Μεσόγειος θάλασσα Γύρω στα 20 εκατοµµύρια χρόνια πριν, µια εκτεταµένη θάλασσα που ονοµαζόταν Τηθύς, συνέδεε τον Ατλαντικό µε τον Ινδικό ωκεανό, στα ανατολικά της τεράστιας ηπείρου, της Παγγαίας. Οι συγκλίνουσες πλάκες της Ευρασίας και της Αφρικής αποµονώνουν τη θάλασσα αυτή πρώτα από τον Ινδικό και µετά από τον Ατλαντικό. Τα νερά της µεσογειακής θάλασσας εξατµίζονται και δηµιουργείται µια απέραντη αλµυρή έρηµος ή µια σειρά από αλµυρές λίµνες 3000 µέτρα κάτω από την επιφάνεια του Ατλαντικού. Στη συνέχεια τα στενά του Γιβραλτάρ ανοίγουν, τα νερά του Ατλαντικού κατακλύζουν τη λεκάνη της Μεσογείου και δηµιουργούν τη θάλασσα που θα αποτελέσει το λίκνο του πολιτισµού. Η µεσογειακή χλωρίδα και πανίδα, εξελίχθηκε µέσα σε εκατοµµύρια χρόνια σε ένα µίγµα οργανισµών µε µεγάλο ποσοστό ενδηµικών ειδών (28%). Η ποικιλία

2 κλιµατικών και υδρολογικών συνθηκών καθώς και η ύπαρξη των µοναδικών µεσογειακών βιοτόπων, αποτέλεσµα και της γεωλογικής ιστορίας της περιοχής, είναι οι αιτίες του καταπληκτικού µίγµατος των οργανισµών. Ένα σύνολο έως θαλάσσιων οργανισµών, έχει καταγραφεί έως τώρα (τα 1300 αφορούν φυτικούς οργανισµούς), ενώ η πλούσια βιοποικιλότητα της Μεσογείου εκπροσωπεί το 8 µε 9% του συνολικού αριθµού των ειδών στις θάλασσες. Ένα σηµαντικό χαρακτηριστικό της Μεσογείου, είναι η συγκέντρωση των θρεπτικών συστατικών, η οποία µειώνεται όσο κινείται κανείς από ανατολικά προς τα δυτικά. Η µόνη εξαίρεση της συνολικά ολιγοτροφικής µεσογειακής θάλασσας, είναι η ευτροφική περιοχή στο πιο βόρειο κοµµάτι της Αδριατικής θάλασσας, γεγονός που οφείλεται στη διάθεση µεγάλου αριθµού αστικών λυµάτων και βιοµηχανικών αποβλήτων από τις εκβολές των ποταµών του βορά. Ένα άλλο σηµαντικό χαρακτηριστικό της Μεσογείου είναι και οι µεγάλες τιµές αλατότητας που παρουσιάζονται εξαιτίας της µεγάλης εξάτµισης των υδάτων. Θαλάσσια οικοσυστήµατα Οι ωκεανοί και οι θάλασσες είναι οικοσυστήµατα, που απαρτίζονται από όλους τους οργανισµούς που ζουν σε αυτούς, όλους τους φυσικούς, χηµικούς και γεωλογικούς παράγοντες του περιβάλλοντος, αλλά και όλες τις αλληλεπιδράσεις τόσο µεταξύ των ίδιων των οργανισµών όσο και µεταξύ των οργανισµών και παραγόντων του περιβάλλοντος. Η λεπτοµερής περιγραφή της δοµής ενός οικοσυστήµατος είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, γιατί µέσα σε ένα τέτοιο σύστηµα ζουν εκατοντάδες χιλιάδες διαφορετικά είδη ζώων, φυτών και µικροοργανισµών, πάνω στα οποία επιδρά ένα πλήθος παραγόντων του περιβάλλοντος. Μπορούµε όµως να απλοποιήσουµε τα πράγµατα, αν χωρίσουµε τη δοµή ενός οικοσυστήµατος σε βιοτική, τη δοµή που περιλαµβάνει όλους τους ζώντες οργανισµούς και αβιοτική, τη δοµή που περιλαµβάνει όλους τους παράγοντες του φυσικού περιβάλλοντος. Στην παρούσα οµιλία θα εστιάσουµε στη βιοτική δοµή του οικοσυστήµατος και πιο συγκεκριµένα στον τρόπο µε τον οποίο οι οργανισµοί αλληλεπιδρούν µεταξύ τους ( γεγονός καθοριστικό για την

3 επιβίωσή τους) αφού το µοριακό υπόβαθρο των δράσεων αυτών έχει ιδιαίτερο χηµικό και αρκετές φορές και φαρµακολογικό ενδιαφέρον. Εκτός αυτών όµως και οι αβιοτικοί παράγοντες έχουν καθοριστικό ρόλο στην επιβίωση των θαλάσσιων οργανισµών, καθορίζοντας το ρυθµό ανάπτυξης αλλά και την επιβίωσή τους. Οι παράγοντες αυτοί είναι τα θαλάσσια ρεύµατα, το ηλιακό φως, η θερµοκρασία, η πίεση, η αλατότητα και η πυκνότητα του νερού, τα διαλελυµένα αέρια και τα θρεπτικά συστατικά. Για κάθε οργανισµό και κάθε αβιοτικό παράγοντα υπάρχουν τα όρια ανοχής ή ανθεκτικότητας, µέσα στα οποία ένας οργανισµός είναι σε θέση να επιβιώσει και να αναπτυχθεί. Αν για παράδειγµα η ένταση του φωτός αυξηθεί η µειωθεί πέρα από τα όρια ανοχής του οργανισµού τότε αυτός δεν µπορεί πλέον να επιβιώσει. ιάκριση των θαλάσσιων οργανισµών και κατανοµή τους στο χώρο Στη βιοτική δοµή του οικοσυστήµατος και µε βάση τον τρόπο τροφής οι οργανισµοί κατηγοριοποιούνται ως : Παραγωγοί (ή αυτότροφοι οργανισµοί) που δεν είναι άλλοι από τα φυτά. Καταναλωτές (η ετερότροφοι ζωικοί οργανισµοί ) που δεν παράγουν οι ίδιοι την τροφή τους αλλά τρέφονται µε άλλους οργανισµούς (π.χ. ψάρια). Αποικοδοµητές που είναι και αυτοί ετερότροφοι οργανισµοί αλλά τρέφονται µε οργανικά θρύµµατα δηλαδή νεκρή φυτική η ζωική ύλη ή απεκκρίµατα και περιττώµατα ζώντων οργανισµών. Η εξάπλωση και η κατανοµή των ζώντων οργανισµών στον υδάτινο χώρο, δεν είναι οµοιόµορφη. Η αναγκαία ενέργεια για τις συνθετικές εργασίες προέρχεται από το φως του ηλίου. Εποµένως τα παράκτια και τα επιφανειακά ύδατα είναι εκείνος ο χώρος, όπου το φυτοπλαγκτόν και τα φύκη µπορούν να φωτοσυνθέσουν (εύφωτη ζώνη) και να ευδοκιµήσουν, αλλά και οι ετερότροφοι οργανισµοί να τραφούν από αυτούς. Έτσι στους χώρους αυτούς συναντά κανείς µια µεγάλη πυκνότητα ζωής, ενώ αυτή µειώνεται όσο προχωρούµε στους ωκεανούς και σε µεγάλα βάθη όπου το φως προοδευτικά µειώνεται για να φτάσουµε στους αβυσσικούς χώρους του αιώνιου σκότους (κάτω από 1000µ). Εδώ οι οργανισµοί είναι λιγότεροι και τρέφονται µόνο µε τα υπολείµµατα των νεκρών

4 οργανισµών από τα ανώτερα στρώµατα που καταιωνίζονται επ αυτών. Έτσι η εξάρτηση που υπάρχει είναι άµεση και σηµαντική. Με βάση την κατανοµή τους στο χώρο αλλά και την κύρια ικανότητα κινήσεως που διαθέτουν οι θαλάσσιοι οργανισµοί µπορούν να διακριθούν σε: Πλαγκτόν, που περιλαµβάνει όλους εκείνου τους οργανισµούς που σύρονται και φέρονται από τα ρεύµατα του νερού. Νεκτόν, που περιλαµβάνει όλους τους ισχυρά κολυµβώντες οργανισµούς, που οι κινήσεις τους είναι ικανές να τους καταστήσουν αρκετά ανεξάρτητους των κινήσεων του νερού (π.χ. ψάρια). Βένθος, που περιλαµβάνει όλους εκείνους τους οργανισµούς, που ζουν στο βυθό και ή έρπουν ή είναι σταθερά τοποθετηµένοι στην επιφάνεια του όπως οι αστερίες, οι σπόγγοι κ.λ.π. Οι οργανισµοί µιας κατηγορίας ζουν καταναλώνοντας οργανισµούς µίας άλλης, και όχι µόνο, δηµιουργώντας έτσι τροφικά πλέγµατα, συνιστώντας ουσιαστικά µια ροή ενέργειας από το ένα τροφικό επίπεδο στο άλλο. Είναι κατανοητό πως µεταξύ των οργανισµών διαφορετικών κατηγοριών υπάρχει µεγάλος ανταγωνισµός, αφού όλοι οι οργανισµοί ανεξαιρέτως προσπαθούν να επιβιώσουν. Ο ανταγωνισµός αυτός δεν περιορίζεται όµως µόνο µεταξύ των διαφορετικών οµάδων αλλά και ανάµεσα σε οργανισµούς που ανήκουν στην ίδια οµάδα. Καθοριστικός παράγοντας στη προσπάθεια των οργανισµών για επιβίωση και διαιώνιση του είδους τους είναι το χηµικό τους φορτίο, όπως οι δευτερογενείς µεταβολίτες, οι οποίοι έχουν ιδιαίτερη οικολογική σηµασία. Χηµική οικολογία Η επιστήµη που διερευνά τη σηµασία των δευτερογενών προϊόντων του µεταβολισµού των οργανισµών στην συµπεριφορά και στις σχέσεις µεταξύ τους, είναι η Χηµική οικολογία ή οικολογική βιοχηµεία η οποία κινείται στα όρια της Χηµείας - Βιολογίας. Εξ ορισµού ο νέος αυτός διεπιστηµονικός τοµέας τροφοδοτείται αλλά και τροφοδοτεί µε δεδοµένα ένα αριθµό επιστηµονικών κατευθύνσεων. Αυτές περιλαµβάνουν την χηµεία φυσικών προϊόντων, την βιοχηµεία και τις µελέτες µηχανισµού δράσης των δευτερογενών µεταβολιτών, την συνθετική οργανική χηµεία και

5 τους κλάδους της βιολογίας που ασχολούνται µε µελέτες συµπεριφοράς, εξελικτικές αντιδράσεις στα χηµικά σήµατα και οικολογικές συνέπειες. Είναι γενικά αποδεκτό ότι η συντριπτική πλειοψηφία των µορίων που προέρχονται από φυτικούς και ζωικούς οργανισµούς δεν είναι προϊόντα ατυχούς διαδικασίας ή τελικής απόρριψης, αλλά συντέθηκαν από τους οργανισµούς µε σοβαρό ενεργειακό κόστος για να ικανοποιήσουν συγκεκριµένες, εξειδικευµένες ανάγκες.οι σοβαρότεροι οικολογικοί ρόλοι που διαδραµατίζουν τα φυσικά προϊόντα για τους οργανισµούς που τα συνθέτουν είναι αυτός της χηµικής επικοινωνίας, ο προσανατολισµός της νυµφικής εγκατάστασης, οι ορµονικές ρυθµίσεις, ο εδαφικός ανταγωνισµός και τέλος η χηµική προστασία από τα φυτοφάγα, τους παθογόνους µικροοργανισµούς και τα αρπακτικά Εδαφικός επεκτατισµός στο θαλάσσιο περιβάλλον Το φαινόµενο αυτό εµφανίζεται κυρίως σε χώρους υψηλής προτίµησης, όπως είναι οι κοραλλιογενής ύφαλοι. Τα φύκη αλλά και ζωικοί οργανισµοί όπως είναι οι βάλανοι και οι πεταλίδες, διατηρούν ελεύθερους (από µάκρο- αλλά και µικροοργανισµούς) µε χηµικά µέσα τους γειτονικούς χώρους για ιδία χρήση. Τα τελευταία χρόνια γίνονται έντονες ερευνητικές προσπάθειες στον τοµέα αυτόν, καθώς τέτοιες ουσίες έχουν σηµαντικό εµπορικό ενδιαφέρον αφού µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την προστασία υποβρύχιων κατασκευών και υφάλων πλοίων από τα επίφυτα,. Οι ουσίες αυτές θα εµποδίσουν την ανάπτυξη των ανεπιθύµητων οργανισµών αλλά επειδή είναι φυσικά προϊόντα δεν θα επιβαρύνουν το περιβάλλον. Χηµική προστασία Οι περισσότεροι οργανισµοί, χερσαίοι ή θαλάσσιοι, που δεν έχουν την δυνατότητα κίνησης για να αποφύγουν τους διώκτες τους ή δεν διαθέτουν επαρκή µηχανική προστασία αναγκάζονται να επενδύσουν σηµαντικά ποσά ενέργειας στη σύνθεση χηµικών ουσιών για την απώθηση των εχθρών τους. Ο βαθµός στον οποίο οι οργανισµοί είναι εξοπλισµένοι µε µέσα χηµικής προστασίας είναι άµεσα εξαρτηµένος

6 από τα επίπεδα κινδύνου που αντιµετωπίζουν οι οργανισµοί, το κόστος σύνθεσης της χηµικής άµυνας και τη σχετική αξία των διαφόρων µελών του οργανισµού που είναι περισσότερο εκτεθειµένα. Ανάγκη για χηµική προστασία δεν έχουν µόνο οι ακίνητοι οργανισµοί αλλά και αυτοί που είναι ευκίνητοι και σε πολλές περιπτώσεις µπορούν να αποφύγουν τους εχθρούς τους. Ένα παράδειγµα από το χερσαίο περιβάλλον είναι ο ασβός και από το θαλάσσιο περιβάλλον τα δηλητηριώδη ψάρια. Tις περισσότερες φορές υπάρχει άµυνα πολλαπλών επιπέδων προστασίας αναλόγως µε τον εχθρό και το βαθµό κινδύνου, αν και σε ορισµένες περιπτώσεις, όπως η ακραία περίπτωση του ιππόκαµπου Phycodurus eques (εικόνα1), µία γραµµή άµυνας ίσως είναι αρκετή. Εικόνα 1: Ο ιππόκαµπος Phycodurus eques µε την εκπληκτική προσαρµογή του στο περιβάλλον αποφεύγει τους εχθρούς του. Τα κεφαλόποδα ενώ διαθέτουν µεγάλη ευκινησία ταυτόχρονα επενδύουν στον τοµέα της προσαρµογής στο περιβάλλον και της κάλυψής τους µε χηµικό παραπέτασµα (µελάνι κ.τ.λ.). Οργανισµοί που διαθέτουν µηχανική προστασία στηρίζουν την επιβίωσή τους πολλές φορές και στην χηµική προστασία. Οι πεταλίδες παρά το γεγονός ότι έχουν το κέλυφος διαθέτουν χηµική προστασία για τις περιπτώσεις εκείνες που ο προστατευτικός µανδύας θα τραυµατιστεί και θα αφήσει εκτεθειµένο τον οργανισµό

7 Ποσοτική προστασία Τα µέσα ποσοτικής προστασίας είναι συνήθως δοµικά απλές ουσίες που για να αναπτύξουν το απαραίτητο επίπεδo προστασίας πρέπει να βρίσκονται στον οργανισµό σε µεγάλες συγκεντρώσεις που φτάνουν το 10 έως και 20% επί ξηρού βάρους. Για τους χερσαίους φυτικούς οργανισµούς τον ρόλο της ποσοτικής προστασίας επιτελούν οι ταννίνες που είναι πολυφαινολικές ενώσεις. Οι αντίστοιχες ουσίες στους θαλάσσιους οργανισµούς λέγονται φλόρο ταννίνες και είναι πολυµερή της φλόρο γλουκινόλης (1,3,5 τριυδρόξυβενζόλιο). Οι µεταβολίτες ποσοτικής προστασίας δεν έχουν εξειδικευµένη δράση αλλά απευθύνονται στο σύνολο των εχθρικών οργανισµών προκαλώντας σε όλους τα ίδια δυσάρεστα αποτελέσµατα αφού καταναλωθούν. Οι ταννίνες και οι φλόρο ταννίνες προσφέρουν προστασία όχι µόνο απέναντι στους µάκρο- αλλά και στους µίκρο-οργανισµούς και τα επίφυτα αλλά δεν προστατεύουν από τις βλαβερές συνέπειες της υπεριώδους ακτινοβολίας. Η ποσοτική προστασία είναι ενεργειακά δαπανηρή βασισµένη στον άνθρακα και είναι περισσότερο κοινή σε ευτροφικές περιοχές µε άφθονους θρεπτικούς πόρους. Ενώ το κόστος παραγωγής των τανινών είναι µεγάλο, το κόστος αποθήκευσής τους είναι µικρό. ιαφορετικοί οργανισµοί παράγουν διαφορετικές ταννίνες που µπορεί να έχουν ποικίλα επίπεδα δράσης. Οι ταννίνες είναι γευστικά δυσάρεστες ουσίες, οι οποίες παρεµποδίζουν την πέψη δεσµεύοντας τα ένζυµά της. Έχει βρεθεί ότι επεµβαίνουν και σε κυτταρικό επίπεδο και τελικά µειώνουν την ανάπτυξη και επιβίωση των καταναλωτών. Σε µεγάλες συγκεντρώσεις εµφανίζουν τοξική δράση. Τα επίπεδα των τανινών δεν είναι σταθερά και ο ίδιος οργανισµός σε άλλο περιβάλλον µπορεί να περιέχει 3-4 φορές µεγαλύτερες ποσότητες τανινών. Ορισµένοι οργανισµοί έχουν εξελίξει τρόπους για να αποφεύγουν τις δυσάρεστες συνέπειες των ουσιών αυτών εκ των οποίων ο απλούστερος είναι αυτός της επικάλυψης των εσωτερικών τοιχωµάτων των πεπτικών οργάνων µε βλεννώδεις ουσίες για να παρεµποδίζεται η προσρόφηση των τανινών από αυτά. Άλλοι οργανισµοί παράγουν ουσίες για την συµπλοκοποίηση και ταχεία αποβολή τους και τέλος κάποιοι άλλοι συνθέτουν ένζυµα που προκαλούν την αποδόµηση τους και άρα αποτοξίνωσή τους.

8 Ποιοτική προστασία Συνήθως πρόκειται για δοµικά πολύπλοκους µεταβολίτες οι οποίοι έχουν εξειδικευµένη δράση και απευθύνονται σε συγκεκριµένους οργανισµούς. Οι µεταβολίτες ποιοτικής προστασίας βρίσκονται στους οργανισµούς, σε µικρές συγκεντρώσεις (0,001-0,01%) και για τον λόγο αυτό η ποιοτική προστασία σε σχέση µε την ποσοτική έχει για τον οργανισµό µικρότερο κόστος παραγωγής. Το κόστος όµως αποθήκευσης-διατήρησης της χηµικής προστασίας είναι µεγάλο. Οι τοξικές ουσίες έχουν σαν στόχο κυρίως την αντιµετώπιση των µεγάλων διωκτών. Τοξικές για ένα είδος ουσίες µπορεί να έχουν περιορισµένη επίδραση σε άλλα είδη ή ακόµη και ευεργετική δράση σε µικρές ποσότητες. εν είναι σπάνιο ένας οργανισµός να διαθέτει περισσότερες από µία προστατευτικές χηµικές ουσίες. Τέτοια είναι η περίπτωση των θαλάσσιων µαλάκιων Aplysia που όταν ενοχληθούν ελευθερώνουν µια µοβ ουσία που προσβάλει τις απολήξεις των χηµικών αισθητήρων των εχθρών. Εάν η ενόχληση συνεχιστεί τότε εκλύουν µια γαλακτώδη ουσία που προκαλεί παράλυση. Πρότυπα µηχανισµών προστασίας ύο από τα πλέον συµβατά µε το εξελικτικό πλαίσιο, οικολογικά πρότυπα µηχανισµών προστασίας είναι το µοντέλο της φυτοπροφάνειας (Plant Apparency, Feeny Rhoades and Gates) και το µοντέλο της διαθεσιµότητας πόρων (Resource Availability, Bryant and Coley) στηρίζονται στις αλληλεξαρτήσεις των οργανισµών στο χερσαίο ή το θαλάσσιο περιβάλλον. Το πρότυπο φυτοπροφάνειας θεωρεί δεδοµένο ότι : 1) οι επίµονοι ή προφανείς οργανισµοί είναι επόµενο να βρεθούν από τα φυτοφάγα και κατά συνέπεια πρέπει να επενδύσουν σε µορφολογική ανθεκτικότητα, µηχανική προστασία ή σε δοσοεξαρτώµενες (ποσοτικές) µορφές χηµικής προστασίας, όπως είναι οι πολυφαινόλες, για να αποφεύγουν τους εχθρούς τους. 2) Οι µη προφανείς ή εφήµεροι οργανισµοί αποφεύγουν τους περισσότερους εχθρούς τους στον χώρο ή στον χρόνο και χρησιµοποιούν τοξίνες (κυανιούχες ενώσεις

9 αλκαλοειδή κ.α.) δηλαδή ποιοτική χηµική προστασία για την απώθηση των γενικοφάγων (generalists). Το πρότυπο της διαθεσιµότητας πόρων βασίζεται στην δυνατότητα και ταχύτητα ανάπτυξης του οργανισµού µε βάση τους διαθέσιµους πόρους. 1) Για τους αργής ανάπτυξης οργανισµούς σε θρεπτικά φτωχές περιοχές κάθε απώλεια από φυτοφάγα και αρπακτικά είναι σηµαντική και κατά συνέπεια η επένδυση σε χηµική προστασία πρέπει να είναι µεγάλη. 2) όταν ο ρυθµός ανάπτυξης είναι υψηλός και οι πόροι άφθονοι, οι απώλειες µπορούν να αντικατασταθούν ανώδυνα και παθητικά χωρίς να χρειάζεται ο οργανισµός να καταφεύγει στην ενεργειακά δαπανηρή χηµική προστασία. Έχει παρατηρηθεί κατά τα διάφορα φυλογενετικά στάδια ότι οι ποιοτικές µορφές χηµικής προστασίας (κυανιούχες ενώσεις και αλκαλοειδή) αντικαθίστανται από ποσοτικές µορφές χηµικής προστασίας (ταννίνες) που ενώ έχουν υψηλό κόστος αρχικής σύνθεσης, έχουν χαµηλό κόστος συντήρησης. Μελέτες µε προσεκτικά σχεδιασµένες βιοδοκιµές εργαστηρίου και πεδίου, µε αυστηρά επιλεγµένους οργανισµούς και συνθήκες αλλά και επεξεργασία των αποτελεσµάτων µε κατάλληλα στατιστικά προγράµµατα στηρίζουν και επιβεβαιώνουν τα παραπάνω πρότυπα. Επιθετικά όπλα Οι βιοδραστικοί µεταβολίτες µε τοξική δράση δε χρησιµοποιούνται µόνο για την αντιµετώπιση των εχθρικών οργανισµών αλλά και σαν επιθετικά όπλα για την εξασφάλιση της τροφής. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι τα δηλητήρια (χερσαίοι και θαλάσσιοι οργανισµοί) που η τοξίνη εισέρχεται στον οργανισµό µετά από τραυµατισµό. Οι θαλάσσιες ανεµώνες ελευθερώνουν ουσίες που προσελκύουν τα ψάρια τα οποία και θανατώνουν µε τοξίνες. Μέσα στις θαλάσσιες ανεµώνες ζει όµως το ψάρι κλόουν (εικόνα 2) µε το οποίο έχει αναπτυχθεί τέτοια συµβιωτική σχέση που όχι µόνο δεν επηρεάζεται από τις τοξίνες αλλά καθαρίζει και την ανεµώνη τρώγοντας τα υπολείµµατα της τροφής της.

10 Εικόνα 2: Το ψάρι κλόουν δεν επηρεάζεται από τις τοξίνες της θαλάσσιας ανεµώνης Παθητική αντιµετώπιση των διωκτών Εκτός από την κίνηση, µηχανική προστασία, χηµική προστασία και παραλλαγή ορισµένοι οργανισµοί αντιµετωπίζουν παθητικά και στωικά τις εχθρικές διαθέσεις των άλλων οργανισµών. Ένας τρόπος είναι να επιταχυνθεί η ανάπτυξη του για να καλύψει τις απώλειες και να µην καλυφθεί από άλλους επεκτατικούς οργανισµούς. Ένας δεύτερος τρόπος για να εξασφαλιστεί η επιβίωση είναι ο οργανισµός να διαθέτει σπόρους οι οποίοι δεν καταστρέφονται όταν περάσουν από το πεπτικό σύστηµα του εχθρού. Παραδείγµατα χηµικής προστασίας Τα φαιοφύκοι του γένους Dictyota βασίζουν την προστασία τους σε σειρά οξυγονωµένων διτερπενίων που είναι παράγωγα της παχιδικτιόλης Α και της ικτιόλης Ε. Το φαινόµενο της εκλεκτικής βιοσυσσώρευσης (sequestration)

11 χηµικής προστασίας από την τροφή είναι πολύ κοινό στους θαλάσσιους ζωικούς οργανισµούς. Το αµφίποδο Ampithoe longimana όταν συµβιεί µε το φαιοφύκος Dictyota manstrualis και βιοσυσσωρεύει παχιδικτιόλη Α και δικτιόλη είναι πιο αποτελεσµατικά προστατευµένο από ότι στις περιπτώσεις που τρέφεται από το χηµικά φτωχό χλωροφύκος Ulva. O σπόγγος Dysidea tupha που συναντάται και στις Ελληνικές θάλασσες, προστατεύεται από τους διώκτες του µε τη βοήθεια ενός φουρανοσεσκιτερπενίου του 7- δεακετοξυoλεπουπουανίου (7-deacetoxyolepupuane), το οποίο και είναι υπεύθυνο για την προστασία του σπόγγου. Ο συγκεκριµένος σπόγγος συλλέχθηκε στην περιοχή της Aγίας Mαρίνας στην Αίγινα, και η µελέτη της χηµικής προστασίας πραγµατοποιήθηκε στο εργαστήριο φαρµακογνωσίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών, µε πειράµατα πεδίου και εργαστηρίου. Στη συγκεκριµένη περιοχή συλλέχθηκαν 4 διαφορετικές χρωµατικές ποικιλίες και όπως αποδείχθηκε και οι 4 προστατεύονταν από τον ίδιο δραστικό µεταβολίτη O Ac O H 9 H 11 8 Σχέση χηµικής προστασίας και φαρµακολογικής δράσης Λαµβάνοντας υπόψιν τον έντονο ανταγωνισµό των οργανισµών στο θαλάσσιο περιβάλλον, εύκολα καταλαβαίνει κανείς το λόγο για τον οποίο οι θαλάσσιοι οργανισµοί επενδύουν στους δευτερογενείς µεταβολίτες για την άµυνα τους. Η σχέση όµως των ουσιών αυτών µε τη φαρµακευτική δράση δεν είναι ούτε προφανής, ούτε σαφής. Η παραγωγή αντιµικροβιακών από έναν οργανισµό που λαµβάνει την τροφή του, διηθώντας το νερό, όπως οι σπόγγοι, δείχνει µια πιθανή σχέση µεταξύ της χηµικής προστασίας των σπόγγων και αντιβιοτικών για ανθρώπινη χρήση. Παρόλα αυτά δεν φαίνεται να υπάρχει κανένας λόγος για παραγωγή αντικαρκινικών ουσιών από τους οργανισµούς αυτούς. Για να δοθεί µια πιθανή

12 απάντηση σε αυτό το ερώτηµα, ας δούµε την περίπτωση όπου δύο γειτονικοί σπόγγοι µεγαλώνουν έτσι ώστε τελικά οι δύο επιφάνειες τους να έχουν επαφή. Τότε θα δοθεί µάχη για το ποιος θα επικρατήσει, και ο νικητής αυτής της µάχης θα είναι αυτός ο σπόγγος που παράγει την πιο αποτελεσµατική ουσία, τον πιο αποτελεσµατικό µεταβολίτη, που να σκοτώνει τα ταχέως διαιρούµενα κύτταρα του άλλου σπόγγου. Η ικανότητα αναστολής του πολλαπλασιασµού των ταχέως διαιρούµενων κυττάρων είναι και ο στόχος της χηµειοθεραπείας για την καταπολέµηση του καρκίνου. Αυτές οι σκέψεις δείχνουν µια πιθανή σύνδεση του χηµικού οπλοστασίου των θαλάσσιων οργανισµών και των φαρµακευτικών εφαρµογών τους αλλά µόνο σε ένα µικρό αριθµό περιπτώσεων. Το βάρος όµως της ανακάλυψης νέων φαρµάκων πέφτει στα ερευνητικά εργαστήρια και στο µεγάλο αριθµό εκχυλισµάτων που δοκιµάζουν, για ένα µεγάλο εύρος θεραπευτικών στόχων. Βιβλιογραφία Χηµική Οικολογία-Θαλάσσια Φαρµακογνωσία. Β.Ρούσσης, Κ.Βάγιας Ο γαλάζιος πλανήτης.. Ζαφειρόπουλος Χηµική µελέτη του σπόγγου Dysidea Tupha. Λ.Μαρίνος (µεταπτυχιακή διατριβή) The Mediterranean Sea. European Environment Agency Drugs from the seas-current status and microbiological implications. P.Proksch, R.A.Edrala, R.Ebel. Appl Microbiol Biotechnol (2002) 59: Τοποθεσίες στο διαδίκτυο from the sea. Russell Kerr, PhD) (The international Society for Chemical Ecology) (U.S. National Center for the development of Natural Products)

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Η έννοια του οικοσυστήματος αποτελεί θεμελιώδη έννοια για την Οικολογία

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Η έννοια του οικοσυστήματος αποτελεί θεμελιώδη έννοια για την Οικολογία Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Η έννοια του οικοσυστήματος αποτελεί θεμελιώδη έννοια για την Οικολογία Οικολογία Οικολογία είναι η επιστήμη που μελετά τις σχέσεις των οργανισμών (συνεπώς και του ανθρώπου)

Διαβάστε περισσότερα

Άνθρωπος και Περιβάλλον

Άνθρωπος και Περιβάλλον Άνθρωπος και Περιβάλλον Οικολογία είναι: η επιστήμη που μελετά τις σχέσεις των οργανισμών (και φυσικά του ανθρώπου) με: τους αβιοτικούς παράγοντες του περιβάλλοντός τους, δηλαδή το κλίμα (υγρασία, θερμοκρασία,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΚΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΚΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΚΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Όλα τα έμβια όντα συνυπάρχουν με αβιοτικούς παράγοντες με τους οποίους αλληλεπιδρούν. Υπάρχουν οργανισμοί: 1. Αυτότροφοι (Δεσμεύουν την ηλιακή ενέργεια και μέσω της

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000

Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000 Ζήτηµα 1ο Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000 Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Οι ιοί είναι :

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000

Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000 Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Ζήτηµα 1ο Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Οι

Διαβάστε περισσότερα

ΔΑΣΙΚΑ & ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 13/06/2013 Δήμος Βισαλτίας

ΔΑΣΙΚΑ & ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 13/06/2013 Δήμος Βισαλτίας ΔΑΣΙΚΑ & ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 13/06/2013 Δήμος Βισαλτίας Τί είναι ένα Οικοσύστημα; Ένα οικοσύστημα είναι μια αυτο-συντηρούμενη και αυτορυθμιζόμενη κοινότητα ζώντων

Διαβάστε περισσότερα

Η έννοια του οικοσυστήματος Ροή ενέργειας

Η έννοια του οικοσυστήματος Ροή ενέργειας ΘΕΜΑ 1 ο Η έννοια του οικοσυστήματος Ροή ενέργειας Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Στις παρακάτω ερωτήσεις, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 2 ο : Άνθρωπος και Περιβάλλον

Βιολογία Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 2 ο : Άνθρωπος και Περιβάλλον Βιολογία Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 2 ο : Άνθρωπος και Περιβάλλον Οικολογία: η επιστήμη που μελετά τις σχέσεις των οργανισμών, και φυσικά του ανθρώπου, με τους βιοτικούς (ζωντανούς οργανισμούς του ίδιου

Διαβάστε περισσότερα

ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ. Αυτότροφοι και ετερότροφοι οργανισμοί. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος

ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ. Αυτότροφοι και ετερότροφοι οργανισμοί. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ Αυτότροφοι και ετερότροφοι οργανισμοί Η ζωή στον πλανήτη μας στηρίζεται στην ενέργεια του ήλιου. Η ενέργεια αυτή εκπέμπεται με τη μορφή ακτινοβολίας. Ένα πολύ μικρό μέρος αυτής της ακτινοβολίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ Κ Kάνιγγος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΟΛΛΙΝΤΖΑ 10, (5ος όροφ. Τηλ: 210-3300296-7. www.kollintzas.gr OΙΚΟΛΟΓΙΑ 1. Όσο το ποσό της ενέργειας: α) μειώνεται προς τα ανώτερα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ 2013-14

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ 2013-14 ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Μπορεί να λειτουργήσει ένα οικοσύστημα α) με παραγωγούς και καταναλωτές; β) με παραγωγούς και αποικοδομητές; γ)με καταναλωτές και αποικοδομητές; Η διατήρηση των οικοσυστημάτων προϋποθέτει

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος Ο ρόλος της ενέργειας. Κεφάλαιο 2.2

Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος Ο ρόλος της ενέργειας. Κεφάλαιο 2.2 Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος Ο ρόλος της ενέργειας Κεφάλαιο 2.2 Ο ρόλος της ενέργειας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.2 Τροφικές σχέσεις και ροή ενέργειας Τροφικές Σχέσεις και Ροή Ενέργειας Κάθε οργανωμένο σύστημα,

Διαβάστε περισσότερα

Μαργαρίτα πεταλούδα βάτραχος φίδι

Μαργαρίτα πεταλούδα βάτραχος φίδι 2.2 ΡΟΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Οι οργανισµοί έχουν ανάγκη από ενέργεια την οποία εξασφαλίζουν µε την τροφή τους. Τροφικές σχέσεις : Ποιοτικές :απεικονίζονται µε τροφικές αλυσίδες και τροφικά πλέγµατα Ποσοτικές: απεικονίζονται

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

Σενάριο 10: Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος - Ο ρόλος ενέργειας

Σενάριο 10: Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος - Ο ρόλος ενέργειας Σενάριο 10: Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος - Ο ρόλος ενέργειας Φύλλο Εργασίας 1 (Εισαγωγικό) Τίτλος: Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος Ο ρόλος της ενέργειας Γνωστικό Αντικείμενο:

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Πρόσληψη ουσιών και πέψη Εισαγωγή

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Πρόσληψη ουσιών και πέψη Εισαγωγή ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Πρόσληψη ουσιών και πέψη Εισαγωγή Γιατί όλοι οι οργανισμοί τρέφονται; Έχουν ανάγκη από 1. ενέργεια 2. χημικές ουσίες και Διασπούν τις χημικές ουσίες της τροφής τους έτσι απελευθερώνονται: 1.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 05/02/1017 ΘΕΜΑ 1 ο Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: 1. Σε ένα οικοσύστημα θα τοποθετήσουμε τις ύαινες και τα λιοντάρια στο ίδιο τροφικό επίπεδο

Διαβάστε περισσότερα

3.2 ΕΝΖΥΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ

3.2 ΕΝΖΥΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΤΟ 3 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ Γ. Β1 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ.

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ. 1 ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ. το βενζοπυρένιο 2. Τα οξείδια του αζώτου: α. αντιδρούν με το οξυγόνο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Τι ονομάζουμε ροή ενέργειας σε ένα οικοσύστημα; Όσο αναγκαία είναι η τροφοδότηση ενός οικοσυστήματος με ενέργεια, άλλο τόσο αναγκαία είναι η διανομή της στους άλλους οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ. Το σύνολο των μετασχηματισμών βιολογικής ή χημικής φύσης που λαμβάνουν χώρα κατά την ανακύκλωση ορισμένων στοιχείων

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ. Το σύνολο των μετασχηματισμών βιολογικής ή χημικής φύσης που λαμβάνουν χώρα κατά την ανακύκλωση ορισμένων στοιχείων ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Το σύνολο των μετασχηματισμών βιολογικής ή χημικής φύσης που λαμβάνουν χώρα κατά την ανακύκλωση ορισμένων στοιχείων Επιβίωση οργανισμών Ύλη o Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα

Διαβάστε περισσότερα

4. Ως αυτότροφοι οργανισμοί χαρακτηρίζονται α. οι καταναλωτές Α τάξης. β. οι παραγωγοί. γ. οι αποικοδομητές. δ. οι καταναλωτές Β τάξης.

4. Ως αυτότροφοι οργανισμοί χαρακτηρίζονται α. οι καταναλωτές Α τάξης. β. οι παραγωγοί. γ. οι αποικοδομητές. δ. οι καταναλωτές Β τάξης. ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12 O 6 + 6 O2

6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12 O 6 + 6 O2 78 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΦΥΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ (μακροφύκη φυτοπλαγκτόν) ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠAΡΑΓΩΓΟΙ ( μετατρέπουν ανόργανα συστατικά σε οργανικές ενώσεις ) φωτοσύνθεση 6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12

Διαβάστε περισσότερα

Σάββατο, 25 Μαΐου 2002 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙ ΕΙΑ. Βιολογία

Σάββατο, 25 Μαΐου 2002 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙ ΕΙΑ. Βιολογία Σάββατο, 25 Μαΐου 2002 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙ ΕΙΑ Βιολογία ΘΕΜΑ 1 Στις ερωτήσεις 1 5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Ποιο

Διαβάστε περισσότερα

Η ελληνική βιοποικιλότητα Ενας κρυμμένος θησαυρός. Μανώλης Μιτάκης Φαρμακοποιός Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εθνοφαρμακολογίας

Η ελληνική βιοποικιλότητα Ενας κρυμμένος θησαυρός. Μανώλης Μιτάκης Φαρμακοποιός Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εθνοφαρμακολογίας Η ελληνική βιοποικιλότητα Ενας κρυμμένος θησαυρός Μανώλης Μιτάκης Φαρμακοποιός Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εθνοφαρμακολογίας Ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλομορφία των σύγχρονων μορφών ζωής στη Γη

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003 ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1.Τα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ÈÅÌÅËÉÏ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ÈÅÌÅËÉÏ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Ποιο

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους

Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους Γιώργος Αμπατζίδης Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ακαδημαϊκό έτος 2016-17 Στο προηγούμενο μάθημα Αναπαραγωγικό σύστημα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. β Α3. β Α4. β Α5. γ ΘΕΜΑ Β Β1. 1. Α 2. Β 3. Α 4. Α 5. Β 6. Β 7. Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

ΡΥΠΑΝΣΗ. Ρύποι. Αντίδραση βιολογικών συστημάτων σε παράγοντες αύξησης

ΡΥΠΑΝΣΗ. Ρύποι. Αντίδραση βιολογικών συστημάτων σε παράγοντες αύξησης ΡΥΠΑΝΣΗ 91 είναι η άμεση ή έμμεση διοχέτευση από τον άνθρωπο στο υδάτινο περιβάλλον ύλης ή ενέργειας με επιβλαβή αποτελέσματα για τους οργανισμούς ( ο ορισμός της ρύπανσης από τον ΟΗΕ ) Ρύποι Φυσικοί (εκρήξεις

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ενός στοιχείου είναι, η επαναλαμβανόμενη κυκλική πορεία του στοιχείου στο οικοσύστημα. Οι βιογεωχημικοί κύκλοι, πραγματοποιούνται με την βοήθεια, βιολογικών, γεωλογικών

Διαβάστε περισσότερα

Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών

Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών 30-12-2014 EVA PAPASTERGIADOU Ανακύκλωση των Θρεπτικών είναι η χρησιμοποίηση, ο μετασχηματισμός, η διακίνηση & η επαναχρησιμοποίηση των θρεπτικών στοιχείων στα οικοσυστήματα

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ «ΟΜΟΚΕΝΤΡΟ» Α. ΦΛΩΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ «ΟΜΟΚΕΝΤΡΟ» Α. ΦΛΩΡΟΠΟΥΛΟΥ Τ λεµφοκύτταρα µνήµης (βοηθητικά Τ λεµφοκύτταρα µνήµης και κυτταροτοξικά Τ λεµφοκύτταρα µνήµης). Ο τερµατισµός της δευτερογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης γίνεται µε την βοήθεια των κατασταλτικών Τ λεµφοκυττάρων.

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική αναπνοή.

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική αναπνοή. 5ο ΓΕΛ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ Μ. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΑ 2/4/2014 Β 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι οργανισμοί εξασφαλίζουν ενέργεια, για τις διάφορες λειτουργίες τους, διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Όμως οι φωτοσυνθετικοί

Διαβάστε περισσότερα

Το μεγαλύτερο μέρος της γης αποτελείται από νερό. Το 97,2% του νερού αυτού

Το μεγαλύτερο μέρος της γης αποτελείται από νερό. Το 97,2% του νερού αυτού 1. Το νερό στη φύση και τη ζωή των ανθρώπων Το μεγαλύτερο μέρος της γης αποτελείται από νερό. Το 97,2% του νερού αυτού βρίσκεται στους ωκεανούς, είναι δηλαδή αλμυρό. Μόλις το 2% βρίσκεται στους πόλους

Διαβάστε περισσότερα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος. ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος. ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία 9 η Ενότητα Περιβαλλοντικοί παράγοντες (γενικά στοιχεία)

Διαβάστε περισσότερα

Σε αντίθεση με τις θάλασσες, το νερό των ποταμών δεν περιέχει σχεδόν καθόλου αλάτι - γι' αυτό το λέμε γλυκό νερό.

Σε αντίθεση με τις θάλασσες, το νερό των ποταμών δεν περιέχει σχεδόν καθόλου αλάτι - γι' αυτό το λέμε γλυκό νερό. Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστρίου 2013 Tι είναι τα ποτάμια; Τα ποτάμια είναι φυσικά ρεύματα νερού. Δημιουργούνται από το νερό των βροχών και των λιωμένων πάγων, που κατεβαίνει από πιο ψηλές περιοχές

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 ο Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη φράση που συμπληρώνει

Διαβάστε περισσότερα

Γενικές Αρχές Οικολογίας

Γενικές Αρχές Οικολογίας Γενικές Αρχές Οικολογίας Γιώργος Αμπατζίδης Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ακαδημαϊκό έτος 2016-17 Στο προηγούμενο μάθημα Βιοκοινότητα και ιδιότητές της Οικολογική διαδοχή: πρωτογενής

Διαβάστε περισσότερα

σύγχρονο προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. Group µαθητικό φροντιστήριο

σύγχρονο προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. Group µαθητικό φροντιστήριο σύγχρονο Φάσµα Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. µαθητικό φροντιστήριο Γραβιάς 85 ΚΗΠΟΥΠΟΛΗ 210 50 51 557 210 50 56 296 25ης Μαρτίου 111 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ 210 50 20 990 210 50 27 990 25ης Μαρτίου 74 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Βιοενεργητική είναι ο κλάδος της Βιολογίας που μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι οργανισμοί χρησιμοποιούν ενέργεια για να επιβιώσουν και να υλοποιήσουν τις

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί, εκτός από αυτούς από αυτούς που έχουν την ικανότητα να φωτοσυνθέτουν, εξασφαλίζουν ενέργεια διασπώντας τις θρεπτικές ουσιές που περιέχονται

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 Το εκπαιδευτικό υλικό αυτό στην αρχική του μορφή δημιουργήθηκε και

Διαβάστε περισσότερα

Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ ο ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό καθεµιάς από τις παρακάτω ηµιτελείς προτάσεις έως 5 και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη λέξη

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2007 ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2007 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2007 ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2007 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2007 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΘΕΜΑ 1ο Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό καθεµιάς από τις παρακάτω ηµιτελείς

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/01/2012

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/01/2012 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/01/2012 ΘΕΜΑ 1 Ο Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Στα τροφικά επίπεδα

Διαβάστε περισσότερα

Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Ποιο από τα παρακάτω στοιχεία θεωρείται µικροθρεπτικό; α.

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία στο μάθημα: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ. Θέμα: ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ

Εργασία στο μάθημα: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ. Θέμα: ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Εργασία στο μάθημα: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ Θέμα: ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ 1 Ονομ/μο φοιτήτριας: Κουκουλιάντα Στυλιανή Αριθμός μητρώου: 7533 Υπεύθυνος καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά Ε ΑΦΟΣ Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Έδαφος Το έδαφος σχηµατίζεται από τα προϊόντα της αποσάθρωσης των πετρωµάτων του υποβάθρου (µητρικό πέτρωµα) ή των πετρωµάτων τω γειτονικών

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ 1. Ποιος από τους παρακάτω οργανισμούς χαρακτηρίζεται ως αυτότροφος; 1. αλεπού 2. βάτραχος 3. βελανιδιά 4. ψύλλος. 2. Ποιος από τους παρακάτω παράγοντες χαρακτηρίζεται ως αβιοτικός; 1.

Διαβάστε περισσότερα

5. κλίμα. Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C

5. κλίμα. Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C 5. κλίμα 5. κλίμα Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C 5. κλίμα 5. κλίμα Οι μεσογειακές περιοχές βρίσκονται μεταξύ 30 0 και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΑΓΏΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ

ΑΛΛΑΓΏΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΟΙ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΏΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΑΛΙΕΙΑ ρ. Κώστας Παπακωνσταντίνου τ /ντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων τ. /ντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων Ελληνικό

Διαβάστε περισσότερα

B ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΤΙΚΩΝ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ Β

B ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΤΙΚΩΝ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ Β Α.1 1.1 α Βιολογία ΘΕΜΑ Α γενιικής παιιδείίας 1.2 δ 1.3 ε 1.4 δ 1.5 β A.2 Οι αποικοδοµητές είναι ο πληθυσµός Ε, διότι βέλη από όλους τους υπόλοιπους οργανισµούς καταλήγουν στον πληθυσµό Ε. Τα βέλη υποδηλώνουν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΠΕΨΗ. 1 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΑΥΤΟΤΡΟΦΟΙ ΚΑΙ ΕΤΕΡΟΤΡΟΦΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ-ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ

ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΠΕΨΗ. 1 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΑΥΤΟΤΡΟΦΟΙ ΚΑΙ ΕΤΕΡΟΤΡΟΦΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ-ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΠΕΨΗ ΜΕ ΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ «ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α & Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΑΥΤΟΤΡΟΦΟΙ ΚΑΙ ΕΤΕΡΟΤΡΟΦΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ-ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ 1 η ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Το σώµα κάθε οργανισµού αποτελείται από κύτταρα

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου. Άνθρωπος και Περιβάλλον (Κεφ.2)

Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου. Άνθρωπος και Περιβάλλον (Κεφ.2) Μάθημα/Τάξη: Κεφάλαιο: Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου Άνθρωπος και Περιβάλλον (Κεφ.2) Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 13-02-2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100 ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιο σας τον

Διαβάστε περισσότερα

ιαχείριση Υδατικών Οικοσυστηµάτων: Μεταβατικά ύδατα ρ. Παναγιώτης ΠΑΝΑΓΙΩΤΙ ΗΣ /ντης Ερευνών Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών

ιαχείριση Υδατικών Οικοσυστηµάτων: Μεταβατικά ύδατα ρ. Παναγιώτης ΠΑΝΑΓΙΩΤΙ ΗΣ /ντης Ερευνών Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών ιαχείριση Υδατικών Οικοσυστηµάτων: Μεταβατικά ύδατα ρ. Παναγιώτης ΠΑΝΑΓΙΩΤΙ ΗΣ /ντης Ερευνών Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών Μεταβατικά ύδατα (transitional waters) σύµφωνα µε την Οδηγία Πλαίσιο για τα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. της. Οδηγίας της Επιτροπής

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. της. Οδηγίας της Επιτροπής ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 17.5.2017 C(2017) 2842 final ANNEX 1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ της Οδηγίας της Επιτροπής για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά

Διαβάστε περισσότερα

Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους

Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους Έννοιες Βιολογίας και Οικολογίας και η Διδακτική τους Γιώργος Αμπατζίδης Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ακαδημαϊκό έτος 2016-17 Εκπαιδευτικοί στόχοι Να κατανοήσουν οι φοιτητές

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ. ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ - Σχολική χρονιά

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ. ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ - Σχολική χρονιά ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ - Σχολική χρονιά 2014-15 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑΣ 3, 16451 ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ,

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος...11. 1. Οργανισμοί...15

Πρόλογος...11. 1. Οργανισμοί...15 Περιεχόμενα Πρόλογος...11 1. Οργανισμοί...15 1.1 Οργανισμοί και είδη...15 1.1.1 Ιδιότητες των οργανισμών...15 1.1.2 Φαινότυπος, γονότυπος, οικότυπος...17 1.1.3 Η έννοια του είδους και ο αριθμός των ειδών...19

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Χλωρίδα και Πανίδα ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λάθος καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις περιβάλλοντας µε ένα κύκλο το αντίστοιχο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΟΙΚΟΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΟΙΚΟΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΟΙΚΟΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Ε. Μπακέας, 2013 Πηγή: Α. Βαλαβανίδης «Οικοτοξικολογία και Περιβαλλοντική Τοξικολογία», Τµήµα Χηµείας, ΕΚΠΑ, Αθήνα 2007, Κεφ.11. Οι κυριότεροι τοµείς οικοτοξικολογικών

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΥΔΡΟΒΙΟΤΟΠΟΙ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ

ΟΙ ΥΔΡΟΒΙΟΤΟΠΟΙ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ ΟΙ ΥΔΡΟΒΙΟΤΟΠΟΙ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ Υδατικά οικοσυστήματα Στη βιόσφαιρα υπάρχουν δύο είδη οικοσυστημάτων: τα υδάτινα και τα χερσαία. Tα υδάτινα οικοσυστήματα διαχωρίζονται ανάλογα με την αλατότητα του νερού

Διαβάστε περισσότερα

Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση

Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση Γήινη επιφάνεια Κατανομή υδάτων Υδάτινο στοιχείο 71% Ωκεανοί αλμυρό νερό 97% Γλυκό νερό 3% Εκμεταλλεύσιμο νερό 0,01% Γλυκό νερό 3% Παγόβουνα Υπόγεια ύδατα 2,99% Εκμεταλλεύσιμο νερό

Διαβάστε περισσότερα

Γενικές Αρχές Οικολογίας

Γενικές Αρχές Οικολογίας Γενικές Αρχές Οικολογίας Γιώργος Αμπατζίδης Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ακαδημαϊκό έτος 2016-17 Στο προηγούμενο μάθημα Τροφική αλυσίδα Τροφικό πλέγμα Τροφικό επίπεδο Πυραμίδα

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει χαρακτηριστικά «Mare Mediterraneum» ως μεταξύ δύο ηπείρων

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ. 9η ΙΑΛΕΞΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΓΙΑ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ. 9η ΙΑΛΕΞΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΓΙΑ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΦΥΤΩΝ 9η ΙΑΛΕΞΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΓΙΑ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Ανθεκτικότητα Γενικά Η εξέλιξη των καλλιεργούµενων φυτών είναι το αποτέλεσµα φυσικής και τεχνητής επιλογής Η επιλογή για αυξηµένες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ «ΑΛΦΑ» ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Διαγώνισμα στα Κεφάλαια 1 & 2 19/2/2012

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ «ΑΛΦΑ» ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Διαγώνισμα στα Κεφάλαια 1 & 2 19/2/2012 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ «ΑΛΦΑ» ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Διαγώνισμα στα Κεφάλαια 1 & 2 19/2/2012 ΘΕΜΑ 1: Μονάδες 25 Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση 1. Τα σπειρύλλια είναι μορφή α. ιών β. μυκήτων

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΑΛΑΙΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016 ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. β Α3. β Α4. γ Α5. γ ΘΕΜΑ Β Β1. 1 Α 2 Β 3 Α 4 Α 5 Β 6 Β 7 Α Β2. Ρύπανση είναι η επιβάρυνση του περιβάλλοντος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1 Α 2 Β 3 Α 4 Α 5 Β 6 Β 7 Α

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1 Α 2 Β 3 Α 4 Α 5 Β 6 Β 7 Α 1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. γ (συμβάλλουν

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό καθεµίας από τις παρακάτω ηµιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και, δίπλα, το γράµµα που αντιστοιχεί στη λέξη

Διαβάστε περισσότερα

KΕΦΑΛΑΙΟ 2: Άνθρωπος και Περιβάλλον

KΕΦΑΛΑΙΟ 2: Άνθρωπος και Περιβάλλον KΕΦΑΛΑΟ 2: Άνθρωπος και Περιβάλλον Α. ΕΡΩΤΗΣΕΣ ΚΛΕΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση: 1. Βιόσφαιρα είναι α. η επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Βιολογίας. Β. Γιώργος. Εισαγωγή 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ. Μεταφορά ενέργειας στα κύτταρα

Εργασία Βιολογίας. Β. Γιώργος. Εισαγωγή 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ. Μεταφορά ενέργειας στα κύτταρα Εργασία Βιολογίας Β. Γιώργος Εισαγωγή Η ενεργεια εχει πολυ μεγαλη σημασια για εναν οργανισμο, γιατι για να κανει οτιδηποτε ενας οργανισμος ειναι απαραιτητη. Ειναι απαραιτητη ακομη και οταν δεν κανουμε

Διαβάστε περισσότερα

Τα ποτάμια και οι λίμνες της Ελλάδας. Λάγιος Βασίλειος, Εκπαιδευτικός

Τα ποτάμια και οι λίμνες της Ελλάδας. Λάγιος Βασίλειος, Εκπαιδευτικός Τα ποτάμια και οι λίμνες της Ελλάδας Λάγιος Βασίλειος, Εκπαιδευτικός Ποτάμι είναι το ρεύμα γλυκού νερού που κινείται από τα ψηλότερα (πηγές) προς τα χαμηλότερα μέρη της επιφάνειας της Γης (πεδινά) και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ 1ο Α. Στις ερωτήσεις 1-3, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Τα κύτταρα που παράγουν

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Το νερό καλύπτει τα 4/5 του πλανήτη

ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Το νερό καλύπτει τα 4/5 του πλανήτη ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το νερό καλύπτει τα 4/5 του πλανήτη Βασικός-αναντικατάστατος παράγοντας της ζωής κάθε μορφής και κάθε επιπέδου Συνδέεται άμεσα με τη διαμόρφωση των κλιματολογικών συνθηκών Η σύγχρονη

Διαβάστε περισσότερα

2.4 Ρύπανση του νερού

2.4 Ρύπανση του νερού 1 Η θεωρία του μαθήματος με ερωτήσεις 2.4 Ρύπανση του νερού 4-1. Ποια ονομάζονται λύματα; Έτσι ονομάζονται τα υγρά απόβλητα από τις κατοικίες, τις βιομηχανίες, τις βιοτεχνίες και τους αγρούς. 4-2. Ποιοι

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2007 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2007 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1ο ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2007 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό καθεµιάς από τις παρακάτω ηµιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη

Διαβάστε περισσότερα

3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί οργανισμοί μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια με τη διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

I. ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ - ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ

I. ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ - ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ Τοπικός Μαθητικός Διαγωνισμός ΕΚΦΕ Χαλανδρίου και ΕΚΦΕ Νέας Ιωνίας για την επιλογή ομάδων μαθητών που θα συμμετάσχουν στη 12 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2014 Μάθημα : Βιολογία ΣΧΟΛΕΙΟ: ΜΑΘΗΤΕΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Α) Να χαρακτηρίσετε µε Σ (σωστή) ή µε Λ (λάθος) κάθε µία από τις επόµενες προτάσεις

Α) Να χαρακτηρίσετε µε Σ (σωστή) ή µε Λ (λάθος) κάθε µία από τις επόµενες προτάσεις 46 Χρόνια ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΣΑΒΒΑΪ Η-ΜΑΝΩΛΑΡΑΚΗ ΠΑΓΚΡΑΤΙ : Χρυσ Σµύρνης 3 : Τηλ.: 2107601470 ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2006 ΘΕΜΑ 1 Α) Να χαρακτηρίσετε µε Σ (σωστή) ή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ 2013-2014 ΤΑΞΗ:B ΤΜΗΜΑ: Β1 ΡΥΠΑΝΣΗ- ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Η καθαριότητα και η λειτουργικότητα

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Βιολογίας 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Εργασία Βιολογίας 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Εργασία Βιολογίας Καθηγητής: Πιτσιλαδής Β. Μαθητής: Μ. Νεκτάριος Τάξη: Β'2 Υλικό: Κεφάλαιο 3 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Την ενέργεια και τα υλικά που οι οργανισμοί εξασφαλίζουν από το περιβάλλον

Διαβάστε περισσότερα

Παγκόσµια εικόνα του περιβάλλοντος Θεοδότα Νάντσου WWF Ελλάς

Παγκόσµια εικόνα του περιβάλλοντος Θεοδότα Νάντσου WWF Ελλάς Παγκόσµια εικόνα του περιβάλλοντος Θεοδότα Νάντσου WWF Ελλάς Παγκόσµια προβλήµατα Αιτίες της περιβαλλοντικής καταστροφής Λύσεις Τι γίνεται στην Ελλάδα; Ορισµοί Πρόβληµα: Απώλεια βιοποικιλότητας Περίπου

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3 Το θέμα που απασχολεί το κεφάλαιο σε όλη του την έκταση είναι ο μεταβολισμός και χωρίζεται σε τέσσερις υποκατηγορίες: 3.1)Ενέργεια και οργανισμοί,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 3 ο ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΔΑΣΙΚΩΝ ΕΝΤΟΜΩΝ - ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 3 ο ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΔΑΣΙΚΩΝ ΕΝΤΟΜΩΝ - ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 3 ο ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΔΑΣΙΚΩΝ ΕΝΤΟΜΩΝ - ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ 1 Οικολογία δασικών εντόμων Παράγοντες: 1. Κλιματικές συνθήκες 2. Είδος δέντρων 3. Δασοπονική μορφή 4. Ρύπανση ατμόσφαιρας 2 Οικολογία δασικών εντόμων

Διαβάστε περισσότερα

Εξάτμιση και Διαπνοή

Εξάτμιση και Διαπνοή Εξάτμιση και Διαπνοή Εξάτμιση, Διαπνοή Πραγματική και δυνητική εξατμισοδιαπνοή Μέθοδοι εκτίμησης της εξάτμισης από υδάτινες επιφάνειες Μέθοδοι εκτίμησης της δυνητικής και πραγματικής εξατμισοδιαπνοής (ΕΤ)

Διαβάστε περισσότερα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος. ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος. ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία 2 η Ενότητα Εισαγωγή στην επιστήμη της Οικολογίας Ανακύκλωση

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Κυριακή 23 Μαρτίου Ονοματεπώνυμο εξεταζόμενου:

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Κυριακή 23 Μαρτίου Ονοματεπώνυμο εξεταζόμενου: ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Κυριακή 23 Μαρτίου 2014 Ονοματεπώνυμο εξεταζόμενου: Θέμα 1 ο Να απαντηθούν οι παρακάτω ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. 1. Το νερό της ατμόσφαιρας εισέρχεται

Διαβάστε περισσότερα

Α4. Επιδερµική εξάτµιση είναι η εξάτµιση του νερού από την επιφάνεια: α. των λιµνών β. των φύλλων των χερσαίων φυτών γ. της θάλασσας δ. του εδάφους.

Α4. Επιδερµική εξάτµιση είναι η εξάτµιση του νερού από την επιφάνεια: α. των λιµνών β. των φύλλων των χερσαίων φυτών γ. της θάλασσας δ. του εδάφους. ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό καθεµιάς από τις παρακάτω ηµιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και, δίπλα, το

Διαβάστε περισσότερα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος. ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος. ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία 6 η Ενότητα Βασικές διαδικασίες πρωτογενούς παραγωγικότητας

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων µπορούν να καταταχθούν σε τρεις κατηγορίες: Φυσικά Χηµικά Βιολογικά. Πολλές από τις παραµέτρους που ανήκουν στις κατηγορίες αυτές αλληλεξαρτώνται π.χ. η θερµοκρασία που

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ - 2

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ - 2 31-7-14 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ - 2 Στο σχήμα 1 του άρθρου που δημοσιεύσαμε την προηγούμενη φορά φαίνεται η καθοριστικός ρόλος των μικροοργανισμών για την ύπαρξη της ζωής, αφού χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

1. Να οξειδωθούν και να παράγουν ενέργεια. (ΚΑΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ)

1. Να οξειδωθούν και να παράγουν ενέργεια. (ΚΑΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ) Θάνος Α. Β1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί οργανισμοί μετατρέπουν

Διαβάστε περισσότερα

ÔÏÕËÁ ÓÁÑÑÇ ÊÏÌÏÔÇÍÇ

ÔÏÕËÁ ÓÁÑÑÇ ÊÏÌÏÔÇÍÇ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑ A Α1 γ Α2 α Α3 α Α4 β Α5 γ ΘΕΜΑ Β Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Ηµεροµηνία: Κυριακή 13 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Β1) Το οικοσύστηµα είναι ένα

Διαβάστε περισσότερα