Α' Βοήθειες - Οδηγίες Περίθαλψης Πτηνών

Transcript

1 Α' Βοήθειες - Οδηγίες Περίθαλψης Πτηνών Όταν ένα πουλί είναι τόσο ήσυχο ώστε μπορούμε να το πιάσουμε, σίγουρα κάτι δεν πάει καλά με την υγεία του. Στις περισσότερες περιπτώσεις που απαντώνται στην Ελλάδα, είτε είναι πυροβολημένο ή εξασθενημένο από μετανάστευση ή νεοσσός που έφυγε από την φωλιά του γρηγορότερα απ ότι έπρεπε ή χτύπησε σε αυτοκίνητο. Σπανιότερα μπορεί να βρεθεί ένα θαλασσοπούλι τυλιγμένο σε πετονιά με αγκίστρι, ή κάποιο εξημερωμένο πουλί που δραπέτευσε από τον θηριοδαμαστή του ή κάποιο πουλί που πιάστηκε από άλλο αρπακτικό αλλά του ξέφυγε πληγωμένο. Αν και το κάθε είδος στην περίθαλψη χρειάζεται εντελώς διαφορετική αντιμετώπιση βασισμένη στην συμπεριφορά και τη βιολογία του, ωστόσο υπάρχουν ορισμένοι γενικοί κανόνες που ισχύουν για όλες τις περιπτώσεις. Αυτούς τους κανόνες θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε παρακάτω. Οι οδηγίες που θα αναφερθούν όμως σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να αποτελέσουν εγχειρίδιο ολοκληρωμένης περίθαλψης. Καθώς στην περίθαλψη, την απελευθέρωση και την επανένταξη των πουλιών στη φύση μετά από ανθρώπινη παρέμβαση, την επιτυχία ή όχι δεν καθορίζουν μόνο οι γενικοί κανόνες αλλά και η υποταγή στη λεπτομέρεια του κάθε είδους κάτι που μπορεί να αντιμετωπιστεί πλήρως μόνο από τις γνώσεις και τις εγκαταστάσεις ενός ολοκληρωμένου Νοσηλευτηρίου Αγρίων Ζώων. Στις περισσότερες των περιπτώσεων το ακτινολογικό μηχάνημα, το μικροβιολογικό εργαστήριο οι πολύ μεγάλες κλούβες, και η άρτια εν γένει κτηνιατρική και ζωοτεχνική φροντίδα είναι όχι λεπτομέρειες αλλά προϋποθέσεις για το επιθυμητό αποτέλεσμα. Γι αυτό σε κάθε περίπτωση ακόμα και αν αποφασίσετε να αναλάβετε την πλήρη φροντίδα ενός άγριου πουλιού, τουλάχιστον ένα τηλεφώνημα σε κάποιο οργανωμένο Νοσηλευτήριο Αγρίων Ζώων θα σας ενημερώσει για τις απαραίτητες λεπτομέρειες. Ένας πρώτος γενικός κανόνας που ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις καθορίζεται από τα αρχικά Η.Ζ.Ε. = Ησυχία - Ζέστη - Ενυδάτωση. Από την στιγμή που βρίσκουμε το πουλί μέχρι την απελευθέρωσή του η ανθρώπινη παρουσία πρέπει να είναι το δυνατόν λιγότερη. Ένα χαρτόκουτο για την μεταφορά από τον τόπο εύρεσης στο σπίτι και ένα ποιο ευρύχωρο για τις πρώτες ώρες ή μέρες φιλοξενίας είναι τα πρώτα εργαλεία περίθαλψης. Ποτέ δεν μεταφέρουμε ένα πουλί σε κλουβί όπου μπορεί να βλέπει κόσμο, δεν το επιδεικνύουμε σε άλλους, δεν το παρακολουθούμε όλη την ώρα. Το άγχος ενός άγριου πουλιού σε ανθρώπινα χέρια μπορεί πολύ συχνά να το οδηγήσει στο θάνατο. Σε άλλα είδη περισσότερο, όπως ο Ψαραετός(Pandion haliaetus) και το Ξεφτέρι(Accipiter nisus) και σε άλλα είδη λιγότερο. Πάντα όμως η ανθρώπινη παρουσία πρέπει να είναι ελάχιστη ενώ όταν χειριζόμαστε το πουλί πρέπει να κάνουμε όσο το δυνατόν απαλές κινήσεις και αποφασιστικές. όχι πολύ αργές ώστε το συντομότερο δυνατόν να το αφήσουμε πάλι στην ησυχία του. Το χαρτόκουτο μπορεί να έχει στο επάνω μέρος σχάρα ώστε να περνά το φώς και να τοποθετείται σε σημείο με ελαφριά ζέστη, βαθμοί C, μέσα στο σπίτι. Ποτέ έξω. Εκτός ίσως από τις πολύ ζεστές μέρες του καλοκαιρού όπου παραλείπεται η επιπλέον ζέστη. Σοκ Το «σοκ» είναι η κατάσταση που εμφανίζεται από την πτώση του όγκου του αίματος και εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο. Εμφανίζεται μετά από εσωτερική ή εξωτερική αιμορραγία, πόνο ή άγχος. Η όλη κατάσταση θα χειροτερέψει εάν το πουλί υποβάλλεται σε επιπλέον πόνο, φόβο, πτώση της θερμοκρασίας, αφυδάτωση και πείνα. Για την αντιμετώπιση του «σοκ» φροντίζουμε κυρίως να ελαχιστοποιήσουμε το άγχος και να ξεκινήσουμε άμεση ενυδάτωση. Ενυδάτωση Η ενυδάτωση ενός πουλιού ξεκινά αμέσως καθώς πάντα υπάρχει ένα ποσοστό αφυδάτωσης. Μπορεί να γίνει με τρείς τρόπους ανάλογα με το είδος του πουλιού και το ποσοστό αφυδάτωσης. Από το ράμφος με ή χωρίς χρήση καθετήρα Με υποδόρια χορήγηση και με ενδοφλέβια χορήγηση

2 Χρησιμοποιούνται οι εξής οροί: 1) Dextrose / saline (4% δεξτρόζη και 0,18% Sodium Chloride) 2) Dextrose 5% + Sodium Chloride 0,9% (από 50% αντίστοιχα) 3) Dextrose 5% + Lactated Ringers (από 50% αντίστοιχα) Εάν δεν υπάρχουν διαθέσιμοι κανένας από τους παραπάνω ορούς τότε ετοιμάζουμε το ακόλουθο ισοτονικό μείγμα. 1 λίτρο χλιαρό νερό + 1 μεγάλο κουτάλι ζάχαρη + 1 μικρό κουτάλι αλάτι (χορήγηση μόνο από το ράμφος). Όλα τα υγρά πρέπει να ζεσταίνονται στη θερμοκρασία του σώματος πριν να χορηγούνται, περίπου 40 C. Στα Περιστέρια και τα Αγριοπερίστερα(Columbidae) απλώς βουτάμε το ράμφος του πουλιού μέσα σε ένα μπολ με τον ορό και αυτό συνήθως πίνει από μόνο του. Στα μικρόσωμα πουλιά, π.χ. καρδερίνες,(carduelis carduelis) στάζουμε σταγόνες ορού στο ράμφος και περιμένουμε να καταπιεί. Στα μεγαλύτερου μεγέθους πουλιά η πιο εύχρηστη μέθοδος ενυδάτωσης είναι η ενυδάτωση από το ράμφος με τη χρήση καθετήρα. Όταν χρησιμοποιούμε καθετήρα για ενυδάτωση και όχι για διατροφή η διάμετρος του σωλήνα είναι η μικρότερη δυνατή. Η μέθοδος είναι πολύ αποτελεσματική αλλά απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στο χειρισμό και την ποσότητα των υγρών που θα χορηγηθούν. Για λεπτομερείς οδηγίες της μεθόδου βλ. κεφάλαιο ενεργητικού ταΐσματος (Η χρήση του καθετήρα για ενυδάτωση και τάϊσμα). Πόσα υγρά να δώσουμε; Ένα πουλί πρέπει να παίρνει τουλάχιστον 50ml υγρών ανά κιλό σωματικού βάρους ημερησίως, εάν υπολογίσουμε πως τις πρώτες δύο μέρες έχουμε να αντιμετωπίσουμε και την αφυδάτωση που υφίσταται από 5 έως 15% τότε για μια Γερακίνα(Buteo buteo) που ζυγίζει 700gr με αφυδάτωση 10%. Αντιμετώπιση αφυδάτωσης 700gr x 0,10 = 70ml Καθημερινή ενυδάτωση 50ml/kg= 35 ml Άρα χρειάζεται 35ml υγρών για την ελάχιστη ημερήσια ενυδάτωση, συν 70ml τις πρώτες δύο μέρες για την αντιμετώπιση της αφυδάτωσης. Έχουμε λοιπόν στο πιο πάνω παράδειγμα ένα ελάχιστο σύνολο υγρών για τις πρώτες δύο μέρες (105 ml) που πρέπει να χορηγηθεί σε έξι δόσεις με καθετήρα. Κάθε μέθοδος ενεργητικής ενυδάτωσης πρέπει να σταματά από τη στιγμή που το πουλί ξεκινά να πίνει μόνο του. Εξέταση Από τη στιγμή που μεταφέρουμε το πουλί από τον τόπο εύρεσης σε έναν ήσυχο χώρο όπου έχουμε τα βασικά υλικά περίθαλψης πρέπει να κάνουμε μια πολύ προσεκτική εξέταση για να καταλάβουμε πιο είναι το πρόβλημα. Ψάχνουμε αρχικά για κάποιο τραύμα, ανοικτό ή κλειστό κάταγμα στα φτερά ή τα πόδια ή τα δάχτυλα των ποδιών. Πολλές φορές ένα κλειστό κάταγμα που δεν επιτρέπει στο πουλί να πετάξει μπορεί να αναγνωριστεί μόνο από την αφή ή ακόμα και μόνο από ακτινογραφία αφού μπορεί να μην έχει καθόλου εμφανές τραύμα. Επίσης εξετάζουμε εάν υπάρχει σπάσιμο στο ράμφος. Κατόπιν εξετάζουμε το σωματικό βάρος του πουλιού. Στις περισσότερες των περιπτώσεων εάν το πουλί είναι πολύ αδυνατισμένο, τότε το στήθος του χάνει μεγάλο μέρος θωρακικού μυός και φαίνεται μυτερό στην αφή. Όμως και εδώ είναι θέμα εμπειρίας περισσότερο για να καταλάβουμε από την αίσθηση του βάρους στα χέρια μας εάν π.χ. ένας Νανόμπουφος(Asio otus) ή ένας Σταχτοτσικνιάς(Ardea cinerea) είναι αδυνατισμένος. Αυτό πάλι προϋποθέτει να έχουμε πολλές φορές σηκώσει στο παρελθόν ένα πουλί του ίδιου είδους και να έχουμε καταγράψει το φυσιολογικό του βάρος στη μνήμη μας. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι πίνακες με τα φυσιολογικά βάρη των πουλιών μπορούν να βοηθήσουν εάν έχουμε ζυγαριά ακριβείας για να ζυγίσουμε τον «ασθενή». Και εδώ χρειάζεται προσοχή διότι και από τους πίνακες υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις, ενώ σε ορισμένα είδη όπως στα αρπακτικά πρέπει να μπορούμε να αναγνωρίζουμε το γένος του πουλιού αφού υπάρχει μεγάλη διαφορά σωματικού βάρους από το αρσενικό στο θηλυκό. Ώστε π.χ. μια πολύ

3 αδυνατισμένη θηλυκή Γερακίνανα παρουσιάζει το φυσιολογικό βάρος του αρσενικού. Εξετάζουμε προσεκτικά το κεφάλι και τα μάτια για πιθανές εκδορές και τραύματα. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένα τυφλό από τραύμα πουλί παρουσιάζει εξωτερικά φυσιολογικότατα μάτια. Τότε μπορούμε να συμπεράνουμε μερική ή ολική τύφλωση από τη συμπεριφορά του (κάθεται ακίνητο χωρίς να αντιδρά σε απότομα οπτικά ερεθίσματα που του προκαλούμε μπροστά από το κεφάλι, πετά χτυπώντας στους τοίχους κ.α. ). Πιθανό τραύμα στα αυτιά χρειάζεται επείγουσα φροντίδα. Ιδιαίτερα για υδρόβια είδη και όχι μόνο, εξετάζουμε το εσωτερικό του ράμφους και του λαιμού με την αφή για πιθανή ύπαρξη πετονιάς με αγκίστρι. Η ύπαρξη πηχτού πύου λευκού ή κίτρινου στο εσωτερικό του ράμφους και ο πρησμένος λαιμός, μας υποψιάζει για τριχομονάδες ιδιαίτερα στα περιστέρια και τα αγριοπερίστερα. Εξετάζουμε επίσης το φτέρωμα όπου εάν είναι ιδιαίτερα χαλασμένο και βρώμικο, μας υποψιάζει για προηγούμενη αιχμαλωσία. Τα δάκτυλα των ποδιών κυρίως στα μικρόσωμα πουλιά μπορεί να παρουσιάζουν ανωμαλίες και απολέπιση οπότε έχουμε να κάνουμε με δερματικές παθήσεις όπως η ψωρίαση. Τέλος ένα αρπακτικό πουλί που δεν έχει εμφανές τραύμα και δεν συμπεριφέρεται με το γνωστό άγριο τρόπο (άγχος στην ανθρώπινη παρουσία, άμυνα σε προσπάθειά μας να το πιάσουμε, κλπ.) μπορεί να είναι τυφλό, χτυπημένο στο κεφάλι ή εξημερωμένο. Η εμπειρία, μας έχει δείξει πως εάν τα εξημερωμένα πουλιά συντηρηθούν σε άριστες συνθήκες από την άποψη του χώρου και της διατροφής με την ελάχιστη ανθρώπινη παρουσία, μετά την πάροδο χρονικού διαστήματος περίπου ενός έτους, αγριεύουν και πάλι και μπορούν να απελευθερωθούν. Εξετάζουμε προσεκτικά ένα πουλί που πιάστηκε από άνθρωπο χωρίς να σταματάμε στο πρώτο πρόβλημα που βλέπουμε. Συχνά υπάρχουν περισσότερα από ένα κατάγματα ή σύμπλεγμα προβλημάτων. Πάντα όμως έχουμε κατά νου πως ένα άγριο πουλί που βρίσκεται σε ανθρώπινα χέρια είτε εξετάζεται είτε του περιποιούμαστε τα τραύματα βρίσκεται σε κατάσταση άγχους. Υπάρχει ένας χρυσός κανόνας που πρέπει να σκεπτόμαστε συνεχώς: όσο το δυνατόν πιο απαλά. Όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Κατάγματα Τα κρίσιμα σημεία για την επιτυχή έκβαση ενός κατάγματος στο φτερό και το πόδι είναι: Α. Η όσο το δυνατόν άμεση επέμβαση από τη στιγμή του τραυματισμού. Β. Ο σωστός νάρθηκας. Ένας λανθασμένος νάρθηκας μπορεί να χειροτερέψει το κάταγμα. Ένα πουλί εάν βρεθεί αμέσως μετά τον τραυματισμό του, έχει πάρα πολλές πιθανότητες να ιαθεί εντελώς όσο και άσχημο τραύμα να παρουσιάζει. Συνήθως όμως μεσολαβεί ένα διάστημα από τον τραυματισμό του πουλιού μέχρι την εύρεσή του όπου χειροτερεύει και το τραύμα και η γενικότερη κατάσταση του πουλιού. Ένας σωστός νάρθηκας πρέπει να ακινητοποιήσει το φτερό ώστε να του επιτρέψει να κάνει πόρο. Αλλά και να επιτρέπει στο πουλί να περπατά, να ενεργείται και γενικά να εμπλέκει όσο το δυνατόν λιγότερα μέλη ώστε να αισθάνεται άνετα και να αποφεύγει τις επιπλέον αγκυλώσεις. Για τους νάρθηκες στα φτερά και τα πόδια πολύτιμα αλλά ακριβά εργαλεία είναι οι ελαστικοί αυτοκόλλητοι επίδεσμοι Molimbic και Coban που μπορούμε να προμηθευτούμε από το φαρμακείο. Ανάλογα με το σημείο στο οποίο βρίσκεται το κάταγμα γίνεται και διαφορετική περίδεση στο φτερό με τον ελαστικό επίδεσμο. Αρχικά περιποιούμαστε το τυχόν τραύμα. Δεν χρησιμοποιούμε Betadine ή κόκκινο ιώδιο διότι δεν είναι κατάλληλο για τους ιστούς των πουλιών. Για τον καθαρισμό μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε Hibitane scrub περίπου 9 φορές αραιωμένο με νερό ή ακόμα καλλίτερα Dermisol multicleanse solution. Αντιμετώπιση προβλημάτων Αναφερθήκαμε παραπάνω στην αντιμετώπιση της αφυδάτωσης που είναι το πρώτο βήμα για την περίθαλψη ενός πουλιού. Εδώ θα προσπαθήσουμε να δώσουμε απλές οδηγίες για τις πρώτες βοήθειες και το τάϊσμα των πουλιών στην

4 περίθαλψη. Αιμορραγία Το ποσοστό του αίματος στα πουλιά κυμαίνεται ανάμεσα σε 9-13% του σωματικού βάρους, με τα υψηλότερα ποσοστά να αναφέρονται σε μικρόσωμα πουλιά. Ειδικότερα για τα μικρά πουλιά ακόμα και φαινομενικά μικρές αιμορραγίες μπορεί να αποβούν μοιραίες. Γι αυτό οι αιμορραγίες πρέπει να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά και σύντομα. Ένα θετικό στοιχείο της αιματολογίας των πτηνών είναι πως η αναπλήρωση του χαμένου αίματος στον οργανισμό είναι κατά πολύ συντομότερη εκείνης των θηλαστικών. Η πληγή θα συνεχίσει να αιμορραγεί για όσο διάστημα η πίεση του αίματος στο εσωτερικό του αγγείου είναι μεγαλύτερη από την εξωτερική πίεση. Άρα ο κύριος σκοπός του ελέγχου της αιμορραγίας είναι η αύξηση της εξωτερικής πίεσης στην πληγή. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί είτε φυσιολογικά, με την πήξη του αίματος και το κλείσιμο της πληγής, είτε τεχνητά με την εφαρμογή ελαφριάς τοπικής πίεσης στην πληγή. Για να βοηθήσουμε λοιπόν στη γρηγορότερη αιμόσταση εφαρμόζουμε μία αποστειρωμένη γάζα στην πληγή και πιέζουμε ελαφρά λίγα λεπτά. Εναλλακτικά μπορούμε να περιδέσουμε τη γάζα στερεώνοντας τη στην πληγή με ελαστικό αυτοκόλλητο επίδεσμο. Ωστόσο όταν το πουλί βρίσκεται σε κατάσταση σοκ μπορεί να παρουσιάζει δύσπνοια. Σ αυτή την περίπτωση η περίδεση γύρω από το σώμα πρέπει να αποφεύγεται καθώς θα επιδεινώσει τη δύσπνοια και ακόλουθα το σοκ Α. Πυροβολημένα πουλιά κατάγματα Αρχικά χωρίς καν να πιάσουμε ένα πουλί με κάταγμα στο φτερό μπορούμε να διαπιστώσουμε πού βρίσκεται το πρόβλημα από τη θέση που έχει το φτερό όταν το πουλί είναι στο έδαφος. α) Το τραύμα βρίσκεται στον πήχη β) το κάταγμα βρίσκεται στην βραχιόνιο αλλά είναι κλειστό γ) το τραύμα βρίσκεται στην κλείδα ή στην άρθρωση που συνδέει το βραχιόνιο στο σώμα. Ψηλαφούμε προσεκτικά ένα ένα τα οστά των φτερών ψάχνοντας για ανωμαλία στην αφή. Μπορεί επίσης να μην υπάρχει εμφανής ανωμαλία στα οστά αλλά να έχουμε τραύμα στην άρθρωση ή και εξάρθρωση όπου παρουσιάζεται μη φυσιολογική κινητικότητα της άρθρωσης σε σχέση με το υγιές φτερό. Γενικά τα κατάγματα χωρίζονται σε: 1. ανοικτά, όπου το οστά έχουν σκίσει τους μύες και το δέρμα και φαίνονται εξωτερικά 2. κλειστά, όπου τα οστά αν και έχουν σπάσει ή ραγίσει δεν φαίνονται εξωτερικά αλλά μόνο ψηλαφείτε η κινητικότητά τους. 3. απλά ο όταν ο τραυματισμός εντοπίζεται σε ένα σημείο αφήνοντας δύο ακέραια κομμάτια οστού 4. πολλαπλά όπου το οστό τραυματίζεται σε περισσότερα του ενός σημεία. Σε κάθε περίπτωση τα απλά και κλειστά κατάγματα είναι ευκολότερα αντιμετωπίσιμα, ενώ συχνά στα ανοιχτά κατάγματα του βραχιονίου ή των ποδιών η μόνη αντιμετώπιση είναι η χειρουργική επέμβαση ήλωσης από ειδικευμένο κτηνίατρο. Νάρθηκες Ένας έμπειρος θεραπευτής άγριων πουλιών γνωρίζοντας τους γενικούς κανόνες περί καταγμάτων και ναρθήκων είναι σε θέση σε κάθε περίπτωση να εφαρμόσει διαφορετικού τύπου και περίδεσης νάρθηκα ανάλογα με το οστό όπου υπάρχει ο τραυματισμός, το σημείο του οστού και το είδος του πουλιού. Όλες αυτές οι πληροφορίες δεν θα μπορούσαν να αναφερθούν εδώ, γι αυτό θα αρκεστούμε στους γενικούς κανόνες του νάρθηκα με περίδεση όπου ακόμη και αν σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μην δίνουν στο 100% την ιδανική ακινητοποίηση και θέση, σίγουρα βοηθούν το πουλί να μην χειροτερεύει το κάταγμά του έως ότου φθάσει σε πιο έμπειρα χέρια.

5 Ανοικτό ή κλειστό κάταγμα στο πήχη (Κάποιος κρατά το πουλί ενώ ο θεραπευτής έχει και τα δύο χέρια του ελεύθερα για να κάνει το νάρθηκα). Αφού πλύνουμε καλά τυχόν πληγές με τον τρόπο που περιγράφουμε παραπάνω, εφαρμόζουμε στην πληγή μια αποστειρωμένη γάζα με κρέμα Dermisole και μετά διαχωρίζουμε τα πρωτεύοντα από τα δευτερεύοντα φτερά. Κρατάμε με το ένα χέρι το σύνολο των πρωτευόντων φτερών και με το άλλο τα δευτερεύοντα. Για το κάταγμα στον πήχη δίνουμε μια ελαφριά τάση στα πρωτεύοντα φτερά να έρθουν εμπρός, ενώ τραβάμε τα δευτερεύοντα πίσω. Σε αυτή την θέση δένουμε το φτερό στο πίσω μέρος στο σημείο Α της εικόνας με λευκοπλάστ. Κατόπιν ξεκινάμε τη διαδικασία της περίδεσης με τον ελαστικό αυτοκόλλητο επίδεσμο (εικόνα). Πρέπει να δοθεί προσοχή ώστε να κρατηθεί η γάζα με την κρέμα στη θέση της στην πληγή, αλλά και να μην γίνει πολύ σφιχτή περίδεση και σταματήσει την κυκλοφορία του αίματος στο φτερό. Επίσης πρέπει η περίδεση να εφαρμοστεί ψηλά στη μασχάλη του πουλιού ακινητοποιώντας πλήρως και τα τρία οστά (βραχιόνιο - πήχη - μετάκαρπο), ενώ το φτερό μπορεί να κινείται μόνο από την άρθρωση του ώμου με το σώμα. Ανοικτό ή κλειστό κάταγμα στον μετάκαρπο (εικόνα μετάκαρπου). Εδώ ισχύουν οι ίδιοι κανόνες που αφορούν την περίδεση με τον επίδεσμο στο τραύμα του πήχη και την περιποίηση των πληγών. Υπάρχει μόνο μια ουσιαστική διαφορά. Στο σημείο Α η τάση που δίνουμε στα πρωτεύοντα φτερά σε σχέση με τα δευτερεύοντα γίνεται αντίστροφα. Τραβάμε δηλαδή τα πρωτεύοντα προς τα πίσω και σπρώχνουμε τα δευτερεύοντα εμπρός. Ανοικτό ή κλειστό κάταγμα στο βραχιόνιο οστό Πρόκειται για το πιο δύσκολο κάταγμα στο φτερό όσον αφορά την αντιμετώπισή του αλλά και την περίδεση. Συχνά ελπίδες για πλήρη αποκατάσταση μπορεί να δώσει η χειρουργική επέμβαση ήλωσης που εφαρμόζεται μόνο από ειδικευμένους κτηνίατρους και κάτω από γενική αναισθησία. Και σε αυτή την περίπτωση ωστόσο η σωστή περίδεση μπορεί να βοηθήσει να μην χειροτερέψει «η ζημιά» μέχρι την επέμβαση. Εδώ στο σημείο Α δεν εφαρμόζεται καμία θέση. Απλώς τα φτερά δένονται με λευκοπλάστ για να διευκολυνθεί η περίδεση με το νάρθηκα. Κατόπιν αφού περιποιηθούμε τις τυχόν πληγές και εφαρμόσουμε γάζα με αλοιφή ξεκινούμε την περίδεση. 1) Αρχικά γίνονται δύο περάσματα του επιδέσμου στο φτερό για να συγκρατήσουν τη γάζα και μετά περνάμε το νάρθηκα πάνω από το σώμα μπροστά από την άρθρωση του ώμου του υγιούς φτερού και το φέρνουμε ένα κύκλο γύρω από το σώμα. 2) Κάνουμε ακόμα ένα πέρασμα στο φτερό και το φέρνουμε δεύτερο κύκλο γύρω από το σώμα ενώ αυτή τη φορά περνά πίσω από τον ώμο του υγιούς φτερού. 3) Τέλος κάνουμε ένα πέρασμα στο πίσω μέρος του φτερού και φέρνουμε και κολλάμε τον επίδεσμο σε ένα σημείο εμπρός. Σιγουρεύουμε έπειτα ότι τα πόδια του πουλιού μπορούν να κινηθούν ελεύθερα από ψηλά. Εάν ο επίδεσμος εμπλέκεται στην κίνηση των ποδιών τότε μπορούμε να τον διπλώσουμε προς τα εμπρός αποκαλύπτοντας έτσι τον χώρο κίνησης των ποδιών. Μπορεί μετά την περίδεση το πουλί για λίγη ώρα να έχει μερική αστάθεια ή να κάθεται κάτω στο έδαφος. Εάν αυτή η αστάθεια συνεχίζεται για αρκετές ώρες ελέγχουμε πάλι την κινητικότητα των ποδιών ή χαλαρώνουμε την περίδεση. Ανοικτά ή κλειστά κατάγματα στα πόδια Όπως και στο φτερό έτσι και εδώ μπορούμε να έχουμε τραυματισμό σε ένα ή περισσότερα οστά του ποδιού (το μηριαίο, την κνήμη, το μετατάρσιο ή τα δάχτυλα). Εδώ οι πρώτες βοήθειες αφορούν μια άμεση απλή περίδεση με ελαστικό αυτοκόλλητο επίδεσμο και η γρήγορη μεταφορά σε κάποιο νοσηλευτήριο για έναν εξειδικευμένο νάρθηκα. Η περίδεση

6 εφαρμόζεται γύρω από το οστό όπου υπάρχει το κάταγμα και πρέπει να δοθεί προσοχή ώστε να μην είναι καθόλου σφιχτή ώστε να σταματήσει την κυκλοφορία του αίματος. Τέλος στην άρθρωση της κνήμης μεταταρσίου (Hock joint) κρατάμε το πόδι σε γωνία 90 με την βοήθεια λευκοπλάστ. Μετά την εφαρμογή του νάρθηκα και αφού περάσουν 2-3 περίπου ώρες ελέγχουμε για τυχόν πρηξίματα στις γειτονικές του κατάγματος αρθρώσεις και στους μύες των οστών. Εάν υπάρχει πρήξιμο τότε ο νάρθηκας εμποδίζει την κυκλοφορία του αίματος και πρέπει να αφαιρεθεί και να ξαναεφαρμοστεί χαλαρότερα. Ο ίδιος έλεγχος επαναλαμβάνεται κάθε 12 ώρες. Κάταγμα στα δάκτυλα του ποδιού Το κάταγμα στο δάκτυλο του ποδιού μπορεί να αναγνωριστεί από την αφύσικη θέση του δακτύλου την ανικανότητα του πουλιού να το κουνήσει και από την ύπαρξη τριγμού στην αφή. Σε ορισμένα πουλιά όπως π.χ. τα Περιστέρια ένα σπασμένο δάκτυλο δεν δημιουργεί ιδιαίτερο πρόβλημα όμως σε άλλα είδη όπως τα αρπακτικά πουλιά η άρτια λειτουργία του συνόλου του ποδιού είναι κρίσιμη ακόμη και για την ικανότητα του πουλιού για επιβίωση. Γι αυτό και η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος πρέπει να είναι άμεση και προσεκτική. Αρχικά κατασκευάζουμε ένα ελαφρύ νάρθηκα παπούτσι σε σχήμα Υ ανάλογο με το μέγεθος των δακτύλων και έπειτα συγκρατούμε τα δάκτυλα σε φυσιολογική ευθεία ακινησία για περίπου δύο εβδομάδες. Ιδανικό υλικό και εδώ για την εφαρμογή του νάρθηκα στο πόδι είναι λεπτά κομμένες λουρίδες από ελαστικό αυτοκόλλητο επίδεσμο. Εάν ο επίδεσμος αυτός δεν είναι διαθέσιμος τότε θα μπορούσαμε εναλλακτικά να χρησιμοποιήσουμε λευκοπλάστ. Εξαρθρώσεις Οι εξαρθρώσεις συναντώνται κυρίως στο γόνατο των πουλιών ή στην άρθρωση τού αγκώνα ή τού καρπού στο φτερό. Η βοήθεια του κτηνιάτρου είναι απαραίτητη για να τοποθετήσει τα κόκκαλα στη θέση τους (πιθανόν να χρειάζεται ράψιμο του δέρματος) και να εφαρμόσει νάρθηκα (βλ. οδηγίες για νάρθηκες). Μετά την επούλωση της εξάρθρωσης, μαλάξεις και φυσιοθεραπεία είναι απαραίτητες για την επανάκτηση της φυσιολογικής κινητικότητας της άρθρωσης. Ειδικά για την εξάρθρωση τού καρπού, η ακινητοποίηση πρέπει να γίνεται με το φτερό σε έκταση για την αποφυγή της αγκύλωσης στην κάμψη. Γι αυτήν την ακινητοποίηση χρησιμοποιούμε μια παλιά ακτινογραφία, την οποία στερεώνουμε πάνω στα πρωτεύοντα και τα δευτερεύοντα φτερά με συνδετήρες. Εάν υπάρχει πληγή τότε στο σημείο αυτό πρέπει να ανοιχτεί παράθυρο στην ακτινογραφία ώστε να είναι δυνατή η περιποίηση της πληγής, χωρίς την αφαίρεση όλου του νάρθηκα. Σκουλήκια μύγας Συχνά και κυρίως κατά την διάρκεια του καλοκαιριού το πουλί που θα βρούμε με πληγές και ανοικτά κατάγματα θα παρουσιάζει στην πληγή δεκάδες σκουλήκια μύγας. Είναι πολύ σημαντικό πριν εφαρμόσουμε οποιαδήποτε άλλη θεραπεία να απομακρύνουμε ΟΛΑ τα σκουλήκια πιάνοντάς τα με ένα τσιμπίδι στο οποίο έχει γίνει απολύμανση. Μόνο στην περίπτωση που υπάρχουν σκουλήκια πλένουμε την πληγή με αρκετό οινόπνευμα. Αφού σιγουρευτούμε ότι έχουμε απομακρύνει όλα τα σκουλήκια από την πληγή, κάνουμε έναν έλεγχο για νέα σκουλήκια μετά από 8 ώρες και άλλους ελέγχους τουλάχιστον κάθε 24 ώρες για τις επόμενες 3-5 ημέρες. Τραύμα στα μάτια αυτιά Η όραση είναι για τα πουλιά η πολυτιμότερη αίσθηση. Τα περισσότερα πουλιά βασίζονται στην όραση για να βρουν τροφή και να προλάβουν κινδύνους. Ωστόσο τα περισσότερα είδη θα μπορούσαν να επιβιώσουν στη φύση ακόμα και αν χάσουν το ένα τους μάτι και ορισμένα τα καταφέρνουν στην αιχμαλωσία ακόμη και τυφλά. Η συχνότερη αιτία που προκαλεί προβλήματα στην όραση των πουλιών στην Ελλάδα είναι το κυνήγι. Τα πυροβολημένα στο πρόσωπο πουλιά μπορεί να έχουν χάσει το ένα ή και τα δύο μάτια πρόσκαιρα ή μόνιμα. Η μόνη θεραπεία που εφαρμόζουμε στις πρώτες βοήθειες είναι πλύσεις των ματιών με φυσιολογικό ορό (Sodium chloride 0,9%) ή με χλιαρό νερό. Κάθε άλλη θεραπευτική μέθοδος πρέπει να εφαρμόζεται σε στενή παρακολούθηση από κτηνίατρο. Τα αυτιά των πουλιών παρουσιάζονται ως απλά κοιλώματα κάτω από τα πούπουλα πίσω από τα μάτια. Είναι δε σε

7 διαφορετικό επίπεδο μεταξύ τους στις Κουκουβάγιες. Πυροβολισμός στο κεφάλι και χτύπημα από αυτοκίνητο είναι δύο από τις πιο συχνές αιτίες όπου μπορεί να παρουσιαστεί αιμορραγία στα αυτιά των πουλιών. Η ξεκούραση και η θεραπεία της διάσεισης (βλέπε παρακάτω) μπορεί να βοηθήσει το πουλί να αναρρώσει. Διάσειση Η διάσειση μπορεί να είναι αποτέλεσμα σύγκρουσης με αυτοκίνητο ή παράθυρο ή πάλι πυροβολισμού στο κεφάλι. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν την αστάθεια των ποδιών την έλλειψη ισορροπίας και την ανικανότητα να κρατηθεί το κεφάλι στη σωστή θέση. Η θεραπεία που εφαρμόζεται αρχικά είναι το γνωστό Ησυχία Ζέστη - Ενυδάτωση και κάτω από κτηνιατρική παρακολούθηση μπορεί μια ή δύο δόσεις ενέσιμης κτηνιατρικής κορτιζόνης (Dexamethason), να βοηθήσουν στην γρηγορότερη ανάρρωση. Σπασμένο ράμφος Το σπασμένο ράμφος είναι από τις περιπτώσεις όπου είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστούν ιδιαίτερα σ αυτά τα πουλιά όπου το ράμφος στη φυσική του κατάσταση παρουσιάζει κινητικότητα καθώς ανοίγει και κλείνει (Ερωδιοί Ardeidae κ.α). Προτείνουμε περιπτώσεις πουλιών με σπασμένο ράμφος να μεταβιβάζονται αμέσως σε Νοσηλευτήρια Αγρίων Ζώων όπου και πάλι με σχετικά μικρές πιθανότητες επιτυχίας μπορεί να εφαρμοστούν λεπτές τεχνικές ακινητοποίησης και ιδιαίτερες τεχνικές ταΐσματος. Π.χ. στο Νοσηλευτήριο της Πάρου δεχτήκαμε τρείς τέτοιες περιπτώσεις. Στην πρώτη, μία Γερακίνα με σπασμένο κάτω ράμφος όπου της έλειπε το έξω μισό κατάφερε να το αναπλάσει με τον καιρό, να φάει μόνη της και να απελευθερωθεί. Μια Γιδοβυζάστρα (Caprimulgus europaeus) πυροβολήθηκε στο φτερό και στο κεφάλι με σπασμένο κάτω ράμφος κατάφερε να δέσει εντελώς το ράμφος της με λεπτή ακινητοποίηση. Τέλος, ένας πυροβολημένος Μικροτσικνιάς, (Ixobrychus minutus) με σπασμένο κάτω ράμφος, δεν κατάφερε να αναρρώσει παρά τις προσπάθειες μας και πέθανε μετά από 14 ημέρες φιλοξενίας στο Νοσηλευτήριο του Συλλόγου μας. Αιτία αυτής της αποτυχίας είναι κυρίως η κινητικότητα που παρουσιάζει το ράμφος του Μικροτσικνιά κατά την λειτουργία του αλλά και το γεγονός ότι το τραύμα ήταν παλιό και εκτεταμένο. Παράσιτα Τα παράσιτα που συναντώνται στα πουλιά χωρίζονται σε εκτοπαράσιτα και ενδοπαράσιτα. Αυτά δηλαδή που υπάρχουν εξωτερικά στο φτέρωμα του πουλιού και εκείνα που ζουν και αναπτύσσονται εσωτερικά στον οργανισμό του. Παράσιτα μπορεί να υπάρχουν σε μικρή έκταση και στα υγιή πουλιά χωρίς να δημιουργούν ιδιαίτερο πρόβλημα. Όταν όμως η άμυνα του οργανισμού πέσει από οποιαδήποτε αιτία τότε τα παράσιτα αυξάνουν και μπορούν να αποτελέσουν έως και αιτία θανάτου. Και μόνο το άγχος της αιχμαλωσίας είναι ικανό να προκαλέσει ακόλουθη αύξηση των παρασίτων. Κάθε νέο πουλί που βρίσκουμε στη φύση και χρειάζεται βοήθεια πρέπει να ψεκάζεται προσεκτικά για την αντιμετώπιση των εκτοπαρασίτων. (Πρέπει να δίνεται απόλυτη προσοχή στις οδηγίες χρήσεως και το σκεύασμα που χρησιμοποιείται να είναι σχεδιασμένο αποκλειστικά για πουλιά. Τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για σκύλους και γάτες είναι επικίνδυνα για τα πουλιά). Για την αντιμετώπιση των ενδοπαρασίτων ιδιαίτερα στα ύποπτα είδη, όπως ο Νανόμπουφος και τα Υδρόβια πρέπει να ενεργούμε άμεσα, αλλά πάντα κάτω από την απόλυτη καθοδήγηση κτηνιάτρου. Τριχομονίαση Η τριχομονίαση παρουσιάζεται κυρίως στα περιστέρια και στην οικογένεια των Αγριοπερίστερων. Φαίνεται σας τυρώδες πύον στην κοιλότητα του στόματος και σαν σκληροί όγκοι στο λαιμό και στον πρόλοβο. Εάν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως το πουλί θα πεθάνει από πείνα και δίψα αφού θα κλείσει τελείως ο λαιμός του από το παράσιτο ή από ασφυξία εάν το παράσιτο εισβάλει στην επιγλωττίδα. Η θεραπεία περιλαμβάνει τη λήψη όσο το δυνατόν γρηγορότερα του χαπιού Spartix

8 (Jaussen), (διάθεση από κτηνιατρικά φαρμακεία) και επανάληψη μετά από 15 ημέρες. Επίσης πρέπει να προσφέρουμε στο πουλί ενυδάτωση και διατροφή με καθετήρα την οποία σταματάμε όταν μπορεί να φάει μόνο του. Δεν απομακρύνουμε ποτέ το τυρώδες πύον από το στόμα διότι μπορεί να έχει διαβρώσει κάποια βασική φλέβα και να παρουσιαστεί ακατάσχετη αιμορραγία. Ψωρίαση στα δάχτυλα των ποδιών Συνήθως στα μικρόπουλα αλλά όχι μόνο που παραμένουν σε ελλιπούς καθαριότητας αιχμαλωσία παρουσιάζεται η ψωρίαση σαν ανωμαλίες στο δέρμα των δακτύλων των ποδιών και σαν απολέπιση. Η αντιμετώπιση αυτής της επώδυνης και θανατηφόρου ασθένειας γίνεται με αλοιφή Tabernil (Hoecht Roussel Vet)(προσοχή στις οδηγίες χρήσης) ή με εμβαπτίσεις των ποδιών σε παραφινέλαιο (προσοχή να μην λαδωθεί το φτέρωμα). Ποδοδερματίτιδα Η ποδοδερματίτιδα ή κοινά bumblefoot είναι μια επώδυνη μόλυνση που εμφανίζεται με πρήξιμο και αιμορραγίες στα πόδια των πουλιών που κρατιούνται σε ελλιπούς καθαριότητας αιχμαλωσία. Προληπτικά u949 _956 μπορεί να αποφευχθεί με την χρήση καθαρών και διαφόρων διαμέτρων κλαδιών στις κλούβες για να στέκονται επάνω τα πουλιά. Επίσης η καθαριότητα των κλουβιών πρέπει να είναι άριστη. Εάν εμφανιστεί ή ποδοδερματίτιδα πρέπει να γίνονται στα πόδια του πάσχοντος πουλιού συχνές πλύσεις (κάθε 2-3 μέρες) με αραιωμένο betadine scrub και να ακολουθείται ένας κύκλος αντιβίωσης Baytril 5% ενέσιμο, με παράλληλη χορήγηση βιταμίνης Α, από το ράμφος. Η θεραπεία πρέπει να επαναλαμβάνεται εάν η μόλυνση επιμένει ή επανεμφανίζεται. Περισσότερο ύποπτα είδη είναι οι Κύκνοι(Cygnus olor), οι Ερωδιοί και τα αρπακτικά πουλιά(accipitridae,pandionidae, Falconidae). Επίσης ύποπτα πουλιά για εμφάνιση bumblefoot είναι όσα έχουν πρόσφατο κάταγμα στο ένα από τα δύο πόδια αφού θα στηρίζονται περισσότερο στο υγιές πόδι και θα το ερεθίζουν. Γι αυτό, αυτά τα πουλιά πρέπει να απελευθερώνονται το δυνατόν συντομότερα. Τέλος τα υδρόβια πουλιά πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να κολυμπούν σε μικρές λίμνες για όσο μικρό ή μεγάλο διάστημα βρίσκονται στην αιχμαλωσία. Αγκίστρι πετονιά Οι πετονιές και τα αγκίστρια που εγκαταλείπονται στη θάλασσα και στις λίμνες μπορεί να καταλήξουν ως δολοφονικά εργαλεία για όλων των ειδών τα πουλιά που ζουν σ αυτούς τούς χώρους. Τα ψαροπούλια καταπίνουν ψάρια πιασμένα σε πετονιές μαζί με το αγκίστρι και πεθαίνουν με φρικτό τρόπο δεμένα πάνω στην σταθερή πετονιά ή από αποκλεισμό του οισοφάγου με σπασμένες πετονιές. Το ίδιο συμβαίνει και με τα υδρόβια και τα παρυδάτια πουλιά, στις λίμνες. Άλλες φορές πάλι τα πουλιά τυλίγονται όλο και πιο σφιχτά στην πετονιά η οποία τους σταματά την αιμάτωση μελών και καταλήγει στην νέκρωση αυτών των μελών και στο θάνατο. Εάν το πουλί βρεθεί σ αυτή την κατάσταση έγκαιρα, τότε μπορούμε να το βοηθήσουμε. Εάν τα αγκίστρια έχουν μπει μόνο εξωτερικά στο δέρμα του πουλιού αφαιρούνται προσεκτικά με τον εξής τρόπο. Δεν προσπαθούμε να τα τραβήξουμε πίσω αλλά τα κόβουμε με ένα κοφτάκι και βγάζουμε τα δύο κομμάτια. Κατόπιν ξεμπερδεύουμε την πετονιά και ελέγχουμε τις πληγές και το βάρος του πουλιού. Εάν δεν έχουν νεκρωθεί μέλη, οι πληγές είναι πολύ μικρές δεν έχουν πειράξει τα μάτια και το βάρος του πουλιού είναι φυσιολογικό, τότε μόνον μπορεί να απελευθερωθεί αμέσως. Σε κάθε άλλη περίπτωση ξεκινάμε Ενυδάτωση - Ζέστη - Ησυχία. Εάν τώρα το πουλί έχει καταπιεί το αγκίστρι υπάρχουν δύο περιπτώσεις, η πετονιά να βγαίνει από το ράμφος ή να έχει καταποθεί επίσης. Σε κάθε περίπτωση μια ακτινογραφία μπορεί να μας δείξει ακριβώς τί συμβαίνει στον λαιμό του πουλιού. Εάν το πουλί έχει καταπιεί και την πετονιά, τότε μόνο ένας θαρραλέος κτηνίατρος μπορεί να επέμβει χρησιμοποιώντας ολική αναισθησία και λεπτή χειρουργική επέμβαση. Εάν η πετονιά φαίνεται ακόμη από το ράμφος σε καμία περίπτωση μην επιτρέψετε στο πουλί να την καταπιεί. Τότε μπορούμε να επέμβουμε χωρίς χειρουργείο με την εξής μέθοδο:

9 Εντοπίζουμε την ακριβή θέση του αγκιστριού με την ακτινογραφία. Παίρνουμε έναν πλαστικό σωλήνα μικρότερο στην διάμετρο από το λαιμό του πουλιού αλλά όπου είναι δυνατόν μεγαλύτερο από το αγκίστρι. Επίσης ο σωλήνας πρέπει να είναι μεγαλύτερος σε μήκος από το λαιμό του πουλιού. Ένας άνθρωπος κρατά το πουλί και ένας άλλος κατεβάζει το σωλήνα στο λαιμό του περνώντας την πετονιά μέσα στο σωλήνα. Όπου βρεθεί αντίσταση έχουμε συναντήσει το αγκίστρι. Σ αυτό το σημείο με την βοήθεια της αντίστασης του σωλήνα ξεμπλέκουμε το αγκίστρι από το λαιμό του πουλιού και το περνάμε μέσα στο σωλήνα. Κατόπιν το τραβάμε και το βγάζουμε από το σωλήνα και αφαιρούμε το σωλήνα από το λαιμό μαζί με ένα μεγάλο αναστεναγμό ανακούφισης. Ο πλαστικός σωλήνας πρέπει να έχει καεί στο άκρο που θα περάσει μέσα στο λαιμό του πουλιού ώστε να έχει στρογγυλέψει και να μην πληγώσει το ευαίσθητο τοίχωμα του λαιμού. Επίσης πρέπει να αλειφθεί με βαζελίνη ή στην ιδανική περίπτωση με KY jelly (στα φαρμακεία) πριν την είσοδο ώστε να κινείται ευκολότερα. Μετά την επιτυχία της μεθόδου, το πουλί ακολουθεί Ησυχία - Ζέστη - Ενυδάτωση και διατροφή. Επίθεση γάτας Σχεδόν κάθε πουλί που δαγκώθηκε από γάτα, ακόμα κι αν ξέφυγε απ τον «κυνηγό» του, θα πεθάνει μέσα σε 48 έως 62 ώρες εάν μείνει αβοήθητο. Αυτό οφείλεται στην μόλυνση που προκαλεί το βακτήριο Pasteurella munlticoda που υπάρχει στα δόντια της γάτας. Με το δάγκωμα προκαλείται το λεγόμενο «σύνδρομο των τριών ημερών». Το πουλί φαίνεται πρόσκαιρα να συνέρχεται από το δάγκωμα και το σοκ, αλλά πεθαίνει αιφνιδίως σε 2 έως 3 ημέρες από το πιο πάνω βακτήριο. Μια αγωγή με ενέσιμη αντιβίωση μπορεί να σώσει τη ζωή του πουλιού εάν εφαρμοστεί σύντομα (Προτείνεται η amoxycillin long-acting ή το Baytril) Δεδομένες δόσεις amoxycillin long-acting για διάφορα μεγέθη πουλιών: Μέγεθος Σπουργιτιού(Passeridae) 0,05 ml "" Κότσυφα (Turdus merula)0,10 ml "" Δεκοχτούρας (Streptopelia decaocto) 0,25 ml "" Περιστεριού 0,5 ml Ηλεκτροπληξία Η ηλεκτροπληξία είναι ένας σημαντικός παράγοντας θανάτου όλων των πουλιών αλλά κυρίως των πιο μεγαλόσωμων. Το ηλεκτρικό σοκ μπορεί να καταλήξει είτε σε επιφανειακό, είτε σε βαθύ έγκαυμα. Τέτοιος τραυματισμός χρειάζεται επείγουσα κτηνιατρική φροντίδα. Σε πουλί που δεν έχει δεχτεί θανάσιμο ηλεκτρικό σοκ, πρέπει να χορηγήσουμε άμεσα τη θεραπεία του σοκ (βλ. παραπάνω). Εάν είναι ικανό να καταπιεί και να κρατήσει υγρά, τότε του δίνουμε ορό με καθετήρα. Σε κάθε περίπτωση η επέμβαση του κτηνίατρου είναι απαραίτητη. Πετρελαιομένα πουλιά Τα πουλιά που ζουν σε περιοχές με μολυσμένο νερό ή αυτά που εμφανίζονται στις παραλίες μετά από κάποια πετρελαιοκηλίδα στη θάλασσα χρειάζονται άμεση φροντίδα αλλιώς θα πεθάνουν από υποθερμία και τοξίνωση. Το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να του καθαρίσουμε καλά τα μάτια με χλιαρό φυσιολογικό ορό ή διάλυμα 0,9% αλάτι σε νερό χρησιμοποιώντας αποστειρωμένη γάζα ή βαμβάκι. (Επίσης η έξοδος του κουτσουλιάς) πρέπει να καθαριστεί και τα κολλημένα πούπουλα να αφαιρεθούν.

10 Κατόπιν σκουπίζουμε καλά το φτέρωμα με άφθονο χαρτί κουζίνας αλλά δεν τυλίγουμε το πουλί με πετσέτες για να αποφύγουμε την υπερθερμία. Πριν ασχοληθούμε περισσότερο με το λάδι στο φτέρωμα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τυχόν εισδοχή των τοξικών ουσιών στον οργανισμό του πουλιού. Άμεσα πρέπει να περάσουμε στο πουλί με καθετήρα χλιαρό ορό (Lactated Ringer s) ή το ακόλουθο διάλυμα (1 μεγάλο κουτάλι ζάχαρη, 1 μικρό κουτάλι αλάτι σε 1 λίτρο χλιαρό νερό). Η ποσότητα των υγρών είναι ίδια με την αντιμετώπιση της αφυδάτωσης, δηλαδή 5% του σωματικού βάρους (50 ml ανά κιλό Σ.Β) και δίνεται σε τρείς δόσεις ανά 8ωρο. Με αυτή τη μέθοδο βοηθάμε το πουλί να σπρώξει και να αποβάλλει μια ποσότητα των τοξικών ουσιών διά μέσου του συστήματος της χώνεψης. Μετά τα πρώτα υγρά μπορούμε να προσθέσουμε και ταμπλέτες (Ultracarbon) για την απορρόφηση και αποβολή επιπλέον τοξικών ουσιών. Έπειτα τοποθετούμε το πουλί σε ζεστό και ήσυχο περιβάλλον (χαρτόκουτο) για τουλάχιστον μισή ώρα πριν να το ξαναενοχλήσουμε. Τα πουλιά που δεν μπορούν να σταθούν στα πόδια τους ή να κρατήσουν το κεφάλι στη σωστή θέση πρέπει να δέχονται μια υποδόρια δόση του ορού dextrose / saline (0,18% sodium chlorvide / 4% dextrose) χλιαρό στη θερμοκρασία του σώματος ~ 40 C. Θυμίζουμε πως η θερμοκρασία του χώρου πρέπει να είναι μεταξύ Τα πουλιά που στέκονται σωστά και έχουν καθαρά και ζωηρά μάτια μπορούν να περάσουν στο στάδιο της πλύσης πριν κλείσουν 24 ώρες. Αυτά που είναι ασθενικά και αγχώδη θα πρέπει να περιμένουμε να συνέλθουν μέχρι να τα υποβάλλουμε στο επιπλέον άγχος της πλύσης. Τουλάχιστον 2 άνθρωποι αλλά προτιμότερο 3 χρειάζονται για τη διαδικασία της πλύσης. Αρχικά ετοιμάζουμε 3 λεκάνες με ζεστό νερό (40-45 ) στις οποίες ρίχνουμε υγρό πιάτων Fairy 2%. Μην δοκιμάσετε άλλη μάρκα σαπουνιού. Το Fairy είναι αποτελεσματικό και δεν δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα. Βαπτίζουμε το πουλί στη λεκάνη με το διάλυμα και το κρατάμε ακίνητο για περίπου 10, κατόπιν βοηθάμε το φτέρωμα να καθαρίσει με κινήσεις των χεριών από το κεφάλι προς την ουρά (πάντα προς την φορά του φτερώματος). Το φτέρωμα της κεφαλής μπορεί να καθαριστεί προσεχτικά με μια οδοντόβουρτσα την οποία βουτάμε σε καθαρό διάλυμα. Όταν το διάλυμα λερωθεί τότε περνάμε το πουλί στη δεύτερη λεκάνη και μετά στην τρίτη. Η όλη διαδικασία κρατά γύρω στα 15 λεπτά και ποτέ περισσότερο από 30 λεπτά. Έπειτα το μεταφέρουμε σε μια τέταρτη λεκάνη με ζεστό καθαρό νερό (40-45 ) όπου φεύγει το περισσότερο διάλυμα με το σαπούνι καθώς και οι λιπαντικές ουσίες. Μετά το περνάμε αμέσως κάτω από το ντους όπου το νερό πρέπει να είναι περίπου στην ίδια θερμοκρασία με τα προηγούμενα. Είναι απαραίτητο να το ξεπλύνουμε πάρα πολύ καλά με άφθονο νερό σε όλο το σώμα. Τέλος αφού το σκουπίσουμε ελαφρά με μια πετσέτα, το αφήνουμε να στεγνώσει σε ένα ευρύχωρο χαρτόκουτο το οποίο θερμαίνουμε από πάνω με μια λάμπα. Προσφέρουμε στο πουλί νερό για να πιεί και όχι σε μπολ όπου μπορεί να κολυμπήσει και του δίνουμε κατάλληλο φαγητό ανάλογα με το είδος του. Τις επόμενες μέρες στα θαλασσοπούλια πρέπει να προσφέρουμε τη δυνατότητα να κολυμπούν σε μεγάλες λεκάνες κι όπου είναι δυνατόν σε λιμνούλες με καθαρό νερό. Αρχικά θα υγραίνεται το φτέρωμά τους και θα φεύγουν γρήγορα από το νερό για να στεγνώσουν. Αλλά αργότερα θα επανέρχεται το φτέρωμα τους στην φυσιολογική υγιεινή όπου θα μπορούν να κολυμπούν για ώρες χωρίς να μουσκεύει το φτέρωμά τους ή να αισθάνονται άβολα. Τότε μόνο είναι έτοιμα να απελευθέρωση. Να μην ξεχνάμε πως στα θαλασσοπούλια που τρέφονται στην αιχμαλωσία με ψάρι θα πρέπει να προστίθεται στην τροφή τους καθημερινά βιταμίνη Β για να αποφύγουμε την έλλειψη της θειαμίνης που προκαλείται από το ψάρι. Η αντιμετώπιση των πετρελαιομένων πουλιών είναι δύσκολη και συχνά χωρίς επιτυχία. Όμως είναι απαραίτητο για να

11 έχουμε ελπίδες επιτυχίας και απελευθέρωσης να εφαρμόζεται απόλυτα σωστά και άμεσα. Πνιγμός-Βρεγμένα-Παγωμένα Πουλιά. Τα περισσότερα πουλιά μπορούν να κολυμπήσουν σε ένα βαθμό. Όταν όμως τα μη υδρόβια είδη πέσουν σε μια στέρνα όπου δεν υπάρχει τρόπος να πατήσουν για να βγουν από το νερό τότε θα πεθάνουν σε ένα διάστημα 20 λεπτών. Εάν το πουλί έχει σταματήσει να αναπνέει, τότε κρατήστε το ανάποδα και ανοίξτε το ράμφος του για 1 λεπτό περίπου ώστε να αποβάλλει το νερό. Απαλά πιέστε το οστό του στήθους με περιοδικότητα 3 έως 5 δευτερολέπτων εάν η καρδιά του έχει σταματήσει να κτυπά. Για τα βρεγμένα και παγωμένα πουλιά που είναι ακόμη ζωντανά ακολουθούμε την παρακάτω διαδικασία: Αρχικά σκουπίζουμε με μια πετσέτα το πολύ νερό ακολουθώντας πάντα τη φορά του φτερώματος (από το ράμφος προς την ουρά). Έπειτα τοποθετούμε το πουλί σε ένα στεγνό χαρτόκουτο με αρκετές εφημερίδες και μια στεγνή πετσέτα στο πάτωμα. Τοποθετούμε το χαρτόκουτο κοντά σε θερμαντική πηγή. Πρέπει να δοθεί προσοχή ώστε να μην υπερθερμανθεί απότομα το πουλί. Όπως και στους ανθρώπους η υποθερμία απαιτεί λεπτούς χειρισμούς. Εάν το πουλί δεν έχει άλλα προβλήματα όπως αδυναμία ή τραύματα πρέπει να έχει σταθεί όρθιο σε περίπου 20 λεπτά. Σ αυτή την περίπτωση αφού στεγνώσει εντελώς και δείχνει νευρικό και ευδιάθετο μπορούμε να δοκιμάσουμε την ικανότητά του στο πέταγμα. Εάν πετάει άνετα μέσα σε ένα δωμάτιο, μπορούμε να περάσουμε προσεκτικά στην άμεση απελευθέρωσή του. Πάντα όμως πρέπει να είμαστε σίγουροι πως δεν υπάρχουν άλλα προβλήματα και πως το βάρος του πουλιού είναι φυσιολογικό. Εάν άλλα προβλήματα εμπλέκονται ξεκινάμε τη διαδικασία της περίθαλψης από την αρχή με την ενυδάτωση και την κράτηση σε θερμαινόμενο χώρο. Μπορεί να συναντήσουμε πουλιά υγρά και παγωμένα και ανίκανα να πετάξουν κατά την διάρκεια καταιγίδων ή πολύ χαμηλών θερμοκρασιών. Αυτά πρέπει να κρατηθούν σε άριστες συνθήκες αιχμαλωσίας με πολύ και καλή τροφή για τουλάχιστον δύο εβδομάδες πριν απελευθερωθούν. Παγωμένα υδρόβια πουλιά μπορεί να βρεθούν έχοντας χάσει ικανότητα αδιαβροχοποίησης του φτερώματός τους. Αυτό μπορεί να συμβαίνει εξ αιτίας κάποιας ασθένειας, δηλητηρίασης, τραυματισμού ή πετρελαιοκηλίδας. Απαιτούν άμεση και πολύ προσεκτική φροντίδα. (Η κάθε μία από αυτές τις αιτίες ανικανότητας αναφέρεται αναλυτικά σε άλλα σημεία του εγχειριδίου). Διατροφή Τάϊσμα Για να ταΐσουμε ένα πουλί αρχικά πρέπει να γνωρίζουμε με σιγουριά το είδος του (ή τουλάχιστον την οικογένεια του) και τις διατροφικές συνήθειες του είδους. Εάν δεν μπορούμε να αναπληρώσουμε πλήρως την τροφή των πουλιών στην άγρια κατάσταση τουλάχιστον μπορούμε να την αντικαταστήσουμε με πολύ κοντινές και συγγενείς εναλλακτικές τροφές. Ιδανική κατάσταση για ένα πουλί στην αιχμαλωσία είναι να τρώει μόνο του. Ωστόσο ίσως αυτό να μην γίνει από την πρώτη ημέρα. Γι αυτό χρειάζεται ορισμένες φορές ένα πρώτο διάστημα με τάϊσμα ώστε να δυναμώσει, να ξεπεράσει το σοκ και το άγχος και να αρχίσει να τρώει μόνο του. Γενικά πρέπει να θυμόμαστε πως όσο πιο μικρόσωμο είναι ένα πουλί, τόσο λιγότερο χρονικό διάστημα μπορεί να παραμείνει χωρίς τροφή. Το πώς εφαρμόζονται τεχνικές ταΐσματος και πώς τελικά πείθουμε τα πουλιά να φάνε μόνα τους, αναφέρεται παρακάτω.

12 Υγρά Γεύματα Αμέσως μετά την διαδικασία της ενυδάτωσης για της περιπτώσεις των αφυδατωμένων πουλιών περνάμε στο στάδιο των υγρών γευμάτων. Τα υγρά γεύματα αποτελούνται από αραιωμένα διαλύματα σε νερό της τροφής που θα δώσουμε αργότερα στο πουλί σε στερεή μορφή. Για σποροφάγα πουλιά μπορεί να είναι ριζάλευρο με βιταμίνες. Για εντομοφάγα θαλασσοπούλια και αρπακτικά ιδανική υγρή τροφή είναι το a/d PRESCRIPTION DIET της Hill s, διαθέσιμο από κτηνιατρικά φαρμακεία. Η παραπάνω τροφή είναι πολύ θρεπτική, βοηθά αποτελεσματικά στην ανάνηψη του πουλιού και είναι τόσο ευδιάλυτη ώστε να περνά μέσα από οποιασδήποτε διαμέτρου καθετήρα. Χαρακτηριστικά να αναφέρουμε πώς στο Νοσηλευτήριο της Πάρου βοηθήσαμε με επιτυχία έναν Κοκκινολαίμη(Erithacus rubecula) να ξεπεράσει την διάσειση μετά από πρόσκρουση σε αυτοκίνητο και να απελευθερωθεί, ταΐζοντας τον για τρεις ημέρες με a/d, χρησιμοποιώντας εξαιρετικά λεπτό καθετήρα. Ποτέ δεν δίνουμε στα πουλιά υγρά όπως γάλα, αναψυκτικά, ή αλκοολούχα ποτά. Τα υγρά γεύματα αποτελούνται από θρεπτικά και εύπεπτα αραιωμένα διαλύματα τροφής σε νερό. Εάν το a/d δεν είναι διαθέσιμο τότε μπορούμε για αυτές τις κατηγορίες των πουλιών να χρησιμοποιήσουμε αραιωμένο «τροφικό μίγμα βλ. παρακάτω» με νερό στο blender. Η ποσότητα της υγρής τροφής που χορηγούμε στα υπό περίθαλψη πουλιά είναι βεβαίως όπως και στην ενυδάτωση ανάλογη του μεγέθους τους έτσι για τον Κοκκινολαίμη που αναφέρουμε παραπάνω δίναμε 0,5ml a/d κάθε 3 έως 4 ώρες ενώ σε μια γερακίνα μπορούμε να δώσουμε 30 έως 40 ml 3 φορές την ημέρα και σε έναν κύκνο 180 ml τρείς φορές την ημέρα. Τα ψάρια για τα ψαροφάγα πουλιά ταΐζονται ολόκληρα. Πρώτα περνάμε το κεφάλι του ψαριού μέσα στο ράμφος και κατόπιν σπρώχνουμε το υπόλοιπο ψάρι. Εάν το πουλί απορρίπτει το ψάρι και δεν το καταπίνει τότε δοκιμάζουμε να του το κατεβάσουμε χαμηλά στο λαιμό ψηλαφώντας το ψάρι από το εξωτερικό τοίχωμα του λαιμού και κατεβάζοντάς το κάτω. Εάν και πάλι το απορρίπτει, τότε επιστρέφουμε στα υγρά γεύματα. Τα υγρά γεύματα δίνονται στα πουλιά με καθετήρα και βοηθούν να ξεκινήσει ομαλότερα η διαδικασία της πέψης της τροφής. Εφαρμόζονται για μία έως τρείς ημέρες και κατόπιν ξεκινάμε το τάϊσμα με στερεή τροφή. Όταν περάσουμε με επιτυχία και το στάδιο των υγρών γευμάτων τότε ξεκινάμε το τάϊσμα με στερεή τροφή. Όσο τα πουλιά δεν τρώνε μόνα τους, η τροφή τους κόβεται σε μικρά κομμάτια και τα ταΐζουμε εμείς. Όταν δούμε πως τα πουλιά δείχνουν ευδιάθετα κατά την διάρκεια του ταΐσματος και προσπαθούν να αρπάξουν το φαγητό τότε είναι έτοιμα να φάνε από μόνα τους. Άλλες φορές πάλι χρησιμοποιούμε διάφορες τεχνικές για να τα πείσουμε να φάνε. Λίγα πούπουλα από κάποιο νεκρό πουλί στο κρέας των αρπακτικών, ή το πέταγμα των ψαριών μέσα στο μπολ των Ερωδιών(Ardeidae) ή των Γλάρων(Laridae) που δίνει την εντύπωση του ζωντανού ψαριού, μπορεί να τα ωθήσει στο να φάνε γρηγορότερα. Το σημαντικό και εδώ είναι η ελαχιστοποίηση των άγχους και της ανθρώπινης παρουσίας. Εάν μετά το τάισμα, το πουλί κάνει εμετό, τότε δεν πρέπει να το ξαναταϊσουμε αμέσως, ακόμη και αν το βάρος του είναι ελάχιστο. Είναι σχεδόν σίγουρο πως ο εμετός θα επακολουθήσει και πάλι εάν του χορηγήσουμε άμεσα υπερτονική τροφή. Πρέπει να το αφήσουμε να ησυχάσει σε ένα ζεστό, ήσυχο, σκοτεινό χώρο και μετά από μία περίπου ώρα να του δώσουμε χλιαρό ορό με καθετήρα γύρω στο 0,5% του σωματικού βάρους. ( 5ml ανά κιλό σωματικού βάρους). Επανατοποθετούμε το πουλί στον ήσυχο χώρο και ελέγχουμε μετά από δύο ώρες εάν δέχτηκε τον ορό ή τον απέβαλλε. Εάν έχει δεχτεί τον ορό, χορηγούμε ακόμη μία φορά την προηγούμενη δόση, πάντα σε χλιαρή θερμοκρασία, περίπου 40 βαθμοί C.

13 Όταν και μετά από δύο ακόμη ώρες το πουλί δεν έχει αποβάλλει τον ορό, του χορηγούμε ισόποσα υγρά γεύματα τα οποία επαναλαμβάνονται κατά διαστήματα δύο έως τεσσάρων ωρών Ακολουθεί πίνακας με τις κατάλληλες τροφές ανά κατηγορία πουλιών. Πίνακας τροφών για πουλιά στην αιχμαλωσία Αρπαχτικά πουλιά Αετοί, Γεράκια, Κουκουβάγιες Καρδιά Μοσχαρίσια - Κοτόπουλο - Κουνέλι - Γαλοπούλα. Είδη γερακιών όπως Μαυροπετρίτης(F.eleonorae), Διπλοσάϊνο(A.gentilis), Ξεφτέρι(A.nisus), Πετρίτης(F.peregrinus) Όπως παραπάνω συν Ορτύκια Περιστέρια Γλάροι, Ερωδιοί Φρέσκα ψάρια με προσθήκη βιταμίνης Β1. Ψαραετοί Κατεψυγμένη Πέρκα, φρέσκιες Πέστροφες με προσθήκη βιταμίνης Β1. Εντομοφάγα πουλιά Τροφικό μίγμα * (βλ. σελ. μίγμα) & σκουλήκια (mealworms)& a /d Χελιδόνια(Hirundinidae), Σταχτάρες(Apodidae), Νυχτοβάτες(Caprimulgidae), σκουλήκια (mealworms). Τροφικό μίγμα * (δεν θα τρώνε από μόνα τους, πρέπει να ταΐζονται καθημερινά) Κύκνοι, Πάπιες, Χήνες (Anatidae) Μείγμα από σπαστό καλαμπόκι, στάρι, ψωμί, ξηρή τροφή για σκύλους ή γάτες, βιταμίνες, λαχανικά, φρούτα Σποροφάγα Πουλιά μείγμα σπόρων (κεχρί - κανναβούρι - κελαϊδίνη), φρούτα, καλά βρασμένο αυγό. Η χρήση του καθετήρα για ενυδάτωση και τάϊσμα. Η χρήση του καθετήρα πρέπει να γίνεται προσεκτικά και σωστά. Είναι μια κρίσιμη μέθοδος που μπορεί να σώσει τη ζωή του πουλιού. Τα διαφορετικά μεγέθη των πουλιών απαιτούν και διαφορετικά μεγέθη καθετήρα τόσο στο μέγεθος της σύριγγας που περιέχει την τροφή όσο και στο μήκος και τη διάμετρο του καθετήρα. Το σύστημα αποτελείται λοιπόν από μια σύριγγα και από το (σωλήνα) καθετήρα που περνά μέσα στο οισοφάγο του πουλιού. Για πουλιά στο μέγεθος της Καρδερίνας χρησιμοποιείται σύριγγα 1-2,5ml, του Περιστεριού 5-10ml και για Γερακίνες η μεγάλη σύριγγα 20-60ml. Ο καθετήρας για τα μικρά πουλιά μπορεί να είναι ένα κομμάτι από το σωληνάκι του κοινού καθετήρα για τους ορούς, του οποίου το ένα άκρο μπαίνει στη σύριγγα και το άλλο άκρο αφού το κάψουμε λίγο για να στρογγυλέψει περνά από το ράμφος στον οισοφάγο του πουλιού. Για τα μεγαλύτερα πουλιά από το μέγεθος της Γερακίνας και πάνω χρησιμοποιούνται φαρδύτερης διαμέτρου καθετήρες για το πέρασμα της τροφής ενώ για τους ορούς μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ο καθετήρας μικρής διαμέτρου. Το μήκος του καθετήρα είναι λίγο μεγαλύτερο από το μήκος του λαιμού του πουλιού. Αφού λοιπόν γεμίσουμε τη σύριγγα με τα υγρά που θα δώσουμε, περνάμε προσεκτικά τον καθετήρα μέσα από το

14 ράμφος προσέχοντας να μην μπει στην επιγλωττίδα που παρουσιάζεται ως μία οπή πίσω από τη γλώσσα. Έπειτα κατεβάζουμε τον καθετήρα μαλακά μέσα στον οισοφάγο και τον πρόλοβο του πουλιού. Όταν συναντήσουμε αντίσταση, βρισκόμαστε στην είσοδο του στομάχου. Χωρίς να πιέσουμε παραπάνω τον καθετήρα αδειάζουμε σιγά - σιγά το περιεχόμενο της σύριγγας. Εάν η σύριγγα χρειάζεται και δεύτερο γέμισμα, δεν αφαιρούμε τον καθετήρα από το λαιμό του πουλιού αλλά βγάζουμε τη σύριγγα από τον καθετήρα και την ξαναγεμίζουμε. Πρέπει να δοθεί προσοχή στο να μην φανούν τα υγρά να ξεχειλίζουν από το ράμφος πράγμα το οποίο σημαίνει ότι έχουμε δώσει πολλά υγρά. Εάν συμβεί αυτό τότε αφαιρούμε αμέσως όλο τον καθετήρα από το πουλί, και το αφήνουμε να ησυχάσει. Η όλη μέθοδος απαιτεί την παρουσία δύο ανθρώπων. Ο ένας κρατά το πουλί και ο άλλος χρησιμοποιεί τον καθετήρα. Τροφικό μίγμα Το τροφικό μίγμα προσφέρεται σε πολλά είδη πουλιών και κυρίως στα εντομοφάγα. Τα υλικά που απαιτούνται για την μείξη είναι: 200 γρ. κιμάς φρέσκος. 2 καλά βρασμένα αυγά ψιλοτριμένα λίγο ψωμί ψίχα τριμμένο. 2 κουταλιές της σούπας λάδι. 5 ταμπλέτες Pet Τabs σκόνη 1 ταμπλέτα Pet Cal σκόνη. ΟΤΑΝ ΤΑΙΖΟΥΜΕ ΜΕ ΜΙΓΜΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ ΩΣΤΕ ΟΙ ΜΠΟΥΚΙΕΣ ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΛΕΣ. ΑΓΧΩΔΗ ΜΙΚΡΟΠΟΥΛΑ ΟΠΩΣ Π.Χ. ΟΙ ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΙ(Alaudidae) ΜΠΟΡΟΥΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΥΚΟΛΑ ΝΑ ΠΝΙΓΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΠΕΘΑΝΟΥΝ ΜΕΣΑ ΣΕ ΛΙΓΑ ΔΕΥΤΕΡΟΛΕΠΤΑ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΑΣ.ΕΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΤΑΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟ ΠΟΥΛΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙ ΠΕΡΙΕΡΓΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΟΠΩΣ (ΣΠΑΣΜΟΙ, ΔΥΣΠΝΟΙΑ Κ.Α.) ΤΟΤΕ ΤΟ ΑΦΗΝΟΥΜΕ ΝΑ ΗΣΥΧΑΣΕΙ ΚΑΙ ΔΟΚΙΜΑΖΟΥΜΕ ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΚΑΠΟΙΟ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΥΓΡΟ ΓΕΥΜΑ. Τι προσέχουμε κατά τη διάρκεια του ταΐσματος. Α. Το πουλί ακινητοποιείται (στα φτερά και στα πόδια) με το τύλιγμα μιας πετσέτας γύρω από το σώμα του. Εάν υπάρχει βοηθός το κρατά σ αυτή τη θέση. Αλλιώς το τοποθετούμε ανάμεσα στα γόνατά μας. Β. Ιδιαίτερη προσοχή στα πόδια και το ράμφος των αρπακτικών στο ράμφος των Γλάρων και των Ερωδιών (οι τελευταίοι το χρησιμοποιούν σαν καμάκι και στοχεύουν κατευθείαν στα μάτια). Γ. Μην κρατάτε ποτέ τα πουλιά κοντά σε ανθρώπινα πρόσωπα. Δ. Όσοι εμπλέκονται στον άμεσο χειρισμό των πουλιών πρέπει να είναι καλυμμένοι από αντιτετανικό εμβόλιο. Ε. Προσέχουμε τέλος να είναι εντελώς ακίνητα τα μέλη που έχουν τραύματα και κατάγματα. Πότε αναλαμβάνουμε την «προστασία» ενός νεοσσού Στην περίπτωση που συναντάμε ένα νεοσσό δεν ισχύει ο γενικός κανόνας «κάθε πουλί που μπορούμε να πιάσουμε με τα χέρια μας αντιμετωπίζει πρόβλημα υγείας». Αντίθετα στις περισσότερες περιπτώσεις οι νεοσσοί που φαίνονται αβοήθητοι απολαμβάνουν της επιτήρησης των γονιών τους οι οποίοι θα φοβούνται να εμφανιστούν εάν κοντά στο «μικρό» τους υπάρχει ανθρώπινη παρουσία. Άλλες φορές κάποια είδη νεοσσών εγκαταλείπουν συστηματικά τη φωλιά τους νωρίς, όπως οι Κατσουλιέριδες(Galerida cristata). Σ αυτές τις περιπτώσεις η ανθρώπινη παρέμβαση και η μεταφορά του πουλιού για περίθαλψη είναι λάθος. Στις μόνες περιπτώσεις λοιπόν που επεμβαίνουμε αμέσως και αναλαμβάνουμε νεοσσούς για περίθαλψη είναι όταν υπάρχει εμφανές τραύμα, όταν ο νεοσσός κινδυνεύει από γάτες ή άλλα ζώα που υπάρχουν τριγύρω και δεν μπορούν

15 να ελεγχθούν και όταν βρίσκεται καταμεσής ενός δρόμου με συνεχή κίνηση οχημάτων. Όταν όμως συναντούμε νεοσσό πουλιού στο δάσος ή στην εξοχή πρέπει το συντομότερο να κρυφτούμε κάπου μακριά και να παρακολουθούμε το πουλί. Εάν εμφανιστούν οι γονείς του τότε πρέπει να απομακρυνθούμε με ησυχία. Εάν σε χρονικό διάστημα μίας ώρας ή παραπάνω δεν εμφανίζεται ενήλικο πουλί και ο νεοσσός δείχνει ανήσυχος, τρομαγμένος ή και εξασθενημένος, τότε αναλαμβάνουμε το σχετικά δύσκολο έργο της υιοθεσίας. Τάϊσμα ορφανών νεοσσών Για το τάϊσμα των ορφανών νεοσσών πρέπει πάλι να γνωρίζουμε το είδος ή την οικογένειά τους τουλάχιστον. Εδώ το τάϊσμα είναι συνεχές κατά την διάρκεια της ημέρας. Σταματάμε το βράδυ και ξεκινάμε πάλι νωρίς το πρωί. Ωστόσο εάν ένας νεοσσός βρεθεί το απόγευμα και είναι σε άσχημη κατάσταση θα χρειαστεί να ταϊστεί και καθ όλη τη διάρκεια της πρώτης νύχτας. Όσο πιο νεαρό είναι το πουλί τόσο πιο συχνά είναι τα ταΐσματα. Ένα γυμνό από πούπουλα Σπουργίτι θα πρέπει να ταΐζεται κάθε μισή με μια ώρα για την πρώτη εβδομάδα, κάθε 2 ώρες για την δεύτερη εβδομάδα, κάθε 3-4 ώρες για την τρίτη εβδομάδα, οπότε και το προτρέπουμε να αρχίσει να τρώει από μόνο του. Εάν η τροφή που πρόκειται να δώσουμε στο νεοσσό είναι υγρή μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε καθετήρα ή σύριγγα από την οποία αφαιρούμε τη βελόνα. Πρέπει να προσέξουμε πολύ να μη πνίξουμε το πουλί γιατί κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου δύσκολο. Εάν το φαγητό είναι σε στερεή μορφή καλό είναι να δίνεται κομμάτι κομμάτι. Το πουλί θα αποφασίσει μόνο του πόση ποσότητα χρειάζεται. Ίσως όμως στα πρώτα ταΐσματα όπου το πουλί είναι τρομαγμένο να μην ανταποκρίνεται θετικά στις προσπάθειες μας να το ταΐσουμε. Τότε πρέπει να το ταΐσουμε ανοίγοντας το ράμφος του και προσέχοντας πάντα να μη του δώσουμε λίγη ή υπερβολικά πολύ ποσότητα φαγητού. Η τροφή πρέπει πάντα να προσφέρεται σε θερμοκρασία δωματίου, ποτέ παγωμένη. Επίσης βασική προϋπόθεση για το μεγάλωμα των νεοσσών είναι οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται για το τάϊσμα και οι χώροι κράτησης αυτών. Από τότε που ο νεοσσός τρέφεται από μόνος του μέχρι το στάδιο όπου φυσιολογικά θα έφευγε από τους γονείς του οπότε και είναι έτοιμος να απελευθερωθεί πρέπει να κρατείται σε μεγάλους εξωτερικούς χώρους. Οι χώροι αυτοί είναι κλούβες ειδικά κατασκευασμένες για τα είδη που πρόκειται να φιλοξενήσουν και οι συνθήκες καθαριότητας πρέπει να είναι άριστες. Εδώ βέβαια ξεφεύγουμε από τις πρώτες βοήθειες γιατί και οι νεοσσοί των μεγαλόσωμων ειδικά πουλιών που μπορούν να ταξιδέψουν χωρίς κίνδυνο πρέπει να μεταφέρονται το συντομότερο σε οργανωμένα νοσηλευτήρια αγρίων ζώων. Τροφές που προσφέρονται ανά οικογένεια πουλιών αρπακτικά πουλιά, Κουκουβάγιες, Γλάροι, Ερωδιοί καρδιά Μοσχαρίσια κομμάτια ή Κοτόπουλο φιλέτο κομμάτια με προσθήκη βιταμίνης, Περιστέρια, Δεκοχτούρες, Πάπιες, Τρυγόνια, Κύκνοι ριζάλευρο με καθετήρα, με βιταμίνες και λίγο αργότερα κελαϊδίνη & κεχρί εντομοφάγα πουλιά τροφικό μείγμα a/d, σκουλήκια

16 μικρόσωμα σποροφάγα πουλιά γενικά ριζάλευρο + βιταμίνες, αργότερα σπόροι Μεγέθη κλωβών για κράτηση πουλιών υπό περίθαλψη Ένας γενικός κανόνας για το μέγεθος των κλουβιών είναι «όσο μεγαλύτερα τόσο καλύτερα», αρκεί να μπορούμε να πιάσουμε τα πουλιά μέσα σ αυτά. Απελευθέρωση Η απελευθέρωση του πουλιού είναι ο βασικός στόχος όλων των προσπαθειών του νοσηλευτηρίου. Πρέπει να γίνεται σωστά για να δίνει τη δυνατότητα στο πουλί να επιβιώσει. Εάν γίνει λάθος, πιθανόν το πουλί να βρεθεί νεκρό μέσα σε μια - δυο μέρες. Αρχικά η αιτία της προσωρινής ανικανότητας του πουλιού θα πρέπει να έχει επανακάμψει πλήρως. Εάν π.χ. αντιμετωπίσουμε ένα κάταγμα στο φτερό θα πρέπει το οστό να έχει κάνει καλό πόρο, οι αρθρώσεις να έχουν πλήρη κινητικότητα και το πουλί να πετά άνετα μέσα στις μεγάλες κλούβες. Το φτέρωμα του πουλιού πρέπει να βρίσκεται όσο το δυνατόν σε άριστη κατάσταση. Εάν έχουν σπάσει ορισμένα πρωτεύοντα φτερά, ή φτερά της ουράς, μπορούν να συμπληρωθούν με αντίστοιχα φτερά από ανάπηρα ή νεκρά πουλιά σε οργανωμένα νοσηλευτήρια. Εάν λείπουν πρωτεύοντα ή δευτερεύοντα φτερά σε μεγάλη έκταση το πουλί δεν πρέπει να απελευθερώνεται. Επίσης η ουρά είναι ζωτικής σημασίας ιδιαίτερα στα αρπακτικά πουλιά. Εάν το πουλί χάσει κατά την διάρκεια της περίθαλψης το ένα του πόδι, αρκετές φορές μπορεί να παραμείνει απελευθερώσιμο εκτός, εάν πρόκειται για Κύκνο, αρπακτικό πουλί ή Δρυοκολάπτη(Pisidae). Στην περίπτωση που το πουλί είναι μονόφθαλμο πάλι μπορεί να απελευθερωθεί, εκτός εάν είναι στην κατηγορία των αρπακτικών που κυνηγούν στον αέρα. Ποτέ δεν πρέπει να απελευθερώνεται ένα πουλί σε διαφορετικού τύπου βιότοπο απ αυτόν στον οποίο ζει. Σωστό είναι τα πουλιά να απελευθερώνονται στον τόπο και το σημείο που βρέθηκαν ειδικά εάν δεν έχουν μείνει μεγάλο διάστημα στην αιχμαλωσία. Δεν απελευθερώνουμε τα πουλιά κατά την διάρκεια κακοκαιρίας ή καύσωνα. Απελευθερώνουμε τα ημερόβια πουλιά νωρίς το πρωί και τα νυκτόβια αργά το απόγευμα πριν νυχτώσει. Μεγάλη σκέψη απαιτεί η απελευθέρωση μεταναστευτικών ειδών ιδιαίτερα κατά τις περιόδους της μετανάστευσης. Εδώ η συμβουλή των ορνιθολόγων είναι περισσότερο από πολύτιμη. Πρέπει να δίνεται προσοχή όσο είναι δυνατόν να μην απελευθερώνονται πουλιά μέσα σε περιοχή που ανήκει στην φανερή επικράτεια ελεύθερων πουλιών του ίδιου είδους ή ανταγωνιστικών ειδών. Δεν είναι σωστό να απελευθερώνεται μεγάλος αριθμός αρπακτικών πουλιών σ ένα μέρος ταυτόχρονα, ιδιαίτερα εάν πρόκειται για νησί. Γενικά η απελευθέρωση των πουλιών πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά, μετά από πολύ σκέψη για κάθε ένα πουλί ξεχωριστά και πάντα με τη συνεργασία ορνιθολόγου και δασικών υπαλλήλων