«ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ

Transcript

1 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 1 ΑΣΔΗ ΚΡΖΣΖ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΗΣΗΚΖ «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: Γξ. ΓΗΑΝΝΖ Γ. ΚΔΥΡΑ ΤΝΣΑΚΣΡΗΑ: ΑΓΓΔΛΗΚΖ ΦΗΛΗΠΠΟΤ Α.Μ ΖΡΑΚΛΔΗΟ 2011

2 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 2 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Βζζαβςβή ζεθ. 5 1) Δ Μαηναίςκδ Εζημνία ηδξ Καθφικμο.ζεθ.8 1.1: Εζημνζηή Ώκαδνμιή ημο κδζζμφ (4000π.π.-1821ι.π.) 1.2: Δ Κάθοικμξ ηδξ δζαζπμνάξ ιέζα απυ ηα Καθοικζαηά Υνμκζηά 2) πμββαθζεία: Ώζχκζα πανάδμζδ βζα ημοξ Καθφικζμοξ ζεθ : πυββμζ-φοζζηά παναηηδνζζηζηά 2.2: Σα Βίδδ ηςκ ζπυββςκ 2.3: Οζ Μέεμδμζ πμββαθζείαξ 2.4: Σμ πμββαθζεοηζηυ Γήηδια 2.5: Κάνμθμξ Φθέβεθ 2.6: Δ Βπελενβαζία ηςκ ζθμοββανζχκ 2.7: Σμ Αζεεκέξ Βιπυνζμ 2.8: Ναοηζηυξ πμββαθζεοηζηυξ Κακμκζζιυξ (1884) 2.9: Δ Νυζμξ ηςκ δοηχκ ηαζ μζ ηναβζηέξ ηδξ ζοκέπεζεξ 2.10: Έεζια απυ ηα ηαλίδζα ηςκ ζθμοββανάδςκ 2.11: Δ Ώζεέκεζα ηςκ ζθμοββανζχκ: ημ ηέθμξ ιζαξ επμπήξ 3) Ώθζεία ηαζ Βιπυνζμ: Σμ κδζί έκα απυ ηα πζμ δοκαιζηά αθζεοηζηά ηέκηνα ηδξ Βθθάδαξ ζεθ.36 4) Δ Ώνπζηεηημκζηή ηδξ Καθφικμο...ζεθ. 39 5) Δ Ναοπδβζηή ηδξ Καθφικμο...ζεθ.45 6) Ήεδ ηαζ Έεζια ηδξ Καθφικμο.ζεθ : Έεζια ηςκ Υνζζημοβέκκςκ 6.2: Σα Θεμθάκεζα 6.3: Έεζια ηδξ Ώπμηνζάξ 6.4: Πάζπα ζηδκ Κάθοικμ 6.5: Δ 1 δ : ημο Μάδ 6.6: Σδξ Ώκαθήρεςξ 6.7: Σ Άζ-Γζακκζμφ η αηζάθζ 6.8: Δ 1 δ ημο επηέιανδ «Σμ πμδανζηυ» 7) Σμπζηέξ Βκδοιαζίεξ ηδξ Καθφικμο.ζεθ : Οζ Καθοικζέξ ηαζ δ θμνεζζά ημοξ

3 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 3 7.2: Δ Ώκηνζηή θμνεζζά 8) Ο Καθφικζημξ βάιμξ ζεθ : Σμ Πνμλεκζυ 8.2: Ο Ώννααχκαξ 8.3: Δ πνμ ημο βάιμο εαδμιάδα 8.4: Δ Μένα ημο βάιμο 8.5: Σα Μεηά ημο Γάιμο 9) Εενά Μμκή Πάηιμο...ζεθ : Δ Εζημνία ηδξ ιμκήξ 9.2: Πάηιζμζ ιεηακάζηεξ ζηδκ Κάθοικμ 10) Ο Κθήνμξ..ζεθ : Οζ δφμ «αναπίμκεξ»-εδεμθμβζηή ηονζανπία 10.2: Βηηθδζία ηαζ Βηπαίδεοζδ 10.3: Ο Κακμκζζιυξ ηδξ Εενάξ Μδηνμπυθεςξ Καθφικμο 11) Πενζααθθμκηζηά πνμαθήιαηα ζηδκ Κάθοικμ..ζεθ : ημ Κάζηνμ 11.2: ηδκ Υχνα 11.3: ηδκ Πυεζα 12) Δ Σάλδ ηςκ ζζπονχκ ηδξ βκχζδξ.ζεθ : Βπίπεδμ παζδείαξ 12.2: Πνμκυιζμ ηςκ πθμοζίςκ 12.3: Δ Κμζκςκζηή εέζδ ηςκ ζζπονχκ ηδξ βκχζδξ 12.4: ηναιιέκμζ ζημ Βεκζηυ ηέκηνμ 12.5: Ώκαθοηζηυ ηαζ ςνμθυβζμ πνυβναιια 13) Σμ πέδζμ φβπνμκδξ Ώκάπηολδξ ηδξ Καθφικμο ζεθ : Πνυβναιια ακάπηολδξ Αήιμο Καθοικίςκ. 13.2: πέδζμ Μάνηεηζκβη (Marketing) βζα ημκ ημονζζιυ ηδξ Καθφικμο. 14) Δ Ώκαβηαζυηδηα Αδιζμονβίαξ Ώηαδδιίαξ Βιπμνζημφ Ναοηζημφ ζηδκ Κάθοικμ.ζεθ ) Σμ Ώηημπθμσηυ Πνυαθδια ηαζ δ ελεζδίηεοζή ημο βζα ηδκ Κάθοικμ..ζεθ ) Πνμηάζεζξ Ώλζμπμίδζδξ ημο Πμθζηζζηζημφ Πθμφημο ηδξ Καθφικμο ζηα πθαίζζα Πνμβναιιαηζηήξ φιααζδξ Τπμονβείμο Πμθζηζζιμφ ηαζ Αήιμο Καθοικίςκ.ζεθ ) Ένβα πμο οθμπμζήεδηακ ηα ηεθεοηαία πνυκζα απυ ηδκ πενζθένεζα...ζεθ. 119.

4 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 4 18) «Σέθεκημξ» Σα πνμαθήιαηα ηδξ ηαεδιενζκυηδηαξ ηδξ πενζμπήξ γδημφκ θφζεζξ ζεθ ) Νδζίδα Φένζιμξ ζεθ : Σμ Πανάδμλμ ημο δμθμιίηδ ηδξ Φενίιμο. 20) ΐζχζζιδ Ώκάπηολδ. Σα Πνμαθήιαηα ημο κδζζςηζημφ πχνμο...ζεθ ) Ώκαννζπδηζηυξ Σμονζζιυξ ηαζ μζ Πνμμπηζηέξ ημο.ζεθ ) Πνμμπηζηέξ βζα ηδκ ακάπηολδ ηδξ Καθφικμο ηαζ ηδ δδιζμονβία εηαημκηάδςκ εέζεςκ ενβαζίαξ αάζεζ ημο Αδιμηζημφ πεδίμο ζεθ ) Βπζπεζνδζζαηυ Πνυβναιια Ώ ηαζ ΐ Φάζδ ζεθ ) ΐζαθζμβναθία...ζεθ. 261

5 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 5 ΔΗΑΓΧΓΖ Ο κμιυξ Αςδεηακήζμο ανίζηεηαζ ζημ κμηζμακαημθζηυ ηιήια ημο Νμηίμο Ώζβαίμο ηαζ πενζθαιαάκεζ ημ κδζζςηζηυ ζοβηνυηδια πμο είκαζ βκςζηυ ςξ Αςδεηάκδζα. Σμ ζοβηνυηδια αοηυ εηηείκεηαζ ιεηαλφ ηςκ παναθθήθςκ 35 μ 18 ΐ ηαζ 37 μ 15 ΐ ηαζ ηςκ ιεζδιανζκχκ 26 μ 12 Ώ ηαζ 29 μ 30 Ώ. Σα 18 ιεβαθφηενα κδζζά ημο ζοβηνμηήιαημξ είκαζ: Ρυδμξ, Κάνπαεμξ, Κςξ, Κάθοικμξ, Ώζηοπάθαζα, Κάζμξ, Σήθμξ, φιδ, Λένμξ, Νίζονμξ, Πάηιμξ, Υάθηδ, Λεζρμί, Ώβαεμκήζζ, Μεβίζηδ (Καζηεθυνζγμ), Λέαζεα, Ώνημί, Ώθζιζά. Δ πενζμπή ημο κμιμφ Αςδεηακήζμο ανπίγεζ ζημκ ΐμννά κυηζα ηδξ άιμο ηαζ ηδξ Εηανίαξ ηαζ θεάκεζ κμηζμδοηζηά ιέπνζ ηδκ Κνήηδ, εκχ εηηείκεηαζ απυ ηζξ Κοηθάδεξ(δοηζηά) ςξ ηζξ αηηέξ ηδξ Μζηνάξ Ώζίαξ. Πενζθαιαάκεζ δδθαδή ιένμξ ημο Εηανίμο ηαζ μθυηθδνμ ημ Κανπάεζμ Πέθαβμξ, ιε ηζξ ιζηνυηενεξ εάθαζζεξ ιεηαλφ ηςκ κδζζχκ. Ο κμιυξ έπεζ έηηαζδ 2705 πζθζυιεηνα ηαζ μ πθδεοζιυξ ημο ηαηά ηδκ απμβναθή ημο 1981 ακενπυηακ ζε Σμ ηθίια ημο κμιμφ Αςδεηακήζμο είκαζ απυ ηα πζμ οβζεζκά ηθίιαηα ηδξ Μεζμβείμο, ιε ήπζμοξ πεζιχκεξ ηαζ δνμζενά ηαθμηαίνζα. Εδζαίηενα παναηηδνζζηζηά ημο ηθίιαημξ ηδξ Αςδεηακήζμο είκαζ δ ιεβάθδ λδνυηδηα ηαζ δ ιεβάθδ δθζμθάκεζα, πμο ζε ζοκδοαζιυ ιε ηδκ πμθφιδκδ θμοηνζηή πενίμδμ ηαζ ηδ δοκαηυηδηα πμθφςνδξ παναιμκήξ ζημ φπαζενμ διενδζίςξ έπμοκ ακαδείλεζ ηα κδζζά ζε ζδιακηζηά ημονζζηζηά ηέκηνα ηδξ Μεζμβείμο. Δ μζημκμιία ημο κμιμφ Αςδεηακήζμο ααζίγεηαζ ζηδκ αβνμηζηή παναβςβή, ηδκ καοηζθία ηαζ ηδκ ζπμββαθζεία, ζημκ ημονζζιυ ηαζ ζηδ αζμιδπακία. Βπεζδή υιςξ ηα κδζζά είκαζ δζάζπανηα ζε ιεβάθδ εαθάζζζα έηηαζή, δ ακάπηολή ημοξ δεκ είκαζ μιμζυιμνθδ ηαζ δεκ πανμοζζάγμοκ εκζαία μζημκμιζηή ζοβηνυηδζδ. Έηζζ, ηδ ιεβαθφηενδ ακάπηολδ πανμοζζάγμοκ ηα ιεβάθα κδζζά Ρυδμξ ηαζ Κςξ, εκχ ηα ιζηνυηενα ηαζ πζμ απμιμκςιέκα είκαζ οπακάπηοηηα απυ μζημκμιζηή άπμρδ. Δ έθθεζρδ κενμφ ηαζ ημ θηςπυ έδαθμξ δεκ εοκμμφκ ηδκ ακάπηολδ ηδξ βεςνβίαξ, εκχ δ ιδ επανηήξ ζοβημζκςκία δεκ επζηνέπεζ ηδκ ακάπηολδ ηςκ άθθςκ ημιέςκ ηδξ μζημκμιίαξ. Γζα ημ θυβμ αοηυ μζ ηάημζημί ημοξ ακαβηάγμκηαζ κα ιεηακαζηεφμοκ ή κα απαζπμθμφκηαζ ζηδκ ειπμνζηή καοηζθία. Πμθθά απυ ηα θηςπυηενα κδζζά έπμοκ ειααζιαηζηή μζημκμιία, γμοκ δδθαδή απυ ηα ειαάζιαηα ηςκ ιεηακαζηχκ ηαζ ηδξ καοηζθίαξ. Ώοηυ θαίκεηαζ ηαζ απυ ημ ιζηνυ ζπεηζηά πμζμζηυ ημο εκενβμφ πθδεοζιμφ

6 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 6 ηςκ κδζζχκ, μ μπμίμξ ηαηά ημ 1971 ήηακ επί ζοκμθζημφ πθδεοζιμφ , δδθαδή πμζμζηυ 39,66%. Πμθφ ζδιακηζηυ νυθμ ζηδκ μζημκμιία ημο κμιμφ παίγεζ μ ημονζζιυξ, ιε ηζξ πζθζάδεξ ηςκ λέκςκ πμο ηαηαηθφγμοκ ηαηά ηδ εενζκή πενίμδμ ηα κδζζά ηαζ ηονίςξ ηδ Ρυδμ, αθθά ηαζ ηδκ Κς, ηδκ Πάηιμ η.ά. Ο κμιυξ δεκ ζηενείηαζ θοζζημφ πθμφημο ηαζ πανμοζζάγεζ πμθθέξ δοκαηυηδηεξ ζε υθμοξ ημοξ μζημκμιζημφξ ηθάδμοξ. Γζα κα ακαπηοπεεί δ μζημκμιία ημο πνεζάγεηαζ ηδκ ηαηάθθδθδ οπμδμιή ηαζ βζα κα επζηεοπεεί αοηυ πνέπεζ κα βίκμοκ ένβα. Σα κδζζά, πάνδ ζημ ςναίμ ηθίια ημοξ, πνμζθένμκηαζ ζδζαίηενα βζα ηδκ ηαθθζένβεζα πνχζιςκ θαπακμηδπεοηζηχκ, ηαεχξ ηαζ πμθθχκ άθθςκ βεςνβζηχκ πνμσυκηςκ. Μζα υιςξ απυ ηζξ δοζημθίεξ ακάπηολδξ είκαζ ηα πμθθά ηαζ ζδίςξ ηα ιζηνά κδζζά, πμο δεκ εοκμμφκ ηδκ εηηέθεζδ ανδεοηζηχκ ένβςκ. Σμ ιμκανπζηυ πμθίηεοια ηςκ κδζζχκ ηαηανβήεδηε ιεηά ημκ Σνςζηυ πυθειμ ηαζ ιυκμ ζηζξ ηνεζξ πυθεζξ ηδξ Ρυδμο δζαηδνήεδηε ςξ ημκ 6 μ π.υ. αζχκα, μπυηε ηφνακκμξ ηδξ Λίκδμο ήηακ μ θδιζζιέκμξ ηαζ ςξ κμιμεέηδξ πμζδηήξ Κθευαμοθμξ, έκαξ απυ ημοξ Βπηά μθμφξ ηδξ ανπαίαξ Βθθάδαξ. Σμ 690 π.υ., μζ Λίκδζμζ ίδνοζακ απμζηίεξ: ζηδ ζηεθία, ηδκ πυθδ Γέθα, ζηα ζφκμνα Λοηίαξ ηαζ Παιθοθίαξ ηδ Φάζδθζκ ηαζ πζεακυηαηα ημοξ υθμοξ ζηδκ Κζθζηία. Έκακ αζχκα ανβυηενα ίδνοζακ ημκ Ώηνάβακηα, εκχ μζ Κχμζ έβζκακ ζοκμζηζζηέξ ηςκ ζζηεθζηχκ πυθεςκ Καιάνζκαξ ηαζ Γέθαξ. Καηά ημκ 6 μ π.υ. αζχκα μζ ηνεζξ πυθεζξ ηδξ Ρυδμο ίδνοζακ, ιαγί ιε ηδκ Κς, ηδκ Ώθζηανκαζζυ ηαζ ηδκ Κκίδμ, ηδ θεβυιεκδ Αςνζηή Βλάπμθδ, πμθζηζηυ ηαζ ενδζηεοηζηυ ηέκηνμ ηδξ μπμίαξ ήηακ ημ ζενυ ημο Πμζεζδχκμξ. Σδκ πενίμδμ ηςκ Μδδζηχκ πμθέιςκ, ιμθμκυηζ ηα κδζζά, ζημ ζφκμθυ ημοξ, πενζήθεακ ζημοξ Πένζεξ, ηα πενζζζυηενα ηαηυνεςζακ κα απμθφβμοκ ηδκ πανμπή αμήεεζαξ πνμξ ημοξ ηαηαηηδηέξ. Μεηά ηδ Ναοιαπία ηδξ αθαιίκαξ, ηα κδζζά ημο ζοιπθέβιαημξ απμηέθεζακ αλζυθμβμ ιέθμξ ηδξ Ώ Ώεδκασηήξ οιιαπίαξ. ημκ Πεθμπμκκδζζαηυ πυθειμ ηάπεδηακ ιε ημ ιένμξ ηςκ Ώεδκαίςκ ηαζ ιυκμ πνμξ ημ ηέθμξ ημο πμθέιμο δ Ρυδμξ ηαζ δ Κςξ απμζηάηδζακ απυ ηδκ Ώεδκασηή οιιαπία, απυ οπαζηζυηδηα ηςκ Ώεδκαίςκ. Καηά ημοξ πνυκμοξ ηδξ Ρςιασηήξ Ώοημηναημνίαξ δ εθεοεενία ηςκ Αςδεηακήζςκ ελανηζυηακ απυ ηζξ δζαεέζεζξ ημο εηάζημηε αοημηνάημνα. ηακ, ιεηά ημκ εάκαημ ημο Θεμδμζίμο (395 ι.υ.) ημ νςιασηυ ηνάημξ πςνίζηδηε ζε δοηζηυ ηαζ ακαημθζηυ, ηα Αςδεηάκδζα απμηέθεζακ ηιήια ημο ακαημθζημφ ηνάημοξ. Πενζθαιαάκμκηακ ανπζηά ζηδκ «Βπανπία ηςκ Νήζςκ», πμο είπε ζοζηαεεί απυ ημκ Αζμηθδηζακυ ιε πνςηεφμοζα ηδκ πυθδ Ρυδμ ηαζ, ανβυηενα, υηακ εθανιυζηδηε ημ

7 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 7 ζφζηδια ηδξ δζμζηδηζηήξ δζαζνέζεζξ ζε «εέιαηα», ηα Αςδεηάκδζα ιμζνάζηδηακ ζε ηνία εέιαηα: ηςκ Κζαοναζςηχκ, ηδξ άιμο ηαζ ηδξ Αςδεηακήζμο ή ημο Ώζβαίμο Πεθάβμοξ. Με ηδκ έκανλδ ηδξ Βπακάζηαζδξ ημο 1821, μζ Αςδεηακήζζμζ έζπεοζακ κα πάνμοκ ιένμξ ζημκ αβχκα μθυροπα, βζ αοηυ ηαζ ηα πενζζζυηενα απυ ηα κδζζά ακαηδνφπεδηακ ηιήιαηα ηδξ Βθθδκζηήξ Πμθζηείαξ, αθθά ημ 1830 επζζηνάθδηακ ιαγί ιε ηδ άιμ ζηδκ Σμονηία ιε ακηάθθαβια ηδκ Βφαμζα, δ μπμία εκζςιαηχεδηε ζημ εθεφεενμ ηνάημξ. Δ ηαηάθδρδ ηςκ Αςδεηακήζςκ ημ 1912 απυ ημοξ Εηαθμφξ παζνεηίζηδηε ςξ πνμάββεθια ηδξ απεθεοεένςζδξ ηςκ κδζζχκ. Με ηδ οκεήηδ ηςκ εανχκ ζηζξ 10 Ώοβμφζημο 1920 ηα Αςδεηάκδζα παναπςνμφκηακ ζηδκ Βθθάδα, ιε ελαίνεζδ ηδ Ρυδμ, δ μπμία εα πανέιεκε βζα έκα δζάζηδια οπυ ζηαθζηή ηαημπή. Δ αηοπήξ έηααζδ ηδξ Μζηναζζαηζηήξ Βηζηναηείαξ έδςζε ηδκ εοηαζνία ζηδκ Εηαθία κα ηαηαββείθεζ ηδ οκεήηδ ηςκ εανχκ. Μεηά ηδ θήλδ ημο ΐ Παβηυζιζμο Πμθέιμο, ηα Αςδεηάκδζα ακαβκςνίζηδηακ ςξ εθθδκζηυ έδαθμξ ιε ηδ οκεήηδ ημο Πανζζζμφ ημο Πνμζανηήεδηακ επίζδια ζηδκ Βθθάδα ζηζξ 7 Μανηίμο Μεηά ηδκ πνμζάνηδζδ, ηα Αςδεηάκδζα ακαβκςνίζηδηακ ςξ κμιυξ ηδξ εθθδκζηήξ επζηνάηεζαξ, ιε ηέζζενζξ επανπίεξ: 1) Ρυδμο, πμο πενζθαιαάκεζ ηα κδζζά Ρυδμ, Καζηεθυνζγμ, φιδ, Σήθμ ηαζ Υάθηδ. 2) Καθφικμο, ιε ηα κδζζά Ώζηοπάθαζα, Κάθοικμ, Λεζρμφξ, Λένμ ηαζ Πάηιμ, 3) Κανπάεμο ιε ηα κδζζά Κάνπαεμ ηαζ Κάζμ, 4) Κς ιε ηα κδζζά Κς ηαζ Νίζονμ. Με αοηήκ ηδ δζαίνεζδ παναιέκεζ μ κμιυξ ιέπνζ ηαζ ζήιενα. Πνςηεφμοζα ημο κμιμφ είκαζ δ Ρυδμξ ιε πθδεοζιυ Άθθεξ πυθεζξ ηαζ ηςιμπυθεζξ ημο κμιμφ είκαζ δ Κςξ, δ Κάθοικμξ, μ Ώνπάββεθμξ, δ Εαθοζυξ ή Σνζάκηα, δ Κνειαζηή, δ Ώβία Μανίκα, ημ Υςνζυ, ημ Λαηηί, δ φιδ ηαζ μζ Καθοεζέξ.

8 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 8 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ν Ζ ΜΑΚΡΑΗΧΝΖ ΗΣΟΡΗΑ ΣΖ ΚΑΛΤΜΝΟΤ 1.1 Ηζηνξηθή αλαδξνκή ηνπ Νεζηνύ (4000 π.ρ κ.ρ.) Δ ανπζηή μκμιαζία ημο κδζζμφ ήηακ «Καθφδκαζ». Ώοηυ ημ επζαεααζχκμοιε ηαζ απυ ηδκ επζβναθή πμο ακαηάθορε μ Newton ηαζ ζήιενα ανίζηεηαζ ζημ ΐνεηακζηυ Μμοζείμ. Δ επζβναθή ακαθένεζ «Δπί ηαλ πόιηλ θαη ηαλ ρώξαλ θαη ηαο λάζνο ηαο Καιύδλαο» οκακηάιε υιςξ ηαζ δζάθμνεξ άθθεξ μκμιαζίεξ υπςξ Κάθοικα, Καθφδοαζ, Κάθαιμξ. Πχξ υιςξ πνμέηορε δ μκμιαζία ημο κδζζμφ Καθφδκα; Τπάνπεζ ιζα ιοεζηή απυδμζδ ζηδκ δδιζμονβία ηαζ μκμιαζία ημο κδζζμφ. φιθςκα ιε ηδ ιοεμθμβία, μ Οονακυξ ηαζ δ Γαία είπακ πμθθά παζδζά: Σμοξ Σζηάκεξ, ημοξ Γίβακηεξ, ημοξ Κφηθςπεξ ηαζ ημοξ Βηαηυπεζνεξ. Έπμκηαξ οπυρδ ημο μ Οονακυξ υηζ έκαξ απυ ημοξ βζμοξ ημο εα ιπμνμφζε κα ημκ εηενμκίζεζ, απμθάζζζε κα ημοξ πεηάλεζ υθμοξ ζηα Σάνηανα, ζηα έβηαηα ηδξ βδξ. Ο Κάθοδκμξ υιςξ, έκαξ απυ ημοξ βζμφξ, έπεζε πάκς ζ έκα ημιιάηζ βδξ, πμο ακαδφεδηε ηαζ ζπδιάηζζε έκα κδζί, ημ μπμίμ μκμιάζηδηε Σν λεζί ηνπ Κάιπδλνπ. ήιενα, υηακ δεζ ηακείξ ημ κδζί απυ ρδθά, αθέπεζ δομ ηενάζηζα αμοκά ηαζ δομ ιζηνέξ πεδζάδεξ, πμο θέβεηαζ υηζ ιμζάγμοκ ιε ηα πυδζα ημο Κάθοδκμο. φιθςκα ιε ημ ιφεμ, μ Κάθοδκμξ ανπζηά ήηακ εευξ ημο Άδδ, μ μπμίμξ έβζκε ανβυηενα εευξ ηδξ εάθαζζαξ. Δ Κάθοικμξ ηαημζηείηαζ απυ ημοξ πνυκμοξ ηδξ κεμθζεζηήξ επμπήξ. Ώνπαζυηενμζ ηάημζημζ ημο κδζζμφ ήηακ μζ Κάνεξ μζ μπμίμζ ήνεακ ζηδ Κάθοικμ απυ ηδκ Μζηνά Ώζία ζηζξ ανπέξ ηδξ βεςιεηνζηήξ επμπήξ. Σμ απμδεζηκφμοκ ηα ενείπζα ιε Κανζηά παναηηδνζζηζηά ζηδκ ανπαία ιδηνυπμθδ ημο Κάζηεθθα, ημκηά ζηα ζδιενζκά ηδιέκζα. Ίπκδ ημοξ ανίζημοιε ζε ζπήθαζα (Ώβία ΐαναάναξ, Ααζηαθεζυ) ηαεχξ ηαζ ζε άθθεξ πενζμπέξ (Σζζββμφνα, Βιπμνεζυξ). Σμ π.υ. ημ κδζί ηαημζηήεδηε απυ ημοξ Ώζμθείξ ηαζ ανβυηενα απυ ημοξ Αςνζείξ. διακηζηή απυδεζλδ είκαζ δ ζδιενζκή μκμιαζία ΑΏΜΟ ηαζ ηα αλζυθμβα ενείπζα ημο Εενμφ απυ ημ καυ ημο εεμφ Ώπυθθςκα. Βπζβναθέξ πμο ζχγμκηαζ ζήιενα ιανηονμφκ υηζ μζ Αςνζείξ ηονζάνπδζακ ζημ κδζί ιε ανπδβυ ημ Θεζζαθυ, βζμ ημο Δναηθή ηαζ ηδξ Υαθηζυπδξ. Ο ιδνμξ ηδκ μκμιάγεζ Καθφδκεξ ηαζ ακαθένεζ υηζ ζοιιεηείπε ζημκ Σνςζηυ πυθειμ ζηέθκμκηαξ ιαγί ιε άθθα κδζζά 30 πθμία ιε ανπδβμφξ Φείδζππμ ηαζ ημκ Άκηζθμ. Μεηά ημκ Σνςζηυ πυθειμ (ζφιθςκα ιε ημκ

9 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 9 Αζυδςνμ), ηέζζενα απυ ηα πθμία ημο Ώβαιέικμκα ζημ βονζζιυ ημοξ καοάβδζακ έλς απυ ημ κδζί. Σα πθδνχιαηά ημοξ εβηαηαζηάεδηακ ηυηε ιυκζια ζημ κδζί ηαζ έπηζζακ έκα μζηζζιυ πάκς ζημ μνμπέδζμ ημο κδζζμφ, πμο, ζε ακάικδζδ ηδξ ιαηνζκήξ ημοξ παηνίδαξ, μκμιάζηδηε Άνβμξ. Γζα πμθφ ηαζνυ ημ Άνβμξ οπήνλε δ πνςηεφμοζα ημο κδζζμφ. Ο Ώπυθθςκαξ ήηακ μ πνμζηάηδξ εευξ ηδξ Καθφικμο, εκχ ημ Εενυ ημο οπήνλε ημ πμθζηζηυ ηαζ ενδζηεοηζηυ ηέκηνμ ηαε υθδ ηδκ ανπαζυηδηα, απυ ηζξ ανπέξ ηδξ 1 δξ πζθζεηίαξ έςξ ηαζ ημοξ πνχημοξ πνζζηζακζημφξ αζχκεξ. Σμκ 6 μ π.υ. δ Κάθοικμξ ηυαεζ ανβονά κμιίζιαηα, ζηα μπμία εζημκίγεηαζ ηεθάθζ βεκεζμθυνμο ηνακμθυνμο πμθειζζηή ιπνμζηά ηαζ απυ πίζς δ θφνα ημο εεμφ Ώπυθθςκα. Καηά ηδ δζάνηεζα ηςκ Πενζζηχκ Πμθέιςκ ημ κδζί ηεθεί οπυ ηδκ ηαημπή ηςκ Πενζχκ ηαζ ηδξ ααζίθζζζαξ Ώνηειζζίαξ ηδξ πνεζαφηενδξ. Ώπεθεοεενχκεηαζ ημ 477 π.υ., βίκεηαζ ιέθμξ ηδξ Ώεδκασηήξ οιιαπίαξ, ιαγί ιε ηδ Λέζαμ, ηδ Υίμ, ηδ άιμ, ηδκ Κς ηαζ ηδ Ρυδμ ηαζ πθδνχκεζ θυνμ ζημ ηαιείμ ηδξ ζοιιαπίαξ πμο ανίζηεηαζ ζηδ Αήθμ. ημκ Πεθμπμκκδζζαηυ πυθειμ δεκ θαίκεηαζ κα παίνκεζ ιένμξ, αθμφ μ Θμοηοδίδδξ δεκ ηδκ ακαθένεζ ηαευθμο ακάιεζα ζε άθθα κδζζά. Σμ 357 π.υ. δ Κάθοικμξ παφεζ κα είκαζ εθεφεενδ. Τπμηάζζεηαζ ζηδκ ελμοζία ημο ααζζθζά ηδξ Ώθζηανκαζζμφ Μαφζςθμο. Μεηά απυ 15 πνυκζα πενίπμο, δ Κάθοικμξ επακαζηαηεί, απμηηά ηδκ εθεοεενία ηδξ ηαζ λακαβίκεηαζ ζφιιαπμξ ηςκ Ώεδκαίςκ. Καηά ημκ 3 μ π.υ. αζχκα δ Κάθοικμξ ηυαεζ ανβονά ηαζ πάθηζκα κμιίζιαηα, ηα μπμία θένμοκ ζηδκ ιπνμζηζκή υρδ ηεθάθζ αβέκεζμο ηνακμθυνμο πμθειζζηή ηαζ ζηδκ πίζς υρδ ηζεάνα. Καηά ημοξ εθθδκζζηζημφξ πνυκμοξ ημ κδζί ζοπκά ειπθέηεηαζ ζημοξ ελμκηςηζημφξ αβχκεξ ακάιεζα ζημοξ δζαδυπμοξ ημο Ώθέλακδνμο, θυβς ηδξ βεςβναθζηήξ εέζδξ ημο. Σδκ επμπή αοηή ιάθζζηα μζημδμιμφκηαζ ζε δζάθμνα ζδιεία ηδξ Καθφικμο μπονά βζα ηδκ πνμζηαζία ηςκ ηαημίηςκ, θυβς ηςκ αζηαεχκ ημζκςκζημπμθζηζηχκ ζοκεδηχκ ηδξ επμπήξ. ηα ηέθδ ημο 3 μο π.υ. αζχκα δ Κάθοικμξ ηαζ δ βεζημκζηή κήζμξ Κςξ ζοκεκχκμκηαζ οπυ ημ ημζκυ πμθζηεζαηυ ηαεεζηχξ ηδξ Οιμπμθζηείαξ. Δ Κάθοικμξ οπμηάπεδηε ζημοξ Ρςιαίμοξ ημ 44 π.υ. Έπμκηαξ υιςξ ζηδνίλεζ ηδ Ρχιδ ζημοξ Μοενζδαηζημφξ πμθέιμοξ, είπε ηάπμζα πνμκυιζα. Καηά ηδκ πενίμδμ ηδξ νςιαζμηναηίαξ δ Κάθοικμξ ακήηεζ ζηδκ Βπανπία ηςκ Νήζςκ. Σμ 496 ι.υ. οπάβεηαζ ζηδ ΐογακηζκή Ώοημηναημνία, ηαηά ημκ 5 μ ηαζ 6 μ ι.υ. δ Υνζζηζακζηή ενδζηεία ηαεζενχκεηαζ ςξ επίζδιδ ενδζηεία ηαζ ζημ κδζί ακεβείνμκηαζ παθαζμπνζζηζακζημί καμί. ηδ εέζδ ημο καμφ ημο Ώπυθθςκα ηαζ πνδζζιμπμζχκηαξ ηα ίδζα ιάνιανα, ηαηαζηεοάζηδηε μ καυξ ημο «Υνζζημφ ηδξ Εενμοζαθήι». φιθςκα ιε

10 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 10 ηδκ ημπζηή πανάδμζδ μ καυξ ηηίζηδηε απυ ηδκ Ώβία Βθέκδ, ηαηά ηδκ επζζηνμθή ηδξ απυ ηα Εενμζυθοια ιεηά ηδκ εφνεζδ ημο Σζιίμο ηαονμφ. Άθθμζ παθαζμπνζζηζακζημί καμί είκαζ δ ΐαζζθζηή ημο Ώβίμο Εςάκκδ ζημ Μεθζηζάπα, μ Σαλζάνπδξ ζημ ΐαεφ. Ο ζζπονυξ ζεζζιυξ ημο έημοξ 554 ι.υ., πένα απυ ηζξ άθθεξ ηαηαζηνμθέξ, πνμηάθεζε ηαηααφεζζδ ηδξ πενζμπήξ ακάιεζα ζηδκ Κάθοικμ ηαζ ηδκ Σέθεκδμ, δ μπμία ηαζ δζαιμνθχεδηε ηεθζηά ζε κδζί. Δ εζνήκδ πμο ααζίθεοε ζηδκ Ώκαημθή δζαζαθεφεηαζ ηαεχξ επζηίκδοκμζ επενμί ειθακίγμκηαζ ζηδκ πενζμπή ηδξ Μ. Ώζίαξ ημκ 7 μ ι.υ. αζχκα. Πένζεξ ηαζ Άνααεξ πνμλεκμφκ ηαηαζηνμθέξ ηαζ θεδθαζίεξ ζηα κδζζά ημο Ώζβαίμο. ηδκ Κάθοικμ μ θυαμξ ηςκ εαθάζζζςκ επζδνμιχκ μδδβεί ζηδκ εβηαηάθεζρδ ηςκ παναεαθάζζζςκ μζηζζιχκ. Οζ πθδεοζιμί ημο κδζζμφ ιεηαημιίγμοκ ζε δφζααημοξ ηαζ δοζπνυζζημοξ πχνμοξ υπμο δδιζμονβμφκ κέμοξ πενζηεζπζζιέκμοξ μζηζζιμφξ. Σέημζμοξ ζοκακηάιε ζημκ Άβζμ Κςκζηακηίκμ ζηδκ Σέθεκδμ, ζηδ Γαθαηζακή (ηάθζα), ζημ ΐαεφ ηαζ ημ ιζηνυ θνμφνζμ ζημ Καζηέθζ. Καηά ημκ 10 μ αζχκα δδιζμονβείηαζ μ ζδιακηζηυηενμξ μζηζζιυξ, ημκηά ζηδ ζδιενζκή Υχνα, πενζηθεζυιεκμξ απυ ηάζηνμ, ημ θεβυιεκμ Πένα Κάζηνμ ή Κάζηνμ ημο Υςνζμφ, πμο ανζζηυηακ ζ έκα πεθχνζμ ανάπμ, ζημ ηέκηνμ ηδξ πζμ εφθμνδξ ημζθάδαξ ηδξ Καθφικμο. Σμ 1207 δ Κάθοικμξ ηαηαθήθεδηε απυ ημοξ Γεκμοάηεξ ηαζ ημ 1257 απυ ημοξ Βκεημφξ. Σμ 1278 δ Κάθοικμξ ιε ημ Κάζηνμ ηδξ επακένπεηαζ ηαζ πάθζ ζηδ ΐογακηζκή αοημηναημνία, ηυηε πμο αοημηνάημναξ ήηακ μ Μζπαήθ Δ Παθαζμθυβμξ. ηα ηέθδ ημο 13 μο αζχκα δ Κάθοικμξ δέπεηαζ επζδνμιέξ απυ Γεκμαέγμοξ ηαζ Βκεημφξ πεζναηέξ. Σμ 1303 μζ αδενθμί Γαπανία, ακζρζμί ημο αοημηνάημνα Μζπαήθ Δ Παθαζμθυβμο, άνπμκηεξ ηδξ Φχηαζαξ, ηαηέθααακ ηδκ Κάθοικμ ηαζ υθα ηα ηάζηνα ηδξ. Σμ 1306 ημ ηάζηνμ ηδξ Υχναξ παναπςνήεδηε ζημ Γεκμαέγμ ημονζάνμ VIGNOLO DE VIGNOLI απυ ημ ΐογακηζκυ αοημηνάημνα Ώκδνυκζημ ΐ Παθαζμθυβμ βζα οπδνεζίεξ πμο ημο πνυζθενε. Σμ 1309 ημ Κάζηνμ πενζήθεε ζηδκ ηονζανπία ημο ηάβιαημξ ηςκ Εππμηχκ ημο Ώβίμο Εςάκκδ απυ ηδ Μάθηα. Καηά ηδκ πενίμδμ αοηή έβζκακ ζδιακηζηέξ επζδζμνεχζεζξ ηαζ δ μπφνςζδ ημο Κάζηνμο εκζζπφεδηε ηαζ αεθηζχεδηε ανηεηά, βζα κα ιπμνέζεζ κα ακηζιεηςπίζεζ ημκ ημονηζηυ ηίκδοκμ, πμο πθδζίαγε υθμ ηαζ πενζζζυηενμ. Σμ 1444 είημζζ πζθζάδεξ αναηδκμί λεπφκμκηαζ εκακηίμκ ημο κδζζμφ, θεδθαημφκ ηαζ ζθάγμοκ υζμοξ ηαημίημοξ ανίζημκηαζ έλς απυ ημ Κάζηνμ. Σμκ ίδζμ πνυκμ βίκεηαζ ηαζ δ ιεβάθδ ηαζ δ ακεθέδηδ ζθαβή ηδξ ΐογακηζκήξ ηςιυπμθδξ ηδξ Ρίκαξ ζημ ΐαεφ. Λίβμζ απυ αοημφξ ιυκμ ζχεδηακ ηαηαθεφβμκηαξ ζημ απυνεδημ αοηυ ηάζηνμ. Ώπυ ημ 1454 ιέπνζ ημ 1522 μζ Σμφνημζ

11 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 11 πναβιαημπμίδζακ πενζζζυηενεξ απυ 30 επζδνμιέξ, θεδθαηχκηαξ ηαζ ηαηαζηνέθμκηαξ ημ κδζί, αθθά πςνίξ κα ιπμνέζμοκ κα ηονζέρμοκ ημ Μεβάθμ ηάζηνμ ηδξ Υχναξ. ημ δζάζηδια αοηυ, επίζδξ, ηαζ ζοβηεηνζιέκα ημ 1495, έβζκε ζζπονυξ ζεζζιυξ ηαζ πνμηθήεδηακ ιεβάθεξ γδιζέξ ηαζ ηαηαζηνμθέξ ζημ Κάζηνμ, πμο επζδζμνεχεδηακ αιέζςξ. Σμ 1523 δ Κάθοικμξ, ιεηά ηδκ πανάδμζδ ηδξ Ρυδμο ηαζ ηδξ Κς, παναδίδεηαζ ζημοξ Σμφνημοξ. ιςξ δζαηδνείηαζ ζπεδυκ αοηυκμιδ ηαζ ζε ζοκδοαζιυ ιε ημ θηςπυ έδαθμξ δεκ ηαημζηείηαζ απυ Σμφνημοξ. Σμ 1821 μζ Καθφικζμζ, ακ ηαζ ανίζημκηακ ζε ηαεεζηχξ αοημκμιίαξ, ζοιιεηείπακ ζηδκ Βθθδκζηή Βπακάζηαζδ ηαζ ιάθζζηα έθααακ ιένμξ ζηδ καοιαπία πμο έβζκε ημκηά ζημ κδζί ημοξ, ζηζξ 29 Ώοβμφζημο Συηε δ πνμζςνζκή ηοαένκδζδ ηδξ Βθθάδαξ οπήβαβε ηδκ Κάθοικμ ζηδκ εθθδκζηή πμθζηεία ηαζ απέζηεζθε δζμζηδηζηέξ ηαζ καοηζηέξ ανπέξ ζημ κδζί. Μαγί ιε ηδ Λένμ, ηδκ Πάηιμ ηαζ ηδκ Εηανία πήνακ ημκ ηίηθμ «οιπθδνςιαηζηαί κδζυζ ημο ηιήιαημξ ηςκ ακαημθζηχκ πμνάδςκ». Ώνβυηενα δζμνίζηδηε έηηαηημξ επίηνμπυξ ημοξ μ Ε. Κςθέηηδξ. ηακ υιςξ ηαεμνίζηδηακ ηα ζφκμνα ημο εθθδκζημφ ηνάημοξ, δ Κάθοικμξ ακηαθθάπεδηε ιε ηδκ Βφαμζα, ιε απμηέθεζια κα επακέθεεζ βζα άθθδ ιζα θμνά ζημοξ Οεςιακμφξ. Σμ 1835 δ αοημκμιία ηδξ ακαβκςνίζηδηε ιε αοημηναημνζηυ θζνιάκζ. Οζ Καθφικζμζ ιαγί ιε άθθα άβμκα κδζζά ημο Ώζβαίμο απέζπαζακ απυ ημοξ μοθηάκμοξ πνμκυιζα ηα μπμία οπεναζπίζηδηακ ιε πάεμξ απυ ηαημπζκέξ πνμζπάεεζεξ ηαηαπάηδζήξ ημοξ. Μπυνεζακ έηζζ κα ακαπηφλμοκ έκα εαοιαζηυ ζφζηδια ημπζηήξ αοημδζμίηδζδξ, ηδ «Αδιμβενμκηία», πανέπμκηαξ ζε υθμ ημ θαυ δςνεάκ ηα αβαεά ηδξ οβείαξ ηαζ ηδξ παζδείαξ. Δ Κάθοικμξ πανέιεζκε οπυ ημονηζηή ηαημπή έςξ ημ 1912, υηακ πέναζε ζηδκ ζηαθζηή ηαημπή. Δ ηαηάζηαζδ πεζνμηένερε ιεηά ηδκ εβηαείδνοζδ ημο θαζζζιμφ ζηδκ Εηαθία. Πνχηα έβζκε εζζαβςβή ηδξ ζηαθζηήξ βθχζζαξ ζηα ζπμθεία, έηθεζζακ ηα βοικάζζα ηαζ θοθαηίζηδηακ υθμζ μζ Έθθδκεξ δάζηαθμζ ηαζ ηαεδβδηέξ. Σαοηυπνμκα, μζ Εηαθμί εέθδζακ κα ηδνφλμοκ αοημηέθαθδ ηδκ Βηηθδζία ηδξ Αςδεηακήζμο πμο οπαβυηακ ζημ Οζημοιεκζηυ Παηνζανπείμ ηαζ κα ηδκ οπαβάβμοκ ζημ ΐαηζηακυ. Οζ Καθφικζμζ ακηέδναζακ έκημκα, ηθείκμκηαξ ηζξ εηηθδζίεξ ημοξ βζα δφμ πνυκζα, εκχ ημ 1935 έβζκε μ πενίθδιμξ «πεηνμπυθειμξ», ζημκ μπμίμ πνςημζηάηδζακ μζ βοκαίηεξ. Γζα ηνεζξ διένεξ μζ βοκαίηεξ βνάθμοκ επζηέξ ζεθίδεξ εάννμοξ ηαζ εοροπίαξ, ιαπυιεκεξ ιε υπθα ηαζ ιε πέηνεξ. Κάκμοκ βζμονμφζζ ηαζ ζπάγμοκ ζηα βυκαηά ημοξ ηα κημοθέηζα ηςκ Εηαθχκ ηαναιπζκζένδδςκ. Σδκ Σνίηδ διένα ένπμκηαζ εκζζπφζεζξ ζηναηζςηχκ απυ άθθα κδζζά, πονμαμθμφκ ημ άμπθμ πθήεμξ, ελαπμθφμοκ

12 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 12 ηνμιμηναηία, ζοθθαιαάκμοκ άκηνεξ ηαζ βοκαίηεξ, ηαζ ημοξ ηθείκμοκ ζηα ιπμοκηνμφιζα ηδξ Κς ηαζ ηδξ Ρυδμο. Ο αβχκαξ δεκ ζηαιαηά. Οζ εηηθδζίεξ ιέκμοκ ηθεζζηέξ, αθεζημφνβδηεξ, ηαιζά πνάλδ ενδζηεοηζηή δεκ βίκεηαζ, μφηε ααθηίζζα, μφηε ηδδεία, χζπμο ιε δζααήιαηα ζημ Οζημοιεκζηυ Παηνζανπείμ ιαηαζχκεηαζ ηεθζηά ημ αοημηέθαθμ ηδξ Βηηθδζίαξ ηδξ Αςδεηακήζμο πμο, ηάης απυ ζζπονή πίεζδ, είπακ δεπηεί κα οπμβνάρμοκ μζ ηυηε ιδηνμπμθίηεξ. Μεβάθεξ δμηζιαζίεξ (πείκα, αμιαανδζζιμφξ) έγδζε ημ κδζί ζημκ Βθθδκμσηαθζηυ πυθειμ ηαζ ζηδκ Καημπή. Να ζδιεζςεεί υηζ ημ ιε ηδκ ηαηάθδρδ ηςκ κδζζχκ απυ ημοξ Γενιακμφξ, απυ ημοξ Καθφικζμοξ, πμο οπήνπακ ζημ κδζί, μζ 9000 έθοβακ ηονίςξ ζηδ Μέζδ Ώκαημθή, βζα κα ιδκ πεεάκμοκ απυ ηδκ πείκα. Βηεί μζ κέμζ επάκδνςζακ ημκ ηαημπμζδιέκμ απυ ηα ηζκήιαηα εθθδκζηυ ζηυθμ. Μεηά ηδ θήλδ ημο ΐ Παβημζιίμο Πμθέιμο, ζηζξ 7 Μανηίμο ημο 1948, ημ κδζί εκζςιαηχεδηε επίζδια ηαζ μνζζηζηά ζηα υνζα ημο εθθδκζημφ ηνάημοξ ιαγί ιε ηα οπυθμζπα Αςδεηάκδζα. 1.2 Ζ Κάιπκλνο ηεο δηαζπνξάο κέζα από ηα «Καιπκληαθά Υξνληθά» Δ Κάθοικμξ έκα ζπεηζηά ιεβάθμ κδζί αθθά αναπχδεξ, ιε έηηαζδ 109 πενίπμο ηεηναβςκζηά πζθζυιεηνα, δζαεέηεζ ιυθζξ 2000 πενίπμο ανδεουιεκα ζηνέιιαηα ζηζξ ημζθάδεξ ΐαεφ, Πάκμνιμξ ηαζ Πυεζα. Σα εζπενζδμεζδή, ηαηά ηφνζμ θυβμ, ηα θίβα δδιδηνζαηά, ημ ιέθζ, ημ θάδζ, ηα ηδπεοηζηά, ηαεχξ ηαζ μζ θζβμζηέξ πμίικεξ βζδμπνμαάηςκ, ιπμνεί κα απμηεθμφκ ηδ ζοκζζηαιέκδ ηδξ ακενχπζκδξ εοηοπίαξ ζηδ Παθαζά Αζαεήηδ, δεκ εα ιπμνμφζακ υιςξ κα απμηεθέζμοκ ηδ ιμκαδζηή πδβή πμνζζιμφ βζα ημοξ ηαημίημοξ εκυξ άβμκμο κδζζμφ. Δ Κάθοικμξ ακαπηφζζεηαζ πθδεοζιζαηά δεπυιεκδ ηαζ έκα ζηακυ ιεηακαζηεοηζηυ νεφια, ηονίςξ απυ βεζημκζηά κδζζά. Οζ 5000 ηάημζημζ ημο 1825 βίκμκηαζ 7600 ημ 1850 ηαζ ημ Αζαηζκήζεζξ πθδεοζιχκ ηαζ επμζηζζιμί είκαζ ζφκδεεξ θαζκυιεκμ ζημκ εθθδκζηυ πχνμ ηαηά ηδ δζαδνμιή ηςκ αζχκςκ. Δ πνμζέθηοζδ ιεηακαζηχκ απυ έκα άβμκμ κδζί υπςξ δ Κάθοικμξ δείπκεζ ημ ιέβεεμξ ηδξ μζημκμιζηήξ εονςζηίαξ πμο ανπίγεζ κα απμηηά ημ κδζί. ηα ηέθδ ημο 19 μο αζχκα δδιζμονβείηαζ ημ πνχημ ζζπονυ ιεηακαζηεοηζηυ νεφια απυ ηδκ Κάθοικμ πνμξ ηδ Ρςζία. Κφνζα αζηία δ πνμζπάεεζα απμθοβήξ ημο ζθμοββανάδζημο επαββέθιαημξ ημ μπμίμ, ιε ηδκ εθανιμβή ημο ζηαθάκδνμο, πνμηαθεί ιεβάθμ ανζειυ εακάηςκ αθθά ηαζ πανάθοηςκ, ζςζηά ακενχπζκα ενείπζα, πμο ηαηαηθφγμοκ ημ κδζί ηαζ πνμηαθμφκ ζμαανυ ημζκςκζηυ πνυαθδια.

13 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 13 Με ηδκ έκανλδ ημο Ώ παβηυζιζμο πμθέιμο, ημ 1914, δ Καθοικζαηή πανμζηία ζηδκ Πεηνμφπμθδ βκςνίγεζ ιένεξ μζημκμιζηήξ αηιήξ. Ώκαθένμκηαζ πενίπμο ηα ηαηαζηήιαηα, ζθμοββανάδζηα, εζηζαηυνζα, ηζασκάβζεξ, πακημοθθαηγίδζηα. Με ηδκ έηνδλδ υιςξ ηδξ Οηηςανζακήξ Βπακάζηαζδξ, ημ 1917, ζοκηεθείηαζ δ ιεβάθδ ακαηνμπή. Σα πάκηα πάεδηακ ιέζα ζε θίβμοξ ιήκεξ. Αζαθφεδηακ μζημβέκεζεξ, ηζκάπηδηακ ζημκ αένα πενζμοζίεξ ηαζ ανπμκηζηά, έβζκακ ζηάπηδ εθπίδεξ ηαζ υκεζνα ιζαξ γςήξ ζηδ λεκζηζά. Πμθθμί πέναζακ ηα ζφκμνα ηδξ Φζθακδίαξ είηε κυιζια είηε ςξ δναπέηεξ ηαζ έζςζακ ιυκμ ημ ημιάνζ ημοξ. ζμζ έιεζκακ, ηαζ δεκ ήηακ θίβμζ, γμφζακ ιε ημ θυαμ, ηδκ ακαζθάθεζα ηαζ ημοξ δζςβιμφξ. Ώνηεημί έθοβακ ελυνζζημζ ζηδ ζαδνία ηαζ πάεδηακ ηα ίπκδ ημοξ. Δ πνχηδ Καθοικζαηή πανμζηία ζημ Νέμ Κυζιμ έπεζ άιεζδ ζπέζδ ιε ημ ζθμοββάνζ ηαζ ηδ ζπμββαθζεία. Καθφικζμζ ζθμοββανάδεξ, ιαγί ιε οιζαημφξ, Υαθηήηεξ ηαζ Ώζβζκίηεξ, θηάκμοκ ζημ Σάνπμκ πνζβηξ ηδκ πνχηδ δεηαεηία ημο 20 μο αζχκα βζα κα δμηζιάζμοκ ηδκ ηφπδ ημοξ ζηα άβκςζηα κενά ημο Κυθπμο ημο Μελζημφ. Γνήβμνα ημ ιζηνυ ρανμπχνζ ηςκ δοηζηχκ αηηχκ ηδξ Φθχνζδαξ ιεηαηνέπεηαζ ζε ζδιακηζηυ ζπμββαθζεοηζηυ ηέκηνμ παναβςβήξ ηαζ ειπμνίαξ ζθμοββανζχκ. Δ Εηαθζηή ηαημπή απυ ημ 1912, μζ πζέζεζξ βζα ελζηαθζζιυ πμο εα αημθμοεήζμοκ ηαζ εα θάαμοκ δναιαηζηέξ δζαζηάζεζξ ηδ δεηαεηία ημο 30, εα έπεζ βζα ηδκ Κάθοικμ ηζξ ηναβζηέξ ζοκέπεζεξ πμο είπε ηαζ ζηα οπυθμζπα Αςδεηάκδζα. Ο πθδεοζιυξ ελςεείηε ζηδ ιεηακάζηεοζδ. Δ Κάθοικμξ απυ ηαημίημοξ ημ 1913 εα πέζεζ ζηζξ ιεηά 4 πνυκζα. Καεχξ δ πυνηα ηδξ Ρςζίαξ έπεζ ηθείζεζ μ Καθφικζμξ ιεηακάζηδξ ζηνέθεηαζ ηονίςξ πνμξ ημκ Νέμ Κυζιμ. ηδκ ανπή πνμξ ηδ Φθχνζδα, ςξ ζπμββαθζεοηζηυ ηέκηνμ, θίβμ ανβυηενα παίνκεζ ημ δνυιμ πνμξ ημκ αζμιδπακζηυ αμννά, Γηένο, Οπάζμ, Πεκζζθαάκζα ηαζ δεοηενεουκηςξ ζηδ Νέα Τυνηδ. Σμκ Καθφικζμ ιεηακάζηδ ζπνχπκεζ ζημκ εηπαηνζζιυ, υπςξ άθθςζηε ζε υθα ηα οπυθμζπα κδζζά ιαξ, δ ζηενδιέκδ γςή. Γζα κα ελμζημκμιήζεζ ηα καφθα ημο ηαηαθεφβεζ αηυια ηαζ ζε ημημβθφθμοξ. Αεκ βκςνίγεζ πμο πδβαίκεζ, ηδ βθχζζα ημο κέμο ηυπμο δζαιμκήξ, ηζξ ζοκεήηεξ δζααίςζδξ ηαζ ενβαζίαξ. Καηαθεφβεζ ζηδκ ανπή, βζα κα επζαζχζεζ, ζηζξ πζμ επζηίκδοκεξ ηαζ αανζέξ δμοθεζέξ ηαζ δ πνμζανιμβή ημο ζηδ κέα πχνα είκαζ δφζημθδ. Σμ πνχημ ιεβάθμ ηφια ιεηακαζηχκ ηαηεοεφκεηαζ πνμξ ηδκ Ώιενζηή. Κζ αοηυ βζαηί οπάνπεζ ήδδ δ ιαβζά ηςκ πνμ ημο πμθέιμο ιεηακαζηχκ πμο θεζημονβεί ςξ ζοκδεηζηυξ ηνίημξ. οββεκείξ, θίθμζ, βείημκεξ, ιε ηζξ ιοεχδεζξ δζδβήζεζξ βζα ημ αιενζηακζηυ υκεζνμ ηαζ ηζξ ακέζεζξ ημο αιενζηάκζημο ηνυπμο γςήξ ελάπημοκ ηδ

14 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 14 θακηαζία. Ώηυια οπάνπεζ ηαζ δ Φθχνζδα πμο πνμζθένεζ ζημκ Καθφικζμ εοηαζνίεξ απαζπυθδζδξ ζημ επάββεθια πμο βκςνίγεζ ηαθά, ημο δφηδ ηαζ ημο ζθμοββανά. διακηζηυ ειπυδζμ είκαζ αέααζα δ φπανλδ ηδξ πμθοπυεδηδξ πνυζηθδζδξ απυ ημ ζοββεκή ηαζ δ πνμκμαυνα δζαδζηαζία έβηνζζδξ ηδξ απυ ημ Ειζβηνέζζμ. Με ηδκ Ώοζηναθία ηα πνάβιαηα είκαζ πζμ απθά. ημ κδζί ηαηαθεάκεζ ημ 1953 ηθζιάηζμ ηδξ πενίθδιδξ ΑΒΜΒ (Αζαηοαενκδηζηήξ Βπζηνμπήξ Μεηακάζηεοζδξ Βονχπδξ) ιε επζηεθαθήξ Ώοζηναθυ δζπθςιαηζηυ οπάθθδθμ. Βπζθέβμκηαζ ζηαδζαηά πενίπμο 4000 άημια ηαηά πθεζμρδθία ηάης ηςκ 40 εηχκ. Βάκ θάαμοιε οπ υρζκ ιαξ υηζ δ απμβναθή ημο 1951 έδεζπκε βζα ηδκ Κάθοικμ ηαημίημοξ ηαζ ιεηακαζηεφεζ, ιυκμ πνμξ ιία πχνα, ημ έκα ηνίημ ημο πθδεοζιμφ ηαζ ιάθζζηα ημ πθέμκ παναβςβζηυ ημιιάηζ ημο, δ ιμίνα ημο κδζζμφ θαζκυηακ πνμδζαβεβναιιέκδ ηαζ υιμζα ιε ηα οπυθμζπα κδζζά. Βδχ αηνζαχξ ανίζηεηαζ δ ζδζαζηενυηδηα ηδξ Καθφικμο. Αεκ εβηαηαθείπεηαζ ημ κδζί. Βκχ μζ ιεηακάζηεξ δμοθεφμοκ ζηθδνά ζηα αθζθυλεκα δάζδ, ηζξ ιίκεξ ηαζ ηζξ μζημδμιέξ ηδξ ΐυνεζαξ Ώοζηναθίαξ, ζηήκεηαζ βνήβμνα ιζα αενμβέθονα ακάιεζα ζε Κάθοικμ ηαζ Νηάνβμοζκ ηαζ έκα ιεβάθμ ιένμξ ημο ιυπεμο ημοξ ιεηαθένεηαζ ζε επεκδφζεζξ ζημ κδζί. Πζμ παναηηδνζζηζηυ είκαζ αηυια ημ βεβμκυξ υηζ πμθθμί απ αοημφξ αθμφ ελαζθάθζζακ άκεηδ δζααίςζδ ζημ Νηάνβμοζκ, κμίηζαζακ ηα αηίκδηά ημοξ, βφνζζακ ζηδκ Κάθοικμ, ζηάνςζακ ηασηζα ηαζ λακάβζκακ ρανάδεξ ηαζ ζθμοββανάδεξ. ήιενα, ζηδκ επμπή ιαξ, πμθθά παζδζά ιεηακαζηχκ, ηνίηδξ ηαζ ηέηανηδξ βεκζάξ ηαηέπμοκ επίγδθεξ εέζεζξ ζηζξ επζζηήιεξ, ηδκ επζπεζνδιαηζηυηδηα ηαζ ηδκ πμθζηζηή, ζε πχνεξ υπςξ δ Ώιενζηή ηαζ δ Ώοζηναθία. Παν υθα αοηά δ κμμηνμπία ημο Καθφικζμο ιεηακάζηδ δεκ έπεζ αθθάλεζ ζδιακηζηά. Καζ ζήιενα αηυια, υηακ δ ημονζζηζηή ζεγυκ δεκ πάεζ ηαθά ζημ κδζί, δ αενμβέθονα ιε Νηάνβμοζκ ή Νέα Τυνηδ θεζημονβεί αδζάημπα. Ώνηεημί Καθφικζμζ εα πεηαπημφκ ςξ ηδκ Ώιενζηή ή ημ Νηάνβμοζκ, βζα κα ενβαζημφκ ηακέκα ελάιδκμ «ζηζξ ιπμβζέξ» ή ηζξ μζημδμιέξ, ζοιπθδνχκμκηαξ ζηα βνήβμνα ημ εζζυδδιά ημοξ. Ο Καθφικζμξ μθζβανηήξ, δεκ απμαθέπεζ ζε ιεβάθεξ πενζμοζίεξ, δεκ εκκμεί κα εηπαηνζζηεί μνζζηζηά βζα κα απμδεζπεεί ηεθαθαζμφπμξ. Δ αβάπδ πνμξ ημ κδζί ημο απμηεθεί ηδκ πνχηδ πνμηεναζυηδηα ηδξ γςήξ ημο. Δ ιεηακάζηεοζδ, «εοθμβία ή ηαηάνα», υπςξ ηαζ κα ηδκ παναηηδνίζεζ ηακείξ είκαζ έκα θαζκυιεκμ ημζκςκζηυ ιε πμθθά αίηζα ηαζ πακάνπαζεξ ζζημνζηέξ νίγεξ. πςξ ζοιααίκεζ ζοκήεςξ ιε υθεξ ηζξ ημζκςκζηέξ ακαηαηαηάλεζξ, απμηεθεί θαζκυιεκμ πνμξ ιεθέηδ ηαζ ακάθοζδ ζε δζάθμνεξ δζαηνζαέξ ηαζ άνενα. Πένακ υιςξ απυ ηζξ ροπνέξ

15 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 15 ζηαηζζηζηέξ, ημοξ ανζειμφξ, ηζξ ιεθέηεξ ηαζ ηζξ μζημκμιζηέξ επζπηχζεζξ οπάνπμοκ μζ άκενςπμζ. Καζ επεζδή μζ ζζημνίεξ ηςκ ακενχπςκ δζαζχγμκηαζ ιυκμ ζηα αζαθία, ηα Καθοικζαηά Υνμκζηά απμηοπχκμοκ έκα ιεβάθμ ιένμξ απυ ημ πμθφηζιμ αοηυ ημιιάηζ ηδξ ζζημνίαξ ημο ηυπμο ιαξ.

16 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 16 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ν «ΠΟΓΓΑΛΗΔΗΑ» ΑΗΧΝΗΑ ΠΑΡΑΓΟΖ ΓΗΑ ΣΟΤ ΚΑΛΤΜΝΗΟΤ Ώπυ ηα πακάνπαζα πνυκζα δ εάθαζζα ηδξ Μεζμβείμο πάνζγε ηα πθμφηδ ηδξ ζημκ βφνς πθδεοζιυ ηδξ. Δ ζπμββαθζεία ήηακ δζαδεδμιέκδ απυ ηδκ ανπαζυηδηα, υπμο απμηεθμφζε αβχκζζια ηςκ Οθοιπζαηχκ αβχκςκ. Μέπνζ ηαζ ηα πνχηα ιεηαπμθειζηά πνυκζα δ ζπμββαθζεία έπαζγε ααζζηυ νυθμ ζηδκ μζημκμιία ηδξ Καθφικμο. Κφνζα απαζπυθδζδ ηςκ Καθοικίςκ ήηακ δ ζπμββαθζεία. Δ εοδιενία ηςκ ηαημίηςκ ήηακ ακάθμβδ ηδξ ηαθμπνμκίαξ ή ηδξ ηαημπνμκίαξ ηδξ ζπμββαθζείαξ. Ώοηυξ ήηακ μ θυβμξ πμο υθμζ μζ ηάημζημζ ηδξ Καθφικμο είπακ ζηναιιέκδ ηδκ πνμζμπή ημοξ ζηδκ ζπμββαθζεία ηαζ έδζκακ ηζξ εοπέξ ημοξ βζα ηαθή δμφθερδ. Δ αηιή ηδξ ζπμββαθζείαξ ζδιεζχεδηε ημ 1860 ιε 370 πθμία, Μεηαπμθειζηά δ αηιή ζδιεζχεδηε ημ 1952 ιε 75 ζοβηνμηήιαηα απυ ιδπακέξ, θενκέγ ηαζ νεαένεξ, δδθαδή αάνηεξ ιε βοικμφξ δφηεξ, ιε 120 πθμία ιε πθδνχιαηα απυ 1160 καοηζημφξ απυ ημοξ μπμίμοξ 700 ήηακ δφηεξ. Δ απυδμζδ ήηακ 125 ηυκμζ ζπυββςκ ηδκ εενζκή πενίμδμ ηαζ 25 ηυκμζ ηδκ πεζιενζκή πενίμδμ, δδθαδή ζφκμθμ 150 ηυκμζ. Σμ 1984 δ δφκαιδ ηδξ ζπμββαθζείαξ ήηακ 61 πθμία ιε 254 άημια απαζπμθμφιεκμοξ. Δ παναβςβή ηςκ ζπυββςκ έθηακε ιυκμ ημοξ 38 ηυκμοξ. 2.1 πόγγνη: Φπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ημ αοευ ημο, εδχ ηαζ πζθζάδεξ πνυκζα, ακαπηφζζμκηαζ ζηενεέξ πμνχδεζξ ιάγεξ, μζ μπμίεξ απμηεθμφκηαζ ηονίςξ απυ εαθάζζζμ γςυθοημ, ηαζ πανμοζζάγμοκ ιεβάθδ ζπεηζηή απμννμθδηζηή ζηακυηδηα. Πνυηεζηαζ βζα ημοξ ζπυββμοξ, ηα ημζκχξ θεβυιεκα ζθμοββάνζα, ηςκ μπμίςκ δ πνήζδ ανίζηεζ εθανιμβή ηονίςξ ζηδ θανιαηεοηζηή, ηδκ μζηζαηή ηαζ ηδκ αημιζηή ηαεανζυηδηα. Ο θοζζηυξ ζπυββμξ ακήηεζ ζημ βέκμξ ηςκ ημζθεκηενςηχκ γχςκ, πμο ιε ηδ ζεζνά ημοξ ακήημοκ ζηδκ μζημβέκεζα ηςκ ζπμββζδχκ. οκακηζέηαζ ζε δζάθμνεξ εαθάζζζεξ πενζμπέξ ηονίςξ ζε πενζμπέξ ιε οπμπθίανα φδαηα, ηαζ ήπζα εαθάζζζα νεφιαηα ηαζ ζε πμζηίθα αάεδ. Σα ζθμοββάνζα είκαζ βκςζηά απυ ηδκ πνμηάιανζμ πενίμδμ ηαζ εθάπζζηα έπμοκ δζαθμνμπμζδεεί απυ ηδκ επμπή εηείκδ. Σα είδδ ημοξ δεκ έπμοκ ηαιία δζαθμνά ιε ηα ζδιενζκά. Έπμοκ δζάθμνεξ δζαζηάζεζξ, ιε ηα πζμ ιζηνά κα έπμοκ φρμξ 1 πζθζμζηυ ημο ιέηνμο, εκχ ηα πζμ ιεβάθα ιπμνμφκ κα θεάζμοκ ιέπνζ ηα 2 ιέηνα. οκακηζχκηαζ ζε δζάθμνα πνχιαηα, αηυιδ ηαζ ακάιεζα ζηα άημια ημο ζδίμο είδμοξ ιε επζηναηέζηενα

17 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 17 ημ ηαθέ, ημ ιαφνμ, ημ ηυηηζκμ, ημ ηίηνζκμ ηαζ ημ πμνθονυ. Πνυηεζηαζ βζα απθμφξ, πμθοηφηηανμοξ μνβακζζιμφξ, πμο ακήημοκ ζημ θφθθμ Πμνμθυνα, ηςκ μπμίςκ ημ ααζζηυ παναηηδνζζηζηυ είκαζ, πςξ δ επζθάκεζά ημοξ είκαζ πθμφζζα ζε πυνμοξ. Οζ πυνμζ αοημί είκαζ ακμίβιαηα, είζμδμζ ηαζ έλμδμζ, πμο αμδεμφκ ζηδκ άκηθδζδ ηαζ ζηδκ έλςζδ ιεβάθςκ πμζμηήηςκ κενμφ. Έπεζ οπμθμβζζεεί υηζ έκα ζθμοββάνζ ιεζαίςκ δζαζηάζεςκ δζαπενκάηαζ απυ πενίπμο 2 θίηνα κενυ ημ δεοηενυθεπημ. Γζα κα αολδεεί δ ιάγα ημο ζθμοββανζμφ ηαηά 30 βναιιάνζα εα πνέπεζ κα έπεζ δζαπεναζηεί απυ έκακ πενίπμο ηυκμ κενμφ. Δ ηνμθή ηςκ ζθμοββανζχκ απμηεθείηαζ απυ ααηηήνζα, ιζηνμζημπζηά θφηδ, πνςηυγςα, αοβά ηαζ απμιμκςιέκα ηφηηανα, ηα μπμία αθήκμοκ εθεφεενα ιέζα ζημ κενυ δζάθμνμζ θοηζημί ηαζ γςζημί μνβακζζιμί. Σμ ιέβεεμξ ηδξ ηνμθήξ ημοξ, είκαζ ακάθμβμ ιε ηδ δζάιεηνμ ηςκ πυνςκ ημοξ μζ μπμίμζ είκαζ ηδξ ηάλεςξ ηςκ 5mm. Σα ζθμοββάνζα δεκ δζαεέημοκ ζδζαίηενα υνβακα, υπςξ δεκ δζαεέημοκ ηαζ κεονζηυ ζφζηδια. Σα ημζπχιαηά ημοξ, απμηεθμφκηαζ απυ έκα ελςηενζηυ ηοηηανζηυ ζηνχια (εηηυδενια), απυ έκα εζςηενζηυ ζηνχια πεπηζηχκ ηοηηάνςκ (εκδυδενια), ηα μπμία πςνίγμκηαζ απυ έκα εκδζάιεζμ ηοηηανζηυ ζηνχια (πανέκπεζια), πμο πενζέπεζ ηζκμφιεκα ηφηηανα (αιμζααδμεζδή ηφηηανα) πμο ιπμνμφκ κα αθμιμζχζμοκ ηαζ κα επελενβάγμκηαζ ηδκ ηνμθή ημοξ ιε θαβμηοηηάνςζδ. ηα ηφηηανα αοηά πανάβεηαζ ηαζ δ ζπμββίκδ, πμθθά ζημζπεία ηδξ μπμίαξ δδιζμονβμφκ «ημ ζηεθεηυ» ημο ζθμοββανζμφ. Σα ζθμοββάνζα δεκ δζαεέημοκ υνβακα ηίκδζδξ ηαζ παναιέκμοκ πνμζημθθδιέκα ζ έκα ζδιείμ ηαε υθδ ηδ δζάνηεζα ηδξ γςήξ ημοξ. ε ηάπμζα είδδ ιπμνεί κα παναηδνδεεί ιζα εθάπζζηδ ηίκδζδ, έκα ιζηνυ ζφνζζιμ. Αεκ δζαεέημοκ υνβακα αζζεήζεςκ. Ονζζιέκα είδδ δείπκμοκ ιζα ιζηνή εοαζζεδζία ζημ θςξ ηαζ ηδκ αθή. Δ δζάνηεζα γςήξ ημοξ ιπμνεί κα θεάζεζ ηα 40 πνυκζα. Δ πμζηζθυηδηα ηςκ ιμνθχκ ημοξ είκαζ ζοκάνηδζδ πμθθχκ παναιέηνςκ, υπςξ δ εενιμηναζία, μ θςηζζιυξ, δ φπανλδ ή δ απμοζία νεοιάηςκ, μ ηοιαηζζιυξ, ημ αάεμξ αηυια ηαζ δ δθζηία ημο ηάεε γχμο. 2.2 Σα είδε ησλ ζπόγγσλ Σα ζθμοββάνζα δζαηνίκμκηαζ ζε «άβνζα» ηαζ «ήιενα» ή ζε ειπμνζηά ηαζ ιδ ειπμνζηά. Έπμοκ ηαηαβναθεί πενζζζυηενεξ απυ ηζξ ηέζζενζξ πζθζάδεξ πμζηζθίεξ ζθμοββανζχκ απυ ηζξ μπμίεξ ιυκμ πέκηε είκαζ ειπμνζηά εηιεηαθθεφζζιεξ ηαζ ζοκακηζχκηαζ ηονίςξ ζημ Ώζβαίμ ηαεχξ ηαζ ζημκ εονφηενμ πχνμ ηδξ ακαημθζηήξ θεηάκδξ ηδξ Μεζμβείμο. Πνυηεζηαζ βζα ηα:

18 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 18 Hippospongia communis (Lamark 1813) ή Καπάδηθν: Βίκαζ έκα ζθμοββάνζ ζπεδυκ ζθαζνζηυ. Δ ηάης επζθάκεζά ημο είκαζ ηναπζά ηαζ ιε αοηή πνμζθφεηαζ ζημ οπυζηνςια. Σμ πνχια ημο είκαζ ζημφνμ ηαθέ ηαζ αθζεφεηαζ ζε αάεδ πμο λεηζκμφκ απυ ηα 9 ηαζ θηάκμοκ ηα 80 ιέηνα. Σα ηφνζα αθζεοηζηά ημο πεδία ανίζημκηαζ ζηδκ Κνήηδ, ζηα Αςδεηάκδζα, ζηζξ Κοηθάδεξ ηαζ ηδκ Βφαμζα. ημ είδμξ αοηυ ακήηεζ ηαζ μ Ανμζίηδξ, έκα ηαπάδζημ ζθμοββάνζ ιε πνχια ακμζπηυ ηαζηακυ, πμο γεζ ζε εαθαζζζκέξ ζπδθζέξ. Spognia officianalis (linaeaus 1759) mollisima (Schmidt 1862): Λέβεηαζ ηαζ «ιεθάεδ» ή «ημφνηζημ θθζηγάκζ» ή «θεπηυξ ζπυββμξ ηδξ ονίαξ». Σμ ζπήια ημο εοιίγεζ πςκί ή θθζηγάκζ. Γεζ ζε αοεμφξ ιε πμκδνυημηηδ άιιμ ηαζ ζε αάεδ πενίπμο 50 ιέηνςκ. Spognia agaricina (Pallas, 1976) ή Spognia oddicinalis lamella (schuize, 1862): Οζ ζθμοββανάδεξ απμηαθμφκ ημ ζθμοββάνζ αοηυ θαβυθοημ ή ραεμφνζ ή θαθίκα ή αοηί ημο εθέθακηα. Σμ ζπήια ημο ιεηααάθθεηαζ ακάθμβα ιε ηδκ δθζηία ημο, ηαζ ηαηά ηδκ εκήθζηδ θάζδ ημο παίνκεζ ιμνθή εθαζιαημεζδή δ μπμία εοιίγεζ αεκηάθζα. Σμ πνχια

19 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 19 ημο είκαζ βηνίγμ-ιπθε, δ δζάιεηνυξ ημο υιςξ θηάκεζ ημ έκα ιέηνμ. Πνμηζιά ηα ημναθθζμβεκή οπμζηνχιαηα ηαζ ζοκακηάηαζ ζε αάεδ 60 έςξ 100 ιέηνα. Spognia zimoca (Schmidt, 1862): Πνυηεζηαζ βζα ημκ δενιαηχδδ ζπυββμ μ μπμίμξ απμηαθείηαζ ημζκά ηζζιμφπα. Σμ ελςηενζηυ ημο έπεζ πνχια ιαφνμ-βηνζ εκχ ημ εζςηενζηυ ημο είκαζ ηαθέ ζημφνμ εοιίγμκηαξ ζοπκά ημ πνχια ηδξ ζημονζάξ. Πνμηζιά ηα ημναθθζμβεκή οπμζηνχιαηα ηαζ ζοκακηάηαζ ζε αάεδ 25 έςξ 100 ιέηνα. Ώπακηάηαζ ηονίςξ ζηδκ Κνήηδ, ηα Αςδεηάκδζα ηαζ ζηζξ Κοηθάδεξ. Spognia officianalis (linaeaus 1759) adiatica (Schmidt 1862): Λέβεηαζ ηαζ ιαηαπάξ, υηακ πνμένπεηαζ απυ ιζηνά αάεδ, ή θίκμ ή εθθδκζηυξ ζπυββμξ ιπάκζμο. Σμ πνχια ημο ιεηααάθθεηαζ ακηζζηνυθςξ ακάθμβα πνμξ ηδ εμθενυηδηα. Υαναηηδνζζηζηυ βκχνζζιά ημο είκαζ δ αίζεδζδ ημο αεθμφδμο ηδκ μπμία δδιζμονβεί δ θεπηή ημο οθή. Ώθζεοηζηά πεδία ανίζημκηαζ ζηδκ Κνήηδ, ζηα Αςδεηάκδζα, ζηδ άιμ ηαζ ηδκ Βφαμζα ζε αάεδ πμο θηάκμοκ ηα 100 ιέηνα. 2.3 Οη κέζνδνη ζπνγγαιηείαο Τπάνπμοκ δζάθμνεξ ιέεμδμζ ζπμββαθζείαξ πμο εθανιυζηδηακ ζε υθμ ημ πχνμ ηδξ Ώκαημθζηήξ Μεζμβείμο. Ώοηέξ δζαπςνίγμκηαζ ζε δφμ ιεβάθεξ ηαηδβμνίεξ: Δ πνχηδ δεκ πενζθαιαάκεζ ηακέκα είδμξ ηαηάδοζδξ ηαζ βίκεηαζ απυ ημ ζηάθμξ, υπςξ είκαζ δ ηαβηάαα ηαζ ημ ηαιάηζ.

20 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 20 Δ δεφηενδ πενζθαιαάκεζ ανπζηά εθεφεενεξ ηαηαδφζεζξ (ιε άπκμζα), εκχ ζηδ ζοκέπεζα πνδζζιμπμζήεδηε ημ ζηάθακδνμ, δ ιέεμδμξ Φενκέγ ηαζ ηέθμξ μ κανβζθέξ. Μέζνδνο Καγθάβα Μία απυ ηζξ παθαζυηενεξ ιεευδμοξ πμο έπεζ πθέμκ πενζμνζζηεί, θυβς ηδξ ηαηαζηνμθήξ πμο πνμηαθεί ζημ αοευ ηδξ εάθαζζαξ, είκαζ δ βηαβηάαα ή ηαβηάαα ή βαββάαα. Πνυηεζηαζ βζα έκα ζονυιεκμ ενβαθείμ, πμο ακαθένεηαζ απυ ηδκ ανπαζυηδηα ςξ «βαββάιδ», έκα ιζηνυ δίπηο βζα ημ ράνεια ηςκ μζηναημεζδχκ. ηδ ζπμββαθζεία δ ηαβηάαα απμηεθείηαζ απυ έκα πθαίζζμ ημο μπμίμο δ ιία ημο πθεονά ήηακ έκαξ ιεηαθθζηυξ ζςθήκαξ δζαιέηνμο 5 7 εη. ηαζ μζ οπυθμζπεξ πθεονέξ λφθζκεξ. Σμ πθαίζζμ αοηυ ηνειυηακ απυ ημ ζηάθμξ ιε ηδ αμήεεζα ζπμζκζχκ ηαζ αθοζίδςκ ηαζ ζονυηακ επάκς ζηδκ επζθάκεζα ημο αοεμφ. Δ ιεηαθθζηή πθεονά, πμο ήηακ απυ ημ ηάης ιένμξ, θυβς ημο αάνμοξ ηδξ, πανέζονε λενζγχκμκηαξ υηζ οπήνπε ιπνμζηά ηδξ. Σα λενζγςιέκα ζθμοββάνζα ιαγί ιε πέηνεξ, θφηζα ηαζ υηζ άθθμ πανέζονε μ ζςθήκαξ ηδξ ηαβηάααξ πενκμφζακ ιέζα απυ ημ πθαίζζμ ηαζ ιαγεφμκηακ ζε έκα δζηηοςηυ ζάημ πμο οπήνπε ζημ πίζς ιένμξ ημο πθαζζίμο. ηακ βέιζγε μ ζάημξ, ημκ ακέζονακ ζημ ζηάθμξ, ημκ άδεζαγακ ζημ ηαηάζηνςια ηαζ δζάθεβακ ηα ζθμοββάνζα πμο είπακ παβζδεοηεί ιέζα. Σμ πθαίζζμ ιε ημ ζζδενέκζμ ζςθήκα είπε ζοκήεςξ θάνδμξ 5 6,5 εη. ηαζ φρμξ 0,4 0,6 ιέηνα, εκχ μ δζηηοςηυξ ζάημξ ιπμνμφζε κα έπεζ ιέπνζ ηαζ 6 ιέηνα ιήημξ. Δ ηαβηάαα ιπμνμφζε κα δμοθεοηεί ιυκμ ζε μιαθμφξ αοεμφξ, ηονίςξ αιιχδεζξ, ζε αάεδ έςξ 150 ιέηνα ηαζ ηαε υθδ ηδ δζάνηεζα ημο πνυκμο. οκήεςξ μζ ηαβηάαεξ πναβιαημπμζμφζακ 3 4 ιαηνζκά ηαλίδζα ηάεε πνυκμ. Καβηάαεξ είπακ ζηζξ ανπέξ ημο 20 μο αζχκα δ φιδ, δ Κάθοικμξ, δ Κςξ, δ Πάηιμξ, δ Πάνμξ, δ Ώίβζκα, μ Αμηυξ ζηδκ Ώνβμθίδα, δ Κνήκδ ηαζ δ Ώθζηανκαζζυξ ζηδ Μζηνά Ώζία. Σν Κακάθη

21 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 21 Ο ανζειυξ ηςκ ζθμοββανζχκ πμο ιπμνμφζακ κα ιαγεοημφκ ιε ηαιάηζ ήηακ πενζμνζζιέκμξ, αθθά δ ιέεμδμξ αοηή δεκ απαζημφζε ζδζαίηενμ ελμπθζζιυ ή ιεβάθμ ζηάθμξ ηαζ έηζζ ιπμνμφζακ κα ηδκ ελαζηήζμοκ μζ θηςπμί ρανάδεξ ζακ δζηή ημοξ ακελάνηδηδ δμοθεζά. Σα ενβαθεία αοηά ήηακ έκα ηαιάηζ ιε πνμεηηάζεζξ ηαζ ημ βοαθί ή βοάθα, δδθαδή έκαξ ιεηαθθζηυξ ηφθζκδνμξ ιε βοαθί ζημκ ποειέκα ημο. ΐοείγμκηαξ ημ βοαθί εθαθνά ζηδ εάθαζζα, μ ρανάξ ιπμνμφζε κα παναημθμοεεί ιέζα απυ ημκ ηφθζκδνμ ηαζ ημ βοαθί ημκ ποειέκα ηδξ εάθαζζαξ ηαζ ιε ηδκ ειπεζνία ημο λεπχνζγε ηα ζθμοββάνζα. Με ημ ηαιάηζ ηάνθςκε ημ ζθμοββάνζ, ημ λενίγςκε ηαζ ημ ακέααγε πάκς ζηδ αάνηα. ηακ μ ποειέκαξ ήηακ ζε αάεμξ ιεβαθφηενμ απυ ημ ιήημξ ημο ηαιαηζμφ ζοκέδεε πνμεηηάζεζξ ζημ ζηεζθζάνζ ημο ηαιαηζμφ, ημο μπμίμο ημ ιήημξ ιπμνμφζε κα θεάζεζ ηα 30 ιέηνα. Με ηαιάηζ ηαζ βοαθί δμφθεοακ ανηεημί ζπμββαθζείξ απυ δζάθμνα ιένδ. Σδκ πενίμδμ ηδξ άκεδζδξ ηδξ ζπμββαθζείαξ (ιέζα 19 μο ιε ιέζα 20 μο αζχκα), μζ πενζζζυηενμζ πνμένπμκηακ απυ ηδκ Όδνα, ηζξ πέηζεξ ηαζ ηδκ Βνιζυκδ. Ο Μεραληζκόο Φεξλέδ Σμ 1920 δμηζιάζηδηε ηαζ ζηδ ζοκέπεζα οζμεεηήεδηε έκαξ κέμξ ακαπκεοζηζηυξ ιδπακζζιυξ, πμο μκμιάζηδηε Φενκέγ απυ ημ υκμια ημο εθεονέηδ ημο. Με ημ ιδπακζζιυ αοηυ, δ ηαηάδοζδ, οπμηίεεηαζ υηζ ζοκδφαγε ηα πθεμκεηηήιαηα ημο βοικμφ δφηδ ηαζ ημο ζηάθακδνμο ιε μνζζιέκεξ επζπθέμκ αεθηζχζεζξ. Σα πζμ ζδιακηζηά πθεμκεηηήιαηα ήηακ: Δ πνήζδ εκυξ ιζηνμφ αενυζαημο ζηδκ πθάηδ ημο δφηδ απυ ημκ μπμίμ ελαζθαθζγυηακ δ μιαθή νμή αένα πνμξ ημοξ πκεφιμκέξ ημο. Δ ηαηάνβδζδ ηδξ ζημθήξ πμο πνμηαθμφζε δενιαηζηά πνμαθήιαηα ηαζ έηακε δοζηίκδημ ημ δφηδ. Ο εθαθνφξ ζςθήκαξ ηνμθμδμζίαξ αένα ιε ημκ μπμίμ έπαρακ ηα πνμαθήιαηα πμο είπε μ δφηδξ απυ ημ αανφ ζςθήκα ημο ζηάθακδνμο.

22 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 22 Χζηυζμ, μφηε ιε ηδ ιέεμδμ αοηή εθαηηχεδηακ ηα αηοπήιαηα πμο ζοκέααζκακ ηονίςξ υηακ δ ηαηάδοζδ βζκυηακ ζε ιεβάθμ αάεμξ ηαζ θυβς οπμεενιίαξ υηακ μ δφηδξ έιεκε πμθφ χνα ζημ κενυ. Δ ιέεμδμξ Φενκέγ άνπζζε κα πνδζζιμπμζείηαζ ζηδ φιδ ηαζ ζηδκ Κάθοικμ, βζα κα ηαεζενςεεί ζηδ ζοκέπεζα ιυκμ ζηδ Κάθοικμ. Ο Ναξγηιέο Σδ δεηαεηία ημο 1970 ακηζηαηαζηάεδηακ υθεξ μζ παθαζυηενεξ ιέεμδμζ ηαηάδοζδξ απυ ημ ζφβπνμκμ ζφζηδια ημο κανβζθέ, πμο μ δφηδξ θμνάεζ πθέμκ ζημθή ααηναπακενχπμο ηαζ έκαξ αενμζοιπζεζηήξ ημο πανέπεζ αένα απυ ημ ζηάθμξ. Ο πνυκμξ ακάδοζδξ είκαζ πθέμκ πνμβναιιαηζζιέκμξ ηαζ έηζζ ηα αηοπήιαηα απυ θάεδ ηδξ δζαδζηαζίαξ έπμοκ πναηηζηά εηθείρεζ. Με ειεύζεξεο θαηαδύζεηο: Οη γπκλνί δύηεο Οζ πζμ θδιζζιέκμζ ζπμββαθζείξ ημο Ώζβαίμο είκαζ ακαιθίαμθα αοημί πμο ακαθένμκηαζ ζοκήεςξ ςξ βοικμί δφηεξ. Βίκαζ μζ πνχημζ δφηεξ εθεφεενδξ ηαηάδοζδξ πνζκ απυ ηδκ ειθάκζζδ ημο ζηάθακδνμο ή άθθμο ηαηαδοηζημφ ιδπακζζιμφ. Οζ δφηεξ ελαζημφκηακ απυ πμθφ ιζηνή δθζηία, ηαζ εκήθζηεξ πζα, ιπμνμφζακ κα θεάκμοκ ζε πμθφ ιεβάθα αάεδ πςνίξ ακαπκεοζηζηή αμήεεζα. Ώκαθένμκηαζ εθεφεενεξ ηαηαδφζεζξ ζε απίζηεοηα αάεδ 60 ηαζ 70 ιέηνςκ ιε ζοκμθζηυ πνυκμ ηαηάδοζδξ πμο πνμζέββζγε ηα ηνία θεπηά. Οζ επζδυζεζξ αοηέξ είπακ εεςνδεεί οπεναάζεζξ ηςκ θοζζηχκ ζηακμηήηςκ ημο ακενχπμο ηαζ είπακ πνμζεθηφζεζ ημ εκδζαθένμκ ηςκ ενεοκδηχκ ηδξ θοζζμθμβίαξ, ήδδ απυ ημκ πεναζιέκμ αζχκα. ΐαζζηυ ενβαθείμ ηδξ εθεφεενδξ ηαηάδοζδξ ήηακ ημ ηαιπακέθθζ ή ζηακδαθυπεηνα, ιζα πεπθαηοζιέκδ πέηνα ή έκα ημιιάηζ θεοηυ ιάνιανμ ιε ιζα ηνφπα απυ υπμο δεκυηακ έκα ζπμζκί. Παθαζυηενα ένζπκακ πνχηα ημ ηαιπακέθθζ ζηδ εάθαζζα ηαζ ιεηά αμοημφζε μ δφηδξ, πμο ηζκείηαζ ζε πμθφ ημκηζκή αηηίκα βφνς απυ

23 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 23 αοηήκ. Σμ 1840 έκαξ οιζαηυξ δφηδξ, μ Μζπαήθ Κανακίηαξ, ηεθεζμπμίδζε ηδ πνήζδ ημο ηαιπακεθθζμφ, υηακ δζαπίζηςζε υηζ, ηναηχκηαξ ημ ηαιπακέθθζ ηαηά ηδκ ηαηάδοζδ, ιπμνμφζε υπζ ιυκμ κα ηαηαδοεεί βνδβμνυηενα αθθά ηαζ κα εθέβπεζ ηδκ ηαπφηδηα ηαηάδοζδξ, ηναηχκηαξ αοηή ηδκ πεπθαηοζιέκδ πέηνα, ηναπεγμεζδμφξ ζπήιαημξ, ζε δζάθμνεξ εέζεζξ. Βπίζδξ ιπμνμφζε κα ηδ πνδζζιμπμζήζεζ ςξ ηζιυκζ ηαζ κα αθθάλεζ εθαθνχξ ηδκ ηαηεφεοκζή ημο πνμξ ημκ ποειέκα, πνμζεββίγμκηαξ βνδβμνυηενα ηδ εέζδ πμο ανίζημκηακ ζθμοββάνζα. ηδ ζοκέπεζα επζκμήεδηε δ «βάζα» έκα ημιιάηζ ζπμζκί ιε εδθζέξ ζηα δφμ άηνα ημο. Δ ιία εδθζά ήηακ πεναζιέκδ ζημ ζπμζκί ημο ηαιπακεθθζμφ ηαζ δ δεφηενδ ζημκ ηανπυ ημο εκυξ πενζμφ ημο δφηδ. Έηζζ μ δφηδξ δεκ ηζκδφκεοε κα παναζονεεί απυ ημ ηαιπακέθθζ ηαζ κα παεεί ζημ αοευ ηδξ εάθαζζαξ. διακηζηυ νυθμ έπαζγε ηαζ ημ ζηάθμξ ημ μπμίμ έπνεπε κα ηζκείηαζ ιε εθαθνζέξ ηζκήζεζξ, ζοκήεςξ ιε ηα ημοπζά, ηυζμ βζα κα ιδκ παναζφνεζ ημκ δφηδ, υζμ ηαζ βζα κα ημκ αημθμοεεί ζηζξ ιεηαηζκήζεζξ ημο ηαηά ημ πνυκμ ηαηάδοζδξ. Οζ πζμ θδιζζιέκμζ «βοικμί δφηεξ» ήηακ μζ Αςδεηακήζζμζ ηαζ ηονίςξ μζ οιζαημί ηαζ μζ Καθφικζμζ. Δ θήιδ ημοξ ήηακ ηυζμ ιεβάθδ πμο ζοπκά ημοξ ηαθμφζακ Έθθδκεξ ή λέκμζ ζδζμηηήηεξ καοαβζζιέκςκ πθμίςκ, βζα κα ηαηαδοεμφκ ηαζ κα ακαζφνμοκ πμθφηζια ακηζηείιεκα απυ ηα καοάβζα. Σν θάθαλδξν Δ ιεβάθδ επακάζηαζδ ζημκ πχνμ ηδξ εθθδκζηήξ ζπμββαθζείαξ ζοκηεθείηαζ ζηδ δεηαεηία ημο 1860, μπυηε ειθακίγεηαζ ζηδκ Κάθοικμ ηαζ βεκζηυηενα ζημ Ώζβαίμ ημ ζηάθακδνμ έκαξ «εζζαβυιεκμξ» ηαηαδοηζηυξ ελμπθζζιυξ πμο επζηνέπεζ ζημκ δφηδ κα παναιέκεζ ηαζ κα ενβάγεηαζ βζα ιεβάθμ δζάζηδια ζημκ αοευ, πςνίξ ηδκ ηονακκία ηδξ ζηακηαθυπεηναξ ηαζ ημ ηαεδιενζκά επακαθαιαακυιεκμ ιανηφνζμ ηδξ άπκμζαξ ηαζ ημο πκζβιμφ. φιθςκα ιε ηάπμζεξ πδβέξ, δ κέα εθεφνεζδ πνςημειθακίζηδηε ημ 1863

24 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 24 ζηδ φιδ απυ ημκ κηυπζμ Φχηδ Μαζημνίδδ, βνήβμνα υιςξ δζαδυεδηε πακημφ ηαζ αεααίςξ ζηδκ Κάθοικμ. Σμ ζηάθακδνμ πμο είπε ήδδ εθανιμζηεί ζε θζιεκζηά ένβα ηαζ ζε καοάβζα δζαδυεδηε πμθφ βνήβμνα ζηδ ζπμββαθζεία. Μέζα ζηα επυιεκα δέηα πνυκζα πνδζζιμπμζήεδηακ ζημ Ώζβαίμ πάκς απυ 110 ηαηαδοηζηέξ ιδπακέξ απυ ζπμββαθζείξ ηδξ φιδξ, ηδξ Καθφικμο, ηδξ Υάθηδξ ηαζ θζβυηενμ ηδξ Ώθζηανκαζζμφ, ημο Καζηεθυνζγμο, ηςκ Κοδςκζχκ, ηςκ Μμζπμκήζςκ ηαζ ηδξ εθεφεενδξ Βθθάδαξ. Ώλζμζδιείςημ είκαζ υηζ ημ 1877 μζ οιζαημί είπακ ήδδ 50 ηαηαδοηζηέξ ιδπακέξ. Μία πεζνμηίκδηδ ακηθία ιε έιαμθα έζηεθκε θοζζηυ αένα ζηδκ πενζηεθαθαία ημο δφηδ ιέζς εκυξ ζςθήκα πμο μκμιαγυηακ ιανημφηζζ. Καηά ηδκ ηαηάδοζδ ημο δφηδ 2 άκενςπμζ δμφθεοακ ηδκ αενακηθία, έκαξ ηνίημξ παναημθμοεμφζε ημ πνυκμ ηαηάδοζδξ, έκαξ άθθμξ, μ ημθαμογζένδξ επζημζκςκμφζε ιε ημκ δφηδ ιέζς ημο ζπμζκζμφ ιε ημ μπμίμ ήηακ δειέκμξ ζηδ ιέζδ μ ηεθεοηαίμξ ηαζ έκαξ ή δφμ ηνααμφζακ ημοπί αημθμοεχκηαξ ηδκ πμνεία ημο δφηδ υπςξ αοηή θαζκυηακ απυ ηζξ θοζαθίδεξ πμο έαβαζκακ ζηδκ επζθάκεζα. ζμ βνήβμνα δζαδυεδηε δ κέα ιέεμδμξ ελίζμο βνήβμνα έβζκε θακενυξ μζ ηίκδοκμζ πμο δζέηνεπακ μζ δφηεξ απυ ηδκ άβκμζα ηςκ ηακυκςκ ηαηάδοζδξ ιε ζηάθακδνμ ή απυ ηδ ζηοβκή εηιεηάθθεοζή ημοξ απυ ημοξ ηαπεηακαίμοξ πμο πανέηεζκακ εβηθδιαηζηά ημ πνυκμ ηαηάδοζδξ ηςκ δοηχκ. Σμ ιεβάθμ πμζμζηυ ηςκ αηοπδιάηςκ μδήβδζε ιέπνζ ηαζ ζημκ λεζδηςιυ ηςκ ημπζηχκ ημζκςκζχκ βζα ηδκ ηαηάνβδζή ημο ηαζ έηζζ ημ μεςιακζηυ ηνάημξ ζημ μπμίμ ακήηακ ηυηε ηα Αςδεηάκδζα ακαβηάζηδηε κα απαβμνεφζεζ ηδ πνήζδ ημο ζηάθακδνμο ημ 1881, απαβυνεοζδ πμο ηαηαζηναηδβήεδηε ηαζ εκ ηέθεζ ακαηθήεδηε ημ Έκαξ απυ ημοξ θυβμοξ ηδξ ακάηθδζδξ ήηακ υηζ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ απαβυνεοζδξ δ ζπμββαθζεία ιε ζηάθακδνμ ακαπηφπεδηε ακηαβςκζζηζηά απυ ηδκ Όδνα, ηζξ πέηζεξ ηαζ ηδκ Ώίβζκα αθμφ ημ εθθδκζηυ ηνάημξ δεκ ηδκ είπε απαβμνεφζεζ. Σμ βεβμκυξ αοηυ μδήβδζε ζε αεέιζημ ακηαβςκζζιυ ηαζ εκ ηέθεζ ζηδκ ακάηθδζδ ηδξ απαβυνεοζδξ απυ ημ μεςιακζηυ ηνάημξ, πανά ηζξ δζαιανηονίεξ ηςκ ηαημίηςκ ηςκ Αςδεηακήζςκ. Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδ πνήζδ ημο ζηάθακδνμο θαίκμκηαζ ηαζ απυ ημ βεβμκυξ υηζ απυ ημ 1866 ιέπνζ ημ 1915 ηαηαβνάθδηακ ζε ηαηαδφζεζξ ιε πνήζδ ζηάθακδνμο εάκαημζ ηαζ παναθφζεζξ ζηα ζπμββαθζεοηζηά κδζζά ημο Ώζβαίμο, εκχ ημ ίδζμ δζάζηδια ζδιεζχεδηακ ιυκμ 10 εάκαημζ βοικχκ δοηχκ. Σμ 1916 ηα πενζζζυηενα εφιαηα πνμένπμκηακ απυ ηδ φιδ, ηδκ Κάθοικμ, ηδ Υάθηδ, ημ Καζηεθυνζγμ, ηα Μμζπμκήζζα, ηδκ Όδνα, ηαζ ηζξ

25 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 25 πέηζεξ, εκχ θζβυηενμοξ κεηνμφξ ενήκδζακ δ αθαιίκα, ημ Κνακίδζ, δ Λένμξ, δ Σήθμξ, δ Ώζηοπάθαζα ηαζ δ Ώθζηανκαζζυξ. 2.4 Σν ζπνγγαιηεπηηθό δήηεκα Σα ζηάθακδνα ιε ημ πθμφζζμ αθίεοιά ημοξ εκίζποακ ηδκ μζημκμιία ηςκ ηαη ελμπήκ ζπμββαθζεοηζηχκ κδζζχκ. Πθδνχκμκηακ υιςξ ιε δεηάδεξ κεηνμφξ ηαζ πανάθοημοξ απυ ηδκ κυζμ ηςκ δοηχκ υπςξ ηαζ ηδκ μθμέκα ηαζ ιεβαθφηενδ ελάκηθδζδ ηςκ αοεχκ. Σμ ηαθμηαζνζκυ ηαλίδζ δζανημφζε πθέμκ 6 ιε 7 ιήκεξ πςνίξ ημ πεζιςκζάηζημ. Βπζπθέμκ μζ δφηεξ απμζπμφζακ απυ ημοξ ανάπμοξ υπζ ιυκμ ηα ιεβάθα αθθά ηαζ ηα ιζηνά ζθμοββάνζα. Γζα κα αβάθμοκ ηα πνέδ ημο πεζιχκα ηαζ ηα δοζαάζηαπηα δάκεζα, θυβς ηςκ οπένμβηςκ ηυηςκ, μζ δφηεξ ήηακ ακαβηαζιέκμζ κα ακηζιεηςπίγμοκ ημκ Υάνμ αμοηχκηαξ ζε υθμ ηαζ ιεβαθφηενα αάεδ πςνίξ ηακυκεξ ηαζ πνμκζηά υνζα ηαηάδοζδξ. Οζ βοικμί ζθμοββανάδεξ, ιδκ ιπμνχκηαξ κα ακηεπελέθεμοκ ακαβηαζηζηά κα παναζηδεμφκ. Υαναηηδνζζηζηυ είκαζ υηζ ημ 1868 δ Κάθοικμξ ανζειμφζε 368 ζηάθδ ιε βοικμφξ δφηεξ εκχ ημ 1900 οπήνπακ ιυθζξ 87. Ο ζοκεπήξ αβχκαξ ηαηά ηςκ ζηαθάκδνςκ βκςζηυ ςξ «πμββαθζεοηζηυ Γήηδια», ημνοθχεδηε πνμξ ημ ηέθμξ ημο πνμδβμφιεκμο αζχκα, πμο ςξ ηυηε ηα ζηάθακδνα δεκ ζηαιαημφζακ κα ζπένκμοκ ημκ εάκαημ ηαζ ηδκ απυβκςζδ. Ο απμθμβζζιυξ ηςκ εοιάηςκ, βφνς ζημ 1895 ήηακ ηναβζηυξ: Βηαηυ ιε εηαηυκ πεκήκηα άημια πάκμκηακ ηάεε πνυκμ, πχνζα μζ πανάθοημζ. Ο θυνμξ αίιαημξ, ιυκμ ζηδ Κάθοικμ, ιέζα ζηα ηνζάκηα αοηά πνυκζα, απυ ηδκ ειθάκζζδ ημο ζηάθακδνμο, οπμθμβίγεηαζ υηζ 800 ημοθάπζζημκ άημια έπαζακ ηδκ γςή ημοξ εκχ άθθα 200 ήηακ αανζά ηναοιαηζζιέκα. «Βθαθνά» ηναοιαηζζιέκα ήηακ ζπεδυκ υθμζ μζ δφηεξ ημο κδζζμφ. Μυθμ πμο μ ζθμοββανάδζημξ θαυξ ακάζηαημξ πμεμφζε ηδκ απαβυνεοζδ ημο ζηάθακδνμο, ημ πνυαθδια ήηακ δφζημθμ ηαζ πμθφπθμημ. Γζα κα οπάνλεζ μοζζχδεξ απμηέθεζια εα έπνεπε κα απαβμνεοεεί ημ ζηάθακδνμ ιε κυιμ, υπζ ιυκμ απυ ηδκ Σμονηία αθθά ηαζ απυ υθεξ ηζξ Μεζμβεζαηέξ πχνεξ, ζηα κενά ηςκ μπμίςκ δμφθεοακ ζθμοββανάδεξ 2.5 Κάξνινο Φιέγει Ο Φθέβεθ ήηακ Βθθδκμθάηνδξ ηαζ ηαεδβδηήξ ηςκ ηθαζζηχκ ζπμοδχκ απυ ηδκ ΐίθκα ηδξ Λζεμοακίαξ. Ήνεε ζηδκ Βθθάδα ημ 1892 βζα κα βκςνίζεζ ηα Ώζβαζμπεθαβίηζηα κδζζά. ηακ έθηαζε ηαζ ζηδ Κάθοικμ ζοβηθμκίζηδηε απυ ηδκ

26 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 26 εζηυκα πμο ακηίηνζζε. Πακημφ ζαηάηδδεξ, πήνεξ, μνθκά, πςνίξ εθπίδα επζαίςζδξ ηαζ υθεξ ηζξ ηναβζηέξ ζοκέπεζεξ πμο είπε αοηυ ζηδ γςή ημο κδζζμφ. Έηζζ απμθάζζζε κα εβηαηαζηαεεί, ζηδκ Κάθοικμ ηαζ κα αθζενχζεζ ηδ γςή ημο ζημκ αβχκα βζα θφηνςζδ ηςκ ζθμοββανάδςκ απυ ηδκ ηαηάνα ημο ζηάθακδνμο. Πνμζπάεδζε κα εοαζζεδημπμζήζεζ ηδκ ημζκή βκχιδ ηαζ ηζξ ηοαενκήζεζξ ηςκ ιεζμβεζαηχκ πςνχκ ιε οπμικήιαηα, ιε δζαθέλεζξ ζε δζεεκή ζοκέδνζα ηαζ ιε άνενα ημο ζημ δζεεκή ηφπμ. Σμ 1902 υθεξ ζπεδυκ μζ ειπθεηυιεκεξ πχνεξ ηαηάνβδζακ ημ ζηάθακδνμ ιε κμιμεεζία. Γζ αοηυ μ ζθμοββανάδζημξ θαυξ έηθναζε ηδκ εοβκςιμζφκδ ημο πνμξ ημκ Φθέβεθ ημκ μπμίμ δ Κάθοικμξ ακαηήνολε επίηζιυ ηδξ πμθίηδ. Παν υθα αοηά πνζκ ηαθά-ηαθά εθανιμζηεί μ κυιμξ ηα ζηάθακδνα επακήθεακ. Έηζζ πνεζάζηδηε κα πενάζεζ ζπεδυκ έκαξ αζχκαξ απυ ηυηε πμο πνδζζιμπμζήεδηακ, χζηε κα ανπίζμοκ κα απμζφνμκηαζ 2.6. Ζ επεμεξγαζία ησλ ζθνπγγαξηώλ Σμ ζθμοββάνζ ακήηεζ ζημ γςζηυ ααζίθεζμ ηαζ οπυηεζηαζ ζηζξ ααζζηέξ ημο θεζημονβίεξ. Έηζζ ιυθζξ απμζπαζηεί απυ ημκ θοζζηυ ημο πχνμ ηαζ ιεηαθενεεί ζηδκ επζθάκεζα πεεαίκεζ ηαζ λεηζκά βζα ημ ζθμοββάνζ δ πμνεία απμζφκεεζδξ. Ώοηυ ζδιαίκεζ πςξ ακ δεκ οπάνλεζ ηάπμζα άιεζδ πανέιααζδ, εα ανπίζεζ κα δζαθφεηαζ ηαζ ηεθζηά εα ηαηαζηναθεί, πνζκ θεάζεζ ζηα εζδζηά ενβαζηήνζα ηεθζηήξ επελενβαζίαξ. Πνχημ ιέθδια ηςκ ζθμοββανάδςκ αιέζςξ ιεηά ηδκ αθίεοζδ ημο ζθμοββανζμφ είκαζ κα λεηζκήζμοκ δζενβαζίεξ ηδξ δζάζςζήξ ημο, ιε πνχηδ ηαζ ηφνζα ηδκ αθαίνεζδ ηδξ ιαφνδξ ιειανάκδξ πμο ημ πενζαάθθεζ ηαεχξ ηαζ υθςκ ηςκ μνβακζηχκ αθθά ηαζ ακυνβακςκ οθζηχκ πμο αοηυ πενζέπεζ. Έηζζ εα απμιαηνοκεμφκ ηα άπνδζηα ιένδ ημο μνβακζζιμφ ημο ζθμοββανζμφ, ηαεχξ ηαζ άθθα πενζηηά οθζηά πμο ζοβηναημφζε δ ιειανάκδ. Δ δζενβαζία αοηή ζοκηεθείηαζ απυ ημοξ ενβάηεξ ηδξ επζθάκεζαξ, ιε πμδμπάηδια ηςκ ζθμοββανζχκ ηαζ ηαθυ πθφζζιμ ζηδ εάθαζζα. ηδ ζοκέπεζα ημ πθοιέκμ ζθμοββάνζ αθήκεηαζ ζημκ ήθζμ κα ζηεβκχζεζ, έηζζ χζηε κα απμιαηνοκεεί απυ αοηυ ηάεε ίπκμξ ιειανάκδξ ηαζ οπυθεζιια γςήξ. Δ δζενβαζία αοηή επακαθαιαάκεηαζ υζεξ θμνέξ πνεζαζηεί, ιέπνζ ημ οθζηυ κα ηαεανζζηεί ανηεηά. διακηζηυ ζημζπείμ αοηήξ ηδξ δζαδζηαζίαξ είκαζ ημ δέζζιμ ηςκ ζθμοββανζχκ ζε ανιαεζέξ ηαζ ημ «λεκφπηζζιά» ημοξ ζηδ εάθαζζα, υπμο ηαζ εα πηοπδεμφκ απυ ημ ηφια. Σέθμξ υηακ θακεί πςξ απμηνάπδηε ηάεε ηίκδοκμξ απμζφκεεζδξ ηαζ ζοκαθμφξ θεμνάξ ηα ζθμοββάνζα ζηφαμκηαζ, απθχκμκηαζ ζημκ ήθζμ βζα κα ζηεβκχζμοκ ηαζ ζοζηεοάγμκηαζ ζοιπζεζιέκα ζε ζαηζά. ηζξ κέεξ ζοκεήηεξ ηα ζοζηεοαζιέκα ηαζ

27 «ΝΖΟ ΚΑΛΤΜΝΟ» ΤΠΑΡΥΔΗ ΚΗ ΑΤΣΖ Ζ ΔΛΛΑΓΑ 27 ζπεηζηά ηαεανά ζθμοββάνζα ηζκδοκεφμοκ ιυκμ απυ ηδκ ακαπυθεοηηδ οβναζία, δ μπμία ιπμνεί κα ημοξ πνμζδχζεζ έκα πνχια ζημονζάξ ηαζ κα ιεζχζεζ ζδιακηζηά ή αηυια ηαζ κα ηαηαζηνέρεζ ηδκ ειπμνζηή ημοξ αλία. Σεθεοηαίεξ ενβαζίεξ είκαζ ημ ραθίδζζια ηςκ ζθμοββανζχκ βζα κα απμηηήζμοκ ημ επζεοιδηυ ζπήια ηαζ κα ηαηαηαβμφκ ζε ηαηδβμνίεξ, χζηε κα επζηεοπεεί ιζα ηαθφηενδ ηζιή απυ ημκ αβμναζηή. Με ηδκ μθμηθήνςζδ ηδξ ηάεε απμζημθήξ, ημ ζηάθμξ πμο ιεηαθένεζ ηα ζθμοββάνζα επζζηνέθεζ ζηδκ Κάθοικμ, υπμο ηαζ πενζιέκμοκ μζ έιπμνμζ. Βηεί, ημ ειπυνεοια αβαίκεζ απυ ημοξ ζάημοξ ηαζ απθχκεηαζ ζε ημζκή εέα, υπμο ηαζ εα βίκεζ δ παναηήνδζδ ηαζ δ εηηίιδζδ απυ ημοξ οπμρήθζμοξ αβμναζηέξ. Δ ηεθζηή επελενβαζία ηςκ ζθμοββανζχκ πνζκ ιεηαπςθδεμφκ είκαζ ανηεηά ζφκεεηδ ηαζ είκαζ αοηή πμο εα ημοξ πνμζδχζεζ ηδκ ειπμνζηή ημοξ αλία, πνζκ ηαηεοεοκεμφκ απυ ημκ έιπμνμ ζημκ ηαηακαθςηή. Με ηδκ επελενβαζία αοηή, ημ πνμσυκ εα απμηηήζεζ, πένα απυ ημ ηαηάθθδθμ ζπήια, ηδκ ηαεανυηδηα, ημ ζςζηυ πνχια, ηδκ εθαζηζηυηδηα ηαζ ηδ πνδζηζηυηδηα πμο απαζηείηαζ. ε πνχηδ θάζδ ηδξ πδιζηήξ επελενβαζίαξ, ηα ζθμοββάνζα ημπμεεημφκηαζ ζε αναζυ δζάθοια οδνμπθςνζημφ μλέμξ, ιε ημ μπμίμ μθμηθδνχκεηαζ δ πνχηδ επελενβαζία ηςκ ζθμοββανζχκ ηαζ απμιαηνφκμκηαζ ηα άπνδζηα οθζηά πμο ειπενζέπμκηαζ αηυια ιέζα ζ αοηά. Ώνκδηζηή ζοκέπεζα απυ ημ μλφ αοηυ είκαζ δ ζηθήνοκζδ ημο πνμσυκημξ, δ μπμία εα ημ ηαεζζημφζε ζπεδυκ άπνδζημ, ακ δεκ αημθμοεμφζε δ δεφηενδ θάζδ επελενβαζίαξ. Δ ειαάπηζζδ ζε δζάθοια ηαοζηζηήξ πμηάζαξ, πνμζδίδεζ ζηα ζθμοββάνζα ηδκ επζεοιδηή εθαζηζηυηδηα ηαζ απαθυηδηα. ηδ ζοκέπεζα, ηα ζθμοββάνζα πνέπεζ κα απμθέζμοκ ηδ ζημφνα ηαζ ακηζειπμνζηή ημοξ υρδ ηαζ κ απμηηήζμοκ ημ οπυθεοημ πνχια, ιε ημ μπμίμ είκαζ βκςζηά ζημ εονφ ημζκυ. Γζα κα επζηεοπεεί αοηυξ μ ζηυπμξ βίκεηαζ ειαάπηζζδ ζε δζάθοια οπενιαββακζημφ μλέμξ ηαζ ηαηυπζκ ζε δζάθοια εεζζημφ μλέμξ πμο εα επακαθένεζ ηδκ επζεοιδηή ιαθαηυηδηα. Καεχξ έπμοκ πνδζζιμπμζδεεί μλέα, ηα ζθμοββάνζα πνέπεζ κα πθοεμφκ ηαθά ιε ηαεανυ κενυ βζα κα αημθμοεήζεζ δ ηεθεοηαία θάζδ επελενβαζίαξ δ ειαάπηζζή ημοξ ζε αναζυ δζάθοια ηαοζηζηήξ ζυδαξ, δ μπμία ηαζ εα μθμηθδνχζεζ ηδ ιμνθμπμίδζή ημοξ ςξ ηεθζηχκ πνμσυκηςκ, έημζιςκ βζα ηδκ ηεθζηή ηαηακάθςζδ ηαζ πνήζδ. 2.7 Σν δηεζλέο εκπόξην Μέπνζ ημκ 19 μ αζχκα ημ ζθμοββάνζ δεκ απμηεθμφζε πνμσυκ πμο ειθάκζγε ζμαανή ειπμνζηή ηίκδζδ ζε εθθαδζηυ πχνμ αθθά ηαζ δζεεκέξ επίπεδμ ηαεχξ