πόλεις σε παγκόσμια δίκτυα παρθενογενέσεις & μεταλλάξεις

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Ιστορία και θεωρία 8: κατεύθυνση Γ: θεωρίες για τη σύγρονη πόλη πόλεις σε παγκόσμια δίκτυα παρθενογενέσεις & μεταλλάξεις διδάσκοντες: παγώνης θ. / μίχα ε. / χατζηκωνσταντίνου ε. σπουδαστής: αγγελή αργύρης

2 Περιεχόμενα Κεφάλαια Σελίδες Εισαγωγή 1 2 Περί Δικτύων 2 11 Δίκτυα Εταιριών 4 6 Δίκτυα Αερογραμμών 6 8 Δίκτυα Τηλεπικοινωνιών 8 11 Κοινωνικοχωρικές επιρροές των δικτύων στο κτιστό αστικό περιβάλλον Μεταλλάξεις Παρθενογενέσεις Επίλογος Πηγές 22

3 Εισαγωγή Παγκόσμιος πολιτικός χάρτης Δεκέμβριος 2007: Το Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών των Η.Π.Α κηρύσσει επίσημα την Οικονομική Ύφεση των Η.Π.Α. Ιανουάριος 2008: Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης πληροφορούν για παγκόσμια πτώση των μετοχών. Οκτώβριος 2008: Μεγάλη Τράπεζα παγκόσμιας δραστηριότητας σώζεται από πτώχευση λόγω χορηγίας της Βρετανικής κυβέρνησης και αναγγέλλει μέτρα περικοπών. Ένα μήνα μετά: στέλεχος υποκαταστήματος της τράπεζας στην Ισλανδία απολύεται, αναγκάζεται να αφήσει το νοικιαζόμενο διαμέρισμα της στο Ρέυκιαβικ και να μεγαλώσει τα παιδιά της πίσω στο χωριό με τους γονείς της. Δεκέμβριος 2008: Το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο της Αθήνας καίγεται μαζί με το υπόλοιπο κέντρο, για τους υπόλοιπους έξι μήνες το κέντρο υπολειτουργεί λόγω απεργιών και πορειών διαμαρτυρίας. Όταν ένα έντομο πιαστεί σε ιστό αράχνης, κάθε του κίνηση μεταδίδεται εν χρόνω σε όλα τα σημεία του ιστού. Έχοντας σαν αφορμή τα πιο πάνω δεδομένα θα επιχειρηθεί μια προσέγγιση των παραγόντων που επηρεάζουν την γεωγραφία και την κοινωνικοχωρική διαμόρφωση των σύγχρονων μητροπόλεων, μέσω της ανάλυσης δικτύων που κατακλύζουν την υφήλιο. Οι θεωρίες για τη σύγχρονη πόλη είναι δεκάδες, ενώ όμως η ουσία των μητροπόλεων στην εποχή των μεγαλύτερων ορμών της παγκοσμιοποίησης και του καπιταλισμού βρίσκεται στις μεταξύ τους σχέσεις, οι ερευνητές γενικότερα δεν εμβάθυναν σε αυτή τους την πτυχή. Οι μελέτες για τις «παγκόσμιες πόλεις» (world cities) ανήκουν ως επί το πλείστο σε δύο κατηγορίες: μελέτες περιπτώσεων και συγκριτικές μελέτες. Οι απόπειρες για ερευνητική μεθοδολογία που βασίζεται σε δίκτυα και σε πληροφορίες για τις άμεσες και έμμεσες σχέσεις μεταξύ πόλεων και όχι μόνο σε αναλύσεις των επιμέρους γνωρισμάτων τους άργησαν να εξελιχθούν, καθώς άρχισαν να επηρεάζουν την πολεοδομική έρευνα μόλις τη δεκαετία του Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο πιο οικείος από όλους τους παγκόσμιους χάρτες είναι ο πολιτικός. Ένα μωσαϊκό κρατικών εδαφών περιγράφει ένα κόσμο ορίων, τονίζοντας εθνικές διαφορές και αγνοώντας χωρικές συνδέσεις. Αντικατοπτρίζει μια θεωρούμενη ως δεδομένη εικόνα του κόσμου που θέτει τα κράτη έθνη ως τις βασικές μονάδες της ανθρωπότητας. Είναι ουσιαστικά το φαινόμενο του «ενσωματωμένου κρατισμού», ένα γεωπολιτικό χαρακτηριστικό του σύγχρονου κόσμου το οποίο επιφέρει τη θεώρηση των πραγμάτων μέσα από το φακό του κρατικοκεντρισμού. Ήδη από τον 20 ο αιώνα και ακόμα εντονότερα στην αυγή του 21 ου αιώνα ζούμε στην εποχή των συνεχών ανακατατάξεων, ραγδαίων εξελίξεων, αλλεπάλληλων τεχνολογικών αλμάτων, των δικτύων, των υψηλών ταχυτήτων. Στη σημερινή της υπόσταση η παγκοσμιοποίηση είναι ένας συνδυασμός νέων τεχνολογιών, αυξημένων συναλλαγών και κινητικότητας, υπερσυγκέντρωσης του οικονομικού ελέγχου και ελλιπούς ρυθμιστικού ρόλου των κρατών προς μια πολιτική κράτους πρόνοιας. Η παγκοσμιοποίηση περιλαμβάνει ποικίλες διαδικασίες, όπως οι οικονομικές 1

4 Φοινικική και Ελληνική αποικιοκρατία το 800 με 550 πχ δραστηριότητες, η κίνηση του κεφαλαίου, οι μεταναστευτικές ροές και οι μεταλλασσόμενες αξίες και πρότυπα τα οποία διασκορπίζονται σε διάφορα μέρη του κόσμου. Είναι πλέον πεπερασμένο να επιμένουμε σε αναγνώσεις οι οποίες περιορίζονται στα όρια του τόπου, του κράτους που δεν είναι πλέον παρά ένα σημείο σε ένα ιστό πολύπλοκων δικτύων και ροών πέρα από σύνορα και φυσικά όρια. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης το τοπικό είναι σήμερα, πέρα από κάθε άλλη στιγμή της ιστορίας, συνυφασμένο με το παγκόσμιο σε μια αμφίδρομη και αναπόφευκτα άρρηκτη σχέση. Η θεώρηση των μητροπόλεων ως σημεία κεντρικότητες ενός δικτύου αμέσως συνεπάγεται ένα νέο φάσμα όρων και μεθοδολογίας. Το πρόβλημα έγκειται στη πολυπλοκότητα των δεδομένων καθώς επίσης και στο τρόπο που μπορούν να συλλεχθούν και να αξιολογηθούν. Η έρευνα αφορά πλέον ένα πλήθος προσλαμβάνουσων και μεταβλητών για την συγκέντρωση των οποίων απαιτείται συνεργασία μεταξύ οργανιμών, πόλεων, κρατών. Στην εργασία αυτή θα γίνει μια προσπάθεια παρουσίασης βασικών δικτύων που εμφανίζονται μεταξύ των μητροπόλεων του κόσμου, των χαρακτηριστικών που παρουσιάζουν και το ρόλο των σύγχρονων μητροπόλεων εντός των δικτύων αυτών. Τίθεται επίσης το ερώτημα πως τα δίκτυα αυτά επηρεάζουν την διαμόρφωση των μητροπόλεων, πως οι αλλαγές που παρουσιάζονται στην παγκοσμιοποιημένη οικονομική, πολιτική και κοινωνική δραστηριότητα βρίσκουν τη χωρική έκφραση τους. Τα τελευταία χρόνια σε ένα κλίμα ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών εμφανίζονται ανά το παγκόσμιο ξεπερνώντας τα στερεότυπα του Πρώτου, Δεύτερου και Τρίτου Κόσμου κοινές πολιτικές αναβάθμισης των πόλεων καθώς και πρωτόγνωρες τάσεις εκρηκτικής οικοδομικής δραστηριότητας. Γνωρίσματα για τα οποία εύλογα θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς σε πιο βαθμό διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο τα παγκόσμια δίκτυα. Περί Δικτύων Στην εισαγωγή έγινε αναφορά στα εκτεταμένα δίκτυα που κυκλώνουν τον πλανήτη. Η παρουσία δικτύων μεταξύ διαφόρων σημείων του πλανήτη όμως είναι κάθε άλλο παρά σύγχρονο φαινόμενο. Ήδη από την αρχαιότητα η Μεσόγειος θάλασσα, το κέντρο του τότε γνωστού κόσμου, μετατράπηκε σε ένα πυκνό ναυτιλιακό δίκτυο μεταφορών, εμπορίου και συναλλαγών μεταξύ των τότε ισχυρών πόλεων. Στη Ρωμαϊκή περίοδο ένα ευρύ, οργανωμένο οδικό δίκτυο ογδόντα δύο χιλιάδων χιλιομέτρων εξαπλώθηκε σε όλη τη περιφέρεια της Μεσογείου συνδέοντας μεταξύ τους και τα πιο απόμακρα μέρη της αυτοκρατορίας. Κατά το Μεσαίωνα τα μονοπάτια των προσκυνητών αποτέλεσαν ένα από τα μεγαλύτερα δίκτυα της Ευρώπης αποδίδοντας μεγάλη ισχύ και οικονομικοπολιτική εξουσία στα μοναστήρια. Ο δρόμος του μεταξιού και των μπαχαρικών αποτέλεσε το πιο δυνατό πολιτικό χαρτί στη τράπουλα της Ασίας για πολλούς αιώνες. Μέχρι την 2

5 Εποχή των Μεγάλων Ανακαλύψεων 15 ος 17 ος αιώνας μχ περίοδο των μεγάλων ανακαλύψεων όπου και ο πλανήτης πια οργώνεται από γαλέρες και κονκισαδόρους με σκοπό την οικονομική εκμετάλλευση των νέων εδαφών και τον αγώνα για εξασφάλιση όσο το δυνατόν περισσότερων αποικιών. Η βιομηχανική επανάσταση και η άνθηση της τεχνολογίας μας φέρνει στη σύγχρονη εποχή των δικτύων μεταφορών, των εταιριών και των υπερπόντιων θυγατρικών τους, των διεθνών συναλλαγών όπως οι επενδύσεις και το εμπόριο. Των συμμαχιών μεταξύ των οικονομικών αγορών και της ανάπτυξης διακρατικών θέσεων εργασίας για επαγγελματίες και υπαλλήλους εξειδικευμένων υπηρεσιών. Δικτύων τα οποία δεν περιορίζονται στην οικονομία όπως μεταναστατευτικών ροών πολιτικών και κάθε λογής προσφύγων, αγορών της τέχνης και Biennale, περιβαλλοντιστών ή και δικτύων λιγότερο φανερών και νόμιμων: λαθρεμπορίου ναρκωτικών και κλοπιμαίων, δουλεμπορίου και πορνείας, τρομοκρατίας. Και τέλος των δικτύων χωρίς φυσική υπόσταση: των τηλεπικοινωνιών, των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και των διαδικτυακών ιστότοπων. Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι είναι αδύνατο στα πλαίσια μια εργασίας να αναλυθούν όλα τα είδη των δικτύων που αναφέρθηκαν πιο πάνω, για το λόγο αυτό έχουν επιλεγεί κάποια βασικά δίκτυα μέσα από τα οποία μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα για την ιεραρχία, τις σχέσεις και το ρόλο των πόλεων εντός τους: τα δίκτυα εταιριών, αερογραμμών και τηλεπικοινωνιών. Κρίνεται σκόπιμο να γίνει πρώτα μια αναφορά στα βασικά χαρακτηριστικά τα οποία συγκροτούν την αρχιτεκτονική των δικτύων. Με βάση τα χαρακτηριστικά αυτά μπορεί να γίνει αξιολόγηση ως προς τις δυνατότητες και το σύνολο των εφαρμογών που μπορεί να υποστηρίξει ένα δίκτυο. Χωρητικότητα: Η χωρητικότητα ενός δικτύου μετριέται σε ευρύτητα συνδέσεων (bandwidth), εξαρτώμενη από τις εφαρμογές και τις ανάγκες, τη θέση και τον αριθμό των χρηστών. Όσο πιο απαιτητικές και πλούσιες οι εφαρμογές, τόσο μεγαλύτερες οι απαιτήσεις χωρητικότητας. Εμβέλεια: Ανάλογα με τη τεχνολογία που χρησιμοποιούν τα δίκτυα διαφέρουν ως προς την ακτίνα παροχής υπηρεσιών τους. Πυκνότητα πληροφορίας: Όπως και η εμβέλεια, η πυκνότητα των πληροφοριών ενός δικτύου εξαρτάται εν μέρει από τα μέσα που χρησιμοποιούνται και τις εφαρμογές που προσφέρουν. Για παράδειγμα ένα δίκτυο οπτικών ινών που υποστηρίζει πολυμέσα έχει πολύ πιο πλούσιο σε πληροφορία από ένα μικρής ευρύτητας συνδέσεων που παρέχει μόνο ήχο. Τρόποι επικοινωνίας: Η επικοινωνία μπορεί να επιτευχθεί αναλόγως, με σχέση ενός προς ένα (σημείο προς σημείο), ενός προς πολλών (σημείο προς πολλά σημεία) και πολλών προς πολλών. Μπορεί να είναι μονόδρομη και ασύγχρονη (e mail) η αμφίδρομη και ταυτόχρονη (videoconference). 3

6 Κόστη: Στα κόστη περιλαμβάνονται οι πόροι που απαιτούνται για κατασκευή, λειτουργία και παροχή υπηρεσιών δικτύων. Η κατασκευή των εγκαταστάσεων των δικτύων απαιτεί ψηλές και διαρκείς επενδύσεις κεφαλαίου. Μεταβλητότητα: Αναφέρεται στο βαθμό που ένα δίκτυο επικοινωνίας είναι ικανό να υποστηρίζει ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών και υπηρεσιών. Είναι μια λειτουργία των επεξεργαστικών δυνατότητων ενός δικτύου, ο τρόπος με τον οποίο μορφοποιείται η πληροφορία, καθώς επίσης και ο βαθμός λειτουργικότητας μεταξύ τμημάτων και εφαρμογών του δικτύου. Ευελιξία: Αναφέρεται στο πόσο εύκολα ένα δίκτυο μπορεί να τροποποιηθεί και να ανασχηματιστεί. Προσβασιμότητα: Αναφέρεται στην δυνατότητα όχι μόνο πρόσβασης σε ένα δίκτυο, αλλά και της πλήρους εκμετάλλευσης των διαφόρων δυνατοτήτων και λειτουργιών που σχετίζονται με τις τεχνολογίες δικτύων. Λειτουργικότητα: Είναι μέτρο για το βαθμό με τον οποίο δίκτυα επικοινωνιών μπορούν να εκτελέσουν διαδικασίες κατά την επικοινωνία πληροφοριών. Η λειτουργικότητα των δικτύων μειώνει την ανάγκη για μεγάλης κλίμακας ιεράρχηση και διεύθυνση του δικτύου. Αντίθετα δρα σε μικρότερες κλίμακες αυξάνοντας τις ευκαιρίες και επιλογές των χρηστών. Όταν τα τμήματα ενός δικτύου εκλαμβάνονται ως σύνολο και σε σχέση το ένα με το άλλο, έχουν μια προσδιορίσιμη δομή. Η δομή αυτή και οι κανόνες που καθορίζουν τη λειτουργία των τμημάτων εντός του δικτύου, συγκροτούν την αρχιτεκτονική του. Τα δίκτυα στα οποία εμπλέκονται άνθρωποι επίσης έχουν δομή και αρχιτεκτονική: όπως σε κάθε δίκτυο επικοινωνιών, η πληροφορία μορφοποιείται, ανταλλάζεται και διανέμεται από ένα σύνολο τμημάτων στη συγκεκριμένη περίπτωση ανθρώπων με συγκεκριμένους ρόλους σε συμφωνία με συγκεκριμένους κανόνες και πρωτόκολλα. Με τη πάροδο του χρόνου, τα μοτίβα ανθρώπινης επικοινωνίας παράγουν μια δομή που αποκτά δική της υπόσταση. Ενσωματωμένα σε ένα περίπλοκο σύνολο κοινωνικών σχέσεων, τα ανθρωπογενούς επικοινωνίας δίκτυα τείνουν να είναι κλειστά, άκαμπτα συστήματα που αντικατοπτρίζουν και ενισχύουν τις δυνάμεις που τα δημιούργησαν. Δίκτυα Εταιριών: Η ομάδα ερευνών Globalization and World Cities (GaWC) ιδρύθηκε με σκοπό να ερευνήσει τις σχέσεις μεταξύ πόλεων κάτω από τις συνθήκες της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης. Ο πρώτος στόχος ήταν η δημιουργία ενός προκαταρκτικού κατάλογου μητροπόλεων βασισμένου στην πρωταρχική συλλογή δεδομένων. Πρώτα υπολόγισαν την διεθνή χωρητικότητα των πόλεων ξεχωριστά για τέσσερις κατηγορίες που θα αναφερθούν πιο κάτω. Ακολούθως συγκέντρωσαν τα αποτελέσματα για τις τέσσερις κατηγορίες για να καθορίσουν το βαθμό διεθνή χαρακτήρα της 4

7 Ιεραρχική κατάταξη των πόλεων για το 2008 σύμφωνα με την GaWC Alpha world cities για το 2008 σύμφωνα με την GaWC κάθε πόλης και τις σχέσεις της με τις υπόλοιπες. Βασίστηκαν στο γεγονός ότι εταιρίες με μεγάλο αριθμό γεωγραφικά διασκορπισμένων υποκαταστημάτων, θυγατρικών και συνεργάτων, αντιμετωπίζουν νέες ανάγκες για κεντρικό συντονισμό και παροχή υπηρεσιών που μόνο οι μητροπόλεις μπορούν να προφέρουν. Οι τέσσερεις κατηγορίες δεδομένων συνεπώς βασίζονται στις υπηρεσίες που προσφέρουν οι διάφορες εταιρίες και είναι οι εξής: λογιστικά, διαφήμιση, τραπεζικά/ οικονομικά και νομικά. Οι διάφορες πόλεις βαθμολογήθηκαν για τη συγκέντρωση εταιριών ξεχωριστά για κάθε κατηγορία. Η ανάλυση οδήγησε στην ταξινόμηση πόλεων ανά το παγκόσμιο σε ένα πίνακα ιεραρχημένων τάξεων. Το 2008 σαράντα ένα πόλεις είχαν τα «προσόντα» για τη κορυφαία τάξη και ορίστηκαν ως «Alpha world cities». Όπως αναμένετο, οι περισσότερες πόλεις προέρχονταν από δυτική Ευρώπη, τις Η.Π.Α και την ανατολική Ασία, όλες συγκεντρωμένες στο βόρειο ημισφαίριο. Σαράντα πόλεις αποτέλεσαν την τάξη των «Beta world cities». Πάλι εδώ και οι τρείς περιοχές του κόσμου αντιπροσωπεύονται, ενώ κάνουν την εμφάνιση τους και «περιφερικές» πόλεις. Στην τάξη των «Gamma world cities» ανήκουν σαράντα οκτώ πόλεις, οι περισσότερες από την Νότια Αμερική, Αφρική και Μέση Ανατολή και λιγότερο από τη Νότια Ασία, γεγονός το οποίο υποδεικνύει προσπάθειες αναπλήρωσης των κενών στο παγκόσμιο χάρτη μητροπόλεων. Στις δύο τελευταίες τάξεις ανήκουν πόλεις οι οποίες εμφανίζουν ενδείξεις διεργασιών μητροπόλεων αλλά δεν είναι αρκετές ώστε να μπορέσουν να ονομαστούν «world cities». Στη συνέχεια η GaWC επιχείρησε να μελετήσει τις σχέσεις μεταξύ των πιο πάνω πόλεων και κυρίως τον ρόλο των «Alpha world cities» (πάντα όσον αφορά τα δίκτυα των εταιριών). Λονδίνο: Σε περιφερειακό επίπεδο το Λονδίνο λειτουργεί ως το κέντρο της Ευρώπης (με μόνο σχετικό ανταγωνιστή τις Βρυξέλλες) και κάποτε της Μέσης Ανατολής, καθώς επίσης και ως συμπληρωματικό κέντρο για την Αφρική με μικρότερους ανταγωνιστές το Παρίσι (για τη γαλλόφωνη Αφρική) και το Γιοχάνεσμπουργκ. Νέα Υόρκη/ Μαϊάμι: Στην συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχει καταμερισμός εργασίας: όπου υπάρχει μόνο ένα κέντρο για την Αμερική, τότε είναι η Νέα Υόρκη, όπου υπάρχει διαίρεση η Νέα Υόρκη είναι το κέντρο για τη Βόρεια Αμερική και το Μαϊάμι εμφανίζεται ως το κέντρο για τη Λατινική Αμερική. Το Μαϊάμι λειτουργεί ως συμπληρωματικό κέντρο για την Λατινική Αμερική όπως το Λονδίνο για την Αφρική. Χονγκ Κονγκ/ Σιγκαπούρη: Το συγκεκριμένο είναι ένα παράδειγμα ψηλού ανταγωνισμού. Το Χονγκ Κονγκ αποτελεί το κέντρο της Βορειοανατολικής Ασίας και λειτουργεί ως συμπληρωματικό για την Ιαπωνία. Η Σιγκαπούρη είναι το κέντρο της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Ωκεανίας. Παρά το γεγονός ότι οι δύο πόλεις είναι κέντρα για τις δικές τους περιφέρειες, όταν δεν γίνεται η συγκεκριμένη διαίρεση (η Ασία του Ειρηνικού θεωρείται ως συνόλου) το Χονγκ Κονγκ ξεπερνά ελάχιστα την Σιγκαπούρη σε ισχύ. Το Τόκυο περιορίζεται ως κέντρο μόνο για την Ιαπωνία, καθώς απ ότι φαίνεται δεν έχει αναπτύξει υπευθυνότητες πέραν του ίδιου του κράτους. 5

8 Σχέσεις μεταξύ των Alpha world cities Πτήσεις αερογραμμών ανά το παγκόσμιο Τα αποτελέσματα της έρευνας της GaWC είναι καθαρά: το δίκτυο των world cities χωρίζεται σε τρεις υπερ περιοχές (Αμερική, Ευρώπη Αφρική Μέση Ανατολή, Ασία Ωκεανία) με τις πιο πάνω Alpha world cities να αποτελούν τα κέντρα τους και μικρότερες μητροπόλεις να αναδεικνύονται ως περιφερειακά κέντρα, με εξαίρεση το Μαϊάμι. Για πρώτη φορά στην συγκεκριμένη έρευνα η παγκόσμια ιεραρχία των μητροπόλεων ορίστηκε και περιγράφηκε από την οργάνωση του κόσμου σε περιοχές, βρίσκοντας έτσι την χωρική έκφραση της, σε αντίθεση με παλαιότερες έρευνες όπου οι πόλεις ιεραρχούνταν σε λίστες. Περεταίρω ανάλυση των δεδομένων οδήγησε στη συσχέτιση των πόλεων με βάση το πόσο όμοιες ήταν ως προς το μίγμα τω ν εταιριών που φιλοξενούσαν. Όσο πιο έντονες ήταν οι σχέσεις μεταξύ των πόλεων τόσο περισσότερες εταιρίες μοιράζονταν με παρόμοιο βαθμό παρουσίας. Οι δύο μεγαλύτερες συσχετίσεις ήταν μεταξύ Λονδίνου και Νέας Υόρκης και μεταξύ Χονγκ Κονγκ και Σιγκαπούρης, γεγονός το οποίο ήταν μάλλον αναμενόμενο. Αν μελετήσουμε περισσότερο το μοντέλο των συσχετίσεων παρατηρούμε ότι το ζεύγος Λονδίνο Νέα Υόρκη είναι πιο απομονωμένο από το ζεύγος Χονγκ Κονγκ Σιγκαπούρη το οποίο διατηρεί πολύ πιο περίπλοκες συνδέσεις με τις υπόλοιπες μητροπόλεις, γεγονός υποδεικνύει οι πόλεις Λονδίνο και Νέα Υόρκη μοιράζονται πιο ιδιαίτερες μίξεις εταιριών. Δυο ακόμα πόλεις παρουσιάζουν αυτόνομα συστήματα: η Μόσχα ως πύλη προς τις μετασοβιετικές οικονομίες και το Μαϊάμι ως πύλη προς την Λατινική Αμερική. Οι ίδιοι οι ερευνητές θεωρούν πως αυτή είναι μόνο ένα πρωταρχικό δείγμα για τα δίκτυα των μητροπόλεων του κόσμου βασισμένο στις σχέσεις των εταιριών που δραστηριοποιούνται στις πόλεις αυτές. Συγκεκριμένα αναφερόμενοι στη πιο πάνω μελέτη δηλώνουν: «Όλα όσα έχουν καταγραφεί δεν αποτελούν παρά μόνο τον πιο βασικό σκελετό μιας παγκόσμιας κατασκευής, αλλά ποτέ πριν δεν αποκαλύφθηκε παρά μόνο τις τελευταίες τρείς δεκαετίες έρευνας για τις world cities. Το γεγονός ότι αυτά τα πρώτα βήματα άργησαν τόσο είναι μια ένδειξη της δυσκολίας διεξαγωγής παγκόσμιων ερευνών στα πλαίσια των κοινωνικών επιστημών.» Δίκτυα αερογραμμών: Κατά τη περίοδο 1980 με 1997 διεξήχθη μια έρευνα με δεδομένα παρμένα από το Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας, βασισμένα σε αναφορές από κράτη για τη δραστηριότητα των αερογραμμών μεταξύ κάθε πόλης εντός των συνόρων τους και πόλεων του εξωτερικού, με σκοπό την διερεύνηση της ιεραρχίας των πόλεων, της εξουσίας τους και της αρχιτεκτονικής των δικτύων των αερογραμμών. Οι αεροπορικές συνδέσεις περιγράφουν διεξοδικά τον ρόλο των μεταφορών στο σύστημα των μητροπόλεων για τέσσερις λόγους: α) οι παγκόσμιες αεροπορικές ροές είναι από τις λίγες διαθέσιμες ενδείξεις για ροές συναλλαγών σε δια αστικές συνδέσεις, καθώς επίσης τα εναέρια δίκτυα και οι υποδομές τους, είναι οι πιο εμφανείς εκδηλώσεις των διαδράσεων μεταξύ των 6

9 Ιεραρχία κυριαρχίας για την αεροπορική δραστηριότητα μητροπόλεων Ιεραρχία κυριαρχίας το 1980 μητροπόλεων β) ακόμα υπάρχει μεγάλη ζήτηση για σχέσεις πρόσωπο με πρόσωπο, παρά τα διάφορα εξελιγμένα μέσα τηλεπικοινωνιών γ) οι αερομεταφορές είναι ο προτιμώμενος τρόπος δια αστικών μετακινήσεων της διεθνικής καπιταλιστικής τάξης, μεταναστών, τουριστών και προϊόντων μεγάλης αξίας και μικρού μεγέθους δ) οι αεροπορικές συνδέσεις είναι βασικές προυποθέσεις των φιλοδοξιών μιας πόλης για να αποκτήσει τον τίτλο της μητρόπολης. Τα αποτελέσματα της έρευνας από πληροφορίες για τις ροές επιβατών αεροπορικών εταιριών μεταξύ ζευγών πόλεων σε ένα δίκτυο από είκοσι δύο μητροπόλεις, υπέδειξαν ότι υπάρχει μια ρητά καθορισμένη ιεραρχία κυριαρχίας στην κατάταξη των πιο σημαντικών μητροπόλεων και πως η κορυφαία σειρά έχει περιλάβει όλο και περισσότ ερες πόλεις τα τελευταία χρόνια. Περιλαμβάνει τις γνωστές πόλεις που αναγνώρισαν και μελετητές: Νέα Υόρκη, Τόκυο, Λονδίνο, Παρίσι, Φρανκφούρτη και Λος Άντζελες. Ανερχόμενες πόλεις της Ασίας όμως όπως η Σεούλ, το Χόνγκ Γκονγκ και η Σιγκαπούρη κατάφεραν μέχρι το 1997 να ενταχθούν στην πιο πάνω κατηγορία. Προσδιορίστηκε επίσης μια δεύτερη σειρά από σχετικά ίσης σημασίας δευτερεύουσες μητροπόλεις στην οποία περιλαμβάνονται πόλεις των Η.Π.Α και της Ευρώπης, κάθε μια από τις οποίες θωρείται πως διαθέτει ένα στενότερο, πιο ειδικευμένο ρόλο στο δίκτυο. Ακολουθούν οι πόλεις που ανήκουν στη τελευταία σειρά της ιεραρχίας των μητροπόλεων που μάλλον αποτελούν τη περιφέρεια των πόλεων της κορυφαίας σειράς όπως η Πόλη του Μεξικού, το Σύδνεϋ και το Μόντρεαλ σε συνδυασμό με πολλές μικρότερης σημασίας πόλεις των Η.Π.Α. Πιο αναλυτικά τα αποτελέσματα για το έτος 1980 το Λονδίνο είναι κυρίαρχο και διατηρεί τη θέση του και στα έτη που ακολουθούν. Ακολουθούν το Παρίσι και η Νέα Υόρκη. Παρόλο που ο Friedmann συμπεριλαμβάνει το Παρίσι στη λίστα με τις πόλεις πυρήνες το 1986, η πολύ ψηλή θέση του στο δίκτυο αεροεπιβατών δεν προβλεπόταν από τις πλείστες αναλύσεις για τις μητροπόλεις. Πράγματι η θέση του αυτή οφείλεται περισσότερο στο τουρισμό παρά στον οικονομικό του ρόλο στο παγκόσμιο σύστημα. Μετά την Νέα Υόρκη ακολουθεί η Φρανκφούρτη, η κυριαρχία της οποίας είναι εν μέρει κατασκευή του ρόλου της ως ενδιάμεσος σταθμός των επιβατών που ταξιδεύουν από και προς την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, αλλά ταυτόχρονα αντικατοπτρίζει το ρόλο της ως το πρωτεύον αστικό οικονομικό κέντρο της Γερμανίας, της δυνατότερης οικονομίας στην Ευρώπη. Ακολουθούν το Τόκυο, η Μαδρίτη και «παραδόξως» η Πόλη του Μεξικού. Το 1980 η οικονομία του Μεξικού ήταν σχετικά σε αρκετά καλή κατάσταση και υπήρχε μια σημαντική αισιοδοξία για το ρόλο της πρωτεύουσας στην παγκόσμια οικονομία. Στις θέσεις 8 με 11 κατατάσσονται το Άμστερνταμ, το Χονγκ Κονγκ, το Μιλάνο και η Ζυρίχη. Η Σιγκαπούρη και το Μόντρεαλ κατατάσσονται 12 η και 13 η, ενώ τελευταίο είναι το Σύδνεϋ. Το Λονδίνο ανήκει μόνο του στην κορυφαία σειρά ενώ το Παρίσι και η Νέα Υόρκη αποτελούν επίσης τις πιο κυρίαρχες πόλεις. Οι υπόλοιπες πόλεις είναι πολύ λιγότερο κυρίαρχες και εξαιρουμένου του Σύδνεϋ βρίσκονται σε σχετικά όμοια επίπεδα ισχύος με αποτέλεσμα το διάγραμμα να είναι επίπεδο. Μέσα σε περίοδο μόνο δεκαεπτά ετών παρατηρείται μια αρκετά μεγάλη αλλαγή στην 7

10 Ιεραρχία κυριαρχίας το 1997 εικόνα της ιεραρχίας των πόλεων, εξαιρουμένου του Λονδίνου που διατηρείται στην κορυφή. Η Νέα Υόρκη και το Παρίσι χάνουν αρκετά ποσοστά κυριαρχίας και τη σκυτάλη παίρνουν πόλεις της Ασίας όπως το Τόκυο και το Χονγκ Κονγκ, μαζί με τη Φρανκφούρτη. Ήδη από το 1985 το Τόκυο ανελίσσεται στο πίνακα κυριαρχίας και κατατάσσεται το 1997 δεύτερο. Ακολουθούν το Άμστερνταμ, το Λος Άντζελες και η Σιγκαπούρη. Στη συνέχεια το διάγραμμα είναι και πάλι επίπεδο με τις πόλεις Σαν Φρανσίσκο, Σικάγο, Ζυρίχη, Μιλάνο, Σεούλ και Μαδρίτη να μοιράζονται την ίδια ισχύ. Από την Πόλη του Μεξικού μέχρι το Σηάτλ ακολουθεί ιεραρχημένη κάθοδος. Η ισχύς της Πόλης του Μεξικού έχει πλέον μειωθεί διαψεύδοντας την αρχική αισιοδοξία. Το πιο σημαντικό στοιχείο που τονίζεται από το διάγραμμα είναι ότι η κλίση είναι πολύ πιο απότομη, γεγονός που σημαίνει ότι κατά τη πάροδο του χρόνου η ισχύς που συγκεντρωνόταν από τις τρείς επικρατέστερες πόλεις του 1980, κατανεμήθηκε στις υπόλοιπες μητροπόλεις του κόσμου και η ψαλίδα μεταξύ τους μειώθηκε. Τούτο όμως σημαίνει και την σημαντική αύξηση του ανταγωνισμού των μητροπόλεων για κυριαρχία. Η συγκεκριμένη έρευνα είχε ως πρόθεση να συμβάλει με τρείς τρόπους στην βιβλιογραφία για τις πόλεις και τη παγκοσμιοποίηση. Πρώτον, αποδεικνύει την χρησιμότητα μιας μεθοδολογικής προσέγγισης μέσω των δικτύων σε αυτό τον σημαντικό ερευνητικό τομέα. Δεύτερον, επιδιώκει να περιγράψει μοτίβα ισχύος μεταξύ μητροπόλεων στη σύγχρονη εποχή, όπως φανερώνεται από τις διασυνδέσεις τους σε ένα δίκτυο αεροεπιβατών σε διάφορες χρονικές στιγμές. Τρίτον, επιχειρεί να σχετίσει αυτά τα μοτίβα ισχύος με άλλες έρευνες και θεωρίες για τις μητροπόλεις, χρησιμοποιώντας την ανάλυση των δεδομένων ως μερικό τεστ ορισμένων υποθέσεων άλλων ερευνητών για τη σημασία συγκεκριμένων πόλεων. Δίκτυα τηλεπικοινωνιών: Είναι πλέον φανερό ότι οι σύγχρονες μητροπόλεις αναπτύσσονται συσσωρεύοντας προσόντα κλειδιά όπως κεντρικά γραφεία εταιρειών, υψηλού επιπέδου βιομηχανίες υπηρεσιών, υπηρεσίες διεθνών οικονομικών συναλλαγών, εθνικά και υπερεθνικά διευθυντικά ιδρύματα και διεθνής βιομηχανίες πολιτισμού οι οποίες λειτουργούν σε ένα περιβάλλον παγκοσμιοποίησης. Ως μέσα όλων των μορφών ανάπτυξης και λειτουργίας των μητροπόλεων, οι τηλεπικοινωνίες και τα δίκτυα υπολογιστών είναι θεμελιώδεις υποδομές που συντηρούν όλες τις συγκεντρώσεις των πιο πάνω υπηρεσιών και υποστηρίζουν την πορεία προς ένα εντεινόμενο παγκόσμιο δίκτυο πόλεων. Τα διεθνή δίκτυα τηλεπικοινωνιών περιλαμβάνουν ένα ζωτικό σύνολο κόμβων, συνδετικών ακτινών και τούνελ, ενώνοντας αστικά κέντρα σε συστήματα διάδρασης σε πραγματικό χρόνο τα οποία ανασυντάσσουν σημαντικά τα χωρικά και χρονικά εμπόδια εντός των πόλεων αλλά και μεταξύ τους. Ενσωματώνονται όλο και περισσότερο στην παράγωγη και 8

11 Κάλυψη κινητής τηλεφωνίας για το 2009 Ιεραρχία μητροπόλεων σύμφωνα με την ανταγωνιστικότητα των υποδομών τηλεπικοινωνιών τους το 1998 ανοικοδόμηση του κτιστού περιβάλλοντος, με το πολλαπλασιασμό των «έξυπνων» κτηρίων, συμπλεγμάτων γραφείων και «τηλε χωριών». Λόγω των δυνατοτήτων διασποράς των δικτύων τηλεπικοινωνιών, έδωσαν την ευκαιρία για αποκεντροποίηση των εταιριών και υπηρεσιών στα αστικά προάστια, σε περιφερειακές μικρότερες πόλεις δορυφόρους, ακόμα και σε περιφερειακές περιοχές σε παγκόσμιο επίπεδο όπως η Καραϊβική, η Τζαμάικα, οι Βόρειες Φιλιππίνες. Παρ ολ αυτά όμως, έχουν παρατηρηθεί στους πυρήνες των μητροπόλεων διαδικασίες ανασυγκρότησης, που προκλήθηκαν από τις αυξανόμενες ανάγκες για νέες αρχιτεκτονικές που θα εξυπηρετούν τις εταιρίες και την οικονομία τους, με περισσότερους ορόφους οι οποίοι θα φιλοξενούν σύγχρονα ηλεκτρονικά συστήματα και τεχνολογίες. Οι τάσεις αυτές δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν στην περιφέρεια των πόλεων και να στηρίζονται αποκλειστικά σε ηλεκτρονικές επαφές. Η ανάγκη για συναλλαγές πρόσωπο με πρόσωπο παραμένει αρκετά κρίσιμη, ψάχνοντας για νέες ενδοαστικές γεωγραφίες υπηρεσιών. Οι δραστηριότητες των τηλεπικοινωνιών δεν παύουν να εμφανίζουν την μεγαλύτερη πυκνότητα εντός των μητροπόλεων. Ενδεικτικά το Μανχάταν έχει περισσότερες συσκευές τηλεφώνου από σαράντα κράτη της Αφρικής. Παρουσιάζει επίσης την ψηλότερη συγκέντρωση διαδικτυακής δραστηριότητας στο κόσμο, καθώς το διαδίκτυο και ο συνεχώς μεγεθυνόμενος όγκος πληροφορίας, επικοινωνίας, συναλλαγών ρέουν για να υποστηρίξουν κάθε τομέα της λειτουργίας της πόλης. Τα Επιχειρησιακά Κέντρα (Central business districts/ CBDs) των μητροπόλεων, διαδραματίζουν πρωτεύον ρόλο στην διαμόρφωση των δικτύων τηλεπικοινωνιών. Αποτελούν κυρίαρχες εστίες ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων, προσφέροντας φιλελευθεροποιημένη παροχή υπηρεσιών και υπερσυγκέντρωση επενδύσεων για τις υποδομές των τηλεπικοινωνιών από πολλούς ανταγωνιστικούς παροχείς. Το δίπολο λοιπόν μητροπόλεων δικτύων υπηρεσιών είναι αμφίδρομο και αλληλοεξαρτώμενο: οι μητροπόλεις χρειάζονται τα δίκτυα για να λειτουργήσουν και τα δίκτυα τις μητροπόλεις για να εξελιχθούν. Οι παγκόσμιου επιπέδου υποδομές τηλεπικοινωνιών και ένα φιλικό προς τις επιχειρήσεις, πλήρως φιλελευθεροποιημένο περιβάλλον είναι προσόντα κλειδιά στον αγώνα μεταξύ των μητροπόλεων για να προσελκύσουν τις εταιρικές δραστηριότητες και τους κόμβους επικοινωνίας τους. Το ερώτημα εδώ είναι πως οι πιο πάνω δυναμικές συγκροτούνται για να καλωδιώσουν ένα παγκόσμιο δίκτυο πόλεων, ποια η θέση των διαφόρων μητροπόλεων στο δίκτυο αυτό και πως ορίζεται η ανταγωνιστικότητα σε αυτό το περιβάλλον. Μελέτη που διεξήγαγε το Yankee Group από κοινού με το Communications Weel International, κατέταξε την ανταγωνιστικότητα παροχής τηλεπικοινωνιών το 1998 σε είκοσι πέντε μητροπόλεις. Τα αποτελέσματα εικονογραφούν το γεγονός ότι ο εντονότερος ανταγωνισμός επικεντρώνεται μεταξύ μικρού αριθμού συγκεκριμένων μητροπόλεων. Οι πόλεις αυτές συγκεντρώνουν πολύ μεγάλη ζήτηση, βρίσκονται εντός των γεωοικονομικών περιοχών πηρύνων του πλανήτη σε κράτη τα οποία έχουν υποδεχθεί την 9

12 Παγκόσμια δίκτυα οπτικών ινών Δορυφορική κάλυψη φιλελευθεροποίηση των τηλεπικοινωνιών. Οι πέντε πόλεις των Η.Π.Α που περιλήφθησαν στο δείγμα πήραν τις πρώτες θέσεις και ήταν οι πιο ανταγωνιστικές. Ακολουθούν οι πόλεις που βελτιώνουν τις αστικές υποδομές τους και ακολουθούν τις σύγχρονες τακτικές φιλελευθεροποίησης: το Λονδίνο, η Στοκχόλμη, το Παρίσι, το Σύδνεϋ, το Χονγκ Κονγκ, η Φρανκφούρτη και το Άμστερνταμ. Οι υπόλοιπες πόλεις βρίσκονται πιο κάτω στη κατάταξη εξαιτίας ανεπαρκούς ανταγωνισμού δικτύων, ψηλών τιμών και έλλειψη πρόσβασης σε πιο εξειδικευμένες υπηρεσίες. Φυσικά, τα εντός των πόλεων δίκτυα τηλεπικοινωνιών δεν είναι επαρκή χωρίς διασυνδέσεις που επιτρέπουν σε εταιριακά και οικονομικά δίκτυα να συναρμολογούνται σε παγκόσμιες γεωγραφίες κόμβων και ακτινών. Για το σκοπό αυτό εταιρίες τηλεπικοινωνιών έχουν αρχίσει να επεκτείνουν τα δίκτυα τους απλώνοντας τις υποδομές δορυφόρων και οπτικών ινών που απαιτούνται για να ενώσουν τις αστικές περιοχές τις υφηλίου. Και χωρίς έκπληξη, εστιάζονται περισσότερο στους διαδρόμους που συνδέουν τις γεοστρατηγικές, μητροπολιτικές ζώνες των τριών κυρίαρχων οικονομικών μπλοκ: Βόρεια Αμερική, Ευρώπη και Νοτιοανατολική Ασία. Άλλες μικρότερες υποδομές εγκαθίστανται για να συνδέσουν νοτιότερες μητροπολιτικές ζώνες όπως η Αυστραλία, η Νότια Αφρική και η Βραζιλία. Ήδη οπτικές ίνες εγκαταστάθηκαν σε ξηρά και ωκεανό και δορυφόροι επικεντρώνονται στην σύνδεση της Βορείου Αμερικής και της Ευρώπης μέσω του Ατλαντικού και της Ιαπωνίας μέσω του Βόρειου Ειρηνικού, εκφράζοντας την γεωπολιτική ομοιογένεια των τριών αυτών περιοχών στα τέλη του 20 ου και αρχές του 21 ου αιώνα. Στην διεθνή στρατηγική κλίμακα, η παγκοσμιοποίηση και η ταχύτατη ανάπτυξη νέων βιομηχανικών χωρών, απαιτεί μεγάλη προσπάθεια για αναπλήρωση των κενών στα παγκόσμια δίκτυα οπτικών ινών, κυρίως μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Είναι πλέον φανερό ότι οι σύγχρονες εξελίξεις στις τηλεπικοινωνίες είναι ένα σύνολο φαινομένων που τροφοδοτούνται από μεγάλες, διεθνώς προσανατολισμένες, παγκόσμιες μητροπολιτικές ζώνες. Αντίστοιχα οι δραστηριότητες, λειτουργίες και δυναμικές των αστικών κέντρων βασίζονται έντονα στις δυνατότητες εξελιγμένων συστημάτων τηλεπικοινωνιών για υποστήριξη περίπλοκων συσχετίσεων, συνδέσμων μεγάλων αποστάσεων και αλυσιδωτών διαδράσεων, τόσο εντός όσο και μεταξύ των πόλεων. Κοινωνικοχωρικές επιρροές των δικτύων στο κτιστό αστικό περιβάλλον Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, παρόλη τη ροηκότητα και ευελιξία που παρουσιάζουν τα δίκτυα, οι εθνικές και διεθνείς αγορές καθώς και οργανισμοί παγκόσμιας εμβέλειας εξακολουθούν να απαιτούν κέντρα όπου διεξάγεται και το έργο της παγκοσμιοποίησης. Οι μητροπόλεις είναι οι ιδανικές τοποθεσίες για την παροχή των υπηρεσιών που προϋποθέτουν οι πιο πρωτοπόροι, κερδοσκοπικοί και διεθνοποιημένοι τομείς. 10

13 Το επιχειρηματικό κέντρο της Défense στο Παρίσι Η περίπλοκη διάρθρωση μεταξύ στατικότητας και κινητικότητας του κεφαλαίου και ο ρόλος τον πόλεων στη διεθνή οικονομία είναι ιδιαιτέρα καθοριστικοί παράγοντες για την αστική γεωγραφία των πόλεων που αναλαμβάνουν καθήκοντα μητροπολιτικών κέντρων. Η Saskia Sassen ανάπτυξε μια θεωρία κατά την οποία τα πολλαπλά χαρακτηριστικά αυτού που θεωρούμε ως στατική φύση του κεφαλαίου είναι ταυτόχρονα χαρακτηριστικά της κινητικότητας του. Η σκέψη αυτή μας επιτρέπει να αναθεωρήσουμε το ρόλο των πόλεων. Η κινητικότητα του κεφαλαίου, είτε σε μορφή επενδύσεων, εμπορίου ή σε υπερπόντιες θυγατρικές εταιρίες έχει ανάγκη να διαχειρίζεται, να εξυπηρετείται, να διευθύνεται. Τα καθήκοντα αυτά είναι χωροεξαρτώμενα δηλαδή για την εκτέλεση τους χρειάζονται φυσικές έδρες, εξού και η στατική φύση του κεφαλαίου. Έχοντας επίγνωση των πιο πάνω οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές αναπτύσσουν στρατηγικές με σκοπό να εξασφαλίσουν ότι οι πόλεις τους είναι εξοπλισμένες με το ανθρώπινο δυναμικό και τις υποδομές, τα οποία θα υποστηρίξουν τις φιλοδοξίες για μεγαλύτερη ισχύ των πόλεων ως διεθνή κέντρα και τη διασύνδεση τους με άλλα κέντρα στα παγκόσμια δίκτυα. Οι προσπάθειες αυτές επικεντρώνονται όπως θα αναμενόταν στα Επιχειρησιακά Κέντρα. Όσο και αν έχουν αναπτυχθεί τα δίκτυα, η κεντρικότητα εξακολουθεί να αποτελεί ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό της σύγχρονης παγκόσμιας οικονομίας. Αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι δεν υπάρχει πλέον μια σαφής σχέση μεταξύ της κεντρικότητας και γεωγραφικών οντοτήτων όπως το «κέντρο πόλης» ή το «επιχειρησιακά κέντρο», αλλά ως αποτέλεσμα των νέων τεχνολογιών οι χωρικές υποστάσεις του κέντρου μπορούν να λάβουν διάφορες γεωγραφικές φόρμες από τα Επιχειρησιακά Κέντρα μέχρι παγκόσμιο δίκτυο πόλεων. Παραθέτονται διάφορες περιπτώσεις: α) Το επιχειρησιακό κέντρο παραμένει και ενισχύεται ως μια ισχυρή μορφή κεντρικότητας, β) Το κέντρο επεκτείνεται σε μία μητροπολιτική ζώνη με τη μορφή δικτύου μικρότερων κόμβων έντονης επιχειρησιακής δραστηριότητας οι οποίοι συνδέονται με ψηφιακούς διάδρομους. Οι τόποι που βρίσκονται εκτός του δικτύου των σημείων αυτών περιφερειοποιούνται. γ) Δημιουργία υπερσυνοριακών κέντρων τα οποία συνδέονται μέσω τηλεπικοινωνιών και οικονομικών συναλλαγών. Αποτελείται από πολλαπλούς και διαφοροποιημένους συνδέσμους εντός ψηφιακών αγορών και συναλλαγών μεταξύ των πόλεων και μερικώς από την κυκλοφορία προϊόντων, πληροφορίας, εταιριών και εργαζομένων. Με αυτή την έννοια είναι ταυτόχρονα χώροι κεντρικότητας τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων. Σε αυτό το σημείο της εργασίας θα γίνει μια εκτενέστερη αναφορά στις διάφορες ποιότητες χώρων που προκύπτουν κατά την προσπάθεια ένταξης μιας πόλης στο ανταγωνιστικό κύκλωμα των παγκόσμιων δικτύων και της κεφαλαιακής οικονομίας. Στον επίλογο του βιβλίου τους «Globalizing Cities. A new spatial order?» οι συγγραφείς μετά από ανάλυση περιπτώσεων διαφόρων πόλεων συγκεντρώνουν τα κοινωνικοχωρικά συμπτώματα που παρουσιάζουν και καταλήγουν στην ομαδοποίηση τους σε επτά κατηγορίες: 11