«Ο ΑΡΧΟΝΤΟΧΩΡΙΑΤΗΣ» ΤΟΥ ΜΟΛΙΕΡΟΥ: Η ΗΘΟΓΡΑΦΙΑ ΜΙΑΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΟ

Transcript

1 «Ο ΑΡΧΟΝΤΟΧΩΡΙΑΤΗΣ» ΤΟΥ ΜΟΛΙΕΡΟΥ: Η ΗΘΟΓΡΑΦΙΑ ΜΙΑΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΟ ΠΠΣΠΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ ΤΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 2 ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ - ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ - ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ 3 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ 4 ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ 6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ολοµέλεια: Ο ορισµός του όρου ηθογραφίας Οµάδα 1: Συγκριτική µελέτη του Ζουρντάν του Μολιέρου µε τη Μαντάµ Σουσού του Ψαθά και τον Στρεψιάδη του Αριστοφάνη Οµάδα 1: Η αστική οικογένεια στο έργο «Ο Αρχοντοχωριάτης» του Μολιέρου Οµάδα 3 Η φιλαυτία του Ζουρντάν και οι συνέπειές της 12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Οµάδα 2 : Η διαχρονική αξία του έργου «Ο Αρχοντοχωριάτης» Οµάδα 2 : Ο ναρκισσισµός και η µεγαλοµανία του Ζουρντάν Ομάδα 2: Οι συνέπειες των επιλογών του «Αρχοντοχωριάτη» για τον ίδιο και το περιβάλλον του ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Οµάδα 3: Ήθη και έθιµα του 17 ου αιώνα στη Γαλλία Οµάδα 3: Τα κωµικά στοιχεία του έργου «Ο Αρχοντοχωριάτης» : Οµάδα 3: Η σκιαγράφηση της γαλλικής κοινωνίας του 17 ου αι µέσα από το έργο «Ο Αρχοντοχωριάτης» 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: 18 ΣΕΝΑΡΙΟ 18 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 20 2

3 ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΟΜΑΔΑ 1: PSYCHO POTATOES: 1. Καλοπαστά Αργυρώ 2. Μιχαήλου Ειρήνη 3. Μοτσενίγου Τατιάνα 4. Πουλιάνου Ελένη 5. Χονδρογεώργου Αρτεµησία ΟΜΑΔΑ 2 : ROCK 4 1. Νικολίτση Βικτωρία - Ιωάννα 2. Στεφανάκος Νικόλαος 3. Τσώλη Άννα 4. Φώτη Ιωάννα ΟΜΑΔΑ 3 : BURGERS THWAG 1. Βασιλοπούλου Μαρία-Χριστίνα 2. Βασιλοπούλου Σοφία 3. Γαβαλά Ελισάβετ 4. Θεοδοσιάδη Ναταλία 5. Καντιάνη Αριάδνη 6. Μάλαµα Κατερίνα ΕΠΙΒΛΕΨΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κουτσουδάκη Ευαγγελία 3

4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ (ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ) Ευχαριστούµε θερµά την κυρία Κουτσουδάκη Ευαγγελία για την πολύτιµη βοήθεια, συµπαράσταση και καθοδήγηση στην εκπόνηση της παρούσας εργασίας. Ευχαριστούµε επίσης, την καθηγήτριά µας, κυρία Μαρία Φραγκή για τις πολύτιµες πληροφορίες που µας έδωσε σχετικά µε το θέατρο και τη σκηνοθεσία. 4

5 ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ Οµάδα 1 Οι λόγοι για τους οποίους επιλέξαµε το συγκεκριµένο project είναι αρχικά το ενδιαφέρον µας για το συγκεκριµένο είδος τέχνης. Επίσης, µας άρεσαν τα θεατρικά έργα αυτά (ο Αρχοντοχωριάτης του Μολιέρου, η Μαντάµ Σουσού του Ψαθά και οι Νεφέλες του Αριστοφάνη) από τα οποία αντλήσαµε σηµαντικές πληροφορίες για τα ερευνητικά µας ερωτήµατα. Οι προσδοκίες µας από αυτήν την ερευνητική εργασία είναι να εµβαθύνουµε στο έργο του Μολιέρου, καθώς και να ενηµερωθούµε ορθότερα για την κοινωνική ιεραρχία εκείνης της εποχής. Ακόµα, ελπίζουµε να περάσει η χρονιά µας δηµιουργικά και ευχάριστα. Οµάδα 1 η, «Psycho Potatoes» Οµάδα 2 Για το λόγο ότι δεν προλάβαµε να πραγµατοποιήσουµε στο πρώτο τετράµηνο την προσδοκία µας για την εκτέλεση µιας θεατρικής παράστασης, µε βάση τον Αρχοντοχωριάτη του Μολιέρου, αποφασίσαµε να ασχοληθούµε µε αυτή στο δεύτερο τετράµηνο που διανύουµε καθώς και µε την ανάλυση κάποιων ερευνητικών ερωτηµάτων. Σκοπεύουµε, λοιπόν, να εµπλακούµε µε συγγραφή και τη σκηνοθεσία του έργου, καθώς πιστεύουµε πως η ενέργεια που διαθέτουµε, οι δηµιουργικές µας ιδέες αλλά και οι διάθεση µας για δουλειά, µπορούν να προσφέρουν πολλά στην πρόοδο, την εξέλιξη και την προώθηση της ερευνητικής εργασίας µας. Οµάδα 2 η, «Rock 4» Οµάδα3 Το ενδιαφέρον µας προς την γαλλική λογοτεχνία, καθώς και η επιθυµία µας να αναλύσουµε το βίο του Μολιέρου µέσα απ τα έργα του, µας οδήγησε στο να ασχοληθούµε στο δεύτερο τετράµηνο µε την πραγµατοποίηση ενός θεατρικού έργου. Όλα τα παραπάνω θα συµβάλλουν στην διερεύνηση των στοιχείων του γαλλικού πολιτισµού εκείνης της εποχής.τέλος, ευελπιστούµε η συλλογική εργασία µας να αποφέρει ένα αξιόλογο αποτέλεσµα και να αποκοµίσουµε χρήσιµες γνώσεις για το χώρο του θεάµατος και της τέχνης. Οµάδα 3 η, «Burgers Thwag» 5

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ (ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ) Η εργασία αυτή εκπονήθηκε υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Ε. Κουτσουδάκη και εντάσσεται στο πλαίσιο του µαθήµατος της Ερευνητικής Εργασίας της Β Λυκείου. Η επιλογή του θέµατος έγινε µε κριτήριο τη διάθεσή µας να εµπλουτίσουµε τις γνώσεις που αποκτήσαµε µε την ενασχόλησή µας µε τη ζωή και το έργο του Μολιέρου, κατά τη διάρκεια του Α τετραµήνου µε την ανάλυση του θεατρικού έργου του Μολιέρου, «Ο Αρχοντοχωριάτης». Η εργασία χωρίζεται σε 3 µέρη: α) το ερευνητικό µέρος.όπου αναφέρονται γενικές πληροφορίες για την κοινωνία του 17 ου αιώνα στη Γαλλία, την οικογένεια, την αγάπη, το γάµο, τις κοινωνικές τάξεις, τη δύναµη του χρήµατος κτλ όπως αυτά σκιαγραφούνται στο έργο «Ο Αρχοντοχωριάτης» β) στη συγκριτική µελέτη του Ζουρντάν του Αρχοντοχωριάτη µε το Στρεψιάδη από το έργο του Αριστοφάνη Νεφέλες και τη Μαντάµ Σουσού από το οµώνυµο έργο του Δηµήτρη Ψαθά και την αναζήτηση οµοιοτύπων και αναλογιών στη σηµερινή εποχή, µετά από τη σύνταξη, αποδελτίωση και αποτίµηση ερωτηµατολογίων διανεµηµένων σε µαθητές και γ) στη συγγραφή διασκευασµένου σεναρίου, βασισµένο στην υπόθεση του έργου αλλά προσαρµοσµένο σε νέα δεδοµένα. Η Ερευνητική µας εργασία ολοκληρώνεται µε τη δραµατοποίηση του σεναρίου που γράφτηκε. 6

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ (ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ) Ο στόχος του σχεδίου εργασίας µας ήταν να αναδείξουµε όσο το δυνατόν περισσότερες πτυχές του θεατρικού έργου του Μολιέρου «Ο Αρχοντοχωριάτης» Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν η εξής: Ορίσαµε χρονοδιάγραµµα και χωρισθήκαµε σε τρεις οµάδες των τεσσάρων, πέντε και έξι µαθητών. Στη συνέχεια, συντάξαµε τα ερευνητικά ερωτήµατα και έγινε καταµερισµός των εργασιών. Σε όλη τη διάρκεια της εκπόνησης της Ερευνητικής Εργασίας, τηρήσαµε ατοµικό αλλά και οµαδικό ηµερολόγιο, καταγράφοντας λεπτοµερώς όλες τις εργασίες που αναλαµβάναµε και ολοκληρώναµε. Σε όλη τη διάρκεια της εργασίας, η κάθε οµάδα ανέφερε στην ολοµέλεια της τάξης τα ευρήµατά της και στη συνέχεια ακολουθούσε συζήτηση µέσα από την οποία επιχειρείτο η εξαγωγή κοινών συµπερασµάτων και παρατηρήσεων. Τα στάδια που ακολουθήθηκαν ήταν:! η µελέτη του ορισµού της ηθογραφίας! η ανάλυση του θεάτρου του Μολιέρου (κωµωδία-µπαλέτο)! η ανάγνωση του κειµένου «Ο Αρχοντοχωριάτης»! η παρακολούθηση της θεατρικής παράστασης του Εθνικού Θεάτρου, «Ο Αρχοντοχωριάτης» Στη συνέχεια, µέσα από το θεατρικό κείµενο επιχειρήθηκε:! η αναζήτηση ανάλογων χαρακτήρων µε αυτόν του Ζουρντάν, σε άλλα θεατρικά έργα! η σκιαγράφηση της κοινωνίας του 17 ο αιώνα στη Γαλλία! η ανάλυση της θέσης της γυναίκας, του έρωτα και του γάµου το 17 ο αιώνα στη Γαλλία! η µελέτη των ηθών της εποχής! η µελέτη των ηθών της σηµερινής εποχής! η καταγραφή συµπερασµάτων! η δραµατοποίηση του σεναρίου που έγραψαν οι οµάδες 7

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1.1: ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ Ορισµός ηθογραφίας Ο όρος σήµερα θεωρείται προβληµατικός, καθώς άρχισε να χρησιµοποιείται χωρίς να έχει οριστεί µε ακρίβεια, µε αποτέλεσµα να υπάρχουν αντιφάσεις και διαφωνίες ως προς το νόηµά του. Στις αρχές του 20ου αι. ο όρος απέκτησε αρνητική σηµασία και χρησιµοποιήθηκε συχνά ως απαξιωτικός χαρακτηρισµός. Υπό την ευρεία έννοια του όρου, ως ηθογραφία ορίζεται η πιστή απεικόνιση της ζωής, των ηθών και των εθίµων µιας συγκεκριµένης κοινωνικής οµάδας ή της κοινωνίας γενικότερα. Με άλλα λόγια, ηθογραφία είναι το αφηγηµατικό είδος που προωθεί κυρίως τη ρεαλιστική αναπαράσταση της ζωής µιας κοινωνίας, σε µία συγκεκριµένη χρονική περίοδο. 1.2: ΟΜΑΔΑ 1: Αναζήτηση και συγκριτική µελέτη του Αρχοντοχωριάτη µε το Στρεψιάδη από τις Νεφέλες του Αριστοφάνη και τη Μαντάµ Σουσού από το οµώνυµο έργο του Δηµήτρη Ψαθά. Ο Στρεψιάδης από τις «Νεφέλες» του Αριστοφάνη παρουσιάζεται ως ένας χοντροκοµµένος και ανυποψίαστος χωριάτης που εκπροσωπεί την ηθική της εποχής του και ταυτίζεται µε τον Δίκαιο λόγο. Εξαιτίας της ανήθικης συµπεριφοράς του γιού τού Φειδιππίδη παγιδεύεται µέσα σε δύο ακραίες ιδεολογίες: στον ασυνείδητο νεωτερισµό και στην προσήλωση σε έναν ηθικό κώδικα και τρόπο διαπαιδαγώγησης τιµηµένο µεν ξεπερασµένο δε, ο οποίος δεν µπορεί πια να αντεπεξέλθει στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας. Σε µια προσπάθεια να γλιτώσει εκείνος από τα χρέη του γιού του και ο δεύτερος από τα δικαστήρια τον στέλνει στο «Φροντιστήριο» του Σωκράτη για να µπορέσει να υπερασπιστεί τον εαυτό του, χρησιµοποιώντας το δίκαιο για να καταπολεµήσει το άδικο του όταν χρειαζόταν. Όταν όµως αυτή του η κίνηση φέρνει τα αντίθετα αποτελέσµατα από τα επιθυµητά, ο Στρεψιάδης αντί να κατηγορήσει τον εαυτό του κατηγορεί τον Σωκράτη και τη σχολή του και την πυρπολεί παρόλο που αυτό γνωρίζει ότι αυτό δεν θα λύσει το πρόβληµα. Αυτό µας δείχνει ότι παρόλο που είχε παντρευτεί µια αριστοκράτισσα και ήταν πλέον µέλος της υψηλής κοινωνίας δεν εξελίχθηκε ο ίδιος σαν άτοµο. Για αυτόν τον λόγο θα µπορούσαµε να τον χαρακτηρίσουµε ως έναν κουτοπόνηρο και κοµπλεξικό άνθρωπο. 8

9 Η Μαντάµ Σουσού, η πρωταγωνίστρια της οµώνυµης κωµωδίας του Αριστοφάνη, λόγω της οικονοµικής άνεσης του συζύγου της έχει µια έντονη έλξη προς την καλή κοινωνία και την πολυτέλεια. Η µεγαλοµανία της είναι τόσο µεγάλη που αποφασίζει να αφήσει τον σύζυγο της για έναν ευγενή και να αλλάξει τόπο διαµονής, εγκαταλείποντας το σπίτι της στο Βύθουλα, για να πάει να ζήσει στο Κολωνάκι. Προσπαθώντας να κρύψει το παρελθόν της, ισχυρίζεται ότι είναι από το εξωτερικό. Με τον καιρό αρχίζουν να εµφανίζονται πληροφορίες από το παρελθόν της και όσο προσπαθεί να τις αρνηθεί, η αλήθεια βγαίνει στην επιφάνεια. Ο καινούργιος της άντρας εγκαταλείπει τη χώρα και η Μαντάµ Σουσού µε καταστρεµµένη αξιοπρέπεια επιστρέφει στην συνοικία και στον παλιό σύζυγο της ο οποίος την αποδέχεται. Ο Ζουρντάν, ο πρωταγωνιστής του έργου Ο Αρχοντοχωριάτης είναι ένας πλούσιος έµπορος, ναρκισσιστής, εγωιστής και µεγαλοµανής, που ανήκει στην αστική τάξη του 17 ου αιώνα στη Γαλλία. Μόνιµη σκέψη του είναι να γίνει ευγενής µε οποιονδήποτε τρόπο, ακόµη και εκµεταλλευόµενος την κόρη του µε το να της κανονίσει ένα γάµο µε έναν ευγενή. Δίνοντας µεγάλη σηµασία στο πως φαίνεται απέναντι στους άλλους παρά στο ποιος είναι, προσπαθεί να αποκτήσει την επιτηδευµένη µόρφωση της αριστοκρατίας και περιτριγυρισµένος από δασκάλους και έναν ευγενή που του αποµυζά χρήµατα, γελοιοποιείται εντελώς. Παρατηρούµε ότι και οι τρεις ήρωες είναι µαταιόδοξοι και εγωκεντρικοί. Η µεγαλοµανία που τους διακατέχει επηρεάζει και τον περιβάλλον τους, πληγώνοντας τους ανθρώπους που τους αγαπούν πραγµατικά. Η δε µαταιοδοξία τους, τους καθιστά εύκολα θύµατα του κάθε επιτήδειου που εκµεταλλεύεται κυριολεκτικά το ελάττωµά τους αυτό. Αναλύοντας αυτούς τους τρεις ήρωες, συµπεραίνουµε, δυστυχώς, αν και διαφέρουν εξωτερικά και ανήκουν σε διαφορετικές εποχές, µας οδηγούν στο συµπέρασµα ότι σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία θα υπάρχει πάντα η ακόρεστη δίψα για πλούτη και εξουσία. 9

10 1.3 : Οµάδα 1: Η αστική οικογένεια στο έργο «Ο Αρχοντοχωριάτης» 1 Στο έργο «Ο Αρχοντοχωριάτης», ο Μολιέρος σκιαγραφεί µε µεγάλη ακρίβεια, µια αστική οικογένεια, η οποία αντιπροσωπεύει την κοινωνία του 17 ου αιώνα στη Γαλλία. Μέσα από αυτήν, µπορούµε να εντοπίσουµε αρκετά στοιχεία καθώς και ηθικές αρχές, αξίες αλλά και διλήµµατα της κοινωνίας του 17ου αιώνα. Γι' αυτό το λόγο και το έργο αυτό του Μολιέρου αποτελεί µέχρι και σήµερα, αντικείµενο µελέτης πολλών ιστορικών, κοινωνιολόγων και ερευνητών. Μελετώντας το έργο, αντιλαµβανόµαστε ότι η θέση της γυναίκας ήταν αρκετά υποβαθµισµένη, δηλαδή, δεν είχε δικαίωµα λόγου ούτε έκφρασης ιδεών και δεν συµµετείχε στο «εκλέγειν» και «εκλέγεσθαι». Αντίθετα, ο άντρας είχε κυρίαρχο ρόλο στην οικογένεια καθώς ήταν υπεύθυνος για τη λήψη όλων των αποφάσεων, τη διαχείριση των οικονοµικών αλλά και την επιλογή γαµπρού για την κόρη του, κάτι που αποδεικνύει πως οι κόρες δεν είχαν ελεύθερη βούληση. Παρατηρούµε επίσης ότι η µόρφωση ήταν προνόµιο κυρίως ανδρικό και όσες από τις γυναίκες µορφώνονταν, θεωρούνταν εξαίρεση, καθώς η µόρφωσή των περισσοτέρων κοριτσιών της εποχής, περιοριζόταν στα καθήκοντά τους ως µελλοντικές σύζυγοι και µητέρες. Κρίνονταν λοιπόν ανάξιες και χωρίς καµιά ισχύ. Δεν είχαν δε καµία δυνατότητα επιβολής της θέλησής τους στο σύζυγό τους, όπως πχ η κυρία Ζουρντάν, που παρόλο που είναι πολύ πιο λογική από το σύζυγό της και αντιλαµβάνεται ότι τον περιβάλλουν άνθρωποι που τον εκµεταλλεύονται, δεν µπορεί ούτε να πείσει το σύζυγό της για αυτό ούτε να τους διώξει. Δεν έχει επίσης τη δυνατότητα να εκφέρει γνώµη, πόσο µάλλον να επιλέξει, γαµπρό για την κόρη της και αναγκάζεται να υπακούσει τον άντρα της. Τέλος, στο έργο του Μολιέρου, «Ο Αρχοντοχωριάτης» παρατηρούνται αρκετές διαφοροποιήσεις από τη συνηθισµένη εικόνα της οικογένειας της εποχής και αυτό γιατί ο Μολιέρος θέλει να εκφράσει την αντίθεσή του για κάποια ζητήµατα, όπως πχ η επιβολή γάµου συµφέροντος στα παιδιά ή η µαταιοδοξία της πλούσιας, πλέον, αστικής τάξης, που επιδιώκει µε κάθε µέσο την απόκτηση αριστοκρατικού τίτλου, είτε µε την εξαγορά του είτε µε παράταιρους γάµους.ευγενείας. Γελοιοποιεί δε την επιτηδευµένη στάση και γλώσσα της αριστοκρατικής τάξης, που αποτελείται από ξεπεσµένους και τεµπέληδες αριστοκράτες, που δεν έχουν δουλέψει ποτέ στη ζωή τους, κατασπαταλώντας την πατρική τους κληρονοµία. 10

11 Ο Μολιέρος δεν πιστεύει στην υπεροχή της αριστοκρατικής τάξης. Πιστεύει στην εξυπνάδα της αστικής τάξης, που µε σωστή οικονοµική διαχείριση απέκτησε πλούτη. Θεωρεί επίσης το λαό έξυπνο και αυτό φαίνεται από την παρουσία της πιστής υπηρέτριας στο σπίτι του Ζουρντάν, που συνωµοτώντας µε την κυρία της, προσπαθεί να σώσει το αφεντικό της από την εκµετάλλευση των γύρω του καθώς επίσης και να βοηθήσει την κόρη να παντρευτεί τον αγαπηµένο της. Πρόκειται για µια απλή γυναίκα που όµως έχει µυαλό για αυτό και εκφράζει την άποψη του ελεύθερα, χωρίς το φόβο επιβολή τιµωρίας Οµάδα 1: Η φιλαυτία του Ζουρντάν και οι συνέπειές της Ο Ζουρντάν πιστεύει ότι ξέρει τα πάντα ή σχεδόν τα πάντα και αυτό φαίνεται από την αρχή του έργου. Θα τον χαρακτηρίζαµε ως εγωιστή και φίλαυτο, πράγµα το οποίο τονίζεται πολλές φορές στο έργο. Ένα από τα σηµεία όπου αναδεικνύεται αυτό είναι στις σκηνές µε τους δασκάλους, στις οποίες πιστεύει ότι έτσι θα γίνει ισάξιος των ευγενών µε τη µόρφωση που θα αποκτήσει, παρόλο που οι γνώσεις που κατέχει ήδη είναι ανεπαρκείς, για να µπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των δασκάλων, όµως θεωρεί ότι γνωρίζει τα πάντα. Επίσης, γελοιοποιείται εντελώς µε τα ρούχα που του ετοίµασε ο ράφτης και κυρίως µε τα παπούτσια που είναι µικρότερο νούµερο και δεν του επιτρέπουν να περπατάει άνετα. Η φιλαυτία του φαίνεται επίσης, όταν προσπαθεί να παντρέψει την κόρη του µε έναν ευγενή θέλοντας να γίνει έµµεσα ο ίδιος ευγενής, αγνοώντας τις επιθυµίες της ίδιας της κόρης του. Η µαταιοδοξία του Ζουρτντάν φαίνεται καθ όλη τη διάρκεια του έργου αφού προσπαθεί απεγνωσµένα να µπει στον κύκλο των ευγενών. Αυτή η φιλαυτία και η µαταιοδοξία του Ζουρντάν έχει ως αποτέλεσµα την πλήρη γελοιοποίηση του καθώς και τη δυστυχία της οικογένειάς του Η µεν γυναίκα του βλέπει να τρώνε τα χρήµατα του σπιτιού της οι επιτήδειοι, η δε κόρη, δεν µπορεί να παντρευτεί τον αγαπηµένο της. 11

12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Οµάδα 2 : Η διαχρονική αξία του έργου «Ο Αρχοντοχωριάτης» Αναµφισβήτητη είναι η διαχρονική ισχύς του έργου του Μολιέρου «Ο Αρχοντοχωριάτης», καθώς παρατηρούµε ότι γνωρίσµατα των χαρακτήρων και γεγονότα που περιγράφονται στο έργο, απαντώνται πολύ συχνά και στην εποχή µας. Παρόλο που η εξωτερική εµφάνιση του κεντρικού ήρωα δεν φέρει κανένα στοιχείο οµοιότητας µε τον σύγχρονο τρόπο ένδυσης, ο εσωτερικός κόσµος του Αρχοντοχωριάτη θα λέγαµε πως- δεν διαφέρει καθόλου! Τρανταχτό παράδειγµα; Η όλο και αυξανόµενη επιθυµία των ανθρώπων για τα πλούτη και ο ανταγωνισµός που παρουσιάζεται κυρίως όσον αφορά τα αξιώµατα. Στον Αρχοντοχωριάτη, έργο που ανέβηκε για πρώτη φορά στη σκηνή τον Οκτώβριο του 1670, ο Μολιέρος παρουσιάζει την ανθρώπινη µαταιοδοξία, την µαταιοπονία του ανθρώπου που πασχίζει να πηδήσει πέρα από τον ίσκιο του. Ο στόχος του είναι να υπερβεί το φραγµό της κοινωνικής του θέσης αλλά και των ικανοτήτων που ο ίδιος διαθέτει. H ανθρώπινη µαταιοδοξία δεν αποτελεί φυσικά µόνο ένα διαχρονικό λογοτεχνικό µοτίβο. Οι σελίδες της ιστορίας είναι γεµάτες από τέτοιους ανθρώπους των οποίων οι πράξεις έχουν συνέπειες όχι πάντα τόσο ανώδυνες για τους ίδιους αλλά και για τους συνανθρώπους τους, όπως αυτές που βλέπουµε στον Αρχοντοχωριάτη Οµάδα 2: Ο ναρκισσισµός και η µεγαλοµανία του Ζουρντάν Α) Ναρκισσιµός Ορισµός: Ο ναρκισσισµός ως όρος µπορεί να χρησιµοποιηθεί είτε από επιστήµονες ψυχολόγους για να περιγραφεί ένας τύπος διαταραχής προσωπικότητας, είτε από απλούς ανθρώπους χωρίς γνώσεις στον τοµέα της ψυχολογίας οι οποίοι θέλουν να περιγράψουν ένα άτοµο του κοινωνικού περίγυρου και όχι µόνο, όπου όµως παίρνει την έννοια του υπέρµετρα εγωκεντρικού. Είναι σηµαντικό να αναφέρουµε πως ο Αρχοντοχωριάτης µπορεί να χαρακτηρισθεί ως ναρκισσιστής κι αυτό προκύπτει από το γεγονός πως δεν τον ενδιαφέρει κανείς και τίποτα πέραν του εαυτού του, φροντίζει υπεραρκετά την εξωτερική του εµφάνιση 12

13 παραµερίζοντας την εσωτερική (είναι και φαίνεσθαι) και γενικότερα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του προκειµένου να είναι αρεστός από τους ανωτέρου επιπέδου του. Β) Μεγαλοµανία Ορισµός: Μεγαλοµανία είναι µια ψυχο-παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από παραισθήσεις, φαντασιώσεις της εξουσίας, της συνάφειας, ή παντοδυναµία. Οι λόγοι για τους οποίους ο Αρχοντοχωριάτης µπορεί να χαρακτηρισθεί ως µεγαλοµανής είναι οι εξής: α) η οικονοµική του κατάσταση τον κάνει να αισθάνεται παντοδύναµος (χωρίς φυσικά να είναι), β) τα κριτήρια τα οποία χρησιµοποιεί για να κρίνει έναν άνθρωπο (οικονοµικό και κοινωνικό status) 2.3: Οµάδα 2: Οι συνέπειες των επιλογών του «Αρχοντοχωριάτη» για τον ίδιο και το περιβάλλον του. Ο Ζουρντάν: Α) Αγωνίζεται να κρύψει αυτό που πραγµατικά είναι πίσω από τους τίτλους, αξιώµατα και δεν έχει το θάρρος να αντικρίσει τον πραγµατικό του εαυτό. Λειτουργεί ως ανόητος γιατί δεν καταλαβαίνει ότι τέτοιου είδους συµπεριφορές µπορούν να γελοιοποιήσουν οποιονδήποτε νεόπλουτο που προσπαθεί µε κάθε τρόπο να επιδεικνύεται. Προσπαθεί να φαίνεται ότι καταλαβαίνει τον τρόπο σκέψης των ευγενών συνοµιλητών του, άσχετα αν στην πραγµατικότητα δεν ισχύει κάτι τέτοιο ή αν έχει αντίθετη άποψη. Έτσι, καταπιέζει την προσωπικότητά του. Παλεύει να υπερβεί την κοινωνική του θέση αλλά και τις ικανότητές του. Τυφλώνεται από το πάθος του για εξουσία, ξεγελιέται εύκολα στο άκουσµα του ηχηρού αριστοκρατικού τίτλου που του απονέµεται, χωρίς να εξετάσει την ουσία των πραγµάτων. Β) Δεν γνωρίζει ότι γελοιοποιείται στους δασκάλους του, κι αυτό γιατί και οι τρεις τον έχουν επηρεάσει τόσο, ώστε να θεωρεί απαραίτητη τη βοήθεια των γνώσεών τους. Βέβαια και οι τρεις νοιάζονται µόνο για τα χρήµατα που ο Ζουρντάν σκορπάει αλόγιστα. Στη γυναίκα του και στην Νικολέτα, την υπηρέτριά του, φέρεται µε υποτιµητικούς χαρακτηρισµούς («αγράµµατες»), ειδικά όταν υποδεικνύουν πόσο γελοίος φαίνεται µε τα ρούχα ή του υπενθυµίζουν την καταγωγή του ή κατακρίνουν τις νέες του παρέες και το γεγονός ότι έχει γίνει περίγελος στην κοινωνία. 13

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Οµάδα 3: Ήθη και έθιµα του 17 ου αιώνα όπως σκιαγραφούνται στον «Αρχοντοχωριάτη» Τα ήθη της εποχής του 17ου αιώνα αντικατοπτρίζονται όλα, στους χαρακτήρες- ήρωες του «Αρχοντοχωριάτη». Από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους µέχρι και τους δευτερεύοντες αναγνωρίζονται χαρακτηριστικά της γαλλικής κοινωνίας του 17ου αιώνα. Πιο αναλυτικά, χαρακτηριστικά της αστικής κοινωνίας αντιπροσωπεύονται πρώτα και κύρια από τον Ζουρντάν και την οικογένεια του καθώς επίσης και η επιθυµία ενός ανθρώπου του περιθωρίου που αποκτά ξαφνικά χρήµατα, να ανέβει στην κοινωνική βαθµίδα. Ο Μολιέρος σε αυτό το κοµµάτι που αφορά το έργο, αναλύει τα στοιχεία των αστικών στρωµάτων ο έρωτας για παράδειγµα που αποτελεί ρητή απαγόρευση για τους αστούς και αριστοκράτες εµφανίζεται στο έργο, στην κόρη του Ζουρντάν (αλλά και στον ίδιο τον Ζουρντάν) όταν ερωτεύεται τη Μαρκησία. Ταυτόχρονα η ίδια η γυναίκα του Ζουρντάν και η υπηρέτρια, εµφανίζονται στο έργο µυαλωµένες και προσγειωµένες περισσότερο από τον ίδιο τον Ζουρντάν, δίνοντας ένα ανατρεπτικό ύφος στο έργο. Επίσης ο Μολιέρος παρουσιάζει την ελευθερία που είχαν οι άντρες στη µοιχεία για άλλη µια φορά στο πρόσωπο του Ζουρντάν. Όσον αφορά τους δασκάλους του Ζουρντάν, είναι οι αντιπρόσωποι αυτής της οµάδας ανθρώπων, που πασχίζουν για την επιβίωση τους, αποµυζώντας χρήµατα από "αγαθούς" ανθρώπους µε ανέντιµο τρόπο και παρουσιάζοντας τη µόρφωση ως αναπόσπαστο κοµµάτι για τον άνθρωπο µέσα από το χορό, τη µουσική, τη φιλοσοφία και την ξιφασκία. Γενικότερα, η έννοια του έρωτα που ήταν απαγορευτικός, καθώς και του γάµου που τις περισσότερες φορές ήταν εξαναγκαστικός, το αίσθηµα κατωτερότητας κάποιων αστών που απέκτησαν χρήµατα αλλά ανήκαν σε κατώτερη κοινωνικά τάξη καθώς και η ακατανόητη ανάγκη τους να ανέβουν κοινωνικά, η αφέλειά τους που τους έκανε εύκολα θύµατα κάποιων επιτήδειων, η ξεπεσµένη οικονοµικά αριστοκρατία που αποµυζά τους µεγαλοµανείς αστούς, είναι βασικά χαρακτηριστικά των ηθών των ανθρώπων της εποχής του Μολιέρου. 14

15 3.2. Οµάδα 3 : Ανάλυση των κωµικών στοιχείων του έργου «Ο Αρχοντοχωριάτης» Ο Μολιέρος στο έργο του "ο Αρχοντοχωριάτης" προσπαθεί να εντάξει πολλά στοιχεία της γαλλικής κοινωνίας του 17ου αιώνα. Για να φτιάξει µια ευχάριστη ατµόσφαιρα στο κοινό προσθέτει το κωµικό στοιχείο στη "σκληρή" πραγµατικότητα της εποχής ενώ ταυτόχρονα σατιρίζει τα ήθη των ανθρώπων που την αντιπροσωπεύουν. Αρχικά από την παράσταση που παρακολουθήσαµε οι πρώτοι χαρακτήρες που σατιρίζονται είναι ο δάσκαλος του χορού και της µουσικής. Μέσω των προσωπικών τους αντιπαραθέσεων για το ποιανού το µάθηµα είναι πιο χρήσιµο, γελοιοποιούνται µα απροκάλυπτο τρόπο ενώ ταυτόχρονα βάζουν το Ζουρντάν στη διαδικασία της διδασκαλίας. Στη συνέχεια µε την εµφάνιση της γυναίκας του Ζουρντάν αλλά και του Κόµη Ντοράντ, ο Ζουρντάν αποδεικνύεται αφελής και θύµα του, που παρά τις αντιρρήσεις της γυναίκας του Ζουρντάν, ο Ζουρντάν επιµένει να του δανείζει συνεχώς µεγάλα χρηµατικά ποσά. Στη συνέχεια του έργου και ενώ ο Ζουρντάν προσπαθεί να µάθει όλα όσα του µαθαίνουν οι δάσκαλοι, προσθέτεται ένα ακόµα µέρος κωµικών στοιχείων, οι αστείες κινήσεις, εκφορά λόγου και οι χειρονοµίες. Ο Ζουρντάν µέσα από το µάθηµα του χορού πράττει άχαρες και απότοµες κινήσεις, ενώ στο µάθηµα της φιλοσοφίας, διδασκόµενος τα βασικά φωνήεντα καταλήγει στο γέλιο του κοινού. Αυτό επαναλαµβάνεται ξανά τη στιγµή που εµφανίζεται στη σκηνή η Μαρκησία, την οποία ο Ζουρντάν προσπαθεί να γοητεύσει µε τον άκοµψο χαρακτήρα και τις άκαµπτες χειρονοµίες του. Τέλος, ένα βασικό κοµµάτι στον ευτελισµό του ήρωα βρίσκεται στις σκηνές όπου ο ράφτης ντύνει το Ζουρντάν µε ρούχα στα οποία έχει κάνει πολλά λάθη και τα παρουσιάζει ως διαφορετική άποψη των αριστοκρατικών, αλλά και στη σκηνή όπου ο Ζουρντάν χρίζεται Μαµαρούσης επιδιώκεται το γέλιο µέσα από την ατεία εµφάνισή του ως Τούρκος. Εν κατακλείδι, ο Μολιέρος χρησιµοποιεί τις κινήσεις, το λόγο, τα χαρακτηριστικά των σκληρών ηθών και τις µεταµφιέσεις µε αριστοκρατικό τρόπο για να αποδείξει πόσο γελοίες ήταν κάποιες πτυχές της εποχής και πόσο ανόητοι µπορούν να γίνουν οι άνθρωποι για χάρη της δόξας και του χρήµατος. 15

16 3.3. Οµάδα 3: Η σκιαγράφηση της γαλλικής κοινωνίας του 17 ου αι µέσα από το έργο «Ο Αρχοντοχωριάτης» Η Γαλλική κοινωνία του 17ου αιώνα στον Αρχοντοχωριάτη αναφέρεται στις ιδιαιτερότητες και τα «βίτσια» που την διακατείχαν καθώς και µέσα από αυτά τα χαρακτηριστικά η κοινωνία παρουσιάζεται σατιρική. Ο κύριος Ζουρντάν δεν επιθυµεί να µορφωθεί από αγάπη για τα γράµµατα αλλά από ανάγκη µίµησης των ανωτέρων τάξεων αφού νιώθει κατώτερος. Εν τούτοις χρησιµοποιεί έξυπνα ένα δύσκολο λεξιλόγιο και θέλει να µάθει ορθογραφία για να στείλει ερωτικό γράµµα στη Μαρκησία. Προσπαθεί να καλύψει τα κενά του µε µια µόνο φορά και επειδή δεν το πετυχαίνει τα βάζει µε τον εαυτό του και τους γονείς του. Κάνει χρήση ενός επιτηδευµένου λεξιλογίου επειδή πιστεύει ότι αυτό ταυτίζεται µε την αριστοκρατία. Ο Μολιέρος σιχαίνεται τους επιτηδευµένους των οποίων το λεξιλόγιο δεν βγάζει νόηµα όπως ακριβώς και ο λόγος του Ζουρντάν. Για να θαµπώσει το περιβάλλον του ο Ζουρντάν προσέλαβε ένα δάσκαλο χορού, µουσικής, ξιφοµαχίας και φιλοσοφίας µιας και η τελευταία ήταν πολύ διαδεδοµένη εκείνη την εποχή. Όπως ο Ζουρντάν πολλοί αστοί της εποχής αυτής προσπαθούν να µιµηθούν την εµφάνιση των αριστοκρατών παρά το γεγονός ότι ο Λουδοβίκος ο 14ος το χε απαγορεύσει µάταια. Οι ευγενείς της αυλής ξόδευαν τεράστια ποσά για να ντυθούν και να φαίνονται εντυπωσιακοί. Οι ράφτες ήταν σηµαντικοί και πούλαγαν ακριβά τις υπηρεσίες τους. Πολλοί αστοί ντύνονταν κι αυτοί στους καλύτερους ράφτες του Παρισιού. Γι αυτό το λόγο ο Μολιέρος µέσω της επεισοδιακής παρουσίας των δασκάλων και ιδιαίτερα του ράφτη αναδεικνύει τη γελοιότητα του Ζουρντάν. Οι αστοί έχουν υπηρέτες και των δύο φύλων και η Νικόλ είναι µια από αυτούς. Είναι µία γενναία χωριατοπούλα µε χαρούµενο χαρακτήρα και ιδιαίτερα λογική. Η κυρία Ζουρντάν συνεννοείται πολύ καλά µαζί της. Διασκεδάζουν µε τις ιδιορρυθµίες του κυρίου Ζουρντάν και συχνά η κυρία Ζουρνάν αγανακτεί µε την αφέλεια του άντρα της κυρίως στο θέµα του Νοράντ που του αποσπά διαρκώς χρήµατα. Με το γάµο της 16

17 κόρης του ο Ζουρντάν θέλει έναν ευγενή στη θέση του γαµπρού για να µπει στην αριστοκρατία. Γι αυτό πέφτει εύκολα στην παγίδα που του στήνει ο Κοδιέλ. Ο Κλεόντ µεταµφιεσµένος σε γιο του µεγάλου Τούρκου θα πετύχει όχι µόνο τη συγκατάθεση του πατέρα αλλά και της ίδιας της κόρης που τον αναγνώρισε και τον αποδέχτηκε «υπακούοντας» τη θέληση του πατέρα της. Την εποχή του Μολιέρου οι εορταστικές εκδηλώσεις στη διάρκεια ενός γεύµατος ήταν ένδειξη ότι ανήκει στην αριστοκρατία γι αυτό το λόγο ο Ζουρντάν παραθέτει γεύµα µε χορό και µουσική στη Μαρκησία. Συνεπώς το θεατρικό αυτό έργο είναι µια κωµωδία των ηθών. Είναι λοιπόν σαφές ότι ο Αρχοντοχωριάτης είναι µια σάτιρα όχι µόνο της επιθυµίας µίµησης της αριστοκρατίας αλλά και εναντίον κάποιων αριστοκρατών που αντιπροσωπεύει στο έργο ο Ντοράντ και των οποίων η αισχροκέρδεια, η δολοποπλοκία και η ατιµία είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της. 17

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΕΝΑΡΙΟ ΟΜΑΔΑ 1: - Λέγοντας νους, έχετε αναρωτηθεί ποτέ ποια είναι η σηµασία της ζωής και τι είναι ο άνθρωπος ; - Ε, λοιπόν θα σας απαντήσω εγώ. Ένα τίποτα είναι ο άνθρωπος... Η φιλοσοφία βλέπετε ασχολείται µε βαθυστόχαστα ερωτήµατα, τα οποία σε βοηθούν να διευρύνεις τους πνευµατικούς σου ορίζοντες και να αναπτύξεις δηµιουργική σκέψη, σε αντίθεση µε όλες τις υπόλοιπες δραστηριότητες. Τώρα πείτε µου εσείς τι περισσότερο έχει να προσφέρει η µουσική ή η µαγειρική από τη φιλοσοφία; Αλλά τι να λέµε, το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν! ΟΜΑΔΑ 2: Χορεύτρια: Όχι, όχι, όχι. Δεν µπορώ! Συγχύζονται τα πόδια µου. Δεν υπάρχει συνοχή! Oh God, so άχρηστος! Μουσικός: Άντε µου στο διάολο µωρ µπανταλή που δεν καταλαβαίνεις γρι από ποιοτική µουσική. (ντριν-αλλαγή χαρακτήρα). Η µουσική είναι έκφραση, κατάθεση ψυχής. Χορεύτρια: (ντριν-αλλαγή χαρακτήρα). Ίσως λέγω ίσως να έχετε δίκιο, µα τίποτα δεν εκφράζει περισσότερο τον ψυχικό κόσµο κάποιου από µια εκλεπτυσµένη χορογραφία. Μουσικός: Oh really (ντριν-αλλαγή χαρακτήρα). Άντε πήγαινε από δω που ήρθες εσύ από τα Λονδίνα και τις Οξφόρδες για να µας µάθεις τι εστί µουσική. Η µουσική είναι νταλκάς. (τραγουδά το τραγούδι νταλκάς βαρύς ) Χορεύτρια: (ντριν-αλλαγή χαρακτήρα/χορεύει χιπ-χοπ στους ρυθµούς του λαϊκού τραγουδιού) Ουφ, έχω χάσει στάνταρ 40 θερµίδες τώρα. Για πες µας εσύ, µε τη µουσική κάνεις τέτοιο κορµί? Μουσικός: (ντριν-αλλαγή χαρακτήρα). Την εκγύµναση του νου την γνωρίζετε αγαπητέ? (Συνεχίζεται µε το κοµµάτι της φιλοσοφίας της Οµάδας 1 και της µαγειρικής της Οµάδας 3). Στη συνέχεια, η χορογράφος και ο µουσικός απαντάνε στα λεγόµενα τους: 18

19 Χορογράφος: Ναι, αλλά άµα φάει, θα φουσκώσει και µετά δεν θα µπορεί να κουνηθεί. Μουσικός: Στάκα! Τι είπες µωρή καρυάτιδα µε τις πλεξούδες σου? Χορογράφος: Ντα, τρέσες είναι όχι ponytales. Μουσικός: Η µουσική? Η µουσική τι προσφέρει? Που η µόνη µουσική που είχες ακούσει είναι όταν παένεις στο µέρος. Άλλωστε, τα πάντα ρει. ΟΜΑΔΑ 3: Ναι όµως φίλτατε, µε τη µαγειρική επιτυγχάνεται η ικανοποίηση των βιοτικών αναγκών του ανθρώπου. Η philosophie ma cherie είναι κάτι το οποίο µόνο οι πιο πνευµατικά ψαγµένοι άνθρωποι µπορούν να διαχειριστούν ενώ η gastronomie µπορεί να βρεθεί σε κάθε maison. Άιντε! (µε γαλλικό accent). Ούτως ή αλλιώς όπως λέει κα ο λαός : "Νηστικό αρκούδι δεν χορεύει" 19

20 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ A.K. Πετρίδης, Οι "Νεφέλες" του Αριστοφάνη για την Γ Γυµνασίου, Λευκωσία Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύµατος από τον καρδινάλιο Ρισελιέ ως τον Γιόχαν Μπαχ, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, εκδόσεις : Δηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη Α.Ε ISBN Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, Ευρωπαϊκά Γράµµατα, Τόµος Β', εκδόσεις Σόκολη,1992,Αθήνα. "Le bourgeois gentillhomme", Petit Larousse "History of theatre" του Oscar g. Brockett ''Le,bourgeois gentilhomme'',, Felix Guirand,Leon Lejealle εκδόσεις classiques Larrouse 1993, ParisV.Louri-Limniati,E.Vlachou,Sorbone 1er Degre Litterature,Athenes, ISBN Μανδρώνη Αικατερίνη, ΠΕ02 Φιλόλογος ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ Wikipedia spiridopoulou.files.wordpress.com < %CF%87%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%AE%CF%81%CE %B5%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-commedia-dellarte/> alice.fr/costumes/xviie/ htm &catid=88: &Itemid=625 20