Βασική θεωρία, ανάπτυξη και σύγχρονη κατάσταση της ΓΣΘ

Transcript

1 κεφάλαιο 1 Βασική θεωρία, ανάπτυξη και σύγχρονη κατάσταση της ΓΣΘ Εισαγωγή ÎÔapplefi Ì Û Ùfi ÙÔ ÎÂÊ Ï ÈÔ Â Ó È Ó apple ÚÔ ÛÈ ÛÔ Ì ÙÔ ıâìâïèò  applefi ıúô ÙË ÁÓˆÛÈ Î Û ÌappleÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈÎ ıâú appleâ ( ), Û ÌappleÂÚÈÏ Ì ÓÔÓÙ ÙË ÛÈ- Î ıâˆú Î È ÙËÓ Ó appleù ÍË Ù ÙË appleúôû ÁÁÈÛË. ÂÎÈÓ Ì applefi Ùfi ÙÔ ÛËÌ Ô, ÁÈ Ù Ë ÂÈ Î appleôèâ ÊÔÚ Â Ù ÎÚÈÙÈÎ fiùè Â Ó È ÌÈ appleïô Î ıâú appleâ ÙÈÎ appleúô- Û ÁÁÈÛË, Î ÙÈ Û Ó È Ï Ô Ì ÁÂÈÚÈÎ : Ó Ô appleâï ÙË ÂÈ Ùfi ÙÔ appleúfi ÏËÌ, ÙfiÙ ÚË- ÛÈÌÔappleÔÈ ÛÙ ٠ÙËÓ Ù ÓÈÎ. øûùfiûô, Ë appleúôû ÁÁÈÛË appleô ÚËÛÈÌÔappleÔÈÔ Ì Û Ùfi ÙÔ È Ï Ô ÂÓ Û ÂÙ È ÛÙË ÌË ÓÈÛÙÈÎ ÂÊ ÚÌÔÁ ÙˆÓ Ù ÓÈÎÒÓ ÏÏ ÛÙËÓ Î Ù - ÓfiËÛË: Î Ù ÓfiËÛË ÙˆÓ ÛıÂÓÒÓ Û, Î Ù ÓfiËÛË ÙË ıâˆú Î È Û Ó ÂÛË - ÙÒÓ ÛÙË È ÌfiÚʈÛË appleâú appleùˆûë (formulation) ( Ï. ÂÊ Ï ÈÔ 4). Ë ı ÂÙÂ Û Ë- Ì Ù ÛÂÈ ÌÂÚÈÎ applefi ÂÈ Û ÂÙÈÎ Ì ÙËÓ Î Ù ÓfiËÛË ÙˆÓ ÓıÚÒappleˆÓ, ÔÈ ÔappleÔ Â Û - ÔÓÙ È ÛÙËÓ ÎÏÈÓÈÎ Î È appleúôûˆappleèî Û ÂÌappleÂÈÚ. Ô ÎÂÊ Ï ÈÔ Ùfi ı Û ÔËı ÛÂÈ ÛÙËÓ appleôúâ Û appleúôîâèì ÓÔ Ó Î Ù ÓÔ ÛÂÙ ÙË ıâˆú. ª ÎfiÌ È ÎÚ ÓÈÛË. Ô Ó ÌÈÏ Ì ÁÈ ÙË Û Ó Ó Â Ó È Ì Î È ÌfiÓÔ ıâ- Ú appleâ Â Ó È apple Ú appleï ÓËÙÈÎfi. Û Á ÚÔÓË ÂÓ ÂÈ ÌÔÓÔÏÈıÈÎ È ÚıÚˆÛË, ÏÏ appleôùâïâ Ó Â Ú Î ÓËÌ appleô ÎfiÌË Ó appleù ÛÛÂÙ È Î È Â Ó È ÁÂÌ ÙÔ applefi ÌÊÈÛ Ë- Ù ÛÂÈ. appleúôû ÁÁÈÛË appleô ÎÔÏÔ ıô Ì Û Ùfi ÙÔ È Ï Ô Û ÂÙ È ÛÙÔ ÌÔÓÙ ÏÔ ÙÔ Beck, ÙÔ ÔappleÔ Ô Ú ÈÎ È Ù appleòıëîâ applefi ÙÔÓ A. T. Beck ÛÙÈ ÂÎ ÂÙ Â ÙÔ 1960 Î È ÙÔ 1970 (Beck, 1963, 1964Ø Beck et al., 1979). Ùfi ÙÔ ÌÔÓÙ ÏÔ Â Ó È ÙÔ ÂappleÈÎÚ Ù ÛÙÂÚÔ ÛÙË ªÂÁ ÏË µúâù Ó Â Ò Î È 25 ÚfiÓÈ, Î È ÂappleÔÌ Óˆ ÈÔıÂÙÔ Ì ÙË ıâˆú appleô Ú ÛÎÂÙ È apple Ûˆ applefi ÙËÓ ÂappleÈÎÚ ÙÔ Û Ù ÛË ÙË ÛÂ Ù Ó ÙË ÒÚ. øûùfiûô, ÏÏÔÈ ıâˆúëùèîô Î È ÎÏÈÓÈÎÔ ÙË ÌappleÔÚÂ Ó Ô Ó È ÊÔÚÂÙÈÎ ı ÛË, Û ÌÂÁ Ï ÙÂÚÔ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ıìfi, fiûôó ÊÔÚ ÌÂÚÈÎ applefi ÙÈ appleúôûâáá ÛÂÈ appleô apple - ÚÔ ÛÈ ÔÓÙ È Â Ò. apple ÛË, appleú appleâè Ó ÛËÌÂÈÒÛÔ Ì fiùè Ô ÛÙfi Ô Ì Â Ò Â Ó È Î Ú ˆ Ó apple Ú Û Ô Ì ÛÈÎ ÁÓÒÛÂÈ Û ÂÙÈÎ Ì ÙË, Ó Î È appleèûùâ Ô Ì fiùè ÌÂÚÈÎ applefi ÙÈ ÓÂfiÙÂÚ ÂÍÂÏ ÍÂÈ ÛÙË, fiappleˆ Â Ó È ÙÔ «Ú ÙÔ Ì» ıâú appleâèòó (Hayes, 1

2 Eισαγωγή στη γνωσιακή συµπεριφοριστική θεραπεία 2004), appleôùâïô Ó ÍÈfiÏÔÁ appleúôù ÛÂÈ appleô Ô Ó ÙË Ó ÙfiÙËÙ Ó ÂÌappleÏÔ Ù ÛÔ Ó Û ÌÂÁ ÏÔ ıìfi ÙË. appleôì Óˆ, appleâúèôú Ô Ì ÙÔ ÛÙÔ ÛÌÔ Ì ÁÈ Ù ÙÈ ÂÍÂÏ ÍÂÈ ÛÂ Ó Í ˆÚÈÛÙfi ÎÂÊ Ï ÈÔ ( ÂÊ Ï ÈÔ 17). Ένα σύντοµο ιστορικό της ΓΣΘ Ÿappleˆ Ûˆ Â Ó È Ú ÛÈÌÔ Ó Ô Ì Πappleôè ÁÓÒÛË ÁÈ ÙÔ apple ÚÂÏıfiÓ ÂÓfi appleâï ÙË appleúô- ÎÂÈÌ ÓÔ Ó ÌappleÔÚ ÛÔ ÌÂ Ó Î Ù ÓÔ ÛÔ Ì ÙËÓ apple ÚÔ Û Î Ù ÛÙ Û ÙÔ, ÙÛÈ Î È Ë ÌÂÏ ÙË ÙË appleôúâ Ó appleù ÍË ÙË ÌappleÔÚÂ Ó Ì ÔËı ÛÂÈ Ó Î Ù ÓÔ ÛÔ Ì ÙË Û Á ÚÔÓË ÌÔÚÊ ÙË. Û Á ÚÔÓË ÂÈ Î Ú ˆ  Ù ÂappleÈÚÚÔ applefi: appleúòùôó, ÙË Û ÌappleÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈÎ ıâú appleâ, fiappleˆ Ù Ó appleù ıëîâ applefi ÙÔÓ Wolpe Î È ÙÔ Û ÓÂÚÁ Ù ÙÔ ÛÙÈ ÂÎ ÂÙ Â ÙÔ 1950 Î È ÙÔ 1960 (Wolpe, 1958) Î È,  ÙÂÚÔÓ, ÙË ÁÓˆÛÈ Î ıâú appleâ ÙÈÎ appleúôû ÁÁÈÛË, Ë ÔappleÔ Ó appleù ıëîâ applefi ÙÔÓ A. T. Beck Î È Î Ó ÙËÓ ÂÌÊ ÓÈÛ ÙË ÙË ÂÎ ÂÙ ÙÔ 1960, ÏÏ ÛÎËÛ appleôï ÌÂÁ Ï ÙÂÚË ÂappleÈÚ- ÚÔ ÙË ÂÎ ÂÙ ÙÔ 1970 Ì ÙË «ÁÓˆÛÙÈÎ Âapple Ó ÛÙ ÛË». Û ÌappleÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈÎ ıâú appleâ ( ) ÂÌÊ Ó ÛÙËΠˆ ÓÙ Ú ÛË ÛÙÔ ÊÚÔ ÈÎfi - Ô Ó ÌÈÎfi apple Ú ÂÈÁÌ, ÙÔ ÔappleÔ Ô Â Â Î ÚÈ Ú ÛÂÈ ÛÙËÓ ÔıÂÚ appleâ applefi ÙÔÓ - Î ÙÔ Ó ÙÔ ÈÒÓ Î È appleâèù. ÙË ÂÎ ÂÙ ÙÔ 1950, Ë ÊÚÔ ÈÎ Ó Ï ÛË Ì- ÊÈÛ ËÙ ıëîâ applefi ÙËÓ ÂappleÈÛÙËÌÔÓÈÎ ÔÏÔÁ ÂÍ ÈÙ ÙË ÏÏÂÈ Ë ÂÌappleÂÈÚÈÎÒÓ appleô-  ÍÂˆÓ ÁÈ ÙËÓ appleôûù ÚÈÍË Â Ù ÙË ıâˆú ÙË Â Ù ÙË appleôùâïâûì ÙÈÎfiÙËÙ ÙË (Eysenck, 1952). ÂappleËÚ ÛÙËΠÓÙÔÓ applefi ÙÔ Û ÌappleÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈÎfi Î ÓËÌ ÙË Î ËÌ Î ÔÏÔÁ, ÙÔ ÔappleÔ Ô ÈÔı ÙËÛ ÙËÓ appleô Ë fiùè Ùfi appleô Û Ì ÓÂÈ Ì Û ÛÙÔ Ì Ïfi ÂÓfi ÓıÚÒappleÔ ÂÓ Â Ó È ÌÂÛ apple Ú ÙËÚ ÛÈÌÔ Î È ÂappleÔÌ Óˆ ÂÓ applefi- ÎÂÈÙ È Û ÂappleÈÛÙËÌÔÓÈÎ Ú Ó. Ú ÁÌ ÙÈ, ÔÈ Û ÌappleÂÚÈÊÔÚÈÛÙ Ó Ó ÁÈ Û Ó ÛÂÈ appleô ÌappleÔÚÔ Û Ó Ó Ó apple Ú ıô Ó ÌÂÙ Í apple Ú ÙËÚ ÛÈÌˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ, Î È Û ÁÎÂÎÚÈ- Ì Ó ÌÂÙ Í ÙˆÓ ÂÚÂıÈÛÌ ÙˆÓ ( Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎ ÁÂÁÔÓfiÙ ÛÙÔ appleâúè ÏÏÔÓ) Î È ÙˆÓ ÓÙÈ Ú ÛÂˆÓ (apple Ú ÙËÚ ÛÈÌÂ Î È ÌÂÙÚ ÛÈÌ ÓÙÈ Ú ÛÂÈ ÙˆÓ ÓıÚÒappleˆÓ ÙˆÓ ÒˆÓ appleô ÌÂÏÂÙÒÓÙ È). ıâˆú ÙË Ì ıëûë ÏÔÈapplefiÓ, ÛËÌ ÓÙÈÎfi ÌÔÓÙ ÏÔ ÙË ÔÏÔÁ ÂΠÓË ÙËÓ appleâú Ô Ô, Ó ËÙÔ Û ÁÂÓÈÎ Ú appleúôîâèì ÓÔ Ó ÂÍËÁ ÛÂÈ appleò ÔÈ ÔÚ- Á ÓÈÛÌÔ Ì ı ÓÔ Ó Ó Â Û Ó ÛÂÈ ÌÂÙ Í ÂÚÂıÈÛÌ ÙˆÓ Î È ÓÙÈ Ú ÛˆÓ. ÌÊˆÓ Ì Ùfi ÙÔ appleóâ Ì, Ë apple Ê Á ÂÈÎ Û Â Û ÂÙÈÎ ÌÂ Û Ó ËÙÂ È - ÈÎ Û Â, ÎÚ ÌÌ Ó Î ÓËÙÚ Î È ÌË apple Ú ÙËÚ ÛÈÌ ÔÌ ÙÔ Ì ÏÔ Î È ÓÙ - ÙÒÓ ÚËÛÈÌÔappleÔÈÔ Û ÙÈ Ú ÙË ıâˆú ÙË Ì ıëûë ÁÈ Ó ÙÚÔappleÔappleÔÈ ÛÂÈ ÙË ÌË ÂappleÈı ÌËÙ Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ Î È ÙÈ Û Ó ÈÛıËÌ ÙÈÎ ÓÙÈ Ú ÛÂÈ. È apple Ú ÂÈÁÌ, ÔÈ ıâú appleâ Ù ÙË Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ, ÓÙ Ó appleúôûapple ıô Ó Ó ÈÂÚÂ Ó ÛÔ Ó ÙÈ Û Ó ËÙ ÈÙ Â appleô appleúôî ÏÔ Û Ó ÙË ÊÔ ÁÈ Ó ÒÔ, fiappleˆ Î ÓÂ Ô Freud Ì ÙÔ ÁÓˆÛÙfi appleâúèûù ÙÈÎfi ÙÔ «ªÈÎÚÔ Ã Ó» (ÂÓfi ÁÔÚÈÔ appleô   ÊÔ Ì ٠ÏÔÁ : Freud, 1909), Û Â Ó È ÈÎ Û Â appleô Û ÔÓÙ Ó ÛÙË ıâˆú ÙË Ì ıëûë, ÈfiÙÈ apple - ÛÙÂ Ó fiùè Ì Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ ı ÔËıÔ Û Ó ÙÔ ÓıÚÒappleÔ Ó Ì ıô Ó Ó Ô ÙÚfiappleÔ ÓÙ Ú ÛË. appleô Ë ÙË Ù Ó fiùè Î appleôèô, fiappleˆ Ô ªÈÎÚfi à Ó, Â Â Ì - 2

3 Bασική θεωρία, ανάπτυξη και σύγχρονη κατάσταση της ΓΣΘ ıâè Ì Û Ó ÂÛË ÌÂÙ Í ÙÔ ÂÚÂı ÛÌ ÙÔ ÂÓfi ÏfiÁÔ Î È ÙË ÓÙ Ú ÛË ÙÔ Êfi Ô, Î È ÙÔ ÚÁÔ ÙË ıâú appleâ ı Ù Ó, ÂappleÔÌ Óˆ, Ó ÂÁÎ Ù ÛÙ ÛÂÈ ÌÈ Ó, ÌË ÊÔ ÈÎ ÓÙ Ú ÛË Û Ùfi ÙÔ ÂÚ ıèûì. ıâú appleâ ÁÈ ÙÈ Á Ò ÂÈ È Ù Ú appleô È - ÌÔÚÊÒıËΠ̠ÛË Ùfi ÙÔ ÛÎÂappleÙÈÎfi, ÁÓˆÛÙ ˆ Û ÛÙËÌ ÙÈÎ appleâ ÈÛıËÙÔappleÔ ËÛË, ËÙÔ Û applefi ÙÔ appleâï ÙÂ Ó Ê ÓÙ ÛÙÔ Ó Âapple ÓÂÈÏËÌÌ Óˆ ÙÔ ÊÔ ÈÎfi ÂÚ ıèûì, ÂÓÒ apple Ú ÏÏËÏ appleúôûapple ıô Û Ó Ó Ï ÚÒÛÔ Ó, ÙÛÈ ÒÛÙÂ Ë ÊÔ ÈÎ ÓÙ Ú ÛË Ó ÓÙÈ- Î Ù ÛÙ ıâ applefi ÌÈ Ï ÚˆÙÈÎ ÓÙ Ú ÛË. È ÌÂÙ appleâèù ÂÍÂÏ ÍÂÈ Û Ó ÓÙÈÎ ıè- ÛÙÔ Û Ó ÙËÓ ÎıÂÛË ÛÙË Ê ÓÙ Û (apple.. ÛÎ Ë ÙË ÂÈÎfiÓ ÂÓfi ÏfiÁÔ ) Ì ÙËÓ ÎıÂÛË Û appleú ÁÌ ÙÈÎ Î Ù ÛÙ ÛÂÈ (in vivo) (appleúôû ÁÁÈÛË ÂÓfi appleú ÁÌ ÙÈÎÔ ÏfiÁÔ ). ÁÓÒÚÈÛÂ Û ÓÙÔÌ ÂappleÈÙ, È È ÙÂÚ Û Á Ò ÂÈ È Ù Ú, fiappleˆ ÛÙÈ ÊÔ Â Î È ÛÙËÓ Ó ÁÎ ÛÙÈÎ Î Ù Ó ÁÎ ÛÙÈÎ È Ù Ú (æ ), ÁÈ Ô Î ÚÈÔ ÏfiÁÔ. ÚÒÙÔÓ, Ë ÂÌÊ ÓÈÛ ÎÏfiÓËÙ appleô  ÍÂÈ Û ÂÙÈÎ Ì ÙËÓ appleôùâïâûì ÙÈ- ÎfiÙËÙ ÙˆÓ ÂappleÂÌ ÛÂˆÓ Û Á Ò ÂÈ È Ù Ú, ÈfiÙÈ applefi ÙËÓ Ú ÎÔÏÔ ıô Û ÙËÓ ÂÌappleÂÈÚÈÎ appleúôû ÁÁÈÛË, Ë ÔappleÔ appleëá ÂÈ applefi ÙÈ ÛÙÂÓ Û ÛÂÈ ÙË Ì ÙËÓ ÂappleÈ- ÛÙËÌÔÓÈÎ ÔÏÔÁ.  ÙÂÚÔÓ, Ë Ù Ó ÌÈ appleôï appleèô ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ ıâú appleâ applefi ÙËÓ apple Ú ÔÛÈ Î ÔıÂÚ appleâ, È ÚÎÒÓÙ Û Ó ıˆ ÍÈ ÌÂ Ò ÂÎ Û ÓÂ Ú Â. Ú ÙËÓ appleúòùë ÂappleÈÙ, apple Ú Â Î appleôè Û Ú ÛÎÂÈ Ì ÙÔ appleâúèôúèûìô ÌÈ Î ı Ú Û ÌappleÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈÎ appleúôû ÁÁÈÛË. È ÈÎ ÈÂÚÁ Û Â, fiappleˆ ÔÈ ÛÎ ÂÈ, ÔÈ ÓÙÈÏ ÂÈ, ÔÈ ÂÚÌËÓ Â, Ë Ê ÓÙ Û Î È Ô Ùˆ Î ıâí, Â Ó È ÙfiÛÔ ÂÌÊ Ó ÈÎ Ê ÈÓfiÌÂÓ, appleô Ê ÓÂÙ È apple Ú ÏÔÁÔ Ó ÌËÓ Û ÔÏÂ Ù È Ë ÔÏÔÁ Ì Ù. Ù ÙË È ÚÎÂÈ ÙË ÂÎ ÂÙ ÙÔ 1970, Ù Ë Û Ú ÛÎÂÈ Ô ÁËÛ ÛÙË ÁÓˆÛÙ «ÁÓˆ- ÛÙÈÎ Âapple Ó ÛÙ ÛË», Î Ù ÙËÓ ÔappleÔ Ó ËÙ ıëî Ó ÙÚfiappleÔÈ ÁÈ Ó ÂÈÛ ıô Ó Ù ÁÓˆ- ÛÙÈÎ Ê ÈÓfiÌÂÓ ÛÙËÓ ÔÏÔÁ Î È ÛÙË ıâú appleâ, ÂÓÒ ÎfiÌË ÁÈÓfiÙ Ó appleúôûapple ıâè Ó È ÙËÚËıÂ Ë ÂÌappleÂÈÚÈÎ appleúôû ÁÁÈÛË ÁÈ ÙËÓ appleôê Á ÛÈÌˆÓ appleôı ÛˆÓ. ª - ÏÈÛÙ, Ô Beck Î È ÔÈ Û ÓÂÚÁ Ù ÙÔ Â Ó ÍÂÎÈÓ ÛÂÈ Ó Ó appleù ÛÛÔ Ó appleúôù ÛÂÈ Û Â- ÙÈÎ Ì ÙË ÁÓˆÛÈ Î ıâú appleâ ( ) Î Ù ÙË È ÚÎÂÈ ÙË ÂÎ ÂÙ ÙÔ 1950 Î È ÛÙÈ Ú ÙÔ 1960, ÔÈ ÔappleÔ Â Ì ÙËÓ apple ÚÔ Ô ÙÔ ÚfiÓÔ Ú Î Ó appleôïïô appleôûùëúèîù. ËÌÔÛ Â ÛË ÙÔ È Ï Ô ÙÔ Beck ÁÈ ÙË ÁÓˆÛÈ Î ıâú appleâ ÙË Î Ù ıïè Ë (Beck et al., 1979), Î ıò Î È ÔÈ ÂÚ ÓËÙÈÎ ÂÚÁ Û Â appleô apple ÚÔ Û Ó fiùè Ë ÁÈ ÙËÓ Î Ù ıïè Ë Ù Ó ÂÍ ÛÔ appleôùâïâûì ÙÈÎ Ì ٠ÓÙÈÎ Ù ıïèappleùèî Ê ÚÌ Î (apple.. Rush et al., 1977) ˆÛ Ó ÙÔ Ó ÛÌ ÁÈ ÙËÓ Âapple Ó ÛÙ ÛË. Ù ÚfiÓÈ appleô Âapple ÎÔÏÔ - ıëû Ó, Ë Î È Ë Ó appleù ıëî Ó Ì Î È ÂappleËÚ Û Ó Ë Ì ÙËÓ ÏÏË Û ٠ÙÔÈÔ ıìfi, appleô ÙÔ Ì ÏÁ Ì appleô Âapple ÎÔÏÔ ıëûâ Â Ó È ÙÒÚ ÎÔÈÓÒ ÁÓˆÛÙfi ˆ ÁÓˆÛÈ - Î Û ÌappleÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈÎ ıâú appleâ. Μερικές βασικές αρχές appleôì Óˆ, appleôè ÛÙÔÈ Â ÙË Î È ÙË Ô Ó Ó ıâ ÁÈ ÙË È ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ ıâìâïè ÎÒÓ Ú ÒÓ ÙË Û Á ÚÔÓË ; Ò apple Ú ı ÙÔ Ì ÙÈ È Â Î È ÙÈ Ú appleô ıâˆúô Ì appleèô ÛÈÎ Î È ÛÙÈ ÔappleÔ Â ÛÙËÚ ÂÙ È ÙÔ ÌÔÓÙ ÏÔ Ì ÙË, ÒÛÙÂ Ó 3

4 Eισαγωγή στη γνωσιακή συµπεριφοριστική θεραπεία ÌappleÔÚ ÛÂÙÂ Ó appleôê Û ÛÂÙ ÌfiÓÔÈ Û Î Ù applefiûô Ô Ó Î appleôèô ÓfiËÌ ÙÔ Ï ÈÛÙÔÓ Âapple ÚÎ ÓfiËÌ ÒÛÙÂ Ó Í ÂÈ Ó Û ÔÏËı Ù Ì ÙË. Ú Î Ùˆ apple ÚÔ ÛÈ Ô- ÓÙ È ÔÈ Ú appleô ıâˆúô ÓÙ È ıâìâïèò ÂÈ ÁÈ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ, Ù appleúô Ï Ì Ù Î È ÙË ıâú appleâ Î È ÔÈ ÔappleÔ Â È Ú Ì Ù Ô Ó ÎÂÓÙÚÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙË. ÂÓ appleôóôô Ì fiùè ÔÈ Ú Ù Î ı Ù apple Ú ÙËÙ Ú ÎÙËÚ Ô Ó ÂÈ ÈÎ ÙË. ÔÏÏ applefi Ù ÌappleÔÚÂ Ó Â Ó È ÎÔÈÓ Î È Û ÏÏ appleúôûâáá ÛÂÈ Ø ÏÏ Ô Û Ó ÛÌfi ÙÒÓ ÙˆÓ Ú ÒÓ Ì Πappleôèô ÙÚfiappleÔ Ô ËÁ ÛÙÔÓ appleúôû ÈÔÚÈÛÌfi ÙË. Η γνωσιακή αρχή ÎÂÓÙÚÈÎ È Î ıâ ıâú appleâ appleô ÙÔ appleôî ÏÂ Ù È «ÁÓˆÛÈ Î» Â Ó È fiùè ÔÈ Û Ó È- ÛıËÌ ÙÈÎ ÓÙÈ Ú ÛÂÈ Î È Ë Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ ÙˆÓ ÙfiÌˆÓ ÂappleËÚ ÔÓÙ È ÛËÌ ÓÙÈÎ applefi ÙÈ ÁÓˆÛ Â (Ì ÏÏ ÏfiÁÈ ÙÈ ÛÎ ÂÈ, ÙÈ appleâappleôèı ÛÂÈ Î È ÙÈ ÂÚÌËÓ  ÙÔ ÁÈ ÙÔÓ Â Ùfi ÙÔ ÙÈ Î Ù ÛÙ ÛÂÈ ÛÙÈ ÔappleÔ Â Ú ÛÎÔÓÙ È ÛÈÎ ÙËÓ ÂÚÌËÓ appleô ÓÔ Ó ÛÙ ÁÂÁÔÓfiÙ ÙË ˆ ÙÔ ). È ÛËÌ ÓÂÈ Ùfi; ÿûˆ Â Ó È Â ÎÔÏfiÙÂÚÔ Ó ÍÂÎÈÓ ÛÔ Ì applefi ÌÈ «ÌË ÁÓˆÛÈ Î» appleúôôappleùèî. ÙËÓ Î ıëìâúèó ˆ, Ó ÚˆÙ ÛÔ Ì ÙÔ ÓıÚÒappleÔ ÙÈ ÙÔ ÂÈ ÛÙÂÓÔ ˆÚ ÛÂÈ ( ÙÔ ÂÈ Î ÓÂÈ ÚÔ ÌÂÓÔ ı ÌˆÌ ÓÔ ÔÙÈ appleôùâ ÏÏÔ), Û Ó Ì ÓÔ Ó ˆ ÂÍË- Á ÛÂÈ ÁÂÁÔÓfiÙ Î Ù ÛÙ ÛÂÈ : È apple Ú ÂÈÁÌ, «Œ ˆ ÌappleÔ Ù ÛÂÈ, ÁÈ Ù ÌfiÏÈ Â Ó Ó Î Á Ì ÙËÓ ÎÔapple Ï ÌÔ». øûùfiûô, ÙÔ ÙËÌ Ùfi ÂÓ ÌappleÔÚÂ Ó Â Ó È Ùfi- ÛÔ appleïfi. Ó Ó ÁÂÁÔÓfi appleúôî ÏÔ Û ÙfiÌ Ù Ó Û Ó ÛıËÌ ÌÂ Ó Ó ÙfiÛÔ ÌÂ- ÛÔ ÙÚfiappleÔ, ÙfiÙ ı Ó Ì Ó Ì ÙÔ ÈÔ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi Ó Ô ËÁÔ Û ÛÙÔ ÈÔ Û Ó ÛıË- Ì Û ÔappleÔÈÔÓ appleôùâ ˆÓ Ùfi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi. Ùfi fiìˆ appleô appleú ÁÌ ÙÈÎ È appleèûùò- ÓÔ ÌÂ Â Ó È fiùè, Û ÌÂÁ Ï ÙÂÚÔ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ıìfi, ÔÈ ÓıÚˆappleÔÈ ÓÙÈ ÚÔ Ó È ÊÔ- ÚÂÙÈÎ Û apple ÚfiÌÔÈ ÁÂÁÔÓfiÙ. ÎfiÌ Î È ÁÂÁÔÓfiÙ ÂÌÊ ÓÒ Ú Ì ÙÈÎ, fiappleˆ ÙÔ Ó ıúëóâ Î appleôèô ÛÙÂÚ applefi ÌÈ appleòïâè ÙÔ Ó È ÁÓˆÛÙ fiùè apple Û ÂÈ applefi ÌÈ ÛÔ- Ú Ûı ÓÂÈ, ÂÓ appleúôî ÏÔ Ó ÙËÓ È Û Ó ÈÛıËÌ ÙÈÎ Î Ù ÛÙ ÛË Û Πıâ ÓıÚˆappleÔ: ÌÂÚÈÎÔ ÌappleÔÚÂ Ó Â Ó È ÂÓÙÂÏÒ Û ÓÙÂÙÚÈÌÌ ÓÔÈ applefi Ù ÙÔÈÔ Â Ô ÁÂÁÔÓfi- Ù, ÂÓÒ ÏÏÔÈ Ó Ù ÓÙÈÌÂÙˆapple Ô Ó Û ÂÙÈÎ Î Ï. appleôì Óˆ, ÂÓ Â Ó È ÌfiÓÔ ÙÔ Û - ÁÎÂÎÚÈÌ ÓÔ ÁÂÁÔÓfi appleô Î ıôú ÂÈ ÙÔ Û Ó ÛıËÌ : appleú appleâè Ó apple Ú ÂÈ Î È Î ÙÈ Ï- ÏÔ. appleôûùëú ÂÈ fiùè Ùfi ÙÔ «Î ÙÈ ÏÏÔ» Â Ó È Ë ÁÓˆÛ, ËÏ ÔÈ ÂÚÌËÓ -  appleô ÔÈ ÓıÚˆappleÔÈ ÓÔ Ó ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi. ŸÙ Ó Ô ÓıÚˆappleÔÈ ÓÙÈ ÚÔ Ó È ÊÔÚÂÙÈ- Î ÛÂ Ó ÁÂÁÔÓfi, Ùfi Û Ì ÓÂÈ ÁÈ Ù ÙÔ Ï appleô Ó È ÊÔÚÂÙÈÎ, Î È fiù Ó Ó ÙÔ- ÌÔ ÓÙÈ Ú ÌÂ Ó Ó ÙÚfiappleÔ appleô Ê ÓÂÙ È Û Ó ıèûùô, Ùfi Û Ì ÓÂÈ ÁÈ Ù ÂÈ Û - Ó ıèûùâ ÛÎ ÂÈ ÓÙÈÏ ÂÈ ÁÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi : ÂÈ Ó appleúôûˆappleèîfi ÓfiËÌ ÁÈ - Ùfi. ÙÔ Ì 1.1 appleâèîôó ÂÙ È Ùfi ÎÚÈ Ò. Ô ÌÂ Ó appleïfi apple Ú ÂÈÁÌ Ù ÙË ÈÂÚÁ Û. appleôı ÛÔ Ì fiùè appleâúapple - Ù Ù ÛÙÔ ÚfiÌÔ Î È Ï appleâùâ Î appleôè Á Ó Î appleô ÁÓˆÚ ÂÙÂ Ó Ú ÂÙ È appleúô ÙÔ Ì - ÚÔ Û, ÏÏ ÂΠÓË ÂÓ Ê ÓÂÙ È Ó Û appleúôû ÂÈ. Ú Î Ùˆ apple Ú ÂÈ Ó ÚÈı- Ìfi appleèı ÓÒÓ ÛÎ ÂˆÓ ÁÈ Ùfi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi, Î ıò Î È ÌÂÚÈÎ appleèı Ó Û Ó ÈÛıËÌ - ÙÈÎ ÓÙÈ Ú ÛÂÈ appleô appleúôî appleùô Ó applefi Ù ÙÈ ÂÚÌËÓ Â. 4

5 Bασική θεωρία, ανάπτυξη και σύγχρονη κατάσταση της ΓΣΘ Γεγονός Το µοντέλο της «κοινής λογικής» Συναίσθηµα Tο γνωστικό µοντέλο Γεγονός Γνωσία Συναίσθηµα Σχήµα 1.1 H βασική γνωσιακή αρχή ñ «εν µπορώ να σκεφτώ τίποτα να της πω. Θα νοµίζει ότι είµαι πραγµατικά βαρετός και χαζός». (άγχος) ñ «Κανένας δεν θα ήθελε ούτως ή άλλως να µου µιλήσει. Kανένας δεν φαίνεται να µε συµπαθεί». (κατάθλιψη) ñ «Έχει πολύ µεγάλο θράσος να µε περιφρονεί έτσι. εν έχω κάνει τίποτα κακό». (θυµός) ñ «Μάλλον δεν έχει συνέλθει από το ποτό από το χθεσινό πάρτι». (ουδέτερο συναίσθηµα) È apple Ú apple Óˆ ÛÎ ÂÈ Â ÓÔ Ó ÂÌÊ ÓÒ ÙË ıâìâïè Î ÁÓˆÛÈ Î Ú, fiùè ËÏ È ÊÔÚÂÙÈÎ ÁÓˆÛ Â appleúôî ÏÔ Ó È ÊÔÚÂÙÈÎ Û Ó ÈÛı Ì Ù.  ÓÔ Ó Âapple ÛË ÙË Û Ó- ÂÛË ÌÂÙ Í Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓˆÓ ÂÈ ÒÓ ÁÓˆÛÈÒÓ Î È ÓÙ ÛÙÔÈ ˆÓ Û Ó ÈÛıËÌ ÙÈÎÒÓ Î Ù - ÛÙ ÛˆÓ: ÁÈ apple Ú ÂÈÁÌ, ÛÎ ÂÈ fiùè ÔÈ ÏÏÔÈ Â Ó È ÈÎÔÈ fiùè Î Ù apple ÙÔ Ó Î Ófi- Ó ÙÔ ÔappleÔ Ô ıâˆúô Ì appleôï ÛËÌ ÓÙÈÎÔ Â Ó È appleèı Ófi Ó Û Ó ÔÓÙ È Ì ÙÔ ı - Ìfi. appleô Ì appleâúèûûfiùâú ÁÈ Ù ÙËÓ appleô Ë ÚÁfiÙÂÚ. µ È, ÂÓ apple Ú ÂÈ Ù appleôù Î ÈÓÔ ÚÈÔ Û ÂÙÈÎ Ì ÙËÓ appleô Ë fiùè Ë ÓÔËÌ ÙÔ fiùë- ÛË Â Ó È ÛËÌ ÓÙÈÎ. Ú Ô ŒÏÏËÓ ÛÙˆÈÎfi ÊÈÏfiÛÔÊÔ apple ÎÙËÙÔ Â Â appleâè Ë appleúèó applefi ÚfiÓÈ fiùè «È ÓıÚˆappleÔÈ ÂÓÔ ÏÔ ÓÙ È fi È applefi Ù ÁÂÁÔÓfiÙ, ÏÏ applefi ÙÈ Ú Î È ÙÈ ÓÙÈÏ ÂÈ appleô È ÌÔÚÊÒÓÔ Ó Û ÂÙÈÎ Ì ٠ÁÂÁÔÓfiÙ».* Îfi- Ì, fiappleˆ ı Ô ÌÂ Î È ÛÙË Û Ó ÂÈ ÙÔ È Ï Ô, Ù apple Ú ÎÏ È Î È ÔÈ ÂappleÂÍÂÚÁ - Û Â Ù ÙË appleï È Ô Ó Ô ËÁ ÛÂÈ ÛÙË ËÌÈÔ ÚÁ ÌÈ ÈÛ Ú appleúôû ÁÁÈ- ÛË appleô ÔËı ÙÔ ÓıÚÒappleÔ appleô Ú ÛÎÔÓÙ È Û ÓËÛ. µôëıòóù ÙÔ ÓıÚÒappleÔ Ó ÏÏ ÍÔ Ó ÙÈ ÁÓˆÛ Â ÙÔ, Ûˆ Ó ÌappleÔÚ ÛÔ ÌÂ Ó ÙÔ ÔËı ÛÔ ÌÂ Ó ÏÏ ÍÔ Ó ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ appleô ÈÛı ÓÔÓÙ È. * «T Ú ÛÛÂÈ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ Ô Ù appleú ÁÌ Ù, ÏÏ Ù appleâú ÙˆÓ appleú ÁÌ ÙˆÓ fiáì Ù». TÔ Â - Ú Ù Ù ÁÓˆÛÙfi applefiûapple ÛÌ appleâúèï Ì ÓÂÙ È ÛÙÔ EÁ ÂÈÚ ÈÔÓ, Ó apple ÓıÈÛÌ Î È ÌÈ Û ÓÔ Ë ÙˆÓ «È ÙÚÈ ÒÓ» Î È ÙˆÓ «OÌÈÏÈÒÓ» ÙÔ Eapple ÎÙËÙÔ. AappleÔÙÂÏ ÌÈ applefi ÙÈ ÛËÌ ÓÙÈÎfiÙÂÚÂ Î È ÛÊ Ï - ÛÙÂÚ appleëá ÁÈ ÙË ÌÂÏ ÙË ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ ÙË ÙÔ. (.Ù.E.) 5

6 Eισαγωγή στη γνωσιακή συµπεριφοριστική θεραπεία Η συµπεριφοριστική αρχή ª ÚÔ ÙË ÎÏËÚÔÓÔÌÈ applefi ÙË Â Ó È fiùè Ë ıâˆúâ ÙË Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ ( Ùfi appleô Î ÓÔ ÌÂ) appleôï ÛËÌ ÓÙÈÎ ÁÈ ÙË È Ù ÚËÛË ÙËÓ ÏÏ Á ÙË ÔÏÔÁÈÎ Î Ù - ÛÙ ÛË. ÂappleÈÛÙÚ Ô Ì ÛÙÔ apple Ú apple Óˆ apple Ú ÂÈÁÌ. Ó Â Ù  Ù ÙËÓ appleúòùë  Ù ÙË Â ÙÂÚË ÁÓˆÛ, ÙfiÙÂ Ë Âapple ÎfiÏÔ ıë Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ Û ÌappleÔÚÂ Ó Â Â ÌÈ ÛËÌ - ÓÙÈÎ Âapple Ú ÛË ÛÙÔ Î Ù applefiûô ÙÔ Á Ô Ë Î Ù ıïè Û Âapple ÌÂÈÓÂ. Ó appleúôûâáá - Ù ÙË Á Ó Î appleô ÁÓˆÚ ÙÂ Î È Û ËÙÔ Û ÙÂ Ì ÙË, Ûˆ Ó Î Ï appleù Ù fiùè  - Ó È appleú ÁÌ ÙÈÎ ÊÈÏÈÎ apple Ó ÓÙ Û. ø appleôù ÏÂÛÌ, ÌappleÔÚÂ Ó Â Ù ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÙËÓ Ù ÛË Ó ÛÎÂÊ٠٠ÚÓËÙÈÎ ÛÙÔ Ì ÏÏÔÓ. applefi ÙËÓ ÏÏË appleïâ Ú, Ó appleúôûappleôèô Û ÛÙ Ó fiùè ÂÓ ÙËÓ Â ÙÂ, ÂÓ ı  Ù ÙËÓ Â Î ÈÚ Ó Ó Î Ï ÂÙ fiùè ÔÈ ÛÎ ÂÈ Û ÂÓ Ù Ó ÎÚÈ Â Î È, ÂappleÔÌ Óˆ, ÔÈ ÚÓËÙÈÎ ÛÎ ÂÈ Î È Ù Û Û ÂÙÈ fiìâó Û Ó È- Ûı Ì Ù ÌappleÔÚÂ Ó Âapple ÌÂÓ Ó. appleôì Óˆ, Ë ıâˆúâ fiùè Ë Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ ÌappleÔÚÂ Ó ÂÈ ÌÈ ÛËÌ ÓÙÈÎ Âapple Ú ÛË ÛÙË ÛÎ Ë Î È ÛÙÔ Û Ó ÛıËÌ, Î È Û ÁÎÂÎÚÈÌ Ó Ë Ï- Ï Á ÙÔ appleô Î ÓÔ ÌÂ Â Ó È Û Ó Ó ÈÛ Úfi ÙÚfiappleÔ ÏÏ Á ÙˆÓ ÛÎ ÂˆÓ Î È ÙˆÓ Û Ó ÈÛıËÌ ÙˆÓ. Η αρχή του «συνεχούς»  ÓÙ ıâûë Ì ÌÂÚÈÎ appleèô apple Ú ÔÛÈ Î È ÙÚÈÎ appleúôûâáá ÛÂÈ, Ë appleèûùâ ÂÈ fiùè Â Ó È Û Ó appleèô Ú ÛÈÌÔ Ó Ï appleô Ì fiùè Ù appleúô Ï Ì Ù ÈÎ Á appleôúú Ô Ó applefi appleâú ÔÏÈÎ Î È ÎÚ Â ÂÎ Ô ÙˆÓ Ê ÛÈÔÏÔÁÈÎÒÓ È ÈÎ ÛÈÒÓ apple Ú applefi apple - ıôïôáèî Î Ù ÛÙ ÛÂÈ, ÔÈ ÔappleÔ Â È ÊÔÚÔappleÔÈÔ ÓÙ È appleôèôùèî Î È Â Ó È ÓÂÍ ÁËÙÂ Û - ÁÎÚÈÙÈÎ Ì ÙÈ Ê ÛÈÔÏÔÁÈÎ Î Ù ÛÙ ÛÂÈ Î È È ÈÎ Û Â. ªÂ ÏÏ ÏfiÁÈ, Ù Ô- ÏÔÁÈÎ appleúô Ï Ì Ù Ú ÛÎÔÓÙ È ÛÙÔ Ù ÚÌ ÂÓfi Û Ó Ô, Î È fi È Û ÌÈ ÂÓÙÂÏÒ È ÊÔÚÂÙÈÎ È ÛÙ ÛË. ÂÙÈÎ Ì ٠ÙËÓ appleâappleô ıëûë Â Ó È Î È ÔÈ appleâú ÈÙ Úˆ applefi- ÂÈ fiùè ( ) Ù ÔÏÔÁÈÎ appleúô Ï Ì Ù ÌappleÔÚÔ Ó Ó Û Ì Ô Ó ÛÙÔÓ Î ı Ó, Î È fi È ÌfiÓÔ Û ÙÔÌ Ú ÎÙËÚÈÛÌ Ó ˆ È ÈfiÚÚ ıì Î È ( ) fiùè Ë ıâˆú ÌappleÔÚÂ Ó Á ÓÂÈ Î Ù ÓÔËÙ fi È ÌfiÓÔ applefi ÙÔ ıâú appleâ Ù ÏÏ Î È applefi ÙÔ appleâï Ù ÙÔ. Η αρχή του «εδώ και τώρα» apple Ú ÔÛÈ Î Ô Ó ÌÈÎ ıâú appleâ ıâˆúô Û fiùè Ë ÂÍ Ù ÛË ÙˆÓ Û ÌappleÙˆÌ ÙˆÓ ÂÓfi appleúô Ï Ì ÙÔ ÁÈ apple Ú ÂÈÁÌ, ÙÔ Á Ô ÂÓfi ÊÔ ÈÎÔ ÙfiÌÔ Ù Ó ÂappleÈÊ ÓÂÈ - Î, Î È fiùè Ë ÂappleÈÙ ıâú appleâ ÚÂÈ ÂÙ È Ó appleôî Ï ÂÈ ÙÈ Ó appleù ÍÈ Î È ÈÎ - Û Â, Ù ÎÚ ÌÌ Ó Î ÓËÙÚ Î È ÙÈ Û Ó ËÙÂ Û ÁÎÚÔ ÛÂÈ appleô ıâˆúâ Ù È fiùè Ú - ÛÎÔÓÙ È ÛÙË Ú ÙÔ appleúô Ï Ì ÙÔ.   ÙËÓ appleô Ë fiùè Ô Î ÚÈÔ ÛÙfi Ô ÙË ıâ- Ú appleâ Ù Ó Ù È Ù Û ÌappleÙÒÌ Ù Î È fiùè Î appleôèô ÌappleÔÚÔ ÛÂ Ó ÓÙÈÌÂÙˆapple ÛÂÈ ÙÔ Á Ô ( ÔappleÔÈÔ appleôùâ ÏÏÔ Û ÌappleÙˆÌ ) ÌÂÛ, ÂÍÂÙ ÔÓÙ appleôèâ È ÈÎ Û Â ÙÔ Û - ÓÙËÚÔ Ó ÛÙÔ apple ÚfiÓ, Î È appleâèù ÏÏ ÔÓÙ Ù ÙÈ È ÈÎ Û Â. Ó Ï ÛË ıâˆ- ÚÔ Û fiùè Ë ıâú appleâ ÙˆÓ Û ÌappleÙˆÌ ÙˆÓ ÓÙ ÙˆÓ appleôùèı ÌÂÓˆÓ ı ÙÂÚˆÓ ÈÙÈÒÓ ı   ˆ appleôù ÏÂÛÌ ÙËÓ appleôî Ù ÛÙ ÛË ÙˆÓ Û ÌappleÙˆÌ ÙˆÓ, ËÏ ÔÈ Ï ÙÂ Û - Ó ËÙÂ Û ÁÎÚÔ ÛÂÈ ı Â Ó ˆ appleôù ÏÂÛÌ Ô appleâï ÙË Ó Ó appleù ÍÂÈ Ó Û ÌappleÙÒ- 6

7 Bασική θεωρία, ανάπτυξη και σύγχρονη κατάσταση της ΓΣΘ Ì Ù. ÙËÓ appleú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ, ÌÈ ÛÂÈÚ ÂÚ ÓÒÓ ÛÙË ÂÈÍ fiùè Ó Ù ÙÔÈÔ appleôù - ÏÂÛÌ, Ó Î È appleèı Ófi, Â Ó È Ûapple ÓÈÔ: Î È fiùè Ë ÌÂÛË ÓÙÈÌÂÙÒappleÈÛË ÙˆÓ Û ÌappleÙˆÌ - ÙˆÓ ÛÙËÓ appleú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ Ô ËÁ Û appleèô ÛÊ ÈÚÈÎ ÂÏÙ ˆÛË. Û Á ÚÔÓË ÂÈ ÎÏËÚÔÓÔÌ ÛÂÈ ÙËÓ appleúôû ÁÁÈÛË ÙË. ıâú appleâ ÂÛÙÈ Â- Ù È, ÙÔ Ï ÈÛÙÔÓ ÙÈ appleâúèûûfiùâúâ ÊÔÚ, Î Ú ˆ ÛÙÔ ÙÈ Û Ì ÓÂÈ ÛÙÔ apple ÚfiÓ. OÈ Î - ÚÈ ÓËÛ Â Ì ËÏ ÊÔÚÔ Ó ÙÈ È ÈÎ Û Â appleô È ÙËÚÔ Ó ÙÔ appleúfi ÏËÌ ÛÙÔ apple ÚfiÓ apple Ú ÙÈ È ÈÎ Û Â appleô ÌappleÔÚÂ Ó Ô Ó Ô ËÁ ÛÂÈ ÛÙËÓ Ó appleù Í ÙÔ ÚfiÓÈ appleúèó. Ùfi Û ËÙÂ Ù È appleâú ÈÙ Úˆ ÛÙÔ ÂÊ Ï ÈÔ 4, fiappleô Á ÓÂÙ È Ó ÊÔÚ ÛÙËÓ ÍÈÔ- ÏfiÁËÛË Î È ÛÙË È ÌfiÚʈÛË appleâú appleùˆûë. Η αρχή των «αλληλεπιδραστικών συστηµάτων» ÌÊˆÓ Ì ٠ÙËÓ Ú, Ù appleúô Ï Ì Ù appleú appleâè Ó ıâˆúô ÓÙ È ÏÏËÏÂappleÈ Ú ÛÂÈ ÌÂÙ Í È ÊÔÚˆÓ «Û ÛÙËÌ ÙˆÓ» Ì Û ÛÙÔ ÙÔÌÔ Î È ÛÙÔ appleâúè ÏÏÔÓ ÙÔ, Î È Â Ó È ÏÏË ÌÈ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ applefi ÙË (Lang, 1968). Û Á ÚÔÓË Û Ó ıˆ Ó ÁÓˆ- Ú ÂÈ Ù ÛÛÂÚ Ù ÙÔÈ Û ÛÙ Ì Ù : ñ γνωσία ñ θυµικό ή συναίσθηµα ñ συµπεριφορά ñ φυσιολογία. Ù Ù Û ÛÙ Ì Ù ÏÏËÏÂappleÈ ÚÔ Ó ÌÂÙ Í ÙÔ Ì appleôï appleïôîâ Ó ÙÚÔÊÔ ÔÙÈÎ È ÈÎ Û Â Î È Âapple ÛË ÏÏËÏÂappleÈ ÚÔ Ó Ì ÙÔ appleâúè ÏÏÔÓ fiappleô ÙÔ «appleâúè ÏÏÔÓ» Î - Ù ÓÔÂ Ù È Ì ÙËÓ Â Ú ÙÂÚË Ó Ù ÓÓÔÈ, Û ÌappleÂÚÈÏ Ì ÓÔÓÙ fi È ÌfiÓÔ ÙÔ Ê ÓÂÚfi Ê ÛÈÎfi appleâúè ÏÏÔÓ, ÏÏ Âapple ÛË ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi, ÙÔ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ Îfi, ÙÔ appleôïèùèûùèîfi Î È ÙÔ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi appleâúè ÏÏÔÓ. ÙÔ Ì 1.2, ÙÔ ÔappleÔ Ô Û ÂÙ È ÛÙÔ ÌÔÓÙ ÏÔ ÙÔ «Â- ÛÙÔ ÛÙ ÚˆÙÔ ÙÛÔ ÚÂÎÈÔ» (hot cross bun) (Padesky & Greenberger, 1995), appleâè- ÎÔÓ ÔÓÙ È Ù ÔÈ ÏÏËÏÂappleÈ Ú ÛÂÈ. ªÈ Ó Ï ÛË ÙÔ ÙÔ Â Ô Ì ÔËı Ó appleâúèáú ÊÔ Ì ٠appleúô Ï Ì Ù Ì appleâ- ÚÈÛÛfiÙÂÚ ÏÂappleÙÔÌ ÚÂÈÂ, Ó ÛÙÔ Â Ô Ì ÛÂ Û ÁÎÂÎÚÈÌ Ó ÛÙÔÈ Â ÙÔ appleúô Ï Ì - ÙÔ Î È Âapple ÛË Ó ÂÍÂÙ Ô Ì ÙÈ appleâúèappleùòûâè fiappleô Ó appleâúèûûfiùâú Û ÛÙ Ì Ù ÂÓ Û Û ÂÙ ÔÓÙ È Ì ٠applefiïôèapple. È apple Ú ÂÈÁÌ, ÙÔ «ı ÚÚÔ» ÌappleÔÚÂ Ó ÂÈappleˆı fiùè appleâ- ÚÈÁÚ ÊÂÈ ÌÈ Î Ù ÛÙ ÛË fiappleô Ë Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ ÙÔ ÙfiÌÔ ÂÓ Û Û ÂÙ ÂÙ È Ì ÙË Û Ó ÈÛıËÌ ÙÈÎ ÙÔ Î Ù ÛÙ ÛË: Ó Î È ÈÛı ÓÂÙ È ÊÔ ÈÛÌ ÓÔ, Ë Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ ÙÔ ÂÓ ÂÌappleÂÚÈ ÂÈ ÙÔ Êfi Ô. Η εµπειρική αρχή appleèûùâ ÂÈ fiùè ÚÂÈ ÂÙ È Ó ÍÈÔÏÔÁÔ Ì ÙÈ ıâˆú Â Î È ÙÈ ıâú appleâ  fiûô appleèô ÛÙËÚ Á ÓÂÙ È, ÚËÛÈÌÔappleÔÈÒÓÙ ÂappleÈÛÙËÌÔÓÈÎ appleô  ÍÂÈ Î È fi È ÌfiÓÔ ÎÏÈÓÈÎ appleâ- ÚÈÁÚ Ê. Ùfi Â Ó È ÛËÌ ÓÙÈÎfi ÁÈ appleôïïô ÏfiÁÔ : ñ Επιστηµονικούς, έτσι ώστε οι θεραπείες µας να θεµελιώνονται σε βάσιµες, καλά εγκαθιδρυµένες θεωρίες. Ένα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία της ΓΣΘ είναι ότι, σε αντίθεση µε µερικές σχολές θεραπείας 7

8 Eισαγωγή στη γνωσιακή συµπεριφοριστική θεραπεία Περιβάλλον Γνωσίες Σκέψεις, πεποιθήσεις κ.λπ. Άτοµο Συµπεριφορά Αυτό που κάνουµε ή λέµε Θυµικό Συναισθηµατικές καταστάσεις Φυσιολογία Σωµατικές καταστάσεις Σχήµα 1.2 Τα αλληλεπιδραστικά συστήµατα που έχουν αλλάξει λίγο από την αρχική τους επινόηση, έχει αναπτυχθεί και έχει κάνει σταθερές βελτιώσεις σε νέες περιοχές µέσω της χρήσης της επιστηµονικής έρευνας. ñ εοντολογικούς, έτσι ώστε να µπορούµε να έχουµε τη σιγουριά να λέµε στους ανθρώπους που λαµβάνουν και/ή αναζητούν τις θεραπείες µας ότι είναι πιθανό να είναι αποτελεσµατικές. ñ Οικονοµικούς, έτσι ώστε να µπορούµε να είµαστε σίγουροι ότι περιορισµένοι πόροι για την ψυχική υγεία χρησιµοποιούνται µε τέτοιο τρόπο που θα αποδώσουν το µεγαλύτερο όφελος. Περίληψη Ù, ÏÔÈapplefiÓ, ıâˆúô Ì fiùè Â Ó È ÔÈ ÛÈÎ Ú ÛÙËÓ Î Ú È ÙË. È Ó Û - ÓÔ ÛÔ ÌÂ: ñ Η γνωσιακή αρχή: Oι ερµηνείες των γεγονότων είναι κρίσιµες, όχι τα ίδια τα γεγονότα. ñ Η συµπεριφοριστική αρχή: Ό,τι κάνουµε έχει µια ισχυρή επιρροή στις σκέψεις και στα συναισθήµατά µας. ñ Η αρχή του «συνεχούς»: Tα προβλήµατα ψυχικής υγείας κατανοούνται καλύτερα αν ιδωθούν ως υπερβολικές εκδοχές των φυσιολογικών διαδικασιών. ñ Η αρχή του «εδώ και τώρα»: Eίναι συνήθως πιο εποικοδοµητικό να εστιαζόµαστε στις παρούσες διαδικασίες παρά στις παρελθούσες. ñ Η αρχή των «αλληλεπιδραστικών συστηµάτων»: Eίναι πιο χρήσιµο να βλέπουµε τα προβλήµατα ως αλληλεπιδράσεις µεταξύ των σκέψεων, των συναισθηµάτων, της συµπεριφοράς και της φυσιολογίας µέσα στο περιβάλλον στο οποίο λειτουργεί κάθε άτοµο. 8

9 Bασική θεωρία, ανάπτυξη και σύγχρονη κατάσταση της ΓΣΘ ñ Η εµπειρική αρχή: Eίναι σηµαντικό να αξιολογούµε και τις θεωρίες και τις θεραπείες µας µέσω της εµπειρικά τεκµηριωµένης έρευνας. ÂappleÈÛÙÚ Ô Ì ÙÒÚ ÛÙËÓ ÂappleÂÍÂÚÁ Û ÙˆÓ ıâìâïèˆ ÒÓ ÁÓˆÛÈ ÎÒÓ Ú ÒÓ. Τα «επίπεδα» της γνωσίας ª ÚÈ ÛÙÈÁÌ Ô Ì ÌÈÏ ÛÂÈ ÁÈ ÙË «ÁÓˆÛ» Û Ó Ó Â Ó È ÌÈ ÌÔÓ ÈÎ ÓÓÔÈ. ÙËÓ appleú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ, Ë Û Ó ıˆ Î ÓÂÈ Ó È ˆÚÈÛÌfi ÌÂÙ Í È ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÂÈ ÒÓ «ÂappleÈapple ˆÓ» ÙË ÁÓˆÛ. ÎfiÏÔ ıë ÂÎÙ ÌËÛË ÙˆÓ ÂappleÈapple ˆÓ ÙË ÁÓˆÛ Û Â- Ù È ÛÙËÓ ÍÈÔÏfiÁËÛ ÙË Û ÂÙÈÎ Ì ÙËÓ ÎÏÈÓÈÎ ÚËÛÈÌfiÙËÙ. Â Ì applefi ÙÈ ÂapplefiÌÂ- Ó ÂÓfiÙËÙ ı ÌÂÏÂÙ ÛÔ ÌÂ Û ÓÙÔÌ ÙÈ ÂappleÈÛÙËÌÔÓÈÎ appleô  ÍÂÈ ÁÈ ÌÂÚÈÎ applefi Ù ÙÈ È Â. ËÌÂÈÒÛÙ fiùè È ÊÔÚÂÙÈÎÔ ıâú appleâ Ù ÌappleÔÚÂ Ó Î ÙËÁÔÚÈÔappleÔÈ- ÛÔ Ó ÙÈ ÁÓˆÛ Â È ÊÔÚÂÙÈÎ. ÚfiÏÔ appleô Ë ÎfiÏÔ ıë Ù ÍÈÓfiÌËÛË Â Ó È Ù appleô ÚËÛÈÌÔappleÔÈÂ Ù È Û Ó ıˆ, ÂÓ Â Ó È Î È Ë ÌÔÓ ÈÎ. Αρνητικές αυτόµατες σκέψεις (ΑΑΣς) È ÚÓËÙÈÎ ÙfiÌ Ù ÛÎ ÂÈ,* fiappleˆ Ú ÈÎ appleâúèáú ÊËÎ Ó applefi ÙÔÓ Beck, È - Ú Ì Ù Ô Ó appleúˆù Ú ÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙË. OÈ ÚÓËÙÈÎ ÙfiÌ Ù ÛÎ ÂÈ appleâúèáú - ÊÔ Ó ÌÈ Û Ó ÚÔ ÛÎ ÂˆÓ appleô Û Â fió fiïôè Ì ÌappleÔÚÔ ÌÂ Ó apple Ú ÙËÚ ÛÔ - ÌÂ Ó appleúôûapple ı ÛÔ ÌÂ Ó ÙÈ appleúôû ÍÔ ÌÂ. ÚfiÎÂÈÙ È ÁÈ ÚÓËÙÈÎ ÂappleËÚ ÛÌ Ó ÂÎÙÈÌ ÛÂÈ ÂÚÌËÓ  ÓÔ Ì Ù appleô ÓÔ Ì Û ٠appleô Û Ì ÓÔ Ó Á Úˆ Ì Î È Ì Û Ì. ÎÂÊ٠٠ÌÈ appleúfiûê ÙË ÛÙÈÁÌ appleô Û ÛÙ Ó Ó ÛÙ ÙˆÌ ÓÔÈ: Á ˆÌ ÓÔÈ, ÂÓÔ- ÏËÌ ÓÔÈ,  Ù ÊÙ ÛÂÈ ÛÙ fiúè Û. ÔappleÔıÂÙ ÛÙ ÙÔÓ Â Ùfi Û apple Ûˆ Û ٠ÙËÓ Î Ù ÛÙ ÛË Î È ı ÌËı Ù ÙÈ appleâúóô Û applefi ÙÔ Ì Ïfi Û. È appleâúèûûfiùâúôè ÓıÚˆappleÔÈ ÌappleÔÚÔ Ó Û ÂÙÈÎ Â ÎÔÏ Ó È ÎÚ ÓÔ Ó ÙÈ. È apple Ú ÂÈÁÌ, Ó Û ÛÙ Ó Á- ˆÌ ÓÔÈ, ÌappleÔÚÂ Ó Â Ù ÛÎ ÂÈ Û ÂÙÈÎ Ì ÙËÓ appleâèï fiùè Î ÙÈ Î Îfi ÌappleÔÚÂ Ó Û - Ó ÈÓ Û ÂÛ Û ÓıÚÒappleÔ appleô Á apple ÙÂØ Ó Û ÛÙ Ó ÂÓÔ ÏËÌ ÓÔÈ, ÌappleÔÚÂ Ó Â Ù ÛÎ ÂÈ fiùè ÔÈ ÏÏÔÈ Ù Ó ÈÎÔÈ ÂÓ ÎÔÏÔ ıëû Ó Î ÓfiÓ appleô ÂÛ ıâˆ- Ú Ù ÛËÌ ÓÙÈÎÔ Ø Ó ÈÛı ÓfiÛ ÛÙ Ó fiùè ÂÙ ÊÙ ÛÂÈ ÛÙ fiúè Û, ÌappleÔÚÂ Ó apple Ú Ó ÛÎ ÂÈ Û ÂÙÈÎ Ì appleôù Ì Ù ˆÛË, ÚÓËÙÈÎ applefi ÂÈ ÁÈ ÙÔÓ Â - Ùfi Û. È ıâˆúâ Ù È fiùè ÛÎÔ Ó ÌÈ ÌÂÛË Âapple Ú ÛË ÛÙË È ıâûë applefi ÏÂappleÙfi Û ÏÂappleÙfi, Î È ÂappleÔÌ Óˆ Ô Ó ÎÂÓÙÚÈÎ ÛËÌ Û Û Πıâ. Œ Ô Ó ÌÂÚÈÎ ÎÔÈÓ Ú - ÎÙËÚÈÛÙÈÎ : ñ Όπως υποδηλώνεται και από το όνοµά τους, δεν χρειάζεται κάποιος να προσπαθήσει να κάνει ΑΑΣς * ËÌÂÈÒÛÙ fiùè ÌappleÔÚ Âapple ÛË Ó apple Ú Ô Ó ıâùèî ÙfiÌ Ù ÛÎ ÂÈ appleú ÁÌ ÙÈ Ô ÙÂÚÂ, ÏÏ ÔÈ appleâï Ù ÂÓ Ô Ó ÙËÓ Ù ÛË Ó ËÙÔ Ó Ô ıâè ÁÈ Ù, ÔapplefiÙ ÂÓ ı ÙÈ ÂÍÂÙ ÛÔ Ì  Ò. 9

10 Eισαγωγή στη γνωσιακή συµπεριφοριστική θεραπεία απλώς συµβαίνουν, αυτόµατα και χωρίς προσπάθεια (αν και µπορεί να χρειάζεται κάποια προσπάθεια για να τις προσέξουµε και να τις παρατηρήσουµε). ñ Είναι συγκεκριµένες σκέψεις για συγκεκριµένα γεγονότα ή καταστάσεις. Αν και µπορεί να έρχονται στερεοτυπικά, ιδιαίτερα σε χρόνια προβλήµατα, µπορεί επίσης να διαφέρουν σε µεγάλο βαθµό από στιγ- µή σε στιγµή και από κατάσταση σε κατάσταση. ñ Είναι, ή µπορεί εύκολα να γίνουν, συνειδητές. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι ενήµεροι για αυτού του είδους τις σκέψεις ή µπορούν σε µικρό χρονικό διάστηµα να µάθουν να είναι ενήµεροι για αυτές µε λίγη εξάσκηση στην παρακολούθησή τους. ñ Μπορεί επίσης να είναι σύντοµες, συχνές και τόσο συνηθισµένες, που δεν τους δίνουµε προσοχή. Aποτελούν µεγάλο µέρος του συνήθους ψυχικού περιβάλλοντος, οπότε µπορεί να µην τις παρατηρήσου- µε, αν δεν εστιαστούµε σε αυτές. Eίναι όπως η αναπνοή µας που, µόνο αν την παρατηρήσουµε, συνειδητοποιούµε τι ακριβώς συµβαίνει. ñ Συνήθως είναι αληθοφανείς και γίνονται αντιληπτές ως προφανώς αληθινές, ειδικά όταν τα συναισθή- µατα είναι δυνατά. Τον περισσότερο χρόνο δεν τις αµφισβητούµε, αλλά απλώς τις δεχόµαστε χωρίς ερωτήσεις. Αν σκεφτώ ότι «Eίµαι άχρηστος», όταν αισθάνοµαι ότι έχω φτάσει στα όριά µου σχετικά µε κάτι που έχει πάει στραβά, τότε η σκέψη αυτή φαίνεται ως µια απλή δήλωση αλήθειας. Ένα από τα ση- µαντικά βήµατα στη θεραπεία είναι να βοηθήσουµε τους πελάτες να σταµατήσουν να «καταπίνουν» τις ΑΑΣς µε αυτό τον τρόπο, έτσι ώστε να µπορέσουν να κάνουν ένα βήµα πίσω και να εξετάσουν την ορθότητά τους. Λέµε συχνά στη ΓΣΘ πως «Οι σκέψεις είναι απόψεις όχι γεγονότα» και όπως όλες οι απόψεις µπορεί να είναι ή να µην είναι ορθές. ñ Αν και συνήθως µιλάµε για τις ΑΑΣς σαν να ήταν ρηµατικές κατασκευές δηλαδή «Είµαι άχρηστος», είναι σηµαντικό να γνωρίζουµε ότι µπορεί να έχουν τη µορφή εικόνων. Για παράδειγµα, στην κοινωνική φοβία, αντί το άτοµο να σκεφτεί µε λέξεις «Οι άλλοι άνθρωποι σκέφτονται ότι είµαι παράξενος», µπορεί να έχει µια νοερή εικόνα του εαυτού του όπου φαίνεται ότι έχει κοκκινίσει το πρόσωπό του, είναι ιδρωµένος και µιλά ασυνάρτητα. ñ Εξαιτίας των άµεσων επιδράσεων στις συναισθηµατικές καταστάσεις και της προσβασιµότητάς τους, οι ΑΑΣς συνήθως αντιµετωπίζονται νωρίς στη θεραπεία. Πυρηνικές πεποιθήσεις ÙÔ ÏÏÔ ÎÚÔ ÙË ÎÏ Ì Î ÙˆÓ, ÔÈ apple ÚËÓÈÎ appleâappleôèı ÛÂÈ Ó apple ÚÈÛÙÔ Ó ÙË «ÛË» ÙˆÓ ÛÎ ÂˆÓ ÙÔ ÙfiÌÔ, ÙÈ ıâìâïè Î appleâappleôèı ÛÂÈ ÁÈ ÙÔÓ Â Ùfi ÙÔ, ÙÔ ÏÏÔ ÓıÚÒappleÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ. Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎ ÙˆÓ apple ÚËÓÈÎÒÓ appleâappleôèı ÛÂˆÓ Â Ó È fiùè: ñ Τις περισσότερες φορές δεν είναι άµεσα προσβάσιµες στο συνειδητό. Μπορεί να χρειάζεται να εξαχθούν από την παρατήρηση των χαρακτηριστικών σκέψεων και συµπεριφορών κάποιου σε πολλές διαφορετικές καταστάσεις. ñ Εµφανίζονται ως γενικές και απόλυτες δηλώσεις, π.χ. «Είµαι κακός/ή» ή «Οι άλλοι άνθρωποι δεν είναι αξιόπιστοι». Αντίθετα από τις ΑΑΣς, δεν διαφοροποιούνται τυπικά σε µεγάλο βαθµό ως προς το χρόνο ή τις καταστάσεις, αλλά γίνονται αντιληπτές από το άτοµο ως θεµελιακές αλήθειες που ταιριάζουν σε όλες τις καταστάσεις. 10