Transcript

1 ΗΨυχικήΓαλήνηως ΝευροβιολογικόΦαινόµενο: Νεώτερες απόψεις από τις Νευροεπιστήµες σχετικάµετοτιείναικαιπωςαποκτάταιη ψυχική µας γαλήνη Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραµατικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή ΑΠΘ

2 Η νευροφυσιολογική βάση της κοινωνικοποίησης

3 Η νευροφυσιολογική βάση της κοινωνικοποίησης

4 Η νευροφυσιολογική βάση της κοινωνικοποίησης

5 Η νευροφυσιολογική βάση της κοινωνικοποίησης WORLD 1 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ 1. ΑΝΟΡΓΑΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Ύλη και Ενέργεια 2. ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: οµή και δραστηριότητα όλων των έµβιων όντων. Ανθρώπινος Εγκέφαλος 3. ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ: Υλικά υποστρώµατα της ανθρώπινης δηµιουργικότητα, τωνεργαλείων, τωνµηχανών, τωνβιβλίων, των έργωντέχνης, τηςµουσικής. WORLD 2 ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙ ΗΤΟΤΗΤΑΣ Υποκειµενική Γνώση Εµπειρία της Αντίληψης, του λογισµού, των αισθηµάτων, της προδιάθεσης, των µνηµών, των ονείρων, της δηµιουργικής φαντασίας. WORLD 3 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΓΝΩΣΗ Πειστήρια της ιανοητικής Προσπάθειας Φιλοσοφικά, Θεολογικά, Επιστηµονικά, Ιστορικά, Λογοτεχνικά, Καλλιτεχνικά, Τεχνολογικά Θεωρητικά Συστήµατα: Επιστηµονικά προβλήµατα, Κριτική σκέψη

6 Η νευροφυσιολογική βάση της κοινωνικοποίησης Εξωτερική αίσθηση Εσωτερική αίσθηση ΕΓΩ Φως, Χρώµα, Ήχος, Οσµή, Γεύση, Πόνος, Αφή Σκέψεις, Αισθήµατα, Μνήµες, Όνειρα, Φαντασιώσεις, Προθέσεις ΟΕαυτός Η Ψυχή

7 ουσ θ γαλήνη [ɣa'lini] απόλυτη ηρεµία Επικρατείγαλήνη. εσωτερική γαλήνη επίθγαλήνιος, γαλήνια, γαλήνιο [ɣa'liɲos, ɣa'linia, ɣa'linio] ήρεµος, ατάραχος γαλήνια ατµόσφαιρα γαλήνιο πρόσωπο

8 Η Ψυχική Γαλήνη ως Νευροβιολογικό Φαινόµενο

9 ΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠαρότιστηΒίβλουπάρχουν περίπουείκοσιαναφορέςστο διαλογισµό, οιπερισσότεροιδεν γνωρίζουµετηνπλούσιαιστορία τουχριστιανισµούόσοναφοράτις πρακτικέςδιαδικασίεςτου στοχασµού.

10 Η προσευχή είναι µια τάση του πνεύµατος προςτοάυλουπόβαθροτουκόσµου. Συνήθωςπαίρνειτηµορφήενόςθρήνου, µιας κραυγής αγωνίας, µιας επίκλησης για βοήθεια. Μερικές φορές γίνεται µια γαλήνια ενατένιση της υπερβατής και µόνιµης αρχής όλων των όντων. Μπορούµε να την ορίσουµε σαν µια ανύψωσητηςψυχήςπροςτοθεό. Dr Alexis Carrel

11 Η νευροφυσιολογική βάση της κοινωνικοποίησης

12 ΣτηνΑνατολή, οικινήσειςµεταχέρια, το πρόσωπο και το σώµα ονοµάζονται µούντρας και στην παράδοση της Κίρταν Κρίγια αγγίζετε αλληλοδιαδόχως τα δάχτυλα µε τον αντίχειρα καθώς προφέρετε τους ήχους σα, τα, να, µα. Ητεχνικήµοιάζειµετοκοµποσκοίνι, µια πρακτική που συναντάµε σε Χριστιανισµό, Ισλαµισµό, Ινδουισµόκαι Βουδισµό.

13 0 όρος Κίρταν αναφέρεται σε ένα είδος λατρευτικών ψαλµών από τη Βόρεια Ινδία, κι έτσι το µάντρα επαναλαµβάνεται ως εξύµνηση παρά ως ψαλµός. Περισσότερες πληροφορίες για την Κίρταν Κρίγια θα βρείτε στο

14 Από πνευµατική σκοπιά, κάθε µούντρα ή µάντρα συνδέεται µε µια θεολογική ή µεταφυσικήιδέα. Από την πλευρά της επιστήµης ωστόσο κάθε µορφή επαναλαµβανόµενης κίνησης ή ήχου βοηθά να παραµένει ο νους εστιασµένος.

15

16

17

18 Στη Γένεση, «ο Ισαάκ πήγε στο χωράφι για να διαλογιστεί», και στον Ιησού του Ναυή δίδεται ρητή εντολή στους οπαδούς «να διαλογίζονται µέρα και νύχτα». Ένας τέτοιος έντονος διαλογισµός µπορεί να υπήρξε ο καταλύτης για πολλές πνευµατικές αποκαλύψεις τις οποίες περνγράφουν οι βιβλικοί προφήτες και άγιοι.

19 To δωδέκατοαιώνα, ταξινοµήθηκαν από τους Καρθουσιανούς µοναχούς οι πρακτικές του διαλογισµού σε τέσσερα επίπεδα: 1. lectio (αργή ανάγνωση βιβλικών κειµένων), 2. meditatio (αναλογισµός του βαθύτερου νοήµατος των κειµένων), 3. oratio (αυθόρµητη προσευχή) και 4. contemplatio (σιωπηλή προσήλωση στην αγάπη του Θεού).

20 Προσευχή Επικέντρωσης Παρουσιάστηκε σε χιλιάδες Αµερικανούς Χριστιανούς. Επιλέγουµε µια λέξη µε ιερό νόηµα και εστιάζουµε πάνω της για είκοσι λεπτά ή περισσότερο, ενώ καθόµαστε άνετα και µε τα µάτιακλειστά. Στην περίπτωση που σκέψεις ή συναισθήµατα µας αποσπάσουν την προσοχή, απαλά επιστρέφουµε στην ιερή µας λέξη Η πρακτική αυτή µοιάζει πολύ µε την τεχνική χαλάρωσης του Benson

21 To καλοκαίρι του 1999 µελετήθηκε µια οµάδα µοναχών, που χρησιµοποιούσαν την Προσευχή Επικέντρωσης για τουλάχιστον δεκαπέντεχρόνια. Ήταν η πρώτη µελέτη που αφορούσε Χριστιανούςσεκατάστασηδιαλογισµού. Ανακαλύφθηκε ότι οι νευρολογικές αλλαγές ήταν σηµαντικές και πολύ διαφορετικές από το συνήθη τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου.

22 Ηµεγάληέκπληξηήταντοότιοι νευρολογικές αλλαγές είναι σχεδόν ίδιες µε εκείνες που καταγράφηκαν σε µια οµάδα Βουδιστών, των οποίων οι πεποιθήσεις ήταν βεβαίως εντελώς διαφορετικές. Οι ενδείξεις αυτές επιβεβαίωσαν την υπόθεση ότι τα οφέλη που αποκοµίζουµε από την προσευχή και το διαλογισµό µάλλον συσχετίζονται λιγότεροµεµιασυγκεκριµένηθεολογίααπ' ό,τιοιτελετουργικέςτεχνικέςτηςαναπνοής, ή απ' όταν παραµένουµε χαλαροί και προσηλωµένοι σε µια έννοια που ξυπνά µέσα µας την ανακούφιση, τη συµπόνια ή µια πνευµατικήαίσθησηγαλήνης.

23

24

25

26 ΙΝΙΑΚΟ-ΒΡΕΓΜΑΤΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ Προσδιορίζει την ταυτότητα του Θεού ως ενός αντικειµένου το οποίουπάρχειστονκόσµο. Τα µικρά παιδιά βλέπουν τον Θεό ως «άτοµο» επειδή ο εγκέφαλός τους δεν µπορεί να επεξεργαστεί αφηρηµένες πνευµατικές έννοιες.

27 ΒΡΕΓΜΑΤΙΚΟ-ΜΕΤΩΠΙΑΙΟ ΚΥΚΛΩΜΑ Παγιώνει τη σχέση ανάµεσα στα δύο αντικείµενα, δηλαδή ανάµεσα σε «εσάς»καιτον «Θεό». Τοποθετεί τον Θεό στο διάστηµα και επιτρέπει να βιώνουµε την παρουσία του. Αν η δραστηριότητα στον ινιακό λοβό ελαττωθεί µέσω του διαλογισµού ή της έντονης προσευχής, τα όρια ανάµεσα σ' εσάς και στον Θεό χάνονται. Αποκτάτε µια αίσθηση ενότητας µε το αντικείµενο του στοχασµού και τις πνευµατικές σας πεποιθήσεις.

28 ΜΕΤΩΠΙΑΙΟΣ ΛΟΒΟΣ ιαµορφώνει καν ενοποιεί όλες τις ιδέεςσαςγιατονθεό (θετικέςή αρνητικές) συµπεριλαµβανοµένης της λογικής που χρησιµοποιείτε για να αξιολογείτε τις θρησκευτικές και πνευµατικέςσαςπεποιθήσεις. Προβλέπει το µέλλον σε σχέση µε τον Θεό και αποπειράται να απαντήσει διανοητικά σε όλα τα «γιατί, τι και πού» που προκύπτουν από πνευµατικά θέµατα

29 ΟΠΤΙΚΟΣ ΘΑΛΑΜΟΣ Προσδίδει συναισθηµατικό νόηµα στην αντίληψή σας για τον Θεό. Ο θάλαµος παρέχει µια ολιστική αίσθηση του κόσµου και φαίνεται ότι είναιτοβασικόόργανοπουµαςκάνει να αισθανόµαστε τον Θεό ως αντικειµενικά πραγµατικό. ΑΜΥΓ ΑΛΗ Όταν διεγείρεται σε υπερβολικό βαθµό, η αµυγδαλή δηµιουργεί τη συναισθηµατική εντύπωση ενός τροµακτικού, αυταρχικού και τιµωρού Θεού και καταστέλλει την ικανότητα του µετωπιαίου λοβού να κάνει λογικές σκέψεις για τον Θεό.

30 ΡΑΒ ΩΤΟ ΣΩΜΑ Αναστέλει τη δραστηριότητα στην αµυγδαλή, επιτρέποντάς σας να αισθάνεστε ασφαλείς στην παρουσία του Θεού, ή οποιουδήποτε αντικειµένου ή έννοιας πάνω στην οποία διαλογίζεστε. ΚΟΓΧΟΜΕΤΩΠΙΑΙΟΣ ΦΛΟΙΟΣ ΣαςεπιτρέπειναβιώνετετονΘεόως τρυφερό και σπλαχνικό. Ελαττώνει το θρησκευτικό άγχος, την ενοχή, το φόβο και το θυµό καταστέλλοντας τη δραστηριότητα στην αµυγδαλή.

31 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΟΞΥΓΟΝΟΥ ΡΥΘΜΟΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΚΑΡ ΙΑΚΟΙ ΠΑΛΜΟΙ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΠΙΕΣΗ Προοδευτική Μυϊκή Χαλάρωση Ελαττώνεται Ελαττώνεται Ελαττώνεται Ελαττώνεται Ζεν και Γιόγκα Ελαττώνεται Ελαττώνεται Ελαττώνεται Ελαττώνεται Χαλαρωτικό Στάδιο της'υπνωσης Ελαττώνεται Ελαττώνεται Ελαττώνεται εν υπάρχει οριστικό συµπέρασµα Υπερβατικός ιαλογισµός Ελαττώνεται Ελαττώνεται Ελαττώνεται Ελαττώνεται

32 Οι έρευνες πάνω στο διαλογισµό οδήγησαν σε µια κρίσιµη καµπή, επειδή από τις πνευµατικές πρακτικές του κόσµου µπορούµε πλέον να αποκοµίσουµε ένα σύνολο από απλές ασκήσεις οι οποίες θα ενισχύσουν τη νευρωνική λειτουργία του εγκεφάλου Οιτεχνικέςαυτέςδεναντικαθιστούνκαθ' οιονδήποτε τρόπο την κατάλληλη εφαρµογή της τρέχουσας ιατρικής πρακτικής. Αν όµως ενταχθούν στο καθηµερινό µας ρεπερτόριο δραστηριοτήτων, µπορεί να επηρεάσουν πολύθετικάτηζωήµας

33 Οισχετικέςασκήσεις επικεντρώνονταισετρεις βασικέςκαιαλληλένδετες αρχές: πρόθεση, χαλάρωσηκαι επίγνωση.

34 Ηπρόθεσηαφοράτοστόχοπουθέλετενα υλοποιήσετε στη ζωή σας, επειδή πίσω από όλα όσα κάνουµε υπάρχει πρόθεση, είτε το συνειδητοποιούµε είτε όχι. Χρησιµοποιούµε τηνπρόθεσηγιαναορίσουµεαυτόστοοποίο θα εστιαστούµε και ο στόχος µπορεί να είναι χρήµατα, εξουσία, γαλήνη, διορατικότητα, αισθηµατική σχέση ή µια πιο στενή σύνδεση µε τον Θεό. Είναι µια ασυνήθιστη διαδικασία: ξεκινάτε µε µια σκέψη και όσο περισσότερο εστιάζεστε σε αυτήν, τόσο περισσότερο ο εγκέφαλός σας αρχίζει να καταστρώνει στρατηγικές για να υλοποιήσει τη σκέψη αυτή

35 Τη δεύτερη αρχή, τη χαλάρωση, τη συναντάµε στις περισσότερες διαλογιστικές πρακτικές και σε προγράµµατα ελάττωσης του στρες. Εποµένως, η πρόθεση ξεκινά αφού πρώτα χαλαρώσουµε συνειδητά το σώµα µας. Η επίγνωση της αναπνοής εξυπηρετεί ακόµα µια λειτουργία, επειδή εκπαιδεύει τον εγκέφαλο να παραµένει εστιασµένος σε µια ουδέτερη - και ζωτικής σηµασίας - διεργασία του σώµατος

36 Πειράµατα fmri πουσύγκρινανένα διαλογισµόβασισµένοστην αναπνοήµεένανπουεστιάζεταισε µιαλέξηήφράση, αποκαλύπτουν ότιηεπίγνωσητηςαναπνοής αυξάνειτηδραστηριότηταστο δρεπανοειδέςσύστηµακαι ελαττώνειτηδραστηριότηταστο µετωπιαίολοβό.

37 Όταν επέλθει η βαθιά κατάσταση χαλάρωσης, το επόµενο βήµα είναι να αποκτήσει κάποιος επίγνωση για το σώµατουσεσχέσηµετονκόσµο. Η εστιασµένη αναπνοή εντείνει την αυτεπίγνωση αυξάνοντας τη δραστηριότητα στο προσφηνοειδές λόβιο - ένα σηµαντικό κύκλωµα το οποίο ρυθµίζει τη συνειδητότητα στον εγκέφαλο

38 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ