ΕΤΧΡΗΣΙΑ ΔΙΑΔΙΚΣΤΟΤ: ΧΕΔΙΑΜΟ ΙΣΟΣΟΠΩΝ ΜΕ ΒΑΗ ΓΝΩΙΑΚΑ ΜΟΝΣΕΛΑ ΔΙΑΔΡΑΣΙΚΗ ΑΝΑΖΗΣΗΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΧΡΗΣΟ Ε. ΚΑΣΑΝΟ

Transcript

1 ΕΤΧΡΗΣΙΑ ΔΙΑΔΙΚΣΤΟΤ: ΧΕΔΙΑΜΟ ΙΣΟΣΟΠΩΝ ΜΕ ΒΑΗ ΓΝΩΙΑΚΑ ΜΟΝΣΕΛΑ ΔΙΑΔΡΑΣΙΚΗ ΑΝΑΖΗΣΗΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΔΙΔΑΚΤΟΙΚΘ ΔΙΑΤΙΒΘ ΧΡΗΣΟ Ε. ΚΑΣΑΝΟ ΔΙΡΛΩΜΑΤΟΥΧΟΣ ΘΛΕΚΤΟΛΟΓΟΣ ΜΘΧΑΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΜΘΧΑΝΙΚΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΡΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΡΑΝΕΡΙΣΤΘΜΙΟ ΡΑΤΩΝ ΤΜΘΜΑ ΘΛΕΚΤΟΛΟΓΩΝ ΜΘΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΡΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΑΙΘΜΟΣ ΔΙΑΤΙΒΘΣ: 260 ΣΕΡΤΕΜΒΙΟΣ 2010

2

3 Αφιερϊνεται ςτουσ γονείσ μου, Εμμανουιλ και Γαρυφαλλιά, ςτον αδερφό μου, Δθμιτρθ, και ςτθ ςφντροφο μου, Διμθτρα. Copyright Χξήζηνο E. Καηζάλνο, Με επηθύιαμε παληόο δηθαηώκαηνο. All rights reserved. Απαγνξεύεηαη ε αληηγξαθή, απνζήθεπζε θαη δηαλνκή ηεο παξνύζαο δηαηξηβήο, εμ νινθιήξνπ ή ηκήκαηνο απηήο, γηα εκπνξηθό ζθνπό. Επηηξέπεηαη ε αλαηύπωζε, απνζήθεπζε θαη δηαλνκή γηα κε θεξδνζθνπηθνύο, εθπαηδεπηηθνύο ή εξεπλεηηθνύο ζθνπνύο, ππό ηελ πξνϋπόζεζε λα αλαθέξεηαη ε πεγή πξνέιεπζεο θαη λα δηαηεξείηαη ην παξόλ κήλπκα. Τα εξγαιεία πνπ αλαπηύρζεθαλ ζην πιαίζην ηεο αλά ρείξαο δηαηξηβήο δηαηίζεληαη ειεύζεξα πξνο ρξήζε ύζηεξα από ζρεηηθό αίηεκα. Εξωηήκαηα πνπ αθνξνύλ ηε ρξήζε ηεο πξνηεηλόκελεο κεζνδνινγίαο ή/θαη ηωλ εξγαιείωλ ινγηζκηθνύ γηα θεξδνζθνπηθό ζθνπό πξέπεη λα απεπζύλνληαη πξνο ην ζπγγξαθέα. Τα ζθίηζα πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη ζηελ αξρή θάζε θεθαιαίνπ είλαη πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία ηνπ Jorge Cham (phdcomics.com).

4

5

6

7 ΡΟΛΟΓΟΣ - ΕΥΧΑΙΣΤΙΕΣ Πρόλογοσ - Ευχαριςτίεσ Θ παροφςα διατριβι εκπονικθκε ςτο εργαςτιριο τθσ Ερευνθτικισ Ομάδασ Αλλθλεπίδραςθσ Ανκρϊπου Υπολογιςτι (ΑΑΥ) του Τμιματοσ Θλεκτρολόγων Μθχανικϊν και Τεχνολογίασ Υπολογιςτϊν του Ρανεπιςτθμίου Ρατρϊν. Αναμφίβολα, θ εκπόνθςθ τθσ ιταν μια μοναδικι εμπειρία, αφοφ γνϊριςα τθν ικανοποίθςθ τθσ παραγωγισ νζασ γνϊςθσ και ανζπτυξα ικανότθτεσ που εκτιμϊ ότι με βελτίωςαν ςυνολικά ωσ άνκρωπο. Αςφαλϊσ, υπιρχαν και ςτιγμζσ απογοιτευςθσ και περίοδοι αμφιςβιτθςθσ τθσ επιλογισ μου αυτισ. Ωςτόςο, υπιρξαν γφρω μου άνκρωποι που με βοικθςαν να ξεπεράςω όλα τα εμπόδια και ςυνζβαλαν ποικιλοτρόπωσ ςτθν ολοκλιρωςθ τθσ ανά χείρασ διατριβισ. Σε αυτό το ςθμείο, λοιπόν, επικυμϊ να τουσ εκφράςω τισ κερμζσ μου ευχαριςτίεσ. Καταρχιν, κα ικελα να ευχαριςτιςω τον επιβλζποντα μου, κακθγθτι Νικόλαο Αβοφρθ, για τισ πολυάρικμεσ ϊρεσ που διζκεςε για ςυναντιςεισ, τθν εποικοδομθτικι κριτικι και τισ χριςιμεσ παρατθριςεισ του, αλλά και για τθν οικονομικι ενίςχυςθ που μου παρείχε ςε όλθ τθν πορεία αυτισ τθσ προςπάκειασ, ακόμθ και κατά τθν επίπονθ περίοδο ςυγγραφισ τθσ διατριβισ μου κατά τθν οποία είχα ελάχιςτθ ςυνειςφορά ςτα ερευνθτικά προγράμματα που εξαςφαλίηουν τουσ οικονομικοφσ πόρουσ τθσ ομάδασ. Ταυτόχρονα, κζλω να ευχαριςτιςω τον ςυνεπιβλζποντα μου, λζκτορα Νικόλαο Τςζλιο, γιατί ςυνζβαλε ςθμαντικά ςτθ διαμόρφωςθ των ερευνθτικϊν ερωτθμάτων τθσ διατριβισ, με μφθςε ςτθ διαδικαςία ςυγγραφισ μιασ επιςτθμονικισ εργαςίασ, και είχε πάντα χριςιμα ςχόλια να ςυνειςφζρει, αλλά και γιατί μου ςτάκθκε ωσ φίλοσ και ςυχνά ωσ «ψυχαναλυτισ». Ραράλλθλα, οφείλω ιδιαίτερεσ ευχαριςτίεσ ςτο ςυνεπιβλζποντα μου, επίκουρο κακθγθτι Ευάγγελο Δερματά για τισ χριςιμεσ παρατθριςεισ του. Ιδιαίτερα ευχαριςτϊ όλουσ όςουσ ςυμμετείχαν ςτισ ερευνθτικζσ μελζτεσ που ςχεδιάςτθκαν ςτο πλαίςιο αυτισ τθσ διατριβισ. Χωρίσ τθ ςυμβολι τουσ δεν κα ιταν εφικτι θ επιτυχισ ολοκλιρωςθ τθσ. Ακόμθ, κα ικελα να ευχαριςτιςω τον Βαςίλειο Κόμθ, αναπλθρωτι κακθγθτι του τμιματοσ Επιςτθμϊν τθσ Εκπαίδευςθσ και τθσ Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 7

8 ΡΟΛΟΓΟΣ - ΕΥΧΑΙΣΤΙΕΣ Αγωγισ ςτθν Ρροςχολικι Θλικία του Ρανεπιςτθμίου Ρατρϊν, για τθ ςυνεργαςία που είχαμε ςτισ αρχζσ του διδακτορικοφ μου (όταν ακόμθ προςπακοφςα να προςδιορίςω το ακριβζσ κζμα τθσ διατριβισ) αλλά και για τθν παραχϊρθςθ πρόςβαςθσ ςε υλικό και λογιςμικό τθσ ερευνθτικισ του ομάδασ, το οποίο ςυνζβαλε ςθμαντικά ςτθν επιτυχι διεξαγωγι οριςμζνων ερευνθτικϊν μελετϊν τθσ παροφςθσ διατριβισ. Επιπρόςκετα, κα ικελα να ευχαριςτιςω τον Μιχάλθ Ξζνο, αναπλθρωτι κακθγθτι του Ελλθνικοφ Ανοιχτοφ Ρανεπιςτθμίου, τον Συμεϊν ετάλθ, επίκουρο κακθγθτι του Ρανεπιςτθμίου Ρειραιά, και τον Μιχάλθ Μεϊμάρθ, κακθγθτι του Εκνικοφ και Καποδιςτριακοφ Ρανεπιςτθμίου Ακθνϊν, για τθν ευκαιρία που μου ζδωςαν να παρουςιάςω και να πάρω ανάδραςθ για τμιματα τθσ ζρευνασ μου ςε αντίςτοιχεσ επιςτθμονικζσ εκδθλϊςεισ ςε κζματα ςχεδιαςμοφ και αξιολόγθςθσ αλλθλεπιδραςτικϊν ςυςτθμάτων τισ οποίεσ οργάνωςαν. Θερμζσ ευχαριςτίεσ οφείλω και ςε όλουσ τουσ φίλουσ και ςυνεργάτεσ που ςτελεχϊνουν τθν ομάδα ΑΑΥ. Ριο ςυγκεκριμζνα, ευχαριςτϊ τουσ διδάκτορεσ Adrian Stoica και Γιϊργο Φιωτάκθ, κακϊσ επίςθσ και τουσ υποψιφιουσ διδάκτορεσ Λευτζρθ Ραπαχριςτο, Γιϊργο Καχριμάνθ, Χριςτο Σιντόρθ, Δθμιτρθ άπτθ, και Ειρινθ Χοφντα, για τισ πολυάρικμεσ ςυηθτιςεισ που είχαμε ςε κζματα ζρευνασ και για τθ διαμόρφωςθ ενόσ ευχάριςτου περιβάλλοντοσ εργαςίασ και ςυνεργαςίασ, κακϊσ επίςθσ και τισ Νίκθ Ρολυχρονοποφλου και Φιλιϊ Βογιατηι για τθν εξαιρετικι γραμματειακι υποςτιριξθ και πάντα χαμογελαςτι αντιμετϊπιςθ. Τζλοσ, οι άνκρωποι ςτουσ οποίουσ χρωςτάω ςχεδόν τα πάντα είναι θ οικογζνεια μου και θ ςφντροφοσ μου Διμθτρα, για τθν αμζριςτθ ςτιριξθ και ςυμπαράςταςθ που μου παρείχαν τόςο κατά τθ διάρκεια αυτισ τθσ επίπονθσ προςπάκειασ, αλλά και ςε κάκε άλλο μου βιμα και εγχείρθμα. Σε αυτοφσ αφιερϊνω τθ διατριβι αυτι. Ράτρα, 12/06/2010 Χριςτοσ Ε. Κατςάνοσ 8 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

9 ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΑ Πίνακασ Περιεχομζνων Πρόλογοσ - Ευχαριςτίεσ... 7 Πίνακασ Περιεχομζνων... 9 Λίςτα Εικόνων Λίςτα Πινάκων Περίλθψθ Abstract ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Ειςαγωγι Ειςαγωγι Ρεριγραφι του ερευνθτικοφ προβλιματοσ Συμβολι τθσ διατριβισ Διάρκρωςθ τθσ διατριβισ Δθμοςιευκείςεσ εργαςίεσ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Θεωρθτικό υπόβακρο Ειςαγωγι Θ ζννοια τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου Επιςκόπθςθ τεχνικϊν ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ Ταξινόμθςθ καρτϊν (card sorting) Ελεφκερθ διατφπωςθ εννοιϊν (free-listing) Ζλεγχοσ ευρεςιμότθτασ (findability testing) Ζλεγχοσ πλοθγθςιμότθτασ (navigation stress test) Επιλογι κατθγορίασ, περιγραφι περιεχομζνου, και κατονομαςία κατθγοριϊν Άλλεσ τεχνικζσ Θ ανάγκθ πρόταςθσ νζων μεκοδολογιϊν Μοντζλα διαδραςτικισ αναηιτθςθσ πλθροφορίασ SNIF-ACT: Θ πλοιγθςθ ωσ μετεξζλιξθ τθσ αναηιτθςθσ τροφισ CoLiDes: Θ πλοιγθςθ ωσ μια διαδικαςία εςτίαςθσ τθσ προςοχισ και κατανόθςθσ CoLiDeS+: Θ πλοιγθςθ ωσ μίασ διαδικαςία αλλθλεξαρτϊμενων αποφάςεων Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 9

10 ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΑ MESA: Θ πλοιγθςθ ωσ μία διαδικαςία εξερεφνθςθσ ενόσ χϊρου Εργαλεία εμπνευςμζνα από μοντζλα διαδραςτικισ αναηιτθςθσ πλθροφορίασ Bloodhound ACWW: Automated Cognitive Walkthrough for the Web CogTool-Explorer Σφνοψθ και ςυηιτθςθ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Σο μεκοδολογικό πλαίςιο ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων MEDIAMIS Ειςαγωγι Ρεριγραφι μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS Εφαρμογι του MEDIAMIS κατά τθ φάςθ δόμθςθσ ενόσ ιςτοτόπου Εφαρμογι του MEDIAMIS κατά τθ φάςθ δθμιουργίασ περιγραφϊν υπερςυνδζςμων Ενδεδειγμζνο ςτιγμιότυπο του μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS Επιλζγοντασ ζναν αλγόρικμο ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ κειμζνων Επιλζγοντασ ζναν αλγόρικμο ομαδοποίθςθσ Ρροςδιορίηοντασ το ςτατιςτικά-βζλτιςτο αρικμό κατθγοριϊν Εμπειρικοί κανόνεσ για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS Σφνταξθ λεκτικϊν περιγραφϊν ιςτοςελίδων Εντοπιςμόσ προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ Θ ανάγκθ για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS από κατάλλθλα εργαλεία λογιςμικοφ. 90 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. χεδίαςθ και ανάπτυξθ εργαλείων για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS Ειςαγωγι AutoCardSorter: Ζνα εργαλείο αποδοτικισ δόμθςθσ ιςτοτόπων Τυπικό ςενάριο χριςθσ του AutoCardSorter Ραράδειγμα τθσ δόμθςθσ ενόσ ιςτοτόπου με το AutoCardSorter ISEtool: Ζνα εργαλείο αποδοτικισ αξιολόγθςθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ Τυπικό ςενάριο χριςθσ του ISEtool Ραράδειγμα τθσ διαμεςολαβοφμενθσ από το ISEtool αξιολόγθςθσ Σφνοψθ και ςυμπεράςματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Μελζτεσ Περίπτωςθσ Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

11 ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΑ 5.1 Ειςαγωγι Εφαρμογι του MEDIAMIS για τθ δόμθςθ δικτυακϊν τόπων Ειςαγωγι Το πλαίςιο των μελετϊν Μελζτθ 1: Δόμθςθ του ιςτοτόπου ενόσ ευρωπαϊκοφ προγράμματοσ Μελζτθ 2: Επαναςχεδιαςμόσ τθσ δομισ μιασ εκπαιδευτικισ πφλθσ Μελζτθ 3: Δόμθςθ τουριςτικοφ/ταξιδιωτικοφ δικτυακοφ τόπου Μελζτθ 4: Δόμθςθ ειδθςεογραφικοφ δικτυακοφ τόπου Σφνοψθ αποτελεςμάτων, ςυηιτθςθ και ςυμπεράςματα Εφαρμογι του MEDIAMIS για τθ δθμιουργία περιγραφϊν υπερςυνδζςμων Ειςαγωγι Το πλαίςιο των μελετϊν Μελζτθ 1: Εντοπιςμόσ προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ Μελζτθ 2: Εντοπιςμόσ μικρϊν διαφορϊν ςτθ πλθροφοριακι οςμι Σφνοψθ αποτελεςμάτων, ςυηιτθςθ και ςυμπεράςματα Αποδοτικι αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ με τθ ςυμμετοχι χρθςτϊν Ειςαγωγι Το πλαίςιο τθσ μελζτθσ Ανάλυςθ και αποτελζςματα Σφνοψθ αποτελεςμάτων, ςυηιτθςθ και ςυμπεράςματα Μελζτεσ από άλλεσ ερευνθτικζσ ομάδεσ Ειςαγωγι Αποδοχι εργαλείων αξιολόγθςθσ πλοθγθςιμότθτασ από ςχεδιαςτζσ ιςτοτόπων Σφνοψθ και ςυμπεράςματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. υμπεράςματα και μελλοντικζσ κατευκφνςεισ Ειςαγωγι Κφρια επιτεφγματα και ςυνειςφορά τθσ διατριβισ Ρροοπτικζσ και μελλοντικζσ κατευκφνςεισ Βιβλιογραφία Γλωςςάρι Ελλθνικι Ορολογία Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 11

12 ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΑ Αγγλικι Ορολογία Παραρτιματα Ραράρτθμα Α: Ερωτθματολόγιο ςυλλογισ δθμογραφικϊν ςτοιχείων Ραράρτθμα Β: Ερωτθματολόγιο εκτίμθςθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ Ραράρτθμα Γ: Ρεριγραφζσ ιςτοςελίδων προσ δόμθςθ ςτο πλαίςιο των μελετϊν που παρουςιάςτθκαν ςτθν ενότθτα Ραράρτθμα Δ: Στόχοι & ιςτοςελίδεσ προσ αξιολόγθςθ ςτο πλαίςιο των μελετϊν που παρουςιάςτθκαν ςτθν ενότθτα Ραράρτθμα Ε: Σχόλια χρθςτϊν των εργαλείων ISEtool και AutoCardSorter Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

13 ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΑ Λίςτα Εικόνων Εικόνα 2.1 Ραράδειγμα εφαρμογισ του CoLiDes για τθ μοντελοποίθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ του χριςτθ κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ ςτθν κεντρικι ιςτοςελίδα του Ρανεπιςτθμίου Ρατρϊν Εικόνα 2.2 Ρροςδιοριςμόσ των παραμζτρων ειςόδου του εργαλείου BloodHound (α) και ζνα αντιπροςωπευτικό παράδειγμα τθσ ζκκεςθσ αναφοράσ που παράγει (β) (από Chi et al., 2003) Εικόνα 2.3 Ρρϊτο βιμα του οδθγοφ ειςαγωγισ των παραμζτρων ειςόδου του ACWW (α) και ζνα αντιπροςωπευτικό παράδειγμα τθσ ζκκεςθσ αναφοράσ που παράγει (β) Εικόνα 2.4 Μοντελοποίθςθ ενόσ ιςτοτόπου ςτο CogTool-Explorer (α) και οπτικι αναπαράςταςθ των προβλεπόμενων ενεργειϊν του χριςτθ (β) Εικόνα 3.1 Οι φάςεισ ςχεδίαςθσ ενόσ ιςτοτόπου που υποςτθρίηονται από το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS Εικόνα 3.2 Δθμιουργία τθσ δομισ ενόσ ιςτοτόπου ςφμφωνα με το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS Εικόνα 3.3 Δθμιουργία των λεκτικϊν περιγραφϊν των υπερςυνδζςμων ςτισ ιςτοςελίδεσ ενόσ ιςτοτόπου ςφμφωνα με το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS. 80 Εικόνα 4.1 Θ κεντρικι οκόνθ του εργαλείου AutoCardSorter και τα επιμζρουσ τθσ τμιματα: (α) λεκτικζσ περιγραφζσ των ιςτοςελίδων προσ ομαδοποίθςθ, (β) παράμετροι του αλγορίκμου δόμθςθσ του εργαλείου, (γ) διαδραςτικό δενδρόγραμμα των αποτελεςμάτων, και (δ) επικυμθτόσ αρικμόσ κατθγοριϊν πρϊτου επιπζδου Εικόνα 4.2 Διεπιφάνεια του AutoCardSorter για τον προςδιοριςμό του ςτατιςτικάβζλτιςτου αρικμοφ κατθγοριϊν πρϊτου επιπζδου ςτον υπό ςχεδίαςθ ιςτότοπο: (α) εφαρμογι Kaiser Criterion, και (β) διάγραμμα ςυνολικισ διακφμανςθσ που εξθγείται ςυναρτιςει του αρικμοφ των κατθγοριϊν που προςτίκενται Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 13

14 ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΑ Εικόνα 4.3 Θ ιεραρχικι δομι που δθμιουργικθκε για τον ιςτότοπο του παραδείγματοσ χρθςιμοποιϊντασ το εργαλείο AutoCardSorter ςτο πλαίςιο MEDIAMIS Εικόνα 4.4 Θ κεντρικι οκόνθ του εργαλείου ISEtool και τα επιμζρουσ τθσ τμιματα: (α) διεφκυνςθ τθσ ιςτοςελίδασ προσ αξιολόγθςθ, (β) λεκτικι περιγραφι τυπικοφ ςτόχου χριςτθ, (γ) διαδραςτικόσ πίνακασ αποτελεςμάτων, (δ) επιλογι επόμενθσ ιςτοςελίδασ προσ αξιολόγθςθ, (ε) ενςωματωμζνοσ φυλλομετρθτισ, (η) χϊροσ διαχείριςθσ πολλαπλϊν project αξιολόγθςθσ, και (θ) εξαίρεςθ υπερςυνδζςμου(ων) από τθν αξιολόγθςθ Εικόνα 4.5 Ρροειδοποιθτικό μινυμα που εμφανίηει το ISEtool ςτθν περίπτωςθ που θ υπό αξιολόγθςθ ιςτοςελίδα περιλαμβάνει γραφικοφσ υπερςυνδζςμουσ χωρίσ εναλλακτικζσ λεκτικζσ περιγραφζσ (ALT tag) Εικόνα 4.6 Διεπιφάνεια ρφκμιςθσ τθσ χρωματικισ κωδικοποίθςθσ ςτο διαδραςτικό πίνακα των αποτελεςμάτων του εργαλείου ISEtool Εικόνα 4.7 Ζνα αντιπροςωπευτικό παράδειγμα χριςθσ του ISEtool για τθν αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ ιςτοςελίδων ςφμφωνα με το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS. Οι ιςτοςελίδεσ που αξιολογικθκαν ανικουν ςτον ιςτότοπο μιασ δθμοφιλοφσ εταιρείασ μζτρθςθσ τθσ επιςκεψιμότθτασ ιςτοτόπων ( 107 Εικόνα 5.1 Ραράδειγμα υπολογιςμοφ μζςθσ απόςταςθσ πρωτευόντων ομάδων Εικόνα 5.2 Τμιμα των δενδρογραμμάτων που προζκυψαν από τθν εφαρμογι τθσ MEDIAMIS (α) και από το πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν (β) κατά τθ ςχεδίαςθ ενόσ ιςτοτόπου με κζματα διατροφισ και υγείασ Εικόνα 5.3 Τμιμα των δενδρογραμμάτων που προζκυψαν από τθν εφαρμογι τθσ MEDIAMIS (α) και από το πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν (β) κατά τθν επαναςχεδίαςθ τθσ εκπαιδευτικισ πφλθσ MyEce Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

15 ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΑ Εικόνα 5.4 Τμιμα των δενδρογραμμάτων που προζκυψαν από τθν εφαρμογι τθσ MEDIAMIS (α) και από το πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν (β) κατά τθ ςχεδίαςθ ενόσ τουριςτικοφ/ταξιδιωτικοφ ιςτοτόπου Εικόνα 5.5 Τμιμα των δενδρογραμμάτων που προζκυψαν από τθν εφαρμογι τθσ MEDIAMIS (α) και από το πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν (β) κατά τθ ςχεδίαςθ ενόσ ειδθςεογραφικοφ δικτυακοφ τόπου Εικόνα 5.6 Απαιτοφμενοσ χρόνοσ ςυναρτιςει του αρικμοφ των εννοιϊν προσ ομαδοποίθςθ για τθ δόμθςθ ενόσ δικτυακοφ τόπου με χριςθ τθσ ταξινόμθςθσ καρτϊν και τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ Εικόνα 5.7 Χρθςιμοποιϊντασ το εργαλείο ISEtool για τον εντοπιςμό ενόσ προβλιματοσ ανταγωνιςτικϊν υπερςυνδζςμων ςε μία από τισ πειραματικζσ ιςτοςελίδεσ που αξιολογθκικαν ςτο πλαίςιο τθσ πρϊτθσ μελζτθσ. Στθν ιςτοςελίδα αυτι ο ςωςτόσ υπερςφνδεςμοσ είναι ο Public Health με τιμι πλθροφοριακισ οςμισ 41, ενϊ ο ανταγωνιςτικόσ υπερςφνδεςμοσ Nutrition που δεν οδθγεί ςτο ςωςτό μονοπάτι ζχει τιμι Εικόνα 5.8 (α) Χάρτεσ κερμότθτασ (heatmaps) τθσ ςυνολικισ διάρκειασ των οφκαλμικϊν εςτιάςεων και (β) αντιπροςωπευτικά διαγράμματα διαδοχικϊν οφκαλμικϊν εςτιάςεων (gaze plots) των ςυμμετεχόντων ςτισ αρχικζσ ιςτοςελίδεσ των πειραματικϊν ιςτοτόπων. Οι κατθγορίεσ ςτισ οποίεσ τοποκετικθκαν οι ιςτοςελίδεσ (π.χ. υψθλισ οςμισ) προζκυψαν από τθ διαμεςολαβοφμενθ από το εργαλείο ISEtool αξιολόγθςθ τουσ Εικόνα 5.9 (α) Χάρτεσ κερμότθτασ (heatmaps) τθσ ςυνολικισ διάρκειασ των οφκαλμικϊν εςτιάςεων και (β)αντιπροςωπευτικά διαγράμματα διαδοχικϊν οφκαλμικϊν εςτιάςεων (gaze plots) των ςυμμετεχόντων ςτισ ιςτοςελίδεσ τθσ δεφτερθσ μελζτθσ. Οι ιςτοςελίδεσ είναι ταξινομθμζνεσ ωσ προσ το επίπεδο πλθροφοριακισ οςμισ τουσ (υψθλότερο προσ χαμθλότερο από αριςτερά προσ δεξιά) ςφμφωνα με τθ διαμεςολαβοφμενθ από το εργαλείο ISEtool αξιολόγθςθ τουσ Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 15

16 ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΑ Εικόνα 5.10 Γραφικι αναπαράςταςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ του ςωςτοφ υπερςυνδζςμου βάςει ISEtool και των μετρικϊν τθσ παρατθροφμενθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν τθσ δεφτερθσ μελζτθσ (βλζπε πίνακα 5.6) Εικόνα 5.11 (α) Ροςοςτό ςυνολικισ διακφμανςθσ των εκτιμιςεων τθσ πλθροφοριακισ οςμισ 101 ςυμμετεχόντων ςυναρτιςει του μεγζκουσ τθσ υποομάδασ (β) Μζςθ Spearman ςτατιςτικι ςυςχζτιςθ ανάμεςα ςε δφο μετρικζσ τθσ παρατθροφμενθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν (κλικ και οφκαλμικζσ παρατθριςεισ ςτουσ υπερςυνδζςμουσ) και τισ εκτιμιςεισ των τυχαίων υποομάδων εκτιμθτϊν διαφορετικοφ μεγζκουσ. Οι γραμμζσ ςφάλματοσ αναπαριςτοφν τθν τυπικι διακφμανςθ των 10 τυχαίων υποςυνόλων Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

17 ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΑ Λίςτα Πινάκων Ρίνακασ 4.1 Τα κφρια βιματα του αλγορίκμου του AutoCardSorter ςε μορφι ψευδοκϊδικα Ρίνακασ 4.2 Σχιμα XML που χρθςιμοποιείται για τθν αποκικευςθ ενόσ project του AutoCardSorter Ρίνακασ 5.1 Σφνοψθ των αποτελεςμάτων των τεςςάρων μελετϊν διερεφνθςθσ τθσ εφαρμοςιμότθτασ τθσ MEDIAMIS για τθ δόμθςθ ιςτοτόπων Ρίνακασ 5.2 Υποκζςεισ που αξιολογικθκαν ςτο πλαίςιο τθσ πρϊτθσ μελζτθσ Ρίνακασ 5.3 Υποκζςεισ που αξιολογικθκαν ςτο πλαίςιο τθσ δεφτερθσ μελζτθσ Ρίνακασ 5.4 Ρεριγραφικά ςτατιςτικά των εξαρτθμζνων μεταβλθτϊν που μετρικθκαν ςτθν πρϊτθ μελζτθ. Οι αρικμοί μετά το ςφμβολο ± αναπαριςτοφν το 95% διάςτθμα εμπιςτοςφνθσ Ρίνακασ 5.5 Οι τιμζσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ των υπερςυνδζςμων των ιςτοςελίδων τθσ δεφτερθσ μελζτθσ όπωσ προζκυψαν από τθ διαμεςολαβοφμενθ από το ISEtool αξιολόγθςθ Ρίνακασ 5.6 Ρεριγραφικά ςτατιςτικά των εξαρτθμζνων μεταβλθτϊν που μετρικθκαν ςτθ δεφτερθ μελζτθ. Οι αρικμοί μετά το ςφμβολο ± αναπαριςτοφν το 95% διάςτθμα εμπιςτοςφνθσ Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 17

18 ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΑ 18 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

19 ABSTRACT Περίλθψθ Θ ανά χείρασ διατριβι πραγματεφεται το πρόβλθμα τθσ αποτελεςματικισ ςχεδίαςθσ ιςτοτόπων που υποςτθρίηουν τθν εφχρθςτθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ. Με τον όρο διαδραςτικι αναηιτθςθ περιγράφεται θ διερευνθτικι αλλθλεπίδραςθ ενόσ χριςτθ με ζναν ιςτότοπο, με ςτόχο τθν εφρεςθ πλθροφορίασ ςτο πλαίςιο μίασ εργαςίασ. Θ αναηιτθςθ πλθροφορίασ με χριςθ διαδικτυακϊν μθχανϊν αναηιτθςθσ δεν αποτελεί αντικείμενο μελζτθσ τθσ διατριβισ αυτισ. Ο Ραγκόςμιοσ Ιςτόσ αποτελεί αναπόςπαςτο μζροσ τθσ κακθμερινότθτασ του ανκρϊπου τθσ εποχισ μασ. Θ ανάγνωςθ ειδθςεογραφικϊν άρκρων, ο προγραμματιςμόσ ενόσ ταξιδιοφ, θ αναηιτθςθ πλθροφοριϊν ςε μία εγκυκλοπαίδεια και θ αγορά υλικϊν αγακϊν αποτελοφν ενδεικτικζσ δραςτθριότθτεσ τισ οποίεσ πολλοί άνκρωποι διεκπεραιϊνουν κυρίωσ μζςω του Ιςτοφ. Εντοφτοισ, παρά τθν ανάπτυξθ που γνωρίηει τα τελευταία χρόνια ο Ιςτόσ και τισ ζντονεσ ερευνθτικζσ προςπάκειεσ που ζχει προςελκφςει, θ ςχεδίαςθ ενόσ ιςτοτόπου παραμζνει μία εμπειρικι και πολφπλοκθ διαδικαςία ωσ προσ αρκετζσ πτυχζσ τθσ. Ζνασ πρωταρχικόσ ςτόχοσ των μθχανικϊν του Διαδικτφου είναι οι χριςτεσ τουσ να μποροφν να βρουν και να χρθςιμοποιιςουν τισ παρεχόμενεσ πλθροφορίεσ και υπθρεςίεσ εφκολα. Θ ιδιαιτερότθτα ςε ςχζςθ με ςυμβατικζσ εφαρμογζσ λογιςμικοφ είναι ότι θ ανάπτυξθ ενόσ ιςτοτόπου παρουςιάηει ζναν εγγενι δυιςμό που αυξάνει τθν πολυπλοκότθτα ςχεδίαςθσ (Garrett 2002): Ζνασ δικτυακόσ τόποσ είναι ταυτόχρονα μια εφαρμογι με τθν οποία αλλθλεπιδρά ο χριςτθσ αλλά και ζνασ πλθροφοριακόσ χϊροσ, του οποίου θ κατάλλθλθ δόμθςθ και διαςφνδεςθ του περιεχομζνου επθρεάηουν ςε μεγάλο βακμό τθν ευχρθςτία και τθ ςυνολικι εμπειρία χριςθσ του. Στθ ςθμερινι κοινωνία τθσ πλθροφορίασ, θ ανάπτυξθ μεκοδολογιϊν για το ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ (information architecture) ενόσ ιςτοτόπου παραμζνει μία από τισ μεγαλφτερεσ ςχεδιαςτικζσ προκλιςεισ. Αυτό είναι και το ερευνθτικό αντικείμενο τθσ παροφςθσ διατριβισ. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 19

20 ΡΕΙΛΘΨΘ Ραρά τθ διάδοςθ των ιδεϊν και μεκοδολογιϊν του πεδίου Αλλθλεπίδραςθσ Ανκρϊπου-Υπολογιςτι, δεν υπάρχει κάποια ευρζωσ αποδεκτι μζκοδοσ για το ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου. Αυτό οφείλεται ςε μεγάλο βακμό ςτθν ζλλειψθ ςτιβαρϊν κεωρθτικϊν πλαιςίων και μοντζλων ερμθνείασ τθσ αλλθλεπίδραςθσ ανκρϊπου-πλθροφορίασ. Ωςτόςο, τα τελευταία χρόνια ζχουν γίνει ςθμαντικά βιματα ςτθ μοντελοποίθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ των ανκρϊπων κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ. Τζτοια γνωςιακά μοντζλα μποροφν να αποτελζςουν τθ βάςθ για τθν ανάπτυξθ νζων, περιςςότερο αποτελεςματικϊν μεκοδολογιϊν και εργαλείων για τθ ςχεδίαςθ ιςτοτόπων. Άλλωςτε, θ ανάγκθ για τθν κατανόθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν κατά τθν αλλθλεπίδραςθσ τουσ με τον Ιςτό με ςτόχο τθ μελλοντικι ανάπτυξθ και βελτίωςθ του, οδιγθςε προςφάτωσ ςτθν ίδρυςθ του πεδίου τθσ Επιςτιμθσ του Ιςτοφ (Web Science; Berners-Lee et al. 2006). Στθν πράξθ, ςιμερα χρθςιμοποιείται ζνα ςφνολο διαφόρων τεχνικϊν για το ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου, όπωσ θ ταξινόμθςθ καρτϊν και εκνογραφικζσ μελζτεσ, αλλά παραμζνει αρκετά υποκειμενικι και επίπονθ θ διαδικαςία μετάβαςθσ από τα δεδομζνα που ςυλλζγονται ςτον τελικό ςχεδιαςμό τθσ (Sinha & Boutelle 2004). Επιπρόςκετα, ςυχνά οι τεχνικζσ αυτζσ παραβλζπονται εξαιτίασ των υψθλϊν απαιτιςεων τουσ ςε πόρουσ, τθσ αυξθμζνθσ πολυπλοκότθτασ για τθν ανάλυςθ των δεδομζνων που ςυλλζγουν και των εξαιρετικά γριγορων κφκλων ςχεδίαςθσ και ανάπτυξθσ των ςθμερινϊν ιςτοτόπων. Κατά ςυνζπεια, προκφπτει θ ανάγκθ για τθν πρόταςθ νζων μεκοδολογιϊν ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων, ενόσ από τουσ κακοριςτικοφσ παράγοντεσ τθσ εμπειρίασ χριςθσ ενόσ ιςτοτόπου. Στο πλαίςιο τθσ ανά χείρασ διατριβισ, προτείνεται μία νζα μεκοδολογία ςχεδιαςμοφ και αξιολόγθςθσ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ δικτυακϊν τόπων, θ MEDIAMIS (Methodology for the Efficient Design of Information Architectures based on Models of Interactive Search). Θ προτεινόμενθ μεκοδολογία αποςκοπεί ςτθ βελτιςτοποίθςθ και ςυςτθματοποίθςθ τθσ διαδικαςίασ ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων. Θ μεκοδολογία είναι εμπνευςμζνθ από 20 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

21 ABSTRACT εδραιωμζνεσ χρθςτοκεντρικζσ τεχνικζσ και πρόςφατεσ μοντελοποιιςεισ τθσ ςυμπεριφοράσ των ανκρϊπων κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ. Τα μοντζλα αυτά υποςτθρίηουν ότι θ αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ (information scent; Pirolli & Card 1999) αποτελεί τθ κεμελιϊδθ διεργαςία που χαρακτθρίηει τθ ςυμπεριφορά των ανκρϊπων κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ. Θ πλθροφοριακι οςμι ορίηεται ωσ θ ατελισ αντίλθψθ των χρθςτϊν για τθν ωφζλεια τθσ κάκε διακζςιμθσ επιλογισ, θ οποία προκφπτει από τθν αξιολόγθςθ των αποςπαςμάτων πλθροφορίασ που τθν αντιπροςωπεφουν, όπωσ είναι για παράδειγμα οι λεκτικζσ περιγραφζσ των υπερςυνδζςμων ενόσ ιςτοτόπου. Θ ςυνειςφορά τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ MEDIAMIS ζγκειται ςτο γεγονόσ ότι ςυςτθματοποιεί και βελτιςτοποιεί τθ διαδικαςία ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου με γνϊμονα τθν ζννοια τθσ πλθροφοριακισ οςμισ. Θ μεκοδολογία απευκφνεται ςε μθχανικοφσ του Διαδικτφου και αποςκοπεί ςτθ δθμιουργία δικτυακϊν τόπων που υποςτθρίηουν τθν εφχρθςτθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ από τουσ χριςτεσ τουσ. Ρροκειμζνου να υποςτθριχκεί θ μεκοδολογία MEDIAMIS ςχεδιάςτθκαν και αναπτφχκθκαν δυο πρωτότυπα εργαλεία. Το πρϊτο εργαλείο ονομάηεται AutoCardSorter (Automated Card Sorting Tool) και υποςτθρίηει τθ διαδικαςία δόμθςθσ του περιεχομζνου ενόσ ιςτοτόπου. Το δεφτερο εργαλείο καλείται ISEtool (InfoScent Evaluator Tool) και υποςτθρίηει τθ δθμιουργία ςθμαςιολογικά κατάλλθλων λεκτικϊν περιγραφϊν για τουσ υπερςυνδζςμουσ ενόσ ιςτοτόπου με βάςθ τουσ τυπικοφσ ςτόχουσ των χρθςτϊν του. Κφριο χαρακτθριςτικό των εργαλείων είναι θ αφξθςθ τθσ αποδοτικότθτασ και θ μείωςθ των απαιτοφμενων πόρων για τθ ςχεδίαςθ ι αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ δικτυακϊν τόπων. Ταυτόχρονα, ζχει καταβλθκεί προςπάκεια να είναι εφκολα ςτθν εκμάκθςθ, απλά ςτθ χριςθ και παραμετροποιιςιμα, ζτςι ϊςτε να ζχουν μεγαλφτερθ πικανότθτα αποδοχισ από τουσ μθχανικοφσ του Διαδικτφου. Αυτοί είναι και οι λόγοι που υιοκετικθκε θ ςτρατθγικι ανάπτυξθσ δφο ξεχωριςτϊν εργαλείων, τα οποία εξυπθρετοφν τισ ανάγκεσ διαφορετικϊν φάςεων ςτο κφκλο ςχεδίαςθσ ενόσ δικτυακοφ τόπου, αντί για ζνα πιο ςφνκετο ενιαίο περιβάλλον. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 21

22 ΡΕΙΛΘΨΘ Τζλοσ, ςτο πλαίςιο τθσ διατριβισ, εξετάηεται θ αποτελεςματικότθτα και αποδοτικότθτα τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ, κακϊσ και των δφο εργαλείων που τθν υποςτθρίηουν, μζςα από ζξι διακριτζσ πειραματικζσ μελζτεσ. Στισ μελζτεσ αυτζσ ζλαβε χϊρα ποιοτικι και ποςοτικι ςφγκριςθ των αποτελεςμάτων τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ με τα πορίςματα κακιερωμζνων χρθςτοκεντρικϊν τεχνικϊν αλλά και με διάφορεσ υποκειμενικζσ και παρατθροφμενεσ μετρικζσ τθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν. Τα ςυμπεράςματα των ςυγκρίςεων των μελετϊν ζδειξαν ότι θ MEDIAMIS παράγει αποτελζςματα εφάμιλλθσ ποιότθτασ με κακιερωμζνεσ χρθςτοκεντρικζσ τεχνικζσ, αλλά με ςθμαντικά αποδοτικότερο τρόπο. Ραράλλθλα, θ ςτατιςτικι ανάλυςθ των δεδομζνων παρατιρθςθσ που ςυγκεντρϊκθκαν από τισ μελζτεσ αυτζσ επζτρεψε τθν καλφτερθ προςαρμογι οριςμζνων αλγορικμικϊν παραμζτρων των εργαλείων που υποςτθρίηουν τθν προτεινόμενθ μεκοδολογία. 22 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

23 ABSTRACT Abstract This thesis addresses the problem of effective design of websites that enhance findability of information during interactive search. The term interactive search is used to describe the exploratory browsing activity of a user, while seeking information in a website. Seeking information using a search engine is not an object of study in this thesis. The Web has become part of many peoples everyday life activities. Reading the news, booking a hotel, planning a trip, seeking information in an encyclopaedia and shopping are just some of the activities many people do mostly online. A prime objective of websites designers is people to be able to access, find and use the provided information and services easily. However, despite the popularity of the Web and the research it has attracted, the design of websites remains a highly complex and empirical process. A website should be treated both as a user interface as well as a hypertext information space (Garrett 2002), whose structural design has a significant influence on intuitive access to content, task completion and overall user experience. In today s information explosion, one of the biggest challenges in web design is the effective design of its information architecture. The latter constitutes the research objective of this thesis. Despite the proliferation of the Human Computer Interaction field, there is no generally accepted methodology for the design of user-centered information architectures, backed up by sound theoretical foundations. This is mainly due to the fact that the complexity and the unstructured nature of information interaction are not expressed well in typical models of human-computer interaction. Nevertheless, in the past few years, significant progress has been made towards understanding and modelling of people s interactive search behaviour. Such cognitive models can provide the basis for the development of new more effective and systematic design methodologies and tools. Besides, this need to study and understand people s web behaviour in order to guide the future development of the Web was one of the main Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 23

24 ΡΕΙΛΘΨΘ factors that recently lead to the establishment of the Web Science field (Berners-Lee et al. 2006). In today s practice, however, various techniques are used to design the information architecture of a website, such as card sorting and ethnographic studies, but it remains difficult to go from user research to the design itself. Furthermore, such techniques are often overlooked, due to the required resources, increased complexity to carry out the analysis and rapid development cycles of websites. Therefore, it becomes clear that new methods are required to design the information architecture of a website, this important determinant of user s overall interaction experience. Ideally, such methods should provide the necessary efficiency and flexibility in the various phases of the information architecture design process, as dictated by the needs of today s practitioners. In this thesis, a new methodology to design the information architecture of websites, the MEDIAMIS (Methodology for the Efficient Design of Information Architectures based on Models of Interactive Search), is described. MEDIAMIS aims at the systemization and optimization of the information architecture design process. The method is inspired by established HCI techniques and recent cognitive models of user s interactive search behavior. The latter suggest that following information scent (Pirolli & Card 1999) is the fundamental process involved in interactive search behavior. Information scent is defined as a user s imperfect perception of the value, cost, or access path of information sources obtained from proximal cues, such as hyperlinks (Card et al. 2001). The contribution of the proposed approach is that it supports the effective and efficient design of an information architecture that facilitates this scent-following behavior. MEDIAMIS is addressed to Web practitioners and deals with the design or evaluation of a website s information structure and labeling system. In the context of the proposed methodology, two original tools have been designed and developed. The first tool, AutoCardSorter (Automated Card Sorting Tool), supports the efficient structural design of a website. The second tool, ISEtool 24 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

25 ABSTRACT (InfoScent Evaluator Tool), facilitates the production of semantically appropriate hyperlink labels for the typical goals of a website. Both tools were designed with the aim of increasing the efficiency and objectivity of the design process, without a significant loss in the quality of the final outcome. In addition, a lot of effort was invested in developing tools that are easy to learn, simple and flexible to use in order to increase the likelihood of a wider acceptance by Web practitioners. For these reasons, two separate tools were developed instead of a single and more complex software environment, since the two tools address the needs of different phases in the information architecture design cycle. The applicability of the proposed methodology and the effectiveness and efficiency of the associated tools were examined through six experimental studies. These studies compared both quantitavely and qualitatively the results of the proposed methodology against the ones derived from established user-centered design approaches, such as card sorting, and against observed and subjective user data. It was found that the proposed methodology lead to a substantial efficiency gain, without expense in the quality of results. In addition, statistical analysis of the user data collected in these studies allowed for the fine tuning of some algorithmic parameters and thresholds used by the two tools developed in the context of the proposed methodology. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 25

26 ΡΕΙΛΘΨΘ 26 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Ειςαγωγι Στο ειςαγωγικό αυτό κεφάλαιο περιγράφονται αρχικά το αντικείμενο και οι ςτόχοι τθσ διατριβισ. Στθ ςυνζχεια, αναλφεται θ ςυνειςφορά τθσ διατριβισ ςτο ερευνθτικό πρόβλθμα και παρουςιάηονται οι εργαςίεσ που δθμοςιεφκθκαν κατά τθν εκπόνθςι τθσ. Τζλοσ, παρουςιάηεται θ διάρκρωςθ τθσ διατριβισ. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 27

28 Ειςαγωγι 1.1 Ειςαγωγι Αποτελεί κοινι διαπίςτωςθ θ ευρεία διείςδυςθ του Διαδικτφου 1 με ποικίλεσ χριςεισ και εφαρμογζσ ςτισ κακθμερινζσ δραςτθριότθτεσ των ανκρϊπων. Άτομα κάκε θλικίασ, από διαφορετικό κοινωνικό και μορφωτικό επίπεδο, με ποικίλο πολιτιςμικό υπόβακρο και ικανότθτεσ, ςυγκροτοφν τθ ςυνεχϊσ αυξανόμενθ ομάδα χρθςτϊν του. Θ ετερογζνεια των χαρακτθριςτικϊν των μελϊν τθσ ομάδασ αυτισ κακιςτά αναγκαία τθ ςχεδίαςθ και ανάπτυξθ δικτυακϊν τόπων που να είναι εφχρθςτοι και εφκολα προςβάςιμοι από όλουσ. Οι χριςτεσ επιςκζπτονται ζναν ιςτότοπο με κάποιουσ ςυγκεκριμζνουσ ςτόχουσ και με προςδοκίεσ για το που μποροφν να αναηθτιςουν τισ πλθροφορίεσ ι υπθρεςίεσ που προςφζρει. Στο πλαίςιο τθσ διατριβισ, χρθςιμοποιείται ο όροσ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ για να περιγραφεί αυτι ακριβϊσ θ διαδικαςία διερευνθτικισ αλλθλεπίδραςθσ ενόσ χριςτθ με ζναν ιςτότοπο, με ςτόχο τθν εφρεςθ πλθροφορίασ ςτο πλαίςιο μίασ εργαςίασ. Είναι εμφανζσ ότι ο πρωταρχικόσ ςτόχοσ των μθχανικϊν του Διαδικτφου (Berners-Lee et al. 2006), δθλαδι των ανκρϊπων που εμπλζκονται ςτθν ανάπτυξθ ενόσ ιςτοτόπου, είναι οι χριςτεσ τουσ να μποροφν να βρουν και να χρθςιμοποιιςουν τισ παρεχόμενεσ πλθροφορίεσ και υπθρεςίεσ εφκολα. Εντοφτοισ, παρά τθ ραγδαία ανάπτυξθ του Ιςτοφ και τισ ζντονεσ ερευνθτικζσ προςπάκειεσ που ζχει προςελκφςει, ο αποτελεςματικόσ ςχεδιαςμόσ ιςτοτόπων ςφμφωνα με τισ ανάγκεσ των χρθςτϊν τουσ ςυνιςτά μία πολφπλοκθ διαδικαςία και παραμζνει ακόμθ ανϊριμθ ςε διάφορεσ διαςτάςεισ του. Ο ςχεδιαςμόσ ιςτοτόπων παρουςιάηει ζναν εγγενι δυιςμό που αυξάνει τθν πολυπλοκότθτα ςχεδίαςθσ ςε ςχζςθ με τισ ςυμβατικζσ εφαρμογζσ λογιςμικοφ: Ζνασ δικτυακόσ τόποσ είναι ταυτόχρονα μια εφαρμογι με τθν οποία αλλθλεπιδρά ο χριςτθσ αλλά και ζνασ πλθροφοριακόσ χϊροσ (Garrett 2002). Σθμαντικό ρόλο, λοιπόν, ςτθν ευχρθςτία και 1 Στθν ανά χείρασ διατριβι οι όροι Διαδίκτυο, Παγκόςμιοσ Ιςτόσ και Ιςτόσ χρθςιμοποιοφνται ωσ ταυτόςθμοι. Αν και ο Ραγκόςμιοσ Ιςτόσ αποτελεί μία υπθρεςία του Διαδικτφου, εξαιτίασ τθσ υψθλισ του δθμοφιλίασ ςυχνά ο δεφτεροσ όροσ χρθςιμοποιείται ςτθ κζςθ του πρϊτου. 28 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 κατ επζκταςθ ςτθ ςυνολικι εμπειρία χριςθσ ενόσ ιςτοτόπου διαδραματίηει θ πλθροφοριακι αρχιτεκτονικι (information architecture) του, δθλαδι ο τρόποσ με τον οποίο οργανϊνεται, δομείται και διαςυνδζεται το περιεχόμενο του (Rosenfeld & Morville 1998; Lazar 2003; Saward et al. 2004; Morville 2005; Nielsen 2009b; Nielsen 2009a). Ρροβλιματα ςτθν πλθροφοριακι αρχιτεκτονικι ιςτοτόπων ζχουν ωσ αποτζλεςμα οι χριςτεσ τουσ ςυχνά να χάνουν το προςανατολιςμό τουσ και να αδυνατοφν να ολοκλθρϊςουν επιτυχϊσ το ςτόχο τουσ (Otter & Johnson 2000; Chen 2000; Ceaparu et al. 2004; Gwizdka & Spence 2007; Gwizdka 2008). Στθ ςθμερινι κοινωνία τθσ πλθροφορίασ, θ παρατθροφμενθ ζκρθξθ πλθροφορίασ και οι ταχφτατοι ρυκμοί ανάπτυξθσ ιςτοτόπων κακιςτοφν επιτακτικι τθν επίλυςθ τζτοιων προβλθμάτων, ζτςι ϊςτε θ πρόςβαςθ ςε πλθροφορίεσ και υπθρεςίεσ να γίνεται χωρίσ δυςκολία. Θ ανάπτυξθ μεκοδολογιϊν για τον κατάλλθλο ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου παραμζνει μία από τισ μεγαλφτερεσ ςχεδιαςτικζσ προκλιςεισ για τουσ ερευνθτζσ του επιςτθμονικοφ πεδίου τθσ Αλλθλεπίδραςθσ Ανκρϊπου Υπολογιςτι (ΑΑΥ). Αυτό είναι και το ερευνθτικό αντικείμενο τθσ ανά χείρασ διατριβισ. 1.2 Ρεριγραφι του ερευνθτικοφ προβλιματοσ Ραρά τθ διάδοςθ των ιδεϊν και μεκοδολογιϊν του πεδίου ΑΑΥ και τθν ανάπτυξθ που γνωρίηει τα τελευταία χρόνια o Ραγκόςμιοσ Ιςτόσ, θ ςχεδίαςθ ενόσ ιςτοτόπου παραμζνει μία εμπειρικι και πολφπλοκθ διαδικαςία ωσ προσ αρκετζσ πτυχζσ τθσ. Τα περιςςότερα από τα πορίςματα του πεδίου ΑΑΥ που ιςχφουν για τθν ανάπτυξθ επιτραπζηιων εφαρμογϊν λογιςμικοφ είναι εφαρμόςιμα και ςτο ςχεδιαςμό ιςτοτόπων, με τθ διαφορά ότι μεγαλφτερθ ζμφαςθ πρζπει να δοκεί ςτθν κατάλλθλθ δόμθςθ του πλθροφοριακοφ χϊρου (Nielsen 1999). Ρροςφάτωσ, ο Morville (2005) ειςιγαγε τον όρο ευρεςιμότθτα (findability) πλθροφορίασ για να τονίςει τθ ςθμαντικι επίδραςθ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου ςτθ ςυνολικι εμπειρία χριςθσ του. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 29

30 Ειςαγωγι Σιμερα, δεν υπάρχει κάποια ευρζωσ αποδεκτι μζκοδοσ για το ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου. Αυτό οφείλεται ςε μεγάλο βακμό ςτθν ζλλειψθ ςτιβαρϊν κεωρθτικϊν πλαιςίων και μοντζλων ερμθνείασ τθσ αλλθλεπίδραςθσ ανκρϊπου-πλθροφορίασ (Toms 2002; Jones et al. 2006). Τζτοια γνωςιακά μοντζλα είναι απαραίτθτα για τθν κατανόθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν και τθν ανάπτυξθ μεκοδολογιϊν που ςυςτθματοποιοφν τθ διαδικαςία κατάλλθλθσ δόμθςθσ και διαςφνδεςθσ του περιεχομζνου ενόσ ιςτοτόπου. Στθν πράξθ, οι ςθμερινοί μθχανικοί του Διαδικτφου, ςε αντίκεςθ με τισ υπόλοιπεσ κατθγορίεσ μθχανικϊν, ςτθρίηονται ςε μεγάλο βακμό ςε εμπειρικζσ τεχνικζσ για το ςκοπό αυτό. Για παράδειγμα, χρθςιμοποιοφνται τεχνικζσ όπωσ θ ταξινόμθςθ καρτϊν και οι εκνογραφικζσ μελζτεσ (Nielsen 1999; Garrett 2002; Kalbach 2007), αλλά παραμζνει αρκετά υποκειμενικι και επίπονθ θ διαδικαςία μετάβαςθσ από τα δεδομζνα που ςυλλζγονται ςτον τελικό ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου (Sinha & Boutelle 2004). Επιπρόςκετα, ςυχνά οι προαναφερκείςεσ τεχνικζσ παραβλζπονται εξαιτίασ των υψθλϊν απαιτιςεων τουσ ςε πόρουσ, τθσ αυξθμζνθσ πολυπλοκότθτασ για τθν ανάλυςθ των δεδομζνων που ςυλλζγουν και των εξαιρετικά γριγορων κφκλων ςχεδίαςθσ και ανάπτυξθσ των ςθμερινϊν ιςτοτόπων. Κατά ςυνζπεια, διαφαίνεται θ ανάγκθ για τθν πρόταςθ νζων μεκοδολογιϊν ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου, ενόσ από τουσ κακοριςτικοφσ παράγοντεσ τθσ εμπειρίασ χριςθσ του (Rosenfeld & Morville 1998; Lazar 2003; Saward et al. 2004; Morville 2005; Nielsen 2009b; Nielsen 2009a). Το ερευνθτικό ερϊτθμα τθσ διατριβισ, με βάςθ τα παραπάνω, διαμορφϊνεται ωσ εξισ: Πωσ μπορεί να υποςτθριχκεί ο ςυςτθματικόσ και αποδοτικόσ ςχεδιαςμόσ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων που να υποςτθρίηουν τθν εφχρθςτθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφοριϊν για τουσ τελικοφσ χριςτεσ τουσ. 30 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Συμβολι τθσ διατριβισ Στθν παροφςα διατριβι αναδεικνφεται αρχικά θ ςθμαντικι επίδραςθ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου ςτθν εμπειρία χριςθσ του και παρουςιάηεται μία κριτικι επιςκόπθςθ των ιδθ υπαρχόντων τεχνικϊν ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων. Από τθν τελευταία διαφαίνεται θ ανάγκθ για τθν πρόταςθ νζων πιο ςυςτθματικϊν και αποδοτικϊν μεκοδολογιϊν. Τα τελευταία χρόνια ζχουν γίνει ςθμαντικά βιματα ςτθ μοντελοποίθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ των ανκρϊπων κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφοριϊν ςε ιςτοτόπουσ. Τζτοια γνωςιακά μοντζλα μποροφν να αποτελζςουν τθ βάςθ για τθν ανάπτυξθ νζων πιο αποτελεςματικϊν μεκοδολογιϊν και εργαλείων για τθ ςχεδίαςθ εφχρθςτων ιςτοτόπων. Άλλωςτε, θ ανάγκθ για τθν κατανόθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν κατά τθν αλλθλεπίδραςθ τουσ με το Διαδίκτυο με ςτόχο να τεκοφν οι βάςεισ για τθ μελλοντικι του ανάπτυξθ, οδιγθςε προςφάτωσ ςτθν ίδρυςθ του πεδίου τθσ Επιςτιμθσ του Ιςτοφ (Web Science). Ρροκειμζνου να απαντθκεί το ερευνθτικό ερϊτθμα, ςτο πλαίςιο τθσ παροφςθσ διατριβισ προτείνεται το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS (Methodology for the Efficient Design of Information Architectures based on Models of Interactive Search) για το ςχεδιαςμό ι τθν αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων. Το MEDIAMIS ςτθρίηεται ςτα πορίςματα προςφάτων γνωςιακϊν μοντζλων διαδραςτικισ αναηιτθςθσ πλθροφορίασ, ενϊ παράλλθλα είναι εμπνευςμζνο και από κακιερωμζνεσ χρθςτοκεντρικζσ τεχνικζσ, όπωσ θ ταξινόμθςθ καρτϊν. Θ ςυνειςφορά του MEDIAMIS ζγκειται ςτο γεγονόσ ότι ςυςτθματοποιεί τθ διαδικαςία ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου. Στόχοσ του είναι αφενόσ μεν θ δθμιουργία ιςτοτόπων που υποςτθρίηουν τθν εφχρθςτθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ, αφετζρου δε θ αφξθςθ τθσ αποδοτικότθτασ και αντικειμενικότθτασ τθσ διαδικαςίασ ςχεδιαςμοφ. Για το ςκοπό αυτό, το MEDIAMIS ςυνδυάηει με ζναν πρωτότυπο τρόπο κατάλλθλεσ μακθματικζσ και ςτατιςτικζσ τεχνικζσ με εμπειρικοφσ κανόνεσ και κριτιρια τα οποία ςτθρίηονται ςτθν ανάλυςθ Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 31

32 Ειςαγωγι τθσ παρατθροφμενθσ ςυμπεριφοράσ χρθςτϊν που ςυμμετείχαν ςε κατάλλθλα ςχεδιαςμζνεσ πειραματικζσ μελζτεσ. Θ μεκοδολογία απευκφνεται ςτουσ μθχανικοφσ του Διαδικτφου και μπορεί να εφαρμοςτεί τόςο κατά τθν αρχικι ςχεδίαςθ ενόσ ιςτοτόπου όςο και κατά τθ μετζπειτα τροποποίθςθ και ςυντιρθςθ του. Ριο ςυγκεκριμζνα, το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS βελτιςτοποιεί τισ εξισ δφο διακριτζσ φάςεισ ςχεδιαςμοφ ενόσ ιςτοτόπου: 1. Φάςθ δομικισ οργάνωςθσ (organization scheme; Rosenfeld & Morville 1998), θ οποία αποςκοπεί ςτθ δθμιουργία ενόσ ςχιματοσ οργάνωςθσ των πλθροφοριϊν ενόσ ιςτοτόπου που να είναι όςο πιο κοντά γίνεται ςτο νοθτικό μοντζλο των αντιπροςωπευτικϊν του χρθςτϊν. Εμπνευςμζνθ από τθ τεχνικι τθσ ταξινόμθςθσ καρτϊν, θ MEDIAMIS προτείνει το ςυνδυαςμό ςτατιςτικϊν και μακθματικϊν τεχνικϊν για τον αποδοτικότερο ςχεδιαςμό τθσ ιεραρχικισ δομισ ενόσ ιςτοτόπου. Ριο ςυγκεκριμζνα, ςτο πλαίςιο τθσ MEDIAMIS ο ςχεδιαςτισ ςυντάςςει αρχικά λεκτικζσ περιγραφζσ των ιςτοςελίδων του υπό ςχεδίαςθ ιςτοτόπου βάςει κάποιων κανόνων. Στθ ςυνζχεια, χρθςιμοποιεί κάποιον αλγόρικμο εκτίμθςθσ τθσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ κειμζνων για να υπολογίςει τθ ςθμαςιολογικι εγγφτθτα κάκε ιςτοςελίδασ με οποιαδιποτε άλλθ. Κατ αντιςτοιχία ςτθν τεχνικι ταξινόμθςθσ καρτϊν χρθςιμοποιείται θ ςυχνότθτα τοποκζτθςθσ των ιςτοςελίδων ςτθν ίδια ομάδα από τουσ ςυμμετζχοντεσ ωσ μζτρο τθσ ςθμαςιολογικισ εγγφτθτασ των ιςτοςελίδων. Στθ ςυνζχεια, ο ςχεδιαςτισ εφαρμόηει ζναν αλγόρικμο ομαδοποίθςθσ για τθ δθμιουργία ομάδων από ιςτοςελίδεσ που είναι ςθμαςιολογικά ςυςχετιςμζνεσ. Τζλοσ, το MEDIAMIS προτείνει τθν εφαρμογι μακθματικϊν τεχνικϊν ςτα αποτελζςματα του αλγορίκμου ομαδοποίθςθσ με ςτόχο τθν εφρεςθ του ςτατιςτικά-βζλτιςτου αρικμοφ ομάδων. 2. Φάςθ δθμιουργίασ λεκτικϊν περιγραφϊν των υπερςυνδζςμων (labeling system; Rosenfeld & Morville 1998), θ οποία αποςκοπεί ςτθ δθμιουργία κατάλλθλων λεκτικϊν περιγραφϊν για τουσ υπερςυνδζςμουσ του υπό ςχεδίαςθ ιςτοτόπου ζτςι ϊςτε να κακοδθγείται ο χριςτθσ ςτθν ανεμπόδιςτθ επίτευξθ του ςτόχου 32 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 του. Για το ςκοπό αυτό θ MEDIAMIS, ςτθριηόμενθ ςε πορίςματα προςφάτων μοντζλων διαδραςτικισ αναηιτθςθσ πλθροφορίασ, προτείνει μία αποδοτικι επαναλθπτικι διαδικαςία αξιολόγθςθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ των υπερςυνδζςμων του υπό ςχεδίαςθ ιςτοτόπου για κάκε τυπικό ςενάριο χριςθσ του, μζχρισ ότου να δθμιουργθκοφν λεκτικζσ περιγραφζσ για τουσ υπερςυνδζςμουσ, οι οποίεσ δεν προκαλοφν προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ ευρζωσ καταγεγραμμζνα ςτθ βιβλιογραφία (Pirolli & Card 1999; Card et al. 2001; Blackmon et al. 2002; Blackmon et al. 2005; Withrow 2002; Chi et al. 2003; Spool et al. 2004; Fu & Pirolli 2007; Brumby & Howes 2008). Ριο ςυγκεκριμζνα, ςτο πλαίςιο τθσ MEDIAMIS ο ςχεδιαςτισ δθμιουργεί αρχικά μία πρϊτθ ζκδοςθ των λεκτικϊν περιγραφϊν των υπερςυνδζςμων κάκε ιςτοςελίδασ ςφμφωνα με τισ πρακτικζσ που ακολουκεί. Στθ ςυνζχεια, εφαρμόηει κάποιον αλγόρικμο εκτίμθςθσ τθσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ ανάμεςα ςτθ λεκτικι περιγραφι κάκε υπερςυνδζςμου τθσ υπό εξζταςθ ιςτοςελίδασ και μία λεκτικι περιγραφι ενόσ τυπικοφ ςεναρίου χριςθσ. Με αυτόν τον τρόπο ποςοτικοποιείται θ πλθροφοριακι οςμι των υπερςυνδζςμων και γίνεται εφικτό να εντοπιςτοφν και να εξαλειφκοφν πικανά προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ για κάκε καταγεγραμμζνο τυπικό ςτόχο των χρθςτϊν. Ρροκειμζνου να υποςτθριχκεί θ ςυςτθματικι και αποδοτικι εφαρμογι του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS, ςτο πλαίςιο τθσ διατριβισ ςχεδιάςτθκαν και υλοποιικθκαν δφο πρωτότυπα εργαλεία. Το πρϊτο εργαλείο, το Automated Card Sorting Tool (AutoCardSorter; Katsanos et al. 2008a; Katsanos et al. 2008b) υποςτθρίηει τθ φάςθ δομικισ οργάνωςθσ ενόσ ιςτοτόπου ςφμφωνα με το MEDIAMIS. Το δεφτερο εργαλείο, το InfoScent Evaluator Tool (ISEtool; Katsanos et al. 2006; Tselios et al. 2007; Katsanos et al. 2010) υποςτθρίηει τθ φάςθ δθμιουργίασ λεκτικϊν περιγραφϊν για τουσ υπερςυνδζςμουσ ενόσ ιςτοτόπου με βάςθ το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο. Τζλοσ, προκειμζνου να εξεταςτεί θ αποτελεςματικότθτα και αποδοτικότθτα του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS και θ χρθςιμότθτα των υποςτθρικτικϊν εργαλείων AutoCardSorter και ISEtool, πραγματοποιικθκε μία Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 33

34 Ειςαγωγι ςειρά από πειραματικζσ μελζτεσ. Στισ μελζτεσ αυτζσ, ζλαβε χϊρα ποιοτικι και ποςοτικι ςφγκριςθ τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ με κακιερωμζνεσ χρθςτοκεντρικζσ τεχνικζσ για το ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων, όπωσ θ ταξινόμθςθ καρτϊν. Θ ςτατιςτικι ανάλυςθ των δεδομζνων που ςυγκεντρϊκθκαν από τισ παραπάνω μελζτεσ, επιβεβαίωςε τθν καταλλθλότθτα τθσ MEDIAMIS για το ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων, ενϊ παράλλθλα διαπιςτϊκθκε ςτθν πράξθ θ αυξθμζνθ αποδοτικότθτα τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ. 1.4 Διάρκρωςθ τθσ διατριβισ Θ διατριβι αυτι απαρτίηεται από 6 κεφάλαια το περιεχόμενο των οποίων ςυνοψίηεται ωσ εξισ: Στο παρόν κεφάλαιο 1, παρουςιάηεται το ερευνθτικό πρόβλθμα, θ ςυνειςφορά τθσ διατριβισ ςε αυτό, θ διάρκρωςι τθσ και τζλοσ οι εργαςίεσ που δθμοςιεφκθκαν κατά τθν εκπόνθςι τθσ. Στο κεφάλαιο 2, περιγράφεται αναλυτικά το κεωρθτικό υπόβακρο ςτο οποίο ςτθρίηεται θ παροφςα διατριβι. Αρχικά, αναδεικνφεται θ ςθμαντικότθτα του κατάλλθλου ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου. Ο όροσ πλθροφοριακι αρχιτεκτονικι χρθςιμοποιείται για να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο το περιεχόμενο ενόσ ιςτοτόπου πρζπει να οργανωκεί ϊςτε να υποςτθρίηει τθν εφχρθςτθ ανεφρεςθ πλθροφοριϊν από τουσ αντιπροςωπευτικοφσ του χριςτεσ. Στθ ςυνζχεια, περιγράφονται οι υπάρχουςεσ τεχνικζσ που χρθςιμοποιοφνται για το ςκοπό αυτό και αναδεικνφονται οι λόγοι που κακιςτοφν αναγκαία τθν πρόταςθ νζων, λιγότερο εμπειρικϊν και πιο αποδοτικϊν μεκόδων, οι οποίεσ ςτθρίηονται ςε πορίςματα πρόςφατων κεωριϊν Αλλθλεπίδραςθσ Ανκρϊπου- Πλθροφορίασ (Human Information Interaction). Θ αναγκαιότθτα τζτοιων μεκόδων που ςυςτθματοποιοφν τθ διαδικαςία ςχεδίαςθσ και ανάπτυξθσ ιςτοτόπων επιςθμαίνεται ωσ μία από τισ πιο ςθμαντικζσ προκλιςεισ ςτο νεοςυςτακζν πεδίο τθσ Επιςτιμθσ του Ιςτοφ (Web Science; Berners-Lee et al. 2006). 34 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Στο κεφάλαιο 3, περιγράφεται το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS (Methodology for the Efficient Design of Information Architectures based on Models of Interactive Search) και ο τρόποσ με τον οποίο υποςτθρίηει τον αποδοτικό ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου. Ραράλλθλα, αναδεικνφεται θ ανάγκθ και περιγράφονται οι απαιτιςεισ για τθν ανάπτυξθ νζων κατάλλθλων εργαλείων που να υποςτθρίηουν τθν εφαρμογι τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ. Στο κεφάλαιο 4, παρουςιάηονται εκτενϊσ δφο πρωτότυπα εργαλεία που ςχεδιάςτθκαν και υλοποιικθκαν για να υποςτθρίξουν τθν εφαρμογι τθσ μεκοδολογίασ MEDIAMIS. Το πρϊτο εργαλείο, το AutoCardSorter (Automated Card Sorting Tool), υποςτθρίηει τθ διαδικαςία δόμθςθσ του περιεχομζνου ενόσ δικτυακοφ τόπου. Το δεφτερο εργαλείο, το ISEtool (InfoScent Evaluator Tool), υποςτθρίηει τθ διαδικαςία διαςφνδεςθσ των ιςτοςελίδων ενόσ ιςτοτόπου μζςω κατάλλθλων περιγραφϊν υπερςυνδζςμων και τθν ανίχνευςθ πικανϊν προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ. Κφρια χαρακτθριςτικά των εργαλείων είναι θ αφξθςθ τθσ αποδοτικότθτασ, θ μείωςθ των απαιτοφμενων πόρων και θ ςυςτθματοποίθςθ τθσ διαδικαςίασ ςχεδιαςμοφ ι αξιολόγθςθσ. Ταυτόχρονα, ζχει καταβλθκεί προςπάκεια να είναι εφκολα ςτθν εκμάκθςθ και εφχρθςτα ζτςι ϊςτε να ζχουν μεγαλφτερθ πικανότθτα αποδοχισ από τουσ μθχανικοφσ του Διαδικτφου. Στο κεφάλαιο 5, παρουςιάηονται οι μελζτεσ περίπτωςθσ που πραγματοποιικθκαν ςτο πλαίςιο εγκυροποίθςθσ και διερεφνθςθσ τθσ αποδοτικότθτασ τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ. Τζςςερισ από τισ μελζτεσ αυτζσ αφοροφν τθ διαμεςολαβοφμενθ από το εργαλείο AutoCardSorter ςχεδίαςθ τθσ δομισ ιςτοτόπων, ενϊ οι υπόλοιπεσ δφο τθ διαμεςολαβοφμενθ από το εργαλείο ISEtool αξιολόγθςθ τθσ ςθμαςιολογικισ καταλλθλότθτασ των λεκτικϊν περιγραφϊν των υπερςυνδζςμων ενόσ ιςτοτόπου. Στισ μελζτεσ αυτζσ, ζλαβε χϊρα ποιοτικι και ποςοτικι ςφγκριςθ τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ με κακιερωμζνεσ χρθςτοκεντρικζσ τεχνικζσ όπωσ θ ταξινόμθςθ καρτϊν, αλλά και με διάφορεσ υποκειμενικζσ και παρατθροφμενεσ μετρικζσ τθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν. Επιπρόςκετα, περιγράφεται μία μελζτθ ςτθν οποία προτείνεται μια εναλλακτικι Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 35

36 Ειςαγωγι μζκοδοσ αποδοτικισ αξιολόγθςθσ τθσ ςθμαςιολογικισ καταλλθλότθτασ των υπερςυνδζςμων που εμπλζκει το ςτατιςτικά-βζλτιςτο αρικμό ςυμμετεχόντων. Ακόμθ, περιγράφεται μία μελζτθ ανεξάρτθτθσ ερευνθτικισ ομάδασ ςτθν οποία αξιολογικθκε θ χρθςιμότθτα του ISEtool, ενόσ από τα εργαλεία που αναπτφχκθκαν ςτο πλαίςιο αυτισ τθσ διατριβισ, από επαγγελματίεσ ςχεδιαςτζσ ιςτοτόπων. Τζλοσ, ςτο κεφάλαιο 6, ανακεφαλαιϊνονται τα ςυμπεράςματα τθσ παροφςασ διατριβισ και θ ςυνειςφορά τθσ ςτο ερευνθτικό πρόβλθμα. Ραράλλθλα, ςυηθτοφνται οι προοπτικζσ και μελλοντικζσ κατευκφνςεισ τθσ ζρευνασ. 1.5 Δθμοςιευκείςεσ εργαςίεσ Περιοδικά με κρίςθ [J3] Katsanos C., Tselios N., Avouris N. (accepted). Tools supporting design and evaluation of websites based on models of human information interaction. International Journal of Artificial Intelligence Tools. [Impact Factor 2009 = 0.67] [J2] Katsanos C., Tselios N., Avouris N. (2010). Evaluating web site navigability: Validation of a tool based approach through two eye-tracking user studies. New Review of Hypermedia and Multimedia, 16 (1), pp , doi: / [Impact Factor 2009 = 0.4] [J1] Katsanos C., Tselios N., Avouris N. (2008b). Automated semantic elaboration of web site information architecture. Interacting with computers, 20 (6), pp , doi: /j.intcom [Impact Factor 2009 = 1.1] υνζδρια με κρίςθ [C9] Katsanos C., Tselios N., Avouris N. (2009). Are ten participants enough for evaluating information scent of Web page hyperlinks? In Proceedings of the 12th IFIP TC13 Conference in Human-Computer Interaction, Interact 2009, LNCS 5726, Part I (pp ), Uppsala, Sweden: Springer Verlag, August 24-28, Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 [C8] Tselios N., Katsanos C., Avouris N. (2009). Investigating the effect of hyperlink information scent on users interaction with a Web site. In Proceedings of the 12th IFIP TC13 Conference in Human-Computer Interaction, Interact 2009, LNCS 5727, Part II (pp ), Uppsala, Sweden: Springer Verlag, August 24-28, [C7] Katsanos C., Tsakoumis A., Avouris N. (2009). Web Accessibility: Design of an Educational System to Support Guidelines Learning. In Proceedings of the 13th Pan-Hellenic Conference on Informatics, PCI 2009 (pp ), Corfu, Greece, September, 2009 [C6] Tsakoumis A., Katsanos C., Avouris N. (2009). ESALP: Towards a tool to support dissemination and learning of Web accessibility guidelines. In Proceedings of the 3rd Conference of Electrical and Computer Engineering Students, Thessaloniki, Greece (in Greek) [C5] Maroudas A., Katsanos C., Avouris N. (2009). Human-Computer Interaction: Investigating Users' Attention Mechanisms in Website Interaction. In Proceedings of the 3rd Conference of Electrical and Computer Engineering Students, Thessaloniki, Greece (in Greek) [C4] Katsanos C., Tselios N., Avouris N. (2008a). AutoCardSorter: Designing the Information Architecture of a Web Site using Latent Semantic Analysis. In Proceedings of the SIGCHI conference on Human factors in computing systems, CHI 2008 (pp ), Florence, Italy: ACM Press, April 5-10, 2008, Acceptance rate: 18%. [C3] Tselios N., Katsanos C., Avouris N. (2007a) Beyond user centered design: A web design approach based on information foraging theory, Proceedings of Workshop Are New Methods Needed in User-Centered System Design?, INTERACT 2007, Rio de Janeiro, Brazil, September 2007 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 37

38 Ειςαγωγι [C2] Fidas C., Katsanos C., Papachristos E., Tselios N., Avouris N.(2007). Remote Usability Evaluation Methods and Tools: A Survey. In T. Papatheodorou, D. Christodoulakis and N. Karanikolas (Eds.) Proceedings of the 11th Pan-Hellenic Conference on Informatics, PCI 2007 (pp ), Patras, Greece, May, 2007, ISBN: [C1] Katsanos C., Tselios N., Avouris N., (2006). InfoScent Evaluator: A semiautomated tool to evaluate hyperlinks semantic appropriateness of a web site. In J. Kjeldskov & J. Paay (Eds.) Proceedings of OZCHI 2006 (pp ). Sydney: ACM Press. Κεφάλαια βιβλίων [B4] Katsanos C., Avouris N. (2008). Statistical methods for the analysis of collaboration data. In N. Avouris, X. Karagiannidis, V. Komis (Eds) Collaborative technologies, systems and models for working, learning, communities of practice and knowledge creation (pp ). Klidarithmos, Athens, Greece, (in Greek) [Β3] Komis V., Avouris N., Katsanos C., (2008). Systems and tools to support collaboration. In N. Avouris, X. Karagiannidis, V. Komis (Eds) Collaborative technologies, systems and models for working, learning, communities of practice and knowledge creation (pp ). Klidarithmos, Athens, Greece, (in Greek) [Β2] Katsanos C. (2007). Current research trends. In N. Tselios. (Ed) Introduction to Web Science (pp ). Klidarithmos, Athens, Greece, ISBN: (in Greek) [B1] Tselios N., Katsanos C., Kahrimanis G., Avouris N. (2007b). Design and evaluation of Web-based Learning Environments using Information Foraging models. In C. Pahl (ed.), Architecture Solutions for E-Learning Systems, Idea Group Publishers. 38 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Θεωρθτικό υπόβακρο Στο κεφάλαιο αυτό αναδεικνφεται αρχικά ο ςθμαντικόσ ρόλοσ που διαδραματίηει θ πλθροφοριακι αρχιτεκτονικι ενόσ ιςτοτόπου ςτθν εμπειρία χριςθσ του. Στθ ςυνζχεια, περιγράφονται ςυνοπτικά οι υπάρχουςεσ τεχνικζσ που χρθςιμοποιοφνται για το ςχεδιαςμό τθσ και αναδεικνφονται οι λόγοι που κακιςτοφν αναγκαία τθν πρόταςθ νζων πιο αποδοτικϊν και λιγότερο εμπειρικϊν μεκόδων. Ζπειτα, γίνεται επιςκόπθςθ των μοντζλων αλλθλεπίδραςθσ ανκρϊπου πλθροφορίασ που ζχουν προτακεί πρόςφατα ςτθ βιβλιογραφία με ςτόχο αφενόσ τθν κατανόθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν και αφετζρου τθ ςυςτθματοποίθςθ τθσ διαδικαςίασ ςχεδιαςμοφ ιςτοτόπων. Τζλοσ, παρουςιάηονται οριςμζνεσ μεκοδολογίεσ και εργαλεία που ςτθρίηονται ςτα μοντζλα αυτά και αναλφονται οι αδυναμίεσ που οδιγθςαν ςτθν πρόταςθ μιασ νζασ πιο ολοκλθρωμζνθσ μεκοδολογίασ ςτο πλαίςιο αυτισ τθσ διατριβισ. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 39

40 Θεωρθτικό υπόβακρο 2.1 Ειςαγωγι Ο Ραγκόςμιοσ Ιςτόσ αποτελεί αναπόςπαςτο μζροσ τθσ κακθμερινότθτασ του ανκρϊπου τθσ εποχισ μασ. Διςεκατομμφρια άνκρωποι το χρθςιμοποιοφν κακθμερινά για αναηιτθςθ πλθροφοριϊν, διεκπεραίωςθ εργαςιϊν, μάκθςθ και ψυχαγωγία. Ωςτόςο, παρά τθν εκκετικι αφξθςθ των διακζςιμων ιςτοτόπων που παρατθρείται τα τελευταία χρόνια και τθ διαδεδομζνθ χριςθ του Ιςτοφ, ο αποτελεςματικόσ ςχεδιαςμόσ ενόσ ιςτοτόπου ςφμφωνα με τισ ανάγκεσ των χρθςτϊν του παραμζνει ζνασ δφςκολοσ ςτόχοσ προσ επίτευξθ. Θ ιδιαιτερότθτα ςε ςχζςθ με ςυμβατικζσ εφαρμογζσ λογιςμικοφ είναι ότι ςτθν ανάπτυξθ διαδικτυακϊν εφαρμογϊν υπάρχει ζνασ εγγενισ δυιςμόσ που αυξάνει τθν πολυπλοκότθτα ςχεδίαςθσ (Garrett 2002): Ζνασ δικτυακόσ τόποσ είναι ταυτόχρονα μια εφαρμογι με τθν οποία αλλθλεπιδρά ο χριςτθσ, αλλά και ζνασ πλθροφοριακόσ χϊροσ, του οποίου θ δόμθςθ και διαςφνδεςθ του περιεχομζνου χριηει ειδικισ πρόνοιασ. Ο Nielsen (1999) εφγλωττα τονίηει ότι τα περιςςότερα από τα πορίςματα του πεδίου Αλλθλεπίδραςθσ Ανκρϊπου Υπολογιςτι που ιςχφουν ςτο ςυμβατικό λογιςμικό είναι εφαρμόςιμα και ςτο ςχεδιαςμό ιςτοτόπων, με τθ διαφορά ότι μεγαλφτερθ ζμφαςθ πρζπει να δοκεί ςτθν πλθροφοριακι αρχιτεκτονικι του, δθλαδι ςτθν κατάλλθλθ δόμθςθ, διαςφνδεςθ και παρουςίαςθ του περιεχομζνου του. Στο παρόν κεφάλαιο, ορίηεται αρχικά θ ζννοια τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ και αναδεικνφεται θ ςθμαντικι επίδραςθ τθσ ςτθν ευχρθςτία και κατ επζκταςθ ςτθν εμπειρία χριςθσ ενόσ ιςτοτόπου. Στθ ςυνζχεια, λαμβάνει χϊρα μία κριτικι επιςκόπθςθ των υπαρχόντων τεχνικϊν που χρθςιμοποιοφνται για τθ δθμιουργία τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου. Από τθν επιςκόπθςθ αυτι προκφπτει θ ανάγκθ για τθ δθμιουργία νζων λιγότερο εμπειρικϊν και πιο αποδοτικϊν μεκοδολογιϊν, οι οποίεσ να μποροφν να καλφψουν τισ ανάγκεσ των ςθμερινϊν μθχανικϊν του Διαδικτφου. Άλλωςτε, θ αναγκαιότθτα τζτοιων μεκόδων που ςυςτθματοποιοφν τθ διαδικαςία ςχεδίαςθσ και ανάπτυξθσ ιςτοτόπων 40 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 επιςθμαίνεται ωσ μία από τισ πιο ςθμαντικζσ προκλιςεισ ςτο νεοςυςτακζν πεδίο τθσ Επιςτιμθσ του Ιςτοφ (Web Science; Berners-Lee et al. 2006). Ρροσ τθν κατεφκυνςθ αυτι υποςτθρίηεται ότι μποροφν να ςυνειςφζρουν κεωρίεσ και μοντζλα τθσ Αλλθλεπίδραςθσ Ανκρϊπου-Πλθροφορίασ (Human Information Interaction) που ζχουν προτακεί προςφάτωσ ςτθ βιβλιογραφία και τα οποία ζχουν οδθγιςει ςτθν πρόταςθ νζων μεκοδολογιϊν και εργαλείων ςχεδίαςθσ. Το κεφάλαιο ολοκλθρϊνεται με μία κριτικι επιςκόπθςθ των προαναφερκζντων κεωριϊν, μεκοδολογιϊν και εργαλείων, από τθν οποία προκφπτει θ ανάγκθ για τθν ανάπτυξθ ενόσ μεκοδολογικοφ πλαιςίου που να υποςτθρίηει τθν αποδοτικι και ςυςτθματικι ανάπτυξθ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου ςε όλο τον κφκλο ηωισ του. Ζνα τζτοιο μεκοδολογικό πλαίςιο προτείνεται ςτθ διατριβι αυτι και περιγράφεται λεπτομερϊσ ςτο κεφάλαιο Θ ζννοια τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου Στθ βιβλιογραφία υπάρχουν διάφοροι οριςμοί για τθν ζννοια τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ (information architecture). Σφμφωνα με τον Kalbach (2007), θ πλθροφοριακι αρχιτεκτονικι «αναπαριςτά τισ υποκείμενεσ δομζσ που δίνουν μορφι και νόθμα ςτο περιεχόμενο και τθ λειτουργικότθτα ενόσ ιςτοτόπου». Οι Morville και Rosenfeld (2006) ορίηουν τθν πλθροφοριακι αρχιτεκτονικι ωσ «μία διαδικαςία οργάνωςθσ του περιεχομζνου ενόσ ιςτοτόπου ςε κατθγορίεσ και δθμιουργίασ μίασ κατάλλθλθσ διεπιφάνειασ που να υποςτθρίηει το προαναφερκζν ςχιμα οργάνωςθσ, ζτςι ϊςτε να αυξάνεται θ ευρεςιμότθτα των πλθροφοριϊν και να διευκολφνεται θ επιτυχισ ολοκλιρωςθ των τυπικϊν εργαςιϊν των αντιπροςωπευτικϊν του χρθςτϊν». Στο πλαίςιο αυτισ τθσ διατριβισ, ο όροσ πλθροφοριακι αρχιτεκτονικι χρθςιμοποιείται με αυτιν ακριβϊσ τθν ζννοια. Θ διαδραςτικι αναηιτθςθ, δθλαδι θ διερευνθτικι αλλθλεπίδραςθ ενόσ χριςτθ με ζναν ιςτότοπο με ςτόχο τθν εφρεςθ πλθροφορίασ ςτο πλαίςιο μίασ εργαςίασ, αποτελεί ζνα ςθμαντικό τμιμα τθσ εμπειρίασ χριςθσ ενόσ ιςτοτόπου (Lazar 2003). Σε αντίκεςθ με τισ υπόλοιπεσ εφαρμογζσ λογιςμικοφ ςτισ οποίεσ εξερευνάται Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 41

42 Θεωρθτικό υπόβακρο κυρίωσ θ λειτουργικότθτα τθσ ςτο πλαίςιο μιασ εργαςίασ, θ υπερκειμενικι φφςθ των ιςτοτόπων απαιτεί από το χριςτθ να πλοθγθκεί ςε ζναν πλθροφοριακό χϊρο προκειμζνου να ολοκλθρϊςει μία εργαςία. Επομζνωσ, θ κατάλλθλθ οργάνωςθ, διαςφνδεςθ και παρουςίαςθ του περιεχομζνου ενόσ ιςτοτόπου, επθρεάηουν ςε μεγάλο βακμό τθν ευχρθςτία και τθ ςυνολικι εμπειρία χριςθσ του (Rosenfeld & Morville 1998; Lazar 2003; Saward et al. 2004; Morville 2005; Nielsen 2009b; Nielsen 2009a). Ρροβλιματα ςτθν πλθροφοριακι αρχιτεκτονικι ενόσ ιςτοτόπου ζχουν ωσ επακόλουκο τθ δθμιουργία αίςκθςθσ ςυνεχοφσ αποπροςανατολιςμοφ ςτουσ ανκρϊπουσ που αλλθλεπιδροφν με αυτόν (Conklin 1987; Otter & Johnson 2000; Gwizdka & Spence 2007), ζνα ευρζωσ καταγεγραμμζνο πρόβλθμα κακιερωμζνο με τθν ονομαςία «χαμζνοσ ςτον υπερκειμενικό χϊρο» (lost in hyperspace). Στθν περίπτωςθ αυτι οι χριςτεσ δυςκολεφονται να ςχθματίςουν ζνα νοθτικό μοντζλο για τθ δομι του περιεχομζνου του ιςτοτόπου και δεν είναι ςίγουροι για τθν αλλθλουχία των υπερςυνδζςμων που πρζπει να επιλζξουν ζτςι ϊςτε να οδθγθκοφν ςτο ςτόχο τουσ. Οι Rosenfeld και Morville (2006) αναδεικνφουν εφςτοχα τθ ςθμαςία του κατάλλθλου ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου μζςα από μία ςειρά ερωτθμάτων για τα ςχετιηόμενα κόςτθ και κζρδθ που επιφζρει: 1. Το κόςτοσ ανεφρεςθσ πλθροφορίασ: Ροιεσ είναι οι επιπτϊςεισ μίασ προβλθματικισ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ςτθν αποδοτικότθτα, αποτελεςματικότθτα και υποκειμενικι ικανοποίθςθ ενόσ χριςτθ κατά τθν αλλθλεπίδραςθ του με ζναν ιςτότοπο; Ειδικότερα για τθν περίπτωςθ ενόσ εταιρικοφ ενδοδικτφου (intranet), τι κοςτίηει ςτθν εταιρεία θ ςπατάλθ πζντε επιπλζον λεπτϊν κάκε εργαηόμενου για τθν ανεφρεςθ πλθροφοριϊν ςτο πλαίςιο μίασ εργαςίασ; 2. Το κόςτοσ τθσ αδυναμίασ ανεφρεςθσ πλθροφορίασ: Ρόςο πικανό είναι ζνασ χριςτθσ να χρθςιμοποιιςει ξανά ζναν ιςτότοπο ςτον οποίο δυςκολεφτθκε ι δεν κατάφερε να βρει τθ ηθτοφμενθ πλθροφορία; Ρόςουσ πελάτεσ χάνει 42 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ζνασ εμπορικόσ ιςτότοποσ ςτον οποίο δεν μποροφν να βρουν το προϊόν που αναηθτοφν ενϊ προςφζρεται από το θλεκτρονικό κατάςτθμα; 3. Το κόςτοσ επαναςχεδιαςμοφ: Ρόςο κοςτίηει ο αναγκαςτικόσ επαναςχεδιαςμόσ ενόσ ιςτοτόπου ζξι μινεσ μετά τθν αρχικι δθμιουργία του, επειδι αποδεικνφεται ότι δεν υποςτθρίηει τθν ευρεςιμότθτα πλθροφοριϊν για τουσ χριςτεσ του ι επειδι δεν είναι επεκτάςιμθ θ πλθροφοριακι αρχιτεκτονικι του; 4. Το κόςτοσ ςυντιρθςθσ: Ροιο είναι το κόςτοσ διαςφάλιςθσ μίασ άρτιασ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ με τθν πάροδο του χρόνου; Θα γνωρίηουν οι άνκρωποι που είναι υπεφκυνοι για τθ ςυντιρθςθ του ιςτοτόπου που είναι καλφτερο να τοποκετθκεί τυχόν νζο περιεχόμενο; 5. Το κζρδοσ ςτθν εταιρικι ταυτότθτα (brand): Ροιο είναι το κζρδοσ ςτθν εταιρικι ταυτότθτα του ιδιοκτιτθ ενόσ ιςτοτόπου ςτον οποίο οι χριςτεσ του μποροφν να βρουν εφκολα αυτό που αναηθτοφν; 6. Το κζρδοσ ςτθν περαιτζρω εξερεφνθςθ ενόσ ιςτοτόπου: Ροιο είναι το κζρδοσ που προκφπτει από μία κατάλλθλθ οργάνωςθ περιεχομζνου που αυξάνει τθν πικανότθτα παράλλθλθσ εφρεςθσ πλθροφοριϊν ι υπθρεςιϊν που ενδιαφζρουν το χριςτθ ςτο πλαίςιο τθσ αρχικισ του εργαςίασ (information serendipity); Αξίηει να αναφερκεί ςε αυτό το ςθμείο ότι ακόμθ και θ φπαρξθ μίασ ιδανικά αποτελεςματικισ μθχανισ αναηιτθςθσ δε μπορεί να αντιςτακμίςει τα προβλιματα που οφείλονται ςε αςτοχίεσ ςτθ δομι και διαςφνδεςθ του περιεχομζνου ενόσ ιςτοτόπου. Αυτό ςυμβαίνει γιατί οι χριςτεσ δεν είναι πάντα ςε κζςθ να εκφράςουν το ςτόχο τουσ με τισ κατάλλθλεσ λζξεισ-κλειδιά (Mauer 2006; Wu & Miller 2007). Σε μία ςχετικι μελζτθ (Teevan et al. 2004), οι χριςτεσ διλωςαν ότι πολλζσ φορζσ προτιμοφν τθ διαδραςτικι αλλθλεπίδραςθ με ζναν ιςτότοπο από τθν χριςθ μιασ μθχανισ αναηιτθςθσ, κακϊσ θ πρϊτθ τουσ βοθκάει να καταλάβουν καλφτερα το ςυνολικό πλαίςιο του περιεχομζνου και να ζχουν μία καλφτερθ αίςκθςθ τθσ αξιοπιςτίασ του, και επιπρόςκετα τουσ ενιςχφει τθν αίςκθςθ ελζγχου τθσ αλλθλεπίδραςθσ. Ραράλλθλα, ςε μία παρόμοια μελζτθ (Spool 2001) βρζκθκε ότι οι Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 43

44 Θεωρθτικό υπόβακρο ςυμμετζχοντεσ που χρθςιμοποίθςαν μθχανι αναηιτθςθσ εξερεφνθςαν 10 φορζσ λιγότερο περιεχόμενο από αυτοφσ που εξερεφνθςαν διαδραςτικά τον ιςτότοπο. Αυτό ςυνζβθ γιατί θ διαδραςτικι αναηιτθςθ ςε ζναν ιςτότοπο ςυνειςφζρει ςτον παράλλθλο εντοπιςμό ενδιαφζροντοσ περιεχομζνου που δεν ζψαχναν οι χριςτεσ εξ αρχισ. 2.3 Επιςκόπθςθ τεχνικϊν ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ Στθν ενότθτα αυτι επιχειρείται μία κριτικι επιςκόπθςθ των τεχνικϊν ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων. Από τθν επιςκόπθςθ αυτι γίνεται εμφανισ θ ανάγκθ για τθν πρόταςθ νζων πιο ςυςτθματικϊν και αποδοτικϊν μεκοδολογιϊν Ταξινόμθςθ καρτϊν (card sorting) Θ ταξινόμθςθ καρτϊν (card sorting; Rosenfeld & Morville 1998; Kuniavsky 2003) παρζχει τθ δυνατότθτα για τθ διερεφνθςθ του νοθτικοφ μοντζλου των χρθςτϊν ενόσ δικτυακοφ τόπου, «αποςαφθνίηοντασ τον τρόπο με τον οποίο υποςυνείδθτα ομαδοποιοφν, ταξινομοφν και περιγράφουν τουσ ςτόχουσ και το περιεχόμενο» (Morville & Rosenfeld, 2006). Θ ταξινόμθςθ καρτϊν αποτελεί τθν πλζον χριςιμθ και χρθςιμοποιοφμενθ μζκοδο για τθν ανάπτυξθ μιασ χρθςτοκεντρικισ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ. Μία πλθκϊρα μελετϊν (Nielsen & Sano 1995; Sinha & Boutelle 2004; Tullis & Wood 2004; Capra 2005) επιβεβαιϊνουν τθ χρθςιμότθτα τθσ μεκόδου ςτο πεδίο ΑΑΥ. Κατά τθν εφαρμογι τθσ μεκόδου, παρζχεται ςε αντιπροςωπευτικοφσ χριςτεσ του υπό ςχεδίαςθ ιςτοτόπου ζνα ςφνολο από κάρτεσ που περιλαμβάνουν ζναν τίτλο και προαιρετικά μία μικρι περιγραφι των εννοιϊν προσ ομαδοποίθςθ, και ζπειτα τουσ ηθτείται να τισ οργανϊςουν ςε ομάδεσ που ζχουν νόθμα για αυτοφσ. Υπάρχουν δφο βαςικζσ παραλλαγζσ τθσ τεχνικισ, θ ανοιχτοφ τφπου ταξινόμθςθ (open card sorting), ςτθν οποία οι ςυμμετζχοντεσ αφινονται ελεφκεροι να δθμιουργιςουν όςεσ κατθγορίεσ κζλουν και να δϊςουν ονόματα ςτισ ομάδεσ που δθμιοφργθςαν, και θ κλειςτοφ τφπου ταξινόμθςθ (closed card sorting), ςτθν οποία οι 44 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ςυμμετζχοντεσ τοποκετοφν τισ κάρτεσ ςε προκακοριςμζνεσ κατθγορίεσ. Θ πρϊτθ χρθςιμοποιείται για τθν αρχικι ςχεδίαςθ τθσ δομισ ενόσ ιςτοτόπου, ενϊ θ δεφτερθ για τθν προςκικθ περιεχομζνου ι για τθν αξιολόγθςθ τθσ καταλλθλότθτασ τθσ δομισ ενόσ ιςτοτόπου. Δφο άλλεσ ενδιαφζρουςεσ παραλλαγζσ τθσ τεχνικισ είναι θ Delphi τφπου ταξινόμθςθ (Delphi card sorting; Paul 2008), ςτθν οποία κάκε ςυμμετζχοντασ τροποποιεί εκ περιτροπισ τισ ομαδοποιιςεισ του προθγοφμενου ζωσ ότου δεν υπάρχουν πλζον αλλαγζσ για ζναν κφκλο, και θ διαμεςολαβοφμενθ από ομάδα ςυηιτθςθσ ταξινόμθςθ (focus group card sorting; Hawley 2008). Αξίηει να ςθμειωκεί ότι ζνα πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν μπορεί να ςυνοδεφεται και από επιπρόςκετεσ ερωτιςεισ ςυγκεκριμζνου ενδιαφζροντοσ, όπωσ για παράδειγμα «Ροιεσ κάρτεσ κα κζλατε να είναι άμεςα προςβάςιμεσ από τθν αρχικι ιςτοςελίδα;» και «Υπάρχουν όροι που δεν καταλαβαίνετε ςτισ περιγραφζσ των καρτϊν; Αν ναι ποιοι είναι αυτοί;». Είναι εμφανζσ ότι από ζνα πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν προκφπτει πλθκϊρα χριςιμων πλθροφοριϊν ποιοτικοφ τφπου, όπωσ για παράδειγμα το λεξιλόγιο που χρθςιμοποιοφν οι χριςτεσ για να αναφερκοφν ςτο περιεχόμενο του ιςτοτόπου, τυχόν ζννοιεσ που δεν τουσ ζγιναν κατανοθτζσ, περιεχόμενο που κεωροφν ςθμαντικό για τθ κεματικι κατθγορία ενόσ ιςτοτόπου και εναλλακτικά μονοπάτια πρόςβαςθσ ςτθν ίδια πλθροφορία βάςει των ομαδοποιιςεων που ςυγκεντρϊκθκαν. Θ πιο ςθμαντικι ποςοτικι μετρικι που προκφπτει από ζνα πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν είναι θ ςυχνότθτα τοποκζτθςθσ δφο εννοιϊν μαηί, θ οποία αποτελεί ζναν δείκτθ τθσ ςυςχζτιςθσ τουσ ςτο νοθτικό μοντζλο των ςυμμετεχόντων. Εμπειρικζσ μελζτεσ ζχουν δείξει ότι αρκοφν 15 ζωσ 20 ςυμμετζχοντεσ για να προκφψουν αξιόπιςτα δεδομζνα από ζνα πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν (Nielsen 2004; Tullis & Wood 2004) Ελεφκερθ διατφπωςθ εννοιϊν (free-listing) Θ ελεφκερθ διατφπωςθ εννοιϊν (free-listing; Sinha 2003; Morville & Rosenfeld 2006) είναι μία τεχνικι που χρθςιμοποιείται για τθν κατανόθςθ του πλαιςίου του περιεχομζνου του υπό εξζταςθ ιςτοτόπου και του λεξιλογίου των Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 45

46 Θεωρθτικό υπόβακρο αντιπροςωπευτικϊν του χρθςτϊν. Κατά τθν εφαρμογι τθσ τεχνικισ τίκεται το προσ διερεφνθςθ κζμα και ηθτείται από κάκε ςυμμετζχοντα να καταγράψει όςεσ περιςςότερεσ ςχετιηόμενεσ ζννοιεσ μπορεί ςε περιοριςμζνο χρονικό διάςτθμα. Τα δεδομζνα που ςυλλζγει θ μζκοδοσ εξαρτϊνται από το αρχικό ερϊτθμα που τίκεται ςτουσ ςυμμετζχοντεσ. Για παράδειγμα, ζνα ερϊτθμα του τφπου: «Κατονόμαςε όλεσ τισ εργαςίεσ που μπορείσ να κάνεισ ςτον ιςτότοπο Χ» ςυλλζγει πλθροφορίεσ τόςο για το ποιεσ τυπικζσ εργαςίεσ προςδοκοφν οι χριςτεσ ότι κα είναι ςε κζςθ να φζρουν εισ πζρασ ςτον εν λόγω ιςτότοπο, όςο και για το λεξιλόγιο που χρθςιμοποιοφν για να τισ περιγράψουν. Αντιςτοίχωσ, ηθτϊντασ από τουσ ςυμμετζχοντεσ να διατυπϊςουν όρουσ για να περιγράψουν διάφορεσ επιλεγμζνεσ ζννοιεσ-αντικείμενα μποροφν να προκφψουν χριςιμεσ πλθροφορίεσ για τθ δθμιουργία κατάλλθλων λεκτικϊν περιγραφϊν για τουσ υπερςυνδζςμουσ, τισ επικεφαλίδεσ και τουσ τίτλουσ των ιςτοςελίδων του υπό εξζταςθ ιςτοτόπου. Ακόμθ, θ ελεφκερθ διατφπωςθ εννοιϊν μπορεί να προθγθκεί ενόσ πειράματοσ ταξινόμθςθσ καρτϊν (βλζπε ενότθτα 2.3.1) με ςτόχο τθ δθμιουργία λεκτικϊν περιγραφϊν για τισ προσ ομαδοποίθςθ ζννοιεσ ζτςι ϊςτε να χρθςιμοποιοφν το λεξιλόγιο των αντιπροςωπευτικϊν χρθςτϊν του ιςτοτόπου. Σφμφωνα με τουσ Weller και Romney (1988), απαιτοφνται 20 με 30 ςυμμετζχοντεσ για να προκφψουν αξιόπιςτα αποτελζςματα από τθ διεξαγωγι μίασ άςκθςθσ ελεφκερθσ διατφπωςθσ εννοιϊν Ζλεγχοσ ευρεςιμότθτασ (findability testing) Θ άςκθςθ ελζγχου ευρεςιμότθτασ (findability testing; Hawley 2008) είναι μία τεχνικι που ζχει προτακεί για τθν επαναλθπτικι αξιολόγθςθ και βελτίωςθ τθσ αποτελεςματικότθτασ τθσ δομισ ενόσ ιςτοτόπου. Θ τεχνικι μπορεί να εφαρμοςτεί και μετά από ζνα πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν (βλζπε ενότθτα 2.3.1), ζτςι ϊςτε να αξιολογθκεί θ καταλλθλότθτα τθσ δομισ που προζκυψε. Κατά τθν εφαρμογι τθσ τεχνικισ, θ ομάδα ςχεδίαςθσ αναπτφςςει αρχικά ζνα πρωτότυπο του χάρτθ ιςτοτόπου (site map) βάςει τθσ εμπειρογνωςίασ των μελϊν 46 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 τθσ εφόςον πρόκειται για τον αρχικό ςχεδιαςμό ενόσ ιςτοτόπου, ι βάςει τθσ υπάρχουςασ υλοποίθςθσ του ιςτοτόπου εφόςον πρόκειται για διαδικαςία επαναςχεδιαςμοφ. Ζπειτα, ηθτείται από αντιπροςωπευτικοφσ χριςτεσ του δικτυακοφ τόπου να χρθςιμοποιιςουν το χάρτθ ιςτοτόπου για να αναηθτιςουν πλθροφορίεσ ςτο πλαίςιο δοκζντων τυπικϊν ςεναρίων. Ακολουκεί μία ςυηιτθςθ με κάκε χριςτθ όςον αφορά τυχόν προβλιματα που ςυνάντθςε ςτθν ανεφρεςθ τθσ ηθτοφμενθσ πλθροφορίασ και προτάςεισ για τθ βελτίωςθ του τρόπου οργάνωςθσ του περιεχομζνου. Τα δεδομζνα που ςυλλζγονται μποροφν να αναλυκοφν τόςο ποςοτικά, καταμετρϊντασ για παράδειγμα το μζςο αρικμό λανκαςμζνων επιλογϊν κάκε ςυμμετζχοντα ςε κάκε τυπικό ςενάριο, όςο και ποιοτικά, μελετϊντασ για παράδειγμα τα ςχόλια των χρθςτϊν για τα προβλιματα που αντιμετϊπιςαν και τισ προτάςεισ τουσ για βελτίωςθ τθσ δομισ Ζλεγχοσ πλοθγθςιμότθτασ (navigation stress test) Ο ζλεγχοσ πλοθγθςιμότθτασ (navigation stress test; Instone 1997) αποτελεί μία τεχνικι επικεϊρθςθσ ενόσ ιςτοτόπου για τον εντοπιςμό πικανϊν προβλθμάτων που ςχετίηονται με τουσ εξισ τρεισ βαςικοφσ προβλθματιςμοφσ ενόσ χριςτθ κατά τθν πλοιγθςθ του ςτισ ιςτοςελίδεσ ενόσ ιςτοτόπου: α)«ρου βρίςκομαι;», β)«τι υπάρχει εδϊ;», και γ)«ρου μπορϊ να πάω από εδϊ;». Κατά τθν εφαρμογι τθσ μεκόδου, ο αξιολογθτισ επιλζγει αρχικά μια τυχαία ιςτοςελίδα που ανικει ςτο χαμθλότερο επίπεδο τθσ ιεραρχίασ του ιςτοτόπου. Ζπειτα, καταγράφει τισ απαντιςεισ του ςτισ εξισ εννζα ερωτιςεισ: 1. Τι πραγματεφεται θ ςυγκεκριμζνθ ιςτοςελίδα; 2. Τι πραγματεφεται ο ιςτότοποσ; 3. Ροιεσ είναι οι κφριεσ ενότθτεσ του ιςτοτόπου; 4. Σε ποια ενότθτα βρίςκεται θ ςυγκεκριμζνθ ιςτοςελίδα; 5. Τι υπάρχει ςτο αμζςωσ ανϊτερο επίπεδο από εδϊ; 6. Ρωσ μπορϊ να πάω ςτθν αρχικι ιςτοςελίδα από εδϊ; 7. Ρωσ μπορϊ να πάω ςτο ανϊτατο επίπεδο αυτισ τθσ ενότθτασ; 8. Τι υποδθλϊνει κάκε ομάδα υπερςυνδζςμων; Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 47

48 Θεωρθτικό υπόβακρο 9. Ρωσ κα μποροφςα να ζρκω εδϊ από τθν αρχικι ιςτοςελίδα; Σφμφωνα με το δθμιουργό τθσ μεκόδου, θ αξιολόγθςθ πρζπει να πραγματοποιθκεί τόςο από άτομα που εμπλζκονται ςτθν ανάπτυξθ του ιςτοτόπου όςο και από ανκρϊπουσ που αντικρίηουν για πρϊτθ φορά κάποιο πρωτότυπο του υπό εξζταςθ ιςτοτόπου. Θ ςυγκριτικι ανάλυςθ των απαντιςεων που καταγράφονται από τουσ αξιολογθτζσ επιτρζπει τον εντοπιςμό πικανϊν προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ ςτον υπό εξζταςθ ιςτότοπο Επιλογι κατθγορίασ, περιγραφι περιεχομζνου, και κατονομαςία κατθγοριϊν Ζνα ςφνολο αλλθλοςυμπλθροφμενων εμπειρικϊν τεχνικϊν (Murray & Constanzo 1999; Hawley 2008) που χρθςιμοποιοφνται ςυνικωσ ςε ςυνδυαςμό με ζνα πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν είναι οι εξισ: (α) επιλογι κατθγορίασ (category identification), (β) περιγραφι περιεχομζνου κατθγοριϊν (category description), και (γ) κατονομαςία κατθγοριϊν (category labeling). Θ τεχνικι επιλογισ κατθγορίασ (category identification) παρουςιάηει αρκετζσ ομοιότθτεσ με μία ταξινόμθςθ καρτϊν κλειςτοφ τφπου. Κατά τθν εφαρμογι τθσ προαναφερκείςασ τεχνικισ δίνεται αρχικά ςτουσ χριςτεσ ζνα ςφνολο μικρϊν περιγραφϊν του περιεχομζνου κάκε κατθγορίασ και οι ετικζτεσ όλων των κατθγοριϊν, και ζπειτα τουσ ηθτείται να υποδείξουν τθν ετικζτα που κα επζλεγαν για να βρουν κάκε τμιμα του περιεχομζνου. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αξιολογθκεί θ αποτελεςματικότθτα του τρόπου δόμθςθσ του περιεχόμενου ενόσ ιςτοτόπου. Θ τεχνικι περιγραφισ του περιεχομζνου κατθγοριϊν (category description) περιλαμβάνει τθν παρουςίαςθ των λεκτικϊν περιγραφϊν των ομάδων περιεχομζνου ενόσ ιςτοτόπου ςε αντιπροςωπευτικοφσ χριςτεσ, από τουσ οποίουσ ζπειτα ηθτείται να περιγράψουν το περιεχόμενο που προςδοκοφν να ςυναντιςουν πίςω από τθ λεκτικι περιγραφι κάκε κατθγορίασ. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αξιολογθκεί τόςο θ καταλλθλότθτα των λεκτικϊν περιγραφϊν κάκε κατθγορίασ όςο και θ πλθρότθτα του περιεχομζνου που προςφζρει ο ιςτότοποσ. 48 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Θ καταλλθλότθτα των λεκτικϊν περιγραφϊν των ομαδοποιιςεων του περιεχομζνου ςε ζνα ιςτότοπο μπορεί να αξιολογθκεί και με τθν τεχνικι τθσ κατονομαςίασ κατθγοριϊν (category labeling ι naming exercise). Κατά τθν εφαρμογι τθσ τεχνικισ αυτισ δίνεται αρχικά ςτουσ ςυμμετζχοντεσ ζνασ αρικμόσ υποψιφιων λεκτικϊν περιγραφϊν για επιλεγμζνα τμιματα του περιεχομζνου του ιςτοτόπου, και ςτθ ςυνζχεια τουσ ηθτείται να επιλζξουν εκείνθ που κρίνουν πιο κατάλλθλθ. Θ τεχνικι αυτι μπορεί να ςυνδυαςτεί με ζνα πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν ανοιχτοφ τφπου για τθν περαιτζρω αξιολόγθςθ τθσ καταλλθλότθτασ των λεκτικϊν περιγραφϊν που προζκυψαν από τθν ανάλυςθ των ομαδοποιιςεων των ςυμμετεχόντων Άλλεσ τεχνικζσ Υπάρχουν διάφορεσ άλλεσ τεχνικζσ που παράγουν χριςιμεσ πλθροφορίεσ για τθ δθμιουργία μιασ χρθςτοκεντρικισ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ. Στθν ενότθτα αυτι επιχειρείται μία ςυνοπτικι περιγραφι τουσ. Θ ανάλυςθ των καταγεγραμμζνων ςυμβάντων ςε μία μθχανι αναηιτθςθσ (search log analysis; Jansen 2006) είναι μία χριςιμθ τεχνικι για τθν κατανόθςθ του λεξιλογίου που χρθςιμοποιοφν οι χριςτεσ του κατά τθν αναηιτθςθ πλθροφοριϊν και τθ δθμιουργία κατάλλθλων λεκτικϊν περιγραφϊν για τουσ υπερςυνδζςμουσ, επικεφαλίδεσ και τίτλουσ των ιςτοςελίδων ενόσ ιςτοτόπου. Εναλλακτικά, για τον ίδιο ςκοπό μπορεί να χρθςιμοποιθκεί θ ανάλυςθ επιςθμειϊςεων (tag analysis; Morville & Rosenfeld 2006) που ζχουν προκφψει από δικτυακοφσ τόπουσ κοινωνικισ δικτφωςθσ, όπωσ είναι το del.icio.us. Το ςυγκριτικό μειονζκτθμα τθσ ανάλυςθσ επιςθμειϊςεων ςε ςχζςθ με τθν ανάλυςθ καταγεγραμμζνων ςυμβάντων είναι ότι δεν είναι ελεγχόμενο το προφίλ των χρθςτϊν που ζχουν παράγει τα δεδομζνα που αναλφονται. Επιπρόςκετα, ζχουν προτακεί ςτθ βιβλιογραφία και οριςμζνεσ τεχνικζσ που αποτελοφν ςυνδυαςμό μεκόδων που ζχουν ιδθ περιγραφεί ςτισ προθγοφμενεσ ενότθτεσ. Χαρακτθριςτικό παράδειγμα είναι θ μζκοδοσ Rapid Information Architecture (Sinha & Boutelle 2004). Θ τελευταία προτείνει τθν εφαρμογι τθσ Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 49

50 Θεωρθτικό υπόβακρο ελεφκερθσ διατφπωςθσ εννοιϊν για τθν τροφοδότθςθ ενόσ πειράματοσ ταξινόμθςθσ καρτϊν ανοιχτοφ τφπου, το οποίο ακολουκείται από ζνα πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν κλειςτοφ τφπου για τθν περαιτζρω διερεφνθςθ τθσ καταλλθλότθτασ τθσ δομισ που ζχει προκφψει. Τζλοσ, αξίηει να αναφερκεί ότι και διάφορεσ άλλεσ τεχνικζσ, όπωσ εκνογραφικζσ μελζτεσ, πειράματα μζτρθςθσ τθσ απόδοςθσ των χρθςτϊν και ευρετικζσ αξιολογιςεισ παράγουν δεδομζνα που μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν για τθν αξιολόγθςθ και βελτίωςθ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου (Toub 2000) Θ ανάγκθ πρόταςθσ νζων μεκοδολογιϊν Ραρά τθν φπαρξθ των τεχνικϊν που περιγράφθκαν ςτισ προθγοφμενεσ ενότθτεσ, μελζτεσ δείχνουν ότι αςτοχίεσ ςτθν πλθροφοριακι αρχιτεκτονικι των ιςτοτόπων ςυνεχίηουν να δθμιουργοφν το μεγαλφτερο ποςοςτό προβλθμάτων ςτθν εμπειρία χριςθσ τουσ (Nielsen 2009a; Nielsen 2009b). Στθν ενότθτα αυτι επιχειρείται μία ανάλυςθ των λόγων που οδθγοφν ςτο παρατθροφμενο αυτό πρόβλθμα. Καταρχιν, πολλζσ από τισ προαναφερκείςεσ τεχνικζσ απαιτοφν πόρουσ που είναι δφςκολο να βρεκοφν ςτουσ ταχφτατουσ ςθμερινοφσ ρυκμόσ ανάπτυξθσ ιςτοτόπων (Brajnik 2000; Brinck & Hofer 2002; Chi et al. 2003), και επομζνωσ δεν εφαρμόηονται ςτθν πράξθ. Για παράδειγμα, ςφμφωνα με εκτιμιςεισ ειδικϊν ευχρθςτίασ θ ολοκλιρωςθ μίασ μελζτθσ ταξινόμθςθσ καρτϊν απαιτεί 3.5 με 7 ανκρωποθμζρεσ 2. Επιπρόςκετα, θ ίδια θ ςτιγμιαία φφςθ του Μζςου ζχει οδθγιςει ςτθν ανάγκθ για ςυνεχι τροποποίθςθ και ενθμζρωςθ του περιεχομζνου των ιςτοτόπων. Ωσ αποτζλεςμα, υπάρχει θ ανάγκθ για τθ ςυνεχι αξιολόγθςθ τθσ καταλλθλότθτασ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ τουσ και επομζνωσ θ ανάγκθ για τθν ανάπτυξθ πιο αποδοτικϊν μεκόδων που να μποροφν να αξιολογιςουν το ςφνολο του περιεχομζνου ενόσ ιςτοτόπου γριγορα και απλά Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

51 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Επίςθσ, οριςμζνεσ από τισ τεχνικζσ που περιγράφκθκαν είναι πρακτικά αδφνατο να εφαρμοςτοφν ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ. Για παράδειγμα, θ ανάλυςθ των καταγεγραμμζνων ςυμβάντων ςε μία μθχανι αναηιτθςθσ προχποκζτει τθν φπαρξθ ενόσ ιςτοτόπου που βρίςκεται ςε χριςθ για κάποιο εφλογο χρονικό διάςτθμα, και άρα δεν μπορεί να ςυνειςφζρει ςτον αρχικό ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ νζου ιςτοτόπου. Ραρομοίωσ, θ τεχνικι τθσ ταξινόμθςθσ καρτϊν, μία από τισ πιο ςυχνά χρθςιμοποιοφμενεσ τεχνικζσ, είναι πρακτικά αδφνατο να εφαρμοςτεί για ιςτοτόπουσ με πάνω από 100 ιςτοςελίδεσ εξαιτίασ τθσ αυξθμζνθσ πολυπλοκότθτασ διεξαγωγισ τθσ και ανάλυςθσ των δεδομζνων που ςυγκεντρϊνονται (Mauer & Warfel 2004). Επιπροςκζτωσ, για τισ περιςςότερεσ από αυτζσ τισ τεχνικζσ απαιτείται αρκετι προςπάκεια και εξειδικευμζνεσ γνϊςεισ για τθ μετάβαςθ από τα δεδομζνα που ςυλλζγονται ςτον τελικό ςχεδιαςμό τθσ δομισ του ιςτοτόπου (Sinha & Boutelle 2004). Αυτό ζχει ωσ αποτζλεςμα να μθν εφαρμόηονται ςτθν πράξθ από μθχανικοφσ του Διαδικτφου. Χρειάηεται επομζνωσ θ ανάπτυξθ τεχνικϊν που είναι εφκολεσ ςτθν εκμάκθςθ και απλζσ ςτθ χριςθ ζτςι ϊςτε να τφχουν μεγαλφτερθσ αποδοχισ από τουσ μθχανικοφσ. Ταυτόχρονα, ζνα ςθμαντικό πρόβλθμα των τεχνικϊν που περιγράφθκαν ςτισ προθγοφμενεσ ενότθτεσ είναι το γεγονόσ ότι από τα δεδομζνα που ςυλλζγουν, διαφορετικοί αναλυτζσ μποροφν να καταλιξουν ςε διαφορετικά ςυμπεράςματα. Το πρόβλθμα αυτό είναι καταγεγραμμζνο ςτθ βιβλιογραφία ωσ «θ επιρροι του αξιολογθτι» (evaluator effect; Hertzum & Jacobsen 2003) και καταδεικνφει τθν ζλλειψθ τθσ ςυςτθματικότθτασ ςτθ διαδικαςία ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων. Αυτι θ ζλλειψθ τθσ ςυςτθματικότθτασ οφείλεται ςε μεγάλο βακμό ςτθν ζλλειψθ ςτζρεων κεωρθτικϊν πλαιςίων και μοντζλων ερμθνείασ τθσ αλλθλεπίδραςθσ ανκρϊπου-υπολογιςτι. Ρράγματι, θ μοναδικι άλλθ ςθμαντικι κεωρία μοντελοποίθςθσ χριςτθ είναι το μοντζλο GOΜS (Goals, Operators, Methods, Selections; Card et al. 1983). Ωςτόςο, τα τελευταία χρόνια ζχουν προτακεί ςτθ βιβλιογραφία μοντζλα τθσ διαδραςτικισ αναηιτθςθσ πλθροφορίασ. Στθν παροφςα διατριβι, υποςτθρίηεται ότι τα μοντζλα αυτά μποροφν να ςυμβάλλουν ςτθ Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 51

52 Θεωρθτικό υπόβακρο δθμιουργία νζων πιο ςυςτθματικϊν μεκοδολογιϊν ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων. Στθν επόμενθ ενότθτα επιχειρείται μία κριτικι επιςκόπθςθ αυτϊν των γνωςιακϊν μοντζλων. Στα πορίςματα τουσ ςτθρίηεται το μεκοδολογικό πλαίςιο ςυςτθματικοφ και αποδοτικοφ ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων που προτείνεται ςτθν ανά χείρασ διατριβι. 2.4 Μοντζλα διαδραςτικισ αναηιτθςθσ πλθροφορίασ Θ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφοριϊν ςτον Ιςτό είναι μια ςφνκετθ ανκρϊπινθ δραςτθριότθτα που απαιτεί το ςυντονιςμό πολλϊν γνωςιακϊν διεργαςιϊν, όπωσ για παράδειγμα τθσ προςοχισ, τθσ κατανόθςθσ, τθσ λιψθσ αποφάςεων και τθσ επίλυςθσ προβλθμάτων. Τα τελευταία χρόνια διεξάγεται ςυςτθματικι ζρευνα για τθν κατανόθςθ και μοντελοποίθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ των ανκρϊπων κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ ςτον Ιςτό. Θ καταςκευι τζτοιων μοντζλων είναι απαραίτθτθ για τθ δθμιουργία μεκόδων που ςυςτθματοποιοφν τθ διαδικαςία ςχεδιαςμοφ εφχρθςτων ιςτοτόπων. Άλλωςτε, θ κατανόθςθ του ίδιου του Μζςου και τθσ αλλθλεπίδραςθσ των χρθςτϊν του με αυτό, οδιγθςε προςφάτωσ ςτθ διαμόρφωςθ του πεδίου τθσ Επιςτιμθσ του Ιςτοφ ςτόχευςθ. που ζχει αυτι ακριβϊσ τθ Ρροςφάτωσ, προτάκθκαν ςτθ βιβλιογραφία οριςμζνα τζτοια μοντζλα τθσ ςυμπεριφοράσ του χριςτθ κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ ςτον Ιςτό (Kitajima et al. 2000; Pirolli & Fu 2003; Miller & Remington 2004; Fu & Pirolli 2007; Oostendorp & Juvina 2007). Κάποια από τα μοντζλα αυτά κεωροφν τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ ωσ μετεξζλιξθ των μθχανιςμϊν αναηιτθςθσ τροφισ (Pirolli & Fu 2003; Fu & Pirolli 2007). Ζνα άλλο μοντζλο που ζχει προτακεί κεωρεί τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ ωσ μία επαναλθπτικι διαδικαςία εςτίαςθσ τθσ προςοχισ και κατανόθςθσ (Kitajima et al. 2000), ενϊ κάποιο άλλο ωσ μία διαδικαςία αλλθλεξαρτϊμενων αποφάςεων (Oostendorp & Juvina 2007). Τζλοσ, ζνα αντίςτοιχο μοντζλο προςομοιϊνει τθ διαδραςτικι αναηιτθςθσ πλθροφορίασ ωσ μία 52 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 διεργαςία εξερεφνθςθσ ενόσ χϊρου (Miller & Remington 2004). Στθ ςυνζχεια, περιγράφονται ςφντομα οι βαςικζσ αρχζσ των μοντζλων αυτϊν, κακϊσ ςτα κοινά τουσ πορίςματα ςτθρίηεται θ μεκοδολογία ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων που προτείνεται ςτθν παροφςα διατριβι SNIF-ACT: Θ πλοιγθςθ ωσ μετεξζλιξθ τθσ αναηιτθςθσ τροφισ Το SNIF-ACT (Scent-based Navigation and Information Foraging in the ACT cognitive architecture; Pirolli & Fu 2003; Fu & Pirolli 2007) αποτελεί απόρροια τθσ ενςωμάτωςθσ των υποκζςεων και ποριςμάτων τθσ Θεωρίασ Αναηιτθςθσ Πλθροφοριϊν (Pirolli 1997; Pirolli & Card 1999) ςτθ γνωςιακι αρχιτεκτονικι ACT-R. Θ κεωρία αναηιτθςθσ πλθροφοριϊν εμπνευςμζνθ από μοντζλα ορκολογικισ ςυμπεριφοράσ των επιςτιμων τθσ οικολογίασ (Stephens & Krebs 1986) και τθσ μικροοικονομίασ (McFadden 1974), υποκζτει ότι οι άνκρωποι αναπτφςςουν ςτρατθγικζσ ι τροποποιοφν το περιβάλλον ςτο οποίο δρουν, ζτςι ϊςτε να βελτιςτοποιοφν το λόγο πρόςκτθςθσ ωφζλιμθσ πλθροφορίασ προσ τθ δαπανοφμενθ προςπάκεια. Οι εμπνευςτζσ τθσ κεωρίασ υποςτθρίηουν ότι θ ικανότθτα προςαρμογισ ςυμπεριφοράσ κατά τθν αναηιτθςθ πλθροφορίασ είναι μια μετεξζλιξθ των μθχανιςμϊν προςαρμογισ ςυμπεριφοράσ κατά τθν αναηιτθςθ τροφισ. Βαςίηεται ςτθ κεϊρθςθ ότι ο χριςτθσ («κυνθγόσ») προςαρμόηει τθ ςτρατθγικι του, ι ακόμα και τθ δομι τθσ διεπιφάνειασ, ζτςι ϊςτε να επαυξιςει τθν ικανότθτά του ςτθν αναηιτθςθ πλθροφορίασ («τροφι»). Σφμφωνα με το μοντζλο SNIF-ACT, οι χριςτεσ κατά τθν πλοιγθςθ τουσ ςτον Ιςτό αξιολογοφν τθν ωφζλεια τθσ επόμενθσ ενζργειασ τουσ ςτθριηόμενοι ςτισ πλθροφορίεσ που ζχουν διακζςιμεσ κάκε χρονικι ςτιγμι. Στθν οικολογία του Ιςτοφ, ζνασ χριςτθσ χρθςιμοποιεί αποςπάςματα πλθροφοριϊν (proximal cues), όπωσ οι ετικζτεσ υπερςυνδζςμων, για να αποφαςίςει για τθν επόμενθ ενζργεια του. Το μοντζλο ειςάγει τθν ζννοια τθσ πλθροφοριακισ οςμισ (information scent) για να περιγράψει αυτι τθν ατελι αντίλθψθ των χρθςτϊν για τθν ωφζλεια τθσ κάκε διακζςιμθσ επιλογισ όπωσ προκφπτει από τθν αξιολόγθςθ των αποςπαςμάτων πλθροφορίασ που τθν αντιπροςωπεφουν (Card et al. 2001). Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 53

54 Θεωρθτικό υπόβακρο Θ κεντρικι ιδζα του μοντζλου είναι ότι ο χριςτθσ ζχει ζνα πλθροφοριακό ςτόχο και πλοθγείται ςτον Ιςτό αξιολογϊντασ ςυνεχϊσ τθν πλθροφοριακι οςμι των διακζςιμων αποςπαςμάτων πλθροφορίασ. Ανάλογα με τθν αξιολόγθςθ αυτι, επιλζγει κάποιον υπερςφνδεςμο και ςυνεχίηει τθν πλοιγθςθ ςε ζνα δικτυακό τόπο, εκτόσ και αν κρίνει ότι θ απαιτοφμενθ προςπάκεια δεν αξίηει το προςδοκϊμενο πλθροφοριακό όφελοσ, οπότε και μεταβαίνει ςε άλλο δικτυακό τόπο. Μάλιςτα, οι απαιτιςεισ των χρθςτϊν βαίνουν ολοζνα και αυξανόμενεσ από τθ ςτιγμι που το «κόςτοσ» μετάβαςθσ ςε άλλο δικτυακό τόπο μειϊνεται ςυνεχϊσ εξαιτίασ τθσ αποτελεςματικότθτασ των ςφγχρονων διαδικτυακϊν μθχανϊν αναηιτθςθσ. Θ πρϊτθ ζκδοςθ του SNIF-ACT (Pirolli & Fu 2003) ςτθρίηεται ςτθ κεϊρθςθ ότι θ ανκρϊπινθ ςυμπεριφορά είναι ορκολογικι, ζχοντασ πρόςβαςθ ςε απεριόριςτθ πλθροφορία και υπολογιςτικι ιςχφ. Σφμφωνα με τθ κεϊρθςθ αυτι, ο χριςτθσ αξιολογεί όλεσ τισ διακζςιμεσ επιλογζσ και ςτθ ςυνζχεια επιλζγει εκείνθ με τθ μζγιςτθ πλθροφοριακι οςμι. Ωςτόςο, αυτι θ προςζγγιςθ βρίςκεται ςε αντίκεςθ με το μοντζλο επίλυςθσ προβλιματοσ του Simon (1996), το οποίο υποςτθρίηει ότι θ ανκρϊπινθ ςυμπεριφορά χαρακτθρίηεται από ζναν περιοριςμζνο ορκολογιςμό (satisficing) κακϊσ οι άνκρωποι κζτουν ζνα επίπεδο πλθροφοριακισ ωφζλειασ (aspiration level) με τθν οποία κα είναι ικανοποιθμζνοι αντί να προςπακοφν να τθ μεγιςτοποιιςουν. Θ δεφτερθ ζκδοςθ του μοντζλου (Fu & Pirolli 2007) προςομοιϊνει αυτι ακριβϊσ τθ ςυμπεριφορά των χρθςτϊν χρθςιμοποιϊντασ δίκτυα Bayes CoLiDes: Θ πλοιγθςθ ωσ μια διαδικαςία εςτίαςθσ τθσ προςοχισ και κατανόθςθσ Το μοντζλο CoLiDeS (Comprehension-based Linked model of Deliberate Search; Kitajima et al. 2000) αποτελεί μία προςζγγιςθ για τθν κατανόθςθ των γνωςιακϊν διεργαςιϊν που κακορίηουν τθ ςυμπεριφορά των χρθςτϊν κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ ςε ζναν ιςτότοπο. Το μοντζλο βαςίηεται ςτθ κεωρία ενοποίθςθσ τθσ κατανόθςθσ κειμζνου και επίλυςθσ προβλιματοσ (Kintsch 1998). Σφμφωνα με το CoLiDeS, ο χριςτθσ ανά πάςα ςτιγμι αξιολογεί ζνα ςφνολο από πικανζσ ενζργειεσ και επιλζγει εκείνθ τθν οποία κεωρεί ωσ πιο κατάλλθλθ για τον 54 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 τρζχοντα ςτόχο του. Ο όροσ ενζργεια αναφζρεται τόςο ςε νοθτικζσ διεργαςίεσ (π.χ. εςτίαςθ τθσ προςοχισ ςε ζνα τμιμα μιασ ιςτοςελίδασ) όςο και ςε χαμθλοφ επιπζδου φυςικζσ ενζργειεσ (π.χ. επιλογι ενόσ υπερςυνδζςμου). Το CoLiDeS ιςχυρίηεται ότι κάκε χαμθλοφ επιπζδου φυςικι ενζργεια του χριςτθ είναι απόρροια μιασ διαδικαςίασ δφο φάςεων. Κατά τθν πρϊτθ φάςθ, τθ φάςθ εςτίαςθσ τθσ προςοχισ (attention-phase), ο χριςτθσ δθμιουργεί μία νοθτικι αναπαράςταςθ τθσ ιςτοςελίδασ διαχωρίηοντασ τθν ςε μία ςυλλογι από 5 ζωσ 10 υποπεριοχζσ που ςυνοδεφονται από μικρζσ περιγραφζσ με βάςθ τισ ςυμβάςεισ που γνωρίηει για τθν ςυγγραφι κειμζνων (τίτλοι, επικεφαλίδεσ κλπ) αλλά και τισ γνϊςεισ του για τθν εμφάνιςθ και χριςθ ιςτοςελίδων (διάταξθ, μενοφ πλοιγθςθσ κλπ). Θ διαδικαςία αυτι επιτρζπει ςτον ανκρϊπινο εγκζφαλο να διαχειριςτεί το μεγάλο αρικμό ερεκιςμάτων που παρουςιάηονται ςε μία τυπικι ιςτοςελίδα δεδομζνθσ τθσ περιοριςμζνθσ χωρθτικότθτασ τθσ βραχυχρόνιασ μνιμθσ. Στθ ςυνζχεια, ο χριςτθσ επικεντρϊνει τθν προςοχι του ςτθν υποπεριοχι με τθ περιγραφι που πιςτεφει ότι προςεγγίηει καλφτερα το ςτόχο του. Στθν περίπτωςθ που θ υποπεριοχι ςτθν οποία ζχει εςτιάςει ο χριςτθσ παραμζνει αρκετά πολφπλοκθ επαναλαμβάνεται θ ίδια διαδικαςία αναγνϊριςθσ υποπεριοχϊν και εςτίαςθσ τθσ προςοχισ ςε κάποια από αυτζσ. Στο τζλοσ τθσ διαδικαςίασ αυτισ ο χριςτθσ ζχει εςτιάςει τθν προςοχι του ςε μία υποπεριοχι που αποτελείται από αντικείμενα-χειριςτιρια με τα οποία μπορεί να αλλθλεπιδράςει άμεςα, όπωσ για παράδειγμα υπερςφνδεςμοι, εικόνεσ ι/και κουμπιά. Κατά τθ δεφτερθ φάςθ, τθ φάςθ επιλογισ ενζργειασ (action-selection phase), ο χριςτθσ δθμιουργεί αρχικά μία νοθτικι περιγραφι για κάκε αντικείμενοχειριςτιριο που περιλαμβάνεται ςτθν περιοχι ςτθν οποία ζχει επικεντρϊςει τθν προςοχι του. Στθ ςυνζχεια, επιλζγει να χρθςιμοποιιςει ζνα από αυτά τα αντικείμενα-χειριςτιρια με βάςθ τθν προςδοκία και τθν αντίλθψι του για τθν ςυςχζτιςθ τθσ περιγραφισ του αντικειμζνου με το ςτόχο του. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 55

56 Θεωρθτικό υπόβακρο Εικόνα 2.1 Ραράδειγμα εφαρμογισ του CoLiDes για τθ μοντελοποίθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ του χριςτθ κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ ςτθν κεντρικι ιςτοςελίδα του Ρανεπιςτθμίου Ρατρϊν. Στο πλαίςιο τθσ καλφτερθσ κατανόθςθσ τθσ λειτουργίασ του μοντζλου, θ εικόνα 2.1 απεικονίηει διαγραμματικά τθν εφαρμογι του ςε ζνα παράδειγμα αναηιτθςθσ πλθροφορίασ ςτθν κεντρικι ιςτοςελίδα του Ρανεπιςτθμίου Ρατρϊν. Στο παράδειγμα αυτό ο ςτόχοσ του χριςτθ είναι να βρει πλθροφορίεσ για τισ υπθρεςίεσ ςτζγαςθσ του Ρανεπιςτθμίου και υποκζτουμε ότι επιλζγει τελικά τον υπερςφνδεςμο που οδθγεί ςτθ ηθτοφμενθ πλθροφορία. Κατά τθ φάςθ εςτίαςθσ τθσ προςοχισ ο χριςτθσ διαχωρίηει τθν ιςτοςελίδα ςε 9 υποπεριοχζσ και τισ ςυςχετίηει με κατάλλθλεσ περιγραφζσ, όπωσ για παράδειγμα «λογότυπο του φορζα», «μθχανι 56 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 αναηιτθςθσ», «κεντρικό μενοφ πλοιγθςθσ» και «βοθκθτικό μενοφ πλοιγθςθσ». Στθ ςυνζχεια, επικεντρϊνει τθν προςοχι του ςτθν υποπεριοχι «κεντρικό μενοφ πλοιγθςθσ» και τθ διαχωρίηει εκ νζου ςε επιμζρουσ υποπεριοχζσ με περιγραφζσ που κακορίηονται από τισ επικεφαλίδεσ του μενοφ πλοιγθςθσ. Ζπειτα, επικεντρϊνει τθν προςοχι του ςτθν πάνω-δεξιά υποπεριοχι με τίτλο «Φοιτθτζσ». Σε αυτό το ςθμείο ολοκλθρϊνεται θ φάςθ εςτίαςθσ τθσ προςοχισ και ξεκινά θ φάςθ επιλογισ ενζργειασ. Στθ ςυγκεκριμζνθ περίπτωςθ ο υπερςφνδεςμοσ με τθν ετικζτα «Ραροχζσ» αποτελεί τθν επιλογι που οδθγεί το χριςτθ ςτθν επίτευξθ του ςτόχου του. Ππωσ ζγινε εμφανζσ, ςφμφωνα με το CoLiDeS οι διεργαςίεσ τθσ κατανόθςθσ και επιλογισ ανάμεςα ςε ζνα διακζςιμο ςφνολο αντικειμζνων είναι αυτζσ που κακοδθγοφν το χριςτθ ςτθν επιλογι τθσ επόμενθσ ενζργειασ του. Ο χριςτθσ αξιολογεί το προςφερόμενο ςφνολο αντικειμζνων, κατανοεί τθ ςθμαςιολογία τουσ και επιλζγει ζνα αντικείμενο με βάςθ τθν προςδοκία και τθν αντίλθψθ του για τθ ςθμαςιολογικι ομοιότθτα του με το ςτόχο του. Αυτι θ ζννοια τθσ ςθμαςιολογικισ ομοιότθτασ ενόσ αντικειμζνου με το ςτόχο του χριςτθ διαδραματίηει κεντρικό ρόλο και ςτθ μοντελοποίθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ του χριςτθ ςφμφωνα με τθ Θεωρία Αναηιτθςθσ Ρλθροφοριϊν (βλζπε ενότθτα 2.4.1), όπου αναφζρεται ωσ πλθροφοριακι οςμι CoLiDeS+: Θ πλοιγθςθ ωσ μίασ διαδικαςία αλλθλεξαρτϊμενων αποφάςεων Θ κεντρικι ιδζα του μοντζλου CoLiDeS+ (Oostendorp & Juvina 2007) είναι ότι θ απόφαςθ ενόσ χριςτθ για τθν επιλογι ενόσ υπερςυνδζςμου δεν εξαρτάται μόνο από τισ διακζςιμεσ επιλογζσ ςτθν υπό εξζταςθ ιςτοςελίδα, αλλά και από τισ προθγοφμενεσ επιλογζσ που τον ζχουν οδθγιςει ςε αυτιν. Βαςιηόμενοι ςε αυτι τθ κεϊρθςθ, οι Oostendorp και Juvina (2007) επζκτειναν το μοντζλο CoLiDeS (βλζπε ενότθτα 2.4.2) ειςάγοντασ τθν ζννοια τθσ καταλλθλότθτασ διαδρομισ (path adequacy). Θ τελευταία ορίηεται ωσ θ ςθμαςιολογικι ομοιότθτα τθσ τρζχουςασ διαδρομισ ενόσ χριςτθ με το ςτόχο του. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 57

58 Θεωρθτικό υπόβακρο Ππωσ και το CoLiDeS, το CoLiDeS+ δθμιουργεί μια νοθτικι αναπαράςταςθ τθσ υπό εξζταςθ ιςτοςελίδασ διαχωρίηοντασ τθν ςε υποπεριοχζσ, μετακινεί το ςθμείο εςτίαςθσ τθσ προςοχισ ςε εκείνθ με τθ μεγαλφτερθ ςθμαςιολογικι ομοιότθτα με τθ λεκτικι περιγραφι του ςτόχου ενόσ χριςτθ, και ςτθ ςυνζχεια αξιολογεί τθν καταλλθλότθτα των υπερςυνδζςμων ςτθν εςτιαςμζνθ υποπεριοχι. Ωςτόςο, ςε αντίκεςθ με το CoLiDeS, το CoLiDeS+ δεν επιλζγει πάντοτε τον υπερςφνδεςμο με τθ μεγαλφτερθ ςθμαςιολογικι ομοιότθτα. Αντ αυτοφ, το CoLiDeS+ ςυγκρίνει τθν πλθροφοριακι οςμι των υπερςυνδζςμων τθσ υπό εξζταςθ ιςτοςελίδασ με αυτιν του υπερςυνδζςμου που επιλζχκθκε ςτθν προθγοφμενθ ιςτοςελίδα. Στθν περίπτωςθ που βρεκεί κάποιοσ υπερςφνδεςμοσ με πλθροφοριακι οςμι μεγαλφτερθ από τθν προθγοφμενθ επιλογι του χριςτθ τότε επιλζγεται ωσ το επόμενο βιμα τθσ προςομοίωςθσ. Εάν δεν υπάρχει κάποιοσ τζτοιοσ υπερςφνδεςμοσ, τότε το μοντζλο αξιολογεί εάν κάποιοσ υπερςφνδεςμοσ ςυμβάλει ςε αφξθςθ του δείκτθ καταλλθλότθτασ διαδρομισ, ξεκινϊντασ από τον υπερςφνδεςμο με τθ μεγαλφτερθ πλθροφοριακι οςμι. Με αυτό τον τρόπο μοντελοποιείται θ περίπτωςθ κατά τθν οποία ζνασ χριςτθσ κεωρεί ότι ζνασ υπερςφνδεςμοσ οδθγεί προσ τθ ςωςτι κατεφκυνςθ, παρότι φαίνεται να ζχει μικρότερθ πλθροφοριακι οςμι από τθν αμζςωσ προθγοφμενθ επιλογι του. Στθν περίπτωςθ που καμία από τισ επιλογζσ τθσ εςτιαςμζνθσ υποπεριοχισ δεν οδθγεί ςε αφξθςθ του δείκτθ καταλλθλότθτασ διαδρομισ, το μοντζλο μετακινεί το ςθμείο εςτίαςθσ προςοχισ ςε άλλθ υποπεριοχι και αξιολογεί εκ νζου τθν καταλλθλότθτα των υπερςυνδζςμων τθσ. Εάν ζχουν αξιολογθκεί όλεσ οι υποπεριοχζσ μίασ ιςτοςελίδασ και δεν ζχει βρεκεί κάποιοσ υπερςφνδεςμοσ που να ικανοποιεί τισ προαναφερκείςεσ απαιτιςεισ, τότε το μοντζλο επιςτρζφει ςτθν προθγοφμενθ ιςτοςελίδα και επαναλαμβάνει τον κφκλο αξιολόγθςθσ αγνοϊντασ τον υπερςφνδεςμο που είχε οδθγιςει ςε αδιζξοδο. Ο αλγόρικμοσ του μοντζλου ολοκλθρϊνεται μόνο όταν βρεκεί θ ιςτοςελίδα που ικανοποιεί το ςτόχο αναηιτθςθσ, θ οποία δεν είναι προκακοριςμζνθ όπωσ ςτο CoLiDeS. 58 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Και ςτο μοντζλο CoLiDeS+ είναι εμφανισ ο κεντρικόσ ρόλοσ που διαδραματίηει θ ζννοια τθσ πλθροφοριακισ οςμισ ςτθ μοντελοποίθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ του χριςτθ κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ ςτον Ιςτό MESA: Θ πλοιγθςθ ωσ μία διαδικαςία εξερεφνθςθσ ενόσ χϊρου Το MESA (Method for Evaluating Site Architectures; Miller & Remington 2004) προςομοιϊνει τθ ςυμπεριφορά ενόσ χριςτθ κατά τθν πλοιγθςθ του ςε ζναν ιςτότοπο μοντελοποιϊντασ τθν αλλθλεπίδραςθ τριϊν παραγόντων: α) τθσ πλθροφοριακισ δομισ του ιςτοτόπου (βάκοσ x πλάτοσ), β) τθσ καταλλθλότθτασ των περιγραφϊν των υπερςυνδζςμων και γ) τουσ εγγενείσ γνωςιακοφσ περιοριςμοφσ των ανκρϊπων, όπωσ για παράδειγμα θ δυνατότθτα εςτίαςθσ και αξιολόγθςθσ τθσ περιγραφισ ενόσ μόνο υπερςυνδζςμου τθ φορά. Θ βαςικι υπόκεςθ του MESA είναι ότι ζνασ χριςτθσ πλοθγείται ςε ζναν ιςτότοπο ακολουκϊντασ μία προςαρμοςτικι ςτρατθγικι εξερεφνθςθσ του πλθροφοριακοφ χϊρου βάςει ενόσ κατωφλίου επιλογισ ενόσ υπερςυνδζςμου. Σφμφωνα με το MESA, ο χριςτθσ ζχει ζναν ςτόχο και ακολουκεί αρχικά τον πρϊτο υπερςφνδεςμο για τον οποίο κρίνει ότι ζχει πλθροφοριακι οςμι που ξεπερνά μία προκακοριςμζνθ αρχικι τιμι για το κατϊφλι αυτό. Στθν περίπτωςθ που ζνασ χριςτθσ ζχει αξιολογιςει όλεσ τισ διακζςιμεσ επιλογζσ και εκτιμά ότι υπάρχει τουλάχιςτον ζνασ ςχετικόσ υπερςφνδεςμοσ ο οποίοσ δεν το ξεπερνά, τότε αναπροςαρμόηει το κατϊφλι επιλογισ ςε μία χαμθλότερθ τιμι και επαναξιολογεί τισ διακζςιμεσ επιλογζσ. Εάν ςε αυτόν τον επανζλεγχο κρίνει ότι κάποιοσ υπερςφνδεςμοσ ζχει πλθροφοριακι οςμι μεγαλφτερθ από τθν τιμι του νζου χαμθλότερου κατωφλιοφ, τότε τον ακολουκεί. Ειδάλλωσ, ο χριςτθσ επιςτρζφει ςτθν προθγοφμενθ ιςτοςελίδα τθσ τρζχουςασ διαδρομισ και επαναξιολογεί τισ διακζςιμεσ επιλογζσ βάςει τθσ νζασ χαμθλότερθσ τιμισ κατωφλίου. Με αυτόν τον τρόπο, οι ιςτοςελίδεσ που επιςκζπτεται το μοντζλο εξαρτϊνται από το ιςτορικό των ιςτοςελίδων που ζχει ιδθ επιςκεφτεί, αφοφ το τελευταίο διαμορφϊνει τθν τιμι του κατωφλίου επιλογισ ενόσ υπερςυνδζςμου. Ζπειτα από κάποιον ςυγκεκριμζνο αρικμό επιλογϊν, το MESA «ξεχνάει» τθν τρζχουςα τιμι του κατωφλίου και το Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 59

60 Θεωρθτικό υπόβακρο αρχικοποιεί ςε μία προκακοριςμζνθ τιμι. Θ προςζγγιςθ αυτι μοντελοποιεί τθν περιοριςμζνθ χωρθτικότθτα τθσ βραχυχρόνιασ ανκρϊπινθσ μνιμθσ (short-term memory). Αξίηει να ςθμειωκεί ότι και ςτο MESA ι ζννοια τθσ πλθροφοριακισ οςμισ διαδραματίηει κεντρικό ρόλο ςτθ μοντελοποίθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ του χριςτθ. Αν και το μοντζλο δεν προςδιορίηει κάποιο ςυγκεκριμζνο τρόπο υπολογιςμοφ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ, οι δθμιουργοί του μοντζλου χρθςιμοποίθςαν εκτιμιςεισ τριϊν ειδικϊν ευχρθςτίασ για τθν ποςοτικοποίθςθ τθσ ςε μία ςχετικι μελζτθ (Miller & Remington 2004). Επιπρόςκετα, το MESA δε μοντελοποιεί τθν επίδραςθ τθσ διάταξθσ των ιςτοςελίδων ςτθ ςυμπεριφορά του χριςτθ. Ωςτόςο, οι δθμιουργοί του μοντζλου προτείνουν ζναν τρόπο υπολογιςμοφ του εκτιμϊμενου μζςου χρόνου ολοκλιρωςθσ μιασ εργαςίασ, ο οποίοσ δεν εξαρτάται από τθ κζςθ των υπερςυνδζςμων ςτθ διάταξθ των ιςτοςελίδων. Ριο ςυγκεκριμζνα, προτείνεται ο υπολογιςμόσ τθσ μζςθσ τιμισ του χρόνου που προκφπτει από τθν εκτζλεςθ πολλϊν προςομοιϊςεων για τον ίδιο ιςτότοπο, ςτον οποίο αλλάηει κάκε φορά με τυχαίο τρόπο θ κζςθ τοποκζτθςθσ των υπερςυνδζςμων ςτθ διάταξθ των ιςτοςελίδων. 2.5 Εργαλεία εμπνευςμζνα από μοντζλα διαδραςτικισ αναηιτθςθσ πλθροφορίασ Στθν ενότθτα αυτι περιγράφονται εργαλεία (Chi et al. 2003; Blackmon et al. 2005; Teo & John 2008), τα οποία ςτθρίηονται ςε μοντζλα διαδραςτικισ αναηιτθςθσ πλθροφορίασ (βλζπε ενότθτα 2.4) για να προςομοιϊςουν τθ ςυμπεριφορά του χριςτθ και να αξιολογιςουν παραμζτρουσ τθσ ευχρθςτίασ ιςτοτόπων Bloodhound Το διαδικτυακό εργαλείο BloodHound (Chi et al. 2003) προςομοιϊνει τισ επιλογζσ των χρθςτϊν κατά τθν πλοιγθςθ τουσ ςε ζνα δικτυακό τόπο και παράγει μία ζκκεςθ με διάφορεσ μετρικζσ ευχρθςτίασ. Οι μετρικζσ αυτζσ μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν από τον αναλυτι ζτςι ϊςτε να εντοπίςει πικανά προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ. Το εργαλείο ςτθρίηεται ςτο γνωςιακό μοντζλο διαδραςτικισ αναηιτθςθσ πλθροφορίασ 60 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 SNIF-ACT v1.0, το οποίο περιγράφθκε ςτθν ενότθτα Τθ χρονικι περίοδο ςυγγραφισ τθσ ανά χείρασ διατριβισ, δεν υπιρχε θ δυνατότθτα πρόςβαςθσ ςε κάποια υλοποιθμζνθ ζκδοςθ του εργαλείου BloodHound. Ζνα τυπικό ςενάριο χριςθσ του BloodHound είναι το εξισ: Αρχικά ο αξιολογθτισ προςδιορίηει τθ URL διεφκυνςθ τθσ ιςτοςελίδασ από τθν οποία ξεκινάει θ διαδραςτικι αναηιτθςθ, ειςάγει λεκτικζσ περιγραφζσ ενόσ ι περιςςοτζρων τυπικϊν ςτόχων με τθ μορφι λζξεων-κλειδιϊν και προςδιορίηει τισ ιςτοςελίδεσ που ικανοποιοφν τον κάκε τυπικό ςτόχο (βλζπε Εικόνα 2.2α). Στθ ςυνζχεια, το εργαλείο εκτελεί ζναν πρωτότυπο αλγόρικμο επονομαηόμενο ISAR (Chi et al. 2003). Ο αλγόρικμοσ αυτόσ δθμιουργεί ζνα αρχείο πλθκτρολογιςεων ενόσ τυχαίου αρικμοφ πρακτόρων λογιςμικοφ (software agents), οι οποίοι για κάκε ςτόχο που προςδιορίςτθκε πλοθγοφνται ςτον υπό αξιολόγθςθ ιςτότοπο κατευκυνόμενοι από τθν πλθροφοριακι οςμι των υπερςυνδζςμων. Θ πλθροφοριακι οςμι κάκε υπερςυνδζςμου εκφράηει τθν πικανότθτα επιλογισ του από τουσ πράκτορεσ λογιςμικοφ και υπολογίηεται ωσ το ςυνθμίτονο τθσ γωνίασ που ςχθματίηει το διάνυςμα των λζξεων-κλειδιϊν ενόσ τυπικοφ ςτόχου με το διάνυςμα των λζξεωνκλειδιϊν κάκε υπερςυνδζςμου. Πλα τα διανφςματα ςτακμίηονται με τον ςυντελεςτι TF.IDF (Term Frequency Inverse Document Frequency), ϊςτε θ πικανότθτα αυτι να εξαρτάται κυρίωσ από τισ λζξεισ-κλειδιά που είναι οι πλζον ςθμαντικζσ για το περιεχόμενο του υπό εξζταςθ ιςτοτόπου. Στθν ζξοδο του εργαλείου παράγεται μία ζκκεςθ αναφοράσ που περιλαμβάνει διάφορεσ μετρικζσ ευχρθςτίασ του υπό αξιολόγθςθ ιςτοτόπου (βλζπε Εικόνα 2.2β), όπωσ: α) το ποςοςτό επιτυχοφσ ολοκλιρωςθσ κάκε τυπικοφ ςτόχου, β) ςελίδεσ με υψθλι επιςκεψιμότθτα που απαιτοφν ιδιαίτερθ προςοχι κατά το ςχεδιαςμό τουσ και γ) μια ςυνολικι βακμολογία του υπό εξζταςθ ιςτοτόπου βάςει του μζςου ποςοςτοφ επιτυχοφσ ολοκλιρωςθσ όλων των τυπικϊν ςτόχων και των αντίςτοιχων ποςοςτϊν που παρατθροφνται ςε μελζτεσ με πραγματικοφσ χριςτεσ (Nielsen 2001; Nielsen 2009a). Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 61

62 Θεωρθτικό υπόβακρο Στο πλαίςιο διερεφνθςθσ τθσ αξιοπιςτίασ του Bloodhound, πραγματοποιικθκε μία μελζτθ (Chi et al. 2003), θ οποία ςυνζκρινε τισ μετρικζσ τθσ προςομοιωμζνθσ ςυμπεριφοράσ χρθςτϊν που παράγει το εργαλείο με δεδομζνα παρατιρθςθσ χρθςτϊν. Στθ μελζτθ ςυμμετείχαν εξ αποςτάςεωσ 244 χριςτεσ, οι οποίοι πλοθγικθκαν ςε τζςςερισ ιςτοτόπουσ προςπακϊντασ να φζρουν εισ πζρασ οκτϊ ςτόχουσ διαφορετικισ δυςκολίασ. Τα αποτελζςματα τθσ μελζτθσ ζδειξαν ότι υπιρχε υψθλι μζςθ ςτατιςτικι ςυςχζτιςθ (r=0.76) ανάμεςα ςτθ ςυχνότθτα επιςκεψιμότθτασ των ιςτοςελίδων από τουσ χριςτεσ και αυτισ που προζβλεπε το εργαλείο Bloodhound. Εικόνα 2.2 Ρροςδιοριςμόσ των παραμζτρων ειςόδου του εργαλείου BloodHound (α) και ζνα αντιπροςωπευτικό παράδειγμα τθσ ζκκεςθσ αναφοράσ που παράγει (β) (από Chi et al., 2003) ACWW: Automated Cognitive Walkthrough for the Web Το διαδικτυακό εργαλείο ACWW (Blackmon et al. 2005) υποςτθρίηει τθν θμιαυτόματθ αξιολόγθςθ ιςτοςελίδων για τον εντοπιςμό προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ. Ραράλλθλα, το εργαλείο παράγει μία εκτίμθςθ του μζςου αρικμοφ των υπερςυνδζςμων που προβλζπεται ότι κα χρειαςτεί να ακολουκιςει 62 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

63 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ζνασ χριςτθσ μζχρι να επιλζξει εκείνον που οδθγεί ςτθ ηθτοφμενθ πλθροφορία. Ο δείκτθσ αυτόσ μπορεί να χρθςιμοποιθκεί για τθν ιεράρχθςθ των προβλθμάτων που εντοπίηει το εργαλείο ωσ προσ τθν επίδραςθ τουσ ςτθν πλοθγθςιμότθτα κάκε ιςτοςελίδασ. Το εργαλείο ACWW διατίκεται ελεφκερα προσ χριςθ ςτθ διεφκυνςθ Το ACWW αποτελεί μία προςπάκεια αυτοματοποίθςθσ του Γνωςιακοφ Περιδιαβάςματοσ για το Διαδίκτυο (Cognitive Walkthrough for the Web), μίασ μεκόδου επικεϊρθςθσ ευχρθςτίασ που ζχουν προτείνει ςτο παρελκόν οι ίδιοι ερευνθτζσ (Blackmon et al. 2002). Θ μζκοδοσ αυτι αποτελεί μία προςαρμογι τθσ κλαςςικισ τεχνικισ του Γνωςιακοφ Ρεριδιαβάςματοσ (Lewis et al. 1990) για τθν αξιολόγθςθ τθσ ευχρθςτίασ δικτυακϊν τόπων. Σφμφωνα με τθ CWW, ζνασ ειδικόσ ευχρθςτίασ περιδιαβαίνει ζναν ιςτότοπο προςπακϊντασ να ικανοποιιςει ζναν τυπικό ςτόχο και χρθςιμοποιϊντασ το μοντζλο CoLiDeS (βλζπε ενότθτα 2.4.2) για να προςομοιϊςει τθν αναμενόμενθ ςυμπεριφορά ενόσ χριςτθ ζτςι ϊςτε να εντοπίςει πικανά προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ. Για να χρθςιμοποιιςει κανείσ το ACWW χρειάηεται αρχικά να ακολουκιςει τα βιματα ενόσ οδθγοφ ειςαγωγισ δεδομζνων (βλζπε Εικόνα 2.3α) για να προςδιορίςει: α) λεκτικζσ περιγραφζσ τυπικϊν ςτόχων από χριςτεσ, β) τισ περιγραφζσ-τίτλουσ των υποπεριοχϊν ςτισ οποίεσ ζχει διαχωρίςει ο αναλυτισ τθν ιςτοςελίδα ςφμφωνα με το CoLiDeS, και γ) τισ λεκτικζσ περιγραφζσ όλων των υπερςυνδζςμων που περιλαμβάνονται ςε κάκε τζτοια υποπεριοχι. Ζπειτα, ο αναλυτισ χρειάηεται να προςδιορίςει τθν(τισ) υποπεριοχι(ζσ) κακϊσ και τον(τουσ) υπερςφνδεςμο(ουσ) τθσ ιςτοςελίδασ που οδθγοφν ςτθν ικανοποίθςθ του υπό εξζταςθ τυπικοφ ςτόχου χριςτθ. Τζλοσ, χρειάηεται να κακορίςει ζνα ςφνολο παραμζτρων που ςχετίηονται με τον αλγόρικμο του εργαλείου για τον υπολογιςμό τθσ πλθροφοριακισ οςμισ των υποπεριοχϊν και των υπερςυνδζςμων. Στθ ςυνζχεια, το εργαλείο αναλφει τθν ιςτοςελίδα χρθςιμοποιϊντασ τθν τεχνικι τθσ λανκάνουςασ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ (LSA; Landauer & Dumais 1997) και παράγει μία αναφορά ςε μορφι αρχείου Excel, θ οποία αποςτζλλεται μζςω Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 63

64 Θεωρθτικό υπόβακρο θλεκτρονικοφ ταχυδρομείου ςτο χριςτθ του εργαλείου. Θ αναφορά περιλαμβάνει τα προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ που εντόπιςε το ACWW και τον εκτιμϊμενο μζςο αρικμό επιλογϊν που κα χρειαςτεί ζνασ χριςτθσ για να επιλζξει το ςωςτό υπερςφνδεςμο ςτθν υπό εξζταςθ ιςτοςελίδα (βλζπε Εικόνα 2.3β). Για τθν αξιολόγθςθ μίασ άλλθσ ιςτοςελίδασ χρειάηεται να επαναλθφκεί θ παραπάνω διαδικαςία. Τα προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ που εντοπίηει το ACWW μποροφν να ομαδοποιθκοφν ςε πζντε κατθγορίεσ: α) υπερςφνδεςμοσ με αςκενι πλθροφοριακι οςμι (weak scent link), δθλαδι θ περίπτωςθ κατά τθν οποία ο ςωςτόσ υπερςφνδεςμοσ δεν παρουςιάηει επαρκι ςθμαςιολογικι ςυςχζτιςθ με το ςτόχο του χριςτθ, β) ανταγωνιςτικι επικεφαλίδα (competing heading), το οποίο εμφανίηεται όταν κάποια περιγραφι-τίτλοσ μιασ υποπεριοχισ, παρουςιάηει ςθμαντικι ςθμαςιολογικι ομοιότθτα με το ςτόχο του χριςτθ ενϊ δεν περιλαμβάνει κάποιον ςωςτό υπερςφνδεςμο, γ) ανταγωνιςτικόσ υπερςφνδεςμοσ κάτω από ανταγωνιςτικι επικεφαλίδα (competing link under competing heading), δθλαδι θ περίπτωςθ κατά τθν οποία μία υποπεριοχι περιλαμβάνει τουλάχιςτον ζναν υπερςφνδεςμο με υψθλι ςθμαςιολογικι ομοιότθτα με το ςτόχο του χριςτθ αλλά κανζνασ τουσ δεν είναι ο ςωςτόσ, δ) ανταγωνιςτικόσ υπερςφνδεςμοσ κάτω από ςωςτι επικεφαλίδα (competing link under correct heading), το οποίο εμφανίηεται όταν θ υποπεριοχι που περιλαμβάνει το ςωςτό υπερςφνδεςμο εμπεριζχει ταυτόχρονα και τουλάχιςτον ζναν ακόμθ υπερςφνδεςμο με υψθλι ςθμαςιολογικι ςυςχζτιςθ με το ςτόχο του χριςτθ που δεν αποτελεί τμιμα τθσ ςωςτισ διαδρομισ, και ε) άγνωςτοσ ςωςτόσ υπερςφνδεςμοσ (unfamiliar correct link), δθλαδι θ περίπτωςθ κατά τθν οποία ο τυπικόσ χριςτθσ του υπό εξζταςθ ιςτοτόπου δεν ζχει το επαρκζσ υπόβακρο για να κατανοιςει το νόθμα τθσ λεκτικισ περιγραφισ του ςωςτοφ υπερςυνδζςμου. Μία ςειρά εμπειρικϊν μελετϊν (Blackmon et al. 2002; Blackmon et al. 2003; Blackmon et al. 2005) κατζδειξε τθν αξιοπιςτία τθσ μεκόδου CWW και του εργαλείου ACWW που τθν υποςτθρίηει. Στισ μελζτεσ αυτζσ, εφαρμόςτθκε αρχικά θ μζκοδοσ CWW για τον εντοπιςμό προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ ςτισ ιςτοςελίδεσ μιασ πειραματικισ διαδικτυακισ εγκυκλοπαίδειασ, και ςτθ ςυνζχεια ηθτικθκε από 64 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ςυμμετζχοντεσ να αναηθτιςουν πλθροφορίεσ ςτισ ιςτοςελίδεσ αυτζσ. Θ ανάλυςθ των αποτελεςμάτων ζδειξε ότι οι ςυμμετζχοντεσ χρειάςτθκαν ςτατιςτικά ςθμαντικά μεγαλφτερο αρικμό επιλογϊν για να οδθγθκοφν ςτθ ηθτοφμενθ πλθροφορία ςε ιςτοςελίδεσ που θ τεχνικι CWW είχε εντοπίςει κάποιο από τα προαναφερκζντα προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ. Επιπρόςκετα, τα δεδομζνα παρατιρθςθσ που ςυγκεντρϊκθκαν από αυτζσ τισ μελζτεσ αναλφκθκαν με τθν εφαρμογι τθσ πολλαπλισ γραμμικισ παλινδρόμθςθσ για τθ δθμιουργία του μακθματικοφ τφπου που χρθςιμοποιείται ςτο εργαλείο ACWW για τθν πρόβλεψθ του μζςου αρικμοφ επιλογϊν ενόσ χριςτθ ςτθν υπό εξζταςθ ιςτοςελίδα. Εικόνα 2.3 Ρρϊτο βιμα του οδθγοφ ειςαγωγισ των παραμζτρων ειςόδου του ACWW (α) και ζνα αντιπροςωπευτικό παράδειγμα τθσ ζκκεςθσ αναφοράσ που παράγει (β) CogTool-Explorer Το εργαλείο CogTool-Explorer (Teo et al. 2007; Teo & John 2008) αποτελεί μία πρόςφατθ πρόταςθ για μία πιο ολοκλθρωμζνθ μοντελοποίθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ ενόσ χριςτθ κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ ςτον Ιςτό. Σε αντίκεςθ με τα άλλα εργαλεία που ζχουν περιγραφεί ςτισ προθγοφμενεσ ενότθτεσ, το CogTool-Explorer προςπακεί να μοντελοποιιςει υπολογιςτικά το μθχανιςμό τθσ Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 65

66 Θεωρθτικό υπόβακρο εςτίαςθσ προςοχισ. Το CogTool-Explorer αποτελεί μία επζκταςθ του εργαλείου CogTool (John et al. 2004), ενόσ εργαλείου δθμιουργίασ ςχεδιαςτικϊν πρωτοτφπων διαδραςτικϊν ςυςτθμάτων που παράγει ποςοτικζσ εκτιμιςεισ του χρόνου που χρειάηεται ζνασ ζμπειροσ χριςτθσ για να ολοκλθρϊςει μία εργαςία ςτθριηόμενο ςτο μοντζλο KLM. Ωςτόςο, τθ χρονικι περίοδο ςυγγραφισ τθσ διατριβισ, το CogTool- Explorer ιταν αντικείμενο ζρευνασ εν εξελίξει και δεν υπιρχε διακζςιμθ κάποια υλοποιθμζνθ ζκδοςθ του. Ζνα τυπικό ςενάριο χριςθσ του εργαλείου CogTool-Explorer είναι το εξισ: Αρχικά, ο αναλυτισ δθμιουργεί ζνα ςχεδιαςτικό πρωτότυπο του υπό αξιολόγθςθ ιςτοτόπου (βλζπε Εικόνα 2.4α). Αυτό γίνεται εφικτό με τθ μεταφορά και εναπόκεςθ ςχεδιαςτικϊν αντικειμζνων από τθν παλζτα του εργαλείου ςε αντικείμενα-πλαίςια που αναπαριςτοφν τισ ιςτοςελίδεσ ενόσ ιςτοτόπου και τθ μετζπειτα διαςφνδεςθ τουσ μζςω αντικειμζνων-υπερςυνδζςμων. Εναλλακτικά, προςφζρεται θ δυνατότθτα ειςαγωγισ μίασ διεφκυνςθσ URL για τθν αυτόματθ δθμιουργία του ςχεδιαςτικοφ πρωτοτφπου ενόσ υπάρχοντοσ ιςτοτόπου. Για το ςκοπό αυτό χρθςιμοποιοφνται αλγόρικμοι ςυντακτικισ ανάλυςθσ τθσ γλϊςςασ HTML. Με δεδομζνο ζνα τζτοιο ςχεδιαςτικό πρωτότυπο ενόσ ιςτοτόπου και μία λεκτικι περιγραφι ενόσ τυπικοφ ςτόχου χριςτθ, το εργαλείο εκτελεί ζναν πρωτότυπο αλγόρικμο για να προςομοιϊςει τθ ςυμπεριφορά ενόσ χριςτθ κατά τθν αλλθλεπίδραςθ του με τον ιςτότοπο. Ο αλγόρικμοσ αυτόσ ςυνδυάηει ζνα μοντζλο εςτίαςθσ τθσ προςοχισ (Halverson & Hornof 2007) με το μοντζλο διαδραςτικισ αναηιτθςθσ πλθροφοριϊν SNIF-ACT 2.0 (βλζπε ενότθτα 2.4.1). Ριο ςυγκεκριμζνα, ο αλγόρικμοσ του CogTool-Explorer προςομοιϊνει αρχικά τον μθχανιςμό εςτίαςθσ τθσ προςοχισ ενόσ χριςτθ ςε κάποιον υπερςφνδεςμο τθσ ιςτοςελίδασ, ζχοντασ ωσ αρχικό ςθμείο εςτίαςθσ το πάνω-αριςτερά ςθμείο τθσ οκόνθσ. Στθ ςυνζχεια, μετακινεί το ςθμείο εςτίαςθσ ςτον υπερςφνδεςμο που βρίςκεται πλθςιζςτερα ςτο τρζχον ςθμείο εςτίαςθσ του αλγορίκμου βάςει τθσ ευκλείδειασ απόςταςθσ των ςυντεταγμζνων τθσ οκόνθσ. Αξίηει να ςθμειωκεί, ότι ο αλγόρικμοσ δεν εςτιάηει ποτζ δεφτερθ φορά ςτον ίδιο υπερςφνδεςμο τθσ υπό ανάλυςθ ιςτοςελίδασ. Ζπειτα, ο αλγόρικμοσ αξιολογεί τθν πλθροφοριακι οςμι του 66 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

67 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 υπερςυνδζςμου υπολογίηοντασ το δείκτθ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ LSA ανάμεςα ςτθ λεκτικι περιγραφι του εςτιαςμζνου υπερςυνδζςμου και ςτθ λεκτικι περιγραφι του τυπικοφ ςτόχου χριςτθ που ζχει κακοριςτεί ςτθν είςοδο του εργαλείου. Σε αυτό το ςθμείο, αποφαςίηει είτε να μετακινιςει το ςθμείο εςτίαςθσ και να αξιολογιςει τον επόμενο διακζςιμο υπερςφνδεςμο, είτε να επιλζξει τον υπερςφνδεςμο με τθ μεγαλφτερθ πλθροφοριακι οςμι ζωσ τθν τρζχουςα χρονικι ςτιγμι. Θ απόφαςθ αυτι εξαρτάται από τθν πλθροφοριακι οςμι των υπερςυνδζςμων που ζχουν αξιολογθκεί μζχρι ςτιγμισ και από ρυκμιηόμενεσ παραμζτρουσ προςομοίωςθσ. Οι τελευταίεσ μοντελοποιοφν τθ διαφορετικότθτα των χρθςτϊν ςτθν αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ και τθν τάςθ τουσ να επιλζγουν κάποιον υπερςφνδεςμο χωρίσ να ζχουν αξιολογιςει όλεσ τισ διακζςιμεσ επιλογζσ. Οι φάςεισ τθσ εςτίαςθσ προςοχισ και αξιολόγθςθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ επαναλαμβάνονται εκ νζου μόλισ επιλεγεί ζνασ υπερςφνδεςμοσ που οδθγεί ςε μία άλλθ ιςτοςελίδα. Τα αποτελζςματα τθσ προςομοίωςθσ των ενεργειϊν του χριςτθ και οι εκτιμϊμενοι χρόνοι τουσ παρουςιάηονται ςτθν ζξοδο του εργαλείου ςε μορφι διαγράμματοσ Gantt (βλζπε Εικόνα 2.4β). Ταυτόχρονα, το εργαλείο προςφζρει τθ δυνατότθτα εξαγωγισ των αποτελεςμάτων τθσ ανάλυςθσ ςε διάφορουσ ςυχνά χρθςιμοποιοφμενουσ τφπουσ αρχείων. Μία εμπειρικι μελζτθ (Teo & John 2008) κατζδειξε τθν αξιοπιςτία των αποτελεςμάτων προςομοίωςθσ του CogTool-Explorer ςυγκρίνοντασ τα με δεδομζνα παρατιρθςθσ χρθςτϊν από μία προγενζςτερθ μελζτθ άλλων ερευνθτϊν (Blackmon et al. 2002).Τα αποτελζςματα τθσ ςφγκριςθσ αυτισ ζδειξαν ότι οι προβλζψεισ του εργαλείου ιταν ςε ςυμφωνία με τθν καταγεγραμμζνθ ςυμπεριφορά των χρθςτϊν, αν και το εργαλείο είχε τθν τάςθ να υπερεκτιμά τον χρόνο που χρειάςτθκαν οι χριςτεσ για τισ ενζργειεσ τουσ. Επιπρόςκετα, βρζκθκε ότι ο εκτιμϊμενοσ μζςοσ αρικμόσ επιλογϊν ανά ιςτοςελίδα που προζκυπτε από τα αποτελζςματα προςομοίωςθσ του CogTool-Explorer ιταν ςε ςτατιςτικά ςθμαντικι μεγαλφτερθ ςυμφωνία με τα δεδομζνα παρατιρθςθσ των χρθςτϊν ςυγκριτικά με τον αντίςτοιχο εκτιμϊμενο αρικμό που παράγει το ACWW. Οι Teo και John (2008) υποςτθρίηουν Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 67

68 Θεωρθτικό υπόβακρο ότι αυτό οφείλεται ςτο ότι το CoLiDeS, το μοντζλο ςτο οποίο ςτθρίηεται το ACWW, δεν προςδιορίηει πωσ θ εςτίαςθ τθσ προςοχισ ενόσ χριςτθ μεταβαίνει από τθν μία υποπεριοχι ςτθν άλλθ ι ανάμεςα ςτουσ υπερςυνδζςμουσ τθσ ίδια υποπεριοχισ. Εικόνα 2.4 Μοντελοποίθςθ ενόσ ιςτοτόπου ςτο CogTool-Explorer (α) και οπτικι αναπαράςταςθ των προβλεπόμενων ενεργειϊν του χριςτθ (β). 2.6 Σφνοψθ και ςυηιτθςθ Στο κεφάλαιο αυτό παρουςιάςτθκε αρχικά θ ςθμαντικι επίδραςθ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ςτθν εμπειρία χριςθσ ενόσ ιςτοτόπου. Ο όροσ πλθροφοριακι αρχιτεκτονικι χρθςιμοποιείται για να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο το περιεχόμενο ενόσ ιςτοτόπου πρζπει να δομθκεί και να διαςυνδεκεί ζτςι ϊςτε να υποςτθρίηει τθν εφχρθςτθ ανεφρεςθ πλθροφοριϊν από τουσ αντιπροςωπευτικοφσ του χριςτεσ. Στθ ςυνζχεια, ζγινε μία κριτικι επιςκόπθςθ των ιδθ υπαρχόντων τεχνικϊν ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων, από τθν οποία προζκυψε ότι θ κατάλλθλθ δόμθςθ και διαςφνδεςθ του περιεχομζνου του παραμζνει μία από τισ μεγαλφτερεσ ςχεδιαςτικζσ προκλιςεισ (Sinha & Boutelle 2004; Morville 2005; Kalbach 2007; Nielsen 2009a). Με δεδομζνθ 68 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

69 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 τθν ολοζνα και αυξανόμενθ διείςδυςθ του Ραγκοςμίου Ιςτοφ ςτθν κακθμερινότθτα των ανκρϊπων και τθν παρατθροφμενθ ζκρθξθ πλθροφοριϊν, αποτελεί επιτακτικι ανάγκθ θ πρόταςθ νζων ςυςτθματικϊν και αποδοτικϊν μεκοδολογιϊν ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων. Στο παρόν κεφάλαιο, υποςτθρίχκθκε ότι προσ τθν κατεφκυνςθ αυτι μποροφν να ςυμβάλλουν ςθμαντικά τα πορίςματα που ζχουν προκφψει από γνωςιακά μοντζλα τθσ ςυμπεριφοράσ του χριςτθ κατά τθν αλλθλεπίδραςθ του με ζνα ιςτότοπο ςτο πλαίςιο μίασ εργαςίασ, τα οποία ζχουν προτακεί προςφάτωσ ςτθ βιβλιογραφία (βλζπε ενότθτα 2.4). Τζτοια μοντζλα ζχουν ιδθ οδθγιςει ςτθν πρόταςθ νζων μεκοδολογιϊν και εργαλείων ςχεδίαςθσ, τα οποία παρουςιάςτθκαν ςτθν ενότθτα 2.5. Ωςτόςο, παρά τθ δεδομζνθ χρθςιμότθτα τουσ, παρουςιάηουν ακόμθ αρκετζσ αδυναμίεσ, με κυριότερεσ τισ εξισ: α) ζλλειψθ τθσ απαιτοφμενθσ ευελιξίασ και αποδοτικότθτασ για τθν πρακτικι εφαρμογι τουσ από μθχανικοφσ του Διαδικτφου, β) ζλλειψθ επαρκοφσ υποςτιριξθσ για τισ διάφορεσ φάςεισ ανάπτυξθσ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου. Ριο ςυγκεκριμζνα, οριςμζνα από τα προτεινόμενα μοντζλα ι μεκοδολογίεσ, όπωσ το CoLiDeS+ και θ MESA, είναι δφςκολο και χρονοβόρο να εφαρμοςτοφν ςτθν πράξθ από τουσ μθχανικοφσ του Διαδικτφου κακϊσ δεν ζχουν υλοποιθκεί υπό τθν μορφι κατάλλθλων υποςτθρικτικϊν εργαλείων ςχεδίαςθσ. Επιπρόςκετα, το μόνο εργαλείο που ιταν διακζςιμο προσ χριςθ τθ χρονικι περίοδο ςυγγραφισ τθσ ανά χείρασ διατριβισ ιταν το ACWW κακϊσ το CogTool-Explorer αποτελοφςε αντικείμενο εν εξελίξει ζρευνασ και δεν υπιρχε διακζςιμθ κάποια υλοποιθμζνθ ζκδοςθ του, ενϊ θ πρόςβαςθ ςτο BloodHound είχε διακοπεί οριςτικά. Ωςτόςο, θ χριςθ του ACWW για τθν αξιολόγθςθ ενόσ ιςτοτόπου είναι χρονοβόρα και επίπονθ κακϊσ ο ςχεδιαςτισ καλείται να εκτελζςει χειροκίνθτα τα περιςςότερα βιματα του μοντζλου CoLiDeS, ςτο οποίο ςτθρίηεται το εργαλείο, όπωσ για παράδειγμα ο διαχωριςμόσ κάκε ιςτοςελίδασ ςε υποπεριοχζσ, θ δθμιουργία λεκτικϊν περιγραφϊν για αυτζσ τισ υποπεριοχζσ και θ ειςαγωγι των λεκτικϊν περιγραφϊν των υπερςυνδζςμων που περιλαμβάνονται ςε κάκε υποπεριοχι. Τζλοσ, αξίηει να επιςθμανκεί ότι καμία από τισ παραπάνω μεκοδολογίεσ ι εργαλεία που ζχουν Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 69

70 Θεωρθτικό υπόβακρο προτακεί ζωσ ςιμερα ςτθ βιβλιογραφία δεν υποςτθρίηει τον αρχικό ςχεδιαςμό τθσ δομισ ενόσ ιςτοτόπου. Στο επόμενο κεφάλαιο, προτείνεται το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS (Methodology for the Efficient Design of Information Architectures based on Models of Interactive Search) που υποςτθρίηει το ςυςτθματικό και αποδοτικό ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου ςτισ διάφορεσ φάςεισ του. Ραράλλθλα, αναδεικνφεται θ ανάγκθ για το ςχεδιαςμό κατάλλθλων εργαλείων λογιςμικοφ τα οποία κα υποςτθρίηουν τθν αποτελεςματικι και αποδοτικι εφαρμογι του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS ςε κάκε φάςθ ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων. Τα εργαλεία αυτά αναπτφχκθκαν ςτο πλαίςιο ζρευνασ τθσ παροφςθσ διατριβισ και παρουςιάηονται ςτο κεφάλαιο Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

71 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Σο μεκοδολογικό πλαίςιο ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων MEDIAMIS Στο κεφάλαιο αυτό προτείνεται μια νζα ολοκλθρωμζνθ μεκοδολογία για το ςυςτθματικό και αποδοτικό ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου, θ MEDIAMIS (Methodology for the Efficient Design of Information Architectures based on Models of Interactive Search). Ριο ςυγκεκριμζνα, περιγράφονται τα βιματα τθσ μεκοδολογίασ και ο τρόποσ με τον οποίο υποςτθρίηει τισ κφριεσ φάςεισ δθμιουργίασ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου: α) τθ φάςθ δομικισ του οργάνωςθσ (organization scheme; Rosenfeld & Morville 1998), και β) τθ φάςθ δθμιουργίασ λεκτικϊν περιγραφϊν των υπερςυνδζςμων ςτισ ιςτοςελίδεσ του (labeling system; Rosenfeld & Morville 1998). Ραράλλθλα, αναδεικνφεται θ ανάγκθ για τθν ανάπτυξθ νζων κατάλλθλων εργαλείων που να υποςτθρίηουν τθν αποτελεςματικι εφαρμογι τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ MEDIAMIS. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 71

72 Το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS 3.1 Ειςαγωγι Από τθ βιβλιογραφικι αναδίφθςθ του προθγοφμενου κεφαλαίου ζγινε φανερό ότι θ πλθροφοριακι αρχιτεκτονικι ενόσ ιςτοτόπου, δθλαδι θ κατάλλθλθ οργάνωςθ, διαςφνδεςθ και παρουςίαςθ του περιεχομζνου του, επθρεάηουν ςε μεγάλο βακμό τθν ευχρθςτία και τθ ςυνολικι εμπειρία χριςθσ του. Εντοφτοισ, παρά τθ διάδοςθ των ιδεϊν και μεκοδολογιϊν του πεδίου ΑΑΥ και τισ ζντονεσ ερευνθτικζσ προςπάκειεσ που ζχει προςελκφςει ο Ραγκόςμιοσ Ιςτόσ τα τελευταία χρόνια, ο ςχεδιαςμόσ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου παραμζνει μία εμπειρικι και πολφπλοκθ διαδικαςία ωσ προσ αρκετζσ πτυχζσ τθσ. Αυτό οφείλεται ςε μεγάλο βακμό ςτθν ζλλειψθ ςτιβαρϊν κεωρθτικϊν πλαιςίων και μοντζλων ερμθνείασ τθσ αλλθλεπίδραςθσ ανκρϊπου-πλθροφορίασ (Toms 2002; Jones et al. 2006). Ρρόςφατα, ςυςτθματικι ζρευνα για τθν κατανόθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ του χριςτθ κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφοριϊν οδιγθςε ςτθν καταςκευι τζτοιων μοντζλων και ςτθν πρόταςθ μεκοδολογιϊν ςχεδίαςθσ που ςτθρίηονται ςε αυτά (βλζπε ενότθτεσ 2.4 και 2.5). Ωςτόςο, όπωσ ζγινε εμφανζσ από τθ ςυηιτθςθ του προθγοφμενου κεφαλαίου (βλζπε ενότθτα 2.6), παρά τθ δεδομζνθ χρθςιμότθτα αυτϊν των μεκοδολογιϊν, παρουςιάηουν ακόμθ αρκετζσ αδυναμίεσ, με κυριότερεσ τισ εξισ: α) ζλλειψθ τθσ απαιτοφμενθσ ευελιξίασ και αποδοτικότθτασ για τθν πρακτικι εφαρμογι τουσ από μθχανικοφσ του Διαδικτφου, και β) ζλλειψθ επαρκοφσ υποςτιριξθσ για τισ διάφορεσ φάςεισ ανάπτυξθσ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου. Θ κατάλλθλθ δόμθςθ και διαςφνδεςθ του περιεχομζνου ενόσ ιςτοτόπου παραμζνει, λοιπόν, μία από τισ μεγαλφτερεσ ςχεδιαςτικζσ προκλιςεισ (Sinha & Boutelle 2004; Morville 2005; Kalbach 2007; Nielsen 2009a). Με δεδομζνθ τθν ολοζνα και αυξανόμενθ διείςδυςθ του Ιςτοφ ςτθν κακθμερινότθτα των ανκρϊπων και τθν παρατθροφμενθ ζκρθξθ πλθροφοριϊν, θ κατάλλθλθ και ςυςτθματικι ςχεδίαςθ ιςτοτόπων ανάγεται ςε μείηονοσ ςθμαςίασ πρόβλθμα. Στο παρόν κεφάλαιο προτείνεται μια νζα, ολοκλθρωμζνθ μεκοδολογία ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ δικτυακϊν τόπων. Θ προτεινόμενθ 72 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

73 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 μεκοδολογία, θ MEDIAMIS (Methodology for the Efficient Design of Information Architectures based on Models of Interactive Search), ζχει ωσ αντικείμενο τθ ςυςτθματοποίθςθ τθσ διαδικαςίασ ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου. Στόχοσ τθσ είναι αφενόσ μεν θ δθμιουργία ιςτοτόπων που υποςτθρίηουν τθν εφχρθςτθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ, αφετζρου δε θ αφξθςθ τθσ αποδοτικότθτασ και αντικειμενικότθτασ τθσ διαδικαςίασ ςχεδίαςθσ. Θ μεκοδολογία απευκφνεται ςτουσ μθχανικοφσ του Διαδικτφου και μπορεί να εφαρμοςτεί τόςο κατά τθν αρχικι ςχεδίαςθ ενόσ ιςτοτόπου, όςο και κατά τθ μετζπειτα τροποποίθςθ και ςυντιρθςθ του. Βαςικι υπόκεςθ τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ είναι ότι ο υπό ςχεδίαςθ ιςτότοποσ ακολουκεί ζνα χρθςτοκεντρικό κφκλο ανάπτυξθσ (Norman & Draper 1986), και ότι ζχει ολοκλθρωκεί θ φάςθ ςυλλογισ απαιτιςεων. Ταυτόχρονα, θ MEDIAMIS υποκζτει ότι ο υπό ςχεδίαςθ ιςτότοποσ χρθςιμοποιεί ζναν ιεραρχικό τρόπο οργάνωςθσ του περιεχομζνου του. Θ μεκοδολογία ςτθρίηεται ςε πορίςματα πρόςφατων μοντζλων διαδραςτικισ αναηιτθςθσ πλθροφορίασ ςε ζναν ιςτότοπο. Τα τελευταία αναδεικνφουν αφενόσ μεν τθν ζννοια τθσ πλθροφοριακισ οςμισ (Pirolli & Card 1999) ωσ τθν πλζον ςθμαντικι για τθ ςχεδίαςθ ιςτοτόπων που υποςτθρίηουν τθν εφχρθςτθ διαδραςτικι αναηιτθςθ, αφετζρου δε επιβεβαιϊνουν τθ ςθμαντικι επίδραςθ τθσ δομισ ενόσ ιςτοτόπου ςτθν εμπειρία χριςθσ του. Στο παρόν κεφάλαιο, περιγράφεται αναλυτικά το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS. Ραράλλθλα, περιγράφεται ζνα ςυγκεκριμζνο ςτιγμιότυπο του MEDIAMIS με εκτενι αιτιολόγθςθ των επιλεγμζνων τεχνικϊν και κριτθρίων ςτα διάφορα βιματα εφαρμογισ του. Τζλοσ, ςυηθτοφνται οι ανάγκεσ υποςτιριξθσ του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου από κατάλλθλα εργαλεία λογιςμικοφ και τίκενται οι προδιαγραφζσ των εργαλείων αυτϊν βάςει των ςτόχων του MEDIAMIS. Στο κεφάλαιο 4 τθσ διατριβισ, παρουςιάηονται αναλυτικά τα εργαλεία που αναπτφχκθκαν για το ςκοπό αυτό, ενϊ ςτο κεφάλαιο 5 περιγράφονται μελζτεσ περίπτωςθσ που εξετάηουν ςε διάφορα πλαίςια τθν εφαρμοςιμότθτα του MEDIAMIS και τθν αποτελεςματικότθτα και αποδοτικότθτα των προαναφερκζντων υποςτθρικτικϊν εργαλείων. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 73

74 Το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS 3.2 Ρεριγραφι μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS Θ μεγάλθ απιχθςθ του Ιςτοφ ζχει οδθγιςει ςε ραγδαίουσ κφκλουσ ανάπτυξθσ ιςτοτόπων. Ταυτόχρονα, θ ίδια θ φφςθ του Μζςου επιτάςςει τθ ςυνεχι τροποποίθςθ και ενθμζρωςθ του περιεχομζνου των ιςτοτόπων. Ωσ αποτζλεςμα, κακιερωμζνεσ χρθςτοκεντρικζσ τεχνικζσ οι οποίεσ είναι απαραίτθτεσ για τθ διαςφάλιςθ τθσ ευχρθςτίασ και τθσ ποιοτικισ εμπειρίασ χριςθσ ενόσ ιςτοτόπου, όπωσ θ ταξινόμθςθ καρτϊν και θ ελεγχόμενθ μζτρθςθ απόδοςθσ χρθςτϊν, ςυχνά δεν εφαρμόηονται εξαιτίασ των χρονικϊν και οικονομικϊν πόρων που απαιτοφν, αλλά και τθσ αυξθμζνθσ πολυπλοκότθτασ για τθν ανάλυςθ των δεδομζνων που ςυλλζγουν (Brajnik 2000; Brinck & Hofer 2002; Chi et al. 2003; Sinha & Boutelle 2004). Κατά ςυνζπεια, υπάρχει θ επιτακτικι ανάγκθ για βελτιςτοποίθςθ και ςυςτθματοποίθςθ τθσ διαδικαςίασ ςχεδιαςμοφ ιςτοτόπων. Θ παροφςα διατριβι προτείνει το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS ωσ κατάλλθλο για το ςυςτθματικό και αποδοτικό ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων. Ππωσ ζγινε εμφανζσ ςτθν ενότθτα 2.2, θ πλθροφοριακι αρχιτεκτονικι ενόσ ιςτοτόπου επθρεάηει ςε μεγάλο βακμό τθν ευχρθςτία του, και κατ επζκταςθ τθ ςυνολικι ποιότθτα τθσ εμπειρίασ χριςθσ του (Rosenfeld & Morville 1998; Lazar 2003; Saward et al. 2004; Morville 2005; Nielsen 2009b; Nielsen 2009a). Άλλεσ διαςτάςεισ τθσ ανάπτυξθσ ενόσ ιςτοτόπου, όπωσ ο αιςκθτικόσ ςχεδιαςμόσ του, δεν αποτελοφν αντικείμενο μελζτθσ τθσ παροφςασ διατριβισ και επομζνωσ δεν υποςτθρίηονται από το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο. Επιπρόςκετα, το MEDIAMIS κάνει τθν υπόκεςθ ότι ζχει ολοκλθρωκεί θ φάςθ τθσ ανάλυςθσ απαιτιςεων και επομζνωσ ζχουν προςδιοριςτεί οι τυπικοί χριςτεσ και τα τυπικά ςενάρια χριςθσ που κα υποςτθρίηονται από τον ιςτότοπο. Θ κεντρικι ιδζα του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS είναι ότι το περιεχόμενο ενόσ ιςτοτόπου πρζπει να δομθκεί και να διαςυνδεκεί με τρόπο που να υποςτθρίηει τθν εφχρθςτθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ, χρθςιμοποιϊντασ ταυτόχρονα τουσ λιγότερουσ δυνατοφσ πόρουσ ςε χρόνο και κόςτοσ. 74 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

75 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Εικόνα 3.1 Οι φάςεισ ςχεδίαςθσ ενόσ ιςτοτόπου που υποςτθρίηονται από το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS. Στθν εικόνα 3.1 αναπαρίςτανται ςχθματικά οι κφριεσ φάςεισ ςχεδίαςθσ ενόσ ιςτοτόπου που υποςτθρίηονται από το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS. Οι διακριτζσ αυτζσ φάςεισ είναι: α) θ φάςθ δομικισ οργάνωςθσ ενόσ ιςτοτόπου (organization scheme; Rosenfeld & Morville 1998), και β) θ φάςθ δθμιουργίασ λεκτικϊν περιγραφϊν των υπερςυνδζςμων ςτισ ιςτοςελίδεσ του (labeling system; Rosenfeld & Morville 1998). Επιπρόςκετα, αναφζρονται τα ονόματα των εργαλείων Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 75

76 Το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS που ςχεδιάςτθκαν και αναπτφχκθκαν ςτο πλαίςιο τθσ ανά χείρασ διατριβισ για να υποςτθρίξουν τθν εφαρμογι του MEDIAMIS. Ππωσ κα γίνει εμφανζσ ςτθν ενότθτα 3.3, θ ανάπτυξθ αυτϊν των εργαλείων αποτελοφςε απαραίτθτθ προχπόκεςθ για τθν επίτευξθ των ςτόχων του MEDIAMIS. Τα εργαλεία αυτά παρουςιάηονται διεξοδικά ςτο κεφάλαιο 4. Στθ ςυνζχεια, περιγράφονται τα βιματα ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου ςφμφωνα με το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS για κάκε μία από τισ προαναφερκείςεσ φάςεισ Εφαρμογι του MEDIAMIS κατά τθ φάςθ δόμθςθσ ενόσ ιςτοτόπου Στθ φάςθ αυτι, ςτόχοσ είναι θ οργάνωςθ των ιςτοςελίδων του υπό ςχεδίαςθ ιςτοτόπου με τρόπο που να υποςτθρίηει τθν απρόςκοπτθ και εφκολθ εφρεςθ πλθροφορίασ ςτο πλαίςιο μίασ εργαςίασ. Θ υπόκεςθ πάνω ςτθν οποία ςτθρίηεται το MEDIAMIS είναι ότι εάν ζνασ ιςτότοποσ δομθκεί ςφμφωνα με το νοθτικό μοντζλο των τυπικϊν χρθςτϊν του, τότε είναι πικανότερο να υποςτθρίηει μία εφχρθςτθ πλοιγθςθ, θ οποία ςυμβάλλει ςε μεγάλο βακμό ςε μια ευχάριςτθ ςυνολικι εμπειρίασ χριςθσ. Ο ίδιοσ ο όροσ πλοιγθςθ υπαινίςςεται ότι κατά τθν αλλθλεπίδραςθ ενόσ χριςτθ με ζναν ιςτότοπο εμπλζκονται νοθτικζσ διεργαςίεσ που ςχετίηονται με τθν εξερεφνθςθ ενόσ χϊρου εν προκειμζνω ενόσ πλθροφοριακοφ χϊρου. Άλλωςτε, θ τελευταία διαπίςτωςθ επιβεβαιϊνεται και από πρόςφατα πορίςματα μοντζλων διαδραςτικισ αναηιτθςθσ πλθροφορίασ, όπωσ το CoLiDeS+ (βλζπε ενότθτα 2.4.3) και το MESA (βλζπε ενότθτα 2.4.4). Εμπνευςμζνο από τθ κακιερωμζνθ χρθςτοκεντρικι τεχνικι τθσ ταξινόμθςθσ καρτϊν (βλζπε ενότθτα 2.3.1), το MEDIAMIS προςπακεί να λφςει το ίδιο πρόβλθμα, αυτό τθσ δθμιουργίασ μιασ κατάλλθλθσ δομισ, αλλά με πιο αποδοτικό και ςυςτθματικό τρόπο. Μία πλθκϊρα μελετϊν επιβεβαιϊνουν τθ χρθςιμότθτα τθσ ταξινόμθςθσ καρτϊν ςτο πεδίο ΑΑΥ (Nielsen & Sano 1995; Sinha & Boutelle 2004; Tullis & Wood 2004; Capra 2005). Εντοφτοισ, παρά τθ δεδομζνθ χρθςιμότθτα τθσ τεχνικισ και το γεγονόσ ότι μπορεί να δϊςει αξιόπιςτα αποτελζςματα με μόλισ 15 ζωσ 20 ςυμμετζχοντεσ (Nielsen 2004; Tullis & Wood 2004), θ μζκοδοσ ταξινόμθςθσ 76 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

77 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 καρτϊν ςυχνά δεν εφαρμόηεται. Αυτό οφείλεται ςε τρεισ ςθμαντικζσ αδυναμίεσ τθσ τεχνικισ: α) απαιτεί πόρουσ που είναι δφςκολο να βρεκοφν ςτουσ ταχφτατουσ ςθμερινοφσ ρυκμοφσ ανάπτυξθσ ιςτοτόπων 3, β) ςυλλζγει δεδομζνα που ζχουν υψθλι πολυπλοκότθτα ανάλυςθσ και απαιτοφν εξειδικευμζνεσ γνϊςεισ και εμπειρία για τθν ερμθνεία τουσ, και γ) είναι πρακτικά αδφνατο να εφαρμοςτεί για ιςτοτόπουσ με πάνω από 100 ιςτοςελίδεσ (Mauer & Warfel 2004). Θ εμφανισ ανάγκθ για τθν ευκολότερθ και πιο αποδοτικι εφαρμογι τθσ μεκόδου ζχει οδθγιςει ςτθ δθμιουργία αρκετϊν υποςτθρικτϊν εργαλείων λογιςμικοφ, όπωσ το USort/EZCalc (Dong et al. 2001), το OptimaSort 4, το CardSort 5 και το MindCanvas 6. Τα εργαλεία αυτά διευκολφνουν ςθμαντικά τθ διαδικαςία διεξαγωγισ ενόσ πειράματοσ ταξινόμθςθσ καρτϊν, ενϊ οριςμζνα υποςτθρίηουν και τθ διαδικαςία ανάλυςθσ των αποτελεςμάτων. Ωςτόςο, ακόμθ και με τζτοιου τφπου εργαλεία διακζςιμα, απαιτείται αρκετι προςπάκεια και εξειδικευμζνεσ γνϊςεισ για τθ μετάβαςθ από τα δεδομζνα που ςυλλζγονται ςτον τελικό ςχεδιαςμό τθσ δομισ του ιςτοτόπου (Sinha & Boutelle 2004). Κατά ςυνζπεια, θ μζκοδοσ ςυχνά δεν εφαρμόηεται ςτθν πράξθ από τουσ μθχανικοφσ του Διαδικτφου. Θ εφαρμογι του MEDIAMIS κατά τθ φάςθ δόμθςθσ ιςτοτόπων αποςκοπεί ακριβϊσ ςτο να κάνει τθ διαδικαςία ςχεδίαςθσ πιο ςυςτθματικι και αποδοτικι. Θ εικόνα 3.2 απεικονίηει τα βιματα του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου για τθ δόμθςθ ενόσ ιςτοτόπου. Αρχικά, ο ςχεδιαςτισ ςυντάςςει λεκτικζσ περιγραφζσ για τισ ιςτοςελίδεσ του υπό δόμθςθ ιςτοτόπου. Ππωσ προαναφζρκθκε, το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS, κάνει τθν υπόκεςθ ότι ζχει ολοκλθρωκεί θ φάςθ ανάλυςθσ απαιτιςεων και άρα υπάρχει μια γενικι ιδζα για το περιεχόμενο που κα περιλαμβάνει θ κάκε ιςτοςελίδα. Στθν ενότθτα περιγράφεται ζνα ςφνολο εμπειρικϊν κανόνων που ζχει δθμιουργθκεί για τθν καλφτερθ υποςτιριξθ τθσ διαδικαςίασ ςφνταξθσ λεκτικϊν περιγραφϊν για τισ ιςτοςελίδεσ προσ ομαδοποίθςθ. 3 Σφμφωνα με εκτιμιςεισ ειδικϊν ευχρθςτίασ θ ολοκλιρωςθ μίασ μελζτθσ ταξινόμθςθσ καρτϊν απαιτεί 3.5 με 7 ανκρωποθμζρεσ ( Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 77

78 Το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS Οι κανόνεσ αυτοί ςτθρίηονται ςτθν εμπειρία που αποκτικθκε από τθν εφαρμογι του MEDIAMIS ςτο πλαίςιο των μελετϊν που περιγράφονται ςτο κεφάλαιο 5. Εικόνα 3.2 Δθμιουργία τθσ δομισ ενόσ ιςτοτόπου ςφμφωνα με το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS. Στθ ςυνζχεια, ο ςχεδιαςτισ χρθςιμοποιεί κάποιον αλγόρικμο εκτίμθςθσ τθσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ κειμζνων για να καταςκευάςει τθ μιτρα ςθμαςιολογικϊν ομοιοτιτων. Κατ αντιςτοιχία με τθν παραδοςιακι τεχνικι ταξινόμθςθσ καρτϊν, θ μιτρα αυτι περιλαμβάνει ζνα μζτρο τθσ ςυςχζτιςθσ κάκε ιςτοςελίδασ με οποιαδιποτε άλλθ. Στθν τεχνικι ταξινόμθςθσ καρτϊν το μζτρο αυτό είναι θ ςυχνότθτα τοποκζτθςθσ των ιςτοςελίδων ςτθν ίδια ομάδα από τουσ ςυμμετζχοντεσ, ενϊ ςτο MEDIAMIS είναι θ τιμι του επιλεγμζνου δείκτθ τθσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ των λεκτικϊν περιγραφϊν των ιςτοςελίδων. Ζπειτα, ο ςχεδιαςτισ εφαρμόηει ζναν αλγόρικμο ομαδοποίθςθσ πάνω ςτθ μιτρα αυτι με ςτόχο να δθμιουργθκοφν ομάδεσ από ιςτοςελίδεσ που είναι ςθμαςιολογικά ςυςχετιςμζνεσ. Στθ ςυνζχεια, το MEDIAMIS προτείνει τθν εφαρμογι μακθματικϊν τεχνικϊν ςτα αποτελζςματα του αλγορίκμου ομαδοποίθςθσ (βλζπε 78 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

79 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ενότθτα 3.2.3) με ςτόχο τθν επίλυςθ του εξισ προβλιματοσ: Ποιοσ αρικμόσ κατθγοριϊν οδθγεί ςτθ ςτατιςτικά-βζλτιςτθ ομαδοποίθςθ των ιςτοςελίδων βάςει των ςθμαςιολογικϊν τουσ αποςτάςεων; Τζλοσ, και εφόςον ζχει επιλεγεί ο επικυμθτόσ αρικμόσ κατθγοριϊν, το MEDIAMIS παρζχει τθ δυνατότθτα εντοπιςμοφ ςυςχετιςτικϊν υπερςυνδζςμων (associative links; Kalbach, 2007), δθλαδι υπερςυνδζςμων που διαςχίηουν τα επίπεδα τθσ ιεραρχικισ δομισ για να διαςυνδζςουν ςθμαςιολογικά ςχετιηόμενεσ ιςτοςελίδεσ παρζχοντασ ζτςι εναλλακτικά μονοπάτια πλοιγθςθσ και εφρεςθσ των ηθτοφμενων πλθροφοριϊν Εφαρμογι του MEDIAMIS κατά τθ φάςθ δθμιουργίασ περιγραφϊν υπερςυνδζςμων Κατά τθ φάςθ αυτι, ςτόχοσ είναι θ δθμιουργία λεκτικϊν περιγραφϊν για τουσ υπερςυνδζςμουσ των ιςτοςελίδων του ιςτοτόπου με τρόπο που να υποςτθρίηει τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ των χρθςτϊν βάςει πλθροφοριακισ οςμισ. Ρορίςματα από πρόςφατα μοντζλα διαδραςτικισ αναηιτθςθσ πλθροφορίασ ςτον Ιςτό (βλζπε ενότθτα 2.4), αλλά και εμπειρικϊν μελετϊν αξιολόγθςθσ τθσ ευχρθςτίασ ιςτοτόπων (Spool et al. 2004; Blackmon et al. 2005; Brumby & Howes 2008) αναδεικνφουν τθ ςθμαντικι επίδραςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ ςτθν ευχρθςτία ενόσ ιςτοτόπου. Για το ςκοπό αυτό, και με δεδομζνο το ραγδαίο ρυκμό ανάπτυξθσ των ςθμερινϊν ιςτοτόπων, το MEDIAMIS προτείνει μία αποδοτικι επαναλθπτικι διαδικαςία αξιολόγθςθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ μζχρισ ότου να δθμιουργθκοφν λεκτικζσ περιγραφζσ για τουσ υπερςυνδζςμουσ, οι οποίεσ δεν προκαλοφν προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ που ζχουν κακιερωκεί ςτθ βιβλιογραφία (Pirolli & Card 1999; Card et al. 2001; Blackmon et al. 2002; Blackmon et al. 2005; Withrow 2002; Chi et al. 2003; Spool et al. 2004; Fu & Pirolli 2007; Brumby & Howes 2008). Ριο ςυγκεκριμζνα, αντιμετωπίηονται οι εξισ κατθγορίεσ προβλθμάτων: 1. Πρόβλθμα αςκενοφσ ι χαμθλισ πλθροφοριακισ οςμισ (weak or low scent): εμφανίηεται όταν ο ςωςτόσ υπερςφνδεςμοσ εκλαμβάνεται ότι ζχει παρόμοια ι και λιγότερθ ςθμαςιολογικι ςυςχζτιςθ με το ςτόχο του χριςτθ ςυγκριτικά Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 79

80 Το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS με τουσ υπόλοιπουσ υπερςυνδζςμουσ τθσ υπό εξζταςθ ιςτοςελίδασ. Στθν περίπτωςθ αυτι, παρατθρείται ότι ο χριςτθσ ςυνικωσ εγκαταλείπει το ςυγκεκριμζνο ιςτότοπο και καταφεφγει ςε μία μθχανι αναηιτθςθσ για να βρει άλλον ιςτότοπο που κα ικανοποιιςει το ςτόχο του (Card et al. 2001). Συνικωσ, οι χριςτεσ αντιμετωπίηουν το πρόβλθμα αςκενοφσ πλθροφοριακισ οςμισ ςε ιςτοςελίδεσ που χρθςιμοποιοφν μθ κατανοθτζσ ι/και πάρα πολφ μικρζσ λεκτικζσ περιγραφζσ υπερςυνδζςμων. 2. Πρόβλθμα ανταγωνιςτικϊν υπερςυνδζςμων (competing links): προκφπτει όταν μία ιςτοςελίδα περιλαμβάνει παραπάνω από ζναν υπερςυνδζςμουσ που φαίνεται να ζχουν παρόμοια πλθροφοριακι οςμι. Σε τζτοιεσ περιπτϊςεισ, ο χριςτθσ είναι ςυγκεχυμζνοσ ςχετικά με τθν επόμενθ του επιλογι (Withrow 2002). Ρικανζσ αιτίεσ για τθν εμφάνιςθ ενόσ προβλιματοσ ανταγωνιςτικϊν υπερςυνδζςμων είναι είτε θ χριςθ ςθμαςιολογικά κοντινϊν είτε πολφ αφθρθμζνων λεκτικϊν περιγραφϊν. Εικόνα 3.3 Δθμιουργία των λεκτικϊν περιγραφϊν των υπερςυνδζςμων ςτισ ιςτοςελίδεσ ενόσ ιςτοτόπου ςφμφωνα με το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS. 80 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

81 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Θ εικόνα 3.3 απεικονίηει τα βιματα του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου για τθ δθμιουργία λεκτικϊν περιγραφϊν για τουσ υπερςυνδζςμουσ των ιςτοςελίδων ενόσ ιςτοτόπου. Το MEDIAMIS κάνει τθν υπόκεςθ ότι ζχει ολοκλθρωκεί θ φάςθ ανάλυςθσ απαιτιςεων, και επομζνωσ είναι διακζςιμεσ οι περιγραφζσ των τυπικϊν ςεναρίων χριςθσ του ιςτοτόπου. Θ διαδικαςία είναι επαναλθπτικι και εφαρμόηεται για κάκε ιςτοςελίδα και για κάκε τυπικό ςενάριο χριςθσ του υπό ςχεδίαςθ ιςτοτόπου. Αρχικά, ο ςχεδιαςτισ δθμιουργεί μία πρϊτθ ζκδοςθ των λεκτικϊν περιγραφϊν των υπερςυνδζςμων τθσ υπό εξζταςθ ιςτοςελίδασ ςφμφωνα με τισ πρακτικζσ που ακολουκεί. Στθ ςυνζχεια, χρθςιμοποιεί κάποιον αλγόρικμο εκτίμθςθσ τθσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ ανάμεςα ςτθ λεκτικι περιγραφι κάκε υπερςυνδζςμου και ςτθν περιγραφι του ςεναρίου χριςθσ ζτςι ϊςτε να ποςοτικοποιιςει τθν ζννοια τθσ πλθροφοριακισ οςμισ. Ζπειτα, ο ςχεδιαςτισ ταξινομεί τον πίνακα των υπερςυνδζςμων ωσ προσ φκίνουςα πλθροφοριακι οςμι και εφαρμόηει κάποιουσ εμπειρικοφσ κανόνεσ για τον εντοπιςμό των προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ που περιγράφθκαν προθγουμζνωσ. Ραραδείγματα τζτοιων κανόνων που ςτθρίηονται ςτθν ανάλυςθ τθσ παρατθροφμενθσ ςυμπεριφοράσ χρθςτϊν παρουςιάηονται ςτθν ενότθτα Στθν περίπτωςθ που ζχει εντοπιςτεί κάποιο τζτοιο πρόβλθμα, ο ςχεδιαςτισ καλείται να αναδιαμορφϊςει τισ λεκτικζσ περιγραφζσ ενόσ ι περιςςοτζρων υπερςυνδζςμων για να το επιλφςει. Οριςμζνεσ κατευκφνςεισ για τθν επίλυςθ των προβλθμάτων που εντοπίηει θ MEDIAMIS είναι οι εξισ: 1. Πταν εντοπιςτεί ζνα πρόβλθμα αςκενοφσ πλθροφοριακισ οςμισ, προτείνεται είτε να αναδιατυπωκεί θ περιγραφι του ςωςτοφ υπερςυνδζςμου, είτε να προςτεκοφν επιπρόςκετοι εναλλακτικοί υπερςφνδεςμοι που να οδθγοφν ςτθ ςωςτι διαδρομι. 2. Πταν εντοπιςτεί ζνα πρόβλθμα ανταγωνιςτικϊν υπερςυνδζςμων, προτείνεται είτε να αναδιατυπωκοφν οι περιγραφζσ των εν λόγω υπερςυνδζςμων ζτςι ϊςτε να εξαςφαλίηεται περιςςότερθ ςαφινεια ςτισ λεκτικζσ περιγραφζσ τουσ, είτε να δθμιουργθκοφν διαδρομζσ προσ τθ Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 81

82 Το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS ηθτοφμενθ πλθροφορία δια μζςου όλων των ανταγωνιςτικϊν υπερςυνδζςμων που ζχουν εντοπιςτεί. Θ διαδικαςία ολοκλθρϊνεται όταν ζχουν λθφκεί υπόψθ όλα τα τυπικά ςενάρια χριςθσ ενόσ ιςτοτόπου και ζχει εξαςφαλιςτεί ότι οι λεκτικζσ περιγραφζσ των υπερςυνδζςμων δε δθμιουργοφν προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ. 3.3 Ενδεδειγμζνο ςτιγμιότυπο του μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS Ππωσ ζγινε εμφανζσ ςτθν προθγοφμενθ ενότθτα, το MEDIAMIS αποτελεί ζνα γενικό μεκοδολογικό πλαίςιο για το ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων τόςο κατά τθ φάςθ δθμιουργίασ τθσ δομισ τουσ όςο και κατά τθ φάςθ δθμιουργίασ των λεκτικϊν περιγραφϊν των υπερςυνδζςμων ςτισ ιςτοςελίδεσ τουσ. Ωςτόςο, θ επιτυχισ εφαρμογι του MEDIAMIS απαιτεί τθν επιλογι ςυγκεκριμζνων αλγορίκμων και ευρετικϊν κριτθρίων ςτα διάφορα επιμζρουσ βιματα που περιλαμβάνει. Στθν ενότθτα, αυτι περιγράφεται ζνα τζτοιο ςυγκεκριμζνο ςτιγμιότυπο του γενικοφ μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS με εκτενι αιτιολόγθςθ των διαφόρων επιλογϊν. Στο ςτιγμιότυπο αυτό ςτθρίηεται και θ τρζχουςα υλοποίθςθ των εργαλείων που αναπτφχκθκαν για να υποςτθρίξουν το MEDIAMIS και περιγράφονται ςτο κεφάλαιο 4. Ωςτόςο, αξίηει να αναφερκεί ότι ζχει λθφκεί πρόνοια τα εργαλεία αυτά να είναι παραμετροποιιςιμα, ζτςι ϊςτε να είναι εφκολθ θ ενςωμάτωςθ εναλλακτικϊν αλγορίκμων και ευρετικϊν κριτθρίων Επιλζγοντασ ζναν αλγόρικμο ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ κειμζνων Το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS χρθςιμοποιεί αλγορίκμουσ εκτίμθςθσ τθσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ κειμζνων τόςο κατά τθ φάςθ δόμθςθσ ενόσ ιςτοτόπου, όςο και κατά τθ φάςθ δθμιουργίασ κατάλλθλων λεκτικϊν περιγραφϊν για τουσ υπερςυνδζςμουσ του. Στθν πρϊτθ περίπτωςθ, οι τεχνικζσ αυτζσ χρθςιμοποιοφνται για τθν εκτίμθςθ τθσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ ανάμεςα ςε λεκτικζσ περιγραφζσ των ιςτοςελίδων του υπό ςχεδίαςθ ιςτοτόπου και τθ δθμιουργία του πίνακα ςθμαςιολογικϊν ςυςχετίςεων πάνω ςτον οποίο ςτθρίηεται θ μετζπειτα διαδικαςία δόμθςθσ του ιςτοτόπου. Στθ δεφτερθ περίπτωςθ, οι αλγόρικμοι αυτοί 82 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

83 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 εφαρμόηονται για να εκτιμιςουν τθ ςθμαςιολογικι ςυςχζτιςθ ανάμεςα ςε λεκτικζσ περιγραφζσ τυπικϊν ςτόχων χρθςτϊν και λεκτικζσ περιγραφζσ των υπερςυνδζςμων του ιςτοτόπου, ποςοτικοποιϊντασ ζτςι τθν ζννοια τθσ πλθροφοριακισ οςμισ και επιτρζποντασ τον εντοπιςμό προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ. Στθ βιβλιογραφία ζχει προτακεί πλθκϊρα αλγορίκμων εκτίμθςθσ τθσ ςθμαςιολογικισ ομοιότθτασ λζξεων, φράςεων, προτάςεων και κειμζνων (Lund & Burgess 1996; Landauer & Dumais 1997; Miller 1995; Manning & Schütze 1999; Turney 2001; Rhode et al. 2004). Ραράλλθλα, διεξάγονται ςυςτθματικζσ ςυγκριτικζσ μελζτεσ που διερευνοφν τθν ακρίβεια των τεχνικϊν αυτϊν για τθ μοντελοποίθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ των ανκρϊπων ςε διάφορα πλαίςια (Kaur & Hornof 2005; Budiu et al. 2007; Recchia & Jones 2009). Σφμφωνα με τουσ Kaur και Hornof (2005), οι αλγόρικμοι εκτίμθςθσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ κειμζνων μποροφν να ομαδοποιθκοφν ςτισ εξισ τρεισ κατθγορίεσ: α) ταξινομικοί, β) ςτατιςτικοί, και γ) υβριδικοί. Οι ταξινομικζσ τεχνικζσ ςτθρίηονται ςε βάςεισ δεδομζνων που ζχουν καταςκευαςτεί από ανκρϊπουσ, όπωσ το Wordnet (Miller 1995), για να υπολογίςουν μετρικζσ που εκφράηουν τθ ςθμαςιολογικι ομοιότθτα λζξεων, όπωσ για παράδειγμα το ςυνολικό μικοσ μονοπατιοφ ανάμεςα ςε δφο κόμβουσ-λζξεισ. Οι ςτατιςτικοί αλγόρικμοι εκτιμοφν τθ ςθμαςιολογικι ομοιότθτα λζξεων ςτθριηόμενοι ςτθν πικανότθτα ςυνεμφάνιςθσ (lexical cooccurrence) τουσ ςε ζνα μεγάλο ςϊμα κειμζνων (text corpora). Τζλοσ, οι υβριδικζσ τεχνικζσ ςυνδυάηουν ταξινομικζσ και ςτατιςτικζσ προςεγγίςεισ ςε μία προςπάκεια να βελτιϊςουν τθν ακρίβεια των εκτιμιςεων. Το πιο ςθμαντικό πλεονζκτθμα των ταξινομικϊν προςεγγίςεων είναι ότι ςτθρίηονται ςε ιεραρχίεσ εννοιϊν που ζχουν καταςκευαςτεί από ανκρϊπουσ, ςυνικωσ ειδικοφσ ςε κζματα γλωςςολογίασ. Με αυτόν τον τρόπο κακιςτοφν δυνατι τθ μοντελοποίθςθ πολλαπλϊν εννοιϊν για κάκε λζξθ και κεωρθτικά εξαςφαλίηουν υψθλι ποιότθτα αποτελεςμάτων. Ωςτόςο, αυτι θ διαδικαςία δθμιουργίασ ιεραρχιϊν από ζννοιεσ είναι εξαιρετικά επίπονθ, υποκειμενικι, και δφςκολο να επεκτακεί ςε νζουσ όρουσ, κεματικζσ κατθγορίεσ ι γλϊςςεσ. Επιπρόςκετα, τα Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 83

84 Το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS αποτελζςματα μίασ ςυγκριτικισ μελζτθσ (Kaur & Hornof 2005) ζδειξαν ότι οι ταξινομικζσ προςεγγίςεισ είχαν τθ μικρότερθ ακρίβεια ςτθν πρόβλεψθ τθσ ανκρϊπινθσ ςυμπεριφοράσ κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφοριϊν ςε ιςτοτόπουσ. Ακόμθ, ςφμφωνα με τθν ίδια μελζτθ, θ χριςθ υβριδικϊν προςεγγίςεων, όπωσ θ RES (Resnik 1999), δεν βελτίωνε ςθμαντικά τθν ποιότθτα των αποτελεςμάτων. Από τθν άλλθ μεριά, οι ςτατιςτικζσ μζκοδοι εκτίμθςθσ τθσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ κειμζνων είναι ευζλικτεσ και αποδοτικζσ, κακϊσ ςτθρίηονται ςε μθεπιβλεπόμενεσ τεχνικζσ μθχανικισ μάκθςθσ (unsupervised machine learning). Επιπρόςκετα, ζρευνεσ ζχουν δείξει ότι προςομοιϊνουν αρκετά ικανοποιθτικά τθν ανκρϊπινθ διαδικαςία νοθματοδότθςθσ κειμζνων (Landauer & Dumais 1997; Wolfe & Goldman 2003). Ραράλλθλα, οι βαςικζσ αρχζσ λειτουργίασ των τεχνικϊν αυτϊν είναι ελκυςτικζσ και υπό το πρίςμα τθσ γνωςτικισ ψυχολογίασ, κακϊσ φζρουν εμφανείσ ομοιότθτεσ με τθ διαδικαςία ενεργοποίθςθσ ομάδων από νευρϊνεσ (Rhode et al. 2004). Για τουσ λόγουσ αυτοφσ, λοιπόν, επιλζχκθκε θ χριςθ ςτατιςτικϊν αλγορίκμων εκτίμθςθσ τθσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ κειμζνων ςτο ενδεδειγμζνο ςτιγμιότυπο του MEDIAMIS. Οι περιςςότερεσ τεχνικζσ που ανικουν ςτθν παραπάνω κατθγορία είναι παραλλαγζσ τθσ Latent Semantic Analysis (LSA; Landauer & Dumais 1997), τθσ Pointwise Mutual Information (PMI; Manning & Schütze 1999) ι τθσ Hyperspace Analogue to Language (HAL; Lund & Burgess 1996). Ζνασ ςθμαντικόσ αρικμόσ μελετϊν παρζχει υποςτιριξθ για τθν επάρκεια τθσ LSA ςτθν προςομοίωςθ τθσ ανκρϊπινθσ ςυμπεριφοράσ ςε διάφορα πλαίςια, όπωσ κατανόθςθ κειμζνων (McCarthy et al. 2006), επιλογι κατάλλθλου εκπαιδευτικοφ κειμζνου για παιδιά (Schreiner et al. 1998), αυτόματθ δθμιουργία περιλιψεων από κείμενα (Kintsch et al. 2000), αυτόματθ βακμολόγθςθ εργαςιϊν (Landauer 2003), εντοπιςμόσ προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ (Blackmon et al. 2005; Katsanos et al. 2010) και παροχι βοικειασ ςε πραγματικό χρόνο κατά τθν πλοιγθςθ ςε ζναν ιςτότοπο (Oostendorp & Juvina 2007). Επιπρόςκετα, θ LSA ςε αντίκεςθ με τισ υπόλοιπεσ τεχνικζσ παρζχει ζναν 84 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 εγγενι τρόπο εκτίμθςθσ τθσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ ολόκλθρων κειμζνων, όπωσ είναι οι λεκτικζσ περιγραφζσ ιςτοςελίδων ι τυπικϊν ςτόχων, εκτόσ από μεμονωμζνων λζξεων ι φράςεων. Σφμφωνα με μία ςυγκριτικι μελζτθ (Kaur & Hornof 2005), θ προςζγγιςθ αυτι βρζκθκε ότι υπερτερεί από τισ ζμμεςεσ τεχνικζσ που χρθςιμοποιοφνται ςτουσ υπόλοιπουσ ςτατιςτικοφσ αλγορίκμουσ για τθν εκτίμθςθ τθσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ κειμζνων από τθ ςθμαςιολογικι ςυςχζτιςθ λζξεων (Sutcliffe et al. 1995). Για αυτοφσ τουσ λόγουσ, λοιπόν, επιλζχκθκε να χρθςιμοποιθκεί θ τεχνικι LSA για το ενδεδειγμζνο ςτιγμιότυπο του μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS. Θ LSA ςτθρίηεται ςτθν υπόκεςθ ότι τα πλαίςια ςτα οποία μία λζξθ εμφανίηεται και δεν εμφανίηεται κζτουν ζνα ςφνολο αμοιβαίων περιοριςμϊν που κακορίηουν τθ ςθμαςιολογικι ομοιότθτα μεταξφ λζξεων και κειμζνων (Landauer et al. 1998). Ακολουκεί, μία ςφντομθ περιγραφι του αλγορίκμου τθσ LSA. Για μία πιο λεπτομερι περιγραφι ο αναγνϊςτθσ παραπζμπεται ςτο αντίςτοιχο εγχειρίδιο τθσ τεχνικισ (Handbook of Latent Semantic Analysis; Landauer et al. 2007). Αρχικά, θ LSA επεξεργάηεται γλωςςικά ζνα εκτενζσ ςϊμα εγγράφων. Τα ζγγραφα αυτά επιλζγονται να είναι αντιπροςωπευτικά των γνωςτικϊν ερεκιςμάτων από τα οποία ζχει διαμορφωκεί θ ικανότθτα ανάγνωςθσ και κατανόθςθσ τθσ υπό εξζταςθ ομάδασ χρθςτϊν, όπωσ για παράδειγμα απόφοιτοι λυκείου, φοιτθτζσ πρϊτου ζτουσ, δθμοςιογράφοι, γιατροί, και ου το κακεξισ. Από τθν επεξεργαςία αυτι, παράγεται ζνασ πίνακασ που περιλαμβάνει τθ ςυχνότθτα εμφάνιςθσ κάκε λζξθσ ςε κάκε ζγγραφο. Στθ ςυνζχεια, ο πίνακασ αυτόσ ςτακμίηεται με ςυναρτιςεισ που εκφράηουν τόςο τθ ςθμαςία μίασ λζξθσ ςτο κάκε ζγγραφο όςο και το βακμό νοιματοσ που φζρει θ κάκε λζξθ ςτθν υπό εξζταςθ κεματικι κατθγορία. Ζπειτα, θ LSA εφαρμόηει ςτον πίνακα αυτό τθ τεχνικι τθσ Ανάλυςθσ Ιδιαηουςϊν Τιμϊν (Singular Value Decomposition; SVD), τθ μακθματικι γενίκευςθ τθσ ανάλυςθσ παραγόντων (factor analysis), για να βρει το ςτατιςτικά-βζλτιςτο αρικμό ςυνολικϊν διαςτάςεων. Αυτό ζχει ωσ αποτζλεςμα οριςμζνεσ λζξεισ-διαςτάςεισ να ςυνδυάηονται με κριτιριο τθ ςυχνότθτα ςυνεμφάνιςθσ τουσ και να δθμιουργοφν Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 85

86 Το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS νζεσ διαςτάςεισ που ςτθρίηονται ςε παραπάνω από ζναν όρουσ 7. Με αυτόν τον τρόπο ο αρχικόσ πίνακασ μετατρζπεται ςε ζναν ςθμαςιολογικό χϊρο (semantic space) ι χϊρο εννοιϊν (concepts space), ςτον οποίο οποιοδιποτε κείμενο μπορεί να εκφραςτεί ωσ ζνα διάνυςμα των ςυςτατικϊν του λζξεων. Ιδανικά, το ςυνθμίτονο τθσ γωνίασ μεταξφ δφο τζτοιων διανυςμάτων εκφράηει τθ μεταξφ τουσ ςθμαςιολογικι απόςταςθ. Το αποτζλεςμα τθσ LSA είναι ζνασ δείκτθσ που κυμαίνεται ςτο διάςτθμα *-1, 1+, και ερμθνεφεται όπωσ ζνασ δείκτθσ ςτατιςτικισ ςυςχζτιςθσ Επιλζγοντασ ζναν αλγόρικμο ομαδοποίθςθσ Θ ανάλυςθ ςυςτάδων (cluster analysis) ι πιο απλά οι αλγόρικμοι ομαδοποίθςθσ (clustering) επιτρζπουν τθν οργάνωςθ μιασ ςυλλογισ από αντικείμενα-ζννοιεσ ςε ομάδεσ με βάςθ κάποιο μζτρο απόςταςθσ. Στοιχεία που τοποκετοφνται ςτθν ίδια ομάδα από τον αλγόρικμο παρουςιάηουν μεγαλφτερθ ομοιότθτα από ότι ςτοιχεία που ανικουν ςε διαφορετικζσ ομάδεσ. Θ ποικιλία τεχνικϊν για τθν αναπαράςταςθ των δεδομζνων, τρόπων υπολογιςμοφ τθσ απόςταςθσ μεταξφ ςτοιχείων και αλγορικμικϊν υλοποιιςεων ζχει ωσ αποτζλεςμα τθν φπαρξθ μιασ πλοφςιασ ςυλλογισ μεκόδων ομαδοποίθςθσ. Για μία πλιρθ επιςκόπθςθ των αλγορίκμων ομαδοποίθςθσ ο αναγνϊςτθσ παραπζμπεται ςτο άρκρο των Jain et al. (1999). Το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS χρθςιμοποιεί τζτοιεσ τεχνικζσ για τθν ομαδοποίθςθ των ιςτοςελίδων ενόσ ιςτοτόπου βάςει των μεταξφ τουσ ςθμαςιολογικϊν αποςτάςεων. Με δεδομζνθ τθν εκτεταμζνθ χριςθ ιεραρχιϊν για τθ δομι των ιςτοτόπων, ςυνθκίηεται να εφαρμόηονται ιεραρχικοί, ςυγκεντρωτικοί αλγόρικμοί ομαδοποίθςθσ (hierarchical agglomerative clustering) ςτα δεδομζνα ενόσ πειράματοσ ταξινόμθςθσ καρτϊν ζτςι ϊςτε να οργανωκεί το περιεχόμενο ενόσ ιςτοτόπου (Dong et al. 2001; Sinha & Boutelle 2004; Tullis & Wood 2004). Επομζνωσ, για το ενδεδειγμζνο ςτιγμιότυπο του MEDIAMIS επιλζχκθκε θ χριςθ αυτισ τθσ 7 Για παράδειγμα, για ζναν πολφ μικρό πίνακα με 3 λζξεισ-διαςτάςεισ: {(αυτοκίνθτο), (φορτθγό), (λουλοφδι)}, θ SVD μπορεί να είχε ωσ αποτζλεςμα {( * αυτοκίνθτο * φορτθγό), (λουλοφδι)}. Στθ ςυγκεκριμζνθ περίπτωςθ, οι λζξεισ (αυτοκίνθτο) και (φορτθγό) ςυνδυάςτθκαν ςε μία διάςταςθ που κα μποροφςε να ονομαςτεί (όχθμα). 86 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

87 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 κατθγορίασ αλγορίκμων ομαδοποίθςθσ. Οι αλγόρικμοι αυτοί παράγουν μια ςειρά από εμφωλευμζνεσ κατθγορίεσ μζςα από μια επαναλθπτικι διαδικαςία ςυγχϊνευςθσ ομάδων βάςει του επιλεγμζνου κριτθρίου απόςταςθσ. Ζνασ ιεραρχικόσ αλγόρικμοσ ζχει διαφορετικά αποτζλεςμα και παίρνει διαφορετικό όνομα ανάλογα με το μακθματικό τφπο που χρθςιμοποιεί για να υπολογίςει τθν ομοιότθτα μεταξφ των ομάδων πριν τθν ςυγχϊνευςι τουσ. Οι τρεισ πιο δθμοφιλείσ παραλλαγζσ (Witten & Frank 1999) είναι: (α) απλοφ-ςυνδζςμου (single-linkage), (β) πλιρουσ-ςυνδζςμου (complete-linkage) και (γ) μζςουςυνδζςμου (avegage-linkage). Ο ιεραρχικόσ αλγόρικμοσ απλοφ-ςυνδεςμου υπολογίηει τθν απόςταςθ μεταξφ δφο ομάδων ωσ τθν ελάχιςτθ από τισ αποςτάςεισ μεταξφ όλων των δυνατϊν ηευγϊν ςτοιχείων από τισ δφο ομάδεσ. Στον αντίποδα, ο ιεραρχικόσ αλγόρικμοσ πλιρουσ-ςυνδεςμου χρθςιμοποιεί τθ μεγίςτθ από τισ αποςτάςεισ αυτζσ. Και ςτισ δφο περιπτϊςεισ δυο ομάδεσ ςυγχωνεφονται για να δθμιουργιςουν μία νζα ομάδα όταν θ μεταξφ τουσ απόςταςθ είναι ελαχίςτθ. Γενικά, είναι ευρζωσ αποδεκτό ότι ο αλγόρικμοσ πλιρουσ-ςυνδζςμου τείνει να δθμιουργεί πιο ςυμπαγείσ ομάδεσ, ενϊ ο αλγόρικμοσ απλοφ-ςυνδεςμου ζχει τθν τάςθ να δθμιουργεί επιμθκυμζνεσ ομάδεσ (Jain et al. 1999). Συχνά, επιλζγεται ωσ ενδιάμεςθ λφςθ ο αλγόρικμοσ μζςου-ςυνδζςμου, ςφμφωνα με τον οποίο θ απόςταςθ μεταξφ δφο ομάδων ιςοφται με τθ μζςθ τιμι από τισ αποςτάςεισ μεταξφ όλων των δυνατϊν ηευγϊν ςτοιχείων από τισ δφο ομάδεσ. Στισ μελζτεσ περίπτωςθσ που περιγράφονται ςτο κεφάλαιο 5, γίνεται εμφανζσ ότι ο αλγόρικμοσ μζςουςυνδζςμου τείνει να δίνει ομαδοποιιςεισ ιςτοςελίδων που είναι πιο εφκολα ερμθνεφςιμεσ. Το αποτζλεςμα ενόσ ιεραρχικοφ αλγορίκμου ςυνικωσ παρουςιάηεται με τθ μορφι δενδρογράμματοσ, ενόσ γραφιματοσ τφπου δζνδρου με ενδιάμεςουσ κόμβουσ και κόμβουσ-φφλλα. Χαρακτθριςτικό του δενδρογράμματοσ είναι τα διαφορά επίπεδα ςτα οποία αποδίδονται διαφορετικζσ τελικζσ ομαδοποιιςεισ ςτοιχείων ανάλογα με το ςθμείο που αποφαςίηεται να «κοπεί» το διάγραμμα. Θ επιλογι αυτοφ του ςθμείου γίνεται ςυνικωσ υποκειμενικά. Ωςτόςο, υπάρχουν και μακθματικζσ τεχνικζσ που μποροφν να υποςτθρίξουν τθν απόφαςθ αυτι Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 87

88 Το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS εντοπίηοντασ το ςτατιςτικά-βζλτιςτο αρικμό κατθγοριϊν. Οι τεχνικζσ αυτζσ υποςτθρίηονται από το MEDIAMIS και περιγράφονται ςτθν αμζςωσ επόμενθ ενότθτα Ρροςδιορίηοντασ το ςτατιςτικά-βζλτιςτο αρικμό κατθγοριϊν Το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS προτείνει τθν εφαρμογι τεχνικϊν προςδιοριςμοφ του ςτατιςτικά-βζλτιςτου αρικμοφ κατθγοριϊν ςτα αποτελζςματα του αλγορίκμου ομαδοποίθςθσ, ζτςι ϊςτε να υποςτθρίξει το ςχεδιαςτι ςτθν επιλογι του αρικμοφ κατθγοριϊν πρϊτου επιπζδου ςτθν ιεραρχία του ιςτοτόπου. Για το ςκοπό αυτό εφαρμόηεται αρχικά θ ςτατιςτικι τεχνικι τθσ ανάλυςθσ κατά παράγοντεσ ςτον πίνακα ςθμαςιολογικϊν ςυςχετίςεων των ιςτοςελίδων και ςτθ ςυνζχεια χρθςιμοποιοφνται κριτιρια προςδιοριςμοφ του ςτατιςτικά-βζλτιςτου αρικμοφ παραγόντων-κατθγοριϊν. Στθ βιβλιογραφία (Aldenderfer & Blashfield 1984; O'Connor 2000; Velicer et al. 2000; Lance et al. 2006) ζχουν προτακεί τόςο αυςτθρϊσ μακθματικά κριτιρια, όπωσ το Kaiser Criterion 8 ι το Mean Eigenvalue Criterion 9, όςο και κριτιρια που ςτθρίηονται ςτθν κρίςθ του αναλυτι, όπωσ το Elbow Criterion 10 ι το Variance Explained Criterion 11. Το πιο ςυχνά χρθςιμοποιοφμενο αυςτθρϊσ μακθματικό κριτιριο, το οποίο υλοποιείται και από δθμοφιλι εργαλεία ςτατιςτικισ ανάλυςθσ όπωσ το SPSS, είναι το Kaiser Criterion. Επομζνωσ, το κριτιριο αυτό υιοκετείται και ςτο ενδεδειγμζνο ςτιγμιότυπο του MEDIAMIS. Ωςτόςο, θ κριτικι που ζχει αςκθκεί ςτο Kaiser Criterion είναι ότι οριςμζνεσ φορζσ οδθγεί ςτθν υπερεκτίμθςθ του αρικμοφ των παραγόντων με αποτζλεςμα τθ δθμιουργία ομάδων που μποροφν να εξθγθκοφν ςε μακθματικό επίπεδο, αλλά όχι ςε εννοιολογικό (Lance et al. 2006). Για αυτό το λόγο, το ενδεδειγμζνο ςτιγμιότυπο του MEDIAMIS προτείνει τθ ςυμπλθρωματικι χριςθ και 8 Tο Kaiser Criterion προτείνει τθν απόρριψθ παραγόντων με ιδιοτιμι μικρότερθ του 1. 9 Το Mean Eigenvalue Criterion προτείνει τθ διατιρθςθ παραγόντων με ιδιοτιμι μεγαλφτερθ από το μζςο όρο όλων των ιδιοτιμϊν. 10 Το Elbow Criterion υποςτθρίηει ότι πρζπει να επιλεγεί εκείνοσ ο αρικμόσ παραγόντων για τον οποίο θ προςκικθ νζων παραγόντων δεν αυξάνει ικανοποιθτικά το ποςοςτό τθσ ςυνολικισ διακφμανςθσ που εξθγείται. 11 Τα Variance Explained Criterion είναι μία προκακοριςμζνθ τιμι κατωφλιοφ (π.χ. 90%, 80% ι ακόμθ και 50%) για το επικυμθτό ποςοςτό τθσ ςυνολικισ διακφμανςθσ που εξθγείται από τον επιλεγμζνο αρικμό παραγόντων. 88 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

89 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 πιο υποκειμενικϊν κριτθρίων, όπωσ το Elbow Criterion, με ςτόχο να υποςτθρίξει όςο το δυνατόν πλθρζςτερα το ςχεδιαςτι ςτθν τελικι του επιλογι όςον αφορά τον αρικμό κατθγοριϊν πρϊτου επιπζδου ςτθν ιεραρχία του υπό ςχεδίαςθ ιςτοτόπου Εμπειρικοί κανόνεσ για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS Στθν ενότθτα αυτι περιγράφονται οριςμζνοι εμπειρικοί κανόνεσ που χρθςιμοποιοφνται ςτο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS. Οι κανόνεσ αυτοί ςτθρίηονται ςε αποτελζςματα μελετϊν που είτε πραγματοποιικθκαν ςτο πλαίςιο ζρευνασ τθσ διατριβισ αυτισ (βλζπε κεφάλαιο 5), είτε διεξιχκθςαν από άλλεσ ερευνθτικζσ ομάδεσ με παραπλιςιο αντικείμενο ζρευνασ (Blackmon et al. 2005) Σφνταξθ λεκτικϊν περιγραφϊν ιςτοςελίδων Σφμφωνα με τα αποτελζςματα των μελετϊν που περιγράφονται ςτο κεφάλαιο 5, κατά τθ διαδικαςία ςφνταξθσ λεκτικϊν περιγραφϊν για τισ ιςτοςελίδεσ προσ δόμθςθ είναι χριςιμο: α) να αντικακίςτανται όλεσ οι αντωνυμίεσ με τα υπαινιςςόμενα(εσ) ουςιαςτικά ι φράςεισ τουσ, β) να χρθςιμοποιείται με ςυνζπεια θ ίδια λζξθ για όρουσ που φζρουν το ίδιο ι παρόμοιο νόθμα, και γ) να αντικακίςτανται λζξεισ που δεν υπάρχουν κακόλου ςτο ςϊμα κειμζνων με το οποίο ζχει εκπαιδευτεί ο επιλεγμζνοσ αλγόρικμοσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ με αντίςτοιχου νοιματοσ λζξεισ ι φράςεισ που υπάρχουν ςτο εν λόγω ςϊμα κειμζνων. Θ εφαρμογι αυτϊν των κανόνων ςυνικωσ βελτιϊνει τθν ακρίβεια των εκτιμιςεων των αλγορίκμων ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ κειμζνων και επομζνωσ αυξάνει τθν πικανότθτα δθμιουργίασ δομϊν που είναι πιο κοντά ςτα νοθτικά μοντζλα των χρθςτϊν του υπό ςχεδίαςθ ιςτοτόπου Εντοπιςμόσ προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ Ζνα καίριο ερϊτθμα που προκφπτει κατά τθ δθμιουργία ςθμαςιολογικά κατάλλθλων περιγραφϊν για τουσ υπερςυνδζςμουσ ενόσ ιςτοτόπου ςφμφωνα με το MEDIAMIS είναι το εξισ: Με ποια ποςοτικά κριτιρια αποφαςίηεται ότι υπάρχει κάποιο πρόβλθμα πλοθγθςιμότθτασ; Σε μια προςπάκεια να απαντθκεί αυτό το Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 89

90 Το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS ερϊτθμα ςτο πλαίςιο τθσ δικισ τουσ μεκοδολογίασ, τθσ ACWW (βλζπε ενότθτα 2.5.2), οι Blackmon et al. (2005) κατζλθξαν ςε μία ςειρά εμπειρικϊν κανόνων 12 ςτθριηόμενοι ςτα αποτελζςματα αρκετά εκτεταμζνων πειραματικϊν μελετϊν. Με βάςθ τουσ κανόνεσ αυτοφσ, αλλά και τθν ανάλυςθ των δεδομζνων παρατιρθςθσ χρθςτϊν, τα οποία ςυγκεντρϊκθκαν από τισ μελζτεσ που ζλαβαν χϊρα ςτο πλαίςιο ζρευνασ τθσ παροφςασ διατριβισ (βλζπε κεφάλαιο 5) προτείνονται τα εξισ δφο εμπειρικά κριτιρια για τον εντοπιςμό προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ ςτο πλαίςιο MEDIAMIS: 1. Ζνα πρόβλθμα αςκενοφσ πλθροφοριακισ οςμισ εντοπίηεται όταν θ τιμι του δείκτθ LSA του ςωςτοφ υπερςυνδζςμου είναι μικρότερθ από Ζνασ υπερςφνδεςμοσ κατθγοριοποιείται ωσ ανταγωνιςτικόσ όταν ζχει τουλάχιςτον 80% τθσ τιμισ του δείκτθ LSA που ζχει ο ςωςτόσ υπερςφνδεςμοσ και ταυτόχρονα δεν ζχει εντοπιςτεί κάποιο πρόβλθμα αςκενοφσ πλθροφοριακισ οςμισ. 3.4 Θ ανάγκθ για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS από κατάλλθλα εργαλεία λογιςμικοφ Ππωσ ζγινε εμφανζσ ςτο κεφάλαιο αυτό, θ επιτυχισ εφαρμογι του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS απαιτεί το ςυνδυαςμό πολυάρικμων αλγορίκμων, μακθματικϊν τεχνικϊν και εμπειρικϊν κανόνων. Ριο ςυγκριμζνα απαιτείται θ χριςθ αλγορίκμων εκτίμθςθσ τθσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ κειμζνων, αλγορίκμων ομαδοποίθςθσ, μακθματικϊν τεχνικϊν για τον προςδιοριςμό του ςτατιςτικά-βζλιςτου αρικμοφ κατθγοριϊν και διαφόρων εμπειρικϊν κανόνων και κριτθρίων. Ταυτόχρονα, θ εφαρμογι του MEDIAMIS κα πρζπει να γίνεται με ςυςτθματικό και αποδοτικό τρόπο, κακϊσ αυτοί είναι και οι λόγοι που οδιγθςαν ςτθν πρόταςθ του ςτο πλαίςιο τθσ ανά χείρασ διατριβισ. Ραράλλθλα, κα πρζπει να είναι εφκολθ ςτθν εκμάκθςθ, και απλι και ευζλικτθ ςτθ 12 Θ πλιρθσ λίςτα με τουσ κανόνεσ των Blackmon et al. (2005) είναι διακζςιμθ ςτο 90 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

91 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 χριςθ, ζτςι ϊςτε να ζχει μεγαλφτερθ πικανότθτα αποδοχισ και χριςθσ από μθχανικοφσ του Διαδικτφου. Από τα ανωτζρω, προκφπτει θ ανάγκθ για κατάλλθλα εργαλεία λογιςμικοφ, τα οποία κα υποςτθρίηουν τθν αποτελεςματικι και αποδοτικι εφαρμογι του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS ςε κάκε φάςθ ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων. Στο επόμενο κεφάλαιο περιγράφονται δφο τζτοια εργαλεία λογιςμικοφ που ςχεδιάςτθκαν και αναπτφχκθκαν ςτο πλαίςιο ζρευνασ τθσ διατριβισ αυτισ. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 91

92 Το προτεινόμενο μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS 92 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

93 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. χεδίαςθ και ανάπτυξθ εργαλείων για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφεται ο ςχεδιαςμόσ δφο νζων εργαλείων που αναπτφχκθκαν για να υποςτθρίξουν τθν εφαρμογι του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS. Το πρϊτο εργαλείο, το AutoCardSorter, υποςτθρίηει τθ διαδικαςία κατάλλθλθσ δόμθςθσ του περιεχομζνου ενόσ ιςτοτόπου ςφμφωνα με το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS. Το δεφτερο εργαλείο, το ISEtool, υποςτθρίηει τθ διαδικαςία διαςφνδεςθσ των ιςτοςελίδων ενόσ ιςτοτόπου μζςω κατάλλθλων λεκτικϊν περιγραφϊν υπερςυνδζςμων και τθν ανίχνευςθ πικανϊν προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ ςφμφωνα με το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 93

94 Σχεδίαςθ και ανάπτυξθ εργαλείων για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS 4.1 Ειςαγωγι Στο προθγοφμενο κεφάλαιο προτάκθκε το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS, το οποίο αποςκοπεί ςτον πιο αποδοτικό και ςυςτθματικό ςχεδιαςμό τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων ζτςι ϊςτε να υποςτθρίηουν τθν εφχρθςτθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ. Ππωσ ζγινε φανερό ςτθν ενότθτα 3.4, θ αποτελεςματικι εφαρμογι του MEDIAMIS απαιτεί το ςυνδυαςμό αρκετϊν μακθματικϊν και ςτατιςτικϊν τεχνικϊν, κακϊσ επίςθσ και τθν εφαρμογι διαφόρων εμπειρικϊν κανόνων και κριτθρίων. Στο παρόν κεφάλαιο, περιγράφονται δφο εργαλεία που ςχεδιάςτθκαν και υλοποιικθκαν ςτο πλαίςιο ζρευνασ τθσ ανά χείρασ διατριβισ για να υποςτθρίξουν τθν εφαρμογι του MEDIAMIS. Το πρϊτο εργαλείο, το Automated Card Sorting Tool (AutoCardSorter; Katsanos et al. 2008a; Katsanos et al. 2008b) υποςτθρίηει τον αποδοτικό αρχικό ςχεδιαςμό ι επαναςχεδιαςμό τθσ δομισ ενόσ δικτυακοφ τόπου. Το δεφτερο εργαλείο, το InfoScent Evaluator Tool (ISEtool; Katsanos et al. 2006; Tselios et al. 2007; Katsanos et al. 2010) διευκολφνει τθ δθμιουργία ςθμαςιολογικά κατάλλθλων λεκτικϊν περιγραφϊν υπερςυνδζςμων με βάςθ τουσ τυπικοφσ ςτόχουσ του υπό εξζταςθ ιςτοτόπου. Κφριο χαρακτθριςτικό των εργαλείων είναι θ αφξθςθ τθσ αποδοτικότθτασ και θ μείωςθ των απαιτοφμενων πόρων για τθ ςχεδίαςθ ι αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων ςφμφωνα με το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS. Ταυτόχρονα, ζχει καταβλθκεί προςπάκεια να είναι εφκολα ςτθν εκμάκθςθ, απλά ςτθ χριςθ και ευζλικτα, ζτςι ϊςτε να ζχουν μεγαλφτερθ πικανότθτα αποδοχισ από τουσ ςχεδιαςτζσ δικτυακϊν τόπων. Αυτοί είναι και οι λόγοι που υιοκετικθκε θ ςτρατθγικι ανάπτυξθσ δφο ξεχωριςτϊν εργαλείων, τα οποία εξυπθρετοφν τισ ανάγκεσ διακριτϊν φάςεων ςτον κφκλο ςχεδίαςθσ ενόσ ιςτοτόπου, αντί για ζνα πιο ςφνκετο περιβάλλον. Τα αποτελζςματα μίασ μελζτθσ που πραγματοποιικθκε από μία ανεξάρτθτθ ερευνθτικι ομάδα (βλζπε ενότθτα 5.5.) ςε ςυνδυαςμό με τα ςχόλια των ςχεδιαςτϊν ιςτοτόπων, ερευνθτϊν και φοιτθτϊν που ηιτθςαν να χρθςιμοποιιςουν τα προτεινόμενα εργαλεία (βλζπε 94 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

95 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ραράρτθμα Ε) υποςτθρίηουν τθν προαναφερκείςα ςτρατθγικι. Συνοπτικά, θ πλειοψθφία των ανκρϊπων που χρθςιμοποίθςαν τα εργαλεία ανζφεραν ότι ιταν εφχρθςτα και κοντά ςτθ μορφι που κα χρθςιμοποιοφςαν ςτισ κακθμερινζσ τουσ πρακτικζσ. 4.2 AutoCardSorter: Ζνα εργαλείο αποδοτικισ δόμθςθσ ιςτοτόπων Το AutoCardSorter (Automated Card Sorting Tool; Katsanos et al. 2008a; Katsanos et al. 2008b) αποτελεί ζνα εργαλείο αποδοτικισ ςχεδίαςθσ τθσ δομισ του περιερχομζνου δικτυακϊν τόπων που υποςτθρίηουν τθν εφχρθςτθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ. Το εργαλείο αυτό ςχεδιάςτθκε και υλοποιικθκε για να υποςτθρίξει τθν εφαρμογι του MEDIAMIS ςτο πλαίςιο τθσ ζρευνασ που περιγράφεται ςτθν ανά χείρασ διατριβι. Το AutoCardSorter διατίκεται ελεφκερα για μθ εμπορικι χριςθ ζπειτα από ςχετικό αίτθμα ςτον ιςτότοπο του εργαςτθρίου Αλλθλεπίδραςθσ Ανκρϊπου Υπολογιςτι, του Ρανεπιςτθμίου Ρατρϊν 13. Στθ ςυνζχεια, γίνεται αρχικά μία αναλυτικι παρουςίαςθ των δυνατοτιτων του εργαλείου μζςω ενόσ τυπικοφ ςεναρίου χριςθσ του, και ζπειτα παρουςιάηεται ζνα αντιπροςωπευτικό παράδειγμα δόμθςθσ του περιεχομζνου ενόσ ιςτοτόπου με το AutoCardSorter Τυπικό ςενάριο χριςθσ του AutoCardSorter Αρχικά, ο ςχεδιαςτισ ειςάγει ωσ είςοδο ςτο εργαλείο λεκτικζσ περιγραφζσ για τισ ιςτοςελίδεσ του υπό δόμθςθ ιςτοτόπου (βλζπε εικόνα 4.1α). Το μεκοδολογικό πλαίςιο ςτο οποίο ςτθρίηεται το εργαλείο, το MEDIAMIS, κάνει τθν υπόκεςθ ότι ζχει ολοκλθρωκεί θ φάςθ ανάλυςθσ απαιτιςεων και άρα υπάρχει μια γενικι ιδζα για το περιεχόμενο που κα περιλαμβάνει θ κάκε ιςτοςελίδα. Επομζνωσ, ςτα αρχικά βιματα ςχεδιαςμοφ ειςάγονται λεκτικζσ περιγραφζσ του περιεχόμενου που κα περιλαμβάνει μελλοντικά θ κάκε ιςτοςελίδα. Ιδανικά, οι περιγραφζσ αυτζσ ζχουν ςυνταχκεί ςφμφωνα με τουσ κανόνεσ που περιγράφθκαν ςτθν ενότθτα Στθν 13 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 95

96 Σχεδίαςθ και ανάπτυξθ εργαλείων για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS περίπτωςθ επαναςχεδίαςθσ τθσ δομισ ενόσ υπάρχοντοσ δικτυακοφ τόπου μπορεί να χρθςιμοποιθκεί εναλλακτικά το κείμενο που περιλαμβάνεται ςε κάκε ιςτοςελίδα, εφόςον τθν αντιπροςωπεφει επαρκϊσ και δεν ζχει αποφαςιςτεί να τροποποιθκεί. (β) (δ) (γ) (α) Εικόνα 4.1 Θ κεντρικι οκόνθ του εργαλείου AutoCardSorter και τα επιμζρουσ τθσ τμιματα: (α) λεκτικζσ περιγραφζσ των ιςτοςελίδων προσ ομαδοποίθςθ, (β) παράμετροι του αλγορίκμου δόμθςθσ του εργαλείου, (γ) διαδραςτικό δενδρόγραμμα των αποτελεςμάτων, και (δ) επικυμθτόσ αρικμόσ κατθγοριϊν πρϊτου επιπζδου. Στθ ςυνζχεια, ο ςχεδιαςτισ προςδιορίηει τισ παραμζτρουσ του αλγορίκμου δόμθςθσ του εργαλείου (βλζπε εικόνα 4.1β), δθλαδι το μζτρο ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ και τθν τεχνικι ομαδοποίθςθσ που κα χρθςιμοποιθκεί. Ππωσ προαναφζρκθκε ςτθν ενότθτα 3.2.1, το μζτρο ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ κειμζνων χρθςιμοποιείται για τθν καταςκευι τθσ μιτρασ ςθμαςιολογικϊν ομοιοτιτων, θ οποία περιλαμβάνει μία εκτίμθςθ τθσ ςθμαςιολογικισ ομοιότθτασ ανάμεςα ςτισ λεκτικζσ περιγραφζσ όλων των δυνατϊν ηευγαριϊν των ιςτοςελίδων. Στθ τρζχουςα ζκδοςθ του εργαλείου χρθςιμοποιείται ο δείκτθσ LSA εξαιτίασ τθσ διαδεδομζνθσ χριςθσ του και τθσ ελεφκερθσ διακεςιμότθτασ του. Εντοφτοισ, θ υλοποίθςθ του 96 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

97 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 AutoCardSorter ςτθρίηεται ςε μία αντικειμενοςτραφι λογικι που κακιςτά εφικτι τθν εφκολθ ενςωμάτωςθ εναλλακτικϊν τζτοιων μζτρων ςτο μζλλον. Ζπειτα, θ προκφπτουςα μιτρα ςθμαςιολογικϊν ομοιοτιτων μεταςχθματίηεται ςε μία μιτρα ςθμαςιολογικϊν αποςτάςεων πάνω ςτθν οποία εφαρμόηεται ο επιλεγμζνοσ αλγόρικμοσ ομαδοποίθςθσ. Στθν ενότθτα περιγράφθκε θ ςυνειςφορά των αλγορίκμων ομαδοποίθςθσ ςτθν προτεινόμενθ μεκοδολογία. Ιδανικά, το αποτζλεςμα είναι θ δθμιουργία ομάδων από ιςτοςελίδεσ με ςθμαςιολογικά κοντινζσ περιγραφζσ από τισ οποίεσ μπορεί να προκφψει με κατάλλθλθ επεξεργαςία θ ςυνολικι δομι του ιςτοτόπου. Ο πίνακασ 4.1 ςυνοψίηει τα κφρια βιματα του αλγορίκμου του AutoCardSorter ςε μορφι ψευδοκϊδικα. 1) Ξεκίνα με ζνα ςφνολο λεκτικϊν περιγραφϊν για τισ N ιςτοςελίδεσ του ιςτοτόπου προσ δόμθςθ. 2) Δθμιοφργθςε μία N x N μιτρα ςθμαςιολογικϊν ομοιοτιτων S, υπολογίηοντασ ζνα δείκτθ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ sim_index (π.χ. LSA) για κάκε ηευγάρι (i), (j) ιςτοςελίδων ζτςι ϊςτε: S [(i), (j)] = sim_index (i, j), για κάκε (i), (j) 3) Μεταςχθμάτιςε τθ μιτρα ςθμαςιολογικϊν ομοιοτιτων S ςε μία κανονικοποιθμζνθ μιτρα ςθμαςιολογικϊν αποςτάςεων D ωσ εξισ: D [(i), (j)] = d { S [(i), (j)+ }, με d να ορίηεται ωσ εξισ: d (i, j) = 50 (1 sim_index (i, j)), όπου d (i, j) [0,100] 4) Θεϊρθςε κάκε ιςτοςελίδα ωσ μία ξεχωριςτι ομάδα. 5) Εντόπιςε το ηεφγοσ ομάδων (r), (s) με τθν μικρότερθ ςθμαςιολογικι απόςταςθ ςφμφωνα με τθ ςχζςθ: D [(r),(s)] = min { D [(i),(j)] } 6) Συγχϊνευςε τισ ομάδεσ (r) και (s) ςε μία νζα ομάδα. 7) Ενθμζρωςε τθ μιτρα ςθμαςιολογικϊν αποςτάςεων D διαγράφοντασ τισ γραμμζσ και τισ ςτιλεσ που αντιςτοιχοφςαν ςτισ ομάδεσ (r) και (s) και προςκζτοντασ μία νζα γραμμι και μία νζα ςτιλθ για τθ νεοςυςτακείςα ομάδα (r,s). 8) Υπολόγιςε τθν απόςταςθ d ανάμεςα ςτθ νζα ομάδα (r,s) και ςτισ υπόλοιπεσ προχπάρχουςεσ ομάδεσ (k) ανάλογα με τον τφπο του επιλεγμζνου αλγορίκμου ομαδοποίθςθσ: a. Εάν ζχει επιλεγεί τφποσ απλοφ-ςυνδζςμου τότε: d[(k), (r,s)] = min { D[(k),(r)], D[(k),(s)] } b. Εάν ζχει επιλεγεί τφποσ πλιρουσ-ςυνδζςμου τότε: d[(k), (r,s)] = max { D[(k),(r)], D[(k),(s) } c. Εάν ζχει επιλεγεί τφποσ μζςου-ςυνδζςμου τότε: d[(k), (r,s)] = (D[(k),(r)] + D[(k),(s)])/2 9) Εάν όλεσ οι ιςτοςελίδεσ ζχουν ομαδοποιθκεί ςε μία ομάδα τότε ςταμάτα, αλλιϊσ πιγαινε ςτο βιμα 5. Ρίνακασ 4.1 Τα κφρια βιματα του αλγορίκμου του AutoCardSorter ςε μορφι ψευδοκϊδικα. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 97

98 Σχεδίαςθ και ανάπτυξθ εργαλείων για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS Το αποτζλεςμα τθσ ανάλυςθσ του εργαλείου παρουςιάηεται με τθ μορφι ενόσ διαδραςτικοφ δενδρογράμματοσ (βλζπε εικόνα 4.1γ), το οποίο απεικονίηει μία ιεραρχικι ομαδοποίθςθ των ιςτοςελίδων του ιςτοτόπου βάςει των μεταξφ τουσ ςθμαςιολογικϊν ςυςχετίςεων. Το δενδρόγραμμα χρθςιμοποιείται για τθν κατανομι των ιςτοςελίδων ςε κατθγορίεσ. Το εργαλείο προςφζρει τθ δυνατότθτα ςτο ςχεδιαςτι να επιλζξει τισ επικυμθτζσ ομαδοποιιςεισ είτε μζςω απευκείασ χειριςμοφ 14, είτε μζςω μίασ αναπτυςςόμενθσ λίςτασ επιλογϊν (drop-down list; βλζπε Εικόνα 4.1δ). Σε κάκε περίπτωςθ, το εργαλείο αναδιοργανϊνει αυτόματα και ςε πραγματικό χρόνο το δενδρόγραμμα, δίνοντασ ςτο ςχεδιαςτι τθ δυνατότθτα να διερευνιςει διαφορετικζσ ςχεδιαςτικζσ προςεγγίςεισ γριγορα και απλά. Εικόνα 4.2 Διεπιφάνεια του AutoCardSorter για τον προςδιοριςμό του ςτατιςτικά-βζλτιςτου αρικμοφ κατθγοριϊν πρϊτου επιπζδου ςτον υπό ςχεδίαςθ ιςτότοπο: (α) εφαρμογι Kaiser Criterion, και (β) διάγραμμα ςυνολικισ διακφμανςθσ που εξθγείται ςυναρτιςει του αρικμοφ των κατθγοριϊν που προςτίκενται. Επιπρόςκετα, το AutoCardSorter παρζχει λειτουργίεσ για να υποςτθρίξει το ςχεδιαςτι ςτθν απόφαςθ του για τθν επιλογι του ςτατιςτικά-βζλτιςτου αρικμοφ κατθγοριϊν πρϊτου επιπζδου (βλζπε εικόνα 4.2). Ππωσ περιγράφθκε ςτθν ενότθτα 14 Για τον προςδιοριςμό του επικυμθτοφ αρικμοφ κατθγοριϊν ο χριςτθσ του AutoCardSorter μπορεί να ςφρει και να εναποκζςει τθ κόκκινθ γραμμι (βλζπε εικόνα 4.1γ), θ οποία απεικονίηει τον βακμό τθσ ςθμαςιολογικισ ςυνεκτικότθτασ των ομάδων. Πςο πιο αριςτερά βρίςκεται θ κόκκινθ γραμμι τόςο πιο ςυνεκτικζσ ομάδεσ δθμιουργοφνται από το εργαλείο. 98 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

99 ΚΕΦΑΛΑΙΟ , αυτό γίνεται εφικτό με τθν εφαρμογι τθσ ανάλυςθσ παραγόντων (Field 2005) ςτθ μιτρα ςθμαςιολογικϊν αποςτάςεων των ιςτοςελίδων και τθ χριςθ δφο ςυμπλθρωματικϊν τρόπων για τον προςδιοριςμό του ςτατιςτικά-βζλτιςτου αρικμοφ παραγόντων-κατθγοριϊν: α) το Kaiser Criterion (βλζπε εικόνα 4.2α), και β) το διάγραμμα τθσ ςυνολικισ διακφμανςθσ που εξθγείται ςυναρτιςει του αρικμοφ κατθγοριϊν (βλζπε εικόνα 4.2β). Ωςτόςο, αυτό δεν ςθμαίνει ότι πρζπει να επιλζγεται κάκε φορά ο ςτατιςτικά-βζλτιςτοσ αρικμόσ κατθγοριϊν. Οριςμζνεσ φορζσ ο αρικμόσ αυτόσ οδθγεί ςε ομαδοποιιςεισ που δεν μποροφν να ερμθνευτοφν ςε εννοιολογικό επίπεδο. Οι λειτουργίεσ αυτζσ προςφζρονται υποςτθρικτικά και ςυμπλθρωματικά με τθν κρίςθ του ςχεδιαςτι. <AutoCardSorterProject> <ProjectProperties> <ProjectType>String</ProjectType> <RepresentPagesBy> String</RepresentPagesBy> <UserProfile> String</UserProfile> <ClusteringType> String</ClusteringType> <NoOfGroupsSelected>Integer</NoOfGroupsSelected> <ShowGrid>Boolean</ShowGrid> <ShowGroupNodes>Boolean</ShowGroupNodes> </ProjectProperties> <Pages> <P1> <PageTitle>String</PageTitle> <PageContent>String</PageContent> </P1> </Pages> <ClusteringResults> <Step1> <GroupName>String</GroupName> <GroupItems>String</GroupItems> <GroupedAtDistance>Double</GroupedAtDistance> </Step1> </ClusteringResults> <DistanceMatrix> <P1-P1>Double</P1-P1> <P1-P2>Double</P1-P2> <P1-P3>Double</P1-P3> </DistanceMatrix> <UnFamiliarWords> <inpagetitles> <P1> <PageTitle>String</PageTitle> <Warnings>String</Warnings> </P1> </inpagetitles> <inpagecontents> <P2> <PageContent> String</PageContent> <Warnings>String</Warnings> <P2> </inpagecontents> </UnFamiliarWords> </AutoCardSorterProject> Ρίνακασ 4.2 Σχιμα XML που χρθςιμοποιείται για τθν αποκικευςθ ενόσ project του AutoCardSorter. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 99

100 Σχεδίαςθ και ανάπτυξθ εργαλείων για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS Τζλοσ, το AutoCardSorter προςφζρει αυξθμζνθ ευελιξία όςον αφορά τθ διαχείριςθ των δεδομζνων του κακϊσ επιτρζπει: α) τθν ειςαγωγι των λεκτικϊν περιγραφϊν των ιςτοςελίδων προσ ομαδοποίθςθ από εξωτερικά αρχεία κειμζνου ι φφλλων δεδομζνων, β) τθν εξαγωγι του δενδρογράμματοσ υπό μορφι εικόνασ και γ) τθν αποκικευςθ όλων των δεδομζνων, ςυμπεριλαμβανομζνου και των τελικϊν ομαδοποιιςεων, ςε XML ι ςε άλλεσ ςυχνά χρθςιμοποιοφμενεσ μορφοποιιςεισ (.txt,.csv,.xls). Θ δομι του ςχιματοσ XML (XML schema) που χρθςιμοποιείται από το AutoCardSorter φαίνεται ςτον πίνακα Ραράδειγμα τθσ δόμθςθσ ενόσ ιςτοτόπου με το AutoCardSorter Στο πλαίςιο τθσ καλφτερθσ κατανόθςθσ τθσ χριςθσ του AutoCardSorter ςφμφωνα με το MEDIAMIS παρουςιάηεται ζνα αντιπροςωπευτικό παράδειγμα, το οποίο αφορά τθ ςχεδίαςθ ενόσ ιςτοτόπου με ταξιδιωτικι και τουριςτικι κεματολογία. Ο υπό ςχεδίαςθ ιςτότοποσ απαρτίηεται από 38 ςυνολικά ιςτοςελίδεσ, οι οποίεσ επιλζχκθκαν από ιςτοτόπουσ τθσ προαναφερκείςασ κεματικισ κατθγορίασ που διακρίκθκαν ςτο διαγωνιςμό Webby Awards Αρχικά, ο ςχεδιαςτισ ειςιγαγε τισ λεκτικζσ περιγραφζσ των ιςτοςελίδων του υπό δόμθςθ ιςτοτόπου (βλζπε Ραράρτθμα Γ) ςτο εργαλείο AutoCardSorter. Στθ ςυνζχεια, επζλεξε ζνα γενικό ςθμαςιολογικό χϊρο για να αντιπροςωπεφςει το ευρφ κοινό ςτο οποίο απευκφνεται ο εν λόγω δικτυακόσ τόποσ. Ζπειτα, επζλεξε το κατάλλθλο χειριςτιριο από τθ διεπιφάνεια του εργαλείου ϊςτε το τελευταίο να εκτελζςει τον αλγόρικμο που ομαδοποιεί τισ ιςτοςελίδεσ βάςει τθσ ςθμαςιολογικισ ομοιότθτασ των λεκτικϊν περιγραφϊν που ζχουν προςδιοριςτεί (βλζπε πίνακα 4.1). Σε αυτό το ςθμείο, ο ςχεδιαςτισ πειραματίςτθκε με διάφορεσ ομαδοποιιςεισ χρθςιμοποιϊντασ το διαδραςτικό δενδρόγραμμα που προζκυψε και τισ αναλφςεισ που προςφζρει το εργαλείο για τον εντοπιςμό του ςτατιςτικά-βζλτιςτου αρικμοφ κατθγοριϊν. Θ εικόνα 4.3 παρουςιάηει τθν ιεραρχικι δομι του υπό εξζταςθ ιςτοτόπου ςτθν οποία κατζλθξε Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

101 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Plan My Travel Moving Around Activities & Entertainment Travel Planner Getting To Top Destinations Accomodation Options Tourist Facilities Travel Time Distances With Car Public Transport Events & Festivals Sightseeing Going out Sport Activities Shopping Cities to Visit Islands to Visit Visitor Centers Tourist Agencies Driving Car Rental Events Calendar Holidays & Festivals Cuisine Drinks Entertainment Health & Safety Stay Safe Health Issues People with special needs HOME Colonization Culture & History Official Founding Local Inhabitants Arts People & Behaviour e-cards & Wallpapers Send e-cards Wallpapers Map Locations Geography, Climate & Weather Geography & Geology Flora & Fauna Climate & Weather Weather Forecasts Quick Facts & Dictionaries Quick Facts Pocket Dictionaries Common Expressions Useful Phone Numbers Εικόνα 4.3 Θ ιεραρχικι δομι που δθμιουργικθκε για τον ιςτότοπο του παραδείγματοσ χρθςιμοποιϊντασ το εργαλείο AutoCardSorter ςτο πλαίςιο MEDIAMIS. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 101

102 Σχεδίαςθ και ανάπτυξθ εργαλείων για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS 4.3 ISEtool: Ζνα εργαλείο αποδοτικισ αξιολόγθςθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ Το ISEtool (InfoScent Evaluator tool; Katsanos et al. 2006; Tselios et al. 2007; Katsanos et al. 2010) είναι ζνα πρωτότυπο εργαλείο αποδοτικισ αξιολόγθςθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ των υπερςυνδζςμων ενόσ ιςτοτόπου. Το εργαλείο δθμιουργικθκε για να υποςτθρίξει τθ διαδικαςία δθμιουργίασ ςθμαςιολογικά κατάλλθλων λεκτικϊν περιγραφϊν για τουσ υπερςυνδζςμουσ ενόσ ιςτοτόπου ςτο πλαίςιο MEDIAMIS. Το ISEtool ςχεδιάςτθκε και υλοποιικθκε ςτο πλαίςιο τθσ ζρευνασ που περιγράφεται ςτθ διατριβι αυτι, και διατίκεται ελεφκερα φςτερα από ςχετικό αίτθμα για μθ εμπορικι χριςθ ςτο δικτυακό τόπο του εργαςτθρίου Αλλθλεπίδραςθσ Ανκρϊπου Υπολογιςτι του Ρανεπιςτθμίου Ρατρϊν 16. Στθ ςυνζχεια, παρουςιάηεται ζνα τυπικό ςενάριο χριςθσ του εργαλείου μζςα από το οποίο αναδεικνφονται οι δυνατότθτεσ του και δίνονται παραδείγματα των προβλθμάτων που εντοπίηει. Ραράλλθλα, περιγράφεται ζνα αντιπροςωπευτικό παράδειγμα εφαρμογισ τθσ διαμεςολαβοφμενθσ από το ISEtool διαδικαςίασ αξιολόγθςθσ ςφμφωνα με το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS Τυπικό ςενάριο χριςθσ του ISEtool Αρχικά, ο χριςτθσ του εργαλείου προςδιορίηει τθ URL διεφκυνςθ τθσ υπό αξιολόγθςθσ ιςτοςελίδασ (βλζπε εικόνα 4.4α). Το εργαλείο προχποκζτει τθν φπαρξθ είτε μίασ πλιρωσ υλοποιθμζνθσ ιςτοςελίδασ είτε ενόσ αρχικοφ ςχεδιαςτικοφ πρωτοτφπου που περιλαμβάνει μόνο τουσ υπερςυνδζςμουσ προσ άλλεσ ιςτοςελίδεσ, αγνοϊντασ κζματα διάταξθσ και αιςκθτικοφ ςχεδιαςμοφ. Στθ ςυνζχεια, ο αξιολογθτισ ειςάγει μία λεκτικι περιγραφι ενόσ τυπικοφ ςτόχου χριςτθ ςτον κατάλλθλα διαμορφωμζνο χϊρο τθσ διεπιφάνειασ του εργαλείου (βλζπε εικόνα 4.4β) είτε με τθ μορφι πρότυπων προφίλ χρθςτϊν (personas; Cooper 1999) είτε μζςω ελεφκερου κειμζνου. Ιδανικά, οι τυπικοί ςτόχοι που ειςάγονται ζχουν προκφψει από τθ φάςθ ανάλυςθσ απαιτιςεων και με χριςθ κατάλλθλων Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

103 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 τεχνικϊν του χρθςτοκεντρικοφ ςχεδιαςμοφ, όπωσ θ ανάλυςθ εργαςιϊν (task analysis). Ζπειτα, ο αξιολογθτισ προςδιορίηει το μζτρο ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ που κα χρθςιμοποιθκεί ωσ το υπολογιςτικό μοντζλο τθσ πλθροφοριακισ οςμισ των υπερςυνδζςμων. Στθν τρζχουςα υλοποίθςθ του ISEtool, χρθςιμοποιείται το μζτρο ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ κειμζνων LSA εξαιτίασ τθσ διαδεδομζνθσ χριςθσ του και τθσ ελεφκερθσ διακεςιμότθτασ του. Ωςτόςο, το εργαλείο ςτθρίηεται ςε μία αντικειμενοςτραφι αρχιτεκτονικι λογιςμικοφ που επιτρζπει τθν εφκολθ ενςωμάτωςθ εναλλακτικϊν τζτοιων μζτρων ςτο μζλλον. Εικόνα 4.4 Θ κεντρικι οκόνθ του εργαλείου ISEtool και τα επιμζρουσ τθσ τμιματα: (α) διεφκυνςθ τθσ ιςτοςελίδασ προσ αξιολόγθςθ, (β) λεκτικι περιγραφι τυπικοφ ςτόχου χριςτθ, (γ) διαδραςτικόσ πίνακασ αποτελεςμάτων, (δ) επιλογι επόμενθσ ιςτοςελίδασ προσ αξιολόγθςθ, (ε) ενςωματωμζνοσ φυλλομετρθτισ, (η) χϊροσ διαχείριςθσ πολλαπλϊν project αξιολόγθςθσ, και (θ) εξαίρεςθ υπερςυνδζςμου(ων) από τθν αξιολόγθςθ. Στθ ςυνζχεια, το ISEtool εκτελεί ζναν αλγόρικμο, ο οποίοσ δθμιουργεί αρχικά μία λεκτικι περιγραφι για κάκε υπερςφνδεςμο τθσ υπό εξζταςθ ιςτοςελίδασ. Για το ςκοπό αυτό, το ISEtool ςυλλζγει αυτόματα τισ ετικζτεσ όλων των υπερςυνδζςμων κειμζνου, ενϊ για τουσ γραφικοφσ υπερςυνδζςμουσ ςυλλζγονται οι εναλλακτικζσ Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 103

104 Σχεδίαςθ και ανάπτυξθ εργαλείων για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS τουσ περιγραφζσ (ALT tag). Σφμφωνα με υπάρχοντεσ κανόνεσ ευχρθςτίασ (Koyani et al. 2004) αλλά και διεκνι πρότυπα προςβαςιμότθτασ (Caldwell et al. 2008), θ εναλλακτικι περιγραφι πρζπει να αναπαριςτά επαρκϊσ το νόθμα του γραφικοφ υπερςυνδζςμου. Ωςτόςο, επειδι οριςμζνεσ φορζσ θ εναλλακτικι αυτι περιγραφι παραλείπεται, ζχει λθφκεί πρόνοια ϊςτε το εργαλείο να προειδοποιεί το ςχεδιαςτι για τζτοιεσ περιπτϊςεισ και να του ηθτά να ειςάγει μία δικι του λεκτικι περιγραφι για το γραφικό υπερςφνδεςμο (βλζπε εικόνα 4.5). Εικόνα 4.5 Ρροειδοποιθτικό μινυμα που εμφανίηει το ISEtool ςτθν περίπτωςθ που θ υπό αξιολόγθςθ ιςτοςελίδα περιλαμβάνει γραφικοφσ υπερςυνδζςμουσ χωρίσ εναλλακτικζσ λεκτικζσ περιγραφζσ (ALT tag). Ζπειτα, ο αλγόρικμοσ του εργαλείου ποςοτικοποιεί τθν πλθροφοριακι οςμι κάκε υπερςυνδζςμου υπολογίηοντασ τον LSA δείκτθ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ ανάμεςα ςτθ λεκτικι περιγραφι του και ςτον τυπικό ςτόχο χριςτθ που ζχει προςδιοριςτεί. Επιπρόςκετα, ο αλγόρικμοσ του εργαλείου ςυλλζγει και άλλεσ χριςιμεσ πλθροφορίεσ για τουσ υπερςυνδζςμουσ, όπωσ ο τφποσ του αρχείου με τον οποίο ςυνδζεται (π.χ. html, pdf, doc, gif). Ακόμθ, δθμιουργεί αυτόματα προειδοποιθτικά μθνφματα για πικανοφσ άγνωςτουσ ι μθ κατανοθτοφσ όρουσ ςτισ λεκτικζσ περιγραφζσ των υπερςυνδζςμων. Οι όροι αυτοί εμφανίηονται με πολφ χαμθλι ςυχνότθτα ι δεν υπάρχουν κακόλου ςτο προφίλ χρθςτϊν που ζχει επιλεγεί για να μοντελοποιιςει τουσ τυπικοφσ χριςτεσ του υπό αξιολόγθςθ ιςτοτόπου. Επομζνωσ, τα προειδοποιθτικά μθνφματα του εργαλείου μεταφράηονται ςε ενδείξεισ ότι ο χριςτθσ ενδεχομζνωσ δε κα κατανοιςει τισ λζξεισ ςτισ αντίςτοιχεσ περιγραφζσ των υπερςυνδζςμων και άρα κα είναι ανίκανοσ να τισ ςυςχετίςει ςθμαςιολογικά με το ςτόχο του. Τα αποτελζςματα του αλγορίκμου του εργαλείου παρουςιάηονται ςε μία εφλθπτθ μορφι διαδραςτικοφ πίνακα (βλζπε εικόνα 4.4γ). Ο αξιολογθτισ ζχει τθ 104 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

105 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 δυνατότθτα να ταξινομιςει τον πίνακα ωσ προσ φκίνουςα ι αφξουςα ςειρά βάςει των τιμϊν τθσ πλθροφοριακισ οςμισ, ζτςι ϊςτε να εντοπίςει πικανά προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ. Για το ςκοπό αυτό μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν είτε τα εμπειρικά κριτιρια που περιγράφονται ςτθν ενότθτα είτε προςωπικά κριτιρια του αξιολογθτι. Ο χριςτθσ του εργαλείου ζχει τθ δυνατότθτα να ορίςει τισ δικζσ του χρωματικζσ κωδικοποιιςεισ (βλζπε εικόνα 4.6) ςτο διαδραςτικό πίνακα του εργαλείου είτε ςτθριηόμενοσ ςε τζτοια κριτιρια είτε ζχοντασ ωσ ςτόχο τθ δθμιουργία ομάδων υπερςυνδζςμων με παρόμοια πλθροφοριακι οςμι. Για παράδειγμα οι προεπιλεγμζνεσ τιμζσ του εργαλείου ομαδοποιοφν χρωματικά τουσ υπερςυνδζςμουσ ςε πζντε κατθγορίεσ βάςει τθσ πλθροφοριακισ τουσ οςμισ (πολφ χαμθλι, χαμθλι, μζτρια, υψθλι, πολφ υψθλι). Εικόνα 4.6 Διεπιφάνεια ρφκμιςθσ τθσ χρωματικισ κωδικοποίθςθσ ςτο διαδραςτικό πίνακα των αποτελεςμάτων του εργαλείου ISEtool. Εφόςον θ υπό αξιολόγθςθ ιςτοςελίδα δεν είναι θ ηθτοφμενθ με βάςθ τον τυπικό ςτόχο που ζχει οριςτεί, θ αξιολόγθςθ τθσ επόμενθσ ιςτοςελίδασ ςτθ διαδρομι του χριςτθ μπορεί να ςυνεχιςτεί εφκολα μζςω μίασ κατάλλθλθσ επιλογισ που εμφανίηεται ςε ζνα αναδυόμενο παράκυρο ςτον πίνακα των υπερςυνδζςμων (βλζπε εικόνα 4.4δ). Επιπρόςκετα, το εργαλείο προςφζρει τθ δυνατότθτα εξαγωγισ των αποτελεςμάτων τθσ αξιολόγθςθσ ςε διάφορεσ μορφζσ, όπωσ για παράδειγμα ζνα λογιςτικό φφλλο, για περαιτζρω ανάλυςθ. Ακόμθ, επιτρζπει τθν οπτικοποίθςθ τθσ διαδρομισ που ζχει αξιολογθκεί ςυνολικά. Ιδανικά, θ πλθροφοριακι οςμι κα Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 105

106 Σχεδίαςθ και ανάπτυξθ εργαλείων για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS πρζπει να αυξάνεται κακϊσ ο χριςτθσ πλοθγείται πιο βακιά ςτθν ιεραρχία του δικτυακοφ τόπου, ζτςι ϊςτε να ζχει το κίνθτρο και τθν αίςκθςθ ότι πλθςιάηει ολοζνα και περιςςότερο ςτθν ικανοποίθςθ του ςτόχου του και να μθν εγκαταλείψει τθν εργαςία του. Αξίηει να γίνει ειδικι μνεία ςε οριςμζνεσ προδιαγραφζσ του ISEtool, οι οποίεσ προζκυψαν από φοιτθτζσ, ερευνθτζσ, ςχεδιαςτζσ ι ειδικοφσ ευχρθςτίασ που ηιτθςαν να δοκιμάςουν το εργαλείο και από μία μελζτθ που διερεφνθςε τθν αποδοχι εργαλείων που χρθςιμοποιοφν τθν LSA από ςχεδιαςτζσ ιςτοτόπων (βλζπε ενότθτα 5.5). Αρχικά, ενςωματϊκθκε ζνασ φυλλομετρθτισ ςτθ διεπιφάνεια του εργαλείου (βλζπε εικόνα 4.4ε), ζτςι ϊςτε να λαμβάνεται υπόψθ και θ ςυνολικι διάταξθ τθσ ιςτοςελίδασ κατά τθν αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ των υπερςυνδζςμων τθσ. Ο φυλλομετρθτισ αυτόσ είναι πλιρωσ ςυγχρονιςμζνοσ με τισ εγγραφζσ του πίνακα των αποτελεςμάτων όταν επιλζγεται ζνασ υπερςφνδεςμοσ ςτον πίνακα τότε εςτιάηεται και χρωματίηεται αυτόματα ςτο φυλλομετρθτι. Επιπρόςκετα, προςτζκθκε θ δυνατότθτα διαχείριςθσ πολλαπλϊν αξιολογιςεων ςτο ίδιο ISEtool project (βλζπε εικόνα 4.4η) και θ δυνατότθτα να εξαιρεκοφν επιλεγμζνοι υπερςφνδεςμοι από τθν αξιολόγθςθ (βλζπε εικόνα 4.4θ) Ραράδειγμα τθσ διαμεςολαβοφμενθσ από το ISEtool αξιολόγθςθσ Στο πλαίςιο τθσ καλφτερθσ κατανόθςθσ τθσ διαμεςολαβοφμενθσ από το ISEtool αξιολόγθςθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ ιςτοςελίδων παρουςιάηεται ζνα εκτενζσ παράδειγμα εφαρμογισ τθσ. Οι ιςτοςελίδεσ που αξιολογικθκαν παρουςιάηουν τουσ πιο δθμοφιλείσ δικτυακοφσ τόπουσ ανά κεματικι ενότθτα και ανικουν ςτο δικτυακό τόπο τθσ Alexa 17, μιασ δθμοφιλοφσ εταιρείασ μζτρθςθσ τθσ επιςκεψιμότθτασ ιςτοτόπων. Ο τυπικόσ ςτόχοσ του χριςτθ που προςδιορίςτθκε για τθν αξιολόγθςθ ιταν ςε ελεφκερθ μετάφραςθ ο εξισ: «Θζλω να βρω τουσ πιο δθμοφιλείσ ιςτοτόπουσ Πανεπιςτθμιακϊν ιδρυμάτων και κολλεγίων ςτθν Αμερικι». Θ εικόνα 4.7 ςυνοψίηει τα κφρια βιματα και τα αποτελζςματα περιγράφονται αναλυτικά ςτθ ςυνζχεια. τθσ αξιολόγθςθσ, τα οποία Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

107 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Εικόνα 4.7 Ζνα αντιπροςωπευτικό παράδειγμα χριςθσ του ISEtool για τθν αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ ιςτοςελίδων ςφμφωνα με το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS. Οι ιςτοςελίδεσ που αξιολογικθκαν ανικουν ςτον ιςτότοπο μιασ δθμοφιλοφσ εταιρείασ μζτρθςθσ τθσ επιςκεψιμότθτασ ιςτοτόπων ( Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 107

108 Σχεδίαςθ και ανάπτυξθ εργαλείων για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS Αρχικά, ο αξιολογθτισ προςδιόριςε τθ διεφκυνςθ τθσ υπό αξιολόγθςθ ιςτοςελίδασ και ειςιγαγε τθ λεκτικι περιγραφι του ςτόχου ςτο εργαλείο ISEtool. Στθ ςυνζχεια, επζλεξε ζναν γενικό ςθμαςιολογικό χϊρο για να αντιπροςωπεφςει το ευρφ κοινό ςτο οποίο απευκφνεται ο υπό εξζταςθ δικτυακόσ τόποσ. Ζπειτα, επζλεξε τα κατάλλθλα χειριςτιρια από τθ διεπιφάνεια του εργαλείου, ζτςι ϊςτε το τελευταίο να ςυλλζξει αυτόματα τισ λεκτικζσ περιγραφζσ των υπερςυνδζςμων τθσ υπό εξζταςθ ιςτοςελίδασ και να υπολογίςει τθ ςθμαςιολογικι τουσ ομοιότθτα με τον κακοριςμζνο ςτόχο για το κακοριςμζνο προφίλ χριςτθ. Σε αυτό το ςθμείο, ο αξιολογθτισ ταξινόμθςε το διαδραςτικό πίνακα των υπερςυνδζςμων ςε φκίνουςα διάταξθ ωσ προσ τθν τιμι του δείκτθ LSA προκειμζνου να αποκτιςει μία καλφτερθ εικόνα του επιπζδου τθσ πλθροφοριακισ οςμισ τθσ ιςτοςελίδασ. Ζπειτα, εφάρμοςε τουσ ευρετικοφσ κανόνεσ που περιγράφονται ςτθν ενότθτα χρθςιμοποιϊντασ τον αντίςτοιχο διάλογο του εργαλείου για τθ χρωματικι κωδικοποίθςθ του πίνακα των υπερςυνδζςμων. Ωσ αποτζλεςμα, εντόπιςε ζνα πρόβλθμα αςκενοφσ πλθροφοριακισ οςμισ, κακϊσ ο υπερςφνδεςμοσ που οδθγοφςε ςτο ςωςτό μονοπάτι (Reference) είχε δείκτθ LSA μικρότερο από Στθ ςυνζχεια, ο αξιολογθτισ όριςε τον υπερςφνδεςμο Reference ωσ το επόμενο βιμα ςτθν αξιολόγθςθ, προκειμζνου να διερευνιςει αν υπιρχαν περαιτζρω προβλιματα ςτο μονοπάτι που οδθγεί ςτθ ηθτοφμενθ πλθροφορία. Το ISEtool ανζλυςε εκ νζου τθν ιςτοςελίδα που όριςε ο αξιολογθτισ ςυλλζγοντασ τισ λεκτικζσ περιγραφζσ των υπερςυνδζςμων και υπολογίηοντασ τθν πλθροφοριακι τουσ οςμι για το κακοριςμζνο προφίλ χρθςτϊν. Ο αξιολογθτισ χρθςιμοποιϊντασ τισ προςφερόμενεσ λειτουργίεσ του εργαλείου διαπίςτωςε ότι ςτθν υπό εξζταςθ ςελίδα ο υπερςφνδεςμοσ που οδθγεί ςτο ςωςτό μονοπάτι (Education) είχε επαρκι πλθροφοριακι οςμι (δείκτθσ LSA = 0.44). Ραράλλθλα, δεν εντόπιςε κάποιο πρόβλθμα ανταγωνιςτικϊν υπερςυνδζςμων κακϊσ ο υπερςφνδεςμοσ με τον πιο κοντινό δείκτθ LSA είχε τιμι 77% τθσ τιμισ του ςωςτοφ υπερςυνδζςμου 19. Ακόμθ, 18 Υπενκυμίηεται ότι όταν ο ςωςτόσ υπερςφνδεςμοσ ζχει δείκτθ LSA μικρότερο από 0.30 κατθγοριοποιείται ωσ αςκενοφσ πλθροφοριακισ οςμισ. 19 Υπενκυμίηεται ότι το θαηώηεξν όξην γηα λα θαηεγνξηνπνηεζεί έλαο ππεξζύλδεζκνο ωο αληαγωληζηηθόο είλαη λα έρεη 80% ηεο πιεξνθνξηαθήο νζκήο πνπ έρεη ν ζωζηόο ππεξζύλδεζκνο. 108 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

109 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ςθμείωςε τθν προειδοποίθςθ του εργαλείου για ζναν υπερςφνδεςμο (Thesauri) με αυξθμζνθ πικανότθτα να μθν γίνεται καταλθπτόσ από το επιλεγμζνο προφίλ χρθςτϊν. Ζπειτα, ο αξιολογθτισ ςυνζχιςε τθν αξιολόγθςθ ηθτϊντασ από το εργαλείο να ακολουκιςει και να αναλφςει τθ ςελίδα πίςω από τον υπερςφνδεςμο Education. Στθν ιςτοςελίδα αυτι ο υπερςφνδεςμοσ Colleges and Universities οδθγεί ςτθν ικανοποίθςθ του κακοριςμζνου ςτόχου. Επαναλαμβάνοντασ τθν ίδια διαδικαςία ο αξιολογθτισ δεν εντόπιςε κάποια πικανά προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ ςτθν ιςτοςελίδα και τθν κατθγοριοποίθςε ωσ υψθλισ πλθροφοριακισ οςμισ κακϊσ ο ςωςτόσ υπερςφνδεςμοσ είχε υψθλι τιμι δείκτθ LSA (0.65) και δεν υπιρχε κάποιοσ ανταγωνιςτικόσ υπερςφνδεςμοσ. Ολοκλθρϊνοντασ τθν αξιολόγθςθ, ο χριςτθσ του εργαλείου δθμιοφργθςε μια απεικόνιςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ που ζχουν οι υπερςφνδεςμοι ςε κάκε βιμα τθσ διαδρομισ που οδθγεί ςτθ ςωςτι πλθροφορία για να τθ ςυμπεριλάβει ςτθν ζκκεςθ του. 4.4 Σφνοψθ και ςυμπεράςματα Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφθκαν δφο πρωτότυπα εργαλεία που αναπτφχκθκαν προκειμζνου να καλφψουν τισ ανάγκεσ του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS. Το πρϊτο εργαλείο, το AutoCardSorter, υποςτθρίηει τθ διαδικαςία δόμθςθσ του περιεχομζνου ενόσ ιςτοτόπου, ενϊ το δεφτερο εργαλείο, το ISEtool, υποςτθρίηει τθ διαδικαςία διαςφνδεςθσ των ιςτοςελίδων ενόσ ιςτοτόπου μζςω κατάλλθλων λεκτικϊν περιγραφϊν υπερςυνδζςμων και τθν ανίχνευςθ πικανϊν προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ ςτο πλαίςιο MEDIAMIS. Κφρια χαρακτθριςτικά των εργαλείων είναι θ ςυςτθματοποίθςθ και θ αφξθςθ τθσ αποδοτικότθτασ τθσ διαδικαςίασ ςχεδίαςθσ ι επαναςχεδίαςθσ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ιςτοτόπων. Ταυτόχρονα, ζχει καταβλθκεί προςπάκεια να είναι εφκολα ςτθν εκμάκθςθ, απλά ςτθ χριςθ και ευζλικτα, ζτςι ϊςτε να ζχουν μεγαλφτερθ πικανότθτα αποδοχισ από τουσ μθχανικοφσ του Διαδικτφου. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 109

110 Σχεδίαςθ και ανάπτυξθ εργαλείων για τθν υποςτιριξθ του MEDIAMIS Στο κεφάλαιο που ακολουκεί, παρουςιάηεται ζνα ςφνολο από διακριτζσ μελζτεσ περίπτωςθσ που εξετάηουν τθν καταλλθλότθτα του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS. Ραράλλθλα, διερευνάται θ αποτελεςματικότθτα και αποδοτικότθτα των υποςτθρικτικϊν εργαλείων AutoCardSorter και ISEtool. Ρροκείμενου να εξαςφαλιςτεί το απαραίτθτο ελεγχόμενο πλαίςιο ςυνκθκϊν που απαιτεί μία πειραματικι μελζτθ πραγματοποιικθκε ζνα ςφνολο από διακριτζσ μελζτεσ για κάκε φάςθ ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου. Επιπρόςκετα, ςτο επόμενο κεφάλαιο παρουςιάηεται και μία μελζτθ ςτθν οποία προτείνεται μία ςυμπλθρωματικι μζκοδοσ αξιολόγθςθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ υπερςυνδζςμων, κακϊσ επίςθσ και μία μελζτθ, θ οποία πραγματοποιικθκε από μία ανεξάρτθτθ ερευνθτικι ομάδα και διερεφνθςε τθν αποδοχι εργαλείων όπωσ το ISEtool από ςχεδιαςτζσ ιςτοτόπων. 110 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

111 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Μελζτεσ Περίπτωςθσ Στο κεφάλαιο αυτό εξετάηεται θ εγκυρότθτα και αποδοτικότθτα του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS και των εργαλείων που το υποςτθρίηουν. Για το ςκοπό αυτό πραγματοποιικθκαν ζξι διακριτζσ πειραματικζσ μελζτεσ ςτισ οποίεσ ζλαβε χϊρα τόςο ποιοτικι όςο και ποςοτικι ςφγκριςθ του MEDIAMIS με κακιερωμζνεσ χρθςτοκεντρικζσ τεχνικζσ, όπωσ θ ταξινόμθςθ καρτϊν. Επιπρόςκετα, περιγράφεται μία μελζτθ ςτθν οποία προτείνεται μια ςυμπλθρωματικι μζκοδοσ αξιολόγθςθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ που εμπλζκει το ςτατιςτικά-βζλτιςτο αρικμό ςυμμετεχόντων. Τζλοσ, περιγράφεται ςφντομα μία μελζτθ που πραγματοποιικθκε από μία ανεξάρτθτθ ερευνθτικι ομάδα, θ οποία διερεφνθςε τθν αποδοχι εργαλείων που χρθςιμοποιοφν τθ τεχνικι LSA από ςχεδιαςτζσ ιςτοτόπων. Στθ μελζτθ αυτι αξιολογικθκε και το ISEtool, ζνα από τα αναπτφχκθκαν ςτθν παροφςα διατριβι. εργαλεία που Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 111

112 Μελζτεσ περίπτωςθσ 5.1 Ειςαγωγι Στο κεφάλαιο αυτό εξετάηεται θ αποτελεςματικότθτα και αποδοτικότθτα του προτεινόμενου ςτο κεφάλαιο 3 μεκοδολογικοφ πλαιςίου MEDIAMIS, κακϊσ και των υποςτθρικτικϊν εργαλείων AutoCardSorter και ISEtool, τα οποία περιγράφθκαν εκτενϊσ ςτο κεφάλαιο 4. Για το ςκοπό αυτό ςχεδιάςτθκαν και πραγματοποιικθκαν ζξι διακριτζσ πειραματικζσ μελζτεσ. Στόχοσ των μελετϊν ιταν να προκφψουν ςυμπεράςματα ςχετικά με τθν αποτελεςματικότθτα και τθν αποδοτικότθτα του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου ςτισ διάφορεσ φάςεισ ςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ ενόσ ιςτοτόπου. Στισ τζςςερισ από τισ μελζτεσ αυτζσ, εφαρμόςτθκε αρχικά θ μεκοδολογία MEDIAMIS για τθ δόμθςθ ιςτοτόπων με ποικίλα μεγζκθ και κεματικό περιεχόμενο, και ςτθ ςυνζχεια τα αποτελζςματα και θ αποδοτικότθτα τθσ ςυγκρίκθκαν με αυτά τθσ ταξινόμθςθσ καρτϊν ανοιχτοφ-τφπου για τθ δόμθςθ των ίδιων ιςτοτόπων. Στισ υπόλοιπεσ δφο μελζτεσ, εφαρμόςτθκε αρχικά θ MEDIAMIS για τθ δθμιουργία ςθμαςιολογικά κατάλλθλων λεκτικϊν περιγραφϊν υπερςυνδζςμων ςε πειραματικζσ ιςτοςελίδεσ, και ζπειτα οι ίδιεσ ιςτοςελίδεσ αξιολογικθκαν με τθ ςυμμετοχι χρθςτϊν και ςυγκρίκθκαν τα δεδομζνα που προζκυψαν. Από τθν ανάλυςθ των αποτελεςμάτων προζκυψε και θ ανάγκθ δθμιουργίασ μιασ ςυμπλθρωματικισ τεχνικισ για τθν αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ των υπερςυνδζςμων, θ οποία περιγράφεται ςτθν ενότθτα 5.4. Τζλοσ, ςτο κεφάλαιο αυτό παρατίκενται ανωνφμωσ οριςμζνα ςχόλια φοιτθτϊν, ερευνθτϊν αλλά και ςχεδιαςτϊν ιςτοτόπων που ηιτθςαν να δοκιμάςουν τα εργαλεία που αναπτφχκθκαν για να υποςτθρίξουν το MEDIAMIS. Αξίηει ειδικισ μνείασ, μία μελζτθ που πραγματοποιικθκε από τον Dickinson (2007) ςτο πλαίςιο εκπόνθςθσ τθσ μεταπτυχιακισ του εργαςίασ ςε Ρανεπιςτιμιο του Θνωμζνου Βαςιλείου (School of Computing, University of Teesside). Θ μελζτθ αυτι διερεφνθςε τθν αποδοχι εργαλείων αξιολόγθςθσ τθσ πλοθγθςιμότθτασ ιςτοτόπων από επαγγελματίεσ ςχεδιαςτζσ ιςτοτόπων, και ζνα από τα εργαλεία που αξιολογικθκαν ιταν το εργαλείο ISEtool που αναπτφχκθκε ςτο πλαίςιο τθσ παροφςθσ διατριβισ. 112 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

113 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εφαρμογι του MEDIAMIS για τθ δόμθςθ δικτυακϊν τόπων Ειςαγωγι Στο πλαίςιο εγκυροποίθςθσ και διερεφνθςθσ τθσ αποδοτικότθτασ τθσ προτεινόμενθσ προςζγγιςθσ για τθ δόμθςθ του περιεχομζνου ενόσ δικτυακοφ τόπου, πραγματοποιικθκαν τζςςερισ μελζτεσ περίπτωςθσ. Στισ μελζτεσ αυτζσ ζλαβε χϊρα ποιοτικι και ποςοτικι ςφγκριςθ τθσ μεκοδολογίασ MEDIAMIS με τθν κακιερωμζνθ, χρθςτοκεντρικι τεχνικι τθσ ταξινόμθςθσ καρτϊν. Ταυτόχρονα, διερευνικθκε θ επίδραςθ τθσ κεματικισ κατθγορίασ και του μεγζκουσ του δικτυακοφ τόπου ςτθν προτεινόμενθ προςζγγιςθ. Ιδανικά, μία αξιόπιςτθ μεκοδολογία δόμθςθσ ιςτοτόπων δεν πρζπει να επθρεάηεται ςθμαντικά από τουσ προαναφερκζντεσ παράγοντεσ. Στθν πρϊτθ μελζτθ δομικθκε το περιεχόμενο ενόσ μικροφ ιςτοτόπου που πραγματευόταν κζματα διατροφισ και υγείασ. Θ δεφτερθ μελζτθ αφοροφςε τον επαναςχεδιαςμό μίασ λίγο μεγαλφτερθσ εκπαιδευτικισ πφλθσ. Στθν τρίτθ μελζτθ ςχεδιάςτθκε θ πλθροφοριακι δομι ενόσ ακόμθ μεγαλφτερου πειραματικοφ ιςτοτόπου με περιεχόμενο που αφοροφςε τουριςτικά και ταξιδιωτικά κζματα. Τζλοσ, ςτθν τζταρτθ μελζτθ οργανϊκθκε θ πλθροφορία ενόσ πειραματικοφ ειδθςεογραφικοφ ιςτοτόπου. Στθ ςυνζχεια, περιγράφεται αρχικά θ μεκοδολογία ςχεδίαςθσ και ανάλυςθσ των μελετϊν περίπτωςθσ που πραγματοποιικθκαν. Ζπειτα, παρουςιάηονται τα αποτελζςματα τθσ κάκε μελζτθσ. Θ ενότθτα αυτι καταλιγει με ςυηιτθςθ και ςυμπεράςματα για τθν εφαρμοςιμότθτα τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ MEDIAMIS κατά το ςτάδιο δθμιουργίασ τθσ δομισ ενόσ ιςτοτόπου Το πλαίςιο των μελετϊν Σε όλεσ τισ μελζτεσ, θ MEDIAMIS ςυγκρίκθκε ωσ προσ τθν εγκυρότθτα και αποδοτικότθτα τθσ με τθν κακιερωμζνθ, χρθςτοκεντρικι τεχνικι ταξινόμθςθσ καρτϊν ανοιχτοφ-τφπου (βλζπε ενότθτα 2.3.1). Σε κάκε μελζτθ, ςυντάχκθκαν αρχικά λεκτικζσ περιγραφζσ για τισ ιςτοςελίδεσ προσ ομαδοποίθςθ, οι οποίεσ Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 113

114 Μελζτεσ περίπτωςθσ χρθςιμοποιικθκαν και ςτισ δφο μεκόδουσ. Θ μόνθ διαφοροποίθςθ ςε αυτζσ τισ περιγραφζσ αφοροφςε τον εμπλουτιςμό τουσ βάςει των ευρετικϊν κανόνων που περιγράφθκαν ςτθν ενότθτα κατά τθν εφαρμογι τθσ προτεινόμενθσ προςζγγιςθσ. Ζπειτα, χρθςιμοποιικθκε το υποςτθρικτικό εργαλείο AutoCardSorter για το ςχεδιαςμό τθσ δομισ των ιςτοτόπων ςφμφωνα με το μεκοδολογικό πλαίςιο MEDIAMIS. Ακολουκϊντασ το τυπικό ςενάριο χριςθσ του εργαλείου (βλζπε ενότθτα 4.2.1), τροφοδοτικθκαν οι περιγραφζσ των ιςτοςελίδων ςτο AutoCardSorter και επιλζχκθκε ζνασ κατάλλθλοσ ςθμαςιολογικόσ χϊροσ ωσ αντιπροςωπευτικό προφίλ των χρθςτϊν. Εκμεταλλευόμενοι το πλοφςιο ςφνολο δυνατοτιτων που προςφζρει το εργαλείο αξιολογικθκαν αρκετζσ διαφορετικζσ λφςεισ πριν υιοκετθκεί θ τελικι. Στθ ςυνζχεια, ςχεδιάςτθκε θ δομι των ίδιων ιςτοτόπων μζςω πειραμάτων ταξινόμθςθσ καρτϊν, ςτα οποία ςυμμετείχαν από 18 ζωσ 36 ςυμμετζχοντεσ. Ο αρικμόσ αυτόσ κρίνεται παραπάνω από επαρκισ για ζνα πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν, κακϊσ ζρευνεσ ζχουν δείξει ότι 15 με 20 ςυμμετζχοντεσ δίνουν αξιόπιςτα αποτελζςματα (Nielsen 2004; Tullis & Wood 2004). Το κάκε πείραμα απαρτιηόταν από τζςςερισ φάςεισ. Αρχικά, οι ςυμμετζχοντεσ ενθμερϊνονταν ότι λαμβάνουν μζροσ ςε ερευνθτικι μελζτθ και εξαςφαλίηονταν θ ςυγκατάκεςθ τουσ. Ζπειτα, λάμβανε χϊρα μια μικρι ειςαγωγι για τθ κεματικι κατθγορία και τουσ ςτόχουσ του δικτυακοφ τόπου προσ δόμθςθ. Στθ ςυνζχεια, δίνονταν ςτουσ ςυμμετζχοντεσ οι περιγραφζσ των ιςτοςελίδων και τουσ ηθτοφνταν να δθμιουργιςουν τισ δικζσ τουσ ομαδοποιιςεισ. Τζλοσ, οι ςυμμετζχοντεσ ςυμπλιρωναν ζνα ερωτθματολόγιο το οποίο αποςκοποφςε ςτθ ςυλλογι δθμογραφικϊν ςτοιχείων (θλικία, φφλλο, εμπειρία χριςθσ διαδικτφου, γνϊςθ αγγλικϊν; βλζπε Ραράρτθμα Α). Στο πλαίςιο διερεφνθςθσ τθσ αποδοτικότθτασ τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ πραγματοποιικθκε ςυγκριτικι αξιολόγθςθ του ςυνολικοφ χρόνου που απαιτικθκε για τθν προετοιμαςία, διεξαγωγι, και ανάλυςθ των αποτελεςμάτων των δφο μεκόδων. Επιπρόςκετα, διερευνικθκε εκτενϊσ θ ποιότθτα των αποτελεςμάτων τθσ προτεινόμενθσ προςζγγιςθσ κεωρϊντασ ωσ ςθμείο αναφοράσ τισ ομαδοποιιςεισ 114 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

115 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 που προζκυψαν από το αντίςτοιχο πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν. Συγκεκριμζνα, εφαρμόςτθκαν τρεισ διαφορετικοφ τφπου, ςυγκριτικζσ αναλφςεισ: α) ανάλυςθ ςτατιςτικισ ςυςχζτιςθσ μθτρϊν ςθμαςιολογικισ ομοιότθτασ (semantic similaritymatrices correlation), β) ςυγκριτικι ανάλυςθ πρωτευόντων ομάδων (base-clusters), και γ) ςφγκριςθ ςτατιςτικά-βζλτιςτων δομϊν. Οι λεπτομζρειεσ αυτϊν των αναλφςεων περιγράφονται ςτθ ςυνζχεια. Ωσ πρϊτο βιμα ςτθν κατεφκυνςθ εγκυροποίθςθσ τθσ MEDIAMIS, υπολογίςτθκε θ ςτατιςτικι ςυςχζτιςθ των μθτρϊν ομοιότθτασ που παριχκθςαν από τισ δφο τεχνικζσ για κάκε μελζτθ περίπτωςθσ. Στο πλαίςιο τθσ ανάλυςθσ αυτισ, μία μιτρα ομοιότθτασ ορίηεται ωσ ο τετραγωνικόσ πίνακασ που περιλαμβάνει ζνα δείκτθ τθσ ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ για κάκε ηευγάρι των προσ ομαδοποίθςθ εννοιϊν. Για τθν προτεινόμενθ τεχνικι, αυτόσ ο δείκτθσ είναι το αποτζλεςμα του αλγορίκμου ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ LSA, ενϊ για κάκε πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν χρθςιμοποιικθκε θ κανονικοποιθμζνθ ςυχνότθτα τοποκζτθςθσ δφο καρτϊν ςτθν ίδια ομάδα από τουσ ςυμμετζχοντεσ. Για να διερευνθκεί περαιτζρω θ ποιότθτα των αποτελεςμάτων τθσ προτεινόμενθσ μεκόδου πραγματοποιικθκε μία ςυγκριτικι ανάλυςθ πρωτευόντων ομάδων. Θ τεχνικι αυτι ζχει προτακεί από τουσ Tullis & Wood (2004) για τθν αντικειμενικι ςφγκριςθ δφο οποιονδιποτε δενδρογραμμάτων. Το αποτζλεςμα τθσ είναι μία μετρικι που εκφράηει τθν απόςταςθ μεταξφ των δενδρογραμμάτων που ςυγκρίνονται. Για τον υπολογιςμό αυτισ τθσ μετρικισ ακολουκικθκαν τα εξισ βιματα: 1. Ορίςτθκε ωσ ςθμείο αναφοράσ το δενδρόγραμμα που προζκυψε από το αντίςτοιχο πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν (d r ). 2. Βρζκθκαν οι πρωτεφοντεσ ομάδεσ του δενδρογράμματοσ αυτοφ (bc r ). Ωσ πρωτεφον ομάδα ορίηεται κάκε ομάδα που δθμιουργείται ςτο πρϊτο επίπεδο του αλγορίκμου ομαδοποίθςθσ. Ρρόκειται δθλαδι για τισ ομάδεσ που περιλαμβάνουν τισ ζννοιεσ με τθ μικρότερθ μεταξφ τουσ απόςταςθ. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 115

116 Μελζτεσ περίπτωςθσ 3. Ζγινε επιςκόπθςθ του δενδρογράμματοσ που παριχκθκε από τθν προτεινόμενθ τεχνικι (d) και καταμετρικθκε ο ςυνολικόσ αρικμόσ των παρεμβαλλομζνων κόμβων ανάμεςα ςε κάκε ηεφγοσ εννοιϊν που ανικε ςτισ πρωτεφοντεσ ομάδεσ του δενδρογράμματοσ αναφοράσ (n i j ). Ο αρικμόσ αυτόσ αντιπροςωπεφει τθν απόςταςθ των καρτϊν τθσ κάκε πρωτεφοντοσ ομάδασ. 4. Βρζκθκε θ μζςθ απόςταςθ όλων των πρωτευόντων ομάδων, θ οποία κανονικοποιικθκε ωσ προσ τθ μζγιςτθ δυνατι απόςταςθ μεταξφ δφο εννοιϊν για το κάκε δενδρόγραμμα. Τα παραπάνω βιματα υπολογιςμοφ ςυνοψίηονται ςτθν εξίςωςθ 1. Θ εικόνα 5.1 παρουςιάηει ζνα παράδειγμα υπολογιςμοφ τθσ μετρικισ αυτισ ςε κάποια επιμζρουσ τμιματα των δενδρογραμμάτων που παριχκθςαν από τισ δφο μεκόδουσ.,, ( i, j) bcr ni j D i j bc N D d, d, i j avg r bcr ( i, j) bcr r Nbc 1 Nbc 1 r r Dmax i j c bcr c n 0 n 0 n ( N 1 2 n) N ( N 1 2 n) όπνπ d = δελδξόγξακκα πξνο ζύγθξηζε d r = δελδξόγξακκα αλαθνξάο bc r = πξωηεύνληεο νκάδεο ηνπ dr N bc = αξηζλόο πξωηεπόληωλ νκάδωλ ηνπ d r r (i, j) = δεπγάξη ελλνηώλ πξνο νκαδνπνίεζε n i j= αξηζκόο παξεκβαιιόκελωλ θόκβωλ ζην d αλάκεζα ζην δεπγάξη (i, j) N c = αξηζκόο ελλνηώλ πξνο νκαδνπνίεζε (1) Εικόνα 5.1 Ραράδειγμα υπολογιςμοφ μζςθσ απόςταςθσ πρωτευόντων ομάδων. 116 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

117 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Τζλοσ, ζγινε και μία ςυγκριτικι αξιολόγθςθ των βζλτιςτων δομϊν που προζκυψαν από κάκε τεχνικι. Ωσ βζλτιςτθ δομι ορίςτθκε αυτι που προζκυψε φςτερα από τθν εφαρμογι του κριτθρίου Kaiser (βλζπε ενότθτα 4.2.1) για τον προςδιοριςμό του ςτατιςτικά-βζλτιςτου αρικμοφ ομάδων ςτο κάκε δενδρόγραμμα. Ο λόγοσ που επιλζχκθκε αυτόσ ο τρόποσ δθμιουργίασ μίασ προτεινόμενθσ δομισ από τθν κάκε τεχνικι ιταν για να γίνει όςο το δυνατόν πιο αντικειμενικι θ μεταξφ τουσ ςφγκριςθ. Στο πλαίςιο αυτισ τθσ ανάλυςθσ ακολουκικθκαν τα εξισ βιματα: Αρχικά, θ βζλτιςτθ δομι που προζκυψε από τισ ομαδοποιιςεισ του κάκε πειράματοσ ταξινόμθςθσ καρτϊν ορίςτθκε ωσ θ δομι αναφοράσ. Στθ ςυνζχεια, υπολογίςτθκε ζνασ δείκτθσ ςυμφωνίασ ανάμεςα ςτθ δομι αναφοράσ και ςτθ δομι που προζκυψε από τθν εφαρμογι τθσ MEDIAMIS. Για το ςκοπό αυτό υπολογίςτθκε το ποςοςτό των ςελίδων που ομαδοποίθςε θ προτεινόμενθ προςζγγιςθ με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο τισ είχαν ομαδοποιιςει οι ςυμμετζχοντεσ του αντίςτοιχου πειράματοσ ταξινόμθςθσ καρτϊν. Αξίηει να ςθμειωκεί ότι ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ θ MEDIAMIS δθμιουργοφςε δφο ι περιςςότερεσ υποομάδεσ για ζννοιεσ που είχαν ομαδοποιθκεί ςε μία κατθγορία από τουσ ςυμμετζχοντεσ. Σε αυτζσ τισ περιπτϊςεισ, οι κάρτεσ που ανικαν ςτθ μεγαλφτερθ υποκατθγορία ταξινομοφνταν ωσ «ςε ςυμφωνία», ενϊ όλεσ οι κάρτεσ ςτισ υπόλοιπεσ υποκατθγορίεσ «ςε αςυμφωνία». Εφκολα γίνεται αντιλθπτό ότι οι τρεισ ςυγκριτικζσ αξιολογιςεισ που πραγματοποιικθκαν ςτο πλαίςιο εγκυροποίθςθσ τθσ MEDIAMIS κατά τθ φάςθ δόμθςθσ ιςτοτόπων δεν είναι ορκογϊνιεσ. Ωςτόςο, δίνουν χριςιμεσ πλθροφορίεσ από διαφορετικζσ οπτικζσ γωνίεσ. Θ ανάλυςθ ςτατιςτικισ ςυςχζτιςθσ των μθτρϊν ομοιότθτασ είναι θ πιο αυςτθρι από όλεσ, κακϊσ λαμβάνει υπόψθ τισ τιμζσ που προζκυψαν από τισ δφο μεκόδουσ για το βακμό ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ μεταξφ όλων των δυνατϊν ηευγαριϊν από τισ ιςτοςελίδεσ προσ ομαδοποίθςθ. Επιπρόςκετα, αυτι θ ανάλυςθ είναι και θ πιο γενικι κακϊσ δεν προχποκζτει τθν εφαρμογι αλγορίκμων ομαδοποίθςθσ για τθν ανάλυςθ των δεδομζνων που προζκυψαν από τουσ ςυμμετζχοντεσ ςτα πειράματα ταξινόμθςθσ καρτϊν. Θ ανάλυςθ πρωτευόντων ομάδων αποτελεί ζναν αντικειμενικό τρόπο ςφγκριςθσ των δενδρογραμμάτων που προκφπτουν από τθν εφαρμογι αλγορίκμων Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 117

118 Μελζτεσ περίπτωςθσ ομαδοποίθςθσ ςτισ μιτρεσ ομοιότθτασ των δυο τεχνικϊν. Ριο ςυγκεκριμζνα, θ ανάλυςθ αυτι παράγει ζναν δείκτθ που εκφράηει τθν απόςταςθ των ςθμαςιολογικά κοντινότερων εννοιϊν με βάςθ τισ ομαδοποιιςεισ των ςυμμετεχόντων και τθσ προτεινόμενθσ τεχνικισ. Τζλοσ, ακόμθ και αν δεν επιτευχκεί απόλυτθ ςυμφωνία ςτθν ομαδοποίθςθ των πρωτευόντων εννοιϊν, οι απορρζουςεσ από τθν κάκε τεχνικι δομζσ μπορεί να είναι πανομοιότυπεσ. Αυτό ςυμβαίνει γιατί ςτθν πράξθ θ δομι που υιοκετείται τελικά με βάςθ ζνα δενδρόγραμμα δε ςτθρίηεται ποτζ ςτο πρϊτο επίπεδο ομαδοποίθςθσ, δθλαδι ςτισ πρωτεφοντεσ ομάδεσ. Θ ςφγκριςθ βζλτιςτων δομϊν λαμβάνει υπόψθ τζτοια ηθτιματα, ζτςι ϊςτε να δϊςει ζναν αντικειμενικό τρόπο ςφγκριςθσ των δομϊν που προκφπτουν από κάκε μζκοδο Μελζτθ 1: Δόμθςθ του ιςτοτόπου ενόσ ευρωπαϊκοφ προγράμματοσ Στο πλαίςιο του ευρωπαϊκοφ προγράμματοσ QALIBRA (Quality of Life Integrated Benefit and Risk Analysis) κλικθκα να ςχεδιάςω τθν πλθροφοριακι δομι του επίςθμου ιςτοτόπου του. Στόχοσ του εν λόγω ιςτοτόπου ιταν θ ενθμζρωςθ των επιςκεπτϊν του για τα πικανά κετικά και αρνθτικά αποτελζςματα τθσ κατανάλωςθσ τροφίμων ςτθν ανκρϊπινθ υγεία. Ταυτόχρονα, ο εν λόγω δικτυακόσ τόποσ περιελάμβανε πλθροφορίεσ και υπθρεςίεσ που εξυπθρετοφςαν τισ ανάγκεσ των ςυνεργατϊν κατά τθ διάρκεια ηωισ του προγράμματοσ. Σφμφωνα με τθ μεκοδολογία που περιγράφεται ςτθν προθγοφμενθ ενότθτα, χρθςιμοποιικθκε αρχικά θ προτεινόμενθ προςζγγιςθ για τθ δόμθςθ του περιερχομζνου του ιςτοτόπου. Θ εφαρμογι τθσ μεκόδου απαίτθςε περίπου μία ϊρα ςυνολικά. Στθ ςυνζχεια, ζλαβε χϊρα μία μελζτθ ταξινόμθςθσ καρτϊν ανοιχτοφτφπου για τθν οργάνωςθ του περιεχομζνου του ίδιου ιςτοτόπου. Στθ μελζτθ αυτι ζλαβαν μζροσ 18 ςυμμετζχοντεσ, 10 άντρεσ και 8 γυναίκεσ, θλικίασ από 22 ζωσ 55 χρονϊν με μζςο όρο θλικίασ 28. Πλοι τουσ διλωςαν ςε κατάλλθλο ερωτθματολόγιο ότι είχαν υψθλό επίπεδο γνϊςθσ αγγλικϊν (θ γλϊςςα του δικτυακοφ τόπου) και υψθλι εμπειρία χριςθσ του Διαδικτφου. Το πείραμα πραγματοποιικθκε ςτθν αίκουςα ςυνεδριάςεων τθσ βιβλιοκικθσ του Ρανεπιςτθμίου Ρατρϊν. Οι προσ 118 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

119 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ομαδοποίθςθ ζννοιεσ τυπϊκθκαν ςε κάρτεσ και ακολουκικθκε θ τυπικι διαδικαςία διεξαγωγισ ενόσ πειράματοσ ανοιχτοφ-τφπου ταξινόμθςθσ καρτϊν. Για τθν ανάλυςθ των δεδομζνων χρθςιμοποιικθκε υποςτθρικτικά το εργαλείο EZCalc (Dong et al. 2001). Ο ςυνολικόσ χρόνοσ που χρειάςτθκε για τθν προετοιμαςία τθσ μελζτθσ, τθ διεξαγωγι τθσ και τθν ανάλυςθ των δεδομζνων που ςυγκεντρϊκθκαν ιταν περίπου 27 ϊρεσ. Επομζνωσ, θ χριςθ τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ αποδείχκθκε περίπου 27 φορζσ πιο αποδοτικι. Επιπρόςκετα, βρζκθκε ζνασ πολφ υψθλόσ βακμόσ ςυςχζτιςθσ (r = 0.80, p < 0.01) ανάμεςα ςτισ μιτρεσ ομοιότθτασ των δφο τεχνικϊν. Ταυτόχρονα, θ μζςθ απόςταςθ των καρτϊν των πρωτευόντων ομάδων αναφοράσ ιταν 0 και τα μοντζλα πλοιγθςθσ που προζκυψαν από τισ δφο μεκοδολογίεσ ιταν πανομοιότυπα (εικόνα 5.2). Εικόνα 5.2 Τμιμα των δενδρογραμμάτων που προζκυψαν από τθν εφαρμογι τθσ MEDIAMIS (α) και από το πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν (β) κατά τθ ςχεδίαςθ ενόσ ιςτοτόπου με κζματα διατροφισ και υγείασ Μελζτθ 2: Επαναςχεδιαςμόσ τθσ δομισ μιασ εκπαιδευτικισ πφλθσ Θ δεφτερθ μελζτθ περίπτωςθσ αφοροφςε τον επαναςχεδιαςμό τθσ εκπαιδευτικισ δικτυακισ πφλθσ MyEce του τμιματοσ Θλεκτρολόγων Μθχανικϊν και Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 119

120 Μελζτεσ περίπτωςθσ Τεχνολογίασ Υπολογιςτϊν, του Ρανεπιςτθμίου Ρατρϊν 20. Θ πφλθ αυτι παρζχει διάφορεσ θλεκτρονικζσ υπθρεςίεσ ςτουσ φοιτθτζσ του τμιματοσ, όπωσ εξατομικευμζνα θμερολόγια και προγράμματα παρακολοφκθςθσ μακθμάτων, θλεκτρονικι υποβολι αιτιςεων ςτθ γραμματεία για ζκδοςθ πιςτοποιθτικϊν, πρόςβαςθ ςτισ ανακοινϊςεισ του τμιματοσ και εξειδικευμζνουσ καταλόγουσ με πλθροφορίεσ για τουσ κακθγθτζσ και το προςωπικό τθσ ςχολισ. Ραρά τθν αδιαμφιςβιτθτθ χρθςιμότθτα αυτϊν των υπθρεςιϊν, πολλοί φοιτθτζσ του τμιματοσ εξζφραηαν παράπονα ότι αντιμετϊπιηαν προβλιματα κατά τθν πλοιγθςθ τουσ για τθν αναηιτθςθ πλθροφοριϊν ι τθ χριςθ των προςφερόμενων υπθρεςιϊν. Δεκαεννζα προπτυχιακοί φοιτθτζσ του τμιματοσ ςυμμετείχαν ςε μία μελζτθ αξιολόγθςθσ τθσ ευχρθςτίασ τθσ πφλθσ, 13 άντρεσ, 6 γυναίκεσ, θλικίασ με μζςο όρο θλικίασ 23. Θ ανάλυςθ των δεδομζνων που ςυγκεντρϊκθκαν (βίντεο, ςθμειϊςεισ, ερωτθματολόγια) ζδειξε μια μάλλον φτωχι οργάνωςθ του περιεχομζνου τθσ πφλθσ ωσ τθν κφρια αιτία για τα παρατθροφμενα προβλιματα αλλθλεπίδραςθσ των χρθςτϊν με αυτιν. Ρολλοί από τουσ φοιτθτζσ διλωναν ότι προςπακοφςαν να «μαντζψουν που κα βρεκοφν από τθν επιλογι τουσ» και ότι είχαν ζνα αίςκθμα αναςφάλειασ, ενϊ παρατθρικθκε ότι ςυχνά υπζκυπταν ςε λανκαςμζνεσ επιλογζσ κατά τθν πλοιγθςθ τουσ. Εξετάςτθκε, λοιπόν, το ενδεχόμενο ενόσ επαναςχεδιαςμοφ τθσ πλθροφοριακισ αρχιτεκτονικισ τθσ διαδικτυακισ πφλθσ. Για το ςκοπό αυτό, εφαρμόςτθκε θ μεκοδολογία MEDIAMIS. Αρχικά, τροφοδοτικθκαν οι 27 ζννοιεσ προσ ομαδοποίθςθ (παρεχόμενεσ πλθροφορίεσ και υπθρεςίεσ) ςτο υποςτθρικτικό εργαλείο AutoCardSorter και επιλζχκθκε ζνασ κατάλλθλοσ ςθμαςιολογικόσ χϊροσ για τισ δεξιότθτεσ ανάγνωςθσ και κατανόθςθσ των ςπουδαςτϊν. Στθ ςυνζχεια, ακολουκικθκε το τυπικό ςενάριο χριςθσ του εργαλείου, και αφοφ διερευνικθκε ζνα ςφνολο από λφςεισ, επιλζχκθκε μία δομι για τθν εκπαιδευτικι δικτυακι πφλθ. Θ διαδικαςία διιρκθςε περίπου δφο ϊρεσ. Ζπειτα, πραγματοποιικθκε μία μελζτθ ταξινόμθςθσ καρτϊν ανοιχτοφ-τφπου για τθν οργάνωςθ του περιεχομζνου τθσ εκπαιδευτικι πφλθσ. Εικοςιζξι, φοιτθτζσ του Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

121 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 τμιματοσ, 17 άντρεσ και 9 γυναίκεσ, θλικίασ με μζςο όρο θλικίασ 23, ςυμμετείχαν ςτθ διαδικαςία. Οι προφορικζσ οδθγίεσ που δόκθκαν ςτουσ ςυμμετζχοντεσ ιταν να αγνοιςουν τθν υπάρχουςα οργάνωςθ με τθν οποία ιταν εξοικειωμζνοι και να προτείνουν μία δομι που κεωροφςαν οι ίδιοι ωσ πιο κατάλλθλθ. Το εργαλείο ταξινόμθςθσ καρτϊν USort (Dong et al. 2001) χρθςιμοποιικθκε από τουσ ςυμμετζχοντεσ για τθν υποςτιριξθ τθσ διαδικαςίασ ταξινόμθςθσ. Ο ςυνολικόσ χρόνοσ που απαιτικθκε για τθ διεξαγωγι του πειράματοσ ταξινόμθςθσ καρτϊν και για τθν ανάλυςθ των δεδομζνων που ςυλλζχκθκαν ιταν περίπου 22 ϊρεσ. Επομζνωσ, θ χριςθ τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ αποδείχκθκε περίπου 11 φορζσ πιο αποδοτικι. Ταυτόχρονα, θ ςυγκριτικι ανάλυςθ των αποτελεςμάτων των δφο μεκόδων δόμθςθσ ζδειξε και πάλι ζναν πολφ υψθλό βακμό ςυςχζτιςθσ ανάμεςα ςτισ μιτρεσ ομοιότθτασ τουσ (r = 0.52, p < 0.01). Επιπρόςκετα, θ μζςθ απόςταςθ των καρτϊν των πρωτευόντων ομάδων αναφοράσ ιταν 7.5%, ενϊ παρατθρικθκε ζνα ποςοςτό ςυμφωνίασ 93% ανάμεςα ςτισ ςτατιςτικά-βζλτιςτεσ δομζσ που προζκυψαν από τισ δφο μεκόδουσ (εικόνα 5.3). Εικόνα 5.3 Τμιμα των δενδρογραμμάτων που προζκυψαν από τθν εφαρμογι τθσ MEDIAMIS (α) και από το πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν (β) κατά τθν επαναςχεδίαςθ τθσ εκπαιδευτικισ πφλθσ MyEce. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 121

122 Μελζτεσ περίπτωςθσ Μελζτθ 3: Δόμθςθ τουριςτικοφ/ταξιδιωτικοφ δικτυακοφ τόπου Θ τρίτθ μελζτθ περίπτωςθσ αφοροφςε τθ δόμθςθ ενόσ πειραματικοφ δικτυακοφ τόπου που πραγματευόταν κζματα τουριςμοφ και ταξιδιϊν. Χρθςιμοποιικθκαν ςυνολικά 38 ιςτοςελίδεσ προσ ομαδοποίθςθ, οι οποίεσ επιλζχκθκαν με βάςθ τθ ςυχνότθτα εμφάνιςθσ τουσ ςε υψθλά βακμολογθμζνουσ ιςτοτόπουσ του διαγωνιςμοφ Webby Awards Ραραδείγματα τζτοιων ιςτοςελίδων είναι τα εξισ: «Σχεδιάηοντασ το ταξίδι μου», «Ρου κα μείνω», «Ρρόβλεψθ καιροφ», «Τοπικι Κουηίνα», «Αξιοκζατα», και «Στείλε μία e-card». Το AutoCardSorter χρθςιμοποιικθκε για ακόμθ μια φορά για να δομιςει τον πλθροφοριακό χϊρο του υπό ςχεδίαςθ δικτυακοφ τόπου ςτο πλαίςιο MEDIAMIS και τα αποτελζςματα ςυγκρίκθκαν με αυτά ενόσ πειράματοσ ταξινόμθςθσ καρτϊν. Ππωσ και ςτθν προθγοφμενθ μελζτθ, θ ταξινόμθςθ καρτϊν ζγινε με τθν υποςτιριξθ του εργαλείου USort. Ζνα ςφνολο 34 φοιτθτϊν Ρανεπιςτθμιακοφ τμιματοσ ζλαβε μζροσ ςτο πείραμα (25 άντρεσ, 9 γυναίκεσ, θλικία με μζςο όρο 22). Θ ςχεδίαςθ με τθ χριςθ του AutoCardSorter χρειάςτθκε περίπου δφο ϊρεσ για να ολοκλθρωκεί, ενϊ για τθ ςυλλογι και ανάλυςθ των δεδομζνων τθσ ταξινόμθςθσ καρτϊν απαιτικθκαν ςυνολικά 28 ϊρεσ. Εικόνα 5.4 Τμιμα των δενδρογραμμάτων που προζκυψαν από τθν εφαρμογι τθσ MEDIAMIS (α) και από το πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν (β) κατά τθ ςχεδίαςθ ενόσ τουριςτικοφ/ταξιδιωτικοφ ιςτοτόπου. 122 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

123 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Επομζνωσ, θ χριςθ τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ αποδείχκθκε περίπου 14 φορζσ πιο αποδοτικι. Εφαρμόηοντασ και πάλι τθ μεκοδολογία ανάλυςθσ και ςφγκριςθσ των αποτελεςμάτων των δφο μεκόδων (βλζπε ενότθτα 5.2.2), παρατθρικθκε ζνασ υψθλόσ βακμόσ ςυςχζτιςθσ των μθτρϊν ομοιότθτασ (r = 0.59, p < 0.01), μία μικρι μζςθ απόςταςθ των πρωτευόντων ομάδων (2.5%), και μία υψθλι ςυμφωνία των βζλτιςτων δομϊν (87%). Στθν εικόνα 5.4 παρουςιάηονται τμιματα των δενδρογραμμάτων που προζκυψαν από τθν κάκε μζκοδο Μελζτθ 4: Δόμθςθ ειδθςεογραφικοφ δικτυακοφ τόπου Θ τζταρτθ μελζτθ περίπτωςθσ αφοροφςε τθν οργάνωςθ του περιεχομζνου ενόσ πειραματικοφ ειδθςεογραφικοφ ιςτοτόπου και πραγματοποιικθκε ςτο πλαίςιο τθσ διπλωματικισ εργαςίασ του φοιτθτι Αλζξανδρου Στογιάννου (εν εξελίξει τθ χρονικι ςτιγμι ςυγγραφισ τθσ διατριβισ). Χρθςιμοποιικθκαν ςυνολικά 38 ειδθςεογραφικά άρκρα, τα οποία είχαν επιλεγεί από διάφορουσ εγχϊριουσ, όπωσ το in.gr και το pathfinder.gr, και ξζνουσ ειδθςεογραφικοφσ δικτυακοφσ τόπουσ, όπωσ το BBC και το CNN. Οι επιλεγμζνεσ ειδιςεισ κάλυπταν τισ κεματικζσ κατθγορίεσ που προςφζρονται τυπικά ςε τζτοιου τφπου ιςτοτόπουσ, όπωσ οικονομικζσ ειδιςεισ, αςτυνομικό ρεπορτάη, κζματα υγείασ, ακλθτικά και κζματα ψυχαγωγίασ. Αρχικά, χρθςιμοποιικθκε θ προτεινόμενθ προςζγγιςθ για τθ δόμθςθ του εν λόγω δικτυακοφ τόπου ςφμφωνα με τθ μεκοδολογία που προαναφζρκθκε. Θ διαδικαςία ςχεδίαςθσ απαίτθςε ςυνολικά μιάμιςθ ϊρα. Ζπειτα, πραγματοποιικθκε ζνα πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν για τθ δόμθςθ του πειραματικοφ ειδθςεογραφικοφ ιςτοτόπου. Ππωσ και ςτθν προθγοφμενθ μελζτθ, θ ταξινόμθςθ καρτϊν ζγινε με τθν υποςτιριξθ του εργαλείου USort, ενϊ ζνα ςφνολο 36 φοιτθτϊν Ρανεπιςτθμιακοφ τμιματοσ ζλαβε μζροσ ςτο πείραμα (29 άντρεσ, 6 γυναίκεσ, θλικία με μζςο όρο 22). Θ διεξαγωγι και ανάλυςθ των δεδομζνων του πειράματοσ ταξινόμθςθσ καρτϊν διιρκθςε περίπου 25 ϊρεσ. Επομζνωσ, θ χριςθ τθσ προτεινόμενθσ προςζγγιςθσ αποδείχκθκε περίπου 16.5 φορζσ πιο αποδοτικι. Ταυτόχρονα, θ αυξθμζνθ αυτι αποδοτικότθτα επιτεφχκθκε χωρίσ κάποια αρνθτικι επίπτωςθ ςτθν ποιότθτα των αποτελεςμάτων, κακϊσ οι Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 123

124 Μελζτεσ περίπτωςθσ αναλφςεισ που πραγματοποιικθκαν ζδειξαν ότι οι ομαδοποιιςεισ που ζγιναν από το AutoCardSorter ιταν παρόμοιεσ με αυτζσ των ςυμμετεχόντων. Ριο ςυγκεκριμζνα, παρατθρικθκε υψθλόσ βακμόσ ςυςχζτιςθσ των μθτρϊν ομοιότθτασ (r = 0.59, p < 0.01), μικρι μζςθ απόςταςθ πρωτευόντων ομάδων (7.5%), και υψθλι ταφτιςθ των βζλτιςτων δομϊν (89%). Θ εικόνα 5.5 παρουςιάηει ζνα τμιμα των δενδρογραμμάτων των δφο προςεγγίςεων. Εικόνα 5.5 Τμιμα των δενδρογραμμάτων που προζκυψαν από τθν εφαρμογι τθσ MEDIAMIS (α) και από το πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν (β) κατά τθ ςχεδίαςθ ενόσ ειδθςεογραφικοφ δικτυακοφ τόπου Σφνοψθ αποτελεςμάτων, ςυηιτθςθ και ςυμπεράςματα Ο πίνακασ 5.1 ςυγκεντρϊνει τα αποτελζςματα των τεςςάρων μελετϊν περίπτωςθσ που πραγματοποιικθκαν για να διερευνθκεί θ εφαρμοςιμότθτα και αποδοτικότθτα τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ MEDIAMIS κατά τθ φάςθ δθμιουργίασ τθσ δομισ του περιεχομζνου ενόσ ιςτοτόπου. Στισ μελζτεσ αυτζσ ζγινε ςφγκριςθ του ςυνολικοφ χρόνου και των ομαδοποιιςεων που προζκυψαν από τθν προτεινόμενθ μεκοδολογία και από τουσ ςυμμετζχοντεσ ςε μελζτεσ ταξινόμθςθσ καρτϊν ανοιχτοφ-τφπου. Ππωσ φαίνεται ςτον πίνακα 5.1, θ προτεινόμενθ μεκοδολογία αποδείχκθκε κατά μζςο όρο 17 φορζσ αποδοτικότερθ. Θ μζγιςτθ αποδοτικότθτα επιτεφχκθκε ςτθν πρϊτθ μελζτθ περίπτωςθσ, όπου θ ταξινόμθςθ καρτϊν διεξιχκθ με τθ χριςθ τυπωμζνων καρτϊν. 124 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

125 φγκριςθ Βζλτιςτων Δομϊν Ανάλυςθ Πρωτευόντων Ομάδων Ανάλυςθ υςχετίςεων Διερεφνθςθ Αποδοτικότθτασ Λεπτομζρειεσ Μελζτθσ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ωςτόςο, ακόμθ και ςτισ υπόλοιπεσ τρεισ μελζτεσ που χρθςιμοποιικθκαν εργαλεία λογιςμικοφ για τθν υποςτιριξθ τθσ ταξινόμθςθσ καρτϊν, θ προτεινόμενθ προςζγγιςθ ιταν κατά μζςο όρο 14 φορζσ ταχφτερθ. Αξίηει να γίνει ειδικι μνεία ςτο γεγονόσ ότι το μεγαλφτερο ποςοςτό του απαιτοφμενου χρόνου (περίπου το 70%) αφοροφςε τθν ανάλυςθ των δεδομζνων και όχι τθ ςυλλογι τουσ. Επομζνωσ, υποςτθρίηεται ότι θ προτεινόμενθ προςζγγιςθ είναι πιο αποδοτικι ακόμθ και από εξ αποςτάςεωσ μελζτεσ ταξινόμθςθσ καρτϊν, κακϊσ οι τελευταίεσ ελαχιςτοποιοφν μόνο τον απαιτοφμενο χρόνο για τθ διεξαγωγι του πειράματοσ. Αρικμόσ εννοιϊν προσ ομαδοποίθςθ Μελζτθ 1 Ιςτότοποσ για κζματα υγείασ Μελζτθ 2 Εκπαιδευτικι πφλθ Μελζτθ 3 Σαξιδιωτικόσ ιςτότοποσ Μελζτθ 4 Ειδθςεογραφικόσ ιςτότοποσ Αρικμόσ Συμμετεχόντων ςτθν Ταξινόμθςθ Καρτϊν Συνολικά Απαιτοφμενοσ Χρόνοσ Ταξινόμθςθ Καρτϊν Προτεινόμενθ Μζκοδοσ Αποδοτικότθτα Ρροτεινόμενθσ Μεκόδου φορζσ 11 φορζσ 14 φορζσ 16.5 φορζσ πιο γριγορθ πιο γριγορθ πιο γριγορθ πιο γριγορθ Βακμόσ Συςχζτιςθσ Μθτρϊν Ομοιότθτασ 0.80 (p<0.01) 0.52 (p<0.01) 0.59 (p<0.01) 0.59 (p<0.01) Αρικμόσ Ρρωτευόντων Ηευγϊν Ταξινόμθςθ Καρτϊν Προτεινόμενθ Μζκοδοσ Μζςθ απόςταςθ 0% 7.5% 2.5% 7.5% Αρικμόσ Κατθγοριϊν Μζςοσ αρικμόσ εννοιϊν ανά κατθγορία Ταξινόμθςθ Καρτϊν Προτεινόμενθ Μζκοδοσ Ταξινόμθςθ Καρτϊν Προτεινόμενθ Μζκοδοσ Ροςοςτό Συμφωνίασ 100% 93% 87% 89% Ρίνακασ 5.1 Σφνοψθ των αποτελεςμάτων των τεςςάρων μελετϊν διερεφνθςθσ τθσ εφαρμοςιμότθτασ τθσ MEDIAMIS για τθ δόμθςθ ιςτοτόπων. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 125

126 Μελζτεσ περίπτωςθσ Με βάςθ τα αποτελζςματα των μελετϊν, λοιπόν, προκφπτει ότι θ προτεινόμενθ μεκοδολογία είναι πιο αποδοτικι από τθ μζκοδο ταξινόμθςθσ καρτϊν, δθλαδι από τθν πιο δθμοφιλι και ευρζωσ χρθςιμοποιοφμενθ χρθςτοκεντρικι τεχνικι για τθ δόμθςθ ενόσ ιςτοτόπου. Ταυτόχρονα, αυτι θ αυξθμζνθ αποδοτικότθτα επιτυγχάνεται χωρίσ να επιβαρφνεται θ ποιότθτα των αποτελεςμάτων. Οι τρεισ διαφορετικζσ ςυγκριτικζσ αναλφςεισ που πραγματοποιικθκαν ζδειξαν ότι τα αποτελζςματα τθσ MEDIAMIS είναι εφάμιλλθσ ποιότθτασ με αυτά που προκφπτουν από αντιπροςωπευτικοφσ ςυμμετζχοντεσ ςε ζνα πείραμα ταξινόμθςθσ καρτϊν. Αρχικά, παρατθρικθκαν υψθλζσ ςυςχετίςεισ ανάμεςα ςτισ παραγόμενεσ μιτρεσ ομοιότθτασ των δφο τεχνικϊν και για τισ τζςςερισ μελζτεσ περίπτωςθσ (Μ.Ο.= 0.6, Τ.Α. = 0.1, p<0.01). Επιπρόςκετα, θ ανάλυςθ πρωτευόντων ομάδων, θ οποία ζχει προτακεί από τουσ Tullis & Wood (2004) για τθν αντικειμενικι ςφγκριςθ δενδρογραμμάτων, απζδειξε περαιτζρω ότι τα αποτελζςματα των δφο μεκόδων είναι παρόμοια. Τζλοσ, το πολφ υψθλό ποςοςτό ςυμφωνίασ που παρατθρικθκε για τισ απορρζουςεσ ςτατιςτικά-βζλτιςτεσ δομζσ από τθν κάκε μεκοδολογία (Μ.Ο. = 92.3%, Τ.Α. = 5.7%) επιβεβαίωςε τθν εγκυρότθτα τθσ MEDIAMIS για τθ δόμθςθ ιςτοτόπων. Συγκρίνοντασ τα αποτελζςματα των τεςςάρων μελετϊν περίπτωςθσ, γίνεται εμφανζσ ότι θ προτεινόμενθ μζκοδοσ τείνει να παράγει μία βζλτιςτθ δομι που αποτελείται από περιςςότερεσ κατθγορίεσ με λιγότερεσ και ςθμαςιολογικά κοντινότερεσ ζννοιεσ. Τζτοιεσ διαφοροποιιςεισ μποροφν να εξθγιςουν το γεγονόσ ότι ενϊ θ δεφτερθ μελζτθ είχε το χαμθλότερο βακμό ςυςχζτιςθσ μθτρϊν ομοιότθτασ και τθν υψθλότερθ μζςθ απόςταςθ πρωτευόντων ομάδων, εντοφτοισ είχε μεγαλφτερο ποςοςτό ςυμφωνίασ τθσ ςτατιςτικά-βζλτιςτθσ δομισ από τθν τρίτθ και τζταρτθ μελζτθ. Ακόμθ, παρατθροφμε ότι θ διαφοροποίθςθ του ςχεδιαςτικοφ ςτόχου (αρχικόσ ςχεδιαςμόσ ι επαναςχεδιαςμόσ) και θ αλλαγι τθσ κεματικισ κατθγορίασ του δικτυακοφ τόπου (υγεία και διατροφι, εκπαίδευςθ, τουριςμόσ και ταξίδια, ενθμζρωςθ) δεν επιδρά ςθμαντικά ςτθν αποδοτικότθτα και τθν ποιότθτα των αποτελεςμάτων τθσ MEDIAMIS. 126 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

127 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Επιπρόςκετα, παρατθρείται ότι θ αφξθςθ του αρικμοφ των εννοιϊν προσ ομαδοποίθςθ ζχει μικρι επίδραςθ ςτον ςυνολικό χρόνο ςχεδίαςθσ τθσ προτεινόμενθσ προςζγγιςθσ, αφοφ ιταν 2 περίπου ϊρεσ τόςο για 16 όςο και για 27 και 38 κάρτεσ. Αντικζτωσ, από τθν εικόνα 5.6 γίνεται εμφανζσ ότι θ αφξθςθ των εννοιϊν προσ ομαδοποίθςθ αυξάνει αιςκθτά τον ςυνολικό χρόνο ςχεδίαςθσ του δικτυακοφ τόπου με τθ χριςθ τθσ παραδοςιακισ τεχνικισ ταξινόμθςθσ καρτϊν 21. Το γεγονόσ αυτό ςε ςυνδυαςμό με τθν αυξθμζνθ πολυπλοκότθτα τθσ διεξαγωγισ και ανάλυςθσ πειραμάτων ταξινόμθςθσ καρτϊν με πάνω από 100 ζννοιεσ προσ ομαδοποίθςθ (Mauer & Warfel 2004) αποτελεί ζνα ςθμαντικό πλεονζκτθμα τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ. Εικόνα 5.6 Απαιτοφμενοσ χρόνοσ ςυναρτιςει του αρικμοφ των εννοιϊν προσ ομαδοποίθςθ για τθ δόμθςθ ενόσ δικτυακοφ τόπου με χριςθ τθσ ταξινόμθςθσ καρτϊν και τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ. 5.3 Εφαρμογι του MEDIAMIS για τθ δθμιουργία περιγραφϊν υπερςυνδζςμων Ειςαγωγι Στο πλαίςιο διερεφνθςθσ τθσ εφαρμοςιμότθτασ του προτεινόμενου μεκοδολογικοφ πλαιςίου για τθ δθμιουργία κατάλλθλων λεκτικϊν περιγραφϊν για τουσ υπερςυνδζςμουσ των ιςτοςελίδων ενόσ ιςτοτόπου, ςχεδιάςτθκαν και 21 Εξαίροντασ τθν πρϊτθ μελζτθ θ οποία ζγινε με τυπωμζνεσ κάρτεσ και επομζνωσ χρειάςτθκε περιςςότερο χρόνο για λιγότερεσ κάρτεσ ςυγκριτικά με τισ άλλεσ μελζτεσ ςτισ οποίεσ θ διαδικαςία ταξινόμθςθσ υποςτθρίχκθκε από το εργαλείο λογιςμικοφ USort. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 127

128 Μελζτεσ περίπτωςθσ πραγματοποιικθκαν δφο μελζτεσ (Tselios et al. 2009; Katsanos et al. 2010). Στισ μελζτεσ αυτζσ ζγινε εκτενισ ςφγκριςθ των αποτελεςμάτων τθσ προτεινόμενθσ προςζγγιςθσ με δεδομζνα τθσ παρατθροφμενθσ ςυμπεριφοράσ χρθςτϊν κατά τθν πλοιγθςθ τουσ ςτισ ίδιεσ ιςτοςελίδεσ. Ριο ςυγκεκριμζνα, ςτθν πρϊτθ μελζτθ διερευνικθκε θ αξιοπιςτία και θ αποδοτικότθτα τθσ MEDIAMIS ςτο να εντοπίηει προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ. Ραράλλθλα, μελετικθκε θ επίπτωςθ των διαφορετικϊν τφπων προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ που εντοπίηει θ προτεινόμενθ μεκοδολογία ςτθν παρατθροφμενθ ςυμπεριφορά των χρθςτϊν. Στθ δεφτερθ μελζτθ, διερευνικθκε θ αξιοπιςτία τθσ MEDIAMIS ςτο να εντοπίηει ακόμθ και μικρζσ διαφορζσ ςτθν πλθροφοριακι οςμι των υπερςυνδζςμων μιασ ιςτοςελίδασ. Ταυτόχρονα, ζγινε μια προςπάκεια να ποςοτικοποιθκεί θ όποια επίδραςθ τζτοιων μικρϊν διακυμάνςεων τθσ πλθροφοριακισ οςμισ ςτθν παρατθροφμενθ ςυμπεριφορά των χρθςτϊν. Στθ ςυνζχεια, περιγράφονται αρχικά τα κοινά μεκοδολογικά ςτοιχεία των δφο μελετϊν. Ζπειτα, παρουςιάηονται τα αποτελζςματα τθσ κάκε μελζτθσ. Θ ενότθτα αυτι καταλιγει με ςυηιτθςθ και ςυμπεράςματα για τθν εφαρμοςιμότθτα τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ για τθ δθμιουργία κατάλλθλων λεκτικϊν περιγραφϊν για τουσ υπερςυνδζςμουσ ενόσ ιςτοτόπου Το πλαίςιο των μελετϊν Και ςτισ δφο μελζτεσ, τα αποτελζςματα τθσ προτεινόμενθσ προςζγγιςθσ ςυγκρίκθκαν με δεδομζνα παρατιρθςθσ τθσ ςυμπεριφοράσ χρθςτϊν κατά τθν εκτζλεςθ εργαςιϊν ςτουσ ίδιουσ ιςτοτόπουσ. Στθν πρϊτθ μελζτθ, αξιολογικθκαν οι αρχικζσ ςελίδεσ τριϊν πειραματικϊν ιςτοτόπων, οι οποίεσ είχαν ςχεδιαςτεί να εμφανίηουν διαφορετικά προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ. Στόχοσ τθσ μελζτθσ ιταν να διερευνθκεί εάν τα προβλιματα που είχαν εντοπιςτεί από τθν προτεινόμενθ μεκοδολογία MEDIAMIS αποτυπϊνονταν ςε μετρικζσ τθσ παρατθροφμενθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ ςτουσ πειραματικοφσ ιςτοτόπουσ. Οι υποκζςεισ που ελζγχκθκαν ςτο πλαίςιο αυτισ τθσ μελζτθσ παρουςιάηονται ςτον πίνακα Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

129 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 H 1 H 2 H 3 H 4 Αποτελεςματικότθτα Αποδοτικότθτα Επίπεδο βεβαιότθτασ Βακμόσ διάςπαςθσ τθσ προςοχισ Οι ςυμμετζχοντεσ κα επιλζγουν με τθν πρϊτθ τουσ επιλογι το ςωςτό υπερςφνδεςμο με τθν ίδια πικανότθτα, ανεξαρτιτωσ του προβλιματοσ που ζχει εντοπίςει θ προτεινόμενθ προςζγγιςθ. Οι ςυμμετζχοντεσ κα χρειάηονται τον ίδιο χρόνο για να κάνουν τθν πρϊτθ τουσ επιλογι, ανεξαρτιτωσ του προβλιματοσ που ζχει εντοπίςει θ προτεινόμενθ προςζγγιςθ. Οι ςυμμετζχοντεσ κα δθλϊνουν εξίςου ςίγουροι για τθν πρϊτθ τουσ επιλογι, ανεξαρτιτωσ του προβλιματοσ που ζχει εντοπίςει θ προτεινόμενθ προςζγγιςθ. Οι ςυμμετζχοντεσ κα ζχουν τον ίδιο ςυνολικό αρικμό οφκαλμικϊν εςτιάςεων ςτουσ υπερςυνδζςμουσ, ανεξαρτιτωσ του προβλιματοσ που ζχει εντοπίςει θ προτεινόμενθ προςζγγιςθ. Ρίνακασ 5.2 Υποκζςεισ που αξιολογικθκαν ςτο πλαίςιο τθσ πρϊτθσ μελζτθσ. Στθ δεφτερθ μελζτθ, αξιολογικθκαν οκτϊ πειραματικζσ ιςτοςελίδεσ που παρουςίαηαν τα μενοφ πλοιγθςθσ υπαρχόντων ιςτοτόπων. Οι λεκτικζσ περιγραφζσ των ςεναρίων που χρθςιμοποιικθκαν ςτθ μελζτθ είχαν ςχεδιαςτεί με βάςθ τθν προτεινόμενθ προςζγγιςθ με τρόπο που να δθμιουργεί κοντινά επίπεδα τθσ πλθροφοριακισ οςμισ των ςωςτϊν υπερςυνδζςμων (από 0 ζωσ 70 με βιμα περίπου 10), ενϊ όλοι οι υπόλοιποι υπερςφνδεςμοι είχαν χαμθλι πλθροφοριακι οςμι (<15). Στόχοσ τθσ μελζτθσ ιταν να διερευνθκεί εάν αυτά τα διαφορετικά επίπεδα πλθροφοριακισ οςμισ που εντόπιηε θ προτεινόμενθ προςζγγιςθ αποτυπϊνονταν ςτθν παρατθροφμενθ ςυμπεριφορά χρθςτϊν που προςπακοφςαν να φζρουν εισ πζρασ τα ίδια ςενάρια ςτισ ίδιεσ ιςτοςελίδεσ. Οι υποκζςεισ που ελζγχκθκαν ςτο πλαίςιο αυτισ τθσ μελζτθσ παρουςιάηονται ςτον πίνακα 5.3. H 5 H 6 H 7 H 8 Αποτελεςματικότθτα Αποδοτικότθτα Επίπεδο βεβαιότθτασ Βακμόσ διάςπαςθσ τθσ προςοχισ Δε κα υπάρχει καμία ςχζςθ ανάμεςα ςτθν ορκότθτα τθσ πρϊτθσ επιλογισ των ςυμμετεχόντων και ςτθν τιμι τθσ πλθροφοριακισ οςμισ του ςωςτοφ υπερςυνδζςμου όπωσ προκφπτει από τθν προτεινόμενθ προςζγγιςθ. Δε κα υπάρχει καμία ςχζςθ ανάμεςα ςτο χρόνο που χρειάςτθκαν οι ςυμμετζχοντεσ για να κάνουν τθν πρϊτθ τουσ επιλογι και ςτθν τιμι τθσ πλθροφοριακισ οςμισ του ςωςτοφ υπερςυνδζςμου όπωσ προκφπτει από τθν προτεινόμενθ προςζγγιςθ. Δε κα υπάρχει καμία ςχζςθ ανάμεςα ςτο επίπεδο βεβαιότθτασ που διλωςαν οι ςυμμετζχοντεσ για τθν πρϊτθ τουσ επιλογι και ςτθν τιμι τθσ πλθροφοριακισ οςμισ του ςωςτοφ υπερςυνδζςμου όπωσ προκφπτει από τθν προτεινόμενθ προςζγγιςθ. Δε κα υπάρχει καμία ςχζςθ ανάμεςα ςτο ςυνολικό αρικμό οφκαλμικϊν εςτιάςεων ςτουσ υπερςυνδζςμουσ και ςτθν τιμι τθσ πλθροφοριακισ οςμισ του ςωςτοφ υπερςυνδζςμου όπωσ προκφπτει από τθν προτεινόμενθ προςζγγιςθ. Ρίνακασ 5.3 Υποκζςεισ που αξιολογικθκαν ςτο πλαίςιο τθσ δεφτερθσ μελζτθσ. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 129

130 Μελζτεσ περίπτωςθσ Θ μεκοδολογία που ακολουκικθκε για τισ δφο μελζτεσ ιταν θ εξισ: Αρχικά, οι λεκτικζσ περιγραφζσ των υπερςυνδζςμων ςτισ πειραματικζσ ιςτοςελίδεσ που χρθςιμοποιικθκαν ςτισ μελζτεσ αξιολογικθκαν με τθ χριςθ του εργαλείου ISEtool ςφμφωνα με τθ μεκοδολογία MEDIAMIS. Για το ςκοπό αυτό ο ςχεδιαςτισ όριηε τθν τοπικι URL διεφκυνςθ τθσ κάκε ιςτοςελίδασ, ειςιγαγε τθ λεκτικι περιγραφι κάκε ςτόχου και επζλεγε ζνα γενικό ςθμαςιολογικό χϊρο για να αντιπροςωπεφςει το ευρφ κοινό ςτο οποίο απευκυνόταν οι υπό εξζταςθ ιςτότοποι. Ζπειτα, χρθςιμοποιοφςε τθν ζξοδο του εργαλείου και τισ προςφερόμενεσ λειτουργίεσ του ϊςτε να βγάλει ςυμπεράςματα για το επίπεδο πλθροφοριακισ οςμισ των υπερςυνδζςμων και να εντοπίςει πικανά προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ. Στθ ςυνζχεια, οι ίδιεσ ιςτοςελίδεσ χρθςιμοποιικθκαν από χριςτεσ ςτο πλαίςιο ελεγχόμενων πειραμάτων μζτρθςθσ τθσ απόδοςθσ των χρθςτϊν, τα οποία ζλαβαν χϊρα ςτο εργαςτιριο ευχρθςτίασ του εργαςτθρίου Αλλθλεπίδραςθσ Ανκρϊπου Υπολογιςτι του Ρανεπιςτθμίου Ρατρϊν. Θ 17 Tobii T60 ςυςκευι καταγραφισ οφκαλμικϊν κινιςεων που διακζτει το εργαςτιριο και το ςυνοδευτικό λογιςμικό τθσ, Tobii Studio, χρθςιμοποιικθκαν για τθν πλιρθ καταγραφι των οφκαλμικϊν κινιςεων των χρθςτϊν κακϊσ και των ενεργειϊν τουσ ςτισ πειραματικζσ ιςτοςελίδεσ. Θ διαδικαςία διεξαγωγισ κάκε τζτοιου πειράματοσ είχε ωσ εξισ: Αρχικά, ο κάκε ςυμμετζχοντασ ενθμερωνόταν ότι παίρνει μζροσ ςε ερευνθτικι μελζτθ και εξαςφαλίηονταν θ ςυγκατάκεςθ του για ςυμμετοχι. Ζπειτα, ςυμπλιρωνε ζνα ερωτθματολόγιο, το οποίο αποςκοποφςε ςτθ ςυλλογι δθμογραφικϊν ςτοιχείων (βλζπε Ραράρτθμα Α). Στθ ςυνζχεια, του δίνονταν το πρϊτο ςενάριο και αφοφ το διάβαηε του ηθτοφνταν να πλοθγθκεί ςτθν αντίςτοιχθ ιςτοςελίδα προκειμζνου να ικανοποιιςει το δοκζντα ςτόχο. Μετά τθν ολοκλιρωςθ του κάκε ςεναρίου, ο ςυμμετζχοντασ διλωνε ςε μία βακμονομθμζνθ κλίμακα από 1 ζωσ 10 το πόςο ςίγουροσ αιςκανόταν ότι θ πρϊτθ του επιλογι κα οδθγοφςε ςτθ ηθτοφμενθ πλθροφορία. Θ ίδια διαδικαςία επαναλαμβανόταν για τον επόμενο ςυνδυαςμό ςεναρίου-ιςτοςελίδασ μζχρισ ότου όλοι οι ςυμμετζχοντεσ είχαν αλλθλεπιδράςει με όλεσ τισ ιςτοςελίδεσ τθσ κάκε μελζτθσ. Θ κζςθ των 130 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

131 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 υπερςυνδζςμων ςτθ διάταξθ των ιςτοςελίδων, κακϊσ επίςθσ και θ ςειρά που χορθγικθκαν τα τυπικά ςενάρια ςτουσ ςυμμετζχοντεσ ιταν τυχαία. Από τθν ανάλυςθ των βίντεο αλλθλεπίδραςθσ που καταγράφθκαν προζκυψαν μετρικζσ για τζςςερισ διαςτάςεισ τθσ ςυμπεριφοράσ κάκε χριςτθ κατά τθν πλοιγθςθ του ςτισ υπό εξζταςθ ιςτοςελίδεσ: 1. Ορκότθτα πρϊτθσ επιλογισ (ςωςτι/λάκοσ), θ οποία χρθςιμοποιικθκε ωσ δείκτθσ τθσ αποτελεςματικότθτασ των ςυμμετεχόντων. 2. Χρόνοσ για τθν πρϊτθ επιλογι (δευτερόλεπτα), ο οποίοσ χρθςιμοποιικθκε ωσ δείκτθσ τθσ αποδοτικότθτασ των ςυμμετεχόντων. 3. Βεβαιότθτα για τθν πρϊτθ επιλογι (1-10), θ οποία προζκυψε από τισ βακμολογίεσ των ςυμμετεχόντων ςτθν ερϊτθςθ που δόκθκε φςτερα από κάκε ςενάριο. Οι Spool et al. (2004) υποςτθρίηουν ότι το επίπεδο βεβαιότθτασ των χρθςτϊν για τισ επιλογζσ τουσ κατά τθν πλοιγθςθ είναι ιςχυρόσ δείκτθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ, κακϊσ βρικαν ςε μελζτεσ τουσ ότι όταν θ πλθροφοριακι οςμι είναι χαμθλι οι χριςτεσ ςυχνά δθλϊνουν ότι επιλζγουν υπερςυνδζςμουσ ςτθν τφχθ. 4. Συνολικζσ οφκαλμικζσ παρατθριςεισ ςτουσ υπερςυνδζςμουσ, ωσ δείκτθσ του βακμοφ διάςπαςθσ τθσ προςοχισ των ςυμμετεχόντων. Θ υπόκεςθ ςε αυτιν τθν περίπτωςθ είναι ότι θ περιοχι ςτθν οποία εςτιάηει το βλζμμα του ζνασ άνκρωποσ ταυτίηεται με τθ ςκζψθ που βρίςκεται ςτθν κορυφι τθσ ςτοίβασ των γνωςιακϊν διεργαςιϊν του μυαλοφ του (Just & Carpenter 1976) θ υπόκεςθ αυτι είναι γνωςτι ωσ υπόκεςθ ματιοφ-μυαλοφ (eye-mind hypothesis). Ωσ οφκαλμικι παρατιρθςθ ορίςτθκε κάκε εςτίαςθ τθσ προςοχισ του ςυμμετζχοντα ςε μία προκακοριςμζνθ παραλλθλόγραμμθ περιοχι ενδιαφζροντοσ (area of interest). Κάκε οφκαλμικι παρατιρθςθ ξεκινοφςε με μία οφκαλμικι εςτίαςθ (fixation) εντόσ τθσ περιοχισ ενδιαφζροντοσ και ολοκλθρωνόταν με τθν πρϊτθ οφκαλμικι εςτίαςθσ εκτόσ τθσ περιοχισ ενδιαφζροντοσ. Κάκε περιοχι ενδιαφζροντοσ είχε ςτο κζντρο τθσ ζναν υπερςφνδεςμο και εκτεινόταν 20 pixels από το κείμενο του υπερςυνδζςμου προσ κάκε κατεφκυνςθ. Επιλζχκθκε να μετρθκοφν Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 131

132 Μελζτεσ περίπτωςθσ οφκαλμικζσ παρατθριςεισ αντί για οφκαλμικζσ εςτιάςεισ ςε κάκε υπερςφνδεςμο, ζτςι ϊςτε το μετροφμενο μζγεκοσ να είναι ανεπθρζαςτο από τον αρικμό των λζξεων ςτισ περιγραφζσ των υπερςυνδζςμων (Poole & Ball 2006). Ζνασ υψθλόσ ςυνολικόσ αρικμόσ οφκαλμικϊν παρατθριςεων ςτουσ υπερςυνδζςμουσ αποτελεί ζνδειξθ ςφγχυςθσ του χριςτθ, κακϊσ υποδθλϊνει ότι αναγκάςτθκε να εςτιάςει ξανά και ξανά ςτισ διακζςιμεσ επιλογζσ δυςκολευόμενοσ να επιλζξει κάποια (Goldberg & Kotval 1999). Αξίηει να ςθμειωκεί ότι υπάρχουν διάφορεσ άλλεσ πικανζσ μζκοδοι που κα μποροφςαν να χρθςιμοποιθκοφν για τθν καλφτερθ κατανόθςθ τθσ ςυμπεριφοράσ του χριςτθ αντί τθσ καταγραφισ των οφκαλμικϊν του κινιςεων. Για παράδειγμα, το πρωτόκολλο ομιλοφντων υποκειμζνων (think aloud; Nielsen 1994) κα μποροφςε να εφαρμοςτεί για το ςκοπό αυτό. Ωςτόςο, αυτι θ τεχνικι απαιτεί επιπρόςκετθ προςπάκεια από τθ μεριά του χριςτθ για τθν αιτιολόγθςθ των ενεργειϊν του και ζτςι επθρεάηει άλλεσ μετρικζσ που ςχετίηονται με τθν απόδοςθ του, όπωσ ο χρόνοσ. Εναλλακτικά, κα μποροφςε να εφαρμοςτεί το πρωτόκολλο ομιλοφντων υποκειμζνων αναδρομικά (retrospective think aloud; Nielsen 1994). Ωςτόςο, αυτι θ τεχνικι περιλαμβάνει τθν υποκειμενικι ερμθνεία των ενεργειϊν του χριςτθ και οι άνκρωποι ζχουν τθν τάςθ να υποτιμοφν ι να υπερεκτιμοφν ςυμβάντα ακόμθ και του πολφ πρόςφατοσ παρελκόντοσ Μελζτθ 1: Εντοπιςμόσ προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ Στθν πρϊτθ μελζτθ, αξιολογικθκαν οι αρχικζσ ςελίδεσ τριϊν πειραματικϊν ιςτοτόπων. Οι ιςτότοποι παρουςίαηαν ζνα κατάλλθλα προςαρμοςμζνο τμιμα του περιεχομζνου του διαδικτυακοφ κεματικοφ καταλόγου bubl.ac.uk. Οι αρχικζσ ιςτοςελίδεσ των πειραματικϊν ιςτοτόπων παρουςίαηαν το λογότυπο του καταλόγου, μία γενικι περιγραφι του, και οκτϊ υπερςυνδζςμουσ που παρουςιάηονταν με τθ μορφι ενόσ τυπικοφ μενοφ πλοιγθςθσ ςε κάκετθ διάταξθ (βλζπε Ραράρτθμα Δ). Οι αρχικζσ ιςτοςελίδεσ των ιςτοτόπων είχαν ςχεδιαςτεί ζτςι ϊςτε μία να μθν ζχει κάποιο πρόβλθμα πλοθγθςιμότθτασ, μία να παρουςιάηει ζνα πρόβλθμα 132 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

133 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ανταγωνιςτικϊν υπερςυνδζςμων και θ άλλθ να εμφανίηει ζνα πρόβλθμα χαμθλισ πλθροφοριακισ οςμισ για τα ςενάρια που χρθςιμοποιικθκαν ςτθ μελζτθ. Τρεισ ειδικοί ςε κζματα ευχρθςτίασ, οι οποίοι δεν εμπλζκονταν άμεςα ςτθ μελζτθ, επιβεβαίωςαν τα προβλιματα αυτά. Στθ ςυνζχεια, χρθςιμοποιικθκε αρχικά το προτεινόμενο εργαλείο ISEtool για τθν αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ των ιςτοςελίδων. Τα αποτελζςματα τθσ αξιολόγθςθσ ιταν ςε πλιρθ ςυμφωνία με τον τρόπο που είχαν ςχεδιαςτεί οι ιςτοςελίδεσ και τα ςενάρια, και είχαν επιβεβαιϊςει οι τρεισ ειδικοί ευχρθςτίασ. Για παράδειγμα, θ εικόνα 5.7 παρουςιάηει τθν αρχικι ιςτοςελίδα ςτθν οποία ζχει εντοπιςτεί ζνα ανταγωνιςτικόσ υπερςφνδεςμοσ ωσ ζνασ υπερςφνδεςμοσ με τουλάχιςτον 80% τθσ πλθροφοριακισ οςμισ του ςωςτοφ υπερςυνδζςμου (εν προκειμζνω «Public Health»). Στθν ιςτοςελίδα με τθν υψθλι πλθροφοριακι οςμι, ο ςωςτόσ υπερςφνδεςμοσ είχε τιμι πλθροφοριακισ οςμισ 52, ενϊ όλοι οι υπόλοιποι υπερςφνδεςμοι είχαν τιμζσ μικρότερεσ από 13. Στθν ιςτοςελίδα με τθ χαμθλι πλθροφοριακι οςμι, όλοι οι υπερςφνδεςμοι είχαν τιμι μικρότερθ από 9. Θ όλθ διαδικαςία απαίτθςε περίπου 15 λεπτά ςυνολικά. Ακολοφκωσ, ζλαβε χϊρα ζνα πείραμα μζτρθςθσ τθσ απόδοςθσ των χρθςτϊν κατά τθν πλοιγθςθ τουσ ςτουσ ίδιουσ ιςτοτόπουσ και για τα ίδια ςενάρια χριςθσ. Στθ μελζτθ αυτι ζλαβαν μζροσ 32 φοιτθτζσ, 23 άντρεσ και 9 γυναίκεσ, θλικίασ από 21 ζωσ 44 χρονϊν με μζςο όρο θλικίασ 23. Πλοι οι ςυμμετζχοντεσ διλωςαν ςε κατάλλθλο ερωτθματολόγιο (βλζπε Ραράρτθμα Α) ότι είχαν υψθλό επίπεδο γνϊςθσ αγγλικϊν (θ γλϊςςα των δικτυακϊν τόπων) και υψθλι εμπειρία χριςθσ του Διαδικτφου. Κάκε ςυνεδρία ιταν ατομικι και διαρκοφςε περίπου 20 λεπτά. Ο ςυνολικόσ χρόνοσ που χρειάςτθκε για τθν προετοιμαςία του πειράματοσ, τθ διεξαγωγι του και τθν ανάλυςθ των δεδομζνων ιταν περίπου 20 ϊρεσ. Επομζνωσ, θ χριςθ τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ για τθν αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ ιςτοςελίδων αποδείχκθκε περίπου 80 φορζσ πιο αποδοτικι. Επιπρόςκετα, τα δεδομζνα παρατιρθςθσ που ςυλλζχκθκαν (βλζπε πίνακα 5.4) υποςτιριξαν τθν αποτελεςματικότθτα τθσ προτεινόμενθσ προςζγγιςθσ. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 133

134 Μελζτεσ περίπτωςθσ Εικόνα 5.7 Χρθςιμοποιϊντασ το εργαλείο ISEtool για τον εντοπιςμό ενόσ προβλιματοσ ανταγωνιςτικϊν υπερςυνδζςμων ςε μία από τισ πειραματικζσ ιςτοςελίδεσ που αξιολογθκικαν ςτο πλαίςιο τθσ πρϊτθσ μελζτθσ. Στθν ιςτοςελίδα αυτι ο ςωςτόσ υπερςφνδεςμοσ είναι ο Public Health με τιμι πλθροφοριακισ οςμισ 41, ενϊ ο ανταγωνιςτικόσ υπερςφνδεςμοσ Nutrition που δεν οδθγεί ςτο ςωςτό μονοπάτι ζχει τιμι 62. ελίδα Ορκότθτα πρϊτθσ επιλογισ (%) Μζςοσ χρόνοσ για τθν πρϊτθ επιλογι (δευτ.) Μζςθ βεβαιότθτα για τθν πρϊτθ επιλογι (1-10) Μζςοσ αρικμόσ οφκαλμικϊν παρατθριςεων ςτουσ υπερςυνδζςμουσ Υψθλι Οςμι 87% ± 12% 10.5 ± ± ± 6 Ανταγωνιςτικοί Υπερςφνδεςμοι 16% ± 13% 15.9 ± ± ± 10 Χαμθλι Οςμι 6% ± 10% 23.5 ± ± ± 11 Ρίνακασ 5.4 Ρεριγραφικά ςτατιςτικά των εξαρτθμζνων μεταβλθτϊν που μετρικθκαν ςτθν πρϊτθ μελζτθ. Οι αρικμοί μετά το ςφμβολο ± αναπαριςτοφν το 95% διάςτθμα εμπιςτοςφνθσ. Θ εικόνα 5.8 παρουςιάηει χάρτεσ κερμότθτασ (heatmaps) τθσ ςυνολικισ διάρκειασ των οφκαλμικϊν εςτιάςεων και αντιπροςωπευτικά διαγράμματα διαδοχικϊν οφκαλμικϊν εςτιάςεων (gaze plots) των ςυμμετεχόντων ςε κάκε ιςτοςελίδα που αξιολογικθκε. Στθν ιςτοςελίδα που θ διαμεςολαβοφμενθ από το ISEtool αξιολόγθςθ είχε κατθγοριοποιιςει ωσ υψθλισ πλθροφοριακισ οςμισ, θ προςοχι τον χρθςτϊν ιταν εςτιαςμζνθ κυρίωσ ςτθν περιοχι που περιελάμβανε το 134 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

135 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ςωςτό υπερςφνδεςμο και οι ςυμμετζχοντεσ επζλεξαν γριγορα ζναν υπερςφνδεςμο αμζςωσ μετά τθν πρϊτθ επιςκόπθςθ των διακζςιμων επιλογϊν (Μ.Ο. = 10.5 δευτερόλεπτα). Αυτό το μοτίβο ςυμπεριφοράσ υποδθλϊνει μία ςτοχευμζνθ και αποτελεςματικι διαδραςτικι αναηιτθςθ, το οποίο επιβεβαιϊνεται και από το υψθλό ποςοςτό ορκισ πρϊτθσ επιλογισ (87%), αλλά και από το υψθλό επίπεδο βεβαιότθτασ για τθν πρϊτθ επιλογι (Μ.Ο. = 9.4 ςτα 10). Εικόνα 5.8 (α) Χάρτεσ κερμότθτασ (heatmaps) τθσ ςυνολικισ διάρκειασ των οφκαλμικϊν εςτιάςεων και (β) αντιπροςωπευτικά διαγράμματα διαδοχικϊν οφκαλμικϊν εςτιάςεων (gaze plots) των ςυμμετεχόντων ςτισ αρχικζσ ιςτοςελίδεσ των πειραματικϊν ιςτοτόπων. Οι κατθγορίεσ ςτισ οποίεσ τοποκετικθκαν οι ιςτοςελίδεσ (π.χ. υψθλισ οςμισ) προζκυψαν από τθ διαμεςολαβοφμενθ από το εργαλείο ISEtool αξιολόγθςθ τουσ. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 135

136 Μελζτεσ περίπτωςθσ Στθν ιςτοςελίδα που είχε εντοπιςτεί ζνα πρόβλθμα ανταγωνιςτικϊν υπερςυνδζςμων, παρατθρικθκε μία μικρι διαςπορά τθσ προςοχισ των χρθςτϊν, θ οποία υποδθλϊνει μία πικανι ςφγχυςθ και ζλλειψθ βεβαιότθτασ για τθ ςωςτι επιλογι. Οι ςυμμετζχοντεσ εςτίαςαν επαναλθπτικά τθν προςοχι τουσ ςε οριςμζνουσ από τουσ διακζςιμουσ υπερςυνδζςμουσ και χρειάςτθκαν παραπάνω χρόνο μζχρι να επιλζξουν κάποιον (Μ.Ο. = 15.9 δευτερόλεπτα) ςυγκριτικά με τθν ιςτοςελίδα υψθλισ πλθροφοριακισ οςμισ. Αυτι θ ζλλειψθ βεβαιότθτασ για τθ ςωςτι επιλογι είναι εμφανισ και ςτθν αντίςτοιχθ μετρικι βεβαιότθτασ για τθν πρϊτθ επιλογι (Μ.Ο. = 6.8 ςτα 10). Τζλοσ, ςτθν ιςτοςελίδα που είχε εντοπιςτεί ζνα πρόβλθμα χαμθλισ πλθροφοριακισ οςμισ από τθ διαμεςολαβοφμενθ από το ISEtool αξιολόγθςθ, οι οφκαλμικζσ εςτιάςεισ των χρθςτϊν ιταν μοιραςμζνεσ ςε ςχεδόν όλεσ τισ διακζςιμεσ επιλογζσ. Ππωσ παρατθρείται και ςτο αντιπροςωπευτικό διάγραμμα διαδοχικϊν οφκαλμικϊν εςτιάςεων των ςυμμετεχόντων (βλζπε Εικόνα 5.8β), οι χριςτεσ εξζταςαν πολλζσ φορζσ τισ διακζςιμεσ επιλογζσ ςε μία προςπάκεια εφρεςθσ ενόσ κατάλλθλου υπερςυνδζςμου για το ςτόχο τουσ. Αυτό το μοτίβο οφκαλμικϊν κινιςεων υποδθλϊνει μία αυξθμζνθ ςφγχυςθ πριν τθν επιλογι κάποιου υπερςυνδζςμου. Θ αυξθμζνθ αυτι ςφγχυςθ είναι επίςθσ εμφανισ τόςο ςτθ χρονικι κακυςτζρθςθ πριν τθν επιλογι ενόσ υπερςυνδζςμου (Μ.Ο. = 23.5 δευτερόλεπτα) όςο και ςτο πολφ χαμθλό επίπεδο βεβαιότθτασ των ςυμμετεχόντων ότι θ επιλογι τουσ κα οδθγοφςε ςτο ηθτοφμενο ςτόχο (Μ.Ο. = 2.9 ςτα 10). Τα δεδομζνα που ςυγκεντρϊκθκαν από το πείραμα μζτρθςθσ τθσ απόδοςθσ των χρθςτϊν αναλφκθκαν ςτατιςτικά ϊςτε να ελεγχκοφν οι υποκζςεισ που διατυπϊκθκαν ςτον πίνακα 5.2. Μία ςτατιςτικι ανάλυςθ κατθγορικϊν δεδομζνων ζδειξε μία κφρια επίδραςθ (main effect) των προβλθμάτων που είχαν εντοπιςτεί από τθν προτεινόμενθ προςζγγιςθ ςτθν ορκότθτα τθσ πρϊτθσ επιλογισ των ςυμμετεχόντων Cochran s Q(3) = 39.93, p < Επομζνωσ, θ υπόκεςθ H 1 απορρίφκθκε. Ρεραιτζρω ανάλυςθ (McNemar s tests, Bonferroni adjustment) ζδειξε ότι οι ςυμμετζχοντεσ είχαν 136 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

137 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ςτατιςτικά ςθμαντικι μεγαλφτερθ πικανότθτα να επιλζξουν το ςωςτό υπερςφνδεςμο με τθν πρϊτθ τουσ επιλογι ςτθν ιςτοςελίδα υψθλισ πλθροφοριακισ οςμισ από ότι ςτθν ιςτοςελίδα χαμθλισ πλθροφοριακισ οςμισ ι ςτθν ιςτοςελίδα ανταγωνιςτικϊν υπερςυνδζςμων (p < 0.001). Αντικζτωσ, δεν βρζκθκε ςτατιςτικά ςθμαντικι διαφορά για τθν πικανότθτα αυτι ανάμεςα ςτθν ιςτοςελίδα ανταγωνιςτικϊν υπερςυνδζςμων και τθν ιςτοςελίδα χαμθλισ πλθροφοριακισ οςμισ (p = 0.453). Μία πολυμεταβλθτι ανάλυςθ διακφμανςθσ επαναλαμβανόμενων μετριςεων (repeated measures MANOVA) ζδειξε μία κφρια επίδραςθ των προβλθμάτων που είχαν εντοπιςτεί από τθ διαμεςολαβοφμενθ από το ISEtool αξιολόγθςθ ςτο χρόνο για τθν πρϊτθ επιλογι, ςτθ βεβαιότθτα για τθν πρϊτθ επιλογι, και ςτισ ςυνολικζσ οφκαλμικζσ παρατθριςεισ ςτουσ υπερςυνδζςμουσ F(6,25) = 40.03, p < Ρεραιτζρω αναλφςεισ διακφμανςθσ βρικαν μία ςτατιςτικά ςθμαντικι επίδραςθ των αποτελεςμάτων τθσ προτεινόμενθσ προςζγγιςθσ και ςτισ τρεισ εξαρτθμζνεσ μεταβλθτζσ F(1.67,50.13) = 27.70, p < 0.001, F(1.67,50.12) = 94.71, p < 0.001, και F(2,60) = 13.04, p < αντίςτοιχα. Επομζνωσ, και οι υποκζςεισ H 2, H 3 και H 4 απορρίφκθκαν. Επιπρόςκετεσ, ςυγκριτικζσ αναλφςεισ διαφορϊν (planned contrasts) ζδειξαν ότι: Στθν ιςτοςελίδα χαμθλισ πλθροφοριακισ οςμισ οι ςυμμετζχοντεσ χρειαηόντουςαν ςθμαντικά περιςςότερο χρόνο και ιταν ςθμαντικά λιγότερο βζβαιοι για τθν πρϊτθ επιλογι τουσ, ενϊ ταυτόχρονα είχαν και ςθμαντικά υψθλότερα επίπεδα διάςπαςθσ τθσ προςοχισ τουσ ςυγκριτικά με τθν ιςτοςελίδα υψθλισ πλθροφοριακισ οςμισ F(1,30) = 38.36, p < 0.001, ω 2 = 0.75, F(1,30) = , p < 0.001, ω 2 = 0.94, και F(1,30) = 29.02, p < 0.001, ω 2 = 0.70 αντίςτοιχα. Στθν ιςτοςελίδα με τουσ ανταγωνιςτικοφσ υπερςυνδζςμουσ οι ςυμμετζχοντεσ χρειαηόντουςαν ςθμαντικά περιςςότερο χρόνο και ιταν ςθμαντικά λιγότερο βζβαιοι για τθν πρϊτθ επιλογι τουσ, ενϊ ταυτόχρονα είχαν και ςθμαντικά υψθλότερα επίπεδα διάςπαςθσ τθσ προςοχισ τουσ ςυγκριτικά με τθν ιςτοςελίδα υψθλισ πλθροφοριακισ οςμισ F(1,30) = Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 137

138 Μελζτεσ περίπτωςθσ 14.97, p < 0.001, ω 2 = 0.57, F(1,30) = 39.82, p < 0.001, ω 2 = 0.75, και F(1,30) = 9.18, p < 0.005, ω 2 = 0.48 αντίςτοιχα. Στθν ιςτοςελίδα χαμθλισ πλθροφοριακισ οςμισ οι ςυμμετζχοντεσ χρειαηόντουςαν ςθμαντικά περιςςότερο χρόνο και ιταν ςθμαντικά λιγότερο βζβαιοι για τθν πρϊτθ επιλογι τουσ, ενϊ ταυτόχρονα είχαν και ςθμαντικά υψθλότερα επίπεδα διάςπαςθσ τθσ προςοχισ τουσ ςυγκριτικά με τθν ιςτοςελίδα με τουσ ανταγωνιςτικοφσ υπερςυνδζςμουσ F(1,30) = 18.65, p < 0.001, ω 2 = 0.62, F(1,30) = 47.43, p < 0.001, ω 2 = 0.78, και F(1,30) = 4.20, p < 0.05, ω 2 = 0.35 αντίςτοιχα Μελζτθ 2: Εντοπιςμόσ μικρϊν διαφορϊν ςτθ πλθροφοριακι οςμι Στθ δεφτερθ μελζτθ χρθςιμοποιικθκαν οκτϊ ιςτοςελίδεσ που είχαν ςχεδιαςτεί να παρουςιάηουν διαφορετικά επίπεδα πλθροφοριακισ οςμισ με βάςθ τθν προτεινόμενθ προςζγγιςθ (βλζπε Ραράρτθμα Δ). Οι τιμζσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ των υπερςυνδζςμων ςε κάκε ιςτοςελίδα όπωσ προζκυψαν ςτθν ζξοδο του υποςτθρικτικοφ εργαλείου ISEtool παρουςιάηονται ςτον πίνακα 5.5. ωςτόσ Τπερςφνδεςμοσ ελίδα 1 ελίδα 2 ελίδα 3 ελίδα 4 ελίδα 5 ελίδα 6 ελίδα 7 ελίδα Τπερςφνδεςμοσ Τπερςφνδεςμοσ Τπερςφνδεςμοσ Τπερςφνδεςμοσ Τπερςφνδεςμοσ Τπερςφνδεςμοσ Τπερςφνδεςμοσ Ρίνακασ 5.5 Οι τιμζσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ των υπερςυνδζςμων των ιςτοςελίδων τθσ δεφτερθσ μελζτθσ όπωσ προζκυψαν από τθ διαμεςολαβοφμενθ από το ISEtool αξιολόγθςθ. Ζνα ςφνολο 54 χρθςτϊν αλλθλεπίδραςε με τισ ίδιεσ ιςτοςελίδεσ και θ ςυμπεριφορά τουσ καταγράφθκε. Από τουσ 54 χριςτεσ θλικίασ από 20 ζωσ 35 ετϊν (Μ.Ο. = 24, Τ.Α. = 3.5), οι 11 ιταν γυναίκεσ και οι 43 άντρεσ. Πλοι οι ςυμμετζχοντεσ διλωςαν ςε κατάλλθλο ερωτθματολόγιο (βλζπε Ραράρτθμα Α) ότι είχαν υψθλό 138 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

139 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 επίπεδο γνϊςθσ αγγλικϊν (θ γλϊςςα των ιςτοςελίδων) και υψθλι εμπειρία χριςθσ του Διαδικτφου. Κάκε ςυνεδρία ιταν ατομικι και διαρκοφςε περίπου 30 λεπτά. Ο ςυνολικόσ χρόνοσ που χρειάςτθκε για τθν προετοιμαςία του πειράματοσ, τθ διεξαγωγι του και τθν ανάλυςθ των δεδομζνων ιταν περίπου 50 ϊρεσ. Ο πίνακασ 5.6 παρουςιάηει περιγραφικά ςτατιςτικά των εξαρτθμζνων μεταβλθτϊν που μετρικθκαν. ελίδα Πλθροφοριακι οςμι ςωςτοφ υπερςυνδζςμου βάςει ISEtool Ορκότθτα πρϊτθσ επιλογισ (%) Μζςοσ χρόνοσ για τθν πρϊτθ επιλογι (δευτ.) Μζςθ βεβαιότθτα για τθν πρϊτθ επιλογι (1-10) Μζςοσ ςυνολικόσ αρικμόσ οφκαλμικϊν εςτιάςεων ςτουσ υπερςυνδζςμουσ % ± 1% 10.9 ± ± ± % ± 11% 17.9 ± ± ± % ± 13% 16.8 ± ± ± % ± 14% 14.9 ± ± ± % ± 13% 11.9 ± ± ± % ± 14% 21.9 ± ± ± % ± 11% 22.6 ± ± ± % ± 6% 25.8 ± ± ± 4.0 Ρίνακασ 5.6 Ρεριγραφικά ςτατιςτικά των εξαρτθμζνων μεταβλθτϊν που μετρικθκαν ςτθ δεφτερθ μελζτθ. Οι αρικμοί μετά το ςφμβολο ± αναπαριςτοφν το 95% διάςτθμα εμπιςτοςφνθσ. Θ ςτατιςτικι ανάλυςθ των δεδομζνων που ςυγκεντρϊκθκαν ζδειξε ζναν πολφ υψθλό βακμό ςυςχζτιςθσ ανάμεςα ςτθν τιμι τθσ πλθροφοριακισ οςμισ του ςωςτοφ υπερςυνδζςμου, όπωσ υπολογίςτθκε από το προτεινόμενο εργαλείο ISEtool, και ςτο ποςοςτό πρϊτθσ επιλογισ του από τουσ ςυμμετζχοντεσ (r = 0.92, p < 0.01), ςτο χρόνο που χρειάςτθκαν (r = 0.78, p < 0.05) και ςτο επίπεδο βεβαιότθτασ που διλωςαν (r = 0.92, p < 0.01) για τθν πρϊτθ τουσ επιλογι, και τζλοσ ςτο ςυνολικό αρικμό οφκαλμικϊν παρατθριςεων ςε όλουσ τουσ υπερςυνδζςμουσ (r = 0.85, p < 0.01). Για τθν ανάλυςθ χρθςιμοποιικθκε ο παραμετρικόσ ςτατιςτικόσ δείκτθσ Pearson κακϊσ θ κατανομι των τιμϊν των υπό εξζταςθ μεταβλθτϊν δεν ιταν ςθμαντικά διαφορετικι από τθν κανονικι κατανομι (Shapiro-Wilk, ns). Συνεπϊσ, οι υποκζςεισ H 5, H 6, H 7 και H 8 (βλζπε πίνακα 5.3) απορρίφκθκαν. Θ εικόνα 5.9 παρουςιάηει χάρτεσ κερμότθτασ τθσ ςυνολικισ διάρκειασ των οφκαλμικϊν εςτιάςεων και αντιπροςωπευτικά διαγράμματα διαδοχικϊν οφκαλμικϊν εςτιάςεων των ςυμμετεχόντων ςε κάκε ιςτοςελίδα που αξιολογικθκε. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 139

140 Μελζτεσ περίπτωςθσ Στθν εικόνα αυτι γίνεται και ποιοτικά εμφανζσ ότι θ ςυμπεριφορά των ςυμμετεχόντων επθρεάςτθκε από το επίπεδο πλθροφοριακισ οςμισ τθσ κάκε ιςτοςελίδασ, όπωσ αυτό μετρικθκε από τθν προτεινόμενθ προςζγγιςθ. Εικόνα 5.9 (α) Χάρτεσ κερμότθτασ (heatmaps) τθσ ςυνολικισ διάρκειασ των οφκαλμικϊν εςτιάςεων και (β)αντιπροςωπευτικά διαγράμματα διαδοχικϊν οφκαλμικϊν εςτιάςεων (gaze plots) των ςυμμετεχόντων ςτισ ιςτοςελίδεσ τθσ δεφτερθσ μελζτθσ. Οι ιςτοςελίδεσ είναι ταξινομθμζνεσ ωσ προσ το επίπεδο πλθροφοριακισ οςμισ τουσ (υψθλότερο προσ χαμθλότερο από αριςτερά προσ δεξιά) ςφμφωνα με τθ διαμεςολαβοφμενθ από το εργαλείο ISEtool αξιολόγθςθ τουσ. Ριο ςυγκεκριμζνα, ςτισ ιςτοςελίδεσ με υψθλότερθ πλθροφοριακι οςμι (ςελίδεσ 1 ζωσ 3) οι ςυμμετζχοντεσ εςτίαςαν κυρίωσ ςτο ςωςτό υπερςφνδεςμο, τον οποίο επζλεξαν και οι περιςςότεροι φςτερα από μία πρϊτθ επιςκόπθςθ των διακζςιμων επιλογϊν. Αυτό το μοτίβο ςυμπεριφοράσ υποδθλϊνει μία ςτοχευμζνθ και αποτελεςματικι διαδραςτικι αναηιτθςθ. Στισ ιςτοςελίδεσ 4 και 5 παρατθρείται μία 140 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

141 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 μικρι διαςπορά τθσ προςοχισ των ςυμμετεχόντων, θ οποία υποδθλϊνει ότι δεν ιταν τόςο ςίγουροι όςο ςτισ προθγοφμενεσ ιςτοςελίδεσ για τον υπερςφνδεςμο που οδθγοφςε ςτθ ηθτοφμενθ πλθροφορία. Τζλοσ, ςτισ ιςτοςελίδεσ 6 ζωσ 8, οι οποίεσ είχαν και τα χαμθλότερα επίπεδα πλθροφοριακισ οςμισ ςφμφωνα με τθν προτεινόμενθ προςζγγιςθ, οι οφκαλμικζσ εςτιάςεισ των χρθςτϊν ιταν μοιραςμζνεσ ςε ςχεδόν όλεσ τισ διακζςιμεσ επιλογζσ. Οι χριςτεσ εξζταςαν ξανά και ξανά τισ διακζςιμεσ επιλογζσ πριν επιλζξουν τελικά μία, το οποίο υποδθλϊνει μία αυξθμζνθ ςφγχυςθ και αβεβαιότθτα για τθν επιλογι του ςωςτοφ υπερςυνδζςμου. Αυτι θ αυξθμζνθ ςφγχυςθ των χρθςτϊν ςτισ ιςτοςελίδεσ 6 ζωσ 8 αποτυπϊνεται και ςτισ τελικζσ τουσ επιλογζσ κακϊσ κατά μζςο μόλισ 25% των χρθςτϊν επζλεξε τελικά το ςωςτό υπερςφνδεςμο ςε αυτζσ τισ ιςτοςελίδεσ, ςε αντίκεςθ με τισ υπόλοιπεσ πζντε ιςτοςελίδεσ ςτισ οποίεσ το ποςοςτό αυτό ανερχόταν ςε 66% κατά μζςο όρο Σφνοψθ αποτελεςμάτων, ςυηιτθςθ και ςυμπεράςματα Δφο μελζτεσ περίπτωςθσ πραγματοποιικθκαν για να ελεγχκεί θ εφαρμοςιμότθτα τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ MEDIAMIS κατά τθ φάςθ δθμιουργία των λεκτικϊν περιγραφϊν των υπερςυνδζςμων ςτισ ιςτοςελίδεσ ενόσ ιςτοτόπου. Στισ μελζτεσ αυτζσ ζγινε εκτενισ ςφγκριςθ των αποτελεςμάτων τθσ προτεινόμενθσ προςζγγιςθσ με δεδομζνα τθσ παρατθροφμενθσ ςυμπεριφοράσ χρθςτϊν κατά τθ διαδραςτικι τουσ αναηιτθςθ ςτισ ίδιεσ ιςτοςελίδεσ. Τα αποτελζςματα τθσ πρϊτθσ μελζτθσ υποςτιριξαν τθν αποτελεςματικότθτα τθσ προτεινόμενθσ προςζγγιςθσ ςτο να εντοπίηει προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ. Ραράλλθλα, διερευνικθκε θ επίπτωςθ των προβλθμάτων αυτϊν ςτθν παρατθροφμενθ ςυμπεριφορά των χρθςτϊν. Βρζκθκε, ότι ςε ιςτοςελίδεσ που θ MEDIAMIS εντόπιηε κάποιο πρόβλθμα πλοθγθςιμότθτασ, οι χριςτεσ ιταν ςθμαντικά λιγότερο αποτελεςματικοί, αποδοτικοί, και ςίγουροι για τισ επιλογζσ τουσ, ενϊ ταυτόχρονα παρουςίαηαν μοτίβα οφκαλμικϊν κινιςεων που υποδιλωναν ςφγχυςθ. Επιπρόςκετα, βρζκθκε ότι το πρόβλθμα τθσ χαμθλισ πλθροφοριακισ οςμισ ζχει ςθμαντικά πιο δυςχερείσ επιπτϊςεισ ςτθν παρατθροφμενθ ςυμπεριφορά των χρθςτϊν από το πρόβλθμα των ανταγωνιςτικϊν υπερςυνδζςμων. Τζλοσ, θ πρϊτθ Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 141

142 Μελζτεσ περίπτωςθσ μελζτθ κατζδειξε και τθν αποδοτικότθτα τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ για τθν αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ ιςτοςελίδων, κακϊσ αποδείχκθκε 80 φορζσ πιο αποδοτικι από τθν διεξαγωγι πειραμάτων μζτρθςθσ τθσ απόδοςθσ των χρθςτϊν για τον ίδιο ςκοπό. Είναι γεγονόσ ότι ζνα πείραμα μζτρθςθσ απόδοςθσ χρθςτϊν αξιολογεί πολφ περιςςότερεσ παραμζτρουσ τθσ ευχρθςτίασ ενόσ ιςτοτόπου από τθν προτεινόμενθ προςζγγιςθ. Ωςτόςο, ο πολφ αποδοτικόσ τρόποσ με τον οποίο αξιολογεί θ τελευταία τθν πλοθγθςιμότθτα, μιασ από τισ πιο ςθμαντικζσ παραμζτρουσ τθσ ευχρθςτίασ ιςτοτόπων (Pirolli et al. 2000; Spool et al. 2004; Budiu et al. 2007; Lazar et al. 2007), τθν κακιςτοφν πολφτιμθ ςε όλο το κφκλο ηωισ ενόσ ιςτοτόπου. Τα αποτελζςματα τθσ δεφτερθσ μελζτθσ ζδειξαν ότι υπάρχει ςτατιςτικά ςθμαντικι ςυςχζτιςθ ανάμεςα ςτθν τιμι τθσ πλθροφοριακισ οςμισ που υπολογίηει θ προτεινόμενθ προςζγγιςθ και ςτθν παρατθροφμενθ ςυμπεριφορά χρθςτϊν κατά τθ διαδραςτικι αναηιτθςθ πλθροφορίασ. Ωςτόςο, μία προςεκτικι επιςκόπθςθ τθσ εικόνασ 5.10 που αναπαριςτά με γραφικό τρόπο τα μοτίβα που υπάρχουν ςτα δεδομζνα του πίνακα 5.6, κακιςτά εμφανζσ ότι θ προτεινόμενθ προςζγγιςθ δεν είναι ςε κζςθ να διακρίνει με ακρίβεια το επίπεδο τθσ πλθροφοριακισ οςμισ για μικρζσ διακυμάνςεισ τθσ. Για παράδειγμα, ενϊ θ ιςτοςελίδα 5 ζχει αξιολογθκεί από το ISEtool ωσ χαμθλότερθσ πλθροφοριακισ οςμισ ςυγκριτικά με τισ ιςτοςελίδεσ 3 και 4, θ καταγεγραμμζνθ ςυμπεριφορά των ςυμμετεχόντων δείχνει ότι οι τελευταίεσ δυςκόλεψαν περιςςότερο τουσ ςυμμετζχοντεσ από τθν πρϊτθ. Για το λόγο αυτό πραγματοποιικθκε μία επιπρόςκετθ μελζτθ ςτθν οποία ζγινε προςπάκεια να προτακεί μια εναλλακτικι αποδοτικι μζκοδοσ αξιολόγθςθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ με τθ ςυμμετοχι χρθςτϊν. Θ μελζτθ αυτι περιγράφεται ςτθν αμζςωσ επόμενθ ενότθτα, ενϊ θ μζκοδοσ που ςτθρίηεται ςτα αποτελζςματα τθσ προτείνεται να χρθςιμοποιείται όταν το επιτρζπουν οι διακζςιμοι πόροι και ο ςχεδιαςτισ επικυμεί να αυξιςει τθν αξιοπιςτία τθσ αξιολόγθςθσ. 142 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

143 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Εικόνα 5.10 Γραφικι αναπαράςταςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ του ςωςτοφ υπερςυνδζςμου βάςει ISEtool και των μετρικϊν τθσ παρατθροφμενθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν τθσ δεφτερθσ μελζτθσ (βλζπε πίνακα 5.6). 5.4 Αποδοτικι αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ με τθ ςυμμετοχι χρθςτϊν Ειςαγωγι Ππωσ ζγινε φανερό από τθ ςυηιτθςθ ςτθν προθγοφμενθ μελζτθ υπάρχουν οριςμζνοι περιοριςμοί ςτθν ακρίβεια τθσ προτεινόμενθσ προςζγγιςθσ ςτο πλαίςιο αξιολόγθςθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ υπερςυνδζςμων. Οι περιοριςμοί αυτοί αφοροφν κυρίωσ τθν ακρίβεια με τθν οποία είναι ςε κζςθ τα μζτρα ςθμαςιολογικισ ςυςχζτιςθσ να ποςοτικοποιιςουν τθν ζννοια τθσ πλθροφοριακισ οςμισ, μία κατεφκυνςθ που ζχει προςελκφςει μεγάλο ερευνθτικό ενδιαφζρον (Kaur & Hornof 2005; Budiu et al. 2007; Dickinson 2007; Recchia & Jones 2009). Για αυτό το λόγο άλλωςτε, όπωσ προαναφζρκθκε και ςτο κεφάλαιο 4, το ISEtool που αναπτφχκθκε για να υποςτθρίξει τθν MEDIAMIS κατά τθ φάςθ δθμιουργίασ ςθμαςιολογικά κατάλλθλων λεκτικϊν περιγραφϊν υπερςυνδζςμων, ςτθρίηεται ςε μία αντικειμενοςτραφι αρχιτεκτονικι λογιςμικοφ που επιτρζπει τθν εφκολθ ενςωμάτωςθ εναλλακτικϊν τζτοιων μζτρων ςτο μζλλον. Ωςτόςο, και μζχρι να ωριμάςει θ χριςθ αυτϊν των τεχνικϊν ςτο πλαίςιο μοντελοποίθςθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ, θ ανά χείρασ διατριβι προτείνει μία Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 143

144 Μελζτεσ περίπτωςθσ εναλλακτικι μζκοδο για τθν αποδοτικι αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ των υπερςυνδζςμων. Θ μζκοδοσ αυτι προτείνεται να χρθςιμοποιείται όταν ο ςχεδιαςτισ επικυμεί να αυξιςει τθν αξιοπιςτία τθσ αξιολόγθςθσ και οι διακζςιμοι πόροι το επιτρζπουν. Θ εναλλακτικι αυτι μζκοδοσ ςτθρίηεται ςτα αποτελζςματα μίασ εκτεταμζνθσ μελζτθσ (Katsanos et al. 2009), θ οποία περιγράφεται ςτθν παροφςα ενότθτα. Θ μελζτθ αυτι διερεφνθςε τον ελάχιςτο αρικμό ςυμμετεχόντων που απαιτείται, ζτςι ϊςτε να διαςφαλίηεται θ αποδοτικι, αλλά ταυτόχρονα και αξιόπιςτθ αξιολόγθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ υπερςυνδζςμων Το πλαίςιο τθσ μελζτθσ Σε αρκετζσ μελζτεσ ςτθ βιβλιογραφία, θ ζννοια τθσ πλθροφοριακισ οςμισ ποςοτικοποιείται με τθ βοικεια ςυμμετεχόντων (Miller & Remington 2004; Brumby & Howes 2008). Σε μία τυπικι τζτοια μελζτθ, ηθτείται από τουσ ςυμμετζχοντεσ να εκτιμιςουν ςε μία βακμονομθμζνθ κλίμακα τθ ςθμαςιολογικι ςυςχζτιςθ τθσ ετικζτασ κάκε υπερςυνδζςμου μίασ ιςτοςελίδασ με λεκτικζσ περιγραφζσ των τυπικϊν ςτόχων του ιςτοτόπου. Μία ερϊτθςθ-κλειδί ςε αυτό το πλαίςιο είναι πόςοι ςυμμετζχοντεσ χρειάηονται ϊςτε να προκφψουν αξιόπιςτεσ εκτιμιςεισ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ. Ωςτόςο, ςτθ βιβλιογραφία δεν φαίνεται να υπάρχει ςυμφωνία ςε αυτό το κζμα. Για παράδειγμα οι Brumby & Howes (2008) χρθςιμοποίθςαν τισ εκτιμιςεισ από 13 αντιπροςωπευτικοφσ χριςτεσ, ενϊ οι Miller & Remington (2004) από 3 ειδικοφσ ςε κζματα ευχρθςτίασ, χωρίσ να παρακζτουν ςχετικι ςυηιτθςθ για τθν ποιότθτα των αποτελεςμάτων ςε ςχζςθ με τον επιλεγμζνο αρικμό εκτιμθτϊν. Στθ μελζτθ που περιγράφεται ςε αυτιν τθν ενότθτα εξετάηεται αυτό ακριβϊσ το ηιτθμα. Θ μελζτθ που πραγματοποιικθκε περιελάμβανε δφο διακριτζσ φάςεισ. Στθν πρϊτθ φάςθ, ηθτικθκε αρχικά από τουσ ςυμμετζχοντεσ να εκτιμιςουν τθν πλθροφοριακι οςμι των υπερςυνδζςμων ςε οκτϊ μενοφ πλοιγθςθσ υπαρχόντων ιςτοτόπων για οκτϊ αντίςτοιχουσ τυπικοφσ ςτόχουσ. Κάκε μενοφ περιελάμβανε οκτϊ επιλογζσ. Για το ςκοπό αυτό χρθςιμοποιικθκε ζνα online ερωτθματολόγιο (βλζπε Ραράρτθμα Β) που ηθτοφςε από τουσ ςυμμετζχοντεσ να εκτιμιςουν ςε μία 144 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

145 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 βακμονομθμζνθ κλίμακα (1 = χαμθλι ςυςχζτιςθ, 5 = υψθλι ςυςχζτιςθ) τθ ςθμαςιολογικι ςυςχζτιςθ κάκε υπερςυνδζςμου με τον αντίςτοιχο τυπικό ςτόχο. Το ερωτθματολόγιο παρζμεινε διακζςιμο για περίπου 2 μινεσ από τθν θμζρα αναρτιςεωσ του. Σε αυτό το διάςτθμα ςυγκεντρϊκθκαν οι εκτιμιςεισ από 101 ςυνολικά φοιτθτζσ του Ρανεπιςτθμίου Ρατρϊν. Από τουσ 101 ςυμμετζχοντεσ, 39 γυναίκεσ και 62 άντρεσ θλικίασ από 18 ζωσ 38 (Μ.Ο. = 22, Τ.Α. = 3.7), ςυγκεντρϊκθκε ζνα ςφνολο δεδομζνων με 6464 εκτιμιςεισ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ υπερςυνδζςμων (8 ςτόχοι x 8 υπερςφνδεςμοι x 101 ςυμμετζχοντεσ). Στθ ςυνζχεια, ζλαβε χϊρα μία ςφγκριςθ των εκτιμιςεων που προζκυψαν από τυχαία, διαφορετικοφ μεγζκουσ υποςφνολα ςυμμετεχόντων με αυτζσ που ςυγκεντρϊκθκαν από το ςφνολο όλων των ςυμμετεχόντων. Οι τελευταίεσ αποτζλεςαν και το ςθμείο αναφοράσ για τθ ςφγκριςθ αυτι. Στόχοσ ιταν να βρεκεί ο ςτατιςτικά-βζλτιςτοσ αρικμόσ ςυμμετεχόντων για τθν αξιόπιςτθ εκτίμθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ. Για το ςκοπό αυτό επιλζχκθκαν 10 τυχαία υποςφνολα με Ν εκτιμθτζσ, για Ν=2, 5, 10, 15, 20, 25, 30, 40 και 50, και υπολογίςτθκε θ μζςθ Spearman ςτατιςτικι ςυςχζτιςθ ανάμεςα ςτισ εκτιμιςεισ τουσ και ςε αυτζσ του ςυνολικοφ πλθκυςμοφ των 101 ςυμμετεχόντων 22. Στθ δεφτερθ φάςθ τθσ μελζτθσ, ηθτικθκε αρχικά από ζνα νζο ςφνολο χρθςτϊν να πλοθγθκοφν ςτισ ίδιεσ ιςτοςελίδεσ εκτελϊντασ τα ίδια ςενάρια. Στθ φάςθ αυτι ζλαβαν μζροσ 54 ςυμμετζχοντεσ, 11 γυναίκεσ, θλικίασ (Μ.Ο. = 24, Τ.Α. = 3.5) οι οποίοι δεν είχαν εμπλακεί ςτθν πρϊτθ φάςθ τθσ μελζτθσ. Θ διαδικαςία τθσ φάςθσ αυτισ είχε ωσ εξισ: Μία αρχικι ιςτοςελίδα παρουςίαηε τθ λεκτικι περιγραφι του εκάςτοτε ςτόχου και όταν ο χριςτθσ το επζλεγε εμφανιηόταν ςτον προεπιλεγμζνο φυλλομετρθτι το αντίςτοιχο μενοφ πλοιγθςθσ. Θ κζςθ των υπερςυνδζςμων κακϊσ επίςθσ και θ ςειρά που χορθγικθκαν τα τυπικά ςενάρια ςτουσ ςυμμετζχοντεσ ιταν τυχαία. Θ 17 Tobii T60 ςυςκευι καταγραφισ οφκαλμικϊν που διακζτει το εργαςτιριο Αλλθλεπίδραςθσ Ανκρϊπου Υπολογιςτι του Ρανεπιςτθμίου Ρατρϊν και το ςυνοδευτικό λογιςμικό τθσ, Tobii Studio, 22 Θ ίδια προςζγγιςθ είχε χρθςιμοποιθκεί και από τουσ Tullis & Wood (2004) για τθν εφρεςθ του ελάχιςτου αρικμοφ ςυμμετεχόντων που απαιτείται για τθν διεξαγωγι μίασ μελζτθσ ταξινόμθςθσ καρτϊν. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 145

146 Μελζτεσ περίπτωςθσ χρθςιμοποιικθκαν για τθ ςυλλογι μετρικϊν τθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν. Συγκεκριμζνα, καταγράφθκαν: α) ο αρικμόσ κλικ ςε κάκε υπερςφνδεςμο (link-clicks) και β) ο αρικμόσ των οφκαλμικϊν παρατθριςεων που ςυγκζντρωςε κάκε υπερςφνδεςμοσ (link-observations) 23. Ζπειτα, πραγματοποιικθκε μία ςυγκριτικι ανάλυςθ των προαναφερκζντων μετρικϊν με τισ εκτιμιςεισ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ που προζκυψαν από τα τυχαία, διαφορετικοφ μεγζκουσ υποςφνολα των ςυμμετεχόντων τθσ πρϊτθσ φάςθσ τθσ μελζτθσ. Στο πλαίςιο τθσ ςφγκριςθσ αυτισ, το ςθμείο αναφοράσ ιταν τα δεδομζνα τθσ παρατθροφμενθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν. Στόχοσ ιταν να διερευνθκεί εάν ο ςτατιςτικά-βζλτιςτοσ αρικμόσ ςυμμετεχόντων που προζκυψε από τθν πρϊτθ φάςθ τθσ μελζτθσ μπορεί να δϊςει εκτιμιςεισ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ που αντιπροςωπεφουν επαρκϊσ τθν παρατθροφμενθ ςυμπεριφορά χρθςτϊν. Για το ςκοπό αυτό υπολογίςτθκε θ Spearman ςτατιςτικι ςυςχζτιςθ ανάμεςα ςτισ δφο μετρικζσ τθσ παρατθροφμενθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν και ςτισ εκτιμιςεισ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ που προζκυψαν από τα τυχαία, διαφορετικοφ μεγζκουσ υποςφνολα των ςυμμετεχόντων τθσ πρϊτθσ φάςθσ τθσ μελζτθσ. Αν και τα δεδομζνα παρατιρθςθσ δεν είναι διατεταγμζνου τφπου (ordinal), χρθςιμοποιικθκε ο Spearman και όχι ο Pearson δείκτθσ ςτατιςτικισ ςυςχζτιςθσ γιατί παραβιαηόταν θ υπόκεςθ τθσ κανονικότθτασ των δεδομζνων (normality assumption) Ανάλυςθ και αποτελζςματα Τα αποτελζςματα που προζκυψαν από τθν πρϊτθ φάςθ τθσ μελζτθσ παρουςιάηονται ςτθν εικόνα 5.11α. Θ εικόνα αυτι απεικονίηει το ποςοςτό τθσ ςυνολικισ διακφμανςθσ που εξθγείται (R 2 ) κακϊσ αυξάνεται ο αρικμόσ των εκτιμθτϊν που ςυμμετζχει ςε κάκε τυχαία υποομάδα. Οι γραμμζσ ςφάλματοσ αναπαριςτοφν τθν τυπικι διακφμανςθ των 10 τυχαίων υποομάδων που επιλζχκθκαν για κάκε μζγεκοσ και ζχουν υπολογιςτεί με βάςθ τον τφπο: (r mean ± r sd ) 2. Από τθ γραφικι παράςταςθ γίνεται εμφανζσ ότι οι εκτιμιςεισ 10 ςυμμετεχόντων εξθγοφν 84% με 90% τθσ ςυνολικισ διακφμανςθσ των εκτιμιςεων 23 Θ μετρικι που αναφζρεται ωσ οφκαλμικι παρατιρθςθ ορίηεται πλιρωσ ςτθν ενότθτα Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

147 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ςυμμετεχόντων. Το ποςοςτό αυτό παραμζνει περίπου το ίδιο και για κάκε ξεχωριςτό ςενάριο για το ςυγκεκριμζνο αρικμό εκτιμθτϊν θ χαμθλότερθ τιμι του ιταν το 76% ςτο ζβδομο ςενάριο, ενϊ θ υψθλότερθ το 98% ςτο πζμπτο ςενάριο. Ππωσ φαίνεται ςτο γράφθμα, αυξάνοντασ τον αρικμό των εκτιμθτϊν περαιτζρω αποφζρει ελάχιςτθ βελτίωςθ ςτθν ποιότθτα των αποτελεςμάτων. Ριο ςυγκεκριμζνα, αυξάνοντασ των αρικμό των εκτιμθτϊν από 10 ςε 15 ι 20 δεν ζχει καμία επίπτωςθ ςτθν ποιότθτα των αποτελεςμάτων, ενϊ μόνο όταν ο αρικμόσ των εκτιμθτϊν τριπλαςιάηεται τα αποτελζςματα ζρχονται περίπου 5% πιο κοντά ςε αυτά του ςυνολικοφ πλθκυςμοφ. Επομζνωσ, γίνεται εμφανζσ ότι 10 ςυμμετζχοντεσ είναι μια αποδοτικι λφςθ για τθ ςυγκζντρωςθ εκτιμιςεων τθσ πλθροφοριακισ οςμισ χωρίσ να μειϊνεται θ αξιοπιςτία των αποτελεςμάτων. (α) (β) Εικόνα 5.11 (α) Ροςοςτό ςυνολικισ διακφμανςθσ των εκτιμιςεων τθσ πλθροφοριακισ οςμισ 101 ςυμμετεχόντων ςυναρτιςει του μεγζκουσ τθσ υποομάδασ (β) Μζςθ Spearman ςτατιςτικι ςυςχζτιςθ ανάμεςα ςε δφο μετρικζσ τθσ παρατθροφμενθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν (κλικ και οφκαλμικζσ παρατθριςεισ ςτουσ υπερςυνδζςμουσ) και τισ εκτιμιςεισ των τυχαίων υποομάδων εκτιμθτϊν διαφορετικοφ μεγζκουσ. Οι γραμμζσ ςφάλματοσ αναπαριςτοφν τθν τυπικι διακφμανςθ των 10 τυχαίων υποςυνόλων. Τα αποτελζςματα τθσ δεφτερθσ φάςθσ τθσ μελζτθσ ςυνοψίηονται ςτθν εικόνα 5.11β. Θ τελευταία απεικονίηει τθ μζςθ ςτατιςτικι ςυςχζτιςθ ανάμεςα ςτισ δφο μετρικζσ τθσ παρατθροφμενθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν και τισ εκτιμιςεισ των ςυμμετεχόντων τθσ πρϊτθσ φάςθσ ςυναρτιςει του μεγζκουσ των υποομάδων. Οι διακεκομμζνεσ γραμμζσ αναπαριςτοφν τθ μζςθ ςτατιςτικι ςυςχζτιςθ ανάμεςα ςτισ μετρικζσ τθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν και τισ εκτιμιςεισ του ςυνόλου των 101 εκτιμθτϊν για τα ςενάρια που δόκθκαν. Αυτόσ ο ςυντελεςτισ ςυςχζτιςθσ είναι πολφ Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 147

148 Μελζτεσ περίπτωςθσ υψθλόσ για τον αρικμό των κλικ ςε κάκε υπερςφνδεςμο (r s = 0.80, p < 0.01) και μζτριοσ για τον αρικμό των οφκαλμικϊν παρατθριςεων ςτουσ υπερςυνδζςμουσ (r s = 0.40, ns). Ππωσ φαίνεται ςτο γράφθμα, 10 εκτιμθτζσ αρκοφν ϊςτε να επιτευχκεί ςφγκλιςθ με αυτζσ τισ τιμζσ. Συγκεκριμζνα, για αυτόν τον αρικμό εκτιμθτϊν παρατθρείται μία απόκλιςθ τθσ τάξθσ του 0.7% για τον αρικμό των κλικ, και 7.4% για τον αρικμό των οφκαλμικϊν παρατθριςεων, από τθ ςτατιςτικι ςυςχζτιςθ του ςυνόλου των εκτιμιςεων με τισ αντίςτοιχεσ μετρικζσ τθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν. Ωςτόςο, οι εκτιμιςεισ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ δεν αποτελοφν μία αξιόπιςτθ ζνδειξθ τθσ διαςποράσ τθσ προςοχισ του χριςτθ δεδομζνθσ τθσ μζτριασ ςυνολικισ ςυςχζτιςθσ τουσ με τον αρικμό των οφκαλμικϊν παρατθριςεων Σφνοψθ αποτελεςμάτων, ςυηιτθςθ και ςυμπεράςματα Θ ςθμαντικι ερϊτθςθ υπό ζρευνα ςε αυτιν τθ μελζτθ ιταν να προςδιοριςτεί ο ελάχιςτοσ αρικμόσ ςυμμετεχόντων που απαιτοφνται για τθν αξιόπιςτθ εκτίμθςθ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ ιςτοςελίδων. Από τθ ςτατιςτικι ανάλυςθ των αποτελεςμάτων προζκυψε ότι 10 ςυμμετζχοντεσ παρζχουν εκτιμιςεισ αντιπροςωπευτικζσ τθσ παρατθροφμενθσ ςυμπεριφοράσ των χρθςτϊν. Θ εμπλοκι περιςςότερων εκτιμθτϊν αυξάνει τουσ απαιτοφμενουσ πόρουσ με ελάχιςτο όφελοσ ςτθν ποιότθτα των αποτελεςμάτων. Συγκριτικά με τθν προςζγγιςθ που ςτθρίηεται ςτο εργαλείο ISEtool, θ εμπλοκι εκτιμθτϊν για τον ίδιο ςκοπό, ακόμθ και αν επαρκοφν μόνο 10, ζχει ςαφϊσ μειωμζνθ αποδοτικότθτα. Ωςτόςο, προτείνεται να προτιμάται θ εμπλοκι 10 εκτιμθτϊν όταν το επιτρζπουν οι διακζςιμοι πόροι και ο ςχεδιαςτισ επικυμεί να αυξιςει τθν αξιοπιςτία τθσ αξιολόγθςθσ. Το τίμθμα για αυτιν τθν αυξθμζνθ αξιοπιςτία είναι μειωμζνθ αποδοτικότθτα, κακϊσ απαιτείται θ ςυμμετοχι, ζςτω και εξ αποςτάςεωσ, 10 εκτιμθτϊν για κάκε ιςτοςελίδα. Ταυτόχρονα, ο αρικμόσ των ςυνολικϊν εκτιμιςεων που καλοφνται να δϊςουν οι ςυμμετζχοντεσ είναι ευκζωσ ανάλογοσ με το ςυνολικό αρικμό υπερςυνδζςμων και τυπικϊν ςτόχων που ςχετίηονται με τθν υπό αξιολόγθςθ ιςτοςελίδα γεγονόσ που αυξάνει το φόρτο εργαςίασ των ςυμμετεχόντων και τθν πικανότθτα εμφάνιςθσ ελλιπϊν δεδομζνων. 148 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

149 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ραράλλθλα, από τα αποτελζςματα τθσ μελζτθσ βρζκθκε ότι οι εκτιμιςεισ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ αποτελοφν ζνα λιγότερο αξιόπιςτο δείκτθ τθσ διαςποράσ τθσ προςοχισ των χρθςτϊν. Επομζνωσ, αν θ ζμφαςθ τθσ αξιολόγθςθσ τοποκετείται ςτθ διερεφνθςθ τθσ διαςποράσ τθσ προςοχισ των χρθςτϊν ςτουσ υπερςυνδζςμουσ μιασ ιςτοςελίδασ είναι προτιμότερο να πραγματοποιθκεί μία μελζτθ καταγραφισ των οφκαλμικϊν κινιςεων. Τα ευριματα τθσ μελζτθσ αυτισ είναι ςθμαντικά για τουσ ςχεδιαςτζσ που επικυμοφν να αξιολογιςουν τθν πλθροφοριακι οςμι ιςτοςελίδων. Εντοφτοισ, κρίνεται απαραίτθτο τα ςυμπεράςματα αυτισ τθσ μελζτθσ να επιβεβαιωκοφν με επιπρόςκετεσ μελζτεσ και να διερευνθκεί θ επίδραςθ τθσ πολυπλοκότθτασ των ςεναρίων, τθσ κεματικισ κατθγορίασ του ιςτοτόπου και τθσ ετερογζνειασ ςτθ ςφνκεςθ τθσ ομάδασ των εκτιμθτϊν (Caulton 2001). 5.5 Μελζτεσ από άλλεσ ερευνθτικζσ ομάδεσ Ειςαγωγι Κατά τθ διάρκεια εκπόνθςθσ τθσ διατριβισ, πολλοί φοιτθτζσ, ερευνθτζσ, αλλά και ςχεδιαςτζσ ιςτοτόπων ηιτθςαν να δοκιμάςουν τα εργαλεία που αναπτφχκθκαν για να υποςτθρίξουν τθν προτεινόμενθ μεκοδολογία MEDIAMIS. Ππωσ προαναφζρκθκε ςτο κεφάλαιο 4, τα εργαλεία διατίκενται φςτερα από ςχετικό αίτθμα ςτο δικτυακό τόπο τθσ ομάδασ Αλλθλεπίδραςθσ Ανκρϊπου Υπολογιςτι του Ρανεπιςτθμίου Ρατρϊν 24. Επομζνωσ, τα εργαλεία διατζκθκαν ςε οποιονδιποτε ηιτθςε να τα χρθςιμοποιιςει για μθ-εμπορικοφσ ςκοποφσ. Στο Ραράρτθμα Ε παρουςιάηονται ανωνφμωσ επιλεγμζνα ςχόλια από τθν ανάδραςθ που ζςτειλαν οριςμζνοι από τουσ προαναφερκζντεσ χριςτεσ των εργαλείων που αναπτφχκθκαν ςτο πλαίςιο ζρευνασ τθσ διατριβισ αυτισ. Στθν ενότθτα αυτι, ςυνοψίηονται τα αποτελζςματα μίασ μελζτθσ, θ οποία 24 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 149

150 Μελζτεσ περίπτωςθσ πραγματοποιικθκε από μία ανεξάρτθτθ ερευνθτικι ομάδα και διερεφνθςε τθν αποδοχι εργαλείων όπωσ το ISEtool από επαγγελματίεσ ςχεδιαςτζσ ιςτοτόπων Αποδοχι εργαλείων αξιολόγθςθσ πλοθγθςιμότθτασ από ςχεδιαςτζσ ιςτοτόπων Θ μελζτθ αυτι διερεφνθςε τισ ςτάςεισ ςχεδιαςτϊν ιςτοτόπων απζναντι ςε εργαλεία που χρθςιμοποιοφν τθν τεχνικι LSA για να βελτιςτοποιιςουν τθ διαδικαςία εντοπιςμοφ προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ ςε ιςτοτόπουσ. Ραράλλθλοσ ςτόχοσ τθσ μελζτθσ ιταν θ ςυλλογι απαιτιςεων και θ δθμιουργία προτάςεων για τθ βελτίωςθ των διακζςιμων εργαλείων. Στθ μελζτθ ζλαβαν μζροσ ςχεδιαςτζσ ιςτοτόπων, οι οποίοι εργάηονταν είτε ωσ ελεφκεροι επαγγελματίεσ είτε ςε αντίςτοιχεσ εταιρείεσ ανάπτυξθσ και ςυντιρθςθσ ιςτοτόπων. Θ μελζτθ πραγματοποιικθκε από τον Dickinson (2007) ςτο πλαίςιο εκπόνθςθσ τθσ μεταπτυχιακισ του εργαςίασ ςε Ρανεπιςτιμιο του Θνωμζνου Βαςιλείου (School of Computing, University of Teesside). Θ μελζτθ περιελάμβανε τρεισ διακριτζσ φάςεισ. Στθν πρϊτθ φάςθ, λάμβανε χϊρα μια δομθμζνθ ςυνζντευξθ που αποςκοποφςε ςτθ ςυλλογι πλθροφοριϊν για τον κφκλο ςχεδίαςθσ που ακολουκοφν οι ςχεδιαςτζσ, τθ διερεφνθςθ των πρακτικϊν που ακολουκοφν για τθ δθμιουργία των λεκτικϊν περιγραφϊν των υπερςυνδζςμων και πόςο ςθμαντικι κεωροφν τθ διαδικαςία αυτι, και τζλοσ των ενεργειϊν ςτισ οποίεσ προβαίνουν όταν δεν γνωρίηουν τθ κεματικι κατθγορία του ιςτοτόπου ι απευκφνονται ςε προφίλ χρθςτϊν αρκετά διαφορετικό από τουσ ίδιουσ. Στθ δεφτερθ φάςθ λάμβανε χϊρα θ αξιολόγθςθ τθσ πλοθγθςιμότθτασ ιςτοτόπων τουσ οποίουσ είτε είχαν ςχεδιάςει είτε ιταν υπεφκυνοι οι ςυμμετζχοντεσ ςχεδιαςτζσ ιςτοτόπων. Για το ςκοπό αυτό χρθςιμοποιικθκαν με τυχαία ςειρά δφο υποςτθρικτικά εργαλεία: α) το ACWW (βλζπε ενότθτα 2.5.2) και β) το εργαλείο ISEtool που αναπτφχκθκε ςτο πλαίςιο τθσ διατριβισ αυτισ. Τζλοσ, ςτθν τρίτθ και τελευταία φάςθ, λάμβανε χϊρα εκ νζου μια δομθμζνθ ςυνζντευξθ που αποςκοποφςε ςτθ ςυλλογι πλθροφοριϊν για τθ χρθςιμότθτα και τθν ευχρθςτία των εργαλείων που χρθςιμοποιικθκαν, τθ διερεφνθςθ τθσ ςτάςθσ των ςχεδιαςτϊν 150 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

151 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ςχετικά με τθ ςθμαντικότθτα των προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ που εντοπίηουν, και τζλοσ τθ ςυλλογι απαιτιςεων και προτάςεων για τθ βελτίωςθ των ίδιων των εργαλείων. Τα αποτελζςματα τθσ μελζτθσ ζδειξαν ότι οι ςυμμετζχοντεσ ςχεδιαςτζσ ιςτοτόπων κεωροφν τθ διαδικαςία δθμιουργίασ λεκτικϊν περιγραφϊν πολφ ςθμαντικι, και ςυχνά χρονοβόρα και επίπονθ, αν και οι περιςςότεροι δεν τθν αντιμετωπίηουν ωσ μία διακριτι φάςθ ςτο ςχεδιαςμό ενόσ ιςτοτόπου. Συνικωσ, για τθ δθμιουργία αυτϊν των περιγραφϊν ςτθρίηονται ςτθν προςωπικι τουσ διαίςκθςθ και εμπειρία, προςπακϊντασ να δθμιουργιςουν μία περιγραφι που να αντιπροςωπεφει όςο το δυνατόν καλφτερα το περιεχόμενο τθσ ιςτοςελίδασ ςτθν οποία οδθγεί ο κάκε υπερςφνδεςμοσ, αλλά ταυτόχρονα να ζχει ζκταςθ που να μθν δθμιουργεί προβλιματα ςτθ διάταξθ τθσ ιςτοςελίδασ. Επιπρόςκετα, οι ςυμμετζχοντεσ ςχεδιαςτζσ αναγνϊριςαν τθν αξία των εργαλείων που αξιολογικθκαν και ςυμφϊνθςαν ότι τζτοιου είδουσ εργαλεία είναι εξαιρετικά χριςιμα όταν ςχεδιάηουν ιςτοτόπουσ κεματικϊν κατθγοριϊν που γνωρίηουν ελάχιςτα ι και κακόλου, ι όταν απευκφνονται ςε προφίλ χρθςτϊν με διαφορετικά χαρακτθριςτικά από τουσ ίδιουσ. Ταυτόχρονα, ανζφεραν ότι τα εργαλεία αυτά κα ιταν χριςιμο να ενςωματωκοφν ςε υπάρχοντα ςυςτιματα διαχείριςθσ περιεχομζνου και να προςφζρουν λειτουργικότθτα που να επιτρζπει τθν πρόταςθ λζξεων για τισ περιγραφζσ των υπερςυνδζςμων με βάςθ τον κακοριςμζνο ςτόχο και το επιλεγμζνο προφίλ χριςτθ. Ακόμθ, οριςμζνοι ςυμμετζχοντεσ ανζφεραν ότι τζτοια εργαλεία μποροφν να ςυμβάλλουν ςθμαντικά ςτθν εκπαίδευςθ νζων ςχεδιαςτϊν ζτςι ϊςτε να δίνουν τθν απαιτοφμενθ ζμφαςθ ςτθ διαδικαςία δθμιουργίασ κατάλλθλων περιγραφϊν για τουσ υπερςυνδζςμουσ ενόσ δικτυακοφ τόπου. Τζλοσ, όςον αφορά τθ ςυγκριτικι αξιολόγθςθ του ISEtool με το ACWW, οι ςυμμετζχοντεσ ςχεδιαςτζσ ιςτοτόπων ςυμφϊνθςαν ότι το πρϊτο είναι πιο εφχρθςτο και πιο κοντά ςτθ μορφι που κα χρθςιμοποιοφςαν ςτθν κακθμερινι τουσ πρακτικι. Οι ςχεδιαςτζσ ανζφεραν ςτισ ςυνεντεφξεισ τουσ ότι θ αξιολόγθςθ κατά Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 151

152 Μελζτεσ περίπτωςθσ βιματα που εφαρμόηει το ISEtool είναι πιο ευζλικτθ και εφκολθ ςτθ χριςθ, από τθν προςζγγιςθ που ακολουκεί το ACWW. Ωςτόςο, κα προτιμοφςαν και το ISEtool να μθν απαιτεί εγκατάςταςθ και να προςφζρεται διαδικτυακά. 5.6 Σφνοψθ και ςυμπεράςματα Τα αποτελζςματα των μελετϊν που παρουςιάςτθκαν ςτο κεφάλαιο αυτό επιβεβαίωςαν τθν αποτελεςματικότθτα και αποδοτικότθτα τθσ προτεινόμενθσ μεκοδολογίασ MEDIAMIS. Θ MEDIAMIS παριγαγε αποτελζςματα εφάμιλλθσ ποιότθτασ με κακιερωμζνεσ χρθςτοκεντρικζσ τεχνικζσ, όπωσ θ ταξινόμθςθ καρτϊν, αλλά με ςθμαντικά αποδοτικότερο τρόπο. Ραράλλθλα, διερευνικθκε θ επίπτωςθ των προβλθμάτων πλοθγθςιμότθτασ που εντοπίηει θ MEDIAMIS ςτθν παρατθροφμενθ ςυμπεριφορά των ςυμμετεχόντων. Βρζκθκε ότι ςε μία ιςτοςελίδα που είχε αξιολογθκεί από τθν MEDIAMIS ωσ υψθλισ πλθροφοριακισ οςμισ οι ςυμμετζχοντεσ εςτίαηαν πιο αποδοτικά τθν προςοχι τουσ, χρειαηόντουςαν λιγότερο χρόνο να επιλζξουν κάποιον υπερςφνδεςμο, διλωναν περιςςότερο ςίγουροι για τθν επιλογι τουσ αυτι και επζλεγαν με μεγαλφτερθ ςυχνότθτα το ςωςτό υπερςφνδεςμο με τθν πρϊτθ τουσ επιλογι, ςυγκριτικά με τισ ιςτοςελίδεσ που είχαν εντοπιςτεί προβλιματα πλοθγθςιμότθτασ από τθν προτεινόμενθ προςζγγιςθ. Επιπρόςκετα, βρζκθκε ότι οι ςυμμετζχοντεσ αντιμετϊπιηαν τισ μεγαλφτερεσ δυςκολίεσ όταν θ MEDIAMIS εντόπιηε ζνα πρόβλθμα χαμθλισ πλθροφοριακισ οςμισ. Για παράδειγμα, ςε μία ιςτοςελίδα που είχε αξιολογθκεί ωσ υψθλισ πλθροφοριακισ οςμισ το 87% των ςυμμετεχόντων επζλεγε το ςωςτό υπερςφνδεςμο, ενϊ ςε μία ιςτοςελίδα που είχε εντοπιςτεί το πρόβλθμα τθσ χαμθλισ πλθροφοριακισ οςμισ το ποςοςτό αυτό ιταν μόλισ 6%. Επιπρόςκετα, μζςα από τισ μελζτεσ που πραγματοποιικθκαν προζκυψε μια εναλλακτικι μζκοδοσ αξιολόγθςθσ τθσ πλθροφοριακισ οςμισ των υπερςυνδζςμων που εμπλζκει το ςτατιςτικά-βζλτιςτο αρικμό εκτιμθτϊν. Συγκριτικά με τθ χριςθ του ISEtool ςτο πλαίςιο MEDIAMIS, θ μζκοδοσ αυτι αυξάνει τθν αξιοπιςτία τθσ διαδικαςίασ δθμιουργίασ κατάλλθλων λεκτικϊν περιγραφϊν για τουσ 152 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

153 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 υπερςυνδζςμουσ με κάποιο τίμθμα, ωςτόςο, ςτθν αποδοτικότθτα τθσ διαδικαςίασ. Ραρόλα αυτά, παραμζνει θ πιο αποδοτικι μζκοδοσ με τθ ςυμμετοχι χρθςτϊν που ζχει προτακεί ςτθ βιβλιογραφία για το ςκοπό αυτό. Τζλοσ, περιγράφθκε μία μελζτθ (Dickinson 2007) ςτθν οποία διερευνικθκε θ ςτάςθ ςχεδιαςτϊν ιςτοτόπων απζναντι ςε εργαλεία που υποςτθρίηουν τθ διαδικαςία θμιαυτόματθσ αξιολόγθςθσ τθσ πλοθγθςιμότθτασ ιςτοτόπων. Ζνα από τα εργαλεία που αξιολογικθκαν ιταν και το ISEtool, το οποίο αναπτφχκθκε για τθν υποςτιριξθ τθσ MEDIAMIS ςτο πλαίςιο τθσ ανά χείρασ διατριβισ. Τα αποτελζςματα τθσ μελζτθσ ζδειξαν ότι οι ςχεδιαςτζσ ιςτοτόπων αναγνωρίηουν τθ ςθμαςία δθμιουργίασ τζτοιων εργαλείων και ανζδειξαν το ISEtool ωσ το πιο ευζλικτο και εφκολο ςτθ χριςθ, και ωσ ζνα εργαλείο που κα χρθςιμοποιοφςαν ςτθν κακθμερινι τουσ πρακτικι. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 153

154 Μελζτεσ περίπτωςθσ 154 Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου

155 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. υμπεράςματα και μελλοντικζσ κατευκφνςεισ Στο κεφάλαιο αυτό ανακεφαλαιϊνονται τα ςυμπεράςματα τθσ διατριβισ και θ ςυνειςφορά τθσ ςτο ερευνθτικό πρόβλθμα. Ραράλλθλα, ςυηθτοφνται οι προοπτικζσ και μελλοντικζσ κατευκφνςεισ τθσ ζρευνασ. Διδακτορικι διατριβι Χριςτου Κατςάνου 155