Ε Λ Λ Α Α ΚΑΙ Ε Υ Ρ Ω Π Η

Transcript

1 Ε Λ Λ Α Α ΚΑΙ Ε Υ Ρ Ω Π Η Α Μέρος Οι φάσεις και οι Αντιφάσεις Του Γιάννη Παπαπαναγιώτου προέδρου της ΕΠΕΑ Η πατρίδα µας ήταν και είναι πάντα χώρα των αντιθέσεων και αντινοµιών. Ο λαός µας, λαός ολιγάριθµος ανεξαρτήτως ιστορικής εποχής «και εκτός γεωγραφικού κέντρου», κατόρθωσε το απαράµιλλο, να γεννήσει στην ουσία και να διαπαιδαγωγήσει ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ηπειρο. Και η Ελληνική γη, στην άκρη της Ευρώπης (σκωληκοειδής απόφυση), κατόρθωσε να γίνει η χιλιόχρονη ασπίδα της, µε τους Μηδικούς πολέµους, το Μ. Αλέξανδρο την πνευµατική ένεση δυνάµεως στη Ρώµη, το Βυζάντιο. ικαίωσε έτσι µία βασική αρχή. Η Ευρώπη αρχίζει και τελειώνει στην Ελλάδα. Ακόµη και το όνοµά της «Ευρώπη» πανώρια γυναίκα αρπαγµένη από τον Ελληνικό ΙΑ Η Ελλάδα το έδωσε, ως πνευµατική µητέρα, τροφός µητέρα, φυσική µητέρα. Οι σχέσεις της Ελλάδας µε την Ευρώπη,διαχρονικά εκτυλίχθηκαν σε σχέσεις αγάπης και µίσους, υπερηφανείας και κακοµοιριάς έλξεως και αποστροφής, συµπλεγµάτων και απωθηµένων, ζήλειας και µνησικακίας, ευγνωµοσύνης και αγνωµοσύνης. Οι πρώτες χρονικώς σχέσεις ήσαν σχέσεις αποίκου προς αποικούµενο. Οι Ελληνικές αποικίες εκάλυψαν όλο το µήκος των ακτών της Μεσογείου και του Πόντου. Η Ιταλία ολόκληρη, η Ν. Γαλλία, η Ανατολική Ισπανία, η Σικελία και τα λοιπά νησιά, για µεγαλύτερο ή µικρότερο χρονικό διάστηµα, έγιναν µικρογραφίες της Ελλάδος, στοιχεία µεταδόσεως του Ελληνικού πολιτισµού σε όλες τις µορφές του. `Η Ελληνική εξάπλωση όµως αποδείχτηκε πολύ µεγάλη για τις αντικειµενικές δυνατότητες του Ελληνικού στοιχείου. Το µήκος επέδρασε εναντίον του βάθους και του πλάτους και η µεταφορά διχογνωµιών των Ελληνικών Πόλεων στις αποικίες επέσπευσαν την παρακµή της ιδιότυπης και ασύνδετης αυτής αυτοκρατορίας µπροστά στην ανατέλλουσα συγκεντρωτική αυτοκρατορία της Ρώµης. Το ότι η Ρώµη άντλησε την ουσία της και τον πολιτισµό της από τον Ελληνισµό, το ότι οι ίδιοι οι Ρωµαίοι θεωρούσαν τους εαυτούς των απογόνους των Τρώων, δηλαδή Ελλήνων, το ό,τι το αλφάβητό τους ήταν προγενέστερο Ελληνικό, το ότι ο πολιτισµός που µετέδωσαν σε όλη σχεδόν την λοιπή Ευρώπη ήταν Ελληνιστικός, είναι γεγονότα.

2 Ελλάς και Ρώµη : δύο αντίθετες και όµως απολύτως «συµβιωτικές παλίρροιες». Η πρώτη γέννησε την δεύτερη µε τον πολιτισµό που της έφερε. Η δεύτερη κυριάρχησε στη πρώτη, ως µαθητής που υπέταξε το δάσκαλο. Και όταν ήλθε το πλήρωµα του χρόνου της παρακµής της, στο δασκαλό της παρέδωσε τον πυρσό, στην Ελληνισµένη από την Ελλάδα ανατολή της, που από την ίδια και από τους Έλληνες και από τους εξελληνισµένους πήρε το όνοµα Ρωµανία Η συµβιωτική αυτή ταύτιση επεξέτεινε τον Ελληνικό Πολιτισµό στο µεγαλύτερο µέρος της Ευρώπης, µέσω της Ρωµαϊκής κυριαρχίας. Ο Ελληνορωµαϊκός πολιτισµός έγινε θεληµατικά δεκτός απ όλους όσους τον δοκίµασαν και ποθητός απ όσους τον άγγιξαν. Αλλά είναι γνωστό και ανθρώπινο ότι σπανίως είναι κάποιος ευτυχής ή ευγνώµων προς τον ανώτερο ή τον εκπολιτιστή του. Πόσο µάλλον που, όταν οι λαοί της Ευρώπης, τότε, κατέλυσαν την υτική πλευρά της Ρωµαϊκής αυτοκρατορίας, είδαν ότι η Ανατολική πλευρά της, ήταν το µόνο ισχυρό δοµηµένο, οργανοµένο και πάµπλουτο κράτος του τότε γνωστού κόσµου. Ακόµη και τη θρησκεία τους, οι Ευρωπαίοι της ύσεως την ώφειλαν στη σύζευξη του Ελληνισµού µε το χριστιανισµό, στηριγµένος σ αυτό που κάποιοι ονόµασαν Βυζαντινή αυτοκρατορία ίσως διότι δεν ήθελαν να δεχθούν το πραγµατικό της όνοµα Ρωµανική και ακόµη λιγότερο το ουσιαστικό της όνοµα Ελληνική Προσπαθούν να αρκούνται στην εξήγηση ότι το δεύτερο όνοµα της βασιλεύουσας ήταν Νέα Ρώµη και στο ότι η Ανατολική Ελληνική αυτοκρατορία ήταν συνέχεια και υπόλοιπο της Ρωµαϊκής. Ακόµη προβάλλουν το επιχείρηµα ότι οι Ασιάτες εισβολείς µας την ονόµαζαν «Ρούµ». Όλα αυτά είναι ιστορικές αλήθειες. Αλλά τι άλλο δείχνουν από το ότι «Ρωµαϊκή αυτοκρατορία Ανατολική αυτοκρατορία Ελληνική αυτοκρατορία Ρούµ Ρωµανία» είναι συνώνυµες έννοιες, αλληλοδεµένες, αλληλοδιεισδύουσες και ιστορικώς εξελικτικές. Ισως µερικοί να ξενισθούν από την έννοια της Ρωµανίας.. Είναι όµως, συνηθως, οι πρώτοι που δέχονται ενστικτωδώς να ονοµάζονται «Ρωµιοί». εν ξέρουν δεν έµαθαν ίσως, ότι ως «Ρωµιοί» ήξεραν οι προπάτορές τους, να ξεχωρίζουν από τους «Αλλους» τους Τούρκους, τους Σαρακηνούς, τους Σλαύους, τους Φράγκους, στις µαύρες εποχές της Σκλαβιάς.. εν έµαθαν, κανείς δεν τους έµαθε, ότι στο θρυλικό έπος του ιγενή Ακρίτα, ο ιγενής αναφωνεί «και ο παράδεισος εις Ρωµανίαν είναι». Ούτε όταν έπεσε η πόλη, το θλιβερό νέο πέρασε στους Ελληνες µε την κραυγή «η Ρωµανία πάρθεν» και ότι οι βέβηλοι Φράγγοι του 1204, όταν λεηλάτησαν τη Βασιλεύουσα, τη διανοµή της Ελληνικής γης τη βάφτισαν «Partitio Romaniae» ( ιανοµή της Ρωµανίας). Ούτε ότι οι Σλαύοι επιδροµείς, ο Ντουσάν των Σέρβων και ο Ασάν των Βουλγάρων, ως «αυτοκράτορες» της Ρωµανίας ανεκήρυξαν τους εαυτούς τους!

3 Οι ονοµασίες «Ρωµιός» και «Ρωµανία» δεν είναι συνεπώς «υποδεέστερες» ούτε «περιφρονητικές». Είναι, αντίθετα, υπερήφανη και ενστικτώδης ιστορική µνήµη, ότι ο Ελληνισµός, µετά την Αλεξανδρινή κατάκτηση όλης της Ανατολής,κατέκτησε και ολόκληρη τη ύση και κράτησε το δαυλό επί 10 ακόµη ολόκληρους αιώνες.., Ρωµανία, Ρωµιοί και Ρωµιοσύνη : λέξεις ιστορικές, κράτησαν άσβεστη τη φλόγα του Ελληνισµού µέσα από δόξες και ντροπές, ατόφια τη σπορά του, ώστε να ανθίσει πάλι.. Και πάλι οι Ελληνες πόντιοι, οι τελευταίοι της Τραπεζούντος, έδωσαν την ουσία του ονόµατος, µε το επικό τους ποίηµα που λέει «Η Ρωµανία κι αν επέρασε, ανθεί και φέρει κι άλλο». Ακόµη και µε την πτώση του ο Ελληνισµός αυτός του µεσαίωνος βρήκε τη δύναµη να αναγεννήσει. Η Ευρωπαϊκή αναγέννηση έγινε στην Ιταλία από Ιταλούς, αλλά από Ελληνική επιρροή, από Ελληνες φυγάδες σπαρµένη Όλα αυτά ήσαν πολλά για να γίνουν φανερά δεκτά από τους ωφεληθέντες. Επρεπε να αποκρυβούν, όσο ήταν δυνατόν. Ησαν αρκετά για να δηµιουργήσουν τη ζηλόφθονη ανάγκη της εκδικήσεως του ωφεληθέντος από τον «ανυπόφορο» ωφελούντα. Η παράξενη αυτή σχέση «µίσους-θαυµασµού» πήρε τη στροφή της από το 1054 µε το σχίσµα και το 1071 µε τη µοιραία καταστροφή του Μαντζικέρτ, όπου ο εκσυγχρονιστής αυτοκράτορας Ρωµανός ιογένης, προδόθηκε και ηττήθηκε από τους Σελτζούκους Τούρκους! Λίγοι κατάλαβαν τότε πως εκείνη τη στιγµή κατέρρευσε το µεσαιωνικό επίτευγµα του Ελληνισµού και άνοιγε διάπλατο το βάραθρο της πτώσεως και της εισβολής της Ασίας στην Ευρώπη. Ανοιγε και ο δρόµος της «ανταποδόσεως» της Ευρώπης, της ευκαιρίας να ταπεινώσει τους «ανυπόφορους» αυτούς που ο ίδιος ο Καρλοµάγνος χρειάσθηκε την αναγνώρισή τους, ώστε να στεφθεί αυτοκράτορας της ύσεως το 800 µ.χ. Ανοιξε ο δρόµος της απαρνήσεως και της ορθοδοξίας ακόµη, ώστε «ν απελευθερωθεί» και το πνεύµα τους από την Ελληνική κηδεµονία. Το 1054 ήδη ο επίσκοπος Ρώµης και Πάπας αφώριζε την ορθοδοξία και κήρυσσε το Σχίσµα, ανοίγοντας το φοβερό για τον Ελληνισµό κεφάλαιο των σταυροφοριών της ειρηνικής αρχικώς, βιαίας κατόπιν, εισβολής και κατακτήσεως της βασιλεύουσας και της Ελληνικής γης, το Η περίοδος που επακολούθησε «η Φραγκοκρατία» χαρακτηρίζεται από ένα µίγµα αρνητικών και θετικών στοιχείων και επηρέασε αποφασιστικά τις αµφίδροµες και αµφιλεγόµενες σχέσεις του Ελληνισµού και του Ευρωπαϊσµού. Αρνητικά, διότι ο λαός της Ελληνικής γης άλλαξε φεουδαρχία και από τοπική πέρασε στην ξένη, το θρησκευτικό σχίσµα έγινε γρήγορα ψυχικό, ο κατακτηµένος έγινε κατακτητής µε όλα τα απωθηµένα που κάτι τέτοιο δηµιουργεί.

4 Θετικά διότι για πρώτη φορά από αιώνες, οι λαοί και όχι µόνο οι στρατοί βρέθηκαν σε άµεση επαφή και επικοινωνία µε την έλευση χιλιάδων υτικών εδώ και άφιξη χιλιάδων Ελλήνων στη ύση. Ο µαγνητισµός της Ελληνικής γης επέδρασε θετικά στους αξέστους κατακτητές, οι οποίοι βαθµιαίως κατακτήθηκαν από τους Ελληνες, ανακαλύπτοντας ότι είχαν πολλά να µάθουν από αυτούς, ότι οι διαφορές ήσαν λιγώτερες από τις οµοιότητες και ότι είχαν κοινούς εχθρούς τους Μουσουλµάνους. Σε σηµείο που χιλιάδες έµειναν εδώ µετά την ανάκτηση της Βασιλεύουσας και χιλιάδες πολέµησαν τον Τούρκο ως την πτώση της Βασιλεύουσας. Από τότε και ως τον 19 ο αιώνα, η Ελληνική γη απεκόπη από την Ευρώπη, από το φυσικό της πλαίσιο, από το πνευµατικό της τέκνο. Ο Ελληνικός λαός βγήκε από την Ιστορία, από την εξέλιξη, από την ανάπτυξη, στα οποία, τόσα είχε προσφέρει, τόσο είχε πρωταγωνιστήσει. Εχασε, αλλοίµονο, το πεδίο δράσεως που θα είχε, τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες να επηρεάσει και πάλι, να µεγαλουργήσει ως λαός ολόκληρος, συγκροτηµένος όπως άλλοτε. Μόνο οι µεγάλες Ελληνικές παροικίες της Ευρώπης και της Ρωσίας κρατούσαν ζωντανό το πνεύµα του Ελληνισµού. Εκείνες τις µαύρες εποχές του 1500, του 1600, του 1700, όταν οι Ελληνες της Ελληνικής γης ήξεραν µόνο ότι ήσαν «Χριστιανοί και Ρωµιοί» και αγνοούσαν την παλαιά τους δόξα, οι παροικίες ετοίµαζαν την παλιγγενεσία, διαφωτίζοντας τους Ευρωπαίους, ερεθίζοντας τις συναισθηµατικές χορδές τους, οργανώνοντας αντιστάσεις, στάσεις, επαναστάσεις. Κράτησαν την επαφή. Ως τη µεγάλη Αφύπνιση. Και πέτυχαν.. Πέτυχαν την ευαισθητοποίηση των συµπλεγµάτων ενοχής των ιθυνουσών τάξεων για την Σταυροφορία, για τη λεηλασία της Βασιλεύουσας και για την εγκατάλειψή της στα χέρια των Μουσουλµάνων, την οποία πλήρωσαν ακριβά µε τις εισβολές των Τούρκων ως το κέντρο της Ευρώπης, επί 250 χρόνια. Πέτυχαν ακόµη και το κυριώτερο την ευαισθητοποίηση των ιδίων των λαών υπέρ του σκλάβου Ελληνικού λαού και εναντίον της ιεράς συµµαχίας η οποία έβλεπε τους λαούς ως αντικείµενα και την Ελλάδα ως γεωγραφική έκφραση µόνο. Πέτυχαν, τέλος, τον ξεσηκωµό ενός τεραστίου κύµατος Φιλελληνισµού, που ανέτρεψε όλα τα σχέδια των Μοναρχών και του Μέττερνιχ, έδωσε εκατοντάδες Ευρωπαίους µαχητές και υποστηρικτές της επαναστάσεως του 21 και γνωστούς συγγραφείς, ποιητές, ευγενείς και απλούς αστούς ως θυσία στο βωµό της Ελευθερίας. Ο Βύρων, ο Σανταρόζα, ο Τσώρτς, ο Ντελακρουά κ.α. µε τη συµµετοχή τους στον αγώνα, άνοιξαν το δρόµο στους ναυάρχους Κόντριγκτων, Ντερινύ και Χέϋντεν στο Ναυαρίνο, οι οποίοι έδρασαν υπερβαίνοντες τις οδηγίες των κυβερνήσεών τους Στο σηµείο αυτό δηµιουργείται έντονα µια νέα διεθνοπολιτική διάσταση στις παράξενες σχέσεις Ελλάδος Ευρώπης η οποία µε περιόδους αυξοµοιώσεων εξακολουθεί να υπάρχει και µέχρι σήµερα. Η διάσταση αυτή λεγόταν «Οθωµανική

5 Αυτοκρατορία» σήµερα λέγεται Τουρκία και, στο µέλλον, το πιθανότερο είναι να λέγεται ΙΣΛΑΜ Για τους Ευρωπαίους του 1830, η απελεθέρωση της Ελλάδος είχε πολλές παραµέτρους, ψυχολογικές αλλά και πολιτικές. Για τους ιθύνοντες της κοινωνίας, διανοουµένους και καλλιτέχνες π.χ. ήταν η εκπλήρωση ενός «ηθικού χρέους» έναντι ενός λαού που είχε θεµελιώσει τη σκέψη και το λόγο. Για τους λαούς, ήταν η ανταµοιβή ενός πρωτοφανούς αγώνος για την ελευθερία, σε µια εποχή που όλοι οι λαοί της Ευρώπης, επηρεασµένοι βαθειά από τις ιδέες της Γαλλικής επαναστάσεως απέβλεπαν σε «ελευθερία και ανεξαρτησία» από τον κορσέ που τους επέβαλε η ιερά συµµαχία του Ηταν η εποχή της ανθήσεως των διαφόρων «Στοών της Ελευθερίας» των «Καρπονάρων» και άλλων τέτοιων οργανώσεων αντιστάσεως στον απολυταρχισµό. Και η «Φιλική Εταιρεία» τέτοια ήταν. Ισως άλλωστε το εκ πρώτης όψεως παράδοξο και παράλογο της κηρύξεως µιας λαϊκής και Εθνικής επαναστάσεως σε τόσο αντίξοες διεθνείς συνθήκες να απέβλεπε για τους φιλικούς τουλάχιστον ακριβώς σ αυτήν τη στήριξη από τους λαούς εναντίον των απολυταρχικών ηγεσιών και στον εκβιασµό τους να στέργουν έτσι, να υποκύψουν σε µια Εθνικολαϊκή επανάσταση, αναζωπηρώνοντας τις φιλελεύθερες ιδέες και τραυµατίζοντας καιρίως τη µισητή ιερά συµµαχία. Όπως και έγινε τελικώς. Επιπλέον, για τους Ευρωπαίους γενικώτερα, οι Ελληνες είχαν πάψει από καιρό να είναι αυτοί που ήσαν κάποτε, δηλαδή οι υπερήφανοι και επίφοβοι γείτονες, οι «αυτοκρατορικοί ανταγωνιστές» στο εµπόριο, οι ζηλευτοί ανώτεροί τους! Η επί αιώνες αποκοπή τους από την Ευρωπαϊκή εξέλιξη, το κατάντηµά τους στο έσχατο σκαλοπάτι της αθλιότητος, γνωστό πλέον από τις αφηγήσεις, τις περιηγήσεις, τις αναφορές, τους ζωγραφικούς πίνακες και σχέδια, τους απήλλασε από τα παλαιά τους συµπλέγµατα και απωθηµένα κατωτερότητος και ζηλοφθονίας και τους προξενούσε, αντίθετα, αισθήµατα ανωτερότητος, γενναιοφροσύνης, ελέους, ίσως και αυτοϊκανοποιήσεως για την αλλαγή των δεδοµένων του παρελθόντος και των νέων σχέσεων δυνάµεως. εν είχαν πια τίποτα να ζηλέψουν, τίποτα να φοβηθούν, τίποτα να αναθεωρήσουν. Η ικανοποίηση της συνειδήσεως τους ήταν ανάλογη µ αυτήν της ιπποτικής βοήθειας προς τον πεσµένο άλλοτε ισχυρό. Και δεν εστοίχιζε και τίποτα. Για τους ηγέτες όµως της Ευρώπης τα πράγµατα ήσαν τελείως διαφορετικά. Το βασικό στοιχείο, ο ακρογωνιαίος λίθος όπως λέγεται της πολιτικής όλων των µεγάλων δυνάµεων στην Ευρώπη, ήταν πάντα (από το 1500 ήδη) η ισορροπία των δυνάµεων. Από το 1700 µε την είσοδο της Ρωσίας στην Ευρωπαϊκή σκηνή, βασικό στοιχείο της ισορροπίας αυτής θεωρήθηκε η παρεµπόδιση της Ρωσίας να βγει στη Μεσόγειο και να κατέβει στη Μέση Ασία. Όπως όµως τα αναγκαία για κάτι τέτοιο εδάφη ήσαν κατά το πλείστο µέρος της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας (Βαλκάνια, Στενά Ελλησπόντου, νησιά, Μ. Ανατολή)

6 πρωταρχικός σκοπός των υνάµεων έγινε η ακεραιότης της Οθωµανικής Αυτοκρατοριάς, πέραν από τους γενικότερους κατά τόπους ανταγωνισµούς τους. Οι Ρωσοτουρκικοί πόλεµοι του 18 ου αιώνος ( ) απέδειξαν την αδυναµία της Τουρκίας, η οποία ονοµάσθηκε ο Μέγας Ασθενής και το όλο πρόβληµα Ανατολικό ζήτηµα. Συνεπώς και οι δυο ισχυρότερες υνάµεις, η Αγγλία και η Γαλλία, ανέλαβαν εργολαβικά την υπεράσπισή της µε συνεπίκουρο την Αυστριακή Αυτοκρατορία, την υπ αριθµ 1 αντίπαλο της Ρωσίας στην περιοχή, πράγµα που εξηγεί τη σκληρή αντίδραση του Αυστριακού ΜΕΤΤΕΡΝΙΧ εναντίον της Ελλάδος ως υπάρξεως. Μια ανεξάρτητη Ελλάς εσήµαινε την αρχή του τέλους της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. ιότι ήταν φανερό, ότι, όπως ένα µισολυωµένο ύφασµα διαλύεται µόλις φύγει ο πρώτος πόντος, έτσι και η Οθωµανική Αυτοκρατορία θα διελύετο ταχύτατα εφόσον έχανε το πρώτο κοµµάτι της, τον πρώτο υπόδουλο λαό. Και η επανάσταση του 21 ήταν τριπλά επικίνδυνη: Αφενός η ανεξαρτησία ενός µέρους έστω της Ελλάδος θα σήµαινε την εν καιρώ διάλυση της Τουρκίας και συνεπώς συγκρούσεις για τη διανοµή. Αφετέρου η Ρωσία θα έβγαινε µοιραίως στη θάλασσα και στο νότο, απειλώντας τις Ινδίες (για την Αγγλία), τα Βαλκάνια )για την Αυστρία και την Αγγλία) και τις µελλοντικές βλέψεις της Γαλλίας στον ίδιο χώρο. Επί πλέον η Ελληνική Επανάσταση ήταν η πρώτη «Εθνική» επανάσταση, η πρώτη προσπάθεια αυτοδιαθέσεως ενός λαού. Το ξήλωµα της Ιεράς Συµµαχίας και της καταδυναστεύσεως των εθνών ήταν επί θύραις! Για τις κυβερνήσεις λοιπόν, η Ελληνική επανάσταση έπρεπε να µην υπάρξει και η Ελληνική ανεξαρτησία απεκλείετο. Αλλά οι σκοποί τους ναυάγησαν µπροστά στο τεράστιο κύµα Φιλελληνισµού που δηµιούργησαν η καταστροφή της Χίου, η καταστροφή των Ψαρών, και ιδίως το Ολοκαύτωµα του Μεσολογγίου και ο θάνατος του Βύρωνος.. Από τη στιγµή εκείνη, το πρόβληµά τους ήταν πώς να προλάβουν η κάθε µία την άλλη στη βοήθεια προς την Ελλάδα, ώστε να αποκτήσουν επιρροή στο «ενοχλητικό» νέο κράτος, αδύναµο αλλά σε καίρια γεωστρατηγική θέση τοποθετηµένο! Στο Ναυαρίνο, λοιπόν εισέβαλαν τρεις στόλοι και απεβίβασαν τρεις στρατούς,µολονότι οι Γάλλοι ήσαν οι περισσότεροι και αυτοί που έδιωξαν τον Αιγύπτιο Ιµπραήµ. Από την ώρα εκείνη, η Ελλάς και οι Ελληνες επανέρχονται στην Ευρωπαϊκή Ιστορία, έχοντας χάσει 4 ολόκληρους αιώνες! Αλλά και γίνονται το µήλο της Εριδος των Τριών «εγγυητριών δυνάµεων του Ναυαρίνου». εν έχασαν µόνο τους αιώνες όµως. Είχαν χάσει και την εξέλιξη, την βαθµιαία και ανώδυνη προσαρµογή των υπολοίπων Ευρωπαϊκών λαών. Είχαν χάσει την παιδεία, την έννοια του κράτους, τις υποδοµές και τις δοµές µιας πραγµατικής Ευρωπαϊκής κοινωνίας, στην οποία ανήκαν «κληρονοµικώ δικαίω». Και µάλιστα µε

7 δικαίωµα µητρότητος! Είχαν χάσει όχι µόνο την πρωτοκαθεδρία, αλλά και την απλή «έδρα» Οι συνθήκες δεν είχαν σχέση µε τις παλαιότερες. Από το 300 µ.χ. ως το 1200 µ.χ. (χονδρικώς) οι χώρες της Ευρώπης είναι ανύπαρκτες ως κράτη, ή «εν τω γίγνεσθαι», υπό το καχύποπτο πάντα βλέµµα των παπών της Ρώµης, οι οποίοι έχοντας τη µόνη σεβαστή εξουσία, την πνευµατική-θρησκευτική,τη συµπληρώνουν µε την κοσµική παντοδυναµία και δεν θέλουν τη δηµιουργία κοσµικών εξουσιών των βασιλέων. Αντίθετα, η Ελληνική Αυτοκρατορία του Μεσαίωνος, η «Ρωµανική Αυτοκρατορία» είναι το µόνο ισχυρό και «σύγχρονα» δοµηµένο κράτος που υπάρχει τότε στον κόσµο, έχοντας ακόµη και την επίσηµη διαδοχή της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας, ονείρου και σκοπού όλων ανεξαιρέτως των ηγεσιών της τότε Ευρώπης! Αλλά και των λαών της. Το σχίσµα, το ανάθεµα και οι σταυροφορίες έγιναν από τους Πάπες της Ρώµης από συµπλέγµατα και απωθηµένα, µε σκοπό την εξαφάνιση του «ενοχλητικού ανταγωνιστού» στους τοµείς της θρησκευτικής, της πολιτικής κοσµικής εξουσίας και της οικονοµίας. Αποδεικνύεται δε από το ότι στο θρησκευτικό τοµέα απαιτήθηκε η υποταγή στον Πάπα, στον πολιτικό τοµέα επεδιώχθη η άλωση της Βασιλεύουσας και η κατάληψη των Ευρωπαϊκών εδαφών της Αυτοκρατορίας και στον οικονοµικό η απαγωγή και ιδιοποίηση της, πρωταρχικής τότε, βιοµηχανίας µετάξης, που αποτελούσε το κυριώτερο πλούτο, παραγωγικό µονοπώλειο της Αυτοκρατορίας, καθώς και η µονοπώληση των εµπορικών προνοµίων και θαλασσίων οδών από τους Σταυροφόρους. Και, όλα αυτά, παρόλο το διαφαινόµενο πλέον Τουρκικό κίνδυνο και καθ όλο σχεδόν το χρονικό διάστηµα του αραβικού κινδύνου! Από το 725 µ.χ. ήδη, ως το 1453, η ύση και η Ρώµη ήσαν πάντα εχθρικές προς την Αυτοκρατορία, είτε οι άραβες κατελάµβαναν την Ισπανία, τους Αγίους Τόπους και µέρη της Μικράς Ασίας ( µε πολιορκίες της Βασιλεύουσας και µε επιδροµές σε όλα τα παράλια της Μεσογείου) είτε οι Τούρκοι, αργότερα, κατελάµβαναν τα Βαλκάνια και απειλούσαν την Κεντρική Ευρώπη. Ο λόγος ήταν πάντα ο ίδιος: Οι πάπες για την εξουσία τους, οι ηγεµόνες για τη δική τους και τον πλούτο τους. Το 1830 όµως, τίποτα δεν υπήρξε από αυτά. Οι χώρες της Ευρώπης ήσαν κράτη ισχυρά και δοµηµένα πλέον, µε αποικίες και µε σχέδια παγκοσµίου επικρατήσεως. Οι πάπες είχαν χάσει την κοσµική τους δύναµη. Η θρησκεία έπαιζε πλέον δευτερεύοντα ρόλο. Ο Ελληνορωµαϊκός πολιτισµός είχε ήδη γεννήσει και ανδρώσει τον διάδοχό του, τον Ευρωπαϊκό πολιτισµό. Η δηµογραφία ήταν σε άνθηση όπως και η δύναµη. Αλλά στην Ελλάδα δεν υπήρχε τίποτα πλέον από την παλαιά δόξα. Όλα είχαν αντιστραφεί. Περί το ένα εκατοµµύριο κάτοικοι, πεινασµένοι, εξουθενωµένοι,

8 αµόρφωτοι, χωρίς στοιχειώδεις δοµές και προϋποθέσεις επιβίωσης ατοµικής ή συλλογικής, έχοντας βαριά την σφραγίδα αιώνων δουλείας σε ασιάτη, αλλόθρησκο και οπισθοδροµικό κατακτητή. Και το χειρότερο έχοντας όλο και περισσότερη επίγνωση του Τι ήταν κάποτε και του ήταν τώρα. Το νέο κεφάλαιο των σχέσεων Ελλάδος Ευρώπης άνοιγε κάτω από τους χειρίστους όρους και οιωνούς. Άνοιγε το δρόµο για νέες παρεξηγήσεις, νέα συµπλέγµατα κι απωθηµένα τα οποία επέπρωτο να φθάσουν µέχρι σχιζοφρένιας. Για τους Ευρωπαίους πολιτικούς, η ανεξαρτησία της Μικρής Ελλάδος ήταν ένα «αναγκαίο κακό», ένας πονοκέφαλος παραπάνω, ένα έπαθλο επιρροής και συνεπώς σκληρού ανταγωνισµού µεταξύ Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας. Ήταν µια υποθήκη για την µελλοντική διάλυση της Τουρκικής Αυτοκρατορίας, δηλαδή αυτού που ήθελαν µε κάθε θυσία να αποφύγουν. Έπρεπε λοιπόν η Ελλάδα να µείνει εκεί που ήταν τότε, µια σκωληκοειδής απόφυση της Τουρκίας και της περιοχής, υπό απόλυτο έλεγχο και υποψία. Είναι γνωστές οι επιπτώσεις της πολιτικής αυτής: Καποδίστριας (δηλαδή υποτιθέµενη Ρωσική επιρροή ) δολοφονία του, (δηλαδή Αγγλική επιρροή, εκλογή ξένου, Γερµανού Βασιλέως, ως ουδέτερου ωσάν να µην υπήρχαν Έλληνες απόγονοι των οικογενειών της Βασιλεύουσας (δηλαδή αποκατάσταση των ισορροπιών). Για τους Έλληνες όµως η Μικρή Ελλάδα ήταν µόνο σταθµός αφετηρίας για την Μεγάλη Ελλάδα και την Μεγάλη Ιδέα Και η πολιτική των υνάµεων αφετηρία για την αναβίωση της Μεγάλης Παρεξηγήσεως : του διαχωρισµού των ξένων σε Φιλλέληνες και σε Μισέλληνες και της αποκτήσεως από τους Έλληνες ενός άλλοθι για τα σφάλµατά τους τις αβελτηρίες τους, τις διχόνοιες και τις προχειρότητές τους. Βλέποντας, παντού την παντοδυναµία των ισχυρών ξένων, απροετοίµαστοι για τα κοινοβουλευτικά παιχνίδια που τόσο νωρίς και έντεχνα τους επέβαλαν, έπεσαν µε ηδονή στην επανεύρεση των παιχνιδιών της αρχαίας Αθηναϊκής Αγοράς. Νόµιζαν ότι ανεβίωναν την αρχαία δόξα και δεν έβλεπαν «φυσικά» ότι ανεβίωναν την αρχαία τύφλωση που τους είχε στοιχίσει την καταστροφή του Πελλοπονησιακού πολέµου και την υποταγή στη Ρώµη Η προστασία, η επιρροή, η ισορροπία, τους έπεισαν ότι όλα εξηρτώντο από τους ξένους. Αν ήσαν υπέρ τους, ήσαν καλοί. Αν ήσαν κατά, ήσαν κακοί. Και γρήγορα έπαυσαν να βλέπουν τους εαυτούς τους, περιοριζόµενοι στο να τους κοιτάζουν µέσα από το παραµορφωτικό καθρέπτη των ξένων. Το σύµπλεγµα ανωτερότητος για το τι ήσαν κάποτε συνδιασµένο µε το σύµπλεγµα κατωτερότητος για το τι ήσαν τώρα έγιναν οι χειροπέδες της παραλύσεως τους. Με το πρώτο θεωρούσαν ότι όλα τους οφείλονται. Με το δεύτερο, ότι είναι αδύναµοι και χειροπόδαρα δεµένοι. Η Ακρόπολη έγινε το

9 προσκέφαλο τους και η Ψωροκώσταινα το ρούχο τους. Ακόµη και σήµερα. Λησµόνησαν ότι η Ακρόπολη ήταν, αντίθετα, µια συνεχής πρόκληση να αποδεικνύονται αντάξιοι της και αρνήθηκαν να δουν ότι η ψωροκώσταινα ήταν ένας ακόµη µύθος, πολύ βολικός, για να καλύπτεται η ανεπάρκεια των ηγετών τους και η δική τους κόπωση. Βγαίνοντας από τον Μεσαίωνα στην Νέα εποχή χωρίς ενδιάµεση περίοδο ιστορίας και εξελίξεως άλλη από τη Μογγολική βαρβαρότητα και τη Μουσουλµανική ραθυµία, βρέθηκαν ξυπόλυτοι στα αγκάθια Είχαν ζήσει αποκοµµένοι από όλα σε κλειστό βάζο. Η γεωπολιτικοί αποµόνωση της Ελλάδος από την Ευρώπη (µε την Αδριατική και µε την έρηµο των Βαλκανίων) και η τότε ακόµη έλλειψη των ευκόλων επικοινωνιών έκαµαν την απελευθέρωση τους να µοιάζει µε την εµπειρία ενός φυλακισµένου επί αµέτρητα χρόνια σε σκοτεινό υπόγειο, που του άνοιξαν µια µικρή τρύπα για φως και για αέρα, χωρίς να µπορεί να βγεί. (Η συνέχεια «Η πάλη των ισορροπιών» στο επόµενο φύλλο) Βιβλιογραφία: 1. Η ιστορία του Ελληνικού Έθνους του Κ. Παπαρηγόπουλου 2. Η Ελλάδα και η Ευρώπη του Κωνστ ενδρινού Η σκιά της ύσεως (ιστορία µιας καταστροφής) του πρέσβεως Κωνστ Σακελαρόπουλου (βραβείο Ακαδηµίας Αθηνών).

10 EΠΕΑ Συνέχεια του προηγουµένου «ΕΛΛΑ Α ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ» (Οι φάσεις και αντιφάσεις). Του Γιάwη Παπαπαναγιώτου προέδρου της ΕΠΕΑ Η ΠΑΛΗ ΤΩΝ ΙΣΟΡΡΟΠΙΩΝ Από το 1830 µέχρι το 1930;εγκλωβισµένσι οι Έλληνες,µέσα στις αντιφάσεις που αναφέρθηκαν, δεν θέλησαν να καταλάβουν τον ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής των Μεγάλων υνάµεων της εποχής, που ήταν η Ακεραιότητα της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Ερχόταν σε αντίθεση µε όλα τα όνειρά τους µε την «Γονιδιακή» ανάγκη, να απελευθερώσουν τους λοιπούς υποδούλους Έλληνας, να ανακτήσουν τα εδάφη των προγόνων τους και τέλος να δώσουν σάρκα και οστά στη «Μεγάλη ιδέα», την ανάκτηση της Βασιλεύουσας. Η Ευρώπη, αντίθετα, έβλεπε το Ελληνικό όνειρο ως εφιάλτη. Η Αγγλία έβλεπε µε ανησυχία τη Ρωσία να «κατεβαίνει» συνεχώς προς την Περσία και την Κεντρική Ασία, απειλώντας τις Ινδίες. Στα µέσα του 19 0υ αιώνα, οι Ρωσοτουρκικοί πόλεµοι έδειξαν την αδυναµία της Τουρκίας να φράξει το δρόµο της Ρωσίας προς τη Μεσόγειο. Ανάλογες ανησυχίες είχε η Γαλλία, ενώ η Αυστρία αγωνιούσε για την επιρροή της Ρωσίας στους Σλαβικούς λαού ς της αυτοκρατορίας της. Στην Ελλάδα όµως, οι Έλληνες σκιρτούσαν από χαρά και ανυποµονησία. Ο Όθων είχε ενστερνισθεί τη Μεγάλη Ιδέα και είχε αυτοανακηρυχθεί «Προστάτης των Χριστιανών» των Βαλκανίων και των παραλίων της Μ. Ασίας. Οι νίκες των Ρώσων του 1853 έφεραν την επέµβαση των Αγγλογάλλων µε την απόβασή τους στην Κριµαία, για να σώσουν την Τουρκία από τον ακρωτηριασµό. Έφεραν όµως και την επέµβασή τους στην Αθήνα µε στόλο και τελεσίγραφο. Ήταν η πρώτη ανοικτή σύγκρουση της Ελλάδος και της Ευρώπης. Εδραίωσε την άποψη των Ελλήνων για «µισέλληνες». Και σφράγισε το πεπρωµένο του Όθωνος. Για τους Αγγλογάλλους ήταν απαράδεκτη η «παρασπονδία» του Βασιλέως προς την Ελληνική ουδετερότητα έναντι της Τουρκίας. Είχαν ήδη προσπαθήσει να τον ελέγξουν µε τις «ηµοκρατικές ανησυχίες» που κατέληξαν στη στάση του 1843, την επιβολή Συντάγµατος και της Κοµµατοκρατίας. Αλλά ο Όθων δεν υπετάγη. Τον έδιωξαν λοιπόν από το θρόνο και έφεραν τον Γεώργιο της ανίας, της οποίας η βασιλική οικογένεια ήταν γνωστή για τις πολύ καλές σχέσεις επιρροή µε την αντίστοιχη Αγγλική Η απογοήτευση Ελλήνων ήταν πικρή και έµοιαζε µε εκείνη του παιδιού που δεν µπορεί να καταλάβει την απαγόρευση των µεγάλων προς αυτό. Από τότε ήδη φάνηκε η ανικανότητα τους να «διαφωτίζουν» τους ξένους, να προετοιµάζουν διπλωµατικώς τις πολιτικές κινήσεις τους, να έχουν στρατηγική και τακτική. Τα απωθηµένα και τα συµπλέγµατα δεν είναι ασφαλώς οι καλύτεροι σύµβουλοι για

11 κάτι τέτοιο, όπως άλλωστε και ο υπερβολικός «ρεαλισµός». Έναντι της Τουρκίας η Ελλάδα δεν είχε ουσιαστικώς κανένα σύµµαχο τότε. Οι Βαλκανικοί λαοί ήσαν ακόµη,υπόδουλω. Ηοµόδοξος.Ρωσία είχε τα δικά της συµφέροντα. Έχοντας κατακτήσει τον Καύκασο,τη Γεωργία, την Κριµαία, τη Βεσσαραβία και έχοντας επιβάλλει την ηγεµονία της στη Μολδαβία και τη Βλαχία (σηµερινά 2/3 της Ρουµανίας) είχε πλέον ως κυριώτερο αντίπαλο την Αυστροουγγαρία. Προτιµούσε να στραφεί προς τους Σέρβους και τους Βουλγάρους οµοφύλους παρά προς τους Ελληνες. Συνεπώς, οι άτακτες και ασυντόνιστε ς κινήσεις της Ελλάδος του 1853 (υποστήριξη της επανάστασης στη Θεσσαλία - Ήπειρο) ήσαν εκ των προτέρων καταδικασµένες. Ήταν ο πρώτος εξευτελισµός της µε τον αποκλεισµό των κυριοτέρων λιµένων της χώρας και την αποβίβαση Αγγλογαλλικών στρατευµάτων κατοχής. Φαίνεται όµως ότι η Ευρώπη κατάλαβε τότε ότι τόσο ο εξευτελισµός εκείνος, όσο και η συνεχής επέµβασή της υπέρ της Τουρκίας δεν θα απέδιδε καλούς καρπούς µελλοντικώς. Η αδυναµία της Τουρκίας ήταν πλέον δεδοµένη. Οι Βαλκάνιοι ήσαν ανυπόµονοι. Η Ρωσική φιλοδοξία ήταν αυξηµένη. Η αυστροουγγαρία αποµονωµένη. Η Γαλλία πατροπαράδοτος αντίπαλος της Αυστρίας. 'Όλα τα δεδοµένα οδηγούσαν σε µελλοντικές ανακατατάξεις. Όσον αφορά για τους Έλληνες αυτοί αναµασούσαν τις πίκρες τους χωρίς να προετοιµάζουν και να προετοιµάζονται. Γύριζαν την πλάτη στην Ευρώπη µε προσκέφαλλο το µύθο του «µισελληνισµού». Τα αποφασιστικά γεγονότα ήλθαν το και το Η νίκη των Γάλλων κατά των Αυστριακών επέφερε την ένωση της Ιταλίας, δηµιουργώντας έτσι άλλη µία Ευρωπαϊκή δύναµη. Η νίκη των Πρώσσων επί των Αυστριακών, το 1866, άνοιξε το δρόµο ενοποιήσεως της Γερµανίας υπό τους Πρώσσους. Και η νίκη τους επί της Γαλλίας, το 1870, δηµιούργησε τη Γερµανική Αυτοκρατορία.Η Γαλλία προσωρινώς εκτός παιχνιδιού, η Αυστροουγγαρία αδύναµη, η Ιταλία ακόµη παραπαίουσα, η Γερµανία θριαµβεύουσα, η Ρωσία ανήσυχη και η Αγγλία επίσης. Μέσα σε πέντε χρόνια, όλα είχαν ανατραπεί χωρίς και πάλι οι Έλληνες να καταλάβουν τίποτε. Η ασχολία τους ήταν οι εκλογές, οι κοµµατισµοί και η θεσµοθέτηση ή όχι της περίφηµης «δεδηλωµένης» δηλαδή της υποχρεώσεως του βασιλέως να αναθέτει την εντολή στον αρχηγό της πλειοψηφίας της Βουλής. Τα γεγονότα όµως δεν περίµεναν τους Έλληνες. Η Γερµανική Αυτοκρατορία είχε δηµιουργήσει νέες ισορροπίες. Πρώτη ηπειρωτική δύναµη. πλέον.οµόαιµη και οµογάλακτη της Αυστρίας, έκαµε φυσικό σύµµαχο την τελευταία και συνέπηξε τις «Κεντρικές Αυτοκρατορίες» σε αντίθεση της Γαλλίας και της Ρωσίας, ενώ η Αγγλία, σε εχθρότητα µε τη Γαλλία, λόγω αποικιακών ανταγωνισµών, ήταν αποµονωµένη. Η εξέλιξη αυτή έκανε τη Ρωσία να συνειδητοποιήσει το νέο κίνδυνο που διέτρεχε. Προτίµησε να πάρει την πρωτοβουλία. Το 1876, κήρυξε τον πόλεµο στην Τουρκία και µέσα σε λίγες εβδοµάδες οι Ρώσοι στρατοπέδευσαν στον' Αγιο Στέφανο της Θράκης, 30 χιλιόµετρα από τη

12 Βασιλεύουσα. Η Αγγλία, η Γαλλία και η Αυστρία υποστήριξαν την «Τουρκική ακεραιότητα». Με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου η Ρωσία προσπάθησε τότε να λύσει το «Ανατολικό ζήτηµα» υπέρ αυτής, δηµιουργώντας τη «Μεγάλη Βουλγαρία» επί Ελληνικών εδαφών και πληθυσµών. Μακεδονία και Θράκη ολόκληρες γίνονταν Βουλγαρία. Κανείς δεν λογάριασε την Ελλάδα και τις διαµαρτυρίες της. Αντίθετα για την Αγγλία η δυσαρέσκεια της Ελλάδος έκοβε πλέον τους δεσµούς της µε τη Ρωσία. Μαζί µε τη Γαλλία ετοιµαζόταν για νέο αντιρωσικό πόλεµο, όταν ο «νέος παράγων» η Γερµανία, επενέβη «συµβιβαστικώς» συγκαλώντας το «Συνέδριο του Βερολίνου» για την «οριστική» λύση του Ανατολικού Ζητήµατος, µε συµµετοχή της Ελλάδος. Παρόλες τις διαφορές του Μπίσµαρκ της Γερµανίας και του Ντισραέλι της Αγγλίας, παρόλο που χρειάσθηκαν δυό χρόνια για να συµφωνήσουν, το συνέδριο απεγύµνωσε τη Ρωσία από τη νίκη της και έσωσε και πάλι την Τουρκία από τον διαµελισµό.η αιώνια «ακεραιότης της Τουρκίας» ή καλύτερα η ακεραιότητα. των ισορροπιών] Η µεγάλη Βουλγαρία έγινε µικρή (από τον ούναβη ως τον Αίµο) και η Ανατολική Ρωµυλία «πριγκιπάτο» υποτελές στην Τουρκία, η «µικρή Σερβία», έγινε ανεξάρτητη παρόλες τις αντιρρήσεις της Αυστρίας και η Θεσσαλία και η 'Αρτα δόθηκαν στην Ελλάδα. Ήταν φανερό για τους Άγγλους, ότι η επιµονή του Μπίσµαρκ να προστατεύσει την Αυστρία από τη Ρωσία και να ικανοποιήσει την Ελλάδα αποβλέποντας σε µια µελλοντική ευγνωµοσύνη της, προδιέγραφε µελλοντικούς κινδύνους για την προστασία των δικών της βλέψεων στην Ανατολή... (Η Κύπρος περιήλθε σ' αυτήν και η Αίγυπτος επρόκειτο γρήγορα να την ακολουθήσει). Συνεπώς η Τουρκία έπρεπε πάσει θυσία να «κρατηθεί» αλλά και η.. Ελλάδα να µην εξευτελισθεί όπως το Αν οι Έλληνες είχαν τότε ικανή διπλωµατία, θα είχαν καταλάβει ότι µπορούσαν να επιµεληθούν των νέων ανταγωνισµών, να υποσχεθούν πολλά, να πράξουν µερικά, να αναζητήσουν συµµαχίες, και όχι µόνο «προστασίες».θα είχαν ίσως επιτύχει και την Ήπειρο ολόκληρη (Βόρειο-Νότιο), εφόσον η Ιταλία ήταν ακόµη αδύναµη, η Αυστρία είχε αντιρρήσεις, αλλά ακριβώς γι' αυτό η Γαλλία θα στήριζε ότι αποδυνάµωνε την Αυστρία,. ενώ ο Μπίσµαρκ δεν µπορούσε να επιµείνει για περισσότερα από όσα ήδη είχε επιτύχει: Βοήθεια στην Αυστρία, γόητρο της Γερµανίας, διατήρηση της υπολοίπου Ευρωπαϊκής Τουρκίας, ήττα και ταπείνωση της Ρωσίας, αποικιακή συµφωνία µε την Αγγλία στην Αφρική (Καµερούν, Ναµίµπια και Τανζανία στη Γερµανία). Αλλά οι Έλληνες ήσαν τότε διχασµένοι ήδη σε «Τρικουπικούς» και «εληγιαννικούς». Η προστασία ήταν αρκετή για τις διεκδικήσεις τους. Και οι πίκρες και απογοητεύσεις θα ήσαν πολύ γρήγορα ανάλογες. Εφ'όσον δεν έδειχναν καµία ικανότητα να γίνουν οικονοµικώς και στρατιωτικώς υπολογίσιµο ς παράγων, ούτε διπλωµατική στρατηγική και τακτική να αποκτήσουν, έµειναν και πάλι ο τελευταίος τροχός της αµάξης, «ρίχνοντας τα πάντα στους ξένους», Τους φραγκους.

13 Αντίθετα η Βουλγαρία, βλέποντας τη Ρωσική αδυναµία προσκολλήθηκε γρήγορα στο Γερµανοαυστριακό άρµα, παζαρεύοντας µε την Αυστρία την καίρια θέση της στα πλευρά και τα νώτα της αντιπάλου της Σερβίας. Συγχρόνως διαπραγµατευόταν και µε την Αγγλία µία ενδεχόµενη «αλλαγή συµµαχιών», ώστε να εξασφαλίσει µία ευµενή ουδετερότητά της σε µελλοντικά της σχέδια επεκτάσεως, τα οποία δεν άργησαν. Η Ανατολική Ρωµυλία ήταν το θύµα της. Οι σφαγές των Ελλήνων του 1885 εξασφάλισαν «αµιγή» Βουλγαρικό πληθυσµό (ψέµµα, διότι πολλοί Έλληνες παρέµειναν κρυφά Έλληνες) και η προσάρτησή της έγινε µε τις ευλογίες της Αυστρίας, Της Γερµανίας, Της Ιταλίας, την αδιαφορία της Ρωσίας και την «ουδετερότητα» της Αγγλίας. Ιδίως µετά την ήττα της Σερβίας, το Και οι Έλληνες έµειναν µε τις διαµαρτυρίες. Ανέτοιµοι, ανήµποροι,πικραµένοι. 'Όπως πάντα. Και, όπως πάντα, για όλα εφταιγαν οι «ξένοι». Το ότι δεν είχαν αξιόµαχο στρατό, διπλωµατία, πολιτική, δηµοσιογραφική ενηµέρωση για τις πληθυσµιακές συνθέσεις και τις σφαγές ή τους διωγµούς δεν µετρούσε φαίνεται καθόλου. Περίµεναν να τους τα «Οφείλουν» να τους τα «δώσουν» όλα. Λησµόνησαν - και τότε και πριν και µετά - ότι κανείς δεν σου οφείλει τίποτα, ότι «για να πάρεις πρέπει να δώσεις µε διαπραγµάτευση», ή ότι «ζητάς το παίρνεις µε δύναµη και µε εκβιασµό», Η Κρήτη ήταντο επόµενο «µήλον της έριδος» µεταξύ,ελλάδος και ΊΌυρκίας και - ιδίως - µεταξύ Ελλάδος και Ευρώπης. Κάτι παρόµοιο συµβαίνει σήµερα µε την Κύπρο, που έγινε ένας «βραχνάς» για την Ελλάδα, για τα Ευρωπαϊκά συµφέροντα και τις ισορροπίες.από την Κρητική επανάσ'έ"αση του 1866 ήδη και από την αιµατηρή κατάπνιξή της, είχε γίνει φανερό πως, αργά ή γρήγορα, το µεγάλο αυτό νησί, στη µέση της Μεσογείου και στο δρόµο για τη διώρυγα του Σουέζ, θα γινόταν αφορµή µιας ακόµη µεγάλης κρίσεως του Ανατολικού ζητήµατος. Το πρόβληµα ήταν πάντα το «ίδιο». Η ήδη βαρειά τραυµατισµένη ακεραιότης της Τουρκίας έπρεπε να διαφυλαχθεί, ώστε τα κρίσιµα εδάφη της στη Μ. Ανατολή να µην πέσουν σε «άλλα χέρια» Για την Αγγλία και τη Γαλλία οι οποίες είχαν βλέψεις επ' αυτών, έπρεπε να παραµείνουν όσο πιο πολύ καιρό ήταν δυνατόν στα χέρια της «ασθενούς Τουρκίας» ώστε να βρεθεί χρόνος για µια συνεwόηση µεταξύ τους. Ακόµη, η Αγγλία δεν ήθελε την Κρήτη σε Ελληνικά χέρια - το 1866 τουλάχιστον διότι είχαν περάσει πολύ λίγα χρόνια από την Ελληνοτουρκική διένεξη του οπότε ήλθε ο Γεώργιος Α'. Η πληγή του αποκλεισµού του 1854 και η οργή των Ελλήνων ήσαν «νωπά». Ακόµη και η Ελλάδα εθεωρείτο «όχι φιλική» προς την Αγγλία. Έχοντας - όπως και η Γαλλία - βλέψεις στην Αίγυπτο, και οι δύο προτιµούσαν την υπάρχουσα κατάσταση. Οι υψηλές αυτές πολιτικές αναλύσεις ήσαν, δυστυχώς «ψιλά γράµµατα» για τους Έλληνες ιθύνοντες και ακόµη περισσότερο για το λαό. Αν υπήρχε σχεδιασµός εξωτερικής πoλιτικής, στρατηγικής και τακτικής, η Ελλάδα θα µπορούσε ίσως να είχε ανατρέψει την αρνητική στάση των Αγγλογάλλων ακριβώς διότι οι νωπές µνήµες της τάσεως της Ελλάδος προς τη Ρωσία το 1854 θα µπορούσαν να είναι το αντάλλαγµα των διαπραγµατεύσεων του

14 1866 για την Κρήτη : «ώστε µας την Κρήτη και ασφαλώς εµείς προς εσάς θα στραφούµε και µάλιστα εµπράκτως». Το «εµπράκτως» αυτό θα µπορούσε να είναι Π.χ. µια συνθήκη συµµαχίας µε την Αγγλία ή τη Γαλλία ή και τις δύο και µία «δήλωση αναγνωρίσεως των Αγγλογαλλικών ειδικών συµφερόντων στην ευαίσθητη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου». Το ουσιαστικό κόστος µιας τέτοιας δήλωσης ως τότε ήταν µηδαµινό. Έτσι ή αλλιώς η Ελλάς δεν είχε τη δύναµη να αλλάξει οτιδήποτε στην περιοχή, ούτε η οπωσδήποτε προσωρινή και ευκαιριακή «αναγνώριση της ανάγκης ύπαρξης της Τουρκίας»,που ήταν άλλωστε γεγονός, τετελεσµένο, απειλούσε ζωτικά την ύπαρξη της Ελλάδος. Αντίθετα, θα δυσκόλευε πολύ µια µελλοντική Τουρκική προκλητικότητα και θα ανασκεύαζε, τη γνωστή, από τότε ήδη, επίκληση της Τουρκίας ως «θύµατος των απλήστων γειτόνων». Η ανυπαρξία διορατικής πολιτικής όµως, όχι µόνο κατεδίκασε την Κρήτη σε παράταση της δουλείας της επί 30 ακόµη χρόνια και της Ένωσης µε την Ελλάδα επί 55, αλλακαι οδήγησε την"βλλάδα...,,(;):την.. απροετοίµαστη διπλωµατικώς και στρατιωτικώς κρίση του 1896 και την καταισχύνη του 1897, οπότε µόνο η διπλωµατική επέµβαση των προστάτιδων δυνάµεων έσωσε την Ελλάδα από την πλήρη καταστροφή. Η επέµβαση αυτή των Ευρωπαίων έγινε για γενικώτερους αλλά και ειδικούς λόγους υψηλής Ευρωπαϊκής διπλωµατίας, τους οποίους όµως δυστυχώς ο ηλιγιάwης τότε και οι άλλοι Έλληνες πολιτικάντηδες της εποχής, αδυνατούσαν φαίνεται να καταλάβουν. ιότι αν τους καταλάβαιναν, εκτός του ότι θα είχαµε αποφύγει την καταστροφή, θα µπορούσε η χώρα να ανατρέψει το υπέρ της ακεραιότητος, της Τουρκίας «δόγµα» των Αγγλογάλλων, ως ένα σηµείο τουλάχιστον. Πράγµατι τα δεδοµένα είχαν αρχίσει να αλλάζουν, µε βασικό παράγοντα τη νέα Γερµανική πολιτική του νέου Αυτοκράτορος της Γερµανίας Γουλιέλµου, ο οποίος είχε απολύσει τον Μπίσµαρκ και την προσεκτική διπλωµατία του και προωθούσε ανοιχτά τη Γερµανική δύναµη και παρουσία σε όλους τους τοµείς.εκτός από τη νέα και επιθετική αποικιακή πολιτική του στην Αφρική, στην Ασία και στον Ειρηνικό Ωκεανό ακόµη, είχε συλλάβει - και έθετε ήδη σε εφαρµογή - το όνειρο της «Τάσεως προς Ανατολάς», το γνωστό έκτοτε και σήµερα ακόµη «Drang nach dem Osten» µε σκοπό την επέκταση της Γερµανικής επιρρσήςκαι επικυριαρχίας στη.μέση Ανατολή, µέσω Βουλγαρίας και Τουρκίας. Ήδη, µέσω της Αυστροουγγαρίας επικυριαρχούσε σε όλη την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Περιλαµβάνοντας στη ζώνη επιρροής του τη Βουλγαρία και την Τουρκία, ει δυνατόν, η επιρροή του θα έφθανε ως τα σύνορα της Περσίας και σε όλα σχεδόν τα Αραβικά κράτη, ως την έξοδο της Ερυθράς θάλασσας και του Περσικού Κόλπου, τα οποία τότε ανήκαν ακόµη στην Τουρκία. Ο δρόµος προς τις Ινδίες, ο εφιάλτης της Αγγλίας - θα ήταν ανοιχτός, ενώ η Γαλλία θα έπρεπε να αποχαιρετήσει για πάντα τις βλέψεις της προς την Συρία και το Λίβανο.

15 Το µέσον εφαρµογής της πολιτικής αυτής ήταν η ιδέα του περιφήµου «Σιδηροδρόµου της Βαγδάτης» και, συγκεκριµένα, η επέκταση του «Σιδηροδρόµου της Ανατολής» από την Κωνσταντινούπολη µέχρι τη Βαγδάτη και µετά στη Βασσόρα στον Περσικό Κόλπο. Μέσω αυτού, το εµπόριο της Μ. Ανατολής, θα περνούσε στα χέρια της Γερµανίας και κατά δεύτερο θα διευκολύνετο η µεταφορά στρατευµάτων. Οι εφιαλτικές αυτές για τους Αγγλογάλλους προοπτικές άλλαζαν το ρόλο της Ελλάδας στη διατήρηση των ισορροπιών, δεδοµένου ότι η Τουρκία έδειχνε να συµφωνεί µε τα Γερµανικά σχέδια. Έτσι, η επιρροή τους στην Ελλάδα γινόταν µία αvάγκη αντισταθµίσεως της Γερµανικής επιρροής στα Βαλκάνια και η Κρήτη στα χέρια της Τουρκίας, γινόταν ένας ενδεχόµενος µελλοντικός κίνδυνος γι' αυτούς. Η ήττα της Ελλάδος το 1897 γινόταν θέµα ανατροπής των ισορροπιών στην περιοχή. Έτσι εξηγείται η σκληρή επέµβασή τους, που υπεχρέωσε την Τουρκία να εκκενώσει τη Θεσσαλία (πλην δύο κορυφογραµµών) αλλά και να αναγνωρίσει την ουσιαστική ανεξαρτησία της Κρήτης, υπό τον Πρίγκηπα Γεώργιο της Ελλάδος. Η επιβολή βαρειάς αποζηµιώσεως προς την Τουρκία, µετά τη γνωστή πτώχευση της Ελλάδος επί Τρικούπη, επέτρεψε την επιβολή ουσιαστικής «Προστασίας» των Αγγλογάλλων επί της Ελλάδος. Επί πλέον, το άλλο πιθανό (και αναζητούµενο από τους Γάλλους τότε) στήριγµα ισορροπίας κατά των Κεντρικών Αυτοκρατοριών (Γερµανία και Αυστροουγγαρία) η Σερβία, βρισκόταν αποµονωµένο τελείως στο Βορρά και ήταν άχρηστο χωρίς τη συµµαχία της Ελλάδος. Εάν αυτά είχαν γίνει εγκαίρως αντιληπτά, ως δεδοµένα και ως προοπτικές, ίσως να είχαµε αποφύγει και την ήττα και τις αποζηµιώσεις και ακόµη και τον µετέπειτα Μακεδονικό Αγώνα. ιότι µία ξεκάθαρη θέση συµµαχίας µε τους Αγγλογάλλους το 1895 και µε τους Σέρβους θα απέτρεπε τον πόλεµο, θα επέτρεπε την ένωση της Κρήτης το και ασφαλώς θα έκανε τη Ηουλγι:φίαναδιστάσει να εξαπολύσει τους κοµιτατζήδες της εναντίον της Μακεδονίας. Τίποτα από αυτά δεν κατάλαβαν οι Έλληνες «ηγέτες». Ασχολήθηκαν πάντα µε µικροκοµµατισµούς, εκλογές και δηµαγωγίες για τις ευθύνες ή τις εξουσίες. Μόνο µετά το 1909 έγιναν επιτέλους αντιληπτά. Και µόνο έτσι φθάσαµε στους Βαλκανικούς πολέµους και την απελευθέρωση των περισσοτέρων εδαφών και αδελφών µας.

16 3. Μόνο έτσι φθάσαµε στη Κωνστανnνο'ύποληκαι στη"σµύρνη, το.-ι920.. Αλλά γυρίσαµε πίσω, διότι λησµονήσαµε τις προϋποθέσεις που µας τα είχαν επιτρέψει. Λησµονήσαµε τα µεγέθη µας, τις δυνάµεις µας, τις οικονοµικές και πολιτικές µας δυνατότητες, την κόπωσή µας, τη διχογνωµία µας- και τα ρίξαµε µόνο στους «µισέλληνες» Λησµονήσαµε τους Έλληνες.... Αλλά, προπάντων, λησµονήσαµε τις βασικές αρχές της πολιτικής των µικρών κρατών: Σε κρίσιµες για τη' χώρα ηµέρες,ότανπαίζετ.αι το ύψος ήτο βάθος, πρέπει τα συµφέροντα κάποιων µεγάλων να ταυτίζωνται µετά της χώρας, ώστε να βοηθηθεί: Είναι θέµα προβλέψεων, επιλογών, συµµάχων και αποφασιστικών ενεργειών, που µεγιστοποιούν τα ταυτόσηµα συµφέροντα και ελαχιστοποιούν τα αντίθετα. εν υπάρχουν «φιλέλληνες», ούτε «Μισέλληνες». Υπάρχουν µόνο συµφέροντα.υπάρχουν αλληλοεξυπηρετήσεις συµφερόντων και εξαγορά τους. Και προπάντων µια µικρή χώρα δεν πρέπει να µένει µόνη.... Τα λησµονήσαµε το 1854 µε αποτέλεσµα τον αποκλεισµό, το 1885 µε αποτέλεσµα τη σφαγή στην Ανατ. Ρωµυλία, το 1896 µε αποτέλεσµα την ήττα και την παρ' ολίγον απώλεια της Ελληνικότητος της Ελληνικής Μακεδονίας, το Μόνη εξαίρεση : Το , αλλά µε τόσους δισταγµούς, τόσες αντιδράσεις και παλινωδίες, τόσα πάθη και φανατισµούς, ώστε µέσα σε δυό χρόνια να τα σπάσωµε πάλι όλα - και µάλιστα διεθνώς - και να χάσωµε τη Μεγάλη Ιδέα που ήταν στα χέρια µας, αν τα χέρια µας είχαν πίσω τους λίγο µυαλό και λίγη µνήµη! εν έφταιγαν µόνο οι ξένοι. Κι εµείς φταίξαµε, πέρα ως πέρα... Το 1910, η Ευρώπη ήταν εµφανώς στα πρόθυρα µιας γενικής εκκαθάρισης λογαριασµών µεταξύ των Αγγλογάλλων και Ρώσων από τη µια πλευρά, των Γερµανοαυστριακών και Τούρκων από την άλλη, µε αµφιταλαντευόµενους τους Ιταλούς. Το παιχνίδι, θα παιζόταν µε τις συµµαχίες. Όποιος θάπιανε τον «κερδίζοντα αριθµό» θα κέρδιζε. Οι Βαλκανικοί πόλεµοι ήσαν οι πρώτες αψιµαχίες της µεγάλης σφαγής που θα επακολουθούσε. Και ήταν η πρώτη φορά που η Ελλάδα προέβλεψε τις νέες ανισορροπίες και έδρασε χωρίς προκατάληψη, η οποία θα επεβράδυνε τα γεγονότα και, ίσως, να άλλαζε τη ροή της Ιστορίας. Η Βαλκανική Συµµαχία κατά της Τουρκίας έγινε χωρίς προκαθορισµούς και καυγάδες για τη διανοµή των εδαφών.

17 'Ότι προλάβαινε σ καθένας. Και για µια φορά -και µόνο- η Τουρκία είχε διαλέξει «λάθος άλογο». Τη Γερµανία και την Αυστροουγγαρία. Και βρέθηκε µόνη. Είναι γνωστά τα αποτελέσµατα. Εκείνο το οποίο θα πρέπει να αναλυθεί, είναι η καταστροφική για µας πορεία µέσα και έξω. Μέσα, ο ιχασµός του , ο οποίος µας επεβλήθη µε την από αυστριακό χέρι δολοφονία του Γεωργίου του Α', που έφερε αντιµέτωπους τους ήδη διαφωνούντες πρωθυπουργό και Βασιλέα," αλλά που µε. ηδονή. και πάθος αγκαλιάσαµε. Απησχοληµένοι µε τα πάθη µας, τυφλωθήκαµε τελείως. εν καταλάβαµε όλοι, ότι ο Μεγάλος Πόλεµος δεν-άφηνε περιθώρια, ουδ.ετερότητος στην περιοχή µας και ήταν ήδη πεδίον µάχης και εκδικήσεως της Τουρκίας και της Βουλγαρίας για τις ήττες τους. 'Ότι εφ'όσον οι εχθροί µας ήταν σύµµαχοι των Κεντρικών αυτοκρατοριών, η µοιραία θέση µας ήταν µε τους «άλλους». "Οτι µια µικρή και θαλάσσια χώρα, είναι υποχρεωµένη από την γεωπολιτική της θέση σε ώρες κρίσιµες, να συµµαχεί µε τις «θαλάσσιες δυνάµεις». 'Ότι σε τέτοιες εποχές, που «όλα παίζονται για όλα», δεν µπορούσε να υπάρχουν αισθήµατα, διεθνές δίκαιο, σεβασµός δικαιωµάτων και όλα συνοψίζονταν σε ζωτικά συµφέροντα επιβιώσεως όλων. Ότι πάλι δεν υπήρχαν «φιλέλληνες» και «µισέλληνες» πέραν από τη φαντασία µας, αλλά µόνο στυγνοί υπολογισµοί στρατιωτικής νίκης και πολιτικής επικράτησης. Και προπάντων, ότι καµία Μεγάλη ύναµη δεν συγκατατίθεται στο να βοηθήσει στη δηµιουργίας µιας νέας Μεγάλης ύναµης σ' ένα ευαίσθητο χώρο, την οποία µπορεί στο µέλλον να βρει µπροστά της! Άρα κανείς δεν ήθελε την Ελλάδα «Μεγάλη ύναµη» Η παθιασµένη µας άγνοια των βασικών διεθνοπολιτικών δεδοµένων που αφορούσαν την Ευρώπη και τα Βαλκάνια, µας οδήγησεστη Μικρασιατική καταστροφή, η οποία µπορούσε και έπρεπε να είχε αποφευχθεί. Είχαµε όλη σχεδόν την Ανατολική Θράκη. Είχαµε όµως και τη Σµύρνη, πράγµα που µας έρριξε µε τα µούτρα στο λάκκο µε τα φίδια, δηλαδή µέσα στον εχθρικό ωκεανό της Μικράς Ασίας, η οποία ήταν πολύ µεγάλη για τις κουρασµένες από 1Ο χρόνια πολέµου και ψυχικά διχασµένες δυνάµεις µας! Η στοιχειώδης πολιτική πρόβλεψη απαιτούσε τον αυτοπεριορισµό µας. Κι' αυτό δεν είναι «κατόπιν εορτής» θέσφατον. Ήταν ήδη φανερό πως η Γαλλία και η Ιταλία δεν θα δέχοντανπ6τέτην ανασύσταση τηςελληνικής αυτοκρατορίας της Βασιλεύουσας. Αµφότερες είχαν την ιστορική παράδοση µε τις σταυροφορίες και τις βλέψεις των στη περιοχή. Η Ρωσία σταθερά επεδίωκε την κάθοδό της στη Μεσόγειο επέτυχε δε την υπογραφή µυστικού πρωτοκόλλου µε τους συµµάχους της, της Ανταντ ( ) µε το οποίο ανεγνωρίζοντο υπό των Συµµάχων οι αξιώσεις της στην Κωνσταντιν6υπολη και τα στένά. Μια µεγάλη Ελλάδα θα ήταν εµπόδιο. Οι Άγγλοι που στήριζαν δεν ήσαν «Φιλέλληνες.» Οι Γάλλοι και οι Ιταλοί δεν ήσαν «Μισέλληνες» Εξυπηρετούσαν τα συµφέροντά τους, τα οποία έθετε σε κίνδυνο η δική µας παραζάλη. εν τους συνέφερε η πλήρης καταστροφή της Τουρκίας, η οποία έθετε όλη την Ανατολική Μεσόγειο στην διάθεση των Άγγλων µέσω Ελλάδος! Απλά πολιτικά µαθήµατα τα οποία εµείς δεν θέλαµε να δούµε κατάµατα. Η πολιτική φρόνηση µας επέβαλλε να επιφυλαχθούµε στις Αγγλικές προτροπές για την απόβαση στη Μικρά Ασία την ώρα που και η ίδια η Αγγλική αντιπολίτευση - που θα ερχόταν κάποτε στην εξουσία - ήταν αντίθετη! Αλλά τους θεωρούσαµε «Φιλέλληνες». Και ποτέ δεν ήσαν Μας επέβαλλε να µην αγνοήσουµε την Γαλλία (πρώτη τότε στρατιωτική δύναµη της Ηπείρου), ούτε την Ιταλία (γειτονική ναυτική δύναµη, ήδη στα ωδεκάνησα), αλλά να διαπραγµατευτούµε µαζί τους, για το πόσο τα συµφέροντα µας θα συνεβάδιζαν µε τα δικά τους. Αλλά τους θεωρούσαµε «µισέλληνες» Και ούτε αυτό ήσαν. Μια µατιά στο χάρτη έδειχνε ότι δεν µπορούσαµε να κρατήσουµε τη Σµύρνη µόνο, αγκάθι στο πλευρό της Τουρκίας που αναγεννιόταν. Αλλά µπορούσαµε κάλιστα να κρατήσουµε την Ανατολική Θράκη ως τον Άγιο Στέφανο, µπροστά στη Βασιλεύουσα, διότι οι Τούρκοι υστερούσαν στη θάλασσα και εποµένως δεν µπορούσαν να τη διαβούν. Ότι δεν µπορούσαµε µε τις µικρές και κουρασµένες δυνάµεις µας, να καταλάβωµε, µόνοι εναν't"ίοv των τουβκων και των Ευρωπαϊκών συµφερόντων, όλη τη Μικρασία! Ότι εφόσον δεν µπορούσαµε έπρεπε να µην πάµε καθόλου και να µαζέψουµε ειρηνικά τους πληθυσµούς µας, διαπραγµατευόµενοι µε τον σχετικώς, αδύναµο ακόµη Κεµάλ και µε τις µεγάλες δυνάµεις, που µπορεί να µην ήθελαν «Ελληνική αυτοκρατορία», αλλά ασφαλώς δεν ήθελαν και την ανασύσταση της Τουρκικής... Τα αποτελέσµατα της τύφλωσης και της πολιτικής ανικανότητός µας είναι τραγικά γνωστά. Και αντί τα παθήµατα να γίνουν µαθήµατα, αντί να αναλυθούν στρατηγικώς; εστω και µετά, έφεραν απλώς ένα ακόµη ογκόλιθο στο αιώνιο σύµπλεγµά µας για τους «Μισέλληνες» και τους «Φιλέλληνες», µια πικρία πολλαπλασιασµένη από τα βάρη της ήττας και µια αποστροφή προς τη µυστική µας προέκταση, την Ευρώπη. Το σύµπλεγµα των Σταυροφοριών ξαναζούσε) Είναι βέβαιον ότι η συµπεριφορά των Γάλλων κυρίως, αλλά και των Ρώσσων, των Ιταλών και των

18 Άγγλων τελικώς, ήταν εχθρική και - στην περίπτωση της Σµύρνης -απαράδεκτη και βάρβαρη. Οι Γάλλοι βοήθησαν τον Κεµάλ µε όπλα, αλλά και µε συµφωνία συνόρων στα σύνορα της Συρίας, απελευθερώνοντας έτσι πολύτιµα στρατεύµατα του Κεµάλ. Ο λόγος ήταν ο πόθος τους να µην αµφισβητηθεί η κατοχή τους στη Συρία και το Λίβανο, πράγµα που ευφυέστατα απειλούσε ο Κεµάλ, για να το διαπραγµατευθεί. ευτερεύων ίσως λόγος ήταν η επαναφορά του Βασιλέως Κωνσταντίνου στο θρόνο, τον οποίο οι Γάλλοι θεωρούσαν «Γερµανόφιλο»(δηλαδή κόκκινο πανί) και η εκδίωξη του συµµάχου τους Βενιζέλου. όθηκε ίσως πολύ σηµασία σ'αυτό από ό,τι είχε πραγµατικά. Αλλά είναι βέβαιο ότι αυτός ο λόγος προβλήθηκε στη Γαλλική κοινή γνώµη, υπερευαίσθητη τότε σε οτιδήποτε «Γερµανικό», ώστε να αποκρυφθεί ο πραγµατικός στρατηγικός σκοπός της Γαλλίας στη Μέση Ανατολή από τους Άγγλους. Οι Ιταλοί, από µέρους τους, αφού κατέλαβαν τα ωδεκάνησα το 1911, κατέλαβαν προσωρινώς και τις απέναντι νοτιοδυτικές περιοχές της Μικρασίας, όχι για να τις κρατήσουν, αλλά για να εµποδίσουν την κατάληψή τους από τους Έλληνες. Με κανένα τρόπο δεν ήθελαν να αναστυσταθεί µία νέα Μεγάλη ύναµη στο πλευρό τους) Οι Ρώσοι µπολσεβίκοι, αποµονωµένοι πλέον, αλλά µένεα πνέοντες κατά των Ελλήνων για τη συµµετοχή τους στην προσπάθεια των Αγγλογάλλων στην Κριµαία να βοηθήσουν τους «Λευκούς» Ρώσους,αλλά και έχοντες ιστορικές βλέψεις για τη Βασιλεύουσα και τα.στενά;~kαµαναkριβώς τα ίδια µε τους Γάλλους, στη συνοριακή περιοχή του Πόντου. ιότι ο ευφυής Κεµάλ τους ανεγνώρισε αµέσως ως κυβέρνηση και ως σύνορα (Αρµενία κλπ.) Ο µόνος φιλικώς διακείµενος προς την Ελλάδα ήταν ο Πρωθυπουργός της Αγγλίας, ο Λόϋντ Τζώρτζ,διότι απέβλεπε ακριβώς σε µια «Μεγάλη Ελλάδα» σύµµαχο και υπό προστασία (εφόσον θα είχε απόλυτη ανάγκη της Αγγλίας) αντισταθµιστικό παράγοντα της νέας Ιταλικής δυνάµεως και της αναγεννώµενης Τουρκίας που απειλούσαν 4. τραυµατισµένη Άλλά από την τα ο πολεµικά Λόϋντ Αγγλική Τζώρτζ από συµµαχία παιχνίδια την ήταν αιµατοχυσία και στη απελπιστικά ειρήνη Μεσόγειο. που µονος είχε υποστεί στο πολιτικό το 1914 στερέωµα Ο τότε, λαό διότι της επιθυµούσε η Αγγλία ήταν απεµπλοκή πολύ Αυτοί είναι οι εξωτερικοί διεθνείς λόγοι της Μικρασιατικής Καταστροφής µας. Μπορούσαν να είχαν προβλεφθεί και αναλυθεί. Μπορούσαµε να διαπραγµατευθούµε εγκαίρως και από θέσεωζ ισχύος ακόµη, το 1920, µε τους πρωταγωνιστές του παιχνιδιού. Αντ' αυτού, πέσαµε µε τα µούτρα στα πάθη του ιχασµού και των εκλογών. Έπρεπε να διαπραγµατευθούµε'µε τον Κεµάλ -κυρίως- προβάλλοντας, το δέλεαρ της ειρήνης έναντι της Ανατολικής Θράκης, χωρίς πόλεµο, τον οποίο δεν µπορούσε να τον κερδίσει. Ίσως να αρνιόταν. Ίσως όχι όµως. Και,πάντως, άξιζε τον κόπο, διότι η άρνησή του καταλλήλως προπαγανδισµένη (είχαµε ακόµη στηρίγµατα στο διεθνή τύπο)!! θα έφερνε σε δύσκολη θέση τη Γαλλική και την Ιταλική κυβέρνηση, στη συµµαχία τους µε τον Κεµάλ. Αλλά και η άρνησή του ακόµη δεν θα είχε τόση σηµασία. Θα µπορούσαµε να σώσουµε τους πληθυσµούς και µέρος των περιουσιών τους και, φυσικά, την Ανατολική Θράκη ως τις πόρτες της Βασιλεύουσας. Θα ήταν πολύ δύσκολο για τον Κεµάλ - υπό το πνεύµα της εποχής - να επιµείνει σε πόλεµο, τον οποίο άλλωστε δεν θα µπορούσε να συνεχίσει, εφ' όσον ανάµεσά µας θα υπήρχε µόνο η θάλασσα, ο Ελληνικός στρατός θα ήταν άθικτος και µε φρόνηµα νικητού και ο στόλος µας παρών! Για τους άλλους πρωταγωνιστές - πλην των Μπολσεβίκων - αρκούσε µάλλον το γεγονός ότι η Ελλάς περιοριζόταν στο Ευρωπαϊκό έδαφος, δεν γινόταν Ευρασιατική Αυτοκρατορία και, συνεπώς, δεν ανέτρεπε τις ισορροπίες της περιοχής. Πόσο µάλλον εφ' όσον δεν είχε τη δύναµη να επιβληθεί εναντίον όλων και να τις ανατρέψει. Το ερώτηµα είναι: Πως περνούσε, αυτό στο Ελληνικό/Εθνος; Η απάντηση είναι: Ο ηγέτης που είναι ηγέτη ς και όχι Ουραγός, αυτός που είναι «φύσει σε θέση» να συλλαµβάνει τις πραγµατικότητες και να αναλύει τα πραγµατικά δεδοµένα, όλα µπορεί να τα περάσει στο λαό του, προπάντων όταν έχει να επιδείξει αποτέλεσµα Σε τελική ανάλυση, ο ηγέτη ς διακινδυνεύει και αποδέχεται και την εκλογική αποδοκιµασία του λαού του, εφόσον όµως έχει κάµει τα «τετελεσµένα γεγονότα» που κρίνει ως Εθνικώς ωφέλιµα.

19 Εκείνο που δεν κανει ο ηγέτης είναί να βρει «άλλοθι» στις εκλογές εγκαταλείποντας το έργο ηµιτελές (Βενιζέλος), για να γίνει «προπετών και υπερφίαλος» καταδηµαγωγώντας το έθνος και οδηγώντας το, διχασµένο και εξουθενωµένο, σε µια απελπισµένη και καταδικασµένη απ' όλους και απ' όλα εκστρατεία (Γούναρης) Οι Ελληνικές ευθύνες, οι οποίες βαρύνουν όλες τις µεταξύ 1915 και 1922 κυβερνησεις και πρώτη εκείνη που από αγαθη βέβαια προαίρεση, δεν πτοηθηκε µπροστα στην ιδέα να διχάσει το έθνος, απορρέουν κατά βάση από τον διχασµό, ακριβώς αυτόν. Κανένας τουλάχιστον Έλληνας θα ησθάνετο το δικαίωµα να αποδώσει εκ των υστέρων- µορφη κατά Ελληνικης Κυβερνησεως η οποία εκπρόσωπος µια Ελλάδος «Ενωµένης» θα εδέχετο η και θα επεδίωκε να καταλάβει την περιοχη της Σµύρνης, οσονδηποτε και αν ησαν εκ των προτέρων φανεροί οι κίνδυνοι και οι δυσκολίες της επιχείρησης. Εξίσου απίθανο θα ητο, µία τοιαύτη κυβέρνηση να κατηγορηθεί και αν παρ' όλες τις δυσκολίες και τους κινδύνους, επέµεινε µέχρι τέλους, έστω και µε µέσα απελπισίας, να κρατησει µία γη τόσο Ελληνικη. ιότι και στις δυο περιπτώσεις η κυβέρνηση της Ελλάδος θα ενεργούσε υπό την ασυγκράτητο πίεση ενός ολόκληρου έθνους - έθνους που δεν συνηθιζε να παραιτείται των δικαίων του. Αλλά µία τοιαύτη κυβέρνηση, ανεξαρτητως ότι θα διέθετε χάριν του σκοπού της ασυγκρίτως ισχυρότερα ηθικά και υλικά µέσα, ανεξαρτητως του ότι θα ηταν απαλλαγµένη από όλες τις αφορµές ηθικης και υλικης εξάντλησης, την οποία είχε ως συνέπεια ο διχασµός, δεν θα άφηνε ποτέ την κατάσταση να εξελιχθεί σε πληρη καταστροφη. Ισχυρά «Εν τη Ενώσει» θα είχε µεν βέβαια και αυτη να αντιµετωπίσει µεγάλες εξωτερικές εναντιότητες, θα ητο όµως σε θέση να τις αντιµετωπίσει κάτω από τις καλύτερες εσωτερικές συνθηκες. Θα ηταν ιδιαίτερα σε θέση να προλάβει, µε όλες τις αναγκαίες θυσίες την εσωτερικη κατάρρευση. Μόνο µία τοιαύτη κυβέρνηση - Κυβέρνηση Εθνικης Σωτηρίας - αδέσµευτη από κοµµατικούς και προσωπικούς υπολογισµούς, ξένη προς ανταγωνιστικές σκέψεις και ικανη να λάβει στην ανάγκη και τα αντιδηµοκρατικότερα µέτρα, θα είχε το θάρρος να εγκαταλείψει εγκαίρως, ότι θα απέβαινε αδύνατο να κρατηθεί, για να περισώσει το µέρος της Εθνικης κληρονοµίας, του οποίου οι περιστάσεις θα επέτρεπαν τη διατήρηση. Μόνο µία αυτού του είδους κυβέρνηση, επικεφαλης µιας Ελλάδος, την οποία δεν θα είχε εξουθενώσει η πληγή της διαίρεσης, θα κατόρθωνε να περισώσει τουλάχιστο τη Θράκη.

20 Αλλά τα Εθνικά εκείνα παθηµατα θα εφαίνοντο ολιγώτερο πικρά, αν είχαν τουλάχιστο χρησιµεύσει ως µαθήµατα. υστυχως παρά τις µεγάλες θυσίες, η Ελλάς δεν κατώρθωσε από την περιπέτεια εκείνη να αποκοµίσει, ούτε τον πικρό αυτό καρπό αφού δεν έµαθε ποτέ την αιτία των παθηµάτων της ή και παρεπλανήθη ως προς αυτή. Τα δεινά της αντί να γίνουν εκ των υστέρων τουλάχιστον αφορµή Εθνικής Ένωσης, έδωσαν για πολλά έτη στο «ιχασµό» ένταση παραφροσύνης (µέχρι καιτην κατοχή). υστυχώςατυχήσαµε να έχωµε το κρίσιµο εκείνο διάστηµα ηγεσίες που έκαµαν µε τη σειρά τους και εναλλάξ αυτά ακριβώς που δεν έπρεπε να κάνουν. Κ α ι τ ο π λ η Ρ ώ σ α µ ε... -:" ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Η Ελλάδα και η Ευρώπη του Κωνστ. ενδρινού 2. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους του Κωνστ. Παπαρηγόπουλου 3. Η σκιά της ύσεως (ιστορία της Καταστροφής) του πρέσβεως Κωνστ. Σακελαροπούλου (Βραβείο Ακαδηµίας Αθηνών).