Αλήθειες για το αίμα

Transcript

1 Το αίμα μεταφέρει οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά στους ιστούς και στα όργανα και απομακρύνει τις άχρηστες ουσίες. Αποτελείται από αρκετά κύρια συστατικά, περιλαμβάνοντας τα ερυθρά και τα λευκά αιμοσφαίρια, τα αιμοπετάλια και το πλάσμα. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια μεταφέρουν και απελευθερώνουν οξυγόνο σε όλο το σώμα. Τα λευκά αιμοσφαίρια είναι μέρος τους ανοσοποιητικού συστήματος και βοηθούν στη μάχη εναντίον μιας μόλυνσης. Τα αιμοπετάλια βοηθούν το αίμα να πήξει, γεγονός που σταματά την αιμορραγία. Τα αιμοσφαίρια είναι διασκορπισμένα σε ένα υδαρές κιτρινωπό υγρό το οποίο καλείται πλάσμα, το οποίο περιέχει πρωτεΐνες που συμμετέχουν στην πήξη του αίματος, και γλοβουλίνες, οι οποίες βοηθούν στη μάχη εναντίον μολύνσεων και ασθενειών. Υπάρχουν περίπου τέσσερα με πέντε λίτρα αίματος στο σώμα. Η απώλεια μεγάλων ποσοτήτων αίματος μπορεί γρήγορα να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές ή και θάνατο. Η μεγάλη απώλεια αίματος συνήθως θεραπεύεται με μετάγγιση αίματος ή με εναλλακτικές λύσεις όπως φαρμακευτικές αγωγές. Υπάρχουν πολλές πιθανές αιτίες απώλειας αίματος. Ατυχήματα, εγχειρήσεις, τοκετοί, έλκος στομάχου και ρήξη αιμοφόρων αγγείων μπορούν να προκαλέσουν ξαφνική απώλεια αίματος. Επιπλέον, ασθένειες όπως ο καρκίνος και η λευχαιμία συχνά έχουν σαν αποτέλεσμα επίπεδα αιμοσφαιρίων χαμηλότερα από τα φυσιολογικά. Κάποιες καταστάσεις, όπως η βαριά εμμηνορροϊκή αιμορραγία, προκαλούν σταδιακή απώλεια αίματος σε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Αν και όλα τα είδη απώλειας αίματος μπορούν να προκαλέσουν επιπλοκές, είναι οι μεγάλες και ταχείες απώλειες αίματος που συμβαίνουν σε μια εγχείρηση ή σε έναν τραυματισμό οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές επιπλοκές ή θάνατο. Η έκταση της απώλειας αίματος η οποία μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές εξαρτάται από το κάθε άτομο. Επηρεάζεται από παράγοντες όπως οι διαστάσεις του σώματος και η ύπαρξη συγκεκριμένων παθήσεων (π.χ. αναιμία). Ο κίνδυνος που διατρέχει ένα άτομο για μια αρκετά μεγάλη απώλεια αίματος που να χρειάζεται μετάγγιση κατά την διάρκεια μιας εγχείρησης εξαρτάται από μία σειρά παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων του φύλου (οι γυναίκες γενικά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο επειδή έχουν μικρότερο όγκο αίματος), της κατάστασης της υγείας (παθήσεις όπως η αιμορροφιλία αυξάνει τον κίνδυνο αιμορραγίας) και των φαρμάκων ή των βοτάνων που μπορεί να λαμβάνονται. 1 / 5

2 Οι επιπτώσεις της απώλειας αίματος εξαρτώνται από την γενική κατάσταση υγείας του κάθε ατόμου, την ποσότητα του αίματος που χάθηκε και πόσο γρήγορα χάθηκε. Η αιμορραγία μπορεί να είναι εξωτερική ή εσωτερική. Στην περίπτωση της εξωτερικής αιμορραγίας, το αίμα χάνεται μέσω κάποιας σχισμής του δέρματος (πληγή, τραυματισμός ή εγχείρηση), ή από κάποια σωματική κοιλότητα όπως το στόμα, τον πρωκτό ή τον κόλπο. Στην περίπτωση της εσωτερικής αιμορραγίας, το αίμα χάνεται μέσω των αιμοφόρων αγγείων αλλά μένει εντός του σώματος, έχοντας συνήθως σαν αποτέλεσμα πρήξιμο και πόνους. Τόσο η εξωτερική όσο και η εσωτερική αιμορραγία μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές. Η εσωτερική αιμορραγία όμως είναι πιο δύσκολο να ανιχνευθεί καθώς δεν είναι ορατή. Όσο περισσότερο αίμα χάνεται, και όσο πιο γρήγορα χάνεται αυτό, τόσο δριμύτερα είναι τα συμπτώματα και οι επιπλοκές. Τα συμπτώματα της απώλειας αίματος είναι: κοιλιακός πόνος και οίδημα (σύμπτωμα εσωτερικής αιμορραγίας) αιμορραγία κατά την διάρκεια μιας εγχείρησης αιμορραγία από το στόμα αίμα που προέρχεται από μια σχισμή του δέρματος αίμα που προέρχεται από τον κόλπο (απροσδόκητα, ή περισσότερο από αυτό που αναμενόταν) αίμα στα κόπρανα (τα κόπρανα μπορεί να είναι μέλανα ή κόκκινα) αίμα στα ούρα (τα ούρα μπορεί να είναι ροδόχρωμα, κόκκινα ή προς το καφέ) μελανιές (μελανιές σχηματίζονται όταν υπάρχει αίμα κάτω από το δέρμα) δροσερό, ιδρωμένο δέρμα ίλιγγος, αδυναμία ή σύγχυση γρήγορος ή αδύναμος σφυγμός ωχρότητα δυσκολία στην αναπνοή αίμα στον εμετό ή σώματα που μοιάζουν με κόκκους καφέ. Οι επιπλοκές της απώλειας αίματος σχετίζονται με τον ρόλο που παίζει το αίμα στο σώμα. Όταν χάνεται αίμα, οι ιστοί δεν μπορούν να πάρουν αρκετό οξυγόνο, με αποτέλεσμα να γίνεται ζημιά σε ιστούς και όργανα. Αν απωλεστεί μεγάλη ποσότητα αίματος, μπορεί να προκύψει μια κατάσταση η οποία είναι γνωστή και σαν κυκλοφοριακό σοκ. Αν δεν 2 / 5

3 θεραπευτεί άμεσα, μπορεί να αποβεί μοιραία. Οι επιπλοκές μπορεί να είναι πιο σοβαρές σε ανθρώπους που λαμβάνουν αντιπηκτικά φάρμακα ή σε ανθρώπους με αιμορραγικές διαταραχές. Οι γιατροί κάνουν διάγνωση απώλειας αίματος βασιζόμενοι σε ενδείξεις και συμπτώματα, το ιστορικό υγείας και σε εργαστηριακές αναλύσεις. Σε μερικές περιπτώσεις, όπως τραυματισμούς ή εγχειρήσεις, η παρουσία και το αίτιο της απώλειας αίματος είναι προφανής. Διαφορετικά, ο γιατρός μπορεί επίσης να ελέγξει για την παρουσία άλλων παθήσεων όπως τα αιμορραγούντα έλκη στομάχου. Οι γιατροί μπορούν επίσης να ρωτήσουν για πρόσφατες φαρμακευτικές αγωγές ή βότανα που λήφθηκαν που μπορεί να επιδεινώσουν την αιμορραγία. Ανάλογα με τον λόγο αιμορραγίας που υποπτεύεται ο γιατρός, μπορεί να χρειαστεί να γίνουν αιματολογικές εξετάσεις. Η θεραπεία της απώλειας αίματος εστιάζεται σε δύο βήματα: τη διακοπή της αιμορραγίας και την θεραπεία των επιπτώσεων της απώλειας αίματος. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται για να σταματήσει η αιμορραγία εξαρτώνται από το αίτιο και την περιοχή της αιμορραγίας. Στην περίπτωση της εξωτερικής αιμορραγίας εξαιτίας κοψιμάτων, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η άσκηση πίεσης, ακολουθούμενη από δέσιμο ή ράψιμο της πληγής. Στην περίπτωση της εσωτερικής αιμορραγίας μπορεί να χρειάζεται εγχείρηση. Η θεραπεία για τις επιπτώσεις της απώλειας αίματος εξαρτάται από την ποσότητα του αίματος που χάθηκε, πόσο γρήγορα χάθηκε και τις παθήσεις, τα φάρμακα και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις που έχει κάθε άτομο. Για ήπια απώλεια αίματος, η θεραπεία με υγρά και φαρμακευτικές αγωγές είναι αρκετά συχνή. Για πιο μεγάλη απώλεια αίματος χρειάζεται συνήθως η μετάγγιση αίματος ή κάποια εναλλακτική λύση. Κάποιες ομάδες, όπως οι μάρτυρες του Ιαχοβά, δεν δέχονται μεταγγίσεις αίματος για θρησκευτικούς λόγους. Πριν την μετάγγιση, πρέπει να εξεταστεί το αίμα του παραλήπτη (το άτομο στο οποίο γίνεται η μετάγγιση). Το αίμα και τα προϊόντα αίματος από κάποιον συμβατό δότη (που να έχει την ίδια ομάδα αίματος) χορηγούνται ενδοφλεβίως με ένεση. Οι μεταγγίσεις αίματος συνήθως περιλαμβάνουν την χορήγηση συστατικών του αίματος (όπως ερυθρά αιμοσφαίρια ή αιμοπετάλια) τα οποία υπολείπονται στον ασθενή. 3 / 5

4 Όπως και κάθε ιατρική διαδικασία, η μετάγγιση αίματος ενέχει κάποιους κινδύνους. Οι κίνδυνοι της μεταγγίσεως αίματος είναι: Αντιδράσεις μετάγγισης: Αν το αίμα δότη δεν είναι αρκετά συμβατό με την ομάδα αίματος του παραλήπτη, ή αν το αίμα χορηγηθεί σε λάθος άτομο κατά λάθος, μπορεί να προκύψουν σοβαρές ασθένειες, συμπεριλαμβάνοντας την αιμόλυση (λύση των ερυθρών αιμοσφαιρίων), ζημιά στα νεφρά ή ακόμα και το θάνατο. Η πιθανότητα μιας σφοδρής αντίδρασης που μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο είναι περίπου 1 στις με Μολυσματικές ασθένειες: Αν και τα αποθέματα αίματος ελέγχονται εξονυχιστικά, υπάρχει μια μικρή πιθανότητα μετάδοσης μια ιϊκής (HIV, ηπατίτιδα, ιός του Δυτικού Νείλου), βακτηριδιακής ή παρασιτικής μόλυνσης από μετάγγιση αίματος. Ο κίνδυνος μόλυνσης με HIV από μια μετάγγιση αίματος κυμαίνεται από 1 στις μέχρι 1 στα 2 εκατομμύρια. Ο κίνδυνος μόλυνσης με ηπατίτιδα C κυμαίνεται από 1 στις μέχρι 1 στις Αλλεργικές αντιδράσεις: Οι αλλεργικές αντιδράσεις απέναντι στο αίμα που μεταγγίζεται μπορεί να είναι ήπιες και εύκολα θεραπεύσιμες, ή σφοδρές που πιθανώς να οδηγήσουν στο θάνατο. Ο κίνδυνος μιας αλλεργικής αντίδρασης είναι περίπου 1 στα 500. Όταν λαμβάνει υγειονομική περίθαλψη, ένα άτομο πρέπει να είναι ενημερωμένο και να συμφωνεί για μια θεραπεία πριν να υποβληθεί σε αυτή. Καθώς όλες οι ιατρικές θεραπείες περιλαμβάνουν έναν παράγοντα κινδύνου, οι ασθενείς παίρνουν αποφάσεις για την θεραπεία τους αφού ζυγιάσουν τους κινδύνους και τα πλεονεκτήματα των επιλογών τους. Αυτό καλείται ενημερωμένη συναίνεση ή ενημερωμένη επιλογή. Κάθε «ικανός» ασθενής (ένα άτομο που έχει την νοητική ικανότητα ώστε να λαμβάνει τις δικές του αποφάσεις για την θεραπεία του και κατανοεί το τι μπορεί να συμβεί αν δεν δεχθεί την προτεινόμενη θεραπεία) μπορεί να αρνηθεί κάποια θεραπεία που προτείνει ο γιατρός, συμπεριλαμβανομένης της μετάγγισης αίματος. Οι ελλείψεις αίματος και η αυξημένη επίγνωση των κινδύνων που σχετίζονται με τις μεταγγίσεις αίματος έχουν πληθήνει τις έρευνες κατά την τελευταία δεκαετία σχετικά με τις εναλλακτικές λύσεις των μεταγγίσεων αίματος. Σήμερα υπάρχει μια σειρά εναλλακτικών λύσεων για την μετάγγιση αίματος. Οι μεταγγίσεις αίματος μπορούν να ελαχιστοποιηθούν ή να αποφευχθούν χρησιμοποιώντας κατάλληλους συνδυασμούς μηχανισμών, ιατρικών συσκευών και χειρουργικών τεχνικών. Πολλά νοσοκομεία σε όλο τον κόσμο έχουν προγράμματα διατήρησης του αίματος ή «αναίμακτης» ιατρικής καθώς και χειρουργικά προγράμματα. 4 / 5

5 Μπορεί να χρησιμοποιηθούν φάρμακα για να διεγείρουν το σώμα να παράγει περισσότερα αιμοσφαίρια. Κάποια άλλα φάρμακα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να μειωθεί η αιμορραγία κατά την διάρκεια μιας επέμβασης ή μιας ξαφνικής απώλειας αίματος. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν ειδικά υγρά για να αντικαταστήσουν προσωρινά τον χαμένο όγκο αίματος. Συσκευές διάσωσης αίματος μπορούν να βοηθήσουν να μειωθεί η απώλεια αίματος κατά την διάρκεια μια εγχείρησης με το να συλλέγουν το αίμα που χάνεται σε μια εγχείρηση, να το επεξεργάζονται και να το επιστρέφουν στο ασθενή. Ειδικά νυστέρια μπορούν να κόβουν τους ιστούς και να σταματούν ταυτόχρονα την αιμορραγία (χρησιμοποιώντας θέρμανση, ηλεκτρικό ρεύμα ή υπέρηχους). Διάφορες χειρουργικές τεχνικές και ο προεγχειρητικός σχεδιασμός μπορούν επίσης να μειώσουν την απώλεια αίματος. Οι μεγάλες εγχειρήσεις μπορούν να χωριστούν σε αρκετές μικρότερες και νέες τεχνικές όπως η λαπαροσκοπία μειώνουν την ανάγκη για μεγάλες τομές. Στον προεγχειρητικό σχεδιασμό, διακόπτεται ή μειώνεται πριν την εγχείρηση η χορήγηση φαρμάκων τα οποία αυξάνουν τον κίνδυνο αιμορραγίας και χορηγούνται άλλα φάρμακα για να ενισχύσουν τα αποθέματα αιμοσφαιρίων του σώματος. Κάποιοι άνθρωποι επιλέγουν να δώσουν και να αποθηκεύσουν το δικό τους αίμα πριν από κάποια εγχείρηση. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια τεχνική που καλείται αιμοαραίωση για να αραιωθεί το αίμα ενός ατόμου, ενώ σε κάποιες άλλες μια τεχνική που καλείται υποτονική αναισθησία για να μειωθεί η απώλεια αίματος κατά την διάρκεια μιας εγχείρησης. Δεν είναι όλες αυτές οι διαδικασίες κατάλληλες για τον καθένα. Όπως και οι μεταγγίσεις, οι εναλλακτικές λύσεις των μεταγγίσεων ενέχουν και αυτές κινδύνους. Οι κίνδυνοι και τα οφέλη οποιασδήποτε θεραπευτικής επιλογής διαφέρουν για κάθε άτομο ξεχωριστά. Πριν επιλεχθεί μια οποιαδήποτε θεραπεία, είναι σημαντικό ο ασθενής και ο γιατρός του να εξετάσουν προσεκτικά όλες τις επιλογές. 5 / 5