Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η /ΔΙ Π Λ Ω Μ ΑΤ Ι Κ Η Ε Ρ ΓΑ Σ Ι Α

Transcript

1 Α Ρ Ι Σ Τ Ο Τ Ε Λ Ε Ι Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Σ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η /ΔΙ Π Λ Ω Μ ΑΤ Ι Κ Η Ε Ρ ΓΑ Σ Ι Α «ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ» (Support of Sign Language Learning Using Multimedia Technologies) ΒΑΣΔΕΚΗ ΙΩΑΝΝΑ ΑΕΜ: 1786 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Τσιάτσος Θρασύβουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2012

2 Π Ε Ρ Ι Λ Η Ψ Η Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η εκμάθηση νοηματικής με χρήση πολυμεσικών τεχνολογιών. Το κυριότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει κάποιος πού θέλει να μάθει νοηματική γλώσσα, είναι οι ελλιπής πληροφορίες που παίρνει από τις φωτογραφίες και τα σκίτσα, στα οποία συνήθιζε να γίνεται η καταγραφή των πληροφοριών. Αξιοποιώντας τις πολυμεσικές τεχνολογίες μπορούμε να αποτυπώσουμε μέσα σε ένα βίντεο την κίνηση, που αποτελεί βασικό συστατικό των νοημάτων. Γι αυτό το λόγο αναπτύχθηκε μια web based πλατφόρμα εκμάθησης, μέσα από την οποία παρέχεται σε κάποιον η δυνατότητα να μάθει εύκολα και γρήγορα κάποια πράγματα πάνω στη νοηματική γλώσσα (π.χ. λέξεις, αλφάβητο κλπ). Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος στο site υπάρχουν βιντεοσκοπημένα λήμματα και διαδραστικές ασκήσεις. Ακόμη, κάτω από κάθε βίντεο, ο χρήστης μπορεί να εκφράσει τυχόν απορίες ή σχόλια που έχει, έχοντας έτσι αλληλεπίδραση και με άλλους χρήστες. Επιπρόσθετα, μέσα από ένα σύνολο ασκήσεων ο χρήστης μπορεί να κάνει αυτοαξιολόγηση των γνώσεων του. Στη μορφή των περιεχομένων της web based πλατφόρμας (όπως λέξεις, αλφάβητος και ασκήσεις) καταλήξαμε έπειτα από ανάλυση και συζήτηση που έγινε σε συνεργασία με τους ανθρώπους από τη Σχολή Νοηματικής Γλώσσας «ΚΟΣΜΟΣ». Έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα site που να παρέχει όλα τα απαραίτητα εφόδια σε άτομα που έχουν την πρώτη τους επαφή με τη νοηματική γλώσσα, είτε γνωρίζουν ελάχιστα. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 2

3 A B S T R A C T The purpose of this thesis is the Support of Sign Language Learning Using Multimedia Technologies. The main problem facing anyone who wants to learn sign language, are incomplete information received from photos and sketches, which are used to record the information. Utilizing multimedia technologies can capture in a video the motion. Motion is a key component of meanings. For this reason developed a web based learning platform, which gives to someone the opportunity to learn sign language (i.e. words, alphabet) easily and quickly. To achieve this goal, in the website there are video recordings and interactive exercises. Furthermore, underneath each video the users can express any questions or comments they have, thus having interaction with other users. Additionally, through a set of exercises the users can self-assessment of knowledge. In the style of the content of web based platform (i.e. words, alphabet and exercises), reached after analysis and discussion that made in collaboration with people from the School Sign Language «ΚΟΣΜΟΣ». So to create a site that provides all the necessary means to people who have their first contact with sign language. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 3

4 Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ Θα ήθελα κατ αρχήν να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον επιβλέποντα καθηγητή κ. Θρασύβουλο Τσιάτσο για την υπόδειξη του θέματος, την παρακολούθηση και τις παρατη- ρήσεις του καθ όλη τη διάρκεια της εργασίας. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Γρηγόρη Πετρόπουλο που είναι δάσκαλος στη Σχολή Νοηματικής Γλώσσας ΚΟΣΜΟΣ, αλλά και όλους τους ανθρώπους από τη σχολή νοηματικής για τη βοήθειά τους οποιαδήποτε στιγμή τους χρειάστηκα και την παροχή του πολύ σημαντικού υλικού που χρησιμοποιήθηκε στην εργασία. <7/8/2012> Βασδέκη Ιωάννα ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 4

5 Περιεχόμενα 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΜΕ ΒΙΝΤΕΟ Ή ΣΧΕΔΙΟΚΙΝΗΣΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΑΛΦΑΒΗΤΟΥ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΥΠΟΤΙΤΛΟΙ ΣΤΑ ΒΙΝΤΕΟ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΥ ΣΤΑ ΒΙΝΤΕΟ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ SEARCH BAR ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ-ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΣΕ CD ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΕΣ, ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΕΣ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Λεξικά Εικόνα 1: ΛΕΞΙΚΟ ΝΟΗΜΑ (Αρχική Σελίδα) Εκπαιδευτικά Λογισμικά Λογισμικά Κατάρτισης ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗΣ DICTA-SIGN MUSSLAP-Multimodal Human Speech and Sign Language Processing for Human- Machine Communication ΔΙΑΝΟΗΜΑ SPEAKS FOR ME (SPEAKS4ME) ViSiCast Spreadthesign.com SIGN ON ETSL-LEONARDO DA VINCI ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 5

6 4. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ ΓΙΑΤΙ ΙΣΤΟΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΟΧΙ CD ΓΙΑΤΙ ΒΙΝΤΕΟ ΚΑΙ ΟΧΙ ANIMATION ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΝΣΩΜΑΤΩΘΗΚΑΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΑΛΦΑΒΗΤΟΣ ΛΕΞΕΙΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΙΚΟΝΑΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΠΑΡΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΧΡΗΣΤΗ ΚΑΙ ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΘΜΟΣ ΕΞΟΙΚΕΙΩΣΗΣ ΚΩΦΩΝ ΜΕ ΕΝΓ ΓΝΩΣΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΚΛΙΜΑΚΑ LIKERT ΠΟΣΟ ΒΟΗΘΟΥΝ ΤΑ ΒΙΝΤΕΟ ΣΤΗΝ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΘΗΚΗΣ ΣΧΟΛΙΩΝ SEARCH BAR ΥΠΟΤΙΤΛΟΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΑΞΟΙΛΟΓΗΣΗ ΒΙΝΤΕΟ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΒΙΝΤΕΟ ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΠΟΣΟ ΤΟ ΚΙΝΗΣΕ ΤΟΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΟΣΟ ΕΞΟΙΚΕΙΩΜΕΝΟΣ ΕΙΣΤΕ ΜΕ ΤΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΓΙΑ ΚΩΦΟΥΣ) ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΚΑΠΟΙΑ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ή ΑΛΛΗΣ ΧΩΡΑΣ) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤO WEBSITE (ΚΛΙΜΑΚΑ LIKERT) ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΝΟΣ ΒΙΝΤΕΟ ΘΕΩΡΕΙΤΕ ΠΩΣ ΕΙΣΤΕ ΣΕ ΘΕΣΗ ΝΑ ΞΑΝΑΠΕΙΤΕ ΜΙΑ ΛΕΞΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ; ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 6

7 Η SEARCH BAR ΣΑΣ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΕ; ΟΙ ΥΠΟΤΙΤΛΟΙ ΣΤΑ ΒΙΝΤΕΟ ΒΟΗΘΗΣΑΝ; ΟΙ ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΕΝΟΙ ΥΠΟΤΙΤΛΟΙ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΒΟΗΘΗΣΑΝ; ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕΣΩ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΠΟΣΕΣ ΦΟΡΕΣ ΧΡΕΙΑΣΤΗΚΕ ΝΑ ΑΝΑΠΑΡΑΧΘΕΙ ΕΝΑ ΒΙΝΤΕΟ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΘΥΜΑΤΑΙ Ο ΧΡΗΣΤΗΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΘΗΚΗΣ ΣΧΟΛΙΩΝ ΤΙ ΗΤΑΝ ΠΕΡΙΤΤΟ ΣΤΟ SITE ΤΙ ΘΑ ΘΕΛΑΤΕ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΤΙ ΑΡΕΣΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΣΤΟΥΣ ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΟ SITE ΚΙΝΗΣΕ ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΩΝ ΧΡΗΣΤΩΝ; ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΝΤΕΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΥ SEARCH BAR ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 7

8 ΕΙΚΟΝΕΣ Εικόνα 1: ΛΕΞΙΚΟ ΝΟΗΜΑ (Αρχική Σελίδα) Εικόνα 2:ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ (Με Βάση Κατηγορίες) Εικόνα 3: ΔΙΟΛΚΟΣ-Λογισμικό Κατάρτισης Εικόνα 4: ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΔΑΚΤΥΛΙΚΟΥ ΠΛΗΚΤΡΟΛΟΓΙΟΥ Εικόνα 5: Dicta-Sing - αναζήτηση μέσω παραδείγματος Εικόνα 6: Dicta-Sign - μεταφραστής από μια νοηματική γλώσσα σε άλλη Εικόνα 7: Dicta-Sign - νοηματικό wiki Εικόνα 8: MUSSLAP AVATAR Εικόνα 9:ΔΙΑΝΟΗΜΑ Εικόνα 10:SPEAKS4ME - HOMEPAGE Εικόνα 11:SPEAKS4ME - Παράδειγμα Εικόνα 12: TESSA-Avatar Εικόνα 13:ViSiCast-TESSA (Καταγραφή κίνησης) Εικόνα 14: SPREADTHESIGN.COM - search bar Εικόνα 15:SPREADTHESIGN.COM-Αποτέλεσμα Αναζήτησης Εικόνα 16:SPEADTHESIGN.COM-ΑΛΦΑΒΗΤΟΣ Εικόνα 17: Αρχική σελίδα sign on Εικόνα 18: Sign On Εικόνα 19: Sign On - Επιλογή χώρας Εικόνα 20: ETSL LEONARDO DA VINCI Εικόνα 21: ETSL SEARCH BAR Εικόνα 22:ETSL - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ Εικόνα 23:e-Sign Language - BASIC MENU BAR Εικόνα 24:e-Sign Language - menu bar καρτέλας εκπαιδευτικό υλικό Εικόνα 25:e-Sign Language ΑΛΦΑΒΗΤΟΣ Εικόνα 26: e-sign Language - ΛΕΞΕΙΣ Εικόνα 27: e-sign Language - Περιγραφή Εικόνας Εικόνα 28: e-sign Language - ΑΣΚΗΣΕΙΣ Εικόνα 29: e-sign Language - Search Bar Εικόνα 30: Γράφημα Εικόνα 31: Γράφημα Εικόνα 32: Γράφημα Εικόνα 33: Γράφημα Εικόνα 34: Γράφημα Εικόνα 35: Γράφημα Εικόνα 36: Γράφημα Εικόνα 37: Γράφημα Εικόνα 38: Γράφημα Εικόνα 39: Γράφημα Εικόνα 40: Γράφημα Εικόνα 41: Γράφημα Εικόνα 42: Γράφημα Εικόνα 43: Γράφημα Εικόνα 44: Γράφημα ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 8

9 Εικόνα 45: Γράφημα Εικόνα 46: Γράφημα Εικόνα 47: Γράφημα Εικόνα 48: Γράφημα Εικόνα 49: Γράφημα Εικόνα 50: Γράφημα Εικόνα 51: Γράφημα Εικόνα 52: Γράφημα Εικόνα 53: Γράφημα Εικόνα 54: Γράφημα Εικόνα 55: Γράφημα Εικόνα 56: Γράφημα Εικόνα 57:Γράφημα Εικόνα 58: Γράφημα Εικόνα 59: Γράφημα Εικόνα 60: Γράφημα Εικόνα 61: Γράφημα Εικόνα 62: Γράφημα Εικόνα 63: Γράφημα ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 9

10 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 1 : Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 10

11 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Γλώσσα είναι συστατικό της κουλτούρας μιας κοινωνικής ομάδας, μαζί με τις αντιλήψεις, τις αξίες και τους κανόνες της ομάδας αυτής (Hamers & Blanc, 1989), προσδιορίζει την ταυτότητα της ομάδας αυτής, καθιστώντας την μοναδική και διαφοροποιώντας την από τις άλλες κοινωνικές ομάδες (Λαμπροπούλου ). Αφού η επικοινωνία αποτελεί μια βασική ανάγκη, οι κοινότητες των κωφών ανά τον κόσμο έχουν εφεύρει ένα δικό τους, μη λεκτικό τρόπο για ανταλλαγή μηνυμάτων. Κάτι που δεν είναι ευρέως διαδεδομένο, είναι πως κάθε χώρα έχει τη δική της νοηματική γλώσσα και διαφέρει από αυτές των υπόλοιπων χωρών. Επίσης, κάθε εθνική νοηματική γλώσσα έχει τις δικές της διαλέκτους ανά περιοχή, ακριβώς όπως και οι προφορικές γλώσσες. Μπορεί μια νοηματική γλώσσα να διαφέρει από μια φυσική γλώσσα αλλά διέπεται εξίσου από γλωσσολογικές αρχές και κανόνες, ουσιαστικά πρόκειται για μία πλήρη, οπτικοκινησιακή γλώσσα. Δομικά της στοιχεία αποτελούν οι χειρομορφές, η κίνηση, η κατεύθυνση και ο προσανατολισμός στο χώρο καθώς και οι εκφράσεις του προσώπου και σπανιότερα κάποιες κινήσεις του σώματος. Η δομή της δεν αποτελεί, άρα, τη γλωσσική αναπαράσταση της προφορικής γλώσσας της αντίστοιχης χώρας, διαθέτει τη δική της δομή. Η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ) είναι η φυσική γλώσσα της κοινότητας των Κωφών στην Ελλάδα. Τα γλωσσικά μέσα που χρησιμοποιεί η ΕΝΓ (όπως και οι άλλες νοηματικές γλώσσες) για να διατυπώσει τις έννοιες και για να δημιουργήσει μορφολογία και σύνταξη, βασίζονται στην κίνηση των χεριών, στην στάση ή στην κίνηση του σώματος, και στην έκφραση του προσώπου. Οι βασικές μονάδες του λόγου (τις οποίες η επιστήμη της γλωσσολογίας ονομάζει «γλωσσικά σημεία») της ΕΝΓ ονομάζονται νοήματα. Τα νοήματα μπορούν να έχουν λεξική ή γραμματική σημασία, ακριβώς όπως τα μορφήματα και οι λέξεις στις φυσικές γλώσσες. Τα νοήματα δεν πρέπει να συγχέονται με το δακτυλικό αλφάβητο, το οποίο είναι απλώς ένας τρόπος μεταγραφής του ελληνικού αλφαβήτου. Οι νοηματιστές, ως φυσικοί ομιλητές της ΕΝΓ, χρησιμοποιούν το δακτυλικό αλφάβητο με δύο τρόπους: είτε για να αποδώσουν τα ακρώνυμα και τα κύρια ονόματα, είτε για να σχηματίσουν νοήματα στα οποία τα στοιχεία του δακτυλικού αλφαβήτου χρησιμοποιούνται ως χειρομορφές. Χειρομορφή είναι το σχήμα που παίρνει η παλάμη και η θέση στην οποία τοποθετούνται τα δάκτυλα τη στιγμή που αρχίζει να σχηματίζεται ένα νόημα. Η ίδια η χειρομορφή όμως από μόνη της δεν είναι φορέας σημασίας. Για να αποκτήσει σημασία, για να δημιουργηθεί δηλαδή ένα νόημα, η χειρομορφή πρέπει να συνοδεύεται και από τα παρακάτω στοιχεία: - Τον "προσανατολισμό" της παλάμης, δηλαδή την κατεύθυνση προς την οποία στρέφεται η χειρομορφή κατά το σχηματισμό του νοήματος: ο δείκτης που δείχνει προς τα πάνω ή στρέφεται προς τα δεξιά αποτελεί τμήμα διαφορετικών νοημάτων. - Τη θέση της χειρομορφής στο χώρο ή επάνω στο σώμα: τα νοήματα παράγονται σε καθορισμένο χώρο που λέγεται χώρος νοηματισμού. Ο χώρος αυτός αντιστοιχεί περίπου σε ένα τετράγωνο που ορίζεται από την κορυφή της κεφαλής ως τον άνω κορμό και εκτείνεται σε εκατοστά δεξιά και αριστερά από τα μπράτσα. Αν χρησιμοποιήσουμε μία χειρομορφή έξω από το χώρο αυτό, π.χ. με τα μπράτσα κρεμασμένα δίπλα στο σώμα, το αποτέλεσμα δεν είναι αναγνωρίσιμο ως νόημα. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 11

12 - Την κίνηση του χεριού, χωρίς την οποία δεν μπορεί να ολοκληρωθεί ένα νόημα: ο δείκτης που δείχνει προς τα πάνω ή στρέφεται προς τα δεξιά χωρίς να κινείται δεν είναι ολοκληρωμένο νόημα, δεν αντιστοιχεί δηλαδή σε ορισμένη σημασία. Εκτός από τη συμμετοχή της στο σχηματισμό του νοήματος, η κίνηση μπορεί να είναι και φορέας άλλων σημασιών, για παράδειγμα να δηλώνει τον αριθμό (ενικό ή πληθυντικό), το μέγεθος ενός αντικειμένου (μικρότερο ή μεγαλύτερο), ακόμα και τη συχνότητα μίας ενέργειας. - Την στάση (ή κίνηση) του σώματος και/ή την έκφραση του προσώπου, που αποτελούν επίσης συστατικά του νοήματος με την έννοια ότι λειτουργούν για να μεταφέρουν πληροφορία όπως αυτή που δηλώνεται από τον τόνο της φωνής στις ομιλούμενες γλώσσες. Για παράδειγμα, η έννοια του μέλλοντος διατυπώνεται στην ΕΝΓ συνδυάζοντας το νόημα με μία ελαφρά κλίση του σώματος προς τα εμπρός. Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η αξιοποίηση των πολυμέσων στην διαδικασία εκμάθησης νοηματικής γλώσσας μέσα από μια web based εφαρμογή. Γενικά, το κυριότερο πλεονέκτημα των πολυμέσων σε σχέση με τα παραδοσιακά εργαλεία διδασκαλίας είναι ότι η οπτική εντύπωση που δημιουργείται από τις εικόνες και τα βίντεο που περιέχει η πολυμεσική εφαρμογή είναι αμεσότερη και έχει καλύτερα αποτελέσματα από την απλή ομιλία. Ειδικότερα, σε κωφά άτομα οι υπολογιστές μπορούν πλέον να συνδέσουν την οπτική παρουσίαση της πληροφορίας με τη γραπτή αναπαράστασή της, εξασφαλίζοντας στους Κωφούς εύκολη πρόσβαση στη γνώση. Η εργασία δομείται σε κεφάλαια ως εξής: Στο Κεφάλαιο 2, θα γίνει ανάλυση της web based εφαρμογής, δηλαδή θα δούμε ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ομάδας στόχου, που θα εφαρμοστεί, ποια τα οφέλη των πολυμέσων στη εκμάθηση της νοηματικής γλώσσας, κ.α. Στο Κεφάλαιο 3, θα γίνει επισκόπηση, δηλαδή θα δούμε τι λογισμικό υπάρχει ήδη για εκμάθηση νοηματικής με χρήση τεχνολογίας πολυμέσων. Στο Κεφάλαιο 4, θα παρουσιαστεί η υλοποίηση της ιστοσελίδας, ποιες γλώσσες χρησιμοποιήθηκαν, ποια η δομή της κλπ Στο Παράρτημα I παρουσιάζονται αλφαβητικά η βιβλιογραφία και οι δικτυακοί τόποι που αναφέρονται στην εργασία. Στο Παράρτημα IΙ παρουσιάζονται τα ακρωνύμια τα οποία χρησιμοποιούνται σε αυτή την εργασία για την διευκόλυνση του αναγνώστη. Στο Παράρτημα IIΙ παρουσιάζεται το γλωσσάριο ξενικών όρων οι οποίοι χρησιμοποιούνται σε αυτή την εργασία για την διευκόλυνση του αναγνώστη. Στο Παράρτημα IV παρουσιάζεται το ευρετήριο των όρων οι οποίοι χρησιμοποιούνται σε αυτή την εργασία για την διευκόλυνση του αναγνώστη. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 12

13 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 2 : Α Ν Α ΛΥ Σ Η ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 13

14 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ Έπειτα από συζητήσεις που έγιναν με ανθρώπους από τη Σχολή Νοηματικής Γλώσσας «ΚΟΣΜΟΣ», προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε τις ανάγκες των κωφόν, αλλά και των ακουόντων ανθρώπων, που θέλουν να μάθουν Νοηματική, με στόχο να δημιουργήσουμε μια εκπαιδευτική πλατφόρμα που με χρήση τεχνολογίας πολυμέσων θα παρέχει το εκπαιδευτικό υλικό στον χρήστη ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΜΕ ΒΙΝΤΕΟ Ή ΣΧΕΔΙΟΚΙΝΗΣΗ Η μεγαλύτερη δυσκολία που εμφανίζεται όταν κάποιος θέλει να μελετήσει μία νοηματική γλώσσα, είναι "τεχνικού" χαρακτήρα, με την έννοια ότι δεν υπάρχει γραφή ή μεταγραφή 1 κάποιου είδους. Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης μπορεί να συγκριθεί με αυτό που συμβαίνει σε πολλές προφορικές γλώσσες: η καταγραφή της γλώσσας είναι εξαιρετικά ελλιπής και η μελέτη της ιδιαίτερα περιορισμένη. Είναι προφανές ότι το πρόβλημα είναι εντονότερο στην περίπτωση της ΕΝΓ, για την οποία η καταγραφή οποιασδήποτε πληροφορίας γινόταν μέχρι τώρα μόνο με φωτογραφίες ή σκίτσα, από τα οποία έλειπε ένα βασικό συστατικό των νοημάτων: η κίνηση. Η ενσωμάτωση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στο πεδίο εκμάθησης νοηματικής γλώσσας, αν και δεν εξελίσσεται με ταχείς ρυθμούς όπως σε άλλους εκπαιδευτικούς τομείς, προσφέρει σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης και ενίσχυσης των δεξιοτήτων της επικοινωνίας αλλά και της μάθησης. Γι αυτό το λόγο κρίθηκε απαραίτητο, στην web based εφαρμογή που κλιθήκαμε να υλοποιήσουμε, να χρησιμοποιήσουμε είτε βιντεοσκοπημένα λήμματα είτε σχεδιοκίνηση, έτσι ώστε να μπορούμε να καταγράψουμε την κίνηση και να επιτρέψουμε στο χρήστη να δει αναλυτικά το νόημα και την ερμηνεία του. Τα βίντεο θα περιέχουν λέξεις που χρησιμοποιούνται συχνά στην καθημερινότητα και θα είναι χωρισμένες σε κατηγορίες. Παραδείγματα κατηγοριών θα μπορούσαν να είναι τα εξής: οικογένεια, μέσα μαζικής μεταφοράς, φαγητό, χρώματα, ζώα κλπ. Επιπλέον, στα βίντεο εκτός από λέξεις θα πρέπει να υπάρχουν και περιγραφές εικόνων, αφού έτσι γίνεται και στα μαθήματα του πρώτου κύκλου εκμάθησης νοηματικής γλώσσας, δηλαδή μαθαίνουν μέσα από λέξεις αλλά και από περιγραφές ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΑΛΦΑΒΗΤΟΥ Το αλφάβητο αποτελεί ένα από τα βασικά στοιχεία στην εκμάθηση μιας γλώσσας διότι από εκεί ξεκινά η διαδικασία μάθησης. Έτσι αποφασίστηκε πως πρέπει να δημιουργηθεί μια κατηγορία μόνο με το αλφάβητο στο εκπαιδευτικό μας υλικό. Κάθε γράμμα θα απεικονίζεται με μια φωτογραφία, καθώς η αναπαράσταση των γραμμάτων δεν εμπεριέχει το στοιχείο της κίνησης. Ακόμη, πάνω σε μια φωτογραφία, δίπλα είτε κάπου κοντά θα πρέπει να φαίνεται πιο είναι το γράμμα που βλέπουμε να παριστάνεται στην εικόνα. Αποφασίστηκε πώς είναι πιο πρακτικό το γράμμα να φαίνεται πάνω στη φωτογραφία για τη διευκόλυνση του χρήστη. Αφού είναι πιο ξεκούραστο στο μάτι και επιτρέπει στο εκπαιδευόμενο να βρει πιο γρήγορα αυτό που αναζητά. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 14

15 ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΥΠΟΤΙΤΛΟΙ ΣΤΑ ΒΙΝΤΕΟ Σύμφωνα με τους Gilbert & Moore (1998), ένα βασικό χαρακτηριστικό των εκπαιδευτικών εφαρμογών, η αλληλεπίδραση, βοηθά το χρήστη να μετατραπεί από παθητικός δέκτης σε ενεργό μέλος της μαθησιακής διαδικασίας. Οι εκπαιδευτικές εφαρμογές για κωφούς ή βαρήκοους, δομούνται με ένα ισχυρό στοιχείο των πολυμέσων, τον ήχο, σε καθολική ή μερική απουσία. Η αλληλεπίδραση κωφού χρήστη προγράμματος με βάση το στοιχείο αυτό είναι μειωμένη ή ανύπαρκτη. Για να αντισταθμιστεί το προηγούμενο πρόβλημα, αυξάνεται η οπτική πληροφορία, η οποία πρέπει να καλύπτει όσο γίνεται περισσότερο την έλλειψη της ηχητικής πληροφορίας. Η οπτική πληροφορία για το σκοπό αυτό, πρέπει να διακρίνεται από την υψηλή της ποιότητα και την απόλυτη σχέση της με το περιεχόμενο (Peek & Jans, 1985). Στην παροχή οπτικής πληροφορίας η χρήση κειμένου πρέπει να γίνει με προσοχή. Οι λέξεις που θα χρησιμοποιηθούν πρέπει να είναι κατανοητές από τους μικρούς κωφούς μαθητές, οι οποίοι συνήθως έχουν σημαντικές δυσκολίες στη γραπτή γλώσσα σε σχέση με τους ακούοντες συνομηλίκους τους. Άρα μέσα σε κάθε βίντεο, θα μπορούσαμε να βάλουμε υπότιτλους για να βοηθήσουμε έτσι κατά κύριο λόγο τον κωφό χρήστη. Επίσης, στις περιγραφές εικόνας η ύπαρξη χρωματισμού στις λέξεις που περιγράφονται αντίστοιχα, μπορεί να συμβάλει στο να κατανοήσει ο χρήστης καλύτερα την περιγραφή. Διότι εδώ έχουμε ολόκληρες προτάσεις και όχι μια λέξη μόνο, οπότε μπορεί να δημιουργηθεί εύκολα σύγχυση ανάμεσα στη λέξη που περιγράφηκε και στις υπόλοιπες λέξεις της πρότασης. Τέλος, για τους ακούοντες καλό θα ήταν να υπάρχει και ήχος στα βίντεο, σε περίπτωση που κάποιος προτιμά την ακουστική τροπικότητα. Με αυτό τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα επιλογής ήχου ή κειμένου ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΥ ΣΤΑ ΒΙΝΤΕΟ Χρήσιμο θα ήταν να παρέχεται στον χρήστη δυνατότητα σχολιασμού, έτσι ώστε να μπορεί να εκφράσει τη γνώμη του πάνω σε αυτό που είδε αλλά και να επιλύσει τυχών απορίες. Με αυτό τον τρόπο δίνεται και μια πιο κοινωνική μορφή στην ιστοσελίδα και επιτρέπεται η επικοινωνία μεταξύ των μελών. Έτσι, ένα μέλος μπορεί όχι μόνο να βοηθηθεί από ένα άλλο μέλος, αλλά και να βοηθήσει κάποιον άλλο. Τα σχόλια θα μπορούσαν να μπούνε κάτω από τα βίντεο με τις λέξεις ή τις περιγραφές εικόνων. 1 Μεταγραφή είναι η πρακτική της μεταφοράς μιας λέξης ή κειμένου από ένα σύστημα γραφής σε ένα άλλο σύστημα. Είναι επίσης ένα προκαθορισμένο σύστημα κανόνων γι' αυτή την πρακτική. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 15

16 2.4. ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ Όπως ειπώθηκε και πιο πάνω, ένα βασικό χαρακτηριστικό των εκπαιδευτικών εφαρμογών είναι η αλληλεπίδραση του χρήστη με την εφαρμογή. Γι αυτό το λόγο φτιάξαμε ασκήσεις που βοηθάνε τον εκπαιδευόμενο να αφομοιώσει καλύτερα αυτά που έχει μάθει αλλά και να κάνει μια προσωπική αξιολόγηση των γνώσεων του. Πρόκειται για ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής που συνοδεύονται από βίντεο ή εικόνα και ανάλογα με την απάντηση του εκπαιδευόμενου έχουμε την αντίστοιχη απόκριση ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΑΛΦΑΒΗΤΟ Οι ασκήσεις πάνω στην αλφάβητο θα πρέπει να βοηθούν τον χρήστη στην αυτοαξιολόγηση και αυτό μπορεί να επιτευχθεί εύκολα. Δηλαδή, θα μπορούσε για παράδειγμα να υπάρχει μια εικόνα που θα απεικονίζει ένα γράμμα της αλφαβήτου και ο χρήστης θα επιλέγει ποιο γράμμα είναι αυτό που βλέπει. Το σημαντικότερο είναι τα γράμματα ανάμεσα από τα οποία ο χρήστης θα πρέπει να επιλέξει το σωστό, να έχουν επιλεχθεί με τέτοιο τρόπο που να μπερδεύουν το χρήστη και να μην είναι εύκολο να καταλάβει πιο είναι το σωστό αν δεν έχει μελετήσει αρκετά και σωστά την αλφάβητο. Μετά την απάντηση του χρήστη, θα δίνεται μια ενδεικτική ανάδραση, που θα λέει στο χρήστη ποιο είναι το σωστό γράμμα, δίνοντας του έτσι τη δυνατότητα ευκολότερης απομνημόνευσης της σωστής απάντησης. Διότι, μόλις κάνει το λάθος, βλέπει κατευθείαν τη σωστή απάντηση ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ Οι ασκήσεις πάνω σε λέξεις θα μπορούσαν να είναι : α) Περιγραφή μιας λέξης σε βίντεο και μετά ο χρήστης να γράφει ποια είναι η λέξη αυτή β) Περιγραφή πολλών λέξεων και μετά ο χρήστης να διαλέγει μέσα από ερώτηση πολλαπλής επιλογής ποιο υποσύνολο από λέξεις εμπεριέχεται στο βίντεο γ) Περιγραφή πχ 3 λέξεων σε βίντεο και επιλογή της σωστής απάντησης που θα αποτελείται από όλες τις λέξεις αυτή τη φορά. Μετά από την απάντηση του χρήστη πρέπει να του δοθεί μια ανάδραση που να εξηγεί σε περίπτωση που έδωσε λάθος απάντηση, που είναι το λάθος ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Οι ασκήσεις πάνω στην περιγραφή εικόνας θα μπορούσαν να είναι: α) Ένα βίντεο με περιγραφή και να δίνει στο χρήστη τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε εικόνες, τη σωστή εικόνα, β) Μία εικόνα και να δίνει στο χρήστη τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε βίντεο, το σωστό βίντεο. Σημαντική είναι η ανάδραση που θα δίνεται στο χρήστη μετά από την απάντησή του, αφού θα πρέπει να τον βοηθάει να καταλάβει που έκανε το λάθος. Η ανάδραση θα μπορούσε να είναι μια ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 16

17 μικρή περιγραφή του λάθους, ή τονισμός του σωστού (πχ στο βίντεο βλέπουμε «αυτό» και όχι το «άλλο») SEARCH BAR Για να καλύψουμε την ανάγκη για ευχρηστία και απλότητα, και για λόγους διευκόλυνσης του χρήστη στην εύρεση λέξεων, συνίσταται η χρήση μιας search bar. Στην οποία ο χρήστης μπορεί να αναζητήσει μια λέξη είτε με χρήση ελληνικών χαρακτήρων είτε με greeklish. Η search bar πρέπει να μπει σε τέτοια θέση έτσι ώστε να είναι εύκολα ορατή ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ-ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΣΕ CD Για την εκμάθηση νοηματικής με χρήση τεχνολογίας πολυμέσων θα μπορούσαμε να αναπτύξουμε μια ιστοσελίδα ή ένα λογισμικό το οποίο θα διανέμεται σε CD. Βέβαια θεωρούμε πως είναι καλύτερο να φτιάξουμε μια ιστοσελίδα και όχι λογισμικό σε CD αφού με αυτό τον τρόπο μπορούν να το χρησιμοποιούν πιο εύκολα περισσότεροι άνθρωποι, διότι δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις συστήματος, σε αντίθεση με ένα λογισμικό. Το μόνο που χρειάζεται κάποιος είναι μια σύνδεση στο Διαδίκτυο. Έτσι δεν υπάρχουν περιορισμοί στον τόπο, χρόνο, συσκευή, αφού ο οποιοσδήποτε μπορεί να το χρησιμοποιήσει ανά πάσα στιγμή και από οποιονδήποτε υπολογιστή. Ενώ αν ήταν λογισμικό σε CD, κάθε φορά ο χρήστης θα έπρεπε να το κάνει εγκατάσταση στο νέο μηχάνημα. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 17

18 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 3 : Ε Π Ι Σ ΚΟ Π Η Σ Η ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 18

19 3. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Στη συνέχεια θα δούμε μια σειρά από προϊόντα, συστήματα της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας, όπου αναλύονται τα χαρακτηριστικά τους και επεξηγείται ο τρόπος λειτουργίας τους. Η επισκόπηση γίνεται με στόχο να δούμε παρόμοιες προσπάθειες που έχουν γίνει, είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό. Σκοπός μας είναι να βοηθηθούμε και στην ολοκλήρωση της δικής μας εργασίας, παίρνοντας ιδέες από άλλα προϊόντα ή συστήματα και μελετώντας τις ήδη υπάρχοντες μεθοδολογίες για γλωσσικούς πόρους στη νοηματική ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΕΣ, ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΕΣ Μεθοδολογίες για την ανάπτυξη γλωσσικών πόρων μεγάλου όγκου με κατάλληλη κωδικοποίηση αποτελούν τα εξής: Λεξιλόγιο γενικής γλώσσας Ορολογικοί πόροι Γραμματική Σώματα κειμένων νοηματικού λόγου ΠΡΟΪΟΝΤΑ Λεξικά Η πλειονότητα των λεξικών που διατίθενται αποτελείται από πρώιμες προσπάθειες λεξικογράφησης της ΕΝΓ, οι οποίες αφορούν πάντα δίγλωσσα λεξικά (ελληνικής γλώσσας και ΕΝΓ). Το πρώτο ελληνικό ηλεκτρονικό λεξικό είναι το «ΝΟΗΜΑ» (βλέπε Εικόνα 1) και προσφέρει διάφορες υπηρεσίες εκμάθησης. Μια από αυτές δίνει την δυνατότητα σε μικρά κωφά παιδιά να χρησιμοποιήσουν το πρώτο ηλεκτρονικό παιδικό λεξικό της ΕΝΓ, με 500 λήμματα, ενσωματωμένο σε λογισμικό που περιλαμβάνει ασκήσεις σχηματισμού λέξεων και παιχνίδια δημιουργικής διήγησης. Ακόμη, υπάρχει και μια σειρά παραμυθιών κινουμένων σχεδίων με βιντεοσκοπημένη διήγηση στην ΕΝΓ. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 19

20 Εικόνα 1: ΛΕΞΙΚΟ ΝΟΗΜΑ (Αρχική Σελίδα) ΝΟΗΜΑ - Λεξικό της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας Το έργο ΝΟΗΜΑ με πλήρη τίτλο "Έργο Ηλεκτρονικής Καταγραφής και Επεξεργασίας Γλωσσικού και Πολιτισμικού Υλικού της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας (ΕΝΓ)" είχε ως αντικείμενο την καταγραφή και επεξεργασία πρωτότυπου γλωσσικού και πολιτισμικού υλικού από την ΕΝΓ, με τελικό στόχο την αξιοποίησή του για την ανάπτυξη εκπαιδευτικών προϊόντων σε ηλεκτρονική μορφή. Για τη συλλογή του γλωσσικού υλικού του έργου συγκεντρώθηκε corpus (σώμα) "κειμένων" βασισμένο σε βιντεοσκόπηση φυσικών ομιλητών της ΕΝΓ. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην θεματολογία (καθημερινή ζωή, επικοινωνία, ιδιαίτερες ανάγκες της κοινότητας των κωφών). Τα προϊόντα του έργου έχουν δίγλωσση μορφή (Ελληνική Νοηματική Γλώσσα - Νέα Ελληνικά) και απευθύνονται είτε σε κωφούς είτε σε ακούοντες χρήστες για διδακτικούς ή/και επικοινωνιακούς σκοπούς. Το ηλεκτρονικό λεξικό γενικής χρήσης της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας (ΕΝΓ) περιέχει βιντεοσκοπημένα λήμματα. Η καταχώρηση των λημμάτων γίνεται με χρήση του Ελληνικού Δακτυλικού Αλφάβητου (ΕΔΑ) και των βασικών χειρομορφών της ΕΝΓ, με μεταφράσεις και ερμηνεύματά των λημμάτων στα Νέα Ελληνικά, συνώνυμα, αντώνυμα και γνωστικό τομέα λήμματος. Η χρήση ερμηνειών και μεταφράσεων στη νεοελληνική γλώσσα δίνει τη δυνατότητα στους εκπαιδευόμενους που δεν είναι ομιλητές της ΕΝΓ να κατανοήσουν τη σημασία του νοήματος, ενώ παράλληλα επιτρέπει στους φυσικούς ομιλητές της ΕΝΓ να πλουτίσουν το λεξιλόγιό ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 20

21 τους στα νέα ελληνικά. Το λεξικό διαθέτει επίσης κατάταξη των λημμάτων σε σημασιολογικές κατηγορίες, η οποία έχει γίνει για να διευκολύνει την εκμάθηση ομάδων νοημάτων που συνδέονται μεταξύ τους εννοιολογικά ή πραγματολογικά. Το σημαντικότερο συστατικό του λεξικού όμως παραμένει το πολυμεσικό υλικό, εφόσον τα λήμματα αντιπροσωπεύονται από βιντεοσκοπημένα νοήματα της ΕΝΓ. Η αναζήτηση των βιντεοσκοπημένων λημμάτων μπορεί να γίνει με τρεις τρόπους: Με βάση την αλφαβητική σειρά των νοημάτων (σύμφωνα με την σημασία τους στη νεοελληνική γλώσσα, βλέπε Εικόνα 2). Ανάλογα με την κατηγορία στην οποία αντιστοιχεί το κάθε λήμμα (υπάρχουν κατηγορίες όπως οικογένεια, επικοινωνία κτλ). Διαλέγοντας κάποια από τις χειρομορφές που αποτελούν ένα νόημα, οι οποίες παρουσιάζονται σε ένα πίνακα. Εικόνα 2:ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ (Με Βάση Κατηγορίες) ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Η/Υ συμβατός με ΙΒΜ Επεξεργαστής Pentium 200 MHz Λειτουργικό σύστημα Microsoft Windows 98/2000 DVD-ROM drive 6X Ανάλυση οθόνης 800Χ600, χρώματα ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 21

22 Το Link για το ΝΟΗΜΑ: και Εκπαιδευτικά Λογισμικά Οι μεθοδολογικές αρχές, οι θεματικές ενότητες, καθώς και οι προτεινόμενες δραστηριότητες του λογισμικού αναπτύσσονται σύμφωνα με τα πρόσφατα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ) της ΕΝΓ, όπως αυτά ορίζονται από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, υιοθετώντας σε όλα τα επίπεδα γλωσσικής επικοινωνίας με τον μαθητή την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα. Το λογισμικό υποστηρίζει την εξατομικευμένη διδασκαλία για την αποτελεσματικότερη επαφή του μαθητή με το διδακτικό αντικείμενο, είναι αξιοποιήσιμο σε τάξεις ένταξης, σε περιβάλλοντα συνδιδασκαλία με μικρό αριθμό μαθητών και σε Ειδικά Σχολεία Κωφών. Η λειτουργική δομή του λογισμικού εξασφαλίζει βέλτιστη αξιοποίηση του εκπαιδευτικού υλικού τόσο από τους μαθητές όσο και από τους δασκάλους τους, βάσει των αναγκών που διαμορφώνουν τη διάρθρωση του εκπαιδευτικού χρόνου για την παρουσίαση καινούργιας ύλης, την επανάληψη ήδη διδαγμένων αντικειμένων, τον έλεγχο του βαθμού εμπέδωσης, την αξιολόγηση του επιπέδου κατάκτησης ανά μαθητή και την ενεργοποίηση ομαδικών συμπληρωματικών δραστηριοτήτων στην τάξη Λογισμικά Κατάρτισης ΔΙΟΛΚΟΣ Λογισμικό Κατάρτισης Εικόνα 3: ΔΙΟΛΚΟΣ-Λογισμικό Κατάρτισης ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 22

23 Το λογισμικό «ΔΙΟΛΚΟΣ» (βλέπε Εικόνα 3) είναι ένα ολοκληρωμένο περιβάλλον για την εκπαιδευτική παρουσίαση των αντικειμένων της κατάρτισης στη χρήση Η/Υ, με πλήρη ορολογία σε τρεις γλώσσες: Ελληνική Νοηματική Γλώσσα, Ελληνικά και Αγγλικά. Έχει σχεδιαστεί με σκοπό να αποτελέσει ένα ουσιαστικό βοήθημα στην προσέγγιση των κωφών και βαρήκοων ατόμων στις έννοιες που συνθέτουν τα πρώτα στάδια εκπαίδευσης στη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του παραθυρικού περιβάλλοντος. Για τον σκοπό αυτό, περιλαμβάνει ένα τρίγλωσσο (ΕΝΓελληνικά-αγγλικά) λεξικό όρων για κάθε μια από τις εφτά θεματικές ενότητες: Βασικές έννοιες της πληροφορικής Χρήση του Η/Υ και διαχείριση αρχείων Επεξεργασία Κειμένου Υπολογιστικά φύλλα Βάσεις δεδομένων Παρουσιάσεις και Διαχείριση πληροφοριών και επικοινωνίες Μια σύντομη εισαγωγή στο σχετικό διδακτικό αντικείμενο σε ΕΝΓ, παρέχεται σε κάθε μια από τις επιμέρους θεματικές ενότητες. Η εκπαιδευτική υπόσταση του προϊόντος ενισχύεται με την παροχή επεξηγηματικού βίντεο για κάθε λήμμα ορολογίας, ώστε να γίνεται κατανοητό το λειτουργικό περιεχόμενο των όρων, ενώ για κάθε επιλεγμένο όρο, παρέχεται η δυνατότητα παρουσίασης της χρήσης του στο πλαίσιο όλων των θεματικών ενοτήτων στις οποίες μπορεί να απαντάται. Η ανάπτυξη της ορολογίας των Η/Υ στην ΕΝΓ, έχει βασιστεί σε μεθοδολογία δημιουργίας όρων σύμφωνα με τις λεξιλογικές δομές που χαρακτηρίζουν την φυσική γλώσσα της Κοινότητας Κωφών της Ελλάδας. ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Παρουσίαση ορολογίας στην ΕΝΓ με χρήση video Τρίγλωσση αντιστοίχιση όρων: ΕΝΓ-ελληνικά-αγγλικά Κάλυψη των 7 θεματικών ενοτήτων χρήσης Η/Υ Εκπαιδευτικά βίντεο λειτουργίας Η/Υ για όλες τις θεματικές ενότητες Αναζήτηση όρων ανά θεματική ενότητα, με τη βασική χειρομορφή σχηματισμού του όρου (ΕΝΓ) ή αλφαβητικά (ελληνικά και αγγλικά) Συνοπτική παρουσίαση των εκπαιδευτικών ενοτήτων σε ΕΝΓ και ελληνικά Οδηγίες πλοήγησης σε ΕΝΓ και ελληνικά ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Μνήμη 128MB RAM Επεξεργαστής Pentium ΙΙΙ 450 MHz Λειτουργικό σύστημα Microsoft Windows XP/2000 Κάρτα Γραφικών VGA Ανάλυση οθόνης 1024x768, 24bit βάθος χρώματος Μονάδες Οπτικών Δίσκων DVD ROM 16x Site του ΔΙΟΛΚΟΣ: Ενδεικτική τιμή για το βιβλίο και το DVD ROM: 20, 68 ευρώ. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 23

24 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Σύστημα μετατροπής ελληνικών σε ΕΝΓ : Το σύστημα μετατροπής δομών της ελληνικής σε δομές της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας βασίζεται σε αρχές και τεχνολογίες Μηχανικής Μετάφρασης. Λαμβάνει ως είσοδο γραμματικά αναλυμένες προτάσεις της ελληνικής γλώσσας και παράγει ως έξοδο τις αντίστοιχες προτάσεις στην ΕΝΓ στην γραμμική μορφή που αναλογεί στη γλώσσα και αφού έχουν προστεθεί όλα τα χαρακτηριστικά πολυ-επίπεδης άρθρωσης που χαρακτηρίζουν τις νοηματικές γλώσσες. Το αποτέλεσμα της μετατροπής αρθρώνεται στις τρεις διαστάσεις με τη χρήση εικονικού βοηθού. Σύστημα δυναμικής σύνθεσης νοημάτων και νοηματικού λόγου: Εργαλείο δυναμικής σύνθεσης νοηματικής γλώσσας με χρήση εικονικού βοηθού. Το εργαλείο δυναμικής σύνθεσης νοημάτων κάνει χρήση εικονικού βοηθού προκειμένου να συνθέσει τα στοιχεία του νοηματικού λόγου με βάση τη φωνολογική δομή των νοημάτων. Η δυναμική σύνθεση νοημάτων αποτελεί την μοναδική εναλλακτική δυνατότητα για την απεικόνιση νοηματικού λόγου έναντι του βίντεο και συγχρόνως την μοναδική μέθοδο δυναμικής αναπαράστασης νέου περιεχομένου. Η λειτουργία του εργαλείου σύνθεσης βασίζεται σε βιβλιοθήκη των φωνολογικών χαρακτηριστικών που μεταφράζονται σε εντολές κίνησης ενός ρομποτικού μοντέλου και την σύνδεσή τους με βάση δεδομένων, όπου τα λήμματα της ΕΝΓ κωδικοποιούνται ως προς τα φωνολογικά τους χαρακτηριστικά. Σύστημα αναγνώρισης νοημάτων: Το πλαίσιο της έρευνας για την αναγνώριση νοηματικής γλώσσας γίνεται ανάπτυξη συστήματος αναγνώρισης της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας (ΕΝΓ). Για τις ανάγκες αυτής της δραστηριότητας αναπτύσσονται καινοτομικοί αλγόριθμοι ανάλυσης στοιχείων της σύνθεσης του νοήματος με εφαρμογή σε βίντεο, ενώ παράλληλα γίνεται συλλογή βίντεο-σώματος (corpus) εκφορών της ΕΝΓ καθώς και επισημείωση (annotation) και μοντελοποίηση ενδεικτικών υποσυνόλων του. Δακτυλικό πληκτρολόγιο: Το δακτυλικό πληκτρολόγιο (βλέπε Εικόνα 4) είναι δικτυακό εργαλείο για την ελεύθερη εισαγωγή δεδομένων με επιλογή από γραφικό περιβάλλον παρουσίασης του δακτυλικού αλφαβήτου της ΕΝΓ και πίνακα αναπαράστασης των ψηφίων 0-9. Στο εργαλείο έχει ενσωματωθεί μηχανισμός επαλήθευσης μέσω οπτικής επιβεβαίωσης των εισαχθέντων από τον χρήστη δεδομένων για την διευκόλυνση της τροποποίησης σε περίπτωση λάθους. Η εισαγωγή δεδομένων γίνεται είτε με ελληνικούς χαρακτήρες, είτε με στοιχεία του δακτυλικού αλφαβήτου. Η οπτική επιβεβαίωση υποστηρίζει τόσο γραφική απεικόνιση όσο και νοηματισμό των αλφαριθμητικών συμβόλων που αντιστοιχούν στην πληροφορία που έχει εισάγει ο χρήστης. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 24

25 Εικόνα 4: ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΔΑΚΤΥΛΙΚΟΥ ΠΛΗΚΤΡΟΛΟΓΙΟΥ 3.2. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗΣ DICTA-SIGN Το Dicta-Sign ήταν ένα τριετές ερευνητικό έργο που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, σκοπός του οποίου ήταν να καταστήσει την διαδικτυακή επικοινωνία προσβάσιμη στους κωφούς χρήστες μέσω νοηματικής γλώσσας. Η ανάπτυξη των τεχνολογιών Web 2.0 έχει καταστήσει τον παγκόσμιο ιστό (WWW) έναν χώρο όπου οι άνθρωποι συνεχώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, δημοσιεύοντας πληροφορίες (π.χ. blogs, φόρα συζητήσεων κτλ), τροποποιώντας και αυξάνοντας τις συνεισφορές άλλων χρηστών (π.χ Wikipedia) ή συμμετέχοντας στην πληροφορία (π.χ. Facebook, άλλα κοινωνικά δίκτυα). Στο ερώτημα αν μπορούν οι νοηματικές γλώσσες να εκπληρώσουν τον ίδιο ρόλο με το γραπτό κείμενο στο πλαίσιο αυτών των νέων τεχνολογιών, η απάντηση είναι με μία λέξη: όχι. Η χρήση βίντεο στο Διαδίκτυο παρουσιάζει τα εξής δύο προβλήματα: πρώτον, ένα βίντεο δεν είναι ανώνυμο ο καθένας μπορεί να αναγνωρίσει μέσα από ένα βίντεο ποιος έκανε, ποια συνεισφορά γεγονός το οποίο αποτρέπει πολλούς οι οποίοι υπό διαφορετικές συνθήκες θα ήταν πρόθυμοι να συνεισφέρουν. Δεύτερον, οι χρήστες δεν μπορούν εύκολα να τροποποιήσουν ή να προσθέσουν υλικό σε ένα βίντεο το οποίο δημιούργησε κάποιος τρίτος. Κατά συνέπεια, ένας δικτυακός τόπος όπως το περιβάλλον Wikipedia, δεν αποτελεί πεδίο συνεισφοράς και επικοινωνίας μέσω μιας νοηματικής γλώσσας. Στόχος του έργου Dicta-Sign ήταν να αναπτύξει τις απαραίτητες τεχνολογίες στο πλαίσιο του Web 2.0, οι οποίες να επιτρέψουν την αλληλεπίδραση με χρήση νοηματικής γλώσσας. Οι χρήστες του μέλλοντος θα νοηματίζουν μπροστά σε μία κάμερα συνδεδεμένη με το διαδίκτυο σε ρυθμό υπαγόρευσης. Ο υπολογιστής θα αναγνωρίζει τις φράσεις που «ειπώθηκαν», θα τις μετατρέπει σε μία εσωτερική αναπαράσταση της νοηματικής γλώσσας και στη συνέχεια θα επιστρέφει στους χρήστες τις νοηματισμένες φράσεις μέσω ενός εικονικού βοηθού. Με αυτόν τον τρόπο το περιεχόμενο του διαδικτύου θα μπορεί να εμπλουτίζεται από τους χρήστες και να διαδίδεται παρουσιασμένο από εικονικούς νοηματιστές (avatars). Επιπλέον, η εσωτερική αναπαράσταση, αποτέλεσμα υπολογιστικής γλωσσολογικής ανάλυσης, θα επιστρέψει την ανάπτυξη υπηρεσιών μετάφρασης, από την μία στην άλλη νοηματική γλώσσα, ανάλογης χρήσης με αυτήν του Google translator. Με αυτό το όραμα, το Dicta-Sign στόχευσε να επιλύσει δύο από τα βασικά προβλήματα που συνδέονται με τα βίντεο νοηματικής γλώσσας. Αφ ενός, οι εικονικοί βοηθοί (avatars) είναι ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 25

26 ανώνυμοι όσο και ένα ανυπόγραφο κείμενο. Αφ ετέρου, ο ενιαίος τρόπος εκφοράς μιας νοηματικής γλώσσας από εικονικό βοηθό εγγυάται ότι οι συνεισφορές διαφορετικών χρηστών θα μπορούν εύκολα να τροποποιηθούν και να επεκταθούν από οποιονδήποτε άλλον χρήστη της ίδιας νοηματικής γλώσσας. Το έργο Dicta-Sign υπογραμμίζει την ανάγκη για επικοινωνία μεταξύ κωφών ατόμων καθώς και την επικοινωνία μέσω φυσικών γλωσσών από κωφούς χρήστες σε ποικίλα HCI περιβάλλοντα. Μέσω του έργου αυτού θα ερευνηθούν και θα αναπτυχθούν μηχανές αναγνώρισης και σύνθεσης για νοηματικές γλώσσες σε τέτοιο βαθμό λεπτομέρειας, όσος είναι απαραίτητος προκειμένου να επιτευχθεί αποτελεσματική αναγνώριση και παραγωγή αυθεντικών νοημάτων. Το έργο Dicta-Sign θα βασίζεται σε ερευνητικές καινοτομίες στον τομέα της αναγνώρισης και παραγωγής νοημάτων, εκμεταλλευόμενο σημαντική γλωσσολογική γνώση και κωδικοποιημένους πόρους των Νοηματικών Γλωσσών. Το έργο Dicta-Sign θα ενασχοληθεί με δεδομένα από τέσσαρες νοηματικές γλώσσες: την Βρετανική Νοηματική Γλώσσα (BSL), την Γαλλική Νοηματική Γλώσσα (LSF), την Γερμανική Νοηματική Γλώσσα (DGS) και την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (GSL). Τα αποτελέσματα της έρευνας θα ενσωματωθούν σε τρία εργαστηριακά πρωτότυπα (ένα εργαλείο αναζήτησης μέσω παραδείγματος -a Search-by-Example tool, έναν μεταφραστή από μια Νοηματική σε άλλη Νοηματική Γλώσσα- a SL-to-SL translator και ένα νοηματικό Wiki- a sign Wiki) τα οποία θα αναλυθούν παρακάτω. ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Οι υπάρχουσες λεξιλογικές βάσεις δεδομένων και τα λεξικά για την νοηματική γλώσσα επιτρέπουν στον χρήστη να αναζητά νοήματα χρησιμοποιώντας μία άλλη (γραπτή) γλώσσα ή περιορίζοντας κάποιες παραμέτρους περιγραφής. Και οι δύο προσεγγίσεις απαιτούν γνώση η οποία δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη, π.χ. για τους μαθητές νοηματικών γλωσσών οι οποίοι δεν έχουν ακόμα αναπτύξει ιδιαίτερη αίσθηση των παραμέτρων που απαρτίζουν ένα νόημα. Μια πολλά υποσχόμενη εναλλακτική πρακτική αναζήτησης είναι ο χρήστης να πραγματοποιεί το νόημα μπροστά σε μία κάμερα. Ένα σύστημα αναζήτησης μέσω παραδειγμάτων θα ενσωματώσει την τεχνολογία αναγνώρισης μεμονωμένων νοημάτων στις διεπαφές αναζήτησης σε βάσεις λεξιλογικών δεδομένων (βλέπε Εικόνα 5). Πέρα από την προφανή χρηστικότητα που παρέχει στους μαθητές μιας νοηματικής γλώσσας, αυτό το πρωτότυπο θα αναδείξει την τεχνολογία της διεπαφής του χρήστη όσον αφορά στα χαρακτηριστικά υπαγόρευσης της διεπαφής αυτής, ενώ πολλαπλές εναλλακτικές θα εμφανίζονται αν ένα νόημα δεν μπορεί να αναγνωριστεί με απόλυτη ακρίβεια, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην περίπτωση που ένας μαθητευόμενος δεν νοηματίζει με απόλυτα σωστό τρόπο. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 26

27 Εικόνα 5: Dicta-Sing - αναζήτηση μέσω παραδείγματος ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΣ ΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΑΠΟ ΜΙΑ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΕ ΑΛΛΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Όπως οι ομιλούμενες γλώσσες, έτσι και οι αντίστοιχες νοηματικές γλώσσες των χωρών της κοινοπραξίας του ερευνητικού έργου διαφέρουν μεταξύ τους, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία επικοινωνιακών φραγμών μεταξύ των κωφών των διαφορετικών εθνικοτήτων, την στιγμή που η Ευρωπαϊκή ενσωμάτωση απαιτεί ολοένα και περισσότερο την (αποτελεσματική) επικοινωνία ανάμεσα στα εθνικά σύνορα. Για το λόγο αυτό, αναμένεται ότι ένας μεταφραστής νοηματικών γλωσσών θα χρησιμεύσει εξίσου με ένα διαδικτυακό μεταφραστικό εργαλείο για ομιλούμενες γλώσσες. Το πρωτότυπο ενός τέτοιου μεταφραστή θα χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο επίδειξης των επιτευγμάτων (project demonstrator) του έργου DICTA-SIGN. Το μεταφραστικό αυτό εργαλείο θα είναι εξειδικευμένο σε ένα θεματικό πεδίο, αυτό του ταξιδίου, και θα αξιοποιεί λήμματα περιορισμένου λεξιλογίου (1500 νοήματα). Η διαδικασία μετάφρασης αυτή καθ αυτή θα είναι επιφανειακή και θα βασίζεται στις απλές σχέσεις μεταξύ των υπολογιστικών γραμματικών των τεσσάρων νοηματικών γλωσσών του ερευνητικού έργου καθώς και στην στοίχιση των παράλληλων νοηματικών βίντεο-κειμένων. Η εισερχόμενη πληροφορία θα προκύπτει από τα αποτελέσματα του εργαλείου αυτόματης αναγνώρισης νοηματικής γλώσσας καθώς και επισημειωμένων βίντεο, ενώ η εξερχόμενη πληροφορία θα παρέχεται μέσω αναπαράστασης των νοημάτων από ένα ανθρωποειδές (εικονικό νοηματιστή, βλέπε Εικόνα 6) στην γλώσσα στόχο. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 27

28 Εικόνα 6: Dicta-Sign - μεταφραστής από μια νοηματική γλώσσα σε άλλη ΝΟΗΜΑΤΙΚΟ WIKI Μία απαραίτητη προϋπόθεση των σύγχρονων εφαρμογών Web 2.0 είναι ότι οι συνεισφορές του κάθε χρήστη μπορούν να αποτελούν αντικείμενο επεξεργασίας από ολόκληρη την κοινότητα. Η πιο παλιά και πιο δημοφιλής εφαρμογή αυτού του τύπου είναι το Wiki, όπου όλες οι συνεισφορές μπορούν να υποβληθούν ανωνύμως, αν το επιθυμεί ο χρήστης, και να υποστούν επεξεργασία ή να διορθωθούν από κάποιον άλλο. Η επιτυχία του Wikipedia και άλλων αντίστοιχων δικτυακών τόπων δείχνει ότι αυτού του είδους η συλλογική συνεργασία συντελεί στην γρήγορη συγκέντρωση γνώσης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι χρήστες νοηματικών γλωσσών μπορούν να επωφεληθούν από μία αντίστοιχη διαδικασία συλλογικής επεξεργασίας. Ως τρίτη εφαρμογή του έργου DICTA- SIGN θα αναπτυχθεί ένας εξυπηρετητής ο οποίος θα παρέχει τις ίδιες υπηρεσίες με το παραδοσιακό Wiki, χρησιμοποιώντας νοηματική γλώσσα. Την θέση του κειμένου ως μέσου της εξερχόμενης πληροφορίας θα πάρει ένα ανθρωποειδές μοντέλο το οποίο και θα παρουσιάζει την πληροφορία σε νοηματική γλώσσα. Η χρήση του ανθρωποειδούς (εικονικού νοηματιστή) διατηρεί την ανωνυμία του χρήστη και διευκολύνει την τροποποίηση και επαναχρησιμοποίηση της πληροφορίας που υπάρχει στον δικτυακό τόπο. Το σύστημα λειτουργεί ως μηχανή υπαγόρευσης με χρήση νοημάτων, παρέχοντας δυνατότητες για μαγνητοσκοπήσεις, αναπαραγωγές και επεξεργασία (βλέπε Εικόνα 7). Ένας χρήστης μπορεί να προσθέτει πληροφορία στον εξυπηρετητή χρησιμοποιώντας την νοηματική γλώσσα μέσω μίας κάμερας διαδικτύου ή ενός βίντεο το οποίο έχει ήδη μεταφορτωθεί στον εξυπηρετητή. Το σύστημα αναλύει τις εικόνες και αποσπά κάποια συστατικά των νοημάτων, νοήματα-κλειδιά, τα οποία στην συνέχεια θα χρησιμοποιηθούν για να παράγουν τις κινήσεις του ανθρωποειδούς μοντέλου. Αν το σύστημα δεν ερμηνεύσει σωστά κάποιο μέρος του νοηματικού μηνύματος, ο χρήστης μπορεί να κάνει διορθώσεις με το να επαναλάβει μόνο το λανθασμένο κομμάτι (π.χ. την λάθος χειρομορφή ή έκφραση του προσώπου). Το συγκεκριμένο πρωτότυπο θα αναδείξει την ενσωμάτωση όλων των σημαντικών συνιστωσών ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 28

29 του ερευνητικού έργου. Παράλληλα, θα παρουσιάσει μία εφαρμογή Web 2.0, εξολοκλήρου προσβάσιμη από τους Κωφούς. Εικόνα 7: Dicta-Sign - νοηματικό wiki Site για το Dicta-Sign: ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 29

30 MUSSLAP-Multimodal Human Speech and Sign Language Processing for Human- Machine Communication Ο στόχος του έργου είναι να στηρίξει τα συστήματα αναγνώρισης ομιλίας με οπτική αναγνώριση. Εφαρμόζεται επίσης, στο έργο της αναγνώρισης της νοηματικής γλώσσας και την υποστήριξη της ανάκτησης πληροφοριών σε οπτικοακουστικές ηχογραφήσεις. Όσο άφορα την αναγνώριση υπάρχουν τρεις κύριες εργασίες: ακουστική αναγνώριση ομιλίας, οπτική αναγνώριση ομιλίας, και ο συνδυασμός ακουστικής και οπτικής αναγνώρισης. Σε περίπτωση αναγνώρισης νοηματικής γλώσσας ο στόχος είναι επίσης, η σύνθεση της νοηματικής γλώσσας και η μετάφραση της νοηματικής γλώσσας σε ομιλία. Οι μέθοδοι αναγνώρισης επακολουθούνται από πληροφορίες μεθόδων ανάκτησης για την αναγνώριση του περιεχομένου μιας ομιλίας και ακόμη από μια ανακριβή αναγνωρισμένη ακολουθία λέξεων. Το έργο της σύνθεσης είναι η δημιουργία ενός ανθρωπινού μοντέλου που αποτελεί μια μίμηση των ανθρώπινων κινήσεων (βλέπε Εικόνα 8). Με την ένταξη ενός νοηματικού συστήματος λόγου animation και ενός νοηματικού συστήματος λόγου μετάφρασης, μπορούμε να έχουμε εικονικά ένα διερμηνέα κείμενου σε νοηματική γλωσσά, όπως ισχύει για παράδειγμα στην ερμηνεία των τηλεοπτικών ειδήσεων. Εικόνα 8: MUSSLAP AVATAR Ένα animation ενός avatar μοντέλου προέρχεται από ένα αυθαίρετο κείμενο εισόδου. Η διαδικασία της σύνθεσης βασίζεται στην αλληλουχία των μεμονωμένων σημείων που περιγράφονται από το φωνητικό σύστημα εγγραφής για την νοηματική γλώσσα, το HamNoSys (Hamburg Notation System). Ο συμβολισμός HamNoSys αναπτύχτηκε εξίσου καλά και για το έργο MUSSLAP. Το κυρίαρχο λεξιλόγιο του σημερινού συστήματος έχει ολοκληρωθεί και λειτουργεί σε ένα σιδηροδρομικό σταθμό στο πίνακα ανακοινώσεων. Η κινούμενη εικόνα που ενσωματώνει τις χειρονομίες, καθώς και τη διαμόρφωση των χειλιών συμπληρώνεται με την ομιλία του συστήματος κεφαλιού. Το project Musslap αποτελεί ένα φυσικό και κατάλληλο σύστημα επικοινωνίας. Αποτελείται από ειδικούς οπτικούς πόρους, δηλαδή τα σχήματα χεριού, κινήσεις, εκφράσεις του προσώπου, το κεφάλι και παίρνει θέσεις από το πάνω μέρος του κορμού. Η βασική ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 30

31 ενότητα της νοηματικής γλώσσας είναι το νεύμα.κάθε νεύμα έχει δύο μέρη: μη χειροκίνητο και χειροκίνητη μέρος. Το μη χειροκίνητο μέρος εκφράζεται από τις εκφράσεις του προσώπου, κινήσεις και θέσεις του κεφαλιού και άνω μέρος του κορμού. Το χειροκίνητο τμήμα εκφράζεται με σχήματα, κινήσεις και θέσεις των χεριών. Site για το MUSSLAP: Το MUSSLAP είναι ένα λογισμικό που παρέχεται δωρεάν στους χρήστες ΔΙΑΝΟΗΜΑ Το έργο ΔΙΑΝΟΗΜΑ είναι ουσιαστικά Οπτική ανάλυση και αναγνώριση για μοντελοποίηση νοηματικής και εφαρμογή σε τηλεχειρισμό ρομπότ και αντικείμενο του είναι η ανάπτυξη καινοτομικών αλγορίθμων ανάλυσης εικόνων και υπολογιστικής όρασης, για την αποτελεσματική οπτική ανάλυση ακολουθιών βίντεο με σκοπό τον εντοπισμό και παρακολούθηση χειρονομιών. Παράλληλα έχουμε συλλογή βίντεο σώματος (corpus) «κειμένων» της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας (ΕΝΓ) και η περιγραφή (annotation) και γλωσσική μοντελοποίηση αντιπροσωπευτικών φαινομένων της ΕΝΓ. Επιπλέον, γίνεται αυτόματη αναγνώριση ενδεικτικών χειρονομιών της ΕΝΓ, με χρήση συνδυασμού τεχνικών τεχνητής νοημοσύνης, μηχανικής μάθησης και πιθανοτικής ανάλυσης, για την εκτίμηση στιγμιότυπων χειρονομιών βάσει εκπαιδευμένων προτύπων κατηγοριών χειρονομιών από εισόδους χαρακτηριστικών γνωρισμάτων. Τέλος, έχουμε ολοκλήρωση των ανωτέρω σε ένα σύστημα πιλοτικής εφαρμογής τηλεχειρισμού ρομπότ με βάση ένα επιλεγμένο λεξιλόγιο (υποσύνολο απλών χειρονομιών) τηλερομποτικού έλεγχου. Η οπτική ανάλυση video και αναγνώριση χειρονομιών (gestures) της νοηματικής γλώσσας (sign language), η γλωσσολογική μοντελοποίηση τους, και οι εφαρμογές τους ως διεπαφές (interfaces) σε τηλεχειρισμό μηχανών-ρομπότ αποτελούν ένα μεγάλο χώρο διεπιστημονικών προβλημάτων που ελκύει ενδιαφέρον από τουλάχιστον τρία επιστημονικά πεδία. Συγκεκριμένα, στην ανάλυση εικόνων και όραση υπολογιστών μια σημαντική περιοχή έρευνας είναι η ανάλυση και αναγνώριση χρονικών ακολουθιών εικόνων (video) με χειρονομίες (gestures), που συμπεριλαμβάνουν και τις χειρονομίες που χρησιμοποιούνται στην νοηματική γλώσσα (sign language). Η αναγνώριση θα καταστεί αποτελεσματική και χρήσιμη αν γίνει εφικτή και η κατανόηση της υπερ-γλώσσας των χειρονομιών μέσω μιας συστηματικής συλλογής επισημειωμένου σώματος (annotated corpus) «κειμένων» της νοηματικής γλώσσας και της γλωσσολογικής μοντελοποίησης του. Επομένως, ανάλυση στατικών και δυναμικών χειρονομιών αποτελεί μια σημαντική περιοχή έρευνας και στο επιστημονικό πεδίο της φυσικής επεξεργασίας γλώσσας. Παράλληλα, στο πεδίο επικοινωνίας ανθρώπου-μηχανής και σε τηλεχειριζόμενα ρομποτικά συστήματα, δημιουργούνται πλήθος τεχνολογικών εφαρμογών για επικοινωνία και τηλεχειρισμό μέσω αναγνώρισης video χειρονομιών. Τέτοιες εφαρμογές μπορούν να υποστηρίξουν άτομα με ειδικές ανάγκες ή να δημιουργήσουν πιο ευέλικτες και «φιλικές» στον χρήστη διεπαφές. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 31

32 Εικόνα 9:ΔΙΑΝΟΗΜΑ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΔΙΑΝΟΗΜΑ (βλέπε Εικόνα 9) Σώμα "Κειμένων" για την ΕΝΓ: Καταγραφή Λημματολογίου, Ηλεκτρονικοί Πόροι Βίντεο. Δομημένες συλλογές αρχείων βίντεο κατά νοηματιστή και κατηγορία περιεχομένου. Αλγόριθμοι Ανάλυσης Βίντεο για την Αυτόματη Οπτική Ανίχνευση και Παρακολούθηση Χειρονομιών : Τεχνικές επεξεργασίας εικόνων, εξαγωγή πληθώρας οπτικών χαρακτηριστικών από ακολουθίες εικόνων, αλγόριθμοι παρακολούθησης κίνησης - Πειραματικές Υλοποιήσεις, Δόκιμες, Ποιοτική και Ποσοτική Αξιολόγηση. Επισημείωση Βίντεο ΕΝΓ - Ανάπτυξη Γλωσσικού Μοντέλου: Επισημείωση επιπέδου μορφήματος με το σύστημα καταγραφής HamNoSys. Επισημείωση επιπέδου φράσης και πρότασης με χρήση του συστήματος επισημείωσης ELAN. Ανάπτυξη Μεθοδολογιών και Αλγορίθμων Αυτοματοποιημένης Οπτικής Αναγνώρισης Στατικών και Δυναμικών Χειρονομιών : Ανάπτυξη Πρωτότυπου Συστήματος με χρήση πιθανοτικών μοντέλων- Πειραματικές Δοκιμές και Ανάλυση Επίδοσης. Σύνθεση Υπολογιστικών και Γλωσσικών Μοντέλων - Πιλοτική Εφαρμογή στον Τηλεχειρισμό Αυτόνομου Κινούμενου Ρομποτικού Οχήματος: Ανάπτυξη Πρωτότυπου Συστήματος Διεπαφής Ρομποτικού Τηλεχειρισμού. Site με πληροφορίες για το διανόημα: ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 32

33 SPEAKS FOR ME (SPEAKS4ME) Πρόκειται για μια συσκευή που χρησιμοποιεί τεχνολογία αιχμής στα γραφικά από το Pyramid Educational Consultants (πάροχος Εκπαίδευσης για άτομα με αυτισμό και επικοινωνιακές δυσκολίες.) Πρόκειται για μια ηλεκτρονική επικοινωνιακή συσκευή και συσκευή εξόδου φωνής,η οποία τρέχει σε στις στις εκδόσεις του λειτουργικού συστήματος windows. Η συσκευή αυτή είναι απλή στη χρήση στις. Ο χρήστης μεταφέρει εικόνες διαφόρων αντικειμένων (βλέπε Εικόνα 10) από μια περιοχή στις οθόνης σε μια άλλη ειδική περιοχή απλά με «drag & drop» και με το πάτημα στις κουμπιού η συσκευή μετατρέπει στις εικόνες σε ολοκληρωμένη πρόταση. H συσκευή που ονομάζεται speaks for me, μπορεί να σχηματίσει πολύ εκφραστικές προτάσεις. Η συσκευή είναι φορητή και έχει οθόνη αφής. Η εταιρεία που έχει αναλάβει την εκμετάλλευση, βρίσκεται στα τελικά στάδια μιας έκδοσης λογισμικού, που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Το πρόγραμμα είναι πολύ εύκολο στη χρήση του και χρειάζεται λιγότερο από μισή ώρα για να μπορέσει να το μάθει κάποιος. Το πρόγραμμα θα βοηθήσει όσους έχουν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο και έχουν απολέσει την ικανότητα ομιλίας και η τιμή αυτή τη στιγμή είναι στις 2000 λίρες. Τα μελλοντικά του σχέδια περιλαμβάνουν τη δημιουργία μιας έκδοσης για κινητά τηλέφωνα και κονσόλες ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Εικόνα 10:SPEAKS4ME - HOMEPAGE ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ SPEAKS FOR ME Τα οπτικά σύμβολα/εικόνες είναι εύκολο να κατανοηθούν και να απομνημονευθούν. Γίνεται χρήση "drag & drop" για την δημιουργία μιας λέξης, φράσης ή πρότασης. Περιλαμβάνει πάνω από εικόνες. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 33

34 Υποστηρίζει την ανεξαρτησία της επικοινωνίας και της εκφραστικής γλώσσας. Συμβατότητα με άλλες προηγμένες εικόνες, σύμβολα και σύνολα εικόνων. Εύκολο και απλό για δημιουργία και διαμόρφωση από τους γονείς, κηδεμόνες, δασκάλους. Η συσκευή αναπαράγει-συνθέτει ομιλία χρησιμοποιώντας εξαιρετικά ρεαλιστικά ανθρώπινες αρσενικές ή θηλυκές φωνές. Είναι Multi-lingual, καθώς υποστηρίζει πάνω από 20 διαφορετικές γλώσσες. Διατίθεται με τρεις διαφορετικούς τρόπους: Φορητό, Convertible, Rugged Συμβατό σε Microsoft Windows XP / Vista και προσβάσιμο με ένα συνηθισμένο ποντίκι ή οθόνη αφής. Εικόνα 11:SPEAKS4ME - Παράδειγμα Site για το Speaks for me: ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 34

35 ViSiCast Το έργο ViSiCAST- Virtual Signing: Capture, Animation, Storage & Transmission, επιδιώκει να βελτιώσει την πρόσβαση στην πληροφόρηση, ψυχαγωγία και εκπαιδευτικές υπηρεσίες για τους κωφούς ανθρώπους, για τους οποίους η Νοηματική Γλώσσα είναι η πρώτη τους γλώσσα. Πολλοί κωφοί άνθρωποι θεωρούν ότι είναι πολύ δύσκολο να αποκτήσουν λεκτικές δεξιότητες, ειδικά ανάγνωση. Στο ViSiCAST θα αναπτυχθούν τεχνολογίες ευρείας διάδοσης για την παροχή υπογραφής (σε διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες).οι τεχνολογίες αυτές θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν σε εφαρμογές για το Internet, σε ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές και στις πρόσωπο με πρόσωπο συναλλαγές, με στόχο την ενίσχυση της ανεξαρτησίας και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κωφών. Η διαδικασία αυτή θα απαιτήσει τεχνικές για τη μετάβαση από τα αγγλικά σε μια ενδιάμεση αντιπροσώπευση και από εκεί σε μια ευρωπαϊκή νοηματική γλώσσα που θα είναι εύκολα αναγνώσιμη από ένα υπολογιστή. Το έργο έχει βασιστεί σε προηγούμενες εργασίες σχετικά με την εικονική αναπαράσταση ανθρώπων, για να παράγει μια φωτογραφία-avatar, που δημιουργήθηκε από την 3D σάρωση των ανθρώπων και μπορεί να οδηγηθεί σε πραγματικό χρόνο από τις κινήσεις ενός ανθρώπου υπογράφοντα ή από τις παραμέτρους της κίνησης. Το avatar θα χρησιμοποιηθεί επίσης, για την παροχή υπογραφής,ώστε να ερευνήσει την παροχή υπηρεσιών επικοινωνίας για τους κωφούς ανθρώπους σε πρόσωπο με πρόσωπο συναλλαγές σε ταχυδρομεία. Το ViSiCast στοχεύει σε μια πρόσωπο με πρόσωπο συναλλαγή σε σύστημα εικονικής υπογραφής θα δοκιμαστεί στα Ταχυδρομικά Γραφεία του Ηνωμένου Βασιλείου, τουλάχιστον από δυο υπάλληλους και μια ομάδα από πέντε κωφούς χρήστες. Επιπρόσθετα, το σύστημα θα χρησιμοποιηθεί για την προετοιμασία και υποβολή τουλάχιστον τεσσάρων τηλεοπτικών προγραμμάτων, με εικονική υπογραφή, καθώς και με σκοπό τη μετάδοση τηλεοπτικών προγραμμάτων της εικονικής υπογραφής με χρήση MPEG2 στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Γερμανία. Τέλος, τα εργαλεία του World-Wide Web θα έχουν εγκατασταθεί και χρησιμοποιούνται σε τοποθεσίες Web, οι οποίες θα έχουν αξιολογηθεί από τον εκπρόσωπο των μελών της κοινότητας των κωφών. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 35

36 Εικόνα 12: TESSA-Avatar TESSA Το σύστημα Tessa συνδυάζει την τεχνολογία αναγνώρισης ομιλίας και την τεχνολογία avatar animation (βλέπε Εικόνα 12) για να καταστεί δυνατή η επικοινωνία με κωφούς πελάτες στα ταχυδρομεία. Ο βοηθός μιλά σε ένα μικρόφωνο,το οποίο στη συνέχεια αναγνωρίζεται από μια ομιλία του συστήματος αναγνώρισης ηλεκτρονικών υπολογιστών. Η ομιλία μετατρέπεται σε Βρετανική Νοηματική Γλώσσα και υπογράφεται από τον εικονικό του ανθρώπου για τον πελάτη. Κείμενα στην αγγλική γλώσσα μπορούν επίσης να εμφανίζονται για αυτούς που δεν χρησιμοποιούν τη νοηματική γλώσσα. Οι κινήσεις του εικονικού ανθρώπου είναι «αντίγραφο» των εν λόγω ενός φυσικού χρήστη νοηματικής γλώσσας. Λογισμικό ειδικά σχεδιασμένο για το έργο αποτυπώνει το χέρι του υπογράφοντος, το στόμα και κινήσεις του σώματος χρησιμοποιώντας μια ποικιλία ηλεκτρονικών αισθητήρων (βλέπε Εικόνα 13). Οι κινήσεις αυτές, στη συνέχεια αποθηκεύονται και χρησιμοποιούνται για να συντονίσει το είδωλο όταν απαιτείται. Το Βασιλικό Εθνικό Ινστιτούτο Κωφών, το μεγαλύτερο φιλανθρωπικό ίδρυμα της Βρετανίας που εκπροσωπεί τους κωφούς, συμμετέχουν ενεργά στο έργο. Οι συμβουλές τους όσον αφορά την ποιότητα του avatar και animation καθώς και πληροφορίες σχετικά με τις ανάγκες των κωφών βοήθησαν στη διαμόρφωση της ανάπτυξης του συστήματος. Το πρόγραμμα χρησιμοποιεί εμπορικά διαθέσιμο λογισμικό ομιλία σε κείμενο, το οποίο έχει βελτιστοποιηθεί για να εργαστούν σε ένα θορυβώδες περιβάλλον του ταχυδρομείου με αρκετούς διαφορετικούς ομιλητές. Το Tessa επιτρέπει πάνω από 370 από τις πιο συχνές συναλλαγές Post Office, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν ποσότητες οι μεταβλητές,όπως το χρήμα και τις ημέρες της εβδομάδας για να ολοκληρωθεί πιο αποτελεσματικά. Το σύστημα έχει αναπτυχθεί γύρω από την αρχή, ότι η Βρετανική Νοηματική Γλώσσα είναι απλά μια άλλη γλώσσα. Έτσι, η τεχνολογία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 36

37 μεταφραστεί σε άλλες γραπτές γλώσσες: Γαλλικά, Γερμανικά, της Ουαλίας και της Σομαλίας βρίσκονται επί του παρόντος σε εφαρμογή. Εικόνα 13:ViSiCast-TESSA (Καταγραφή κίνησης) Site με πληροφορίες για το Visicast: Spreadthesign.com Πρόκειται για ένα δωρεάν διαδικτυακό μεταφραστικό εργαλείο της νοηματικής γλώσσας. Συγκεκριμένα, ο χρήστης πληκτρολογεί λέξεις, αριθμούς ή προτάσεις στο χώρο της Εύρεσης και επιλέγει τη γλώσσα που επιθυμεί να μεταφραστεί π.χ. από Αγγλικά στα Τούρκικα. Το αποτέλεσμα εμφανίζεται είτε γραπτά και οπτικά,είτε μόνο οπτικά στη νοηματική γλώσσα μέσα από βίντεο. Το «Spread the Sign» είναι δημιούργημα του Σουηδού εκπαιδευτικού Thomas Lydell-Olsen και αναπτύχθηκε με την υποστήριξη του προγράμματος Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Μέχρι στιγμής, το λεξικό υποστηρίξει τις εξής 12 γλώσσες: Αμερικάνικη, Γαλλική, Γερμανική, Ιαπωνική, Λιθουανική, Πορτογαλική, Ρώσικη, Ισπανική, Τούρκικη, Τσέχικη, Αγγλική, Φινλανδική. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 37

38 Εικόνα 14: SPREADTHESIGN.COM - search bar Στη μπάρα αναζήτησης (βλέπε Εικόνα 14) ο χρήστης πληκτρολογεί αυτό που θέλει, ταυτόχρονα από κάτω εμφανίζονται λέξεις που αρχίζουν με τα ίδια γράμματα με αυτά που έχουμε ήδη πληκτρολογήσει. Εικόνα 15:SPREADTHESIGN.COM-Αποτέλεσμα Αναζήτησης ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 38

39 Δίπλα από τη λέξη που αναζητήσαμε (εφόσον υπάρχει στη βάση δεδομένων), εμφανίζονται σημαίες χωρών. Κάνοντας κλικ πάνω στην επιθυμητή σημαία, αναπαράγεται το βίντεο με την ερμηνεία της λέξης για την αντίστοιχη χώρα (βλέπε Εικόνα 15). Εικόνα 16:SPEADTHESIGN.COM-ΑΛΦΑΒΗΤΟΣ Επίσης, υπάρχει και μια ενότητα με το αλφάβητο (βλέπε Εικόνα 16). Ο χρήστης το μόνο που πρέπει να κάνει είναι να διαλέξει γλώσσα και στη συνέχεια ή να κάνει mouse over πάνω στα γράμματα της αλφαβήτου, που εμφανίζονται δεξιά ή να πληκτρολογήσει το γράμμα που θέλει στο input text που βλέπουμε στην παραπάνω εικόνα. Τέλος, το site είναι διαθέσιμο και για smartphones! Site για το Spreadthesign: Εφόσον πρόκειται για site, είναι δωρεάν για όλους. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 39

40 SIGN ON Πρόκειται για ένα Ευρωπαϊκό έργο, που έχει ως στόχο τη βελτίωση των Αγγλικών για άτομα που ξέρουν νοηματική γλώσσα. Δεν είναι λεξικό, αλλά έχει μια αρκετά μεγάλη λίστα με λέξεις στα αγγλικά. Το Sign On διαθέτει βίντεο σε 6 γλώσσες: Αγγλικά, Ισπανικά, Νορβηγικά, Φιλανδικά, Ολλανδικά, Αυστριακά. Εικόνα 17: Αρχική σελίδα sign on Στην αρχική σελίδα (βλέπε Εικόνα 17) ο χρήστης διαλέγει ένα «Θέμα» ανάμεσα από τα Deaf Art, Deaf Politics, Deaflympics, Travel, Web Search, On-line Shopping, Instant Messaging, Weblog, Notiquette, On-line Translations. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 40

41 Εικόνα 18: Sign On Ο χρήστης στη συνέχεια διαλέγει μια κατηγορία από τις: All, Sentence, Word/Phrase, Grammar (βλέπε Εικόνα 18). Σε κάθε κατηγορία αναλύεται μια πρόταση, μια λέξη ή η γραμματικής της, ανάλογα με το τι έχουμε διαλέξει. Η ανάλυση ξεκινά πατώντας πάνω σε μια λέξη ή μια παράγραφο κλπ. Επιπρόσθετα, κάτω από το βίντεο υπάρχουν σημαίες (βλέπε Εικόνα 19) οι οποίες έχουν την επεξήγηση στην νοηματική γλώσσα της κάθε χώρας. Εικόνα 19: Sign On - Επιλογή χώρας Το URL για το Sign On: Εφόσον πρόκειται για site, είναι δωρεάν για όλους. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 41

42 ETSL-LEONARDO DA VINCI Πρόκειται για μια εκπαιδευτική ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού προγράμματος ETSL (βλέπε Εικόνα 20) για τη διάδοση της Ελληνικής, Φινλανδικής και Αγγλικής Νοηματικής Γλώσσας για ακούοντα άτομα και άτομα με προβλήματα ακοής. Εικόνα 20: ETSL LEONARDO DA VINCI Ένα σημαντικό στοιχείο του έργου είναι η προώθηση της ισότητας των κωφών ατόμων μέσα από τη χρήση νέων τεχνολογιών, μέσω των οποίων θα υποστηρίξουν τη συμμετοχή τους στην Ευρωπαϊκή κοινωνία. Αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι τα κωφά άτομα αντιμετωπίζουν προβλήματα προσαρμογής στις κοινωνικές τους δραστηριότητες στις Ευρωπαϊκές χώρες, όπου η Νοηματική γλώσσα χρησιμοποιείται ως η κύρια γλώσσα για την επικοινωνία των κωφών ατόμων. ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Παραγωγή ηλεκτρονικού λεξικού της Νοηματικής Γλώσσας με τεχνολογίες της ΚτΠ ( Κοινωνίας της Πληροφορίας ) στον Τομέα της εκπαίδευσης της Νοηματικής Γλώσσας για Αρχάριους στην Ελληνική Νοηματική, Φιλανδική Νοηματική και Αγγλική Νοηματική Γλώσσα. Η υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου δυναμικού Portal & e-learning περιβάλλοντος της Νοηματικής Γλώσσας. Η πιλοτική εφαρμογή του portal και e-learning περιβάλλοντος της Νοηματικής Γλώσσας. Εκπαιδευτικό υλικό για τις Νοηματικές γλώσσες των συμμετεχόντων χωρών. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 42

43 ΣΤΟΧΟΙ: Δημιουργία Portal και e- learning για την υποστήριξη της κατάρτισης της Νοηματικής Γλώσσας των συμμετεχόντων χωρών. Ανάπτυξη ηλεκτρονικού περιεχομένου για τις Νοηματικές γλώσσες των χωρών που συμμετέχουν. Ισότιμης πρόσβασης στην αρχική και τη συνεχή κατάρτιση των ατόμων που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση λόγω κοινωνικό-οικονομικών, γεωγραφικών ή εθνικών παραγόντων ή σωματικών ή πνευματικών αναπηριών. Σταθερών δομές συνεργασίας σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο. Σε θέματα επαγγελματικής κατάρτισης - εκπαίδευσης για μειονεκτούσες γλώσσες όπως η Νοηματική. Η παρακάτω εικόνα είναι η αρχική σελίδα του e- learning Portal Εικόνα 21: ETSL SEARCH BAR Εδώ (βλέπε Εικόνα 21) μπορεί ο χρήστης να αναζητήσει την επιθυμητή λέξη. Το αποτέλεσμα της αναζήτησης εμφανίζεται όπως στην παρακάτω εικόνα ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 43

44 Εικόνα 22:ETSL - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ δηλαδή υπάρχει βίντεο με τη λέξη που αναζητήσαμε, στην Ελληνική Νοηματική, στη Βρετανική και στη Φιλανδική Νοηματική (βλέπε Εικόνα 22). Το URL για το ETSL-Leonardo Da Vinci: Εφόσον πρόκειται για ιστοσελίδα, είναι δωρεάν για όλους. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 44

45 3.3. ΣΥΝΟΨΗ ΕΡΓΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΧΩΡΑ ΕΤΟΣ ΝΟΗΜΑ ΔΙΟΛΚΟΣ Λεξικό Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας. Καταγραφή και επεξεργασία πρωτότυπου γλωσσικού και πολιτισμικού υλικού από την ΕΝΓ. Περιέχει βιντεοσκοπημένα λήμματα. Αναζήτηση των βιντεοσκοπημένων λημμάτων: -Με βάση την αλφαβητική σειρά -Ανάλογα με την κατηγορία στην οποία αντιστοιχεί το κάθε λήμμα -Διαλέγοντας κάποια από τις χειρομορφές που αποτελούν ένα νόημα Λογισμικό κατάρτισης Βοήθημα στην προσέγγιση των κωφών και βαρήκοων ατόμων στις έννοιες που συνθέτουν τα πρώτα στάδια εκπαίδευσης στη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του παραθυρικού περιβάλλοντος. Παρουσίαση ορολογίας στην ΕΝΓ με χρήση video. Τρίγλωσση αντιστοίχιση όρων: ΕΝΓ-ελληνικά-αγγλικά. Εκπαιδευτικά βίντεο λειτουργίας Η/Υ για όλες τις θεματικές ενότητες. Αναζήτηση όρων ανά θεματική ενότητα, με τη βασική χειρομορφή σχηματισμού του Ελλάδα Ελλάδα 2006 ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 45

46 όρου (ΕΝΓ) ή αλφαβητικά (ελληνικά και αγγλικά). DICTA-SIGN Νοηματικό wiki, Μεταφραστής ορολογίας από μια νοηματική γλώσσα σε μια άλλη, εργαλείο αναζήτησης μέσω παραδείγματος Βρετανία, Γαλλία, Ελλάδα, Γερμανία MUSSLAP ΔΙΑΝΟΗΜΑ SPEAKS4ME Το project Musslap αποτελεί ένα φυσικό και κατάλληλο σύστημα επικοινωνίας. Αποτελείται από ειδικούς οπτικούς πόρους, δηλαδή τα σχήματα χεριού, κινήσεις, εκφράσεις του προσώπου, το κεφάλι και παίρνει θέσεις από το πάνω μέρος του κορμού Οπτική ανάλυση video και αναγνώριση χειρονομιών. Σώμα "Κειμένων" για την ΕΝΓ. Αλγόριθμοι Ανάλυσης Βίντεο για την Αυτόματη Οπτική Ανίχνευση και Παρακολούθηση Χειρονομιών. Επισημείωση Βίντεο ΕΝΓ - Ανάπτυξη Γλωσσικού Μοντέλου. Ανάπτυξη Μεθοδολογιών και Αλγορίθμων Αυτοματοποιημένης Οπτικής Αναγνώρισης Στατικών και Δυναμικών Χειρονομιών. Σύνθεση Υπολογιστικών και Γλωσσικών Μοντέλων - Πιλοτική Εφαρμογή στον Τηλεχειρισμό. Είναι Multi-lingual. Γίνεται χρήση "drag & drop" Τσεχία Ελλάδα Αγγλία 2010 ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 46

47 για την δημιουργία μιας λέξης, φράσης ή πρότασης. Περιλαμβάνει πάνω από εικόνες. Διατίθεται με τρεις διαφορετικούς τρόπους: Φορητό, Convertible, Rugged ViSiCast Αγγλία Spreadthesign.com SIGN ON Διαδικτυακό μεταφραστικό εργαλείο. Αλφάβητο. Αναζήτηση λέξης και το αποτέλεσμα εμφανίζεται είτε γραπτά και οπτικά,είτε μόνο οπτικά στη νοηματική γλώσσα μέσα από βίντεο. Διαθέσιμες γλώσσες: Αμερικάνικη, Γαλλική, Γερμανική, Ιαπωνική, Λιθουανική, Πορτογαλική, Ρώσικη, Ισπανική, Τούρκικη, Τσέχικη, Αγγλική, Φινλανδική Στόχο τη βελτίωση των Αγγλικών για άτομα που ξέρουν νοηματική γλώσσα. Ο χρήστης διαλέγει μια σημαία και έτσι έχει τη δυνατότητα να δει τη μετάφραση της λέξης Σουηδία Αγγλία, Ισπανία, Νορβηγία, Φιλανδία, Ολλανδία, Αυστρία. ETSL-LEONARDO DA VINCI Εκπαιδευτική ιστοσελίδα. Ελληνικής, Φινλανδικής και Αγγλικής Νοηματικής Γλώσσας Ελλάδα, Φιλανδία, Αγγλία Αναζήτηση λέξης και το αποτέλεσμα εμφανίζεται σε βίντεο και για τις 3 χώρες με την αντίστοιχη μετάφραση της λέξης ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 47

48 e-sign LANGUAGE Εκπαιδευτική ιστοσελίδα. Αλφάβητος. Βίντεο με λέξεις, χωρισμένα ανά κατηγορία Αναζήτηση λέξης και το αποτέλεσμα εμφανίζεται σε βίντεο. Βίντεο με περιγραφή εικόνων. Ασκήσεις Το πλεονέκτημα του e-sign Language σε σχέση με παρόμοια έργα που έχουν υλοποιηθεί, είναι η ύπαρξη ασκήσεων που δίνουν στο χρήστη τη δυνατότητα της αυτοαξιολόγησης. Προσδίδοντας έτσι στον ιστοτόπο μια πιο εκπαιδευτική μορφή. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 48

49 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 4 : Σ Χ Ε Δ Ι Α Σ Μ Ο Σ Κ Α Ι ΥΛ Ο Π Ο Ι Η Σ Η ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 49

50 4. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ 4.1. ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ Αρχικά στον ιστοτόπο ο χρήστης βλέπει τρείς κατηγορίες. Μια που εξηγεί λίγα πράγματα για τη νοηματική γλώσσα, μια για το εκπαιδευτικό υλικό και μια για την ομάδα δημιουργίας. Το σημαντικότερο είναι το «εκπαιδευτικό υλικό», το οποίο αποτελείται από υποκατηγορίες. Οι υποκατηγορίες είναι οι εξής: αλφάβητος, λέξεις, περιγραφή εικόνων, ασκήσεις. Οι υποκατηγορίες έχουν προκύψει από την ανάλυση και με βάση αυτές γίνονται και τα μαθήματα σε σχολές νοηματικής και πιο συγκεκριμένα στο πρώτο κύκλο σπουδών. Επιπλέον, κάπου στην κορυφή της σελίδας υπάρχει η μπάρα αναζήτησης ΓΙΑΤΙ ΙΣΤΟΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΟΧΙ CD Αποφασίσαμε να αναπτύξουμε ιστοσελίδα και όχι λογισμικό σε CD αφού με αυτό τον τρόπο μπορούν να το χρησιμοποιούν πιο εύκολα περισσότεροι άνθρωποι, διότι δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις συστήματος, σε αντίθεση με ένα λογισμικό. Το μόνο που χρειάζεται κάποιος είναι μια σύνδεση στο Διαδίκτυο. Έτσι δεν υπάρχουν περιορισμοί στον τόπο, χρόνο, συσκευή, αφού ο οποιοσδήποτε μπορεί να το χρησιμοποιήσει ανά πάσα στιγμή και από οποιονδήποτε υπολογιστή. Ενώ αν ήταν λογισμικό σε CD, κάθε φορά ο χρήστης θα έπρεπε να το κάνει εγκατάσταση στο νέο μηχάνημα ΓΙΑΤΙ ΒΙΝΤΕΟ ΚΑΙ ΟΧΙ ANIMATION Και το βίντεο αλλά και το animation μπορούν να υποστηρίξουν το ίδιο καλά την κίνηση που απαιτείται για την αναπαράσταση ενός νοήματος. Βέβαια, το βίντεο είναι πιο απλό σε σχέση με τη σχεδιοκίνηση, και πιο εύκολο να δημιουργηθεί, αυτό σημαίνει και λιγότερο χρόνο για την κατασκευή της ιστοσελίδας και γενικότερα σε περιπτώσεις χρηματοδότησης και λιγότερο κόστος. Έτσι αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί βίντεο και όχι animation στην ιστοσελίδα ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΝΣΩΜΑΤΩΘΗΚΑΝ Ενσωματώθηκαν τριών ειδών ασκήσεις όπως αποφασίστηκε από την ανάλυση μια για την αλφάβητο, μια για τις λέξεις και μια για τις περιγραφές εικόνων. Σε κάθε μία υπάρχουν ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Στο αλφάβητο υπάρχουν εικόνες που αναπαριστούν κάποιο γράμμα και από κάτω ο χρήστης μπορεί να διαλέξει πιο είναι το γράμμα που αναπαρίσταται. Στην κατηγορία των λέξεων υπάρχουν βίντεο που περιγράφουν αρκετά λήμματα και στη συνέχεια ο χρήστης επιλέγει ποιο υποσύνολο από λέξεις εμπεριέχεται στη περιγραφή. Στις ασκήσεις για την περιγραφή εικόνων έχουμε ένα βίντεο και έπειτα ο χρήστης επιλέγει τη σωστή εικόνα. Σε όλες τις ασκήσεις δίνεται κατάλληλη απόκριση. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 50

51 4.2. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ Το e-sign Language είναι μια web based εκπαιδευτική πλατφόρμα που σχεδιάστηκε για ανθρώπους που θέλουν να μάθουν νοηματική ως μια επιπλέων γλώσσα, αλλά και για κωφούς. Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να μάθει λέξεις μέσα από βιντεοσκοπημένα λήμματα, να δει περιγραφές εικόνων και να μάθει την αλφάβητο της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας. Επιπλέον, ο εκπαιδευόμενος μπορεί να κάνει αυτό-αξιολόγηση μέσα από ένα σύνολο διαδραστικών ασκήσεων. Εικόνα 23:e-Sign Language - BASIC MENU BAR Το βασικό μενού (βλέπε Εικόνα 23) που εμφανίζεται πάντα και σε όλες τις σελίδες είναι το παραπάνω και περιλαμβάνει τις εξής κατηγορίες: Η νοηματική γλώσσα: Εδώ ο επισκέπτης μπορεί να βρει κάποιες πληροφορίες για την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα. Εκπαιδευτικό υλικό: Στο Εκπαιδευτικό υλικό ο χρήστης έχει πρόσβαση σε βίντεο με λέξεις, περιγραφές εικόνων, αλφάβητο, ασκήσεις κλπ. Αυτές οι υποκατηγορίες εμφανίζονται σε ένα νέο menu bar (βλέπε Εικόνα 24), και θα αναλυθούν στη συνέχεια. Ομάδα δημιουργίας: Εδώ υπάρχουν λίγα λόγια για την ιστοσελίδα και τους ανθρώπους που βοήθησαν στη δημιουργία της. Εικόνα 24:e-Sign Language menu bar καρτέλας εκπαιδευτικό υλικό ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 51

52 ΑΛΦΑΒΗΤΟΣ Εδώ υπάρχουν σε μικρές φωτογραφίες οι αναπαραστάσεις όλων των γραμμάτων της αλφαβήτου. Όταν ο χρήστης κάνει κλικ πάνω σε μια εικόνα, τότε αυτομάτως τη βλέπει σε μεγαλύτερο μέγεθος (βλέπε Εικόνα 25). Εικόνα 25:e-Sign Language ΑΛΦΑΒΗΤΟΣ ΛΕΞΕΙΣ Εδώ υπάρχουν thumbnails για όλα τα βίντεο (βλέπε Εικόνα 26) με τις λέξεις. Κάνοντας κλικ πάνω σε κάποιο από τα βίντεο εμφανίζεται μια νέα σελίδα με το βίντεο και τα σχόλια που έχουν γίνει, ακόμη ο κάθε χρήστης μπορεί να προσθέσει σχόλιο. Σε κάθε βίντεο εκτός από την αναπαράσταση της λέξης στη νοηματική γλώσσα, τη βλέπουμε γραπτώς στα νέα ελληνικά και υπάρχει και ήχος, έτσι ώστε να καλυφθούν όλες οι κατηγορίες χρηστών στις οποίες απευθύνεται. Εικόνα 26: e-sign Language - ΛΕΞΕΙΣ ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 52

53 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΙΚΟΝΑΣ Στη περιγραφή εικόνας υπάρχουν και πάλι thumbnails που μας οδηγούν στη συνέχεια στο βίντεο. Τα βίντεο με τη περιγραφή εικόνας είναι υποτιτλισμένα και οι λέξεις που αναπαρίστανται είναι χρωματισμένες (βλέπε Εικόνα 27), έχουν και ηχητική υποστήριξη. Επιπλέον, πάνω αριστερά στο βίντεο εμφανίζεται η εικόνα που περιγράφεται. Εικόνα 27: e-sign Language - Περιγραφή Εικόνας ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 53

54 ΑΣΚΗΣΕΙΣ Οι ασκήσεις που βοηθάνε τον εκπαιδευόμενο να αφομοιώσει καλύτερα αυτά που έχει μάθει αλλά και να κάνει μια προσωπική αξιολόγηση των γνώσεων του. Υπάρχουν ασκήσεις πάνω στην αλφάβητο, στις λέξεις αλλά και στην περιγραφή εικόνας (βλέπε Εικόνα 28), οι οποίες έχουν ήδη αναλυθεί. Εικόνα 28: e-sign Language - ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΠΑΡΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ Επιπρόσθετα, υπάρχει μια μπάρα αναζήτησης (βλέπε Εικόνα 29) για να διευκολύνει τον χρήστη στην εύρεση ενός βίντεο. Η αναζήτηση πρέπει να γίνεται σε ελληνικά με τόνους και σωστή ορθογραφία είτε σε greeklish. Εικόνα 29: e-sign Language - Search Bar ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 54

55 Για την ανάπτυξη της ιστοσελίδας έγινε χρήση: PHP, HTML, CSS, CSS3 MySQL Λογισμικά που χρησιμοποιήθηκαν: Camtasia (για την επεξεργασία των βίντεο, τον ήχο, τους υπότιτλους) Any Video Converter (για την αλλαγή της κωδικοποίησης των βίντεο) Flash CS5 (για το κομμάτι των ασκήσεων) Photoshop CS5 (για το design της ιστοσελίδας) Το site φιλοξενείται στο: ακόμη η βιντεοσκόπηση του γλωσσικού υλικού, έγινε στη Νοηματική Σχολή Κόσμος (Θεσσαλονίκη). ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 55

56 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 5:Α Ξ Ι Ο Λ Ο Γ Η Σ Η ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 56

57 5. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η μέθοδος αξιολόγησης που επιλέξαμε να κάνουμε είναι η «Τελική αξιολόγηση». Σκοπός της οποίας είναι να καθορίσει αν οι στόχοι για τους οποίους έχει αναπτυχθεί ο εκπαιδευτικός ιστοτόπος έχουν επιτευχθεί. Η τελική αξιολόγηση γίνεται πάντα μετά την πλήρη ολοκλήρωση του λογισμικού και την δοκιμαστική εφαρμογή του. Μέσο συλλογής δεδομένων ήταν ένα ερωτηματολόγιο του οποίου οι ερωτήσεις παρατίθενται πιο κάτω. Η αξιολόγηση έγινε σε δείγμα 20 ατόμων, εκ των οποίων οι 17 ήταν ακούοντες και οι 3 κωφοί. Οι ηλικίες των ερωτηθέντων κυμαίνονταν από 18 έως 45. Κατανομή Χρηστών 3 17 Ακούοντες Κωφοί 5.1. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΧΡΗΣΤΗ ΚΑΙ ΗΛΙΚΙΑ Στην κατηγορία χρήστη οι δυνατές απαντήσεις είναι α) Κωφός β) Ακούων και στην ηλικία απλά ο χρήστης πληκτρολογεί την ηλικία του. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 57

58 ΒΑΘΜΟΣ ΕΞΟΙΚΕΙΩΣΗΣ ΚΩΦΩΝ ΜΕ ΕΝΓ Η ερώτηση είναι: Αν είστε κωφός, πόσο εξοικειωμένος είστε με την γραπτή Ελληνική Γλώσσα; Οι δυνατές απαντήσεις είναι «Πάρα πολύ», «Πολύ», «Μέτρια», «Λίγο», «Καθόλου». Σε αυτή την ερώτηση θέλουμε να δούμε πόσο καλά ξέρει να γράφει ένας κωφός την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα, συνήθως τα παιδιά σε μικρή ηλικία υστερούν αρκετά σε σχέση με τους συνομήλικους τους ΓΝΩΣΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ Η ερώτηση: Γνωρίζετε την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα; Και Γνωρίζετε Νοηματική Γλώσσα κάποιας άλλης χώρας; Με δυνατές απαντήσεις «Ναι», «Όχι», «Λίγο». Αυτές οι ερωτήσεις μπήκαν για να δούμε πως βλέπει το site κάποιος που δεν έχει έρθει ξανά σε επαφή με τη νοηματική γλώσσα, και ποια η διαφορά του με κάποιον που είναι εξοικειωμένος με τη νοηματική κάποιας άλλης χώρας ΚΛΙΜΑΚΑ LIKERT Η ερώτηση είναι: Κατά πόσο θεωρείτε ότι το website για την εκμάθηση Νοηματικής είναι «Εύχρηστο», «Καινοτόμο», «Προσεγμένο», «Ευέλικτο», «Σύγχρονο», «Ικανοποιητικό», «Εκπαιδευτικό», «Αξιόπιστο», «Κατάλληλο», «Εμφανίσιμο», «Δύσχρηστο», «Ακατάλληλο», «Εύκολο», «Αποδοτικό», «Απλό», «Ποιοτικό» ΠΟΣΟ ΒΟΗΘΟΥΝ ΤΑ ΒΙΝΤΕΟ ΣΤΗΝ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗΣ Η ερώτηση: Μετά την παρακολούθηση ενός βίντεο θεωρείτε πως είστε σε θέση να ξαναπείτε μια λέξη με χρήση νοηματικής γλώσσας; Οι δυνατές απαντήσεις είναι «Σίγουρα ναι», «Νομίζω ναι», «Όχι». Αυτή η ερώτηση μπήκε για να δούμε αν είναι ξεκάθαρο αυτό που περιγράφει το βίντεο και αν στην τελική βοηθάει το χρήστη να μάθει κάτι ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΘΗΚΗΣ ΣΧΟΛΙΩΝ Η ερώτηση είναι: Η δυνατότητα προσθήκης σχολίων, σας βοήθησε; Ναι, Όχι και γιατί; Έπειτα, ο χρήστης μπορεί να πληκτρολογήσει την απάντηση. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 58

59 SEARCH BAR Η ερώτηση: Η search bar σας διευκόλυνε; Οι δυνατές απαντήσεις είναι «Πάρα πολύ», «Πολύ», «Μέτρια», «Λίγο», «Καθόλου» ΥΠΟΤΙΤΛΟΙ Οι ερωτήσεις είναι: α) Οι υπότιτλοι στα βίντεο σας βοήθησαν; β) Οι χρωματισμένοι υπότιτλοι στα βίντεο για την περιγραφή εικόνας σας βοήθησαν; Οι δυνατές απαντήσεις και για τις δύο ερωτήσεις μπορούν να δοθούν με τη μορφή κλίμακας από 1 έως 5, όπου το 1=Πάρα πολύ και το 5=Καθόλου ΑΣΚΗΣΕΙΣ Η ερώτηση: Οι ασκήσεις ήταν «Απλές», «Προσεγμένες», «Δύσκολες», «Βαρετές», «Ικανοποιητικές», «Βοηθητικές». Και οι δυνατές απαντήσεις μέσω κλίμακας Likert κυμαίνονται από «Πάρα πολύ» ως «Καθόλου» ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η ερώτηση: Οι ασκήσεις σας βοήθησαν στην αυτοαξιολόγηση σας; Οι δυνατές απαντήσεις κυμαίνονται από «Πάρα πολύ» έως «Καθόλου» σε μια κλίμακα από 1 μέχρι ΒΙΝΤΕΟ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Η ερώτηση: Πόσες φορές έπρεπε να δείτε ένα βίντεο έτσι ώστε να είστε σε θέση να απαντήσετε σωστά στις ασκήσεις; Ο χρήστης μπορεί να πληκτρολογήσει την απάντηση, σε ένα κενό πλαίσιο που του δίνεται ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΒΙΝΤΕΟ Η ερώτηση: Η ποιότητα του πολυμεσικού υλικού (βίντεο) ήταν; Και οι δυνατές απαντήσεις «Πολύ καλή», «Καλή», «Μέτρια», «Κακή» ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Οι γενικές ερωτήσεις βοηθούν στη βελτίωση του site και είναι οι εξής: α) Τι θεωρείτε πώς ήταν περιττό στο site; β) Τι θα θέλατε να υπάρχει επιπλέον; γ) Τι σας άρεσε περισσότερο; ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 59

60 ΚΑΤΑ ΠΟΣΟ ΤΟ ΚΙΝΗΣΕ ΤΟΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ Η ερώτηση: Γι αυτούς που δεν είχαν κάποια επαφή με τη Νοηματική Γλώσσα στο παρελθόν! Το site σας κίνησε το ενδιαφέρον να ενημερωθείτε περισσότερο είτε να θέλετε να μάθετε τη νοηματική ως επιπλέον γλώσσα; Αυτή η ερώτηση τέθηκε για να διαπιστώσουμε αν η επίσκεψη στο e-sign Language κινεί το ενδιαφέρον του χρήστη για περαιτέρω ενημέρωση πάνω σε ό, τι αφορά την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΟΣΟ ΕΞΟΙΚΕΙΩΜΕΝΟΣ ΕΙΣΤΕ ΜΕ ΤΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΓΙΑ ΚΩΦΟΥΣ) ΓΙΑ ΚΩΦΟΥΣ Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Λίγο Καθόλου Στα 3 άτομα που ερωτήθηκαν, οι δύο απάντησαν πως γνωρίζουν την γραπτή ελληνική γλώσσα «πάρα πολύ» και ο ένας είπε πως τη γνωρίζει «λίγο». ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 60

61 ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΚΑΠΟΙΑ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ή ΑΛΛΗΣ ΧΩΡΑΣ) Εικόνα 30: Γράφημα 1 Οι ερωτηθέντες που απάντησαν «Λίγο» ήταν ακούοντες, όπως και αυτοί που απάντησαν «Όχι». Μόνο οι κωφοί γνώριζαν καλά την ΕΝΓ. Εικόνα 31: Γράφημα 2 Στο παραπάνω γράφημα βλέπουμε πως το 65% δεν είχε καμία επαφή με νοηματική γλώσσα, 20% από τους ακούοντες γνώριζαν την ελληνική νοηματική «Λίγο» και το 15% του δείγματος που αντιστοιχεί στους κωφούς ήξεραν την ελληνική νοηματική γλώσσα και το 5% από τους κωφούς ξέρει «Λίγο» νοηματική γλώσσα άλλης χώρας. Ο χρήστης που απάντησε λίγο είναι κωφός. Η ερώτηση αυτή μπήκε κατά κύριο λόγο για να δούμε αν κάποιος που δεν γνωρίζει την ΕΝΓ αλλά γνωρίζει τη νοηματική κάποιας άλλης χώρας, μπορεί ή όχι να μάθει πιο εύκολα. ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 61

62 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤO WEBSITE (ΚΛΙΜΑΚΑ LIKERT) Εικόνα 32: Γράφημα 3 Στο Γράφημα 3 βλέπουμε πως το 30% απάντησε «Πάρα πολύ», το 65% απάντησε «Πολύ» και το 5% «Μέτρια». Οι ηλικίες αυτών που απάντησαν «Πάρα πολύ», κυμαίνονται από 22 έως 25. Αυτών που απάντησαν «Πολύ» κυμαίνονται από 19 έως 45 και «Μέτρια» απάντησε ένα άτομο 18 ετών. Εικόνα 33: Γράφημα 4 Στο Γράφημα 4 βλέπουμε πως το 20% (ηλικίες 21-24) απάντησε «Πάρα πολύ», το 45% (ηλικίες 19-45) απάντησε «Πολύ» και το 35% (ηλικίες 18-26) «Μέτρια». ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 62

63 Εικόνα 34: Γράφημα 5 Στο Γράφημα 5 βλέπουμε πως το 60% (ηλικίες 18-45) απάντησε «Πάρα πολύ», το 40% (ηλικίες 22-32) απάντησε «Πολύ». Μέσα στο 40% συμπεριλαμβάνονται και οι κωφοί χρήστες. Εικόνα 35: Γράφημα 6 Στο Γράφημα 6 βλέπουμε πως το 10% (ηλικίες 22) απάντησε «Πάρα πολύ», το 35% (ηλικίες 18-32) απάντησε «Πολύ» και το 55% (ηλικίες 21-45) «Μέτρια». ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 63

64 Εικόνα 36: Γράφημα 7 Στο Γράφημα 7 βλέπουμε πως το 10% (ηλικίες 22-32) απάντησε «Πάρα πολύ», το 70% (ηλικίες 18-45) απάντησε «Πολύ» και το 20% (ηλικίες 21-43) «Μέτρια». Εικόνα 37: Γράφημα 8 Στο Γράφημα 8 βλέπουμε πως το 35% (ηλικίες 22-32) απάντησε «Πάρα πολύ», το 60% (ηλικίες 18-45) απάντησε «Πολύ» και το 5% (ηλικίες 21) «Μέτρια». Οι κωφοί χρήστες απάντησαν: 1 άτομο- Πολύ, 2 άτομα-πάρα πολύ. Από τους ακούοντες που είπαν πως γνωρίζουν τη νοηματική γλώσσα «Λίγο», οι 2 απάντησαν «Πολύ» και οι άλλοι 2 «Πάρα πολύ». ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 64

65 Εικόνα 38: Γράφημα 9 Στο Γράφημα 9 βλέπουμε πως το 65% (ηλικίες 19-45) απάντησε «Πάρα πολύ», το 20% (ηλικίες 18-26) απάντησε «Πολύ» και το 15% (ηλικίες 22) «Μέτρια». Ένας από τους κωφούς απάντησε πολύ και οι άλλοι 2, πάρα πολύ. Εικόνα 39: Γράφημα 10 Στο Γράφημα 10 βλέπουμε πως το 70% μέσα στο οποίο συμπεριλαμβάνονται και οι κωφοί χρήστες (ηλικίες 18-45) απάντησε «Πάρα πολύ», το 25% (ηλικίες 21-24) απάντησε «Πολύ» και το 5% (ηλικίες 22) «Μέτρια». ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 65

66 Εικόνα 40: Γράφημα 11 Στο Γράφημα 11 βλέπουμε πως το 55% (ηλικίες 19-43) απάντησε «Πάρα πολύ», το 35% (ηλικίες 18-45) απάντησε «Πολύ», το 5% (ηλικίες 22) «Μέτρια» και το 5% (ηλικίες 21) «Λίγο». Εικόνα 41: Γράφημα 12 Στο Γράφημα 12 βλέπουμε πως το 55% (ηλικίες 21-23) απάντησε «Πάρα πολύ», το 35% (ηλικίες 22-45) απάντησε «Πολύ», το 5% (ηλικίες 18-30) «Μέτρια» και το 5% (ηλικίες 21) «Λίγο». ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 66

67 Εικόνα 42: Γράφημα 13 Στο Γράφημα 13 βλέπουμε πως το 15% (ηλικίες 21-22) απάντησε «Λίγο», το 85% στο οποίο συμπεριλαμβάνονται και οι κωφοί χρήστες (ηλικίες 18-45) απάντησε «Καθόλου». Εικόνα 43: Γράφημα 14 Στο Γράφημα 14 βλέπουμε πως το 5% (ηλικίες 21) απάντησε «Λίγο», το 95% στο οποίο συμπεριλαμβάνονται και οι κωφοί χρήστες (ηλικίες 18-45) απάντησε «Καθόλου». Εικόνα 44: Γράφημα 15 Στο Γράφημα 15 βλέπουμε πως το 25% (ηλικίες 21-25) απάντησε «Πάρα πολύ», το 75% (ηλικίες 18-45) απάντησε «Πολύ». ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 67

68 Εικόνα 45: Γράφημα 16 Στο Γράφημα 16 βλέπουμε πως το 15% (ηλικίες 22-32) απάντησε «Πάρα πολύ», το 85% (ηλικίες 18-45) απάντησε «Πολύ». Εικόνα 46: Γράφημα 17 Στο Γράφημα 17 βλέπουμε πως το 35% (ηλικίες 21-25) απάντησε «Πάρα πολύ», το 50% (ηλικίες 21-45) απάντησε «Πολύ» και το 15% (ηλικίες 18-22) «Μέτρια». Εικόνα 47: Γράφημα 18 ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 68

69 Στο Γράφημα 18 βλέπουμε πως το 65% (ηλικίες 18-32) απάντησε «Πάρα πολύ», το 20% (ηλικίες 19-45) απάντησε «Πολύ» και το 15% (ηλικίες 21) «Μέτρια». Δύο από τους κωφούς χρήστες απάντησαν «Πάρα πολύ» και ένας «Πολύ». Η ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑ ΒΡΗΚΕ ΤΟ WEBSITE: Πολύ Εύχρηστο (65%) Καθόλου Ακατάλληλο (95%) Πάρα πολύ Αξιόπιστο (70%) Πολύ Απλό (50%) Πολύ Αποδοτικό (85%) Καθόλου Δύσχρηστο (85%) Πολύ Εύκολο (75%) Πάρα πολύ Εκπαιδευτικό (65%) Πολύ Εμφανίσιμο (70%) Μέτρια Ευέλικτο (55%) Πολύ Ικανοποιητικό (60%) Πολύ Καινοτόμο (45%) Πάρα πολύ Κατάλληλο (55%) Πάρα πολύ Ποιοτικό (50%) Πάρα πολύ Προσεγμένο (60%) Πολύ Σύγχρονο (70%) ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 69

70 ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΝΟΣ ΒΙΝΤΕΟ ΘΕΩΡΕΙΤΕ ΠΩΣ ΕΙΣΤΕ ΣΕ ΘΕΣΗ ΝΑ ΞΑΝΑΠΕΙΤΕ ΜΙΑ ΛΕΞΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ; Εικόνα 48: Γράφημα 19 Στο Γράφημα 19 βλέπουμε πως το 50% στο οποίο συμπεριλαμβάνονται και οι κωφοί χρήστες (ηλικίες 19-45) απάντησε «Σίγουρα Ναι», το 50% (ηλικίες 18-25) απάντησε «Νομίζω Ναι» Η SEARCH BAR ΣΑΣ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΕ; Εικόνα 49: Γράφημα 20 Στο Γράφημα 20 βλέπουμε πως το 40% (ηλικίες 18-32) απάντησε «Πολύ», το 50% (ηλικίες 19-45) «Μέτρια» και το 10% (ηλικίες 23-24) «Λίγο». ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 70

71 ΟΙ ΥΠΟΤΙΤΛΟΙ ΣΤΑ ΒΙΝΤΕΟ ΒΟΗΘΗΣΑΝ; Εικόνα 50: Γράφημα 21 Οι υπότιτλοι βοήθησαν τους κωφούς χρήστες, για τους οποίους προορίζονταν, αφού όλοι τους απάντησαν «Πάρα πολύ» ΟΙ ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΕΝΟΙ ΥΠΟΤΙΤΛΟΙ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΒΟΗΘΗΣΑΝ; Εικόνα 51: Γράφημα 22 Εδώ οι κωφοί χρήστες απάντησαν «Πολύ». Από ακούοντες που γνώριζαν «Λίγο» ΕΝΓ το 25% απάντησε «Πολύ» και το υπόλοιπο 75% «Πάρα πολύ». Γενικότερα, το 55% απάντησε «Πάρα πολύ», το 35% απάντησε «Πολύ» και το 5% «Μέτρια». ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 71

72 ΑΣΚΗΣΕΙΣ Εικόνα 52: Γράφημα 23 Στο Γράφημα 23 βλέπουμε πως το 15% (ηλικίες 21-32) απάντησε «Πάρα πολύ», το 30% (ηλικίες 21-29) απάντησε «Πολύ» και το 55% (ηλικίες 18-45) «Μέτρια». Από τους κωφούς χρήστες τα 2/3 απάντησαν «Πάρα πολύ» και το 1/3 «Πολύ». Εικόνα 53: Γράφημα 24 Στο Γράφημα 24 βλέπουμε πως το 65% (ηλικίες 22-32) απάντησε «Πάρα πολύ», το 30% (ηλικίες 21-45) απάντησε «Πολύ» και το 5% (ηλικίες 18) «Μέτρια». Όλοι οι κωφοί χρήστες απάντησαν «Πάρα πολύ». ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 72

73 Εικόνα 54: Γράφημα 25 Στο Γράφημα 25 βλέπουμε πως το 75% (ηλικίες 18-45) απάντησε «Μέτρια», το 15% (ηλικίες 23-32) απάντησε «Λίγο» και το 10% (ηλικίες 26) «Καθόλου». Από τους κωφούς χρήστες τα 2/3 απάντησαν «Λίγο» και το 1/3 «Καθόλου». Εικόνα 55: Γράφημα 26 Στο Γράφημα 26 βλέπουμε πως το 20% (ηλικίες 18-23) απάντησε «Λίγο» και το 80% (ηλικίες 19-45) «Καθόλου». Όλοι οι κωφοί χρήστες απάντησαν «Καθόλου». Εικόνα 56: Γράφημα 27 Στο Γράφημα 27 βλέπουμε πως το 35% (ηλικίες 22-32) απάντησε «Λίγο» και το 65% (ηλικίες 18-45) «Καθόλου». Από τους κωφούς χρήστες τα 2/3 απάντησαν «Πάρα πολύ» και το 1/3 «Πολύ». ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 73

74 Εικόνα 57:Γράφημα 28 Στο Γράφημα 28 βλέπουμε πως το 75% (ηλικίες 18-45) απάντησε «Πάρα πολύ», το 15% (ηλικίες 21-43) απάντησε «Πολύ». Από τους κωφούς χρήστες τα 2/3 απάντησαν «Πάρα πολύ» και το 1/3 «Πολύ». Η ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑ ΒΡΗΚΕ ΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ: Μέτρια Απλές(55%) Πάρα πολύ Προσεγμένες (65%) Μέτρια Δύσκολες (75%) Καθόλου Βαρετές (80%) Πολύ Ικανοποιητικές (65%) Πάρα πολύ-πολύ Βοηθητικές (50%-50%) ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕΣΩ ΑΣΚΗΣΕΩΝ Εικόνα 58: Γράφημα 29 ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 74

75 Στο Γράφημα 29 βλέπουμε πως το 60% (ηλικίες 19-45) απάντησε «Πάρα πολύ», το 30% (ηλικίες 18-26) απάντησε «Πολύ» και το 10% (ηλικίες 22) «Μέτρια». Από τους κωφούς χρήστες τα 2/3 απάντησαν «Πάρα πολύ» και το 1/3 «Πολύ» ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ Εικόνα 59: Γράφημα 30 Στο Γράφημα 30 βλέπουμε πως το 55% (ηλικίες 22-45) απάντησε «Πολύ καλή», το 45% (ηλικίες 18-22) απάντησε «Πολύ». Από τους κωφούς χρήστες όλοι απάντησαν «Πολύ καλή» ΠΟΣΕΣ ΦΟΡΕΣ ΧΡΕΙΑΣΤΗΚΕ ΝΑ ΑΝΑΠΑΡΑΧΘΕΙ ΕΝΑ ΒΙΝΤΕΟ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΘΥΜΑΤΑΙ Ο ΧΡΗΣΤΗΣ Στην ερώτηση πόσες φορές χρειάστηκε να δει ένας χρήστης ένα βίντεο, έτσι ώστε να θυμάται τη λέξη και να μπορεί να την επαναλάβει και ο ίδιος οι ερωτηθέντες απάντησαν το εξής: Το 50% είπε 3 φορές Το 30% είπε 1 φορά (αντιστοιχούσε σε αυτούς που γνώριζαν νοηματική, έστω και λίγο) Το 15% είπε 1-2 ή 2-3 ανάλογα με τη δυσκολία της λέξης και πιο συγκεκριμένα το 1-2 το είπε κωφός χρήστης Το 5% είπε 4 φορές ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 75

76 ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΘΗΚΗΣ ΣΧΟΛΙΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΘΗΚΗΣ ΣΧΟΛΙΩΝ Έκφραση απορίας - 29% Προτάσεις βελτίωσης - 9% Επικοινωνία, Έκφραση άποψης- 23% Επίλυση αποριών άλλων χρηστών και έκφραση απορίας- 40% Εικόνα 60: Γράφημα 31 Οι κωφοί χρήστες απάντησαν: για έκφραση αποριών αλλά και για επίλυση αποριών άλλων χρηστών ΤΙ ΗΤΑΝ ΠΕΡΙΤΤΟ ΣΤΟ SITE ΤΙ ΗΤΑΝ ΠΕΡΙΤΤΟ ΣΤΟ SITE Το κουμπί "Top"- 10% Τίποτα - 85% Η search bar - 5% Εικόνα 61: Γράφημα 32 ΑΠΘ-ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 76