ΑΡΘΡΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚH

Transcript

1 ΑΡΘΡΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚH Το άρθρο αυτό βασίστηκε στην παρουσίαση που έκανε το μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΕΣ, κα Πόπη Παλημέρη, στο Κέντρο Ράιχ, στις 11 Ιανουαρίου Η Ελληνική Εταιρεία Συμβουλευτικής ιδρύθηκε το 1994 με σκοπό να προσδιορίσει, να αναπτύξει και να εδραιώσει τη Συμβουλευτική και το επάγγελμα του Συμβούλου Ψυχικής Υγείας στην Ελλάδα ως αυτόνομο αναγνωρισμένο επάγγελμα. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Στο φυλλάδιο της ΕΕΣ αναφέρεται: «Συμβουλευτική είναι η διαδικασία της αλληλεπίδρασης που ασκείται ανάμεσα στο Σύμβουλο και το άτομο που απευθύνεται σ αυτόν, με σκοπό την επεξεργασία των προβλημάτων που τον απασχολούν, την αντιμετώπιση και την επίλυσή τουs». Η Συμβουλευτική χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση ή τη λύση συγκεκριμένων προβλημάτων, στη λήψη αποφάσεων, στην αντιμετώπιση κρίσεων, στη βελτίωση διαπροσωπικών σχέσεων, στην επίλυση συγκρούσεων και στην ανάπτυξη αυτογνωσίας. Η προσέγγιση που εφαρμόζει ο κάθε Σύμβουλος βασίζεται στην ειδική επιστημονική και πρακτική του εκπαίδευση με την οποία αποκτά την εξειδίκευσή του». Το έτος 2000, στον οδηγό Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας των Colin Feltham-Ian Horton, έχουμε τον εξής ορισμό: «Η Συμβουλευτική και η Ψυχοθεραπεία είναι κυρίως, αν και όχι αποκλειστικά, μέθοδοι που βασίζονται στην ακρόαση και την αναζήτηση προκειμένου να αντιμετωπίσει κανείς ψυχολογικά και ψυχοσωματικά προβλήματα και αλλαγές, όπως ο βαθύς παρατεταμένος πόνος, τα περιστασιακά διλήμματα, οι κρίσεις και οι ανάγκες εξέλιξης καθώς και οι φιλοδοξίες που στοχεύουν στη συνειδητοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού». Σε αντίθεση με τις βιοϊατρικές προσεγγίσεις, οι ψυχολογικές θεραπείες λειτουργούν κατά κύριο λόγο χωρίς φάρμακα και άλλες φυσικές παρεμβάσεις και δεν ασχολούνται απαραίτητα μόνο με τη διανοητική υγεία, αλλά και με την πνευματική, φιλοσοφική, κοινωνική καθώς και με άλλες πλευρές της ζωής. Οι επαγγελματικές μορφές Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας βασίζονται σε κανονική εκπαίδευση που απαιτεί η σχετική θεωρία. Επίσης απαιτούν προσωπική θεραπεία /εξέλιξη του Συμβούλου και εποπτευόμενη πρακτική εξάσκηση. Παρατηρούμε στο δεύτερο ορισμό να προστίθεται η Ψυχοθεραπεία πλάι στη Συμβουλευτική και οι συγγραφείς να μη δίνουν ξεχωριστούς ορισμούς. Το επιχείρημα που χρησιμοποιούν είναι ότι «η Συμβουλευτική και η Ψυχοθεραπεία έχουν πολύ περισσότερα κοινά από ό, τι σοβαρές και αποδεδειγμένες διαφορές» και σε όλο το περιεχόμενο του βιβλίου τους χρησιμοποιούν μαζί τις δύο ονομασίες.

2 Έτσι, λοιπόν, η Συμβουλευτική και η Ψυχοθεραπεία συναντώνται και μέσα από αυτή τη συνάντηση συνδυάζονται η θεωρία και η πρακτική, η επιστημονική κατάρτιση και η εθελοντική απασχόληση. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ Μοιραία το ενδιαφέρον στρέφεται στο πώς ξεκίνησε η Συμβουλευτική. Ποιοι και πότε αναζήτησαν βοήθεια στα προβλήματα που τους απασχολούσαν. Τι είδους προβλήματα ήταν αυτά, και τι είδους βοήθεια προσφέρθηκε επίσημα σαν «συμβουλευτική». Aκόμη, ποιός θεωρείται ο πατέρας της Συμβουλευτικής; Η μεγάλη μορφή του Freud στα τέλη του 19 ου αιώνα σηματοδοτεί την είσοδο της ψυχοθεραπείας στον επιστημονικό κλάδο. Πριν από τον Freud υπήρχαν πολλά είδη θεραπειών που ασχολούντο με τον ψυχισμό και καμιά φορά με το ασυνείδητο. Θρησκείες, φιλοσοφίες, σαμανισμός, θεραπείες ύπνου, μαγνητισμός, ύπνωση ήταν τα κυριότερα. Ο Freud άκουγε τους ασθενείς του, τους βοηθούσε να μιλούν για οδυνηρές παιδικές εμπειρίες, για τα όνειρά τους και γενικά για ό, τι τους ερχόταν στο νου. Έτσι ξεκίνησε η Ψυχανάλυση. Η Διεθνής Ψυχαναλυτική Ένωση ιδρύθηκε το Η Βρετανική Ψυχαναλυτική Εταιρεία το Φυσικά η αναγνώριση της Ψυχοθεραπείας από την ιατρική και τη δημόσια γνώμη έγινε με πολύ αργά και δύσκολα βήματα. Όμως, λόγω των δύο παγκοσμίων πολέμων υπήρξε μεγάλη ανάγκη υποστήριξης και θεραπείας των στρατιωτών που υπέφεραν από το σοκ των χειροβομβίδων, πρόδρομο της μετατραυματικής διαταραχής άγχους και άλλων προβλημάτων του στρατιωτικού κλάδου. Έτσι, εξωτερικά γεγονότα οδήγησαν στην καθιέρωση της Ψυχοθεραπείας. Τα ίχνη της Συμβουλευτικής είναι πιο δύσκολο να ανευρεθούν, αφού δεν υπάρχει μια κυρίαρχη μορφή, όπως ο Freud που παρουσιάζει επιστημονικά τη θεωρία του. Όμως, κυρίως στις ΗΠΑ, περί το 1908, μέσα από τη διαχείριση του προσωπικού στο χώρο της εργασίας, μέσα από προγράμματα εκπαιδευτικά, καθοδήγησης και επαγγελματικού προσανατολισμού νέων η Συμβουλευτική έχει αρχίσει να εκδηλώνεται. Αντίστοιχα στην Ευρώπη, πάλι στη Βρετανία, έχουμε το 1938 την ίδρυση του Εθνικού Συμβουλίου καθοδήγησης στο γάμο, την εισαγωγή εκπαιδευτικών μεθόδων συμβουλευτικής από τις ΗΠΑ στα Πανεπιστήμια Reading & Keele, και το 1977 έχουμε τη δημιουργία της Βρετανικής Ένωσης Συμβουλευτικής (ΒΑC). Παρόλο που μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι η Συμβουλευτική δημιουργήθηκε μόνο από τις ανάγκες της εποχής εκείνης, αφού δεν υπήρξε ο ένας για να την εισάγει και να την υποστηρίξει, υπάρχουν αρκετοί υποψήφιοι ιδρυτές της που ο καθένας με το δικό του τρόπο συνέβαλε στην εδραίωσή της. Επικρατέστερος είναι ο Carl Rogers και θα αναφέρω στη συνέχεια με ποιόν τρόπο έδωσε μορφή στην έννοια της Συμβουλευτικής, τόσο θεωρητικά όσο και στην πράξη. Δεν μπορώ όμως να μην αναφέρω το όνομα του Rollo May, o οποίος επηρεασμένος από τον Alfred Adler και τη θεωρία του για τα τρία χρέη ζωής του

3 ανθρώπου, ένα εκ των οποίων είναι το Κοινωνικό Ενδιαφέρων, έγραψε αυτό που πολλοί θεωρούν το πρώτο κείμενο Συμβουλευτικής τη δεκαετία του Ο Carl Rogers γεννήθηκε το 1902 και ήταν το τέταρτο παιδί ανάμεσα σε έξι αδέλφια. Έζησε τα παιδικά του χρόνια αρκετά απομονωμένος από φίλους, με παρέα τα αδέλφια του στην οικογενειακή φάρμα στο Σικάγο. Ο ι γονείς του ήταν φανατικοί προτεστάντες και αρκετά ευκατάστατοι. Αργότερα σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Wiskonsin στο Madison, όπως ήταν η οικογενειακή παράδοση και εκεί ανακάλυψε το ενδιαφέρον του για τις κοινωνικές και θρησκευτικές δραστηριότητες. Απέκτησε φίλους και είχε ηγετικό ρόλο στις διάφορες δραστηριότητες μιας οργάνωσης με θρησκευτικό υπόβαθρο μέσα στο Πανεπιστήμιο, και φυσικά οι γονείς του περίμεναν και το υποστήριζαν ότι ο Carl θα ακολουθούσε μια σπουδαία ιερατική καριέρα. Το πώς ο νεαρός Cαrl κατέληξε να σπουδάσει Ψυχολογία είναι μια μεγάλη ιστορία, που κάποια άλλη φορά ίσως μας δοθεί η ευκαιρία να εξιστορήσουμε μαζί με άλλες πολλές ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες της ζωής του. Γεγονός αποτελεί ότι ο Carl Rogers σπούδασε Ψυχολογία και το 1942 εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο «Councelling and Psychotherapy». Παρατηρήστε σας παρακαλώ τη...σύμπτωση, από το 1942, της σύνδεσης της Συμβουλευτικής με την Ψυχοθεραπεία. Στο βιβλίο του παρουσιάζει τη θεωρία του με πολλά και ενδιαφέροντα παραδείγματα μαγνητοφωνημένων συνεντεύξεων, για να αποδείξει την πίστη του στη μη κατευθυντική και όπως την ονόμασε προσωποκεντρική φιλοσοφία του. Επίσης, ήταν ο Carl Rogers που ονόμασε τον ασθενή του, πελάτη, ανατρέποντας την πεποίθηση που είχε ξεκινήσει από την ψυχανάλυση, ότι το άτομο που ζητά θεραπεία είναι ένα άτομο άρρωστο, που περιμένει από τον ψυχίατρό του να το κάνει καλά, και του παραδίδει όλη την ευθύνη της κατάστασής του. Όλα του τα βιβλία είναι γραμμένα σε μια εντυπωσιακά απλή και τρυφερή γλώσσα. Ο αναγνώστης έχει την εντύπωση ότι ένας συνάδελφος, ένας φίλος του μιλά και τον πληροφορεί. Ο Carl Rogers έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρων στο θέμα της επικοινωνίας και των σχέσεων, και ιδιαίτερα στις σχέσεις γονέων και παιδιών. Μέσα σε λίγο σχετικά χρόνο απέκτησε τη φήμη της αυθεντίας στα θέματα της ψυχολογίας του παιδιού και διετέλεσε διευθυντής του τμήματος μελετών για το παιδί στην πολιτεία του Rochester. Eξέδωσε το βιβλίο «Κλινική αντιμετώπιση του προβληματικού παιδιού». Το 1944 του έγινε η πρόταση να αναλάβει τη διεύθυνση ενός Συμβουλευτικού Κέντρου στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Την δέχθηκε, πριν όμως, και για ένα ολόκληρο χρόνο, προσέφερε τις υπηρεσίες του στην υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών, όπου εργάσθηκε με αξιωματικούς που είχαν επιστρέψει από τον πόλεμο και είχαν προβλήματα προσαρμογής. Επίσης, εργάστηκε με χιλιάδες πολίτες και υπηρεσιακούς παράγοντες διδάσκοντάς τους συμβουλευτικές δεξιότητες.

4 Του άρεσε να δουλεύει με μεγάλες ομάδες, ακόμα και 100 ατόμων, σε μαραθώνιους Σαββατοκύριακου στα περίφημα encounter groups, όπου του δινόταν η δυνατότητα να εφαρμόζει τη συνταγή του «χωρίς ατζέντα, χωρίς θέμα». Άφησε αυτή τη ζωή στα 87 του χρόνια αφού έζησε μια πολύ πλούσια ζωή σε εμπειρίες και δημιουργία, έχοντας τιμηθεί με κάθε λογής βραβεία. Άφησε πίσω του μία κόρη, την Νatalie, και ένα γιό. Η Νatalie ακολούθησε τη φιλοσοφία του πατέρα της και ανέπτυξε τη δική της μέθοδο θεραπείας μέσα από τις εκφραστικές τέχνες. Η ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στην Ελλάδα έχουμε, περί το 1970, τις πρώτες ομάδες συμβουλευτικής γονέων και ομάδες προσωπικής εξέλιξης που οργάνωνε η Εταιρεία Αντλεριανής Ψυχολογίας στα γραφεία της, στη Δεινοκράτους, και οι ψυχολόγοι Φρόσω Κένη και Λελέττα Καββαδά στη ΧΕΝ Αθηνών. Ήταν και οι δύο τους ιδρυτικά μέλη της Εταιρείας Αντλεριανής Ψυχολογίας και είχαν μαθητεύσει κοντά στον R. Dreikurs, μαθητή του A. Adler. Την εποχή εκείνη ο R.Dreikurs επισκέφθηκε την Ελλάδα και συγκεκριμένα την Κρήτη, και εκπαίδευσε στο 1ο Θερινό Σεμινάριο Αντλεριανής Ψυχολογίας τα πρώτα στελέχη οδηγών ομάδων μελέτης με θέμα το Παιδί. Τα άτομα αυτά δεν ήταν επαγγελματίες, εργάζονταν εθελοντικά και η εκπαίδευσή τους βασιζόταν αρχικά στο βιβλίου του R. Dreikurs, «Το Παιδί, μια Νέα Αντιμετώπιση». Αργότερα, η Αντλεριανή Εταιρεία οργάνωνε εκπαιδεύσεις των στελεχών της από ειδικούς του εξωτερικού και συνεργάστηκε στενά με το Ινστιτούτο Αντλεριανής Ψυχολογίας του Τελ Αβίβ. Έτσι άρχισαν να πληθαίνουν οι ομάδες μελέτης και δημιουργήθηκαν ομάδες αυτογνωσίας, επικοινωνίας, σχέσεων γάμου κλπ. Όλες είχαν σαν οδηγούς άτομα εκπαιδευμένα που προσέφεραν δωρεάν τις υπηρεσίες τους. Ταυτόχρονα με τις ομάδες μελέτης δημιουργήθηκε ξεχωριστό τμήμα εκπαιδευμένων εθελοντριών που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους σε νοσοκομεία και διάφορα ιδρύματα, όπως στο Νταού Πεντέλης, στο Πίκπα, στο Βρεφοκομείο Αθηνών κ.α. Παράλληλα με τη δραστηριότητα της Εταιρείας Αντλεριανής Ψυχολογίας, η εκπαιδευτικός Μαρία Χουρδάκη έκανε τη δική της προσπάθεια και ίδρυσε Σχολές Γονέων. Πιθανώς να υπάρχουν και άλλες δραστηριότητες τις οποίες αγνοώ και παρακαλώ να με ενημερώσουν όσοι τις γνωρίζουν. Επισήμως η Ελληνική Εταιρεία Συμβουλευτικής ιδρύθηκε το Είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Συμβουλευτικής. Έχει δημιουργήσει Επιτροπή Αναγνώρισης και Κατοχύρωσης του επαγγέλματος του Συμβούλου. Έχει κωδικό στην Εφορία που αφορά στις υπηρεσίες Συμβούλου Ψυχικής Υγείας. Εκλέγει εθνικό αντιπρόσωπο που συμμετέχει στα εκάστοτε συμβούλια της Ευρωπαϊκής Εταιρείας. Έχει δημιουργήσει Επιτροπή έγκρισης μελών.

5 Οργανώνει κάθε χρόνο επιστημονική Διημερίδα με συμμετοχή όλων των προσεγγίσεων καθώς και εκπροσώπων των τμημάτων Συμβουλευτικής, Παιδαγωγικής κλπ. των Πανεπιστημίων Αθηνών, Παντείου, Θεσσαλίας κ.ά. Διαθέτει διαδικτυακό τόπο. Εκδίδει ενημερωτικό Δελτίο σε ηλεκτρονική μορφή. Διαθέτει μισθωμένο χώρο γραφείων. Τέλος, το 2008, ιδρύθηκε η ομάδα των Συμβούλων χωρίς Σύνορα με σκοπό την παρέμβαση σε μαζικές καταστροφές. Πόπη Παλημέρη Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Ψυχοθεραπεύτρια Βιβλιογραφία: -Οδηγός Συμβουλευτικής & Ψυχοθεραπείας, Colin Feltham & Ian Horton, 2OOO. -Positive Regard, Carl Rogers & Other Notables He Influenced, Science and Behavior Books, Inc., Paolo Alto Ca.