Οι επτά κρίσεις του ΠΑΣΟΚ και η επόµενη µέρα

Transcript

1 Οι επτά κρίσεις του ΠΑΣΟΚ και η επόµενη µέρα (The seven crisis of PASOK and the next day) Μαυροζαχαράκης Εµµανουήλ Mavrozacharakis, Emmanouil University of Crete, Department of Political Science, Students

2 Abstract Greek Tο ΠΑΣΟΚ, είναι εγκλωβισµένο σε επτά κρίσεις: Πρώτον, είναι εγκλωβισµένο σε µια κρίση αφήγησης µεταξύ πολιτικών λιτότητας που επιτάσσει η δηµοσιονοµική προσαρµογή µέσω των µνηµονίων και µεταξύ παραδοσιακής σοσιαλιστικής ιδεολογίας. εύτερον, το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται σε µια µόνιµη κρίση κοινωνικής αναφοράς µε την έννοια ότι είναι πλέον εντελώς ασαφές ποιες κοινωνικές τάξεις και στρώµατα εκπροσωπεί. Τρίτον, µια κρίση ανάλυσης, προσανατολισµού και στρατηγικής µε την έννοια ότι το ΠΑΣΟΚ δεν µπορεί να αποσαφηνίσει αυτή την στιγµή ούτε ποια Ευρώπη διεκδικεί, ούτε ποια Ελλάδα. Τέταρτον, το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται σε µια κρίση γενεαλογική. Τόσο σε επίπεδο κορυφής όσο και σε επίπεδο βάσης η ηλικιακή ανανέωση παραµένει ένα πολυπόθητο ζητούµενο. Πέµπτον, το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται σε µια κρίση ηγεσίας. Μετά τον θάνατο του χαρισµατικού Ανδρέα Παπανδρέου βρίσκεται σε µια µόνιµη κρίση εκπροσώπησης. Έκτο, το ΠΑΣΟΚ πλήττεται από µια κρίση κυβερνητισµού και πολιτικού πολιτισµού. Η συνεχή αναφορά στην εξουσία καλλιέργησε µια νοοτροπία λαγνείας προς την εξουσία και κυβερνητισµού σε όλα τα επίπεδα του κόµµατος. Η έβδοµη κρίση που ταλανίζει το ΠΑΣΟΚ είναι οργανωτική. Το δίκτυο οργανώσεων του κόµµατος έχει κυριολεκτικά διαλυθεί ενώ το οργανωσιακό µοντέλο του είναι εντελώς ασαφές. Οι, οι εφτά κρίσεις του ΠΑΣΟΚ συνθέτουν ένα τοπίο που µόνο ευοίωνες προοπτικές ανασυγκρότησης και αναγέννησης δεν προσφέρει. Abstract Greek PASOK is enclosed in seven crises: First, it is trapped in a narrative crisis between austerity policies dictated by the fiscal adjustment through Memorandums of Understanding and between traditional socialist ideology. Secondly, PASOK has a permanent social reference crisis, in the sense that it is totally unclear what social classes and strata it represents. Third, a crisis of analysis, policy and strategy in the sense that PASOK can not clarify concretely what Europe it claims, nor what Greece. Fourthly, PASOK is trapped in an a generational crisis. Both at summit level and grassroots, age renewal remains a coveted challenge. Fifthly, PASOK is affected by an leadership crisis. After the death of the charismatic Andreas Papandreou the party has a permanent representation crisis. Sixth, PASOK suffers from a crisis government fetishism and political culture. The constant reference to power fostered a culture lust

3 for power and government positions at all levels of the party. The seventh crisis in PASOK is organizational. The network of party organizations have literally dissolved and the organizational model is completely unclear. The seven PASOK crises compose a landscape that do not offer reconstruction and regeneration prospects.

4 Tο ΠΑΣΟΚ, το άλλοτε κραταιό κόµµα πρώτα της αδογµάτιστης σοσιαλιστικής αριστεράς, την περίοδο Ανδρέα Παπανδρέου, της κεντροαριστεράς και του εκσυγχρονισµού επί Κ. Σηµίτη, της κεντροαριστεράς και του µνηµονίου επί Γ. Παπανδρέου ; του «προοδευτικού» κέντρου επί Ε. Βενιζέλου και της ηµοκρατικής Συµπαράταξης σήµερα µε την Φώφη Γεννηµατά, είναι εγκλωβισµένο σε επτά κρίσεις. 1. Κρίση αφήγησης Πρώτον, είναι εγκλωβισµένο σε µια κρίση αφήγησης µεταξύ µνηµονιακού νεοφιλελευθερισµού και σοσιαλιστικού βυζαντινισµού. Όσοι στήριξαν το µνηµόνιο τόσο σε επίπεδο κορυφής όσο και σε επίπεδο βάσης αναγκάζονται σήµερα να απολογούνται για τις τραγικές του συνέπειες ακόµα και εν αυτές προέρχονται από επιλογές της κυβέρνησης Σαµαρά. Αντί λοιπόν να ενωθούν οι εναποµείνασες δυνάµεις του χώρου και να ανασυνταχτούν στα πλαίσια µια νέας αφήγησης µπήκαν σε µια διαδικασία συνεχών διαιρετικών τοµών µε απρόβλεπτο τέλος ( Höhler: 2014). Η µία πλευρά υπερασπίζεται την αναγκαιότητα της προσφυγής στο µνηµόνιο για την αποφυγή µιας χρεοκοπίας της χώρας και απολογείται για την συνακόλουθη κυβερνητική συνεργασία µε την δεξιά του Αντώνη Σαµαρά ενώ η άλλη πλευρά αντιπαλεύει αυτή την λογική στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ χωρίς όµως να διαθέτει µια σοβαρή πυξίδα πλεύσης, πέρα από µια αόριστη παρελθοντολογία για το ένδοξο παρελθόν. Εντούτοις, απουσιάζει ολοκληρωτικά µια σύγχρονη αφήγηση του δηµοκρατικού σοσιαλισµού η οποία θα έθετε το σπέρµα τόσο για την υπέρβαση του µνηµονίου όσο και για την κριτική υπέρβαση των αρνητικών πτυχών του παρελθόντος. Αυτό δεν σηµαίνει ότι µαζί µε τα νερά πρέπει να πεταχτεί και το µωρό. Εντούτοις πολύ περισσότερο χρόνο πρέπει να σπαταλήσει το ΠΑΣΟΚ στις αρνητικές πτυχές της µακρόβιας διακυβέρνησης του η οποία µεταξύ άλλων συνδέθηκε µε τον νεποτισµό και το πελατειακό κράτος, την αδιαφάνεια και την κλεπτοκρατία, την προσοδοθηρία, τον πελατειακό κορπορατισµό, την σπατάλη, τον δεσποτισµό και την αλαζονεία, την προγραµµατική και πολιτική ασυνέπεια, την προσωπολατρία κοκ. Κατά την άποψη ορισµένων θεωρητικών µάλιστα «η γενίκευση και η «κοινωνικοποίηση» της διαφθοράς.. πραγµατοποιήθηκε στην Ελλάδα, σε µεγάλη έκταση µετά την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία» (Καραµπελιάς: 2013). O Καραµπελιάς υποστηρίζει την άποψη αυτή παραθέτοντας ως επιχείρηµα ότι την περίοδο διακυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ επεκτάθηκε το κράτος και οι κρατικοί οργανισµοί µε το προσωπικό που απασχολούσε ο δηµόσιος τοµέας να εκτινάσσεται

5 από στα τέλη του 70, σε 1 εκατοµµύριο το 2009 ενώ την ίδια στιγµή πάνω από 50 % του ΑΕΠ παραγόταν από το δηµόσιο. Κατά συνέπεια «το κράτος και οι φορείς του έγιναν ο κεντρικός δίαυλος της διαφθοράς. Και εδώ ακριβώς συγκροτήθηκε ένα κλεπτοκρατικό σύστηµα που είχε στην κορυφή του τους πολιτικούς, τους «κολλητούς» και τους επιχειρηµατίες, κατ εξοχήν των ΜΜΕ και των κατασκευών, ενώ εξακτινωνόταν σε όλο τον κρατικό µηχανισµό. Επικεντρωνόταν δε προνοµιακά σε χώρους όπως οι εφορίες, οι πολεοδοµίες, οι γιατροί του ΕΣΥ, οι συνδικαλιστές των ΕΚΟ κ.ο.κ.» (Καραπελιάς:2013). Πέρα από ένα απόλυτο κενό αφηγηµατικής αποστασιοποίηση από τις συγκεκριµένες πρακτικές οι οποίες χωρίς άλλο αµαύρωσαν ανεπανόρθωτα την ιστορική παρακαταθήκη του χώρου και µάλιστα όχι κυρίως κατά την περίοδο Ανδρέα Παπανδρέου, εκλείπει και η σύγχρονη αντιπρόταση για την χρηστή, κοινωνικά ωφέλιµη και συλλογικά αποτελεσµατική ανασυγκρότηση του κράτους. Το ΠΑΣΟΚ πέρα από κάποιες γενικολογίες δεν αφηγείται σήµερα συγκροτηµένα µε ποιόν τρόπο - πέραν των µνηµονίων και της λιτότητας- η Ελλάδα και η Ευρώπη θα εξέλθουν από την κρίση, ούτε απαντάει στο ερώτηµα ποιο είναι το µοντέλο κοινωνικής δικαιοσύνης, κοινωνικού κράτους και αναδιανοµής που προτείνει για να ακολουθήσει ως κόµµα υποτίθεται ενταγµένο στο µπλοκ των σοσιαλιστικών και σοσιαλδηµοκρατικών δυνάµεων. 2. Κρίση κοινωνικής αναφοράς εύτερον, το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται σε µια µόνιµη κρίση κοινωνικής αναφοράς µε την έννοια ότι είναι πλέον εντελώς ασαφές ποιες κοινωνικές τάξεις και στρώµατα εκπροσωπεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο πεδίο της εκλογικής γεωγραφίας το ΠΑΣΟΚ κατά τις τελευταίες εκλογικές αναµετρήσεις έχει απολέσει ένα σηµαντικό µέρος της παραδοσιακής εκλογικής του βάσης, δηλαδή των χαµηλότερων κοινωνικών στρωµάτων της ελληνικής κοινωνίας όπως τους εργαζόµενους του δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα µε τους οποίους το συνέδεαν ισχυροί οργανικοί δεσµοί (Andronidis: 2014), Είναι προφανές ότι µε την άνοδο του Α. Παπανδρέου στην εξουσία και την είσοδο στο προσκήνιο της πολιτικής και οικονοµικής ζωής της χώρας των αγροτών, των εργατών, των υπαλλήλων και των µικροµεσαίων επαγγελµατιών ξεκινάει η διαδικασία γιγάντωσης της µεσαίας τάξης. Οι µισθοί αυξάνονται εκείνη την περίοδο

6 κατά 60% και αρχίζει να συγκροτείται το κοινωνικό κράτος. υστυχώς ωστόσο η ταυτότητα της κλαδικής του ΠΑΣΟΚ µετατρέπεται σε διαβατήριο κοινωνικής ανόδου ( ασκαλοπούλου: 2011). Παρά ταύτα το ΠΑΣΟΚ εκείνης της περιόδου ακολουθεί την αναδιανεµητική λογική του κεϋνσιανισµού θεωρώντας ότι η «σταθερή κατανάλωση της µεσαίας τάξης είναι αναγκαία για την επένδυση» και ότι «όσο πιο µεγάλο είναι το µερίδιο της µεσαίας τάξης στο συνολικό εισόδηµα τόσο πιο υψηλό είναι το επίπεδο ευηµερίας και η ανάπτυξη σε µία χώρας» ( Παναγιωτίδης:2015). Η εµπλοκή του ΠΑΣΟΚ στην πολιτική εξουσία κατά µία έννοια συνδέθηκε µε το κράτος το οποίο χρησιµοποιήθηκε ως όχηµα κοινωνικής κινητικότητας για µη προνοµιούχα στρώµατα τα οποία ανελίχθηκαν κοινωνικά στο επίπεδο της µεσαίας τάξης ( παρασιτικής και µη παρασιτικής) και λειτούργησαν ως σταθεροποιητές της δηµοκρατίας. Όπως άλλωστε διατυπώθηκε από τον Fukuyama (2012) «από την εποχή του Αριστοτέλη, οι στοχαστές διατύπωσαν την πεποίθηση ότι η σταθερή δηµοκρατία στηρίζεται σε µια ευρεία µεσαία τάξη και ότι κοινωνίες που παρουσιάζουν ακραίο πλούτο και φτώχεια είναι ευάλωτες είτε στην ολιγαρχική κυριαρχία, είτε στην λαϊκιστική επανάσταση». Το ΠΑΣΟΚ εκείνης της περιόδου ασκεί κευνσιανή πολιτική (Οµάδα Ιστορικών :2009, 365), αλλά προβάλλεται ακόµη ως αριστερό, ριζοσπαστικό κόµµα, µε προµετωπίδα την κοινωνική απελευθέρωση και τον σοσιαλιστικό µετασχηµατισµό της κοινωνίας. Κατά την περίοδο θα µπορούσε κανείς ανενόχλητα να αποδεχτεί ότι το ΠΑΣΟΚ εκφράζει το µπλοκ των µη προνοµιούχων, ένα κοινωνικό φάσµα που εκτείνεται από τον απλό εργαζόµενο έως τον µεσαίο επιχειρηµατία. Ένα µπλοκ όµως που µετεξελίχτηκε µετά από πολλά χρόνια εξουσίας τα οποία προώθησαν ποικίλες κοινωνικές ενισχύσεις, εισοδηµατική διανοµή αλλά και κίνητρα κοινωνικής κινητικότητας, σε έναν κοινωνικό χυλό της «µεσαίας τάξης η οποία ενσωµάτωσε ποικίλα και αντιφατικά συµφέροντα που από µια στιγµή και µετά δεν µπορούσαν να µπολιαστούν στα πλαίσια µιας ενιαίας πολιτικής ταυτότητας και στρατηγικής. Οφείλουµε να υπενθυµίσουµε ότι και την περίοδο του Ανδρέα Παπανδρέου υπήρχαν πιέσεις εκ µέρους της τότε ΕΟΚ για την άσκηση περιοριστικών πολιτικών και την µείωση των ελλειµµάτων. ( Οµάδα Ιστορικών : ). Εντούτοις η κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου εναντιώθηκε σε αυτή την λογική και ακολούθησε µια πολιτική µε κεντρικό µοχλό το κράτος καθώς και µια επεκτατική δηµοσιονοµική πολιτική ( Οµάδα Ιστορικών:2000, 365). Ακολούθησε η περίοδο του εκσυγχρονισµού η οποία συνδέθηκε µε την ένταξη µας στην ΟΝΕ. Εν

7 ονόµατι του εκσυγχρονισµό, µετατράπηκε εν µια νυκτί η εργασία σε απασχόληση, µε την νοµοθέτηση των πρώτων µέτρων που θα ναρκοθετήσουν τα εργασιακά δικαιώµατα.οι απασχολούµενοι πλέον µπορούσαν να είναι ευέλικτοι, ελαστικοί, υποαπασχολούµενοι ή νοικιασµένοι. Η ανερχόµενη µεσαία τάξη συνδέεται µε το πρόταγµα της οικονοµικής ανάπτυξης και τα συµφέροντα της δεν συνδέονται πλέον µες τους µη προνοµιούχους (Κοµνηνού:2011). Από τις εκλογές του 2000 και εντεύθεν, η εκλογική δύναµη του ΠΑΣΟΚ δεν είναι πλέον τα αδύναµα κοινωνικά στρώµατα αλλά τα µεσο-ανώτερα που πίστευαν ακόµα στη δυνατότητα οικονοµικής προόδου και διατηρούσαν την αισιοδοξία της προσωπικής τους ανάπτυξης, α, κάτοικοι αστικών κέντρων κυρίως Αθήνας, Θεσσαλονίκης, και άνδρες ηλικίας σηµειώνει η Άννα Κοµνηνού (2011). Κατά συνέπεια είχε ξεκινήσει ήδη την περίοδο του σηµιτικού εκσυγχρονισµού µια διαδικασία κοινωνικής επιλογής που δεν αποπερατώθηκε. Η διαδικασία αυτή συµπεριελάµβανε την ρήξη µε ορισµένα στρώµατα που στήριζαν παραδοσιακά το ΠΑΣΟΚ όπως οι εξαρτηµένα εργαζόµενοι και οι δηµόσιοι υπάλληλοι. Θυµίζουµε την ασφαλιστική µεταρρύθµιση Γιαννίτση και την ρήξη µε τους συµβασιούχους. Η διαδικασία αυτή αποπερατώθηκε ωστόσο την εποχή του µνηµονίου. Μέσω των δηµοσιονοµικών πιέσεων, το ΠΑΣΟΚ αποστασιοποιήθηκε ακόµα και από την µεσαία τάξη, την οποία το ίδιο εξέθρεψε. Τώρα συµβάλει στη συρρίκνωσή της. Είναι ενδεικτικό ότι το κίνηµα της αλλαγής που δηµιούργησε το ΕΣΥ ετέθη διαχειριστικά σε ρήξη µε όλους τους συντελεστές του. Το ίδιο ισχύει µε τους αγροτικούς συνεταιρισµούς, τους πανεπιστηµιακούς, τους δασκάλους, τους ταξιτζήδες, τους δηµόσιους υπαλλήλους, τους συνταξιούχους την νέα γενιά κοκ. Εν κατακλείδι ανακύπτει µια σειρά ερωτηµάτων που θα καθορίσουν την µελλοντική πορεία και ενδεχοµένως την ίδια την υπαρξιακή υπόσταση του ΠΑΣΟΚ : Σε ποιες κοινωνικές δυνάµεις σκοπεύει το ΠΑΣΟΚ άραγε να στηριχτεί στο µέλλον για να αναδοµηθεί; Ποια θα είναι η κοινωνική και ταξική του ταυτότητα, όταν έχει πάει απέναντι σχεδόν ολόκληρη η ελληνική κοινωνία πλην των τραπεζιτών και ορισµένων µεγάλων επιχειρηµατιών;

8 Εάν το ΠΑΣΟΚ επιθυµούσε να επανασυνδεθεί µε τον κόσµο της εργασίας όφειλε να κάνει σηµαία του το ζήτηµα της ανεργίας µε ριζοσπαστικές προτάσεις κατά την µακρά παράδοση του δηµοκρατικού σοσιαλισµού. Μια τέτοια πρόταση για το µέλλον θα ήταν για παράδειγµα η εργασιακή εβδοµάδα των 30 ωρών, χωρίς καµία µείωση αποδοχών (Kaufmann: 2014), η πλήρη επαναφορά των συλλογικών συµβάσεων και η άµεση αποκατάσταση του κατώτατου µισθού. Σε µια εποχή που η δηµόσια συζήτηση για το µέλλον της εργασίας συνοδεύεται από τη συνεχή συµπίεση των µισθών, τις απολύσεις και τη «χαλάρωση» των εργασιακών σχέσεων, µια τέτοια πρωτοβουλία θα µετέθετε το κέντρο βάρος της πολιτικής ατζέντας υπέρ των εργαζοµένων εκπλήσσοντας τους νεοφιλελεύθερους θιασώτες του µνηµονίου µάλλον αρνητικά. Εντούτοις η πρόταση αυτή στηρίζεται στην καθαρά οικονοµική λογική ότι µόνον εάν µειωθεί η προσφορά της εργασίας, αυτή θα ξαναβρεί την αξία της. Με τη µείωση του εβδοµαδιαίου χρόνου εργασίας, αφενός θα αυξηθεί η παραγωγικότητα, αφετέρου θα αντιµετωπισθεί η ανεργία(kaufmann: 2014). Συγκεκριµένα, µε κάθε αύξηση της παραγωγικότητας µπορεί να µειώνεται στο ίδιο ποσοστό ο χρόνος εργασίας, χωρίς καµία µείωση των αποδοχών, ώστε το εργατικό κόστος να µείνει σταθερό και οι επιχειρήσεις να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Ασφαλώς οι εργαζόµενοι θα αντιτείνουν ενδεχοµένως τον φόβο τους η µείωση του χρόνου εργασίας, συνοδεύεται από µια µείωση των αποδοχών τους και εντατικοποίηση της δουλειάς τους. Αυτό είναι λάθος. διότι ότι εάν δεν µειωθεί η προσφορά εργατικής δύναµης, δεν πρόκειται να αυξηθούν οι µισθοί. Σε κάθε περίπτωση µια επαναφορά του ΠΑΣΟΚ στις κοινωνικές συντεταγµένες των µη προνοµιούχων Ελλήνων θα προϋπέθετε και µια σαφή χρονική οριοθέτηση του µνηµονίου ανεξάρτητα ποιος πολιτικός σχηµατισµός έχει την κυβερνητική ευθύνη. εν είναι δυνατόν οι τεχνοκράτες της δηµοσιονοµικής περιστολής να παραδέχονται λάθη στην εκπόνηση του προγράµµατος, λάθη σε πολλαπλασιαστές επιπτώσεων, λάθη στον υπολογισµό της ύφεσης, λάθη σε όλες τις παρενέργειες (Μπουκάλας: 2014) αλλά να απαιτούν την εσαεί εφαρµογή ενός αποτυχηµένου προγράµµατος. Ο ίδιος ο επικεφαλής οικονοµολόγος του ΝΤ Oliver Blanchard παραδέχεται άλλωστε ότι έγιναν σηµαντικά λάθη στην υλοποίηση του ελληνικού προγράµµατος. Κατά την άποψη του το ελληνικό πρόγραµµα του 2010 σώρευσε ακόµα περισσότερο χρέος και απαίτησε υπερβολική δηµοσιονοµική

9 προσαρµογή, διοχέτευσε την οικονοµική βοήθεια προς την Ελλάδα στην αποπληρωµή ξένων τραπεζών, υλοποίησε δοµικές µεταρρυθµίσεις οι οποίες σε συνδυασµό µε την λιτότητα οδήγησαν σε µια οικονοµική κρίση (ύφεση) την ώρα που οι πιστωτές δεν µαθαίνουν από τα λάθη τους και τα επαναλαµβάνουν (Blanchard: ). εν είναι δυνατόν οι µεσογειακές κοινωνίες στο σύνολο τους να χειµάζονται και οι κυβερνήσεις να πέφτουν µετά την άλλη και οι πολιτικές να περιορίζονται στην απλή τήρηση αριθµών. Eίναι προφανές λοιπόν ότι η επιθετική λιτότητα του µνηµονίου πρέπει να σταµατήσει και να δώσει την θέση της σε µία πιο ήπια δηµοσιονοµική προσαρµογή µε επίκεντρο την παραγωγή εργασίας µέσα από περιθώρια ανάπτυξης αλλά µε δυνατότητες και εξοµάλυνσης της κοινωνικής συρρίκνωσης που έχει επέλθει τα τελευταία χρόνια. Αυτή την στιγµή πολλοί άνθρωποι δεν µπορούν να πληρώσουν τους φόρους τους. Γι αυτό και τα κρατικά έσοδα παρουσιάζουν συνεχείς τάσεις µείωσης η στασιµότητας παρά τις συνεχείς φορολογικές αυξήσεις. Αν επικρατούσα πορεία συνεχιστεί σύντοµα θα µιλάµε για µία κρίση του κράτους που θα εκφράζεται στην πλήρη αδυναµία κάλυψης βασικών κοινωνικών αναγκών αλλά και υποχρεώσεων σε συντάξεις και µισθούς. Είναι σαφές ότι κάτι τέτοια θα τροφοδοτούσε µια κοινωνική έκρηξη µε αβέβαιη έκβαση. Με µια πραγµατική ανεργία που κινδυνεύει να φτάσει στο 35%, µε πάνω από «φτωχούς» στην Ελλάδα το 2010 στην έναρξη της κρίσης σύµφωνα µε τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, µε πάνω από 3000 αυτοκτονίες ήρθε η ώρα και το ΠΑΣΟΚ να πει «δεν πάει άλλο» και να θέσει σαφή χρονικά όρια για την εκτέλεση του προγράµµατος δηµοσιονοµικής προσαρµογής. Ένα βήµα παραπέρα πρέπει να προχωρήσει το ΠΑΣΟΚ και στο ζήτηµα της διαγραφής του χρέους, το οποίο µε βάσει όλες τις έγκυρες εκθέσεις θεωρείται µη βιώσιµο. Το αίτηµα της διαγραφής του χρέους να γίνει εθνικό αίτηµα και όχι µόνο εκ του ασφαλούς µονοπώλιο του ΣΥΡΙΖΑ. Το θέµα της διαγραφής του χρέους συζητείται άλλωστε και από σοβαρούς αστούς οικονοµολόγους όπως ο αµερικανός οικονοµολόγος, Jeffrey Sachs (2013) ο οποίος θεωρεί ότι «η Λατινική Αµερική ανέκαµψε, όταν οι ΗΠΑ, ως ο µεγαλύτερος πιστωτής, διέγραψαν ένα µεγάλο µέρος του χρέους. Ακριβώς αυτό θα πρέπει να κάνει τώρα και η Γερµανία, ως ο µεγαλύτερος πιστωτής της Ελλάδας. εν έχει κανένα νόηµα να ζητούν από τους Έλληνες περισσότερα χρήµατα από όσα µπορούν να δώσουν». Επίσης o διακεκριµένος Αµερικανός οικονοµολόγος, χρηµατιστής και επικεφαλής της American Heritage Management Corporation, Χάικο Τίµε (2013), επισηµαίνει ως αναγκαία µια νέα - και µάλιστα «πολύ ακραία» - διαγραφή ελληνικού χρέους. «Μόνο µε µια διαγραφή

10 χρέους και µάλιστα πολύ ακραία, µπορεί να εξυγιανθεί η χώρα», αναφέρει χαρακτηριστικά, σηµειώνοντας, πως µέχρι τώρα αποφεύχθηκε αυτό το βήµα, διότι θα αφορούσε και τις δυτικές τράπεζες. Οι δισταγµοί των κρατών στοιχίζουν χρήµατα, και στην περίπτωση της Ελλάδας το κόστος είναι έως και µισό τρισεκατοµµύριο έως τώρα, ενώ πριν από µερικά χρόνια σίγουρα θα αρκούσαν µόνον 50 δισεκατοµµύρια, διότι δεν θα είχαν εισβάλλει οι κερδοσκόποι, επισήµανε. Στην ίδια κατεύθυνση και ο Ο Πολ Γκλάστρις, πρώην λογογράφος του προέδρου των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον και νυν διευθυντής του «Washington Monthly» εξέφρασε την πεποίθηση του ο Μπαράκ Οµπάµα πρόκειται να ζητήσει από την Γερµανία την προώθηση της διαγραφής (µέρους;) του ελληνικού χρέους, διότι «είναι η µόνη λύση. Όπως τονίζει ο ίδιος «οι διαρθρωτικές αλλαγές, που είναι αναγκαίες, δεν εξασφαλίζουν επανεκκίνηση της οικονοµίας χωρίς διαγραφή χρέους. Η ίδια η Γερµανία είναι ζωντανό παράδειγµα.. Μετά τον Α Παγκόσµιο Πόλεµο η Γερµανία αναγκάστηκε να εξυπηρετήσει δυσθεώρητα χρέη µε αποτέλεσµα την οικονοµική καταστροφή και την άνοδο του ναζισµού. Μετά τον Β Παγκόσµιο Πόλεµο και ταυτόχρονα µε το Σχέδιο Μάρσαλ οι ΗΠΑ πρόσφεραν στη Γερµανία αναδιάρθρωση και διαγραφή χρέους, µε αποτέλεσµα να ακολουθήσει το γερµανικό οικονοµικό θαύµα. Οι Γερµανοί πρέπει να πάρουν παράδειγµα από την ίδια την ιστορία τους και να τροποποιήσουν αντιστοίχως την πολιτική που υποστηρίζουν για την Ελλάδα και τις υπόλοιπες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου». Όµως οι περισσότεροι έγκριτοι οικονοµολόγοι που υπάγονται στ ρεύµα του κευνσανισµού και της σύγχρονης σοσιαλδηµοκρατίας ζητάνε την αποµείωση του ελληνικού χρέους. Ο Paul Krugman ( θεωρεί ότι «πολλοί πιστεύουν πως τα δάνεια που πήρε η Ελλάδα από το ξέσπασµα της κρίσης και µετά, χρησιµοποιήθηκαν για να επιδοτήσουν τις δαπάνες. Η αλήθεια είναι ότι το µεγαλύτερο µέρος των χρηµάτων πήγαν για να πληρωθούν τόκοι και κεφάλαιο του χρέους»και ζητάει «η Ευρώπη να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων» και «να αντιµετωπίσει µε ρεαλισµό την οικονοµική κατάσταση και στην περίπτωση της Ελλάδας» επιλέγοντας «ως την πλέον συνετή λύση την αποµείωση του ελληνικού χρέους και τη θέσπιση µικρότερων και ρεαλιστικών πλεονασµάτων στον προϋπολογισµό της. -σε αντίθεση βέβαια µε την κρατούσα συλλογιστική/ ηθικολογία της Ευρώπης περί απαίτησης των δανειστών να τηρήσει η Ελλάδα κατά γράµµα τις δεσµεύσεις της». Όσον αφορά το ίδιο και ο Joseph Stiglitz παραµένει υπέρµαχος ενός

11 «κουρέµατος» του ελληνικού χρέους θεωρώντας ότι «εάν δεν γίνει (διαγραφή του χρέους) η Ελλάδα δεν θα µπορέσει να σταθεροποιήσει την οικονοµία της». O Dany Rodrik (2011) σηµειώνει από την πλευρά του ότι «µελετώντας την ιστορία των χρηµατοοικονοµικών κρίσεων εκτιµώ ότι είναι πολύ δύσκολο να υπερβείς µια κρίση του µεγέθους της Ελλάδας χωρίς κάποιου είδους ελάφρυνση χρέους. Χωρίς αυτή την ελάφρυνση δηλαδή χωρίς ανασχεδιασµό ή αναδιάρθρωση του χρέους η αναγκαία εκ των συνθηκών λιτότητα γίνεται επιβλαβής για την οικονοµία και πολιτικά µη βιώσιµη». Ακόµα πιο αιχµηρός ο Nouriel Roubini (2015) σηµειώνει ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται ποτέ να ευηµερήσει, χωρίς µια γενναία ελάφρυνση του χρέους της. «Η υλοποίηση µεταρρυθµίσεων µπορεί να βελτιώσει τη δυναµική της ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας, αλλά σίγουρα, µόνο µε µεταρρυθµίσεις, η Ελλάδα δεν θα κατορθώσει ποτέ να αποπληρώσει το χρέος της. Για αυτό η Ελλάδα χρειάζεται µια σηµαντική ελάφρυνση του χρέους της» σηµειώνει ο οικονοµολόγος. Ο Barry Eichengreen (2015) πάλι προτείνει να διαγράφεται αυτόµατα ποσό του ελληνικού χρέους, εάν η Ελλάδα υλοποιεί συγκεκριµένες µεταρρυθµίσεις. Ο ίδιος προτείνει τη σύσταση µιας ανεξάρτητης επιτροπής µε µέλη που θα οριστούν από τις δύο πλευρές, η οποία θα επιβλέπει εάν τηρούνται τα συµφωνηθέντα στο πλαίσιο της πρότασής του για αυτόµατη διαγραφή χρέους µετά την υλοποίηση συγκεκριµένων µεταρρυθµίσεων. O James Galbraith (2013) απευθυνόµενος στις ευρωπαϊκές ηγεσίες προτείνει τέσσερα βασικά µέτρα: «Η Ευρώπη πρέπει να διαγράψει στην Ελλάδα περισσότερα χρέη. εν έχει νόηµα να κάθεται κανείς και να παρακολουθεί την κλιµάκωση της κρίσης. Η Ευρώπη πρέπει να µεριµνήσει για τις ελληνικές τράπεζες. εν πρέπει να τις αφήσει απλώς στα χέρια ολιγαρχών. Πρέπει να υπάρξει ένα ευρωπαϊκό πρόγραµµα επενδύσεων για την Ελλάδα, προκειµένου να ανακάµψει η οικονοµία. Η Ευρώπη πρέπει να δηµιουργήσει ένα είδος συµφώνου για τους χαµένους της κρίσης, µια κοινωνική βασική ασφάλιση και να εγγυηθεί τουλάχιστον ένα µέρος των περιουσιών και π.χ. των συντάξεων». Τονίζει, ωστόσο, ότι οι Βρυξέλλες θα πρέπει να στείλουν τα χρήµατα απευθείας στους αποδέκτες, παρακάµπτοντας την κυβέρνηση, επειδή «µέχρι τώρα τα χρήµατα πήγαν συχνά σε λάθος κανάλια» και προσθέτει: «öoχι άλλα χρήµατα για κακές ή διεφθαρµένες κυβερνήσεις και διοικήσεις. Το πλεονέκτηµα απευθείας καταβολής στον λαό είναι η αύξηση της κατανάλωσης και η ταχεία ανάκαµψη της οικονοµίας».

12 Ο Γάλλος οικονοµολόγος Thoma Pickety ( 2015) επισηµαίνει πως «κατά το παρελθόν δύο ευρωπαϊκές χώρες είχαν χρέη µεγαλύτερα από ότι η Ελλάδα σήµερα. Η Βρετανία τον 19 ο αιώνα και η Γερµανία µετά το 1945 είχαν χρέος πάνω από το 200% του ΑΕΠ. Η πρώτη κατάφερε να το αποπληρώσει επιτυγχάνοντας δηµοσιονοµικά πλεονάσµατα 3% µε 4% κάθε χρόνο, αλλά χρειάστηκε περίπου έναν αιώνα για να το επιτύχει, από το 1815 ως το Η δεύτερη, η Γερµανία, είδε το µεγαλύτερο µέρος του χρέους της να διαγράφεται από τους συµµάχους το 1953, κάτι που της επέτρεψε να ξαναχτίσει την οικονοµία της και να γίνει παγκόσµια δύναµη». Το ίδιο πρέπει να γίνει και µε την Ελλάδα κατά την άποψη του Picketty ερωτώµενος εάν «οι νέοι Έλληνες έχουν µεγαλύτερη ευθύνη για τα λάθη του παρελθόντος από ότι οι Γερµανοί το 1953 και πρέπει να πληρώσουν πιο ακριβά από τους Γερµανούς τα λάθη του παρελθόντος; Γιατί να τους αρνούµαστε όσα δεχθήκαµε να παράσχουµε στους Γερµανούς;» Κορυφαίοι στοχαστές οικονοµολόγοι και πολιτικοί του κεντροαριστερού και του ευρύτερα προοδευτικού χώρου υπερασπίζονται το αίτηµα της αποµείωσης του ελληνικού χρέους. Γιατί λοιπόν να µην συνδεθεί ολόκληρη η ελληνική κεντροαριστερά µε το αίτηµα της διαγραφής του χρέους το οποίο ούτως ή άλλως εδώ και καιρό αναδεικνύεται συνεχώς στην διεθνή πολιτική ατζέντα; Από τις κρίσεις αφήγησης και κοινωνικής αναφοράς προκύπτει και µια τρίτη µορφή κρίσης. 3. Κρίση ανάλυσης, προσανατολισµού και στρατηγικής Τρίτον, Μια κρίση ανάλυσης, προσανατολισµού και στρατηγικής. Το ΠΑΣΟΚ δεν µπορεί να αποσαφηνίσει αυτή την στιγµή ούτε ποια Ευρώπη διεκδικεί, ούτε ποια Ελλάδα. εν διαθέτει ανάλυση ούτε όσον αφορά τον γεωστρατηγικό περίγυρό της χώρας µας ούτε πως φαντάζεται το κοινωνικό κράτος, την ηµοκρατία και το ευρωπαϊκό κοινωνικό µοντέλο, τα κοινωνικά δικαιώµατα και υποχρεώσεις. εν διαθέτει ανάλυση ούτε για τον τύπο εξευρωπαϊσµού που θεωρεί γόνιµο για την χώρα µας, ούτε για ειδικότερα ζητήµατα όπως το ελάχιστο εγγυηµένο εισόδηµα, το µίνιµουµ όριο αξιοπρεπούς διαβίωσης. Επιπλέον αποφεύγει την τοποθέτηση στον άξονα δεξιά αριστερά χρησιµοποιώντας τον ρευστό όρο της

13 κεντροαριστεράς. Αποφεύγει την ξεκάθαρη τοποθέτηση µε το σοσιαλδηµοκρατικό µοντέλο που στην σηµερινή εποχή δεν είναι άλλο από το σκανδιναβικό. Εάν το ΠΑΣΟΚ φαντάζεται ακόµα κάποιον τύπο σοσιαλισµού τότε οφείλει να παραθέσει µε σαφήνεια ποιος είναι αυτός και εάν όχι τότε επίσης οφείλει µε σύνεση και παρρησία να το αποδεχτεί και να εκθέσει τους λόγους. 4. Γενεαλογική κρίση Τέταρτον, το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται σε µια κρίση γενεαλογική. Τόσο σε επίπεδο κορυφής όσο και σε επίπεδο βάσης η ηλικιακή ανανέωση παραµένει ένα πολυπόθητο ζητούµενο. Σε επίπεδο κορυφής δεν χωράει ούτε συζήτηση ότι τα ηνία τα έχει ακόµα η γενιά του εκσυγχρονισµού, εκφραστής της οποίας υπήρξε και ο νυν πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και οι ακόλουθοι του. Η φθορά του πολιτικού προσωπικού διαµόρφωσε έντονα «καθεστωτικά» χαρακτηριστικά στο ΠΑΣΟΚ χωρίς την υπέρβαση των οποίων, δεν υπάρχει προοπτική. Σε επίπεδο βάσης οι δηµοσκοπήσεις που έγιναν κατά την διαδικασία της τελευταίων εκλογών κατέδειξαν ότι ψηφίζεται ν κατά κύριο λόγο από ψηφοφόρους η ΠΑΣΟΚ της πρώτης του γενιάς, συνοδοιπόρους του Ανδρέα Παπανδρέου. Οι νέοι δεν γοητεύονται πλέον από το ΠΑΣΟΚ. Είτε επειδή δεν τους εκφράζει η πολιτική στροφή που συντελέστηκε τα τελευταία χρόνια, είτε επειδή θέλουν να κρατήσουν τις αποστάσεις τους, είτε επειδή δεν τους εκφράζει πλέον εν γένει ΠΑΣΟΚ. Σηµειωτέον επίσης η δηµογραφική ακτινογράφηση των µελών και φίλων ΠΑΣΟΚ, που ανταποκρίθηκαν τα τελευταία χρόνια στη πρόσκληση να εκλέξουν πρόεδρο µε κάλπη, µας παραπέµπει στο πληθυσµιακό κοµµάτι που αποκαλείται «κοινωνικό ΠΑΣΟΚ». Πολίτες, µε άλλα λόγια, που στη µεγάλη τους πλειοψηφία είναι από µέσης έως µέτριας µόρφωσης. Ηλικιακά «βλέπουν» στην εποχή που το ΠΑΣΟΚ ιδρυόταν: Το 61,8% βρίσκεται στο κόµµα από τις επικές µέρες του Γύρω στο 85% των εκλογέων καταλαµβάνουν τον χώρο µέση - µεγάλη ηλικία, ενώ µόλις το 8% ανήκει στις ανθοφόρες ηλικίες από 18 µέχρι 34. Αυτό σηµαίνει, βέβαια, ότι το ΠΑΣΟΚ έχει ελάχιστους νέους ψηφοφόρους και ότι έχει χάσει την επαφή του µε την νεολαία. Ένας οργανισµός όµως που δεν ανανεώνεται πεθαίνει. Εδώ υπάρχουν πολλές συνταγές που εκτείνονται από την εισαγωγή ποσοστόσεων για

14 νέους στα καθοδηγητικά όργανα του κόµµατος και στην κοινοβουλευτική οµάδα του την εισαγωγή θητειών και την επέκταση ασυµβίβαστων µέχρι την εισαγωγή µιας δελεαστικής ιδεολογικής και οργανωτικής πλατφόρµας για νέους. 5. Κρίση ηγεσίας Πέµπτον, το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται σε µια κρίση ηγεσίας. Μετά τον θάνατο ρου χαρισµατικού Ανδρέα Παπανδρέου µόνιµη κρίση αντιπροσώπευσης. Ενώ ένα µεγάλο µέρος της βάσης έλκεται ακόµα από τον Ανδρέα Παπανδρέου στην ηγεσία του εναλλάσσονται ηγεσίες πρόσωπα και ηγετικές οµάδες χωρίς όραµα, ευρύτερη εσωτερική και διεθνή εµβέλεια και χωρίς ενόραση των εξελίξεων. Η απελθούσα και νυν ηγεσία ανέλαβε την ηγεσία πλήρως νοµιµοποιηµένη από την ψήφο µελών και φίλων. Οι αστοχίες ωστόσο από την αρχή ήταν εκκωφαντικές. Πέραν της ηγεσίας, διεκδίκησε και την απόλυτη εσωκοµµατική εξουσία. Οδήγησε το κόµµα στις εκλογές µε καταργηµένα όλα τα κοµµατικά όργανα, σπάζοντας έτσι την οργανωτική σπονδυλική στήλη του πάλαι ποτέ ρωµαλέου κοµµατικού µηχανισµού. Παραγκώνισε τους λεγόµενους κορυφαίους, επιχειρώντας να µετατρέψει το κόµµα σε ενός ανδρός αρχή. Ούτε ο αυτοκρατορικός Ανδρέας Παπανδρέου δεν είχε καταργήσει τα κοµµατικά όργανα. Ακόµα και σε εποχές που τα όργανα ήταν υποβαθµισµένα ο Ανδρέας τα άφηνε να υπάρχουν, ως ένδειξη εσωκοµµατικής κοµµατικής δηµοκρατίας. Η νυν ηγεσία τόσο από άποψη προφίλ όσο και από άποψη αρχών θυµίζει µια παλαιότερη γενιά πολιτικών, ικανών µεν πλην όµως αδύναµων να υποκινήσουν µια δυναµική πορεία του ΠΑΣΟΚ. Η διαδοχή που συντελέστηκε πρόσφατα ενίσχυσε µεν θεσµικά τον χώρο και τον σταθεροποίησε εκλογικά µετά από µια πορεία κατολίσθησης. Ωστόσο µετά από ένα διάστηµα προσωρινού ενθουσιασµού το φάσµα της κρίσης επισκίασε εκ νέου τον χώρο. Το κυρίαρχο πρόβληµα δεν είναι µόνο το πρόσωπο του αρχηγού ή του στενού ηγετικού κύκλου. Το πρόβληµα άπτεται ενός ηγετικού φάσµατος που συµπεριλαµβάνει όλα τα οργανωτικά επίπεδα. Πρόκειται για ένα πλέγµα σχέσεων µε στελέχη και αξιωµατούχους που εκτείνονται από την κορυφή της πυραµίδας έως την βάση. Αυτό το φάσµα συνδέεται από την κοινωνία µε νοσηρές, πελατειακές και ιντριγκαδόρικες πρακτικές και γενικότερα µε όλη την κρίση που περνάει η χώρα. εν επαρκούν εποµένως οι απλές αντικαταστάσεις ηγεσιών σε επίπεδο κορυφής. Χρειάζεται ολική ανανέωση ηγεσίας σε όλο το φάσµα των

15 κοµµατικών οργάνων και σε επίπεδο νοοτροπιών και πολιτικού πολιτισµού. Προφανώς, κανέναν από τους πολλούς αξιωµατούχους του ΠΑΣΟΚ δεν απασχολεί αν η σηµερινή ηγεσία αντί να κάνει ανατροπές, όπως επαγγέλθηκε, εγκατέλειψε κάθε νεωτερική ιδέα, συµβιβάστηκε και ταυτίστηκε µε ό,τι πιο «παλαιό» έχει το ΠΑΣΟΚ αντί να αντιπαρατίθεται στην κυβέρνηση µε ουσιαστικά και πειστικά επιχειρήµατα, αναλώθηκε στον παθητικό ρόλο του απλού αποδέκτη στα πλαίσια µιας περίεργης συναίνεσης χωρίς συγκεκριµένο προσανατολισµό αντί να προχωρήσει σε συγκεκριµένη και στοχευµένη ανανέωση, στηρίχθηκε σε φθαρµένα πρόσωπα, που εξακολουθούν να ερεθίζουν την κοινή γνώµη. Όλα αυτά φέρνουν στην επιφάνεια αιτήµατα όπως αυτό της συλλογικής ηγεσίας, της αλλαγής ηγεσίας, ακόµα και της κατάργησης του ίδιου του ΠΑΣΟΚ. Η κρίση που αντιµετωπίζει το κόµµα είναι οριακή. Γιατί αν συνεχίσει να είναι ένας στρατός αξιωµατούχων και µηχανισµών, που ενδιαφέρονται µόνο για την εξουσία, δεν θα έχει πλέον κανέναν λόγο ύπαρξης. Ο γενεαλογικός συναισθηµατισµός δεν επαρκεί για το διατηρήσει εν ζωή, αφού και η γενιά της αλλαγής κάποτε θα πάψει να υπάρχει. Η κοινωνία έχει πάει αλλού. Έχει προχωρήσει πολλά βήµατα παραπέρα. 6. Κρίση κυβερνητισµού Έκτο, το ΠΑΣΟΚ πλήττεται από µια κρίση κυβερνητισµού και πολιτικού πολιτισµού. Η συνεχή αναφορά στην εξουσία καλλιέργησε µια νοοτροπία λαγνείας προς την εξουσία και κυβερνητισµού σε όλα τα επίπεδα του κόµµατος. Ο ανταγωνισµός για θέσεις και στασίδια ακόµα και τις πιο ασήµαντες έγινε µόνιµη κουλτούρα του ΠΑΣΟΚ χωρίς κανένα ιδεολογικό και πολιτικό περιεχόµενο. Αυτή η γενική κουλτούρα κυβερνητισµού δεν αποτελεί τίποτα άλλο από µια τάση κατάκτησης της εξουσίας και παραµονής στην κυβέρνηση, σε δηµόσιες θέσεις ή σε κοµµατικές θέσεις ως κυρίαρχη προτεραιότητα, αν όχι αυτοσκοπός, τόσο της ηγεσίας όσο και της βάσης του κόµµατος. Η προσκόλληση στην εξουσία.. Ο κυβερνητισµός του ΠΑΣΟΚ συνδέεται µε ένα πλέγµα πελατειακών σχέσεων που διασφαλίζει την επανεκλογή του κόµµατος σε µια εποχή µάλιστα που το δηµόσιο αδυνατεί να διανείµει προσόδους και λάφυρα. Εκ του γεγονότος αυτού αναφύεται µια τακτική του κυβερνητισµού η οποία επιχειρεί να αποσπάσει επιλεκτικές παροχές από την τρόικα

16 όχι για να απαλύνει τον πόνο του πληθυσµού αλλά για να καλύψει επιλεκτικά πελατειακά-εκλογικά δίκτυα. Η µεταπολιτευτική εντροπία, που εκφράστηκε εν µέσω ενός µονοδιάστατου «κρατισµού», υπό την έννοια µιας διανοµής, δίχως αναδιανοµή εξακολουθεί να κυριαρχεί αλλά χωρίς υλικούς πόρους. Έµεινε το πουκάµισο χωρίς σώµα. Τα επιλεκτικά επιδόµατα και παροχές που κυριάρχησαν αντί της αύξησης του επιπέδου ζωής µέσα από πραγµατικές υπηρεσίες και ανθρωποκεντρικές κοινωνικές υποδοµές, δεν µπορούν πλέον να παρασχεθούν άπλετα µε αποτέλεσµα την µαζική µετακόµιση οπαδών, ψηφοφόρων και στελεχών. Η έµµισθη συµµετοχή σε διοικητικά συµβούλια, σε επιτροπές, η εκµίσθωση συµβούλων φαντασµάτων, η εκπόνηση άσκοπων µελετών, η ίδρυση µη αναγκαίων δηµοσίων υπηρεσιών και οργανισµών, η συντήρηση αχρείαστων δηµόσιων επιχειρήσεων κοκ υπήρξαν εργαλεία µιας εντροπίας που µόχλευε δηµόσια κεφάλαια σε πελατειακά δίκτυα αντί να τα επενδύει σε ποιοτικά υψηλές δηµόσιες υπηρεσίες και στην ν επιλογή υψηλά καταρτισµένων προσώπων για νευραλγικές θέσεις του δηµόσιου τοµέα και του κοινωνικού κράτους µε ευρείες αρµοδιότητες, επαρκείς αµοιβές, και επαρκής εµβέλεια δράσης. Κατά συνέπεια η δηµόσια διοίκηση ταυτίστηκε και έγινε συνώνυµο της δηµοσιονοµικής κρίσης, κύριος µοχλός µιας ακατάσχετης και µη ανατρέψιµης κρατικής εντροπίας η οποία ακόµα και σήµερα ακυρώνει και τις πιο σκληρές παρεµβάσεις µε τις οποίες «φαντάζεται» η τρόικα ότι θα φέρει την εξυγίανση. Όσο αναπαράγεται ο καθεστωτικός κυβερνητισµός η δηµοσιονοµική εξυγίανση δεν θα επέλθει, φορτίζοντας τον ελληνικό λαό µε τεράστια βάρη. 7 Οργανωτική κρίση Η έβδοµη κρίση που ταλανίζει το ΠΑΣΟΚ είναι οργανωτική. Το δίκτυο οργανώσεων του κόµµατος έχει κυριολεκτικά διαλυθεί ενώ το οργανωσιακό µοντέλο του είναι εντελώς ασαφές. Κάποτε το ΠΑΣΟΚ στηριζόντανε στον λεγόµενο δηµοκρατικό συγκεντρωτισµό δηλαδή στην διοίκηση τύπου πυραµίδας από πάνω προς τα κάτω µε παράλληλη διασύνδεση της ηγεσίας µε την βάση για λόγους όσµωσης και σύνθεσης των απόψεων και των ιδεών. Αργότερα, την περίοδο του εκσυγχρονισµού το οργανωτικό σχήµα του ΠΑΣΟΚ µετατράπηκε σε µια εκλογική µηχανή παραγόντων και

17 παραγοντίσκων που στηριζόταν σε έναν κεντρικό οργανωτικό πυρήνα. Ο οργανωτισµός υποκατέστησε την ιδεολογική διαπάλη και την διαµεσολάβηση κοινωνικών αιτηµάτων. Το σχήµα ήταν απολιτικό αλλά οργανωτικά και εκλογικά πολύ αποτελεσµατικό. Την περίοδο Γ. Παπανδρέου εισήχθη θεωρητικά το οριζόντιο µοντέλο της συµµετοχικής δηµοκρατίας και της περιφερειακής συγκρότησης, το οποίο απέτυχε ολοσχερώς. Από αυτό το σχήµα δεν έχει αποµείνει πλέον τίποτα. Ο οργανωτικός πειραµατισµός κατέληξε στο σηµείο το ΠΑΣΟΚ σήµερα να µην έχει πουθενά οργανώσεις που να λειτουργούν. Αντί το ΠΑΣΟΚ να δώσει πραγµατικές ευκαιρίες και κίνητρα ουσιαστικής συµµετοχής στα µέλη και τους φίλους του και να τους καταστήσει συνδιαµορφωτές των θέσεων του καλλιέργησε τα εσωκοµµατικά πελατειακά δίκτυα και τις προσωπολατρικές πρακτικές. Αντί να σέβεται να ακούει, να αξιοποιεί, να αξιολογεί δηµοκρατικά και δίκαια τα στελέχη του, καλλιέργησε µηχανισµούς αποκλεισµού και περιθωριοποίησης για όσους δεν υπάκουσαν στο κύκνειο άσµα του καθεστωτικού κυβερνητισµού ή στο νεοφιλελεύθερο κήρυγµα των µνηµονίων. Αντί το ΠΑΣΟΚ να παραµείνει ανοιχτό στους νέους, να τους εµπιστευτεί και να τους αναθέσει ευθύνες προωθώντας ένα διαρκές αξίωµα ανανέωσης στηριγµένο σε ιδεολογικές αρχές και πολιτικά κριτήρια, ώστε να ενδυναµώνει την πολιτική ταυτότητα µιας σύγχρονής προοδευτικής προοπτικής, προώθησε το µοντέλο της νεολαίας «νεροκουβαλητή» στο όνοµα κάποιων ηγετικών προσδοκιών ή κάποιων ασυνάρτητων ιδεολογικών αποκλίσεων. Αντί να καλλιεργήσει το ΠΑΣΟΚ ένα εννοιολογικό και πολιτικό οπλοστάσιο που να στηρίζεται σε έννοιες όπως «κοινωνία πολιτών», αλληλεγγύη», «κοινωνική δικαιοσύνη», «κοινωνική ισότητα» κοκ καλλιέργησε ένα οργανωτικό παραπέτασµα εννοιών που εκφράζονται µε της λέξεις «µπουγάδα», «κοπτοραπτική», «χιόνι», «µαιϊντανός», «λαγός», «σουρωτήρι» «µπακαλόγατος» κοκ. Σήµερα λοιπόν το ΠΑΣΟΚ δεν έχει ούτε πραγµατικά στελέχη, ούτε πραγµατική βάση. 8. Συµπέρασµα Εν κατακλείδι, οι εφτά κρίσεις του ΠΑΣΟΚ συνθέτουν ένα τοπίο που µόνο ευοίωνες προοπτικές ανασυγκρότησης και αναγέννησης δεν προσφέρει. Σήµερα το ΠΑΣΟΚ µοιάζει µε αυτοδιοικούµενο ασύντακτο κοπάδι και φαίνεται ότι θα συνεχίσει να πορεύεται έτσι. Θα αµφισβητεί και θα αντικαθιστά αρχηγούς έως ότου διαλυθεί. Εάν

18 αναρωτηθεί κανείς γιατί συµβαίνει αυτό, η απάντηση βρίσκεται στην µη επίλυση των επτά δοµικών κρίσεων που αναφέραµε παραπάνω. Υπό συνθήκες συρρίκνωσης, κοινωνικής δυσαρέσκειας, οικονοµικής καχεξίας και κοµµατικής αποσυσπείρωσης, απλώς επιταχύνεται η διαλυτική πορεία του ΠΑΣΟΚ. Ενώ η χώρα ταλανίζεται από την κρίση έχοντας αλλάξει µέσα σε 6 χρόνια 6 πρωθυπουργούς, έχοντας περάσει από µια ανεπίσηµη χρεοκοπία, και η κοινωνία παρακολουθεί περιδεής το βιοτικό της επίπεδο να υποβιβάζεται δραµατικά, χωρίς να γνωρίζει αν η κατωφερής σήραγγα έχει τέλος, όλα στο ΠΑΣΟΚ παραµένουν τα ίδια. Λίγο χρόνο µετά την διαδοχή ηγεσίας στο ΠΑΣΟΚ η εικόνα δεν έχει αλλάξει. Το άλλοτε κραταιό κόµµα της κεντροαριστεράς εξακολουθεί να πορεύεται χωρίς πυξίδα, στόχους αναφοράς και προοπτική. Εκτός και εάν εκλάβουµε την συµµετοχή σε όποιο κυβερνητικό σχήµα ως µοναδικό στόχο και µοναδική προοπτική Παραποµπές Andronidis, Symeon (2014): The rise and fall of the Panhellenic Socialist Movement Blanchard, Olivier (2015): Griechenland: Kritikpunkte der Vergangenheit und der Weg in die Zukunft, imfdirect.imf.org/ Γκλάστρις, Πολ (2012): ιαγραφή του ελληνικού χρέους. ιαγραφή-του-ελληνικού-χρέουςπροβλέπει-ο-πολ-γκλάστρις/ ασκαλοπούλου, Ντίνα (2011): Ρέκβιεµ στη µεσαία τάξη η άνοδος και η πτώση του µεταπολεµικού ονείρου, της. Eichengreen, Barry (2015): "Jede Reform würde Haircut erhöhen"

19 Fukuyama Francis (2012): Η πτώση της µεσαίας τάξης και το µέλλον της ηµοκρατίας Galbraith James(2013): Χρειάζεται διαγραφή χρεών για την Ελλάδα, το Grexit θα είναι η αρχή του τέλους της ΟΝΕ Höhler, Gerd (2014):Die Pasok ist nur noch ein Nichts Καραµπελιάς, Γιώργος (2014): Η πάλη ενάντια στην κλεπτοκρατία και τη διαφθορά Kaufmann Matthias (2014) : 30-Stunden-Woche Wie viel wollen wir noch arbeiten? Κοµνηνού, Άννα (2011): Το ΠΑΣΟΚ, η µεσαία τάξη και το κρίσιµο 2011, insideinfo.gr Krugman, Paul (2015): Η αποµείωση του ελληνικού χρέους είναι η πλέον συνετή λύση Μπουκάλας, Παντελής (2015): Τα λάθη και τα πάθη µας

20 Οµάδα Ιστορικών (2000), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόµος ΙΣΤ,Εκδοτική Αθηνών Α.Ε. Παναγιωτίδης, Θεόοδωρος (2015): H ανάπτυξη και η µεσαία τάξη Piketty, Thomas (2013): Η Ελλάδα χρειάζεται διαγραφή χρέους Ρόντρικ, Ντάνι (2011): «Χρειαζόµαστε έναν νέο τρόπο κατασκευής της παγκοσµιοποίησης» Sachs, Jeffrey ( 2013) : "It's not my job to make the politicians happy" Stiglitz, Joseph(2015) : The Greek problem has been transferred to the future Τίµε, Χάικο (2013): «Για το ό,τι οι Ελληνες άντεξαν µέχρι τώρα, ήδη τους αξίζει σχεδόν το Βραβείο Νόµπελ» Ρουµπινί, Νουριελ (2015) : Η Ελλάδα δεν θα ευηµερήσει ποτέ αν δεν της γίνει γενναία ελάφρυνση χρέους iefimerida.gr