Ο αγώνας κατά των αντισημιτών

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ο αγώνας κατά των αντισημιτών"

Transcript

1

2 Ο αγώνας κατά των αντισημιτών Του Δ. ΡΗΓΙΝΟΥ Ο ΑΝΤΙΣΗΜΙΤΙΣΜΟΣ είναι τόσο βαθιά ριζωμένος σε κάποιους (μιλάμε για τους καλοπροαίρετους κι όχι για εκείνους που έχουν ως απασχόληση τις εμμονές να είναι αντισημίτες) ώστε αποτελεί έργο δύσκολο για να καταπολεμηθεί. Παρεξηγήσεις, παραδόσεις, ψευδολογίες κ.λπ. πολλών αιώνων, που μεταφέρονται διαδοχικά από γενιά σε γενιά, έχουν δημιουργήσει πνεύμα σκόπιμης δυσπιστίας. Την κατάσταση αυτή επιτείνουν οι κατά καιρούς αντιτιθέμενοι στους Εβραίους οι οποίοι με τη στάση τους δηλητηριάζουν το κλίμα φιλίας και συναδέλφωσης που διακατέχει την πλειοψηφία των λαών της υφηλίου. ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ χώρο επί σειρά αιώνων οι Εβραίοι υπήρξαν κατηγορούμενοι για όποιο κακό συνέβαινε: θανατηφόρες ασθένειες, λοιμοί, καταποντισμοί, λιμοί, φυσικές καταστροφές κ.ά. Για όλα έφταιγαν οι Εβραίοι ή, όπως υποστηρίζουν οι αντισημίτες, λόγω των Εβραίων συνέβαιναν τα «σημεία και τέρατα». Οι Εβραίοι ήταν τα εύκολα θύματα στο να τους αποδίδουν τις καταστροφές δεδομένου ότι δεν μπορούσαν να διαμαρτυρηθούν αφού τότε ήταν πάντα καταδιωκόμενοι ή τους είχαν τοποθετήσει στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής. Έτσι σιγά σιγά η μυθοπλασία κατά των Εβραίων έγινε πεποίθηση σε λαϊκά στρώματα, κυρίως στα κατώτερου πνευματικού επιπέδου που είναι περισσότερο επιρρεπή στα προπαγανδιστικά συνθήματα. Γενικά σε περιόδους ανασφάλειας οι οικονομικά ασθενέστεροι έχουν την εύκολη λύση να θεωρούν τους Εβραίους ως ενόχους για όσα συμβαίνουν στον γύρω κόσμο. Όπως πολύ χαρακτηριστικά αναφέρει ο Άγγελος Σικελιανός στο κείμενό του που δημοσιεύεται στη διπλανή σελίδα: «Αλλά τι είναι επί τέλους ο λαός αυτός, ο οποίος εχρησίμευσε και ακόμη χρησιμεύει, διά τους ισχυρούς του κόσμου και δι όλους γενικώς τους πολιτικώς και εθνικώς συγκροτημένους λαούς, ως ο αποδιοπομπαίος τράγος και ως το «δίωγμα» κατά του οποίου από καιρού εις καιρόν στρέφουν ούτοι την προσοχήν και την μήνιν των, όπως παραπλανήσουν ει δυνατόν όλους ως προς τα αίτια των διπλωματικών των ελιγμών;». ΜΙΑ ΑΛΛΗ επίσης διαδομένη κατηγορία κατά των Εβραίων, η οποία οδηγεί στον αντισημιτισμό, είναι ότι «ελέγχουν την παγκόσμια οικονομία». Για πολλούς αιώνες, σε πολλές χώρες, οι Εβραίοι παρότι ήταν πολίτες αυτών των χωρών δεν μπορούσαν να διοριστούν στη Δημόσια Διοίκηση, στο στρατό, σε οργανισμούς του Δημοσίου. Άλλοτε τους ήταν απαγορευμένο, άλλοτε δεν ήταν μεν απαγορευμένο, αλλά στην πράξη αποφευγόταν ο διορισμός Εβραίων. Σαν αποτέλεσμα αυτής της απαγόρευσης οι Εβραίοι για να κερδίσουν τα προς το ζην ασχολήθηκαν με το εμπόριο, τη βιομηχανία, τις συναλλαγές δηλαδή με θέματα της οικονομίας. Όπως αναφέρει πάλι ο Σικελιανός «Ολόκληρος ο ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι οφειλέτης απέναντι της εβραϊκής φυλής, δι όλας απολύτως τας οικονομικάς προόδους και την οικονομικήν συντήρησιν αυτού». Αναμφισβήτητα, όπως συμβαίνει με όλους τους ανθρώπους, άλλοι πλούτισαν, άλλοι έβγαλαν τα προς το ζην και άλλοι απέτυχαν στις επαγγελματικές τους προσπάθειες. (Στη Θεσσαλονίκη, π.χ., την εποχή της εκεί ακμής του εβραϊκού στοιχείου υπήρχαν πλούσιοι, μεσοαστοί, επίσης όμως Εβραίοι λεμβούχοι, εργάτες λιμένος, χαμάληδες κ.λπ. Είναι ενδεικτικό Συνέχεια στη σελ. 17 EIKONA EΞΩΦYΛΛOY: Ο ανδριάντας του Συνταγματάρχη Μαρδοχαίου Φριζή που τοποθετήθηκε στη Χαλκίδα, στην Πλατεία Πυροσβεστικής, το ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

3 «Αντισημιτισμός: οικτρόν θρησκευτικόν και πολιτικόν όργιον» Του Άγγελου Σικελιανού Το 1931, με αφορμή αντισημιτικά επεισόδια που συνέβησαν στη Θεσσαλονίκη με την πυρπόληση του εβραϊκού συνοικισμού Κάμπελ από την οργάνωση ΕΕΕ, ο κορυφαίος Έλληνας ποιητής, ο Άγγελος Σικελιανός, δημοσίευσε τα παρακάτω για τις αφορμές και τα αίτια του αντισημιτισμού. Οι τοποθετήσεις, οι ιδέες και οι απόψεις του Σικελιανού, ως προβληματισμός, έχουν ισχύ μέχρι σήμερα. (Το σχετικό κείμενο αναδημοσιεύεται σε: Αγγ. Σικελιανού, Πεζός Λόγος, Γ, Ίκαρος, 1981). Αφορμαί και αίτια [Των αντισημιτικών επεισοδίων της Θεσσαλονίκης] α τελευταία επεισόδια, τα οποία έλαβον χώραν εις Θεσσαλονίκην μεταξύ Ισραηλιτών και Ελλήνων, επαναφέρουν απροόπτως επί τά πητος εν σκολιόν ιστορικόν θέμα, το οποίον από πολλού θα ώφειλε να είχε διευκρινισθή εξ ολοκλήρου εις την συνείδησιν των ανθρώ πων, αλλά το οποίον, δυστυχώς, δεν έπαυσε ν αποτελή ένα από τα κυριότατα κριτήρια της πρωτογόνου καταστάσεως, εις την οποίαν η γε νική εκπαίδευσις του συγχρόνου μας πολιτισμού άφηκε και εξακο λουθεί να αφήνη το πνεύμα των ευρωπαϊκών λαών απέναντι όλων των άλλων και συγκεκριμένως, εις την περίπτωσιν αυτήν, απέναντι του λαού του Ισραήλ. Δεν σκοπεύομεν εις το άρθρον αυτό να επιρρίψωμεν ακεραίαν την ευθύνην των τελευταίων επεισοδίων ούτε εις τους Έλληνας, ούτε εις τους Ισραηλίτας, διότι [εις] ζητήματα παρόμοιας φύσεως, κατά τα οποία τον πρωτεύοντα ρόλον παίζει εις εκατέρωθεν ακούσιος και συνεπώς ορμήλατος αγνωστικισμός, ουδείς ποτέ έχει δίκαιον και ου δείς ποτέ έχει άδικον. Αλλά, θ αντείπη τις εκ των ημετέρων, αι αφορμαί αι προκαλέσασαι τα επεισόδια ταύτα εκ μέρους των Ελλήνων ήσαν αμέσως πολιτικαί, εθνικαί και, επομένως, το δίκαιον είναι ολόκληρον υπέρ ημών. Δυστυχώς όμως, ουδείς σοβαρώς και τιμίως σκεπτόμενος θα επείθετο ότι αι αφορμαί αύται, διδόμεναι από οιονδήποτε άλλον λαόν εκτός του Ισραηλιτικού, θα επροκάλουν παρομοίας αυτοδίκους σκηνάς. Οσονδήποτε εάν αι αφορμαί αύται ήσαν σοβαραί, εις περίπτω σιν κατά την οποίαν θα ήτο άλλος ο προκαλών λαός, η λύσις των δια φορών θα επεδιώκετο αναμφιβόλως δι άλλης οδού. Άλλαι, άρα, αι αφορμαί και άλλα τα αίτια. Καθήκον, ώστε, παντός γνησίως ιστορικώς σκεπτόμενου είναι να βοηθήση, παραμερίζων τας εφήμερους αφορμάς, εις την οριστικήν άρσιν προ παντός των λανθανόντων αιτίων, τα οποία επροκάλεσαν τα μεταξύ Ισραηλιτών και Ελλήνων επεισόδια, το δε λιτόν περιεχόμενον του παρόντος άρθρου δεν αποσκοπεί άλλο τι ή να δώση προς πάντας, αλλά προ παντός προς τους Έλληνας φοιτητάς της Θεσσαλονίκης, ως προς γνησίους φορείς των ιστορικών και πνευμα τικών ευθυνών της εποχής μας, ένα απλούν υπαινιγμόν ως προς την ανάγκην της οριστικής άρσεως, εκ της συνειδήσεώς των, των αιτίων αυτών. Διότι ασφαλώς είναι τρομερόν να σκέπτεται τις ότι εις τας ημέρας μας, κατά τας οποίας εις την ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ

4 μεταξύ των λαών επαφήν επιβάλ λεται προ παντός άλλου η ακεραία πνευματική και ιστορική επίγνωσις της αποστολής ενός εκάστου, τα στελέχη ενός συγχρόνου υπευ θύνου διανοητικού οργανισμού, ως ούτος είναι το Πανεπιστήμιον Θεσσαλονίκης, επιτρέπουν εις εαυτά να παρατείνουν ιστορικάς και πνευματικάς παρεξηγήσεις, σφραγιζομένας από τον μάλλον άστοχον και ωμόν αναχρονισμόν. ις ουδένα, λοιπόν, των Ιστορικώς επισταμένων διαφεύγει η κατα πληκτική εκείνη οξύμωρος κατάστασις, κατά την οποίαν από της ιδρύσεως του Χριστιανισμού, τόσον ο βυζαντινός, όσον και ο δυτι κός πολιτισμός, στηρίζουν μεν τα νώτα των επί της Παλαιάς Διαθήκης -αποκλειστικού, άλλωστε, πνευματικού και ιστορικού κτήμα τος των Εβραίων- προσβλέπουν δε ιδεολογικώς προς την εκπλήρωσιν των εντολών της Νέας, χωρίς δι αυτό να παραλείπουν να συμπληρώνουν εκάστοτε το μεταξύ των δύο Διαθηκών χάσμα, οσάκις εδόθη ποτέ εις τούτο ευκαιρία, με εν φανατικόν μίσος και ένα αμείλικτον διωγμόν κατά του εβραϊκού λαού. Αλλά τι είναι επί τέλους ο λαός αυτός, ο οποίος εχρησίμευσε και ακόμη χρησιμεύει, δια τους ισχυρούς του κόσμου και δι όλους γενικώς τους πολιτικώς και εθνι κώς συγκροτημένους λαούς, ως ο αποδιοπομπαίος τράγος και ως το «δίωγμα» κατά του οποίου από καιρού εις καιρόν στρέφουν ούτοι την προσοχήν και την μήνιν των, όπως παραπλανήσουν ει δυνατόν όλους ως προς τα αίτια των διπλωματικών των ελιγμών; Γνωστός είναι εις πάντας ο μύθος του περιπλανωμένου Ιουδαίου, ερμηνευόμενος κατά την φαντασίαν ενός εκάστου, αλλά του οποίου η βαθυτέρα σημασία διαφεύγει δυστυχώς μέχρι σήμερον τους πολλούς. Από των απωτάτων λοιπόν αιώνων και πολύ προ του Μωυσέως, το ερευνητικόν ως προς τας καταγωγάς βλέμμα διακρίνει μίαν κελτικήν κατά βάθος φυλήν, συνδυασθείσαν βραδύτερον προς άλλας ασιατικάς ή αφρικανικάς, η οποία από καταβολής των αιώνων, ασύμβλητος προς πάσαν μηχανικήν πολιτικήν και προς πάσαν τυραννικήν κυβέρνησιν, προχωρούσα από πολιτισμού εις πολιτισμόν και από κοι νωνίας εις κοινωνίαν, δια μέσου των ερήμων, των ορέων και των θα λασσών, διατηρεί εις το βάθος της το σπέρμα μιας αμείωτου εσωτερικής ελευθερίας και τον ψίθυρον ενός πανάρχαιου κοινωνικού συνθή ματος, το οποίον από τόπου εις τόπον και από αιώνος εις αιώνα ανα ταράσσει ευεργετικώς πάντοτε τα λιμνάζοντα ύδατα των παρηκμασμένων πολιτισμών. Διότι από της προϊστορικής εκκινήσεώς της μέχρι της πρώτης πατριαρχικής αυτής εξόδου από της Βαβυλώνος της Σεμι ράμιδος και πολύ πέραν της άλλης εξόδου αυτής από της Αιγύπτου, της συντελεσθείσης υπό την κολοσσιαίαν μωσαϊκήν επιταγήν, η φυ λή αύτη αναπτύσσει ασφαλώς, παραλλήλως προς την τεραστίαν οικονομικήν εμπειρίαν, η οποία είναι και το κύριον γνώρισμά της -και χάρις εις την οποίαν δύναται να εγκαθίσταται οπουδήποτε της γης μετ ασυζητήτου κύρους- μίαν ακαταμάχητον ενέργειαν προς συγχώνευσιν των πολιτικών διαιρέσεων και ουσιαστικωτέραν ένωσιν των πνευματικών και υλικών συμφερόντων των λαών μεταξύ των οποίων παροικεί. Την μεγαλυτέραν απόδειξιν της ενεργείας ταύτης δεν θα μας δώση βεβαίως τόσον η εξιστόρησις της εθνικής ζωής της φυλής ταύτης, όσον η τραγική ιστορία αυτής, από της στιγμής κατά την οποίαν, εστερημένη οιασδήποτε πολιτικής ζωής και οιουδήποτε εθνικού εδάφους, αναλαμβάνει, θα έλεγέ τις, αντ αυτών, ολόκληρον την οργανικήν παρά- 4 ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

5 δοσιν της ανθρωπότητος, επανευρίσκει πτέρυ γας πολύ μεγαλυτέρας από τας εθνικάς πτέρυγάς της και κατορθώνει να υψωθή και να επιζήση ως φυλή και ως έννοια οργανική και ακέ ραια, υπεράνω όλων των κατ αυτής ακατονόμαστων διώξεων και ό λων των ιστορικών της ανθρωπότητος θυελλών. αιρός εν τούτοις θα ήτο να είπωμεν ότι, όσον αφορά την κυριωτέραν αφορμήν των διώξεων αυτών, οποία εμφανίζεται δια τους πολ λούς η απόσχισις του Ιουδαϊσμού και Χριστιανισμού, ασφαλώς την μεγαλυτέραν ευθύνην φέρουν ουχί οι Ιουδαίοι αλλ αυτοί ούτοι οι Χριστιανοί. Δεν πρόκειται να επιμείνωμεν εδώ επί των δογματικών αυτών διαφορών. Τα επιχειρήματα άλλωστε κατά τα οποία η πλήρης πνευματική συμφιλίωσις μεταξύ Χριστιανών και Ιουδαίων θα ήτο απολύτως εφικτή είναι άπειρα, όσον και αι επί μακρούς αιώνας σχετικαί προσπάθειαι, ιστορικώς συνεχείς. Αλλ εκείνο το οποίον είναι βέβαιον, είναι ότι η πίεσις, την οποίαν έκτοτε υπέστη η εβραϊκή φυ λή, είναι το ασφαλέστερον τεκμήριον του βαθμού του εκάστοτε ιστορικού αγνωστικισμού των κυβερνώντων. Διότι η πίεσις αύτη ενετάθη ή εχαλαρώθη δια μέσου των αιώνων, αναλόγως του βάθους και της εκτάσεως της μορφώσεως των διαφόρων αυτοκρατόρων, παπών και λαών. Τοιουτοτρόπως, μετά την ανεξιθρησκείαν, επί παραδείγματι, του Ιουλιανού, επέρχεται ο φανατισμός του Ιοβιανού, ή μετά την ευμένειαν του Βαλεντιανού και του Μαξίμου, η κακεντρέχεια του Βαλεντινιανού και του Θεοδοσίου, ολονέν επεκτεινόμενη και μεταδι δόμενη από της Ανατολής εις την Δύσιν, δια ν αποτελέση συν τω χρόνω το οικτρόν αυτό θρησκευτικόν και πολιτικόν όργιον, το οποίον λέγεται δια την ιστορίαν ολόκληρον «αντισημιτισμός». Αλλ ιδού ότι, παρ όλον αυτό το ακατονόμαστον όργιον, η φυλή αύτη, μεταφέρουσα από περιπέτειας εις περιπέτειαν και από κολάσεως εις κόλασιν, ως μόνον εγκόλπιον αυτής, τον πανάρχαιον θεσμόν της προγονικής λατρείας και τον θεσμόν της πανάρχαιας αυτής κοι νότητος και διαιτησίας, όχι μόνον κατώρθωσε να διατήρηση επί ολοκλήρους αιώνας την ιδιαιτέραν αυτής φυσιογνωμίαν, αλλά και να γίνη ο φορεύς μιας ουσιαστικής προόδου εις το διανοητικόν, ηθι κόν και οικονομικόν επίπεδον ολοκλήρου της γης. Πιστεύομεν ότι θα ήτο περιττολογία δια τους γνωρίζοντας τα πράγματα, ν αναπτύξομεν εδώ εν πλάτει, τί εις το διανοητικόν επίπεδον οφείλουν τα πα νεπιστήμια όλου του κόσμου από της ιδρύσεως των εις την εβραϊκήν διανοητικήν συνδρομήν, τί εις το ηθικόν επίπεδον η νεωτέρα ιστο ρική περίοδος οφείλει εις την βαθείαν δημοκρατικήν πνοήν των Ιου δαϊκών κοινοτήτων, και εις τί επί τέλους ολόκληρος ο ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι οφειλέτης απέναντι της εβραϊκής φυλής, δι όλας απολύτως τας οικονομικάς προόδους και την οικονομικήν συντήρησιν αυτού. σκοπός άλλωστε του συντόμου τούτου άρθρου, ως εξ αρχής εί πα, δεν είναι άλλος τις ή να δώσω προς τους Έλληνας φοιτητάς ιδίως, ως προς γνησίους φορείς των ιστορικών και πνευματικών ευθυνών της εποχής μας, ένα απλούν υπαινιγμόν ως προς την ανάγκην μιας ρι ζικής άρσεως πάσης παρεξηγήσεως εχούσης την αφορμήν αυτής είτε εις σύγχρονα είτε εις παλαιότερα αίτια, μετά μιας φυλής την οποίαν δικαιούνται να καλέσουν ουχί επί του επιπέδου των εξ ίσου εφημέρων όσον και βλαβερών φανατικών διαφορών, αλλά επί του επιπέδου μιας ανωτέρας ιστορικής συνεννοήσεως και συζητήσεως, εις οιονδήποτε σημείον προκαλούν εκ μέρους αμφοτέρων μίαν πιθανήν διάσχισιν κατευθύνσεων και γνωμών. Οιαδήποτε άλλη λύσις διαφορών, εκτός αυτής της βασικής δια νοητικής συνεννοήσεως μεταξύ των οπωσδήποτε ευρισκομένων κα τά τας ημέρας μας εις ιστορικήν επαφήν λαών, θα ήτο ασφαλώς ανα χρονιστική, εφήμερος και άγονος, είμεθα δε βέβαιοι ότι, μετά τας πρώτας άκαιρους εξάψεις, ο φοιτητικός κόσμος της Θεσσαλονίκης θα στραφή με βαθυτέραν και διαρκεστέραν την συνείδησιν των ευθυ νών του, τόσον απέναντι της ιδίας του μεγάλης αποστολής και ιστο ρίας, όσον και της ιστορίας και της αποστολής ενός απείρως σεβα στού και μεγάλου λαού, ως ούτος υπήρξε και είναι ο λαός του Ισραήλ. ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ

6 Ολοκαύτωμα: Προσωπικά ερωτήματα ενός πολίτη Του Μιχάλη Ζουμπουλάκη Εισαγωγή: η σημασία της μνήμης του Ολοκαυτώματος άλι για το Ολοκαύτωμα; Τί μπορεί να πει κανείς μετά από χιλιάδες βιβλία, κινηματογραφικές ταινίες, ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές κ.λπ. Τί σημαίνει να θυμάμαι σήμερα το Ολοκαύτωμα; Γιατί πρέπει ακόμη να θυμάμαι το Ολοκαύτωμα; Την απάντηση τη δίνουν τα λόγια που είναι χαραγμένα στην αναθηματική στήλη στο Μαουτχάουζεν:«Εμάς μη μας ξεχνάς. Γιατί η λήθη του κακού είναι η άδεια για την επανάληψή του». Η σημασία της μνήμης του ολοκαυτώματος έγκειται κατ αρχήν στην υπόμνηση της μοναδικότητας του εγκλήματος. Συχνά γίνεται κατάχρηση των λέξεων. Μιλάμε για το ολοκαύτωμα της Χίου, του Αρκαδίου, των Καλαβρύτων, της Κύπρου. Το ίδιο ισχύει όταν μιλάμε για τη Γενοκτονία των Αρμενίων (η πρώτη και ίσως η μόνη που ανταγωνίζεται αυτή των Εβραίων), των Ποντίων, των Καμποτζιανών, των Βόσνιων, των Χούτου, των Παλαιστινίων κ.ο.κ. Η επαναχρησιμοποίηση των ίδιων λέξεων για το χαρακτηρισμό των πολλών αποτρόπαιων εγκλημάτων που έγιναν στην πρόσφατη ιστορία, μειώνει τη σημασία της μνήμης του ειδεχθέστερου σχεδίου μαζικής εξόντωσης ενός λαού. Σημαίνει επίσης άρνηση της αποενοχοποίησης της αδιαφορίας. Όταν ο λόγος της μνήμης αποκτά χαρακτήρα μνημόσυνου, προκαλούμε την αδιαφορία. Η αδιαφορία οδηγεί στην ανοχή και στη δικαιολόγηση των εγκλημάτων του παρελθόντος. Δεν ξεχνώ σημαίνει θυμάμαι και δεν θα ξανακάνω τα ίδια λάθη. Ερωτήματα και τρόποι προσέγγισης πάρχουν πολλοί τρόποι προσέγγισης του Ολοκαυτώματος: Ο Ιστορικός, αφορά στη μελέτη των λεπτομερειών της ιστορικής συγκυρίας και εστιάζει στις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Ο Βιωματικός, αφορά στην αναπαραγωγή προσωπικών μαρτυριών όσων το έζησαν. Ο Τεχνικός, εστιάζει στην ποσοτική μελέτη του εγκλήματος και των λεπτομερειών του (πόσοι δολοφονήθηκαν, με ποια μέσα, ποιοι ήταν οι εκτελεστές, σε ποιο μέρος, ποιες ήταν οι συνθήκες κράτησης, πόσοι επέζησαν). Τέλος, ο Φιλοσοφικός, αναζητεί την κατανόηση των ηθικών προϋποθέσεων που παρήγαγαν το έγκλημα. Το ολοκαύτωμα προσεγγίζεται ως μια ανοιχτή πληγή: η σύλληψη και η εκτέλεση του σχεδίου μαζικής εξόντωσης των Εβραίων έγινε στο πλαίσιο μιας δυτικής, πολιτισμένης και χριστιανικής κοινωνίας. Αυτό είναι και το μείζον προσωπικό μου ερώτημα: πώς είναι δυνατόν η μέγιστη βαρβαρότητα που γνώρισε η ανθρώπινη ιστορία να πραγματοποιηθεί από έναν πολιτισμένο λαό, και μάλιστα στον αιώνα της κορύφωσης της πνευματικής και τεχνολογικής δημιουργικότητας! Πώς είναι δυνατόν μετά από δύο αιώνες Διαφωτισμού, τέσσερεις αιώνες αδιάκοπης επιστημονικής προόδου, στη χώρα ποιητών όπως ο Γκαίτε και ο Rilke, μουσικών όπως ο Bach και ο Beethoven, επιστημόνων όπως ο Leibniz και ο Humboldt, φιλοσόφων όπως ο Kant και ο Hegel, να γίνουν τέτοια απάνθρωπα εγκλήματα κακομεταχείρισης, βασανισμού, και εν τέλει μαζικής δολοφονίας εκατομμυρίων αθώων ανθρώπων. Πώς εξηγείται αυτό το πισωγύρισμα της ανθρώπινης προόδου; Τα ηθικά κίνητρα των αυτουργών ια να απαντήσω σε αυτό το ερώτημα θα επιχειρήσω μια φιλοσοφική, δηλ. ηθική προσέγγιση, σε βάρος των άλλων τριών τρόπων προσέγγισης του Ολοκαυτώματος. Θα εστιάσω στα ηθικά και ιδεολογικά κίνητρα των αυτουργών αυτού του εγκλήματος. Πάντοτε με εντυπωσίαζε το γεγονός ότι μέσα από τις πολυάριθμες κινηματογραφικές ταινίες, τα ιστορικά ντοκυμαντέρ και τα βιβλία που αναφέρονται στο Ολοκαύτωμα το βάρος έπεφτε και 6 ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

7 δικαιολογημένα στα θύματα και στη φρίκη των γκέτο και των στρατοπέδων συγκέντρωσης, αλλά ποτέ στο πρόσωπο των δολοφόνων. Πριν από 25 χρόνια στο Παρίσι, βασανίστηκα παρακολουθώντας την εννιάωρη εφιαλτική υπερπαραγωγή του Claude Lanzmann, SHOAH. Εννιάμιση ώρες φρικιαστικών προσωπικών μαρτυριών για το πώς, πού, πότε και με ποιον τρόπο εξοντώθηκαν 6 εκατομμύρια Εβραίων πολιτών κάθε ηλικίας από 21 ευρωπαϊκά κράτη. Μου καρφώθηκε τότε η απορία, μα τι είδους άνθρωποι μπόρεσαν να κάνουν όλα αυτά; Ποιοι ήταν οι θύτες του Ολοκαυτώματος; Ποια ήταν τα κίνητρά τους; Γιατί το έκαναν; Και γιατί το έκαναν με αυτόν τον ειδεχθή τρόπο; Ακόμη περισσότερο, πώς κατάφεραν να ξεπεράσουν το φυσικό σε όλους τους ανθρώπους συναίσθημα συμπάθειας για τον άλλον άνθρωπο και επί πέντε χρόνια δολοφονούσαν και βασάνιζαν χωρίς δισταγμό; Ακόμη και ο πιο στυγερός serial killer δολοφονεί κρυφά πέντε, δέκα, είκοσι ανθρώπους σε μια σχετικά σύντομη περίοδο. Στο Ολοκαύτωμα, υπήρξαν άνθρωποι, και μάλιστα εγγράμματοι, πολιτισμένοι και οικογενειάρχες που δολοφόνησαν ο καθένας τους εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες αθώους και παντελώς άγνωστους ανθρώπους. Πολλοί ήταν παιδιά, αν όχι βρέφη, πολλές ήταν όμορφες κοπέλες και όμορφα αγόρια που μόνο συμπάθεια και οίκτο μπορούσαν να προκαλέσουν. Πώς μπόρεσαν να τους πυροβολήσουν εξ επαφής, αφού τους ξεγύμνωσαν κυριολεκτικά; Τίσκέφτονταν όταν φωτογραφίζονταν χαμογελαστοί δίπλα από τα θύματά τους; Με ποιες σκέψεις έστελναν αυτές τις αποτρόπαιες φωτογραφίες, στις αγαπημένες τους και στους γονείς τους πίσω στη Γερμανία; Πρόπερσι το καλοκαίρι, βυθίστηκα στο μυθιστόρημα του Jonathan Littell, Ευμενίδες. Εκεί ένας αλσατικής καταγωγής δικηγόρος και εθελοντής αξιωματικός των SS, αφηγείται με κάθε λεπτομέρεια τις τερατώδεις πλευρές της καθημερινότητάς του στο Ανατολικό Μέτωπο. Ως πεπεισμένος εθνικοσοσιαλιστής συμμετείχε στο σχεδιασμό και την εκτέλεση της λεγόμενης «Τελικής Λύσης του Εβραϊκού Προβλήματος», όπως τεχνοκρατικά ονομάστηκε το σχέδιο φυσικής εξόντωσης των Εβραίων της Ευρώπης. Όλη του η αφήγηση, είκοσι χρόνια μετά τα γεγονότα, περιγράφει ψυχρά και μεθοδευμένα, τα κίνητρα και τις δράσεις αυτού του τρομερού σχεδίου όπου «το άτομο δεν άξιζε τίποτα, το έθνος, το κράτος ήταν τα Η μοναδική φωτογραφία που υπάρχει και δείχνει τον καπνό (επάνω) που έβγαινε από τα κρεματόρια του Άουσβιτς. πάντα... αν η υπέρτατη αξία είναι ο volk, ο λαός στον οποίο ανήκουμε και αν η βούληση του volk ενσαρκώνεται από τον αρχηγό του τότε πράγματι ο λόγος του Φύρερ έχει ισχύ νόμου. Ωστόσο, ήταν ζωτικό να καταλαβαίνουμε οι ίδιοι την αναγκαιότητα των διαταγών του Φύρερ και όχι να υποτασσόμαστε σε αυτές απλώς και μόνο εξαιτίας του πρωσικού πνεύματος υπακοής, χωρίς να τις καταλαβαίνουμε και να τις αποδεχόμαστε»... Γι αυτόν το λόγο, «οφείλουμε να αντισταθούμε στον πειρασμό να φερόμαστε ανθρώπινα»! Η ναζιστική ιδεολογία και οι προϋποθέσεις εφαρμογής της δώ είναι το κλειδί της απάντησης στο ερώτημά μου: «η αντίληψη που είχαν οι αυτουργοί για τα θύματά τους, υπήρξε αποφασιστικός παράγοντας της προθυμίας τους να τα εξοντώσουν» (DG 513). Αυτή η απάντηση δόθηκε πρόσφατα από τον Αμερικανό πολιτικό επιστήμονα Daniel Goldhagen. Το συμπέρασμα του βιβλίου του «Πρόθυμοι δήμιοι», υποστηρίζει ότι καθημερινοί άνθρωποι, ποτισμένοι από τη ναζιστική ιδεολογία συμμετείχαν πρόθυμα σε μια μαζική σφαγή κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις. «Για να φτάσουν κάποιοι άνθρωποι στο σημείο να εξοντώσουν μια άλλη ομάδα ανθρώπων, θα πρέπει πρώτα να αρθούν οι ηθικοί και συναισθηματικοί φραγμοί, που συνήθως τους αποτρέπουν από το να υιοθετήσουν ένα τόσο ριζοσπαστικό μέτρο» (DG 544). Για να γίνει κάτι τέτοιο χρειάστηκε η ταυτόχρονη συνδρομή τεσσάρων προϋποθέσεων. 1. Ένας βαθειά ριζωμένος αντισημιτισμός. ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ

8 2. Η κυριαρχία ενός τύπου αντισημιτισμού στον οποίο κυριαρχεί το πνεύμα της εξόντωσης. 3. Η πλήρης επικράτηση μιας ριζοσπαστικής ιδεολογίας, όπως ο εθνικοσοσιαλισμός, ως κυρίαρχης κρατικής ιδεολογίας. 4. Η φυσική παρουσία εκατομμυρίων εκτελεστών πρόθυμων να φέρουν με ζήλο σε πέρας το σχέδιο εξόντωσης. Ας εξετάσουμε αυτές τις προϋποθέσεις μια προς μια. Ο αντισημιτισμός είναι ένα ενδημικό συναίσθημα με πολύ βαθιές ρίζες σε όλη την Ευρώπη. Συνδέεται καταρχήν στο συλλογικό φαντασιακό της χριστιανοσύνης με τη Σταύρωση του Ιησού. Έτσι, σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα και κυρίως μετά τις Σταυροφορίες, οι φυσικές καταστροφές και οι μεγάλες επιδημίες συνδέονταν με την παρουσία των «ξένων» και θρησκευτικά διαφοροποιημένων Εβραίων. Στη διάρκεια της μαύρης πανώλης, το 14 αι. παντού στη Δυτική Ευρώπη οι Εβραίοι διώκονται ως υπαίτιοι πρόκλησης της επιδημίας προκειμένου να εξευμενιστεί ο Θεός τιμωρός (DG 87). Η αποκατάσταση της χριστιανικής καθαρότητας είναι εξ άλλου η κύρια αιτία του διωγμού των Εβραίων από την Καθολική Ισπανία το Από αυτούς τους Σεφαραδίτες Εβραίους προέρχεται το μεγαλύτερο μέρος των Ισραηλιτικών κοινοτήτων όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και ολόκληρης της Νοτίου και εν μέρει της Κεντρικής Ευρώπης. Παράλληλα με τις θρησκευτικές, υπάρχουν καλά θεμελιωμένες κοινωνικές προκαταλήψεις που συνδέουν τους Εβραίους με τη φιλαργυρία και την τοκογλυφία. Και εδώ υπάρχει μια πραγματική βάση, δεδομένου ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές κοινωνίες του Μεσαίωνα, οι Εβραίοι στερούνταν του δικαιώματος έγγειας ιδιοκτησίας, αλλά και της συμμετοχής σε πολλές επαγγελματικές συντεχνίες, με αποτέλεσμα να στραφούν στο εμπόριο και στις τραπεζικές εργασίες, πριν ακόμη τη δημιουργία Τραπεζών τον 14 αι. Η ρητή καταδίκη του εμπορίου, αλλά κυρίως του έντοκου δανεισμού από την Εκκλησία, ώθησε τους Εβραίους στην ενασχόλησή τους με το χρήμα, καθιστώντας τους διπλά απόβλητους: «Ο Θεός δεν αγαπά τον έμπορο», έλεγε ένα Παπικό διάταγμα του 12 αι. (Le Goff 70). Πόσο μάλλον τον άπιστο Εβραίο έμπορο! Συναντάμε στα γραπτά του Σαίξπηρ αυτή την ενδημική αντιπάθεια, που συνοψίζει όμως 400 χρόνια επίσημης αντι-εβραϊκής πολιτικής των Άγγλων από το 1296 μέχρι το Ωστόσο, ο γερμανικός αντισημιτισμός του μεσοπολέμου είναι διαφορετικός. Βρίσκεται θα έλεγα δύο στάδια πιο μπροστά από τον κοινό αντισημιτισμό της υπόλοιπης Ευρώπης. Το πρώτο στάδιο είναι αυτό που περιγράψαμε πιο πάνω και σχετίζεται με τη θρησκεία και το χρήμα. Το δεύτερο στάδιο που αναπτύχθηκε σε ορισμένες μόνον χώρες της Ευρώπης σχετίζεται με την αντίληψη των Εβραίων ως ένα ξεχωριστό «έθνος» το οποίο έχει δικές του σκοτεινές επιδιώξεις και συμμετέχει σε μια διεθνή συνωμοσία σε βάρος των λαών (DG89). Αυτή η αλλαγή της εικόνας των Εβραίων στο συλλογικό υποσυνείδητο ορισμένων ευρωπαϊκών λαών, αποδίδει στους Εβραίους την ευθύνη για κάθε κοινωνική δυσλειτουργία. Πίσω από κάθε πολιτικό κίνημα αμφισβήτησης, πίσω από κάθε πολιτικό πρόβλημα, πίσω από κάθε «σκάνδαλο» θα λέγαμε σήμερα, κρύβεται η διεθνής εβραϊκή συνομωσία. Τόνοι μελάνης γράφτηκαν ολόκληρο το 19 αι. με αποκλειστικό θέμα την επίλυση του λεγόμενου «εβραϊκού προβλήματος (DG 101-2). Ακόμη και ο ίδιος ο Μαρξ, Εβραίος ο ίδιος, παρασύρεται από το αντι-εβραϊκό πνεύμα, και καταγγέλλει τη «διεθνή εβραϊκή συνομωσία του κεφαλαίου» (1843). Ως αποτέλεσμα, μεταξύ 1867 και 1914 διεξάγονται στη Γερμανία 12 μεγάλες δίκες εναντίον Εβραίων για διάφορα εγκλήματα. Όχι μόνο στη Γερμανία όμως. Θυμηθείτε τη δίκη του Ντρέιφους, του Γάλλου αξιωματικού που καταδικάστηκε ως Εβραίος προδότης της πατρίδας του, που πουλούσε στρατιωτικά μυστικά στους Γερμανούς! Αντιεβραϊκοί νόμοι υπήρχαν πριν τον πόλεμο στην Ουγγαρία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία και τη Βουλγαρία (Mazower 392). Οι Γερμανοί στο μεσοπόλεμο είχαν ωστόσο περάσει από καιρό στο τρίτο και τελευταίο στάδιο αυτό του «ψευδοεπιστημονικού αντισημιτισμού» που αντιμετωπίζει τους Εβραίους σαν μια ξεχωριστή και μάλιστα κατώτερη φυλή. Από τη λογική της κοινωνικής απομόνωσης και της δίωξης, περνάμε στη λογική της εξόντωσης. Το σύνθημα που κυριαρχεί δεν είναι πια «κάτω οι Εβραίοι» ή έστω «έξω οι Εβραίοι», αλλά «θάνατος στους Εβραίους». Η λογική της εξόντωσης, που ξεκινά στα μέσα του 19 ου, κυριαρχεί πλήρως στη Γερμανία όταν πλειοψηφούν στο κοινοβούλιο του 1893 κόμματα που υιοθετούν τον φυλετικό αντισημιτισμό και διακηρύσσουν τη φυσική εξόντωση όλων των Εβραίων ως λύση του Judenfrage, του «Εβραϊκού προβλήματος» (DG 116). 8 ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

9 Η άνοδος του Χίτλερ υτή ήταν μόνο η δεύτερη προϋπόθεση. Χρειαζόταν ακόμη δύο αναγκαίες προϋποθέσεις για να συντελεστεί το Ολοκαύτωμα. Η κυριαρχία του φραστικού, λογοτεχνικού, θεσμικά οργανωμένου αντισημιτισμού, αν και προετοίμασε επί δεκαετίες το έδαφος, δεν επαρκούσε για να τεθεί σε εφαρμογή το σχέδιο εξόντωσης των Εβραίων. Η τρίτη προϋπόθεση συντελείται με την άνοδο στην εξουσία του Εθνικοσοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος της Γερμανίας μετά από νόμιμες εκλογές στις 5/3/1933. Θυμίζουμε ότι το κόμμα του Χίτλερ έλαβε 17 εκ. ψήφους και ποσοστό 44% με ένα ανοιχτά αντικοινοβουλευτικό (αντι-βαϊαμαρικό), εθνικιστικό, αντι-μπολσεβικικό, αντικαπιταλιστικό και αντισημιτικό πρόγραμμα (DG 129). Η κλιμάκωση των μέτρων για τον «αφεβραϊσμό» της γερμανικής κοινωνίας είναι γρήγορη. Στόχος είναι να γίνει η Γερμανία Judenrein, καθαρή από Εβραίους (Wieworka 147). Ούτε ένα μήνα μετά τις εκλογές, την Πρωταπριλιά του 1933 γίνεται το πρώτο κρατικά κατευθυνόμενο μποϋκοτάζ των εβραϊκών επιχειρήσεων. Έξι μέρες μετά ψηφίζεται νόμος για την Αποκατάσταση των δημοσίων υπηρεσιών που προέβλεπε την απόλυση όλων των Εβραίων από το δημόσιο τομέα, δηλ. το δικαστικό σώμα, την Αστυνομία, τα Νοσοκομεία, τα Σχολεία και τα Πανεπιστήμια. Για δύο χρόνια οι φραστικές επιθέσεις, οι ξυλοδαρμοί και οι δολοφονίες Γερμανών Εβραίων πολλαπλασιάζονται. Οι νόμοι «περί Γερμανικής Ιθαγένειας» και «περί προστασίας του αίματος και της τιμής της Γερμανίας» το 1935 (γνωστοί ως νόμοι της Νυρεμβέργης), κωδικοποίησαν τη φυλετική διάκριση σε βάρος των Εβραίων σε μια προσπάθεια δήθεν επιστημονικής τεκμηρίωσης της φυλετικής ανωτερότητας των Αρίων Γερμανών. Η κορύφωση των προπολεμικών διώξεων γίνεται τη νύχτα της 9 ης Νοεμβρίου 1938, όταν, σε απάντηση μιας προβοκάτσιας στο Παρίσι, ο Γκαίμπελς καλεί το λαό σε εκδίκηση. Στη διάρκεια της «Νύχτας των κρυστάλλων», δολοφονήθηκαν 100 Εβραίοι, στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, καταστράφηκαν καταστήματα και δεκάδες συναγωγές σε όλη τη Γερμανία (DG 146). Επιπλέον, με νόμο δημεύτηκε το 20% της περιουσίας των Εβραίων. Σε όλα αυτά τα οκτώ χρόνια δεν υπήρξε ποτέ καμία οργανωμένη αντίδραση στις διώξεις των Εβραίων της Γερμανίας, οι μισοί από τους οποίους ( ) εγκατέλειψαν οριστικά τη ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2010 χώρα, ενώ οι υπόλοιποι φυλακίστηκαν. Η γερμανική κοινωνία έδειχνε να ανέχεται, αν όχι και να επιδοκιμάζει τις ναζιστικές διώξεις. Μετά την κατάληψη της Πολωνίας, οι Εβραίοι κάτοικοί της περιορίστηκαν σε γκέτο. Δεν υπήρχαν ακόμη συστηματικές μαζικές δολοφονίες. Η συστηματική «εκκαθάριση των Εβραίων της Ανατολής» ξεκίνησε με την εισβολή στη Ρωσία τον Ιούνιο του Οι μαζικές εκτελέσεις των εβραϊκής καταγωγής Λιθουανών, Ουκρανών και Ρώσων ξεκινούν αμέσως από ειδικά κινητά αποσπάσματα θανάτου αποτελούμενα από εθελοντές των SS (Einsatzgruppen) επικουρούμενα από ντόπιους αντισημίτες (Mazower 170). Η κορύφωση της ναζιστικής πολιτικής ξεκινά στις 20/1/1942 οπότε και αποφασίζεται η «Τελική λύση», όταν διαπιστώνεται ότι η κράτηση μεγάλου αριθμού κρατουμένων Εβραίων είναι αδύνατη, όπως και η χωρίς πρόγραμμα εξόντωσή τους με συνοπτικές εκτελέσεις και η ομαδική ταφή τους. Με τη νέα πολιτική «η εκμηδένιση των εβραϊκών πληθυσμών» θα έπρεπε να γίνει μεθοδευμένα και με άκρα μυστικότητα, ώστε να μην ενοχλείται η κοινή γνώμη. Ταυτόχρονα, οι ικανοί προς εργασία Εβραίοι, περίπου 40% θα χρησιμοποιούνταν σε στρατόπεδα εργασίας για την υποστήριξη της πολεμικής προσπάθειας. Η «Τελική Λύση» όπως την ξέρουμε εφαρμόστηκε το δεύτερο εξάμηνο του 1942 συνδυάζοντας δύο αντικρουόμενους στόχους, τη φυσική εξόντωση, με την «εξόντωση δια της εργασίας» (Mazower 379). Οι πρόθυμοι εκτελεστές τέταρτη αναγκαία προϋπόθεση ήταν η ύπαρξη πολυάριθμων ανδρών και γυναικών πρόθυμων να φέρουν σε πέρας το σχέδιο εξόντωσης τόσων εκατομμυρίων αθώων επί τρία χρόνια. Ο αντισημιτισμός, ακόμα και στην ακραία εξοντωτική εκδοχή του, ακόμα και όταν έγινε επίσημη κρατική ιδεολογία, δεν θα μπορούσε να οδηγήσει σε τόσο τραγικά αποτελέσματα αν δεν υπήρχε ο εθελοντισμός, ο ενθουσιασμός και η πλεονάζουσα βαναυσότητα των αυτουργών (DG 494). Μια λεπτομερής μελέτη της δράσης τους αποκαλύπτει ότι η αποτελεσματικότητα του ναζιστικού μηχανισμού εξόντωσης δεν ήταν αποτέλεσμα τυφλής υπακοής, ούτε γραφειοκρατικής προσήλωσης στο καθήκον, πόσο μάλλον άγνοιας των συνεπειών των πράξεών τους. 9

10 Η υπακοή στις διαταγές των ανωτέρων είναι μια παραδοσιακή γερμανική αρετή. Ωστόσο στην πλειοψηφία τους, οι άνδρες των αποσπασμάτων εκτέλεσης, όπως και οι άνδρες των Ταγμάτων Αστυνομίας Τάξης (Ordnungspolizei), που αποτελούνταν από μόνιμους αστυνομικούς αλλά και από ηλικιωμένους επίστρατους, όπως και οι άνδρες των SS και οι φρουροί των στρατοπέδων εξόντωσης ήταν εθελοντές ποτισμένοι από τη ναζιστική ιδεολογία. Επιπλέον, «σε καμιά περίπτωση δεν αποδείχτηκε ότι η άρνηση κάποιου να σκοτώσει είχε συνέπειες για τη ζωή ή τη σωματική του ακεραιότητα» (DG 499). Από τα γερμανικά αρχεία δεν προκύπτει καμία καταδίκη ή φυλάκιση κάποιου που αρνήθηκε να σκοτώσει Εβραίους. Αντίθετα υπήρχε γραπτή εντολή του Χίμλερ «η οποία επέτρεπε στους άνδρες των αποσπασμάτων εκτέλεσης που το επιθυμούσαν να ζητήσουν μετάθεση για να αναλάβουν άλλη υπηρεσία πίσω στην πατρίδα» (DG 500). Τα μεταπολεμικά δικαστήρια της Ομοσπονδιακής Γερμανίας σταθερά απέρριψαν αυτές τις δικαιολογίες των αυτουργών. Επιπλέον υπάρχουν καταγεγραμμένες περιπτώσεις παραίτησης ανώτερων στελεχών που διαφώνησαν με τις μαζικές εκτελέσεις, όπως ο βοηθός του Υπουργού Εσωτερικών, υπεύθυνος για τις εβραϊκές υποθέσεις (Mazower 375). Η δικαιολογία της γραφειοκρατικής προσήλωσης των αυτουργών στις λειτουργίες του κρατικού μηχανισμού επίσης δεν ευσταθεί. Ο ζήλος και η αφοσίωση που έδειξαν οι αστυνομικοί, οι φρουροί των στρατοπέδων, οι μόνιμοι αξιωματικοί αλλά και οι κληρωτοί δεν επιβεβαιώνουν αυτόν τον ισχυρισμό. Αντίθετα, αφθονούν τα καταγεγραμμένα επεισόδια ένθερμης συμμετοχής στις διαδικασίες κακοποίησης, ευτελισμού και βασανισμού κρατουμένων και ιδιαίτερα των Εβραίων. Εξίσου και προφανέστατα αβάσιμη είναι και η δικαιολογία της άγνοιας (Wieworka 194). Αρκεί να δει κανείς τις δεκάδες φωτογραφίες των χαμογελαστών εκτελεστών στην ώρα του «καθήκοντος», που μπροστά σε ένα κοινό εκατοντάδων θεατών απλών κληρωτών, για να μην έχει καμία αμφιβολία για το ότι αυτοί ήξεραν τι έκαναν και χαίρονταν αυτό που έκαναν. Συμπεράσματα ροσπάθησα να δείξω ότι η «Τελική Λύση» οφειλόταν στη ναζιστική ιδεολογία που διαπότισε ένα συγκεκριμένο καθεστώς. Πολλά άλλα φασιστικά καθεστώτα, με συνειδητή αντι-εβραϊκή πολιτική επέδειξαν διαφορετική στάση. Οι Ιταλοί φασίστες για παράδειγμα διαχώρισαν τη θέση τους και δεν συνεργάστηκαν. Στις ιταλοκρατούμενες περιοχές οι Εβραίοι, όπως π.χ. στο Βόλο, είχαν καλύτερη τύχη και ένα μικρότερο ποσοστό εξοντώθηκε. Οι Βούλγαροι αντίθετα, παρέδωσαν τους Έλληνες Εβραίους στην Τρεμπλίνκα, ενώ προστάτευσαν τους δικούς τους Βούλγαρο-Εβραίους (Mazower 403). Οι Γερμανοί ναζί στηριζόμενοι στη μακρά αντισημιτική τους παράδοση, υιοθέτησαν την πιο ακραία μορφή εξοντωτικού αντισημιτισμού και πείθοντας δεκάδες χιλιάδες συμπατριώτες τους, εκτέλεσαν πιστά το ζοφερό τους σχέδιο για μια φυλετικά καθαρή Γερμανία. Κλείνοντας, πρέπει να τονίσω ότι Εβραίοι ήταν ο πρώτος, και πολιτικά πιο επείγων στόχος του ναζιστικού καθεστώτος. Η μοίρα των Εβραίων προεικόνιζε τους ευρύτερους ορίζοντες εκμηδένισης στο μέλλον, σε περίπτωση ναζιστικής νίκης, και άλλων κατηγοριών ανθρώπων που δεν ταίριαζαν στα πρότυπα της ναζιστικής καθαρότητας. Στη μνήμη των 6 εκ. Εβραίων, των 3 εκ. Σοβιετικών στρατιωτών, των 2 εκ. Πολωνών, των ανάπηρων, των Τσιγγάνων, των Μασόνων, των ομοφυλόφιλων και των Ιεχωβάδων, οφείλουμε να πούμε πάλι σήμερα: «Να μην είσαι ποτέ θύμα, Να μην είσαι ποτέ θύτης, Να μην είσαι ποτέ, μα ποτέ θεατής» (Yehuda Bauer) Βιβλιογραφικές παραπομπές: Bauer Yehuda, A history of the Holocaust, New York, F. Watts, Goldhagen Daniel, Πρόθυμοι δήμιοι: οι εκτελεστές του Χίτλερ, LeGoff Jacques, Marchands et banquiers au Moyen Age, Paris, PUF Littell Jonathan, Ευμενίδες, Αθήνα, Λιβάνης, Mazower Mark, Η αυτοκρατορία του Χίτλερ, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, Wieworka Annette, Άουσβιτς, 60 χρόνια μετά, Αθήνα, Πόλις, Ιστότοπος Εθνικού Μουσείου Εβραϊκού Ολοκαυτώματος Ουάσιγκτον ΗΠΑ [Ο Καθηγητής κ. Μιχαήλ Ζουμπουλάκης είναι Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Το κείμενο αποτελεί την ομιλία του στην Ισραηλιτική Κοινότητα Βόλου κατά την Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος το 2010]. 10 ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

11 Μνήμη Μαρδοχαίου Φριζή Του ΚΩΣΤΑ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ επέτειος τον Δεκέμβριο από τον ηρωικό θάνατο του συνταγματάρχη Μαρδοχαίου Φριζή αποτελεί μια ευκαιρία να θυμηθούμε άλλη μια φορά την καίρια συμβολή του στο έπος του Δεν είναι ασφαλώς τυχαίο ότι Εβραίοι, εκ των οποίων 343 αξιωματικοί και υπαξιωματικοί, υπηρέτησαν στον ελληνικό στρατό το και εξ αυτών πάνω από 200 έπεσαν στο πεδίο της τιμής. Ωστόσο η ιδιαίτερη αναφορά στο συνταγματάρχη Φριζή επιβάλλεται όχι μόνο διότι εκφράζει τη συμβολική ένωση όλων των Ελλήνων στο κατ εξοχήν πεδίο όπου κρίνεται ο πατριωτισμός μας ή διότι αποτελεί μια οφειλόμενη τιμή σε έναν πρωταγωνιστή της νίκης, αλλά και διότι η τέλεση ενός τέτοιου «ασκαβά» (μνημοσύνου) έχει ιστορική και παιδευτική σημασία. Ιδιαίτερα σήμερα που ο πατριωτισμός είτε ο ελληνικός είτε αυτός του λαού του Ισραήλ δέχονται την επίθεση ενός διανοητικού αναθεωρητισμού. Μαρδοχαίος Φριζής γεννήθηκε στη Χαλκίδα το 1893 και σπούδασε στη Νομική Σχολή Αθηνών. Κατετάγη στο στράτευμα το 1915 και αποφοίτησε από τη σχολή εφέδρων αξιωματικών πεζικού. Πολέμησε στο μακεδονικό μέτωπο, στην εκστρατεία της Ουκρανίας και στον μικρασιατικό αγώνα. Τιμήθηκε με το χρυσό αριστείο ανδρείας και τον πολεμικό σταυρό γ τάξεως. Κρατήθηκε αιχμάλωτος ένα χρόνο στα φρικιαστικά «αμελέ ταμπουρού» των Νεότουρκων, από τον Αύγουστο του 1922 ως τον Αύγουστο του Για την αιχμαλωσία του Φριζή πρέπει να σημειωθεί η πληροφορία που δημοσιεύθηκε το 1954 στην «Καθημερινή» και τον Ιανουάριο του 1971 στο τ. 31 του περιοδικού «Ιστορία» και κατά την οποία η Ισραηλιτική Κοινότητα Σμύρνης συνέλεξε σημαντικό ποσό και πέτυχε την απελευθέρωση του Φριζή, αλλά οι Τούρκοι προέβαλαν τον όρο να μην επανέλθει στην Ελλάδα μέχρι του τυπικού τέλους του πολέμου. Η απάντηση του Φριζή είναι συγκλονιστική: «Εμείς οι Έλληνες θα απελευθερωθούμε μόνοι μας», απάντησε στους δεσμώτες του και αρνήθηκε τη διακριτική μεταχείριση. Ο Φριζής επέστρεψε τελικά μετά από έναν ολόκληρο χρόνο και αποφάσισε να παραμείνει στο στράτευμα. Το 1940, αντισυνταγματάρχης πλέον, ήταν διοικητής του υποτομέως Δελβινακίου και πιο συγκεκριμένα του προς δυσμάς κλιμακίου προκαλύψεως της 8 ης μεραρχίας (που κάλυπτε το χώρο της Ηπείρου), για τους τομείς Καλαμά και Νεγράδων, προς την περιοχή δηλαδή Κακαβιά- Δελβινάκι, στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Η δύναμη του κλιμακίου αποτελείτο από το τάγμα προκαλύψεως Δελβινακίου (με τον πρώτο λόχο στους Δρυμάδες, το 2 ο στους Ποντικάτες και τον τρίτο στην Καστάνιανη), το ΙΙ/42 τάγμα (ΝΑ. της λίμνης Τζεραβίνης), τον 42 ο ουλαμό συνοδείας με αντιαρματική αποστολή (στο Χάνι Δελβινάκι), μια πυροβολαρχία των 75 (επίσης στο Χάνι Δελβινάκι) και τον 42 ο ουλαμό συνοδείας (στο Κουτσόκρονο). Η ζώνη ευθύνης του άρχιζε από τους Δρυμάδες Πωγωνίου και κατέληγε στην Καστάνιανη. Απέναντι ήταν η 23 η ιταλική μεραρχία (Φερράρα). Τα τμήματα προκάλυψης Δελβινακίου υπό την ηγεσία του Φριζή αντέταξαν σθεναρή άμυνα στην εχθρική επίθεση και παρά τα έντονα πυρά του ιταλικού πυροβολικού αλλά και τους σφοδρούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς, συνεπτύχθησαν υποδειγματικά, στη δεύτερη γραμμή προκαλύψεως, στη γραμμή Πέτρα Χάιδως- Σιταριά- ποταμός ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ

12 Γόρμος- Τσούκα (Δ. Μαυροβουνίου)- Βίγλα, με επιτήρηση στο ύψωμα Προφήτη Ηλία (639). Η επίθεση της Φερράρα εκδηλώθηκε σε τρεις κατευθύνσεις. Η βορειότερη επί της γραμμής Δρυμάδες- Πωγώνι- Δελβινάκι (η «φάλαγγα Τρίτσιο»), με δύο τάγματα επέπεσε επί ενός ελληνικού λόχου που αμύνθηκε γενναία πριν απαγκιστρωθεί. Η δεύτερη από την Κακαβιά, με τον ίδιο τον μέραρχο Τζανίνι κινήθηκε προς Χάνι Δελβινάκι και η τρίτη (η «φάλαγγα Σαπιέντσα») επιτέθηκε κατά του λόχου της Καστάνιανης. Η τεράστια διαφορά δυνάμεως ανάγκασε τα τμήματα της προκάλυψης να συμπτυχθούν, σύμφωνα με τα σχέδια, τη νύχτα της 29 ης Οκτωβρίου στην κυρία αμυντική τοποθεσία Ελαίας- Καλαμά. Καθοριστική στάθηκε η επέμβαση του Φριζή για την αναπροώθηση διμοιρίας του ΙΙ/42 στο ύψωμα Χαβός, το προωθημένο σημείο στηρίγματος του υποτομέως Γρίμπιανης που ήταν απαραίτητο για την ομαλή σύμπτυξη των ελληνικών μονάδων. Το τάγμα Δελβινακίου κινήθηκε προς Νεγράδες για ανασυγκρότηση, ο λόχος Καστάνιανης στη Γρανιτσοπούλα και το ΙΙ/42 στη Ζίτσα. Σε όλο το μήκος του μετώπου η ελληνική άμυνα δημιουργούσε αισιοδοξία για την απόκρουση του εισβολέως. Όμως στον τομέα της Πίνδου η διείσδυση της μεραρχίας αλπινιστών Τζούλια προκαλούσε σοβαρές ανησυχίες καθώς απεκάλυπτε το δεξιό της 8 ης μεραρχίας. Η προέλαση προς Σαμαρίνα- Δίστρατο- Βωβούσα και η κυκλωτική της κίνηση προς Μέτσοβο απειλούσε την 8 η μεραρχία και την όλη γραμμή άμυνας στην Ήπειρο. Τον κίνδυνο αυτό κλήθηκε να αντιμετωπίσει ο Φριζής. Αρχικά η 8 η μεραρχία έθεσε στη διάθεσή του το Ι/42 τάγμα και στις 31 Οκτωβρίου έθεσε υπό τις διαταγές του ολόκληρο το Απόσπασμα Μετσόβου που εστάλη στο Βρυσοχώρι [ΝΑ. Κόνιτσας και ΒΑ. όρους Γκαμήλα] ώστε να σταματήσει την επικίνδυνη προώθηση της μεραρχίας Τζούλια που απειλούσε το δεξιό της 8 ης μεραρχίας. Στις 2 Νοεμβρίου ο Φριζής ανέλαβε τη διοίκηση του Αποσπάσματος Αώου, όπως ονομάστηκε, και το οποίο συνέδεσε το δεξιό της 8 ης μεραρχίας με το απόσπασμα Πίνδου του θρυλικού Δαβάκη, αλλά και κάλυψε αυτή την πόλη των Ιωαννίνων από βορρά. Παρατάσσοντας τα τμήματά του στη νότια όχθη του Αώου στις κορφές της Γκαμήλας και στην περιοχή Βρυσοχώρι, ο Φριζής κάλυπτε τις ορεινές διαβάσεις μεταξύ Γκαμήλας και Κουκουρούτζου που οδηγούν στα Γιάννενα, αλλά και τις από τον ποταμό διαβάσεις προς Τσεπέλοβο και Ελατοχώρι. Το Απόσπασμα οργανώθηκε με βάση το τάγμα προκαλύψεως Κονίτσης και το Απόσπασμα Μετσόβου (τάγμα ΙΙ/5 και ουλαμός πυροβολικού, με 2 πυροβόλα Σνάιντερ των 105 και δύο όλμους Μπραντ των 81 ) που έφτασε στο Βρυσοχώρι το απόγευμα της 1 ης Νοεμβρίου. Λίγη ώρα αργότερα, λίγο βορειότερα στο Παλαιοσέλι, θα φθάσουν οι Ιταλοί αλπινιστές. Στις 2 Νοεμβρίου άρχιζε η περίφημη μάχη στο Καλπάκι (Ελαία) που με τις ομηρικές σκηνές στη Γραμπάλα επί μία εβδομάδα έθραυσε τις ιταλικές επιθέσεις και αποτέλεσε την αρχή του έπους του Είναι αμφίβολο όμως αν το έπος αυτό θα είχε γραφεί αν τις ίδιες ημέρες, λίγα χιλιόμετρα πιο ψηλά, το Απόσπασμα Φριζή δεν ανέκοπτε τις συνεχείς επιθέσεις των Ιταλών αλπινιστών που επιχειρούσαν να διαβιούν τον Αώο και να πλευροκοπήσουν, αν όχι να κυκλώσουν την 8 η μεραρχία. Φριζής έφτασε στο Βρυσοχώρι το απόγευμα της 2ας Νοεμβρίου. Κάλεσε αμέσως σε σύσκεψη το διοικητή του τάγματος Κονίτσης Γίγα και το διοικητή του ΙΙ/5 Παπαβασιλείου και αφού κατατοπίστηκε επί του χάρτη έκανε επί τόπου αναγνώριση των θέσεων μαζί με τους δυο ταγματάρχες, δύο έφεδρους αξιωματικούς (το Γ. Μάτσαγγα και τον Δ. Μπιζακίδη) και τον έφεδρο Γ. Οικονόμου. Οι επιθέσεις του 9 ου συντάγματος αλπινιστών από Παλαιοσέλι- Πάδες συνετρίβησαν παρά την πυκνή ομίχλη που υποβοηθούσε τους επιτιθέμενους. Εδώ συνελήφθησαν μαζικά για πρώτη φορά Ιταλοί αιχμάλωτοι. Και εδώ ο Φριζής έδειξε τον βαθύτατο ανθρωπισμό του όταν αξίωσε και επέβαλε την άψογη μεταχείριση των αιχμαλώτων και την περίθαλψη των Ιταλών τραυματιών. Το Απόσπασμα, με το 15 ο ελληνικό σύνταγμα, απέκρουσαν τις συνεχείς απόπειρες διάβασης (στα Άρματα και την Αγ. Τριάδα) δίνοντας την ευκαιρία της μεγάλης νίκης στο Καλπάκι αλλά και της καταπόνησης των αλπινιστών που δέχθηκαν από τις 5 Νοεμβρίου την ελληνική αντεπίθεση. Η αντεπίθεση στην Πίνδο στηρίχθηκε κυρίως στη Μεραρχία Ιππικού, στην οποία εντάχθηκε και το Απόσπασμα Φριζή που διέβη τον Αώο και κατέλαβε, με τον ίδιο επικεφαλής, το Παλαιοσέλι. Στις 10 Νοεμβρίου ο Φριζής διέταξε την επιλαρχία που του είχε διατεθεί, να καταδιώξει τον εχθρό προς Κόνιτσα και τον δεύτερο λόχο του τάγματος Κονίτσης να καταλάβει τον αυχένα Σουσίτσας ώστε να αποκοπεί η οδός υποχώρησης των Ιταλών. Η ταχύτατη κίνηση και αιφνίδια προσβολή του 8 ου συντάγματος αλπινιστών κοντά στο χωριό Ελεύθερο, είχε εντυπωσιακά αποτελέσματα. Οι άνδρες του Αποσπάσματος Φριζή κυριολεκτικά διέλυσαν το επίλεκτο ιταλικό 12 ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

13 σύνταγμα που άφησε στο πεδίο της μάχης 300 νεκρούς, πάνω από 700 αιχμαλώτους και άφθονο πολεμικό υλικό. Το Απόσπασμα, σε συνεργασία και με το Απόσπασμα Χατζηφόρου, ενεπλάκη την επομένη και σε νέα σκληρή μάχη με το άλλο σύνταγμα αλπινιστών (το 9 ο ) στους αυχένες των υψωμάτων 1383 και Η νέα νίκη και η καταδίωξη ως την Κόνιτσα έκριναν οριστικά τη μάχη της Πίνδου. Στις 15 Νοεμβρίου οι Ιταλοί εγκατέλειψαν την Κόνιτσα και ο αγώνας περνούσε πλέον στο βορειοηπειρωτικό έδαφος. Ο Φριζής περνά από την Κόνιτσα απ όπου παίρνει από την Αναγνωστοπούλειο Σχολή το περίφημο κόκκινο άλογο με το οποίο θα τον θυμούνται οι στρατιώτες του να καλπάζει στη Β. Ήπειρο. Η μεραρχία ιππικού κινήθηκε προς Τσάρσοβα και συνέστησε νέο απόσπασμα υπό τον Φριζή, με δύο τάγματα (ΙΙ/5 και ΙΙ/36), μια πυροβολαρχία και μια ίλη όλμων. Το απόσπασμα διατάχθηκε να κινηθεί κατά μήκος της οδού προς Πρεμετή. Στις 22 Νοεμβρίου (μέρα που καταλήφθηκαν η Κορυτσά και το Λεσκοβίκι), το απόσπασμα Φριζή διέβη το Σαραντάπορο και εισήλθε στη Β. Ήπειρο από την περιοχή Μέρτζανης. Την επομένη κατέλαβε την Τσάρσοβα (Δ. του Λεσκοβικίου) και κινούμενο παράλληλα με τη δεξιά όχθη του Αώου, πέρασε το Χάνι Μερτσέκ και έφτασε στις 25 Νοεμβρίου Β. της Φούρκας. Την επομένη κινήθηκε προς την περιοχή Πετράνη- Λογαρίτσα αλλά προσέκρουσε σε ισχυρή αντίσταση στο Μάλι Μπονταρίτ. Στις 29 Νοεμβρίου το απόσπασμα Φριζή ανέτρεψε την εχθρική αντίσταση και διέβη τον ποταμό Λογαρίτσα, καταλαμβάνοντας σειρά υψωμάτων γύρω από το χωριό Μπένια Σκέριτ και τη γέφυρα Κατζίκ μετά από σκληρό αγώνα. Τραυματίζεται αλλά αποκρούσει την ιατρική περίθαλψη και συνεχίζει τη μάχη. Με μια σειρά επιθετικών ενεργειών είχε υπερφαλαγγίσει ήδη την Πρεμετή, κατέλαβε τα υψώματα Β.Δ. των χωριών Ναβοσέλα και Λούπτσκα και προώθησε τις ελληνικές γραμμές ως το όριο Κόσοβα- Καραδαμίτσι, όπου μετά από πείσμονα μάχη ανέτρεψε τμήματα της μεραρχίας Μόντενα και συνέλαβε πάνω από 200 αιχμαλώτους. Για τις πράξεις αυτές ο Φριζής προήχθη μετά τον θάνατό του αναδρομικά σε συνταγματάρχη επ ανδραγαθία και τιμήθηκε με το χρυσό αριστείο ανδρείας και τον πολεμικό σταυρό α τάξεως. Οι Ιταλοί προ του κινδύνου αποκοπής, εκκένωσαν την Πρεμετή που καταλήφθηκε το πρωί της 3 ης Δεκεμβρίου. Στις 5 Δεκεμβρίου 1940, στις χιονισμένες προκεχωρημένες θέσεις του τομέα Πρεμετής ο Φριζής έφιππος χτυπήθηκε από ιταλικά βομβαρδιστικά. Ήταν από τους πρώτους ανώτερους Έλληνες αξιωματικούς που έπεφταν στον επικό αγώνα για μια ελεύθερη Ελλάδα. Στα υψώματα του χωριού Τρεμίστι, στη δεξιά όχθη του Αώου, λίγο μακρύτερα από την ανατιναγμένη από τους Ιταλούς γέφυρα της Πρεμετής (έξι χλμ. Β.Δ. της πόλης της Πρεμετής) εκείνο το μεσημέρι της Πέμπτης 5 Δεκεμβρίου έσβησε μέσα στη φωτιά η ζωή ενός φλογερού Έλληνα Εβραίου. Ο μαχητής Γ. Οικονόμου δίνει τη στιγμή του θανάτου («Μνήμες και Μνημόσυνα του 40», Ιωάννινα, 1997) και τα τελευταία λόγια του συνταγματάρχη που στις εκκλήσεις των στρατιωτών του να κατεβεί από το άλογο, απάντησε: «Δεν τους κάνω την τιμή να κατέβω». Κι έτσι έφιππος διέβη στην αθανασία. Τάφηκε στην ανατολική άκρη του χωριού, κάτω από τον ίσκιο μιας βαλανιδιάς, σε μια αλάνα που στάθμευαν τα ελληνικά μεταγωγικά. τις 5 Ιανουαρίου 1941 το «Ελεύθερον Βήμα» θα δημοσιεύσει ομιλία του προέδρου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, του αείμνηστου Μίνωος Κωνσταντίνη που αναφερόμενος στον Φριζή σημειώνει: «Εις στιγμάς σκληράς αντιστάσεως του εχθρού προσφωνεί ως είναι απολύτως εξηκριβωμένον, τους πολεμούντας τον ιερόν αγώνα Έλληνας συμμαχητάς του Εμπρός παιδιά, ο Χριστός μαζί μας! Και έπεσεν υπό βροχήν βλημάτων μαχόμενος και εξηντλημένος από το τραύμα του εις το πεδίον της νικηφόρου μάχης. Ο ήρως συνταγματάρχης Φριζής μας εδίδαξεν με το ως άνω επιφώνημά του προς τους ανδρείους, ότι εις τας στιγμάς αυτάς η ισραηλιτική ψυχή, χωρίς καμμίαν διαφοράν, είναι προέκτασις της ελληνικής ψυχής αγωνιζομένης υπέρ βωμών και εστιών». Η αναφορά στη φράση αυτή του Φριζή (παρόμοια αναφορά υπήρξε από τον Π. Παλαιολόγο σε χρονογραφήματά του στο «Ελ. Βήμα» στις 23 Νοεμβρίου 1940 και στις 9 Οκτωβρίου 1948) δεν έχει σημασία αν είναι ιστορικά ακριβής. Εκφράζει κάτι βαθύτερο. Την εν όπλοις συναδέλφωση όλων των Ελλήνων, την βιωματική οικείωση της αλήθειας του Άλλου προκειμένου να υπηρετηθούν οι υπέρτατες αξίες της πίστης και της ελευθερίας.. Όσοι υπηρέτησαν υπό τον Φριζή μαρτυρούν για τη στοργή του συνταγματάρχη προς τους άνδρες του, την απόλυτη προσήλωση στο καθήκον και το μεγάλο του πάθος για την ελληνική νίκη. Πολύ πριν εκδηλωθεί η ιταλική επίθεση, διαβλέποντας την κρισιμότητα του ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ

14 τομέα του, έκανε συνεχείς προσωπικές αναγνωρίσεις ακόμη και νυχτερινές διεισδύσεις στην ιταλική ζώνη για να παρακολουθεί τις κινήσεις, τις μεταφορές και τη διάταξη του εχθρού. Ο Δ. Ανάγνος διασώζει στο περιοδικό «Ιστορία» (τ. 37, Ιούλιος 1971) μαρτυρία λοχία για μια τέτοια διείσδυση στο εχθρικό ύψωμα 669 και την παρακολούθηση περιπόλου που είχε αποτέλεσμα να συλλάβουν έναν Ιταλό αξιωματικό, έναν Αλβανό και έναν Έλληνα οδηγό τους. Η ολύμπια ηρεμία του Φριζή χάριζε δύναμη και αυτοπεποίθηση στους αξιωματικούς και στρατιώτες που υπηρετούσαν κοντά του. Ο ίδιος λοχίας θυμάται τον Φριζή έφιππο την πρώτη μέρα του πολέμου, αψηφώντας τα ιταλικά πυρά να γυρνά στις προκεχωρημένες θέσεις του τομέα προκαλύψεως Δελβινακίου και να ενθαρρύνει τα τμήματά του με λόγια σαν κι αυτά: «Τα μάτια του λαού μας είναι στραμμένα σε μας. Ο αγώνας θα κριθεί από το πώς θα κρατήσουμε εμείς». Το 2002 τα οστά του συνταγματάρχη Φριζή βρέθηκαν στο σημείο που μαρτυρίες ανέφεραν ότι είχε ταφεί. Μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα, αναγνωρίστηκαν και στις 24 Οκτωβρίου 2002 ενταφιάστηκαν στο νεκροταφείο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης. Η ανάπαυση του πολεμιστή όμως δεν μπορεί να είναι πλήρης όσο θα διαισθάνεται αδικαίωτο τον αγώνα εκείνο και τη θυσία του στα χώματα της Βορείου Ηπείρου, όσο η βαρβαρότητα θα απειλεί, με άλλο πρόσωπο σήμερα, τις δυο πατρίδες της ψυχής του. Η μορφή του πάντα θα αγρυπνεί και θα εμπνέει όσους μάχονται για την ελευθερία των δύο κέντρων του Ανθρώπου: Για την ελευθερία της Αθήνας και της Ιερουσαλήμ που μετά από δουλεία αιώνων χαίρονται σήμερα τους καρπούς πολύμοχθων και αιματηρών αγώνων. Η υπεράσπιση αυτής της ελευθερίας είναι το ειλικρινέστερο μνημόσυνο για τον Μαρδοχαίο Φριζή. [Η παρούσα μελέτη δημοσιεύεται με την ευκαιρία της τοποθέτησης του έφιππου ανδριάντα του ήρωα του 1940, Συνταγματάρχη Μαρδοχαίου Φριζή, το 2010, στην Πλατεία της Πυροσβεστικής της γενέτειράς του Χαλκίδας. Η εκδήλωση διοργανώθηκε από τον Δήμο Χαλκιδέων και την εκεί Ισραηλιτική Κοινότητα. Ο ανδριάντας αποτελεί πρωτοβουλία και δωρεά του συλλόγου αποδήμων ομογενών των ΗΠΑ «Φίλοι του Συνταγματάρχη Φριζή»]. [Ο κ. Κώστας Χατζηαντωνίου έχει συγγράψει ιστορικές μελέτες (για τον Ν. Πλαστήρα, τον Θ. Πάγκαλο κ.ά.), διηγήματα, μυθιστορήματα («Αγκριτζέντο», «Το βιβλίο της μέλαινας χολής»), δοκίμια. Για το βιβλίο του «Εναντίον του χρόνου» έλαβε τα βραβεία δοκιμίου του Pen Club και Π. Φωτέα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Μεσσηνίας]. Μαρδοχαίος Φριζής Ο ήρωας του 40 Στης Αλβανίας τα βουνά επολεμούσες πάνω στο κάτασπρο περήφανο άλογό σου κι έμοιαζες «Αϊ Γιώργης» έτσι πως πιλαλούσες για μια Πατρίδα Ελεύθερη που πόνεσες, που δάκρυσες, που τόσο αγαπούσες! Στα δυο το σώμα σου κόπηκε στο χώμα και σφαδάζει τα δάκρυα που κύλησαν δεν ήτανε για σένα αλλά γι αυτούς που άφησες καθώς η αυγή ξεπρόβαλε, καθώς η αυγή χαράζει! Περήφανος από γενιά κι Εβραίος από αιώνες. Πολέμησες με Χριστιανούς για νέους Παρθενώνες! Περήφανος σαν Αετός σε χάλκινο Ανδριάντα καλούπωσαν και έφτιαξαν τον Ήρωα του «Σαράντα». Χαλκίδα η πατρίδα σου κι από χαλκό σε φτιάξαν και σ έστησαν στη Μάννα Γη λες Σαλλονίκης ήσουν παιδί. Εσένα που υπερήφανους όλους εμάς μας κάνεις, Δάφνες σου πρέπουν και τιμή σου ακόμη κι αν από μάρμαρο να ήταν η... προτομή σου! Επάνω από τον τάφο σου κι εμπρός στον Ανδριάντα κλίνουν το γόνυ οι Έλληνες κάποιοι παλιοί πολεμιστές σε σένα τον αδάμαστο ήρωα του «Σαράντα». Ζιζή Γερονυμάκη Συγγραφέας - Ποιήτρια 14 ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

15 Οι εβραϊκές κοινότητες στα Ιόνια Νησιά επί Βενετοκρατίας Του Σπύρου Γ. Γασπαρινάτου κυριαρχία της Βενετίας στα Νησιά του Ιονίου Πελάγους υπήρξε συνεχής και μακροχρόνια, μέχρι να περατωθεί με την κατάλυση του κράτους της Βενετίας από το στρατηγό Ναπολέοντα Βοναπάρτη (1797). Στην Κέρκυρα, στους Παξούς και Αντίπαξους η βενετική κυριαρχία διήρκεσε 411 έτη ( ), στη Ζάκυνθο 313 έτη ( ), στην Κεφαλονιά 297 έτη ( ), στην Ιθάκη 295 έτη ( ), στη Λευκάδα, οριστικά, 113 έτη ( ), στα Κύθηρα και Αντικύθηρα, ουσιαστικά, 434 έτη ( ). Τα Ιόνια Νησιά, όταν κατακτήθηκαν από τους Βενετούς, ήταν αραιοκατοικημένα και (με την εξαίρεση, σχετικά, της Κέρκυρας) βρίσκονταν, κατόπιν και τόσων περιπετειών από τις τυχοδιωκτικές φραγκικές κατακτήσεις και τις πειρατικές και τουρκικές επιδρομές, σε κατάσταση δημογραφικής και οικονομικής παρακμής. Το ολιγάριθμο των κατοίκων των Νησιών του Ιονίου δημιούργησε άμεση ανάγκη εποικισμού πληθυσμών, η δε βενετική διοίκηση έθεσε το ζήτημα τούτο ως πρώτο μέλημά της. Η βενετική κυβέρνηση, καίτοι είχε δημιουργήσει το 1527 γκέττο (ghetto) στη Μητρόπολη, την πόλη της Βενετίας, ευνόησε την εγκατάσταση των Εβραίων στα Ιόνια Νησιά με σκοπό, κυρίως, την εκμετάλλευση των εβραϊκών κεφαλαίων. Μεταξύ των ομάδων πληθυσμού που συνεύρρευσαν στα Νησιά ήταν και οικογένειες εβραϊκής καταγωγής, που επλήθυναν τις ήδη υπάρχουσες εβραϊκές κοινότητες. Έτσι, υπήρξαν επί Βενετοκρατίας σημαντικές μειονότητες Εβραίων στα Νησιά, κυρίως στην Κέρκυρα και στη Ζάκυνθο, που διατηρήθηκαν και στις μετά τη βενετική κατάκτηση ιστορικές περιόδους. Οι προ της βενετικής κατάκτησης της Κέρκυρας εγκατεστημένες στο νησί εβραϊκές οικογένειες είχαν υποστεί αλλεπάλληλους διωγμούς από τους τότε Φράγκους κατακτητές του νησιού, αλλά και από τους λοιπούς κατοίκους. 1 Όμως, οι συνθήκες διαβίωσης των Εβραίων δεν βελτιώθηκαν σημαντικά κατά την περίοδο της βενετικής κατάκτησης ούτε στην Κέρκυρα ούτε και στη Ζάκυνθο, δηλαδή στα δύο νησιά του Ιονίου που η εβραϊκή παρουσία ήταν σημαντική. Οι εβραϊκές κοινότητες στα Νησιά επί Βενετοκρατίας, οργανωμένες σε ιδιαίτερες ενότητες με εκλεγμένους αξιωματούχους, ήταν εγκατεστημένες σε περίκλειστες περιοχές, τις «εβραϊκές» (zudecca ή ghetto), έξω από τις οποίες δεν είχαν δικαίωμα αγοράς ακινήτων. Στην Κέρκυρα, όπου οι Εβραίοι αποτελούσαν ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού της πόλης (περί τις ψυχές), φρουρά φύλαγε τις δύο πύλες που έκλειναν το δρόμο, όπου η εβραϊκή κοινότητα ζούσε συγκεντρωμένη σε ένα χώρο που αποτελούσε το ένα πέμπτο της έκτασης της πόλης. Στη Ζάκυνθο είχαν τοποθετηθεί στις πύλες της «εβραϊκής» ο λέοντας του Αγίου Μάρκου και ένας σταυρός με την επιγραφή: «In cruce quia crucifixerunt» («Οι εν σταυρώ σταυρώσαντες σταυρωθήτωσιν»). Την επιγραφή κατάργησαν οι Γάλλοι Δημοκρατικοί όταν κατέλαβαν τη Ζάκυνθο. Οι Εβραίοι στην Κέρκυρα, κατά το πρότυπο όσων ίσχυαν στη Μητρόπολη, αλλά και σε άλλες αποικίες στο Stato da Mar και στην Terraferma, δηλαδή στις κατακτημένες από τη Βενετία περιοχές του μεσογειακού χώρου και της ιταλικής χερσονήσου, κατόρθωσαν με τον καιρό να έχουν τα πρωτεία στις διάφορες εμπορικές ενασχολήσεις και ν αποκτήσουν οικονομική ισχύ μέσα στην κερκυραϊκή κοινωνία. 2 Η βενετική Αρχή, κυρίως λόγω της οικονομικής της κατάστασης, έλαβε κατά καιρούς προστατευτικά μέτρα υπέρ της εβραϊκής κοινότητας κάθε Νησιού έναντι των ορθοδόξων κατοίκων, που υπέβλεπαν την εβραϊκή κοινότητα και την κατεδίωκαν σε κάθε δυνατή ευκαιρία. Παρά ταύτα, ήσαν πολλά και ιδιαίτερα αυστηρά τα μέτρα που είχαν επιβληθεί στις εβραϊκές κοινότητες. Οι Εβραίοι στην Κέρκυρα (οι οποίοι ήταν διαχωρισμένοι σε Γραικούς και Ιταλούς Εβραίους, με διαφορετικές συναγωγές) είχαν την υποχρέωση να φέρουν «εν «Ο» κίτρινον εν τω στήθει, έχον το μέγεθος μεγάλου άρτου και εις την κεφαλήν ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ

16 κίτρινον κάλυμμα», δεν είχαν δε το δικαίωμα ν αποκτήσουν ιδιοκτησία έξω από την καθορισμένη για αυτούς περιοχή ούτε κτήματα στην πόλη ή την ύπαιθρο. 3 Όμως, αργότερα η απαγόρευση αυτή ανακλήθηκε. Επίσης, με την καταβολή 300 δουκάτων το χρόνο απαλάσσονταν από την υποχρέωση να φέρουν το διακριτικό σήμα στο στήθος. Οι Εβραίοι της Ζακύνθου, που ήταν το 1687, «ώφειλον να φέρωσιν επί του φορέματος αυτών σημείον τι διακρίσεως» 4 και είχε απαγορευτεί σ αυτούς να ξυρίζονται. Στους Εβραίους όλων των Νησιών απαγορευόταν η κατάληψη δημοσίων θέσεων. Παρά ταύτα, οι Εβραίοι των βενετικών κτήσεων στα Ιόνια Νησιά όπως και στις λοιπές βενετικές κτήσεις, ανέδειξαν γιατρούς, δικηγόρους, καλλιτέχνες, τεχνίτες, εμπόρους, επιχειρηματίες σε ναυτικές και εμπορικές επιχειρήσεις, αλλά και δανειστές (τοκογλυφικών κυρίως) δανείων. Για την προστασία από την τοκογλυφία στα Ιόνια Νησιά θεσπίσθηκε ανώτατο όριο τόκου 10%, που όμως, λόγω των αναγκών των δανειζομένων, είχε συνεχή παραβίαση. 5 Κατά τη μακρά αυτή συμβίωση υπέβοσκε μία αμοιβαία καχυποψία μεταξύ της εβραϊκής κοινότητας και της λοιπής κοινωνίας, που πολλές φορές εκδηλώθηκε ως εχθρότητα, ιδίως στη Ζάκυνθο αλλά και στην Κέρκυρα, με βίαιες κατά των Εβραίων ενέργειες των χριστιανικών πληθυσμών. Οι εχθρότητες και οι βίαιες αντιδράσεις κατά των Εβραίων οξύνονταν ιδίως κατά τις ημέρες των χριστιανικών εορτών. Αντίθετα με τη Ζάκυνθο και την Κέρκυρα, η εβραϊκή κοινότητα στην Κεφαλονιά ούτε πολυάριθμη ήταν ούτε είχε οικονομική ευρωστία τέτοια που να επηρεάζει την οικονομική ζωή. Εμφανίσθηκε στο νησί τον 16 ο αιώνα, αποτέλεσε μικρή κοινωνία, ανίσχυρη πολιτικά και οικονομικά, έζησε ειρηνικά μέσα στον κοινωνικό ιστό του Νησιού και με τον καιρό περιέπεσε σε πρωιούσα παρακμή. Παρά τις δυσχέρειες αυτές, οι εβραϊκές κοινότητες κατόρθωσαν, όχι χωρίς κατά καιρούς αιματηρά επεισόδια σε βάρος τους, να ενταχθούν στις τοπικές κοινωνίες και βοήθησαν σημαντικά στον εκσυγχρονισμό της οικονομικής ζωής στα Νησιά. 6 Η διαμάχη της χριστιανικής και εβραϊκής κοινωνίας στην Κέρκυρα και τη Ζάκυνθο εξακολούθησε να υφίσταται και μετά το πέρας της Βενετοκρατίας στα νησιά αυτά. Χαρακτηριστικό δείγμα αποτέλεσαν τα λεγόμενα «Εβραϊκά» στην Κέρκυρα το Εβραία κόρη οκτώ ετών βρέθηκε νεκρή μέσα σε σάκο με πολλαπλά τραύματα, με δράστες επτά χριστιανούς. Με παραπληροφόρηση θεωρήθηκε ότι το κοριτσάκι ήταν χριστιανό και ότι το σκότωσαν οι Εβραίοι, για να χρησιμοποιηθεί το αίμα του στο εβραϊκό πασχαλινό άζυμο. Τα πλήθη εξαγριώθηκαν και θανατώθηκαν δύο Εβραίοι. Επειδή το γεγονός είχε πανελλήνια απήχηση, ξέσπασαν ταραχές και στη Ζάκυνθο με τρεις Εβραίους νεκρούς. Έκτοτε άρχισε η αποχώρηση των Εβραίων από την Κέρκυρα, που τότε ήταν κάτοικοι (σημαντικό τμήμα του πληθυσμού του νησιού). 7 Υποσημειώσεις: 1. Βλ. Mustoxidi Andrea, Delle cose corciresi, τ.α, βλ. I IV, Corfù, 1848, σελ Βλ. Ασωνίτη Σπύρο, Η Κέρκυρα ως εμπορικό κέντρο κατά τον όψιμο Μεσαίωνα, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Ινστιτούτο Βυζαντινών Σπουδών, 4, Αθήνα, 2003, σελ Βλ. Bacchion Eugenio, Il dominio Veneto su Corfù ( ), Venezia, 1956, σελ. 59. Την απαγόρευση αυτή, όσο ίσχυε, την ξεπερνούσαν οι Εβραίοι, υποθηκεύοντες λόγω δανείου ακίνητα χριστιανού, που με την αναγκαστική εκποίηση περιέρχονταν σ αυτούς. Όπως προσφυώς σημειώνει ο Χιώτης Παναγιώτης (Σειρά ιστορικών απομνημονευμάτων, Κέρκυρα , τ. Γ, σελ. 515), με τη μεθόδευση αυτή εφαρμοζόταν το ιταλικό γνωμικό: «Fattale legge ponsata la malizia», «νόμον ποιηθέντα παραλύει η πονηρία»). 4. Χιώτης Παναγιώτης, Ιστορία της Επτανήσου και ιδίως της Ζακύνθου. Σειράς Ιστορικών Απομνημονευμάτων, τομ. Γ, Κέρκυρα , σελ. 512 επ. (ανατύπωση: Βιβλιοπωλείο Διονυσίου Νότη Καραβία, 1979), Λούντζης Ερμάννος, Περί της πολιτικής καταστάσεως της Επτανήσου επί Ενετών, Αθήναι, 1856, επανέκδοση Κάλβος, Αθήνα, 1969, σελ. 257, Κονόμος Ντίνος, Ζάκυνθος, Πεντακόσια χρόνια ( ) Γ τεύχ. Α, Αθήνα , σελ. 150 επ. Για τους Εβραίους της Κέρκυρας και το διακριτικό σήμα στο στήθος βλ. Sathas C. Documents inedits relatifs a l' histoire de la Grece du moyen age, τ. 2ος, Paris, , σελ. 150 επ., Saint-Sauνer (Andre Grasset de), Voyage historique, litteraire et pittoresque dans les iles possessions ci-devant Venitiennes du Levant, τ.α, Paris, an VIII, σελ. 280 και για τους Εβραίους στη Ζάκυνθο, που τους υπολογίζει (1790) σε 2.000, Γ, σελ. 201, Γιωτοπούλου-Σισιλιάνου Έλλη, Πρεσβείες της βενετοκρατούμενης Κέρκυρας (16ος- 18ος αι.), Γ.Α.Κ.-Αρχείο Νομού Κερκύρας, Αθήνα, 2002, σελ Ο Δε Βιάζης Σπυρίδων (Η Εβραϊκή Κοινότης Ζακύνθου, Παρνασσός, ΙΔ (1891), σελ. 667) αναφέρει ότι στη Ζάκυνθο οι Εβραίοι «ηναγκάζοντο να φέρωσιν πάντες εις τον πίλον ή εις την σκούφιαν ταινίαν κιτρίνην πλάτους δύο δακτύλων και μήκους δύο πήχεων». Επίσης, όταν ταξίδευαν έπρεπε να φορούν μαύρο καπέλο. Οι ίδιες υποχρεώσεις των Εβραίων ως προς την εμφάνισή τους και ο περιορισμός του σε γκέτο ίσχυαν και στη Μητρόπολη (βλ. Zorzi Alvise, Histoire de Venise. La Republique du Lion, Perrin, Paris, 2005, σελ ) και από εκεί εισήχθηκαν και στις βενετικές κτήσεις. 5. Για το ζήτημα της τοκογλυφίας στα Ιόνια Νησιά επί Βενετοκρατίας βλ. Γασπαρινάτο Σπύρο, Η Βενετοκρατία στα νησιά του Ιονίου Πελάγους, Αθήνα, 2009, σελ Βλ. Lunzi Ermanno, Della condizione politica delle Isole Ionie sotto il dominio Veneto, Venezia, 1858, σελ. 455 επ., Miller William, The Latins in the Levante A History of Frankish Greece ( ), London, Ελληνική έκδοση: Ιστορία της Φραγκοκρατίας στην Ελλάδα, , μετάφραση εισαγωγή σημειώσεις Άγγελου Φουριώτη, Αθήνα, 1960, σελ , Χιώτη, Γ, σελ και 347 επ., Παπαδία 16 ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

17 Λάλα Αναστασία, Οι Έλληνες και η βενετική πραγματικότητα: ιδεολογική και κοινωνική συγκρότηση, στην έκδοση: Όψεις της ιστορίας του Βενετοκρατούμενου Ελληνισμού, Αθήνα, 1993, σελ. 197, Rulhière C h., Essai sur les isles de Zante, de Cérigo, de Cérigotto et de Strophades, Paris, an VIII, σελ. 24, Πλουμίδη Γεώργιο, Αιτήματα και πραγματικότητες των Ελλήνων της Βενετοκρατίας ( ), τεύχ.1, Ιωάννινα, 1985, σελ.χ ΧΙ, Ροδοκανάκη Εμμ., Ο Βοναπάρτης και οι Ιόνιοι Νήσοι, Κέρκυρα, 1937, σελ Για την εβραϊκή κοινότητα της Κέρκυρας βλ. Ρωμανό Ιωάννη, Η Εβραϊκή Κοινότης της Κερκύρας, εν Αθήναις, εκ του τυπογραφείου του Άστεως, Αθήναι, 1891, σελ. 3 επ. (ανατύπωση εις Ρωμανού Ιωάννη, Ιστορικά Έργα, Κερκυραϊκά Χρονικά, Ζ (1959), σελ ). Για την εβραϊκή κοινότητα της Ζακύνθου και τους διωγμούς που υπέστη επί Βενετοκρατίας βλ. Κονόμο, Ζάκυνθος. Πεντακόσια χρόνια, Γ τεύχ. Α, σελ. 57, 69, , , Κωνσταντίνη Μωυσή, Ιστορία των Εβραίων της Ζακύνθου, Πρακτικά ΣΤ Διεθνούς Πανιονίου Συνεδρίου, Β (2001), σελ , Λούντζη Νίκια, Στο Ιόνιο Λιμπερτά, ΙΙ, Αθήνα (1990), σελ Επίσης, για τους Εβραίους της Ζακύνθου επί Βενετοκρατίας βλ. το δημοσιευμένο στα Χρονικά του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου της Ελλάδος, ΚΗ, τεύχ. 200 (Νοέμβριος Δεκέμβριος 2005) σελ. 5 7 απόσπασμα από το δίτομο βιβλίο του Σαλβατόρ Λουδοβίκου: Ζάντε, Α, σελ Για την εβραϊκή παροικία της Κεφαλονιάς βλ. Τζουγανάτο Νικόλαο, Οι Εβραίοι στα Επτάνησα και ιδιαίτερα στην Κεφαλονιά, εις Μελετήματα Ιστορίας και Λαογραφίας της Κεφαλονιάς, Β, Αθήνα, 1966, σελ , Δεμπόνο Άγγελο-Διονύση, Ξένες παροικίες στην Κεφαλονιά, Αργοστόλι, 1996, σελ. 34 επ. 7. Για το επεισόδιο αυτό βλ. Τρίχα Λύντια, 1891: Τα Εβραϊκά της Κέρκυρας και ο αθηναϊκός τύπος, Πρακτικά ΣΤ Διεθνούς Πανιονίου Συνεδρίου, Β, Αθήνα, 2001, σελ [Ο κ. Σπ. Γ. Γασπαρινάτος είναι δικηγόρος ο οποίος έχει ασχοληθεί με την ιστορική έρευνα ιδίως της περιοχής των Επτανήσων. Στη βιβλιογραφία του ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το πεντάτομο βιβλίο του για τη Γερμανική Κατοχή. Το παραπάνω απόσπασμα είναι από το βιβλίο του «Η Βενετοκρατία στα Νησιά του Ιονίου Πελάγους» (Αθήνα, 2009). Στοιχεία για τις Ισραηλιτικές Κοινότητες της περιοχής έχουν δημοσιευθεί σε πολλά τεύχη του περιοδικού μας]. Ενδιαφέρουσα αναδημοσίευση άρθρου από τα «Χρονικά» Στο περιοδικό της Ενώσεως τέως Βουλευτών - Ευρωβουλευτών Ενημέρωσις (τεύχος Απριλίου 2010) αναδημοσιεύτηκε από το περιοδικό του Κ.Ι.Σ. Χρονικά (τεύχος Φεβρουαρίου 2010) το άρθρο του διαπρεπούς Αρχιραββίνου της Γαλλίας κ. Gilles Bernheim. Όπως τονίζεται στην εισήγηση του περιοδικού «Οι απόψεις οι οποίες εκφράζονται σ αυτό το κείμενο, σε τίποτα δεν διαφέρουν από τις απόψεις τις οποίες κατ επανάληψιν εξέφρασε ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος. Ο αγώνας κατά των αντισημιτών Συνέχεια από τη σελ. 2 σχετικά ότι η ανάπτυξη της οργάνωσης του ελληνικού προλεταριάτου από Εβραίους ξεκίνησε, τον Αβραάμ Μπεναρόγια). ΩΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ αναφέρεται ότι κάτι ανάλογο έχει συμβεί με τον Ελληνισμό της Διασποράς: κατά την περίοδο του 17ου - 19ου αιώνα οι Έλληνες που ζούσαν στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στη Ρωσία, στην Αίγυπτο, στη Ρουμανία κ.ά. ασχολήθηκαν κυρίως με το εμπόριο, τις τράπεζες, γενικά με τις οικονομικές σχέσεις αφού οι πόρτες της Δημόσιας Διοίκησης ήταν δύσκολες έως κλειστές. Παρόμοια ήταν, τον 20ό αιώνα, η κατάσταση της δεύτερης γενιάς των Ελλήνων στις Η.Π.Α., οι οποίοι ασχολήθηκαν με το μικρό ή οι λιγότεροι με το μεγάλο κεφάλαιο μέχρις ότου μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο άνοιξαν οι πύλες της πολιτικής, της Δημόσιας Διοίκησης, των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων κ.λπ. για τους Έλληνες της τρίτης γενιάς. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, όπως αποδεικνύεται από τις ιστορικές μαρτυρίες που δημοσιεύτηκαν σε βιβλία διαφόρων μη Εβραίων, οι σχέσεις του εβραϊκού πληθυσμού μέσα στις τοπικές κοινωνίες ήταν φιλική, συναδελφική, γειτονικής αλληλεγγύης. Οσάκις σημειώθηκαν ταραχές, επεισόδια αυτά είχαν προκληθεί φανερά ή καλυμμένα- από εμπορικούς, θρησκευτικούς, τοπικών συμφερόντων, ρατσιστικούς κ.ά. κύκλους. Ποτέ σχεδόν δεν υπήρξαν αυθόρμητα γεγονότα. Ο ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ επικίνδυνος αντισημιτισμός, πρακτικός ή λεκτικός, είναι ο καλυμμένος. Αυτός δηλαδή που δεν φαίνεται αλλά αυτοαποκαλύπτεται σε ώρες κρίσεις, εκεί που κανείς δεν τον περιμένει. Χωρίς εθνική, θρησκευτική, πολιτική ή άλλη συγκεκριμένη ταυτότητα ο αντισημιτισμός είναι καθαρή έκφραση ρατσισμού και μισαλλοδοξίας που υποβόσκει στην ψυχή εκείνων που τον εκφράζουν. Συνήθως με τον καλυμμένο αντισημιτισμό εκφράζονται άτομα κομπλεξικά, τα οποία αισθάνονται ότι κάπου υστερούν και γι αυτή τους την κατωτερότητα θεωρούν ότι ευθύνονται ποιοι άλλοι; οι Εβραίοι! ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ

18 Bιβλίο K.E. Fleming: Ιστορία των Ελλήνων Εβραίων (Οδυσσέας, 2009) Καθηγήτρια της Μεσογειακής και Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, η συγγραφέας καταγράφει την παρουσία των εβραϊκών κοινοτήτων στην Ελλάδα κατά τους δύο τελευταίους αιώνες (τον 19ο και τον 20ό). Αρχίζει από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους μέχρι το Ολοκαύτωμα και τη μεταπολεμική διασπορά. Το βιβλίο -που συγγράφηκε με πρωτοβουλία της συναγωγής Κεϊλά Κεντοσά Γιάννενα, που βρίσκεται τη Νέα Υόρκη- κυριαρχείται από την αρχή ότι δεν πρόκειται για μια περασμένη ιστορία ενός χαμένου κόσμου, αλλά για τη ζώσα ιστορία της πολύμορφης και εξελισσόμενης πορείας της εβραϊκής παρουσίας στην Ελλάδα. Ένα βιβλίο με περιεχόμενο. Moïse Rahmani: Rhodes un pan de notre mémoire (Éditions Romillat, Paris, 2000) συγγραφέας, εκδότης Ο του περιοδικού για την ιστορία των Σεφαραδιτών, «Los Muestros» γεννημένος στο Κάιρο προέρχεται από οικογένεια Εβραίων της Ρόδου και για το λόγο αυτό είναι στενά δεμένος με το νησί. Στο βιβλίο, στο ο- ποίο περιέχονται σημαντικά φωτογραφικά και άλλα ντοκουμέντα, εξιστορείται με πολλά ανέκδοτα στοιχεία η ιστορία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Ρόδου από τα πρώτα χρόνια της εκεί ε- γκατάστασής της μέχρι τις 16 Αυγούστου 1944 οπότε τα μέλη της οδηγήθηκαν στο Άουσβιτς. Βιβλίο αγάπης και πόνου. ΛΕΩΝ Α. ΝΑΡ: «Γιωσέφ Ελιγιά, Άπαντα» (Γαβριηλίδης, Αθήνα 2009) Στο δίτομο αυτό έργο ο Λέων Α. Ναρ συνθέτει συστηματική εργοβιογραφική μελέτη για τον Ελληνοεβραίο Γιαννιώτη ποιητή και μεταφραστή Γιωσέφ Ελιγιά, ενώ παράλληλα αποκαθιστά τον ετερόκλητο χαρακτήρα του έργου του Ελιγιά εξετάζοντας ταυτόχρονα το ζήτημα της ταυτότητας ενός Εβραίου ποιητή στο Μεσοπόλεμο. Στο βιβλίο περιέχονται όλες οι δημοσιευμένες εκδοτικές εκδοχές των ποιημάτων του Γιωσέφ Ελιγιά, σχολιασμένες με κατατοπιστικές σημειώσεις, προβάλλεται η πολυδιάστατη προσφορά του Ελιγιά στα ελληνικά γράμματα και η μεταφραστική συνεισφορά του. Πέρα από τη συγγραφή εκατοντάδων εβραιολογικών λημμάτων που ο Ελιγιά έγραψε για την Εγκυκλοπαίδεια του Πυρσού, ασχολήθηκε με τη μετάφραση και τον σχολιασμό εβραιολογικών κειμένων, του Άσματος Ασμάτων και των Ψαλμών του Δαυίδ, διαφόρων έργων σύγχρονων Εβραίων δημιουργών, που ήταν ολότελα άγνωστοι στην Ελλάδα κ.ά. Θρασύβουλου Ορ. Παπαστρατή: Στάχτες και δάκρυα στη λίμνη (Εκδοση Κ.Ι.Σ., 2010) Ακούραστος ερευνητής της ιστορίας των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων της Ελλάδος ο κ. Θρασ. Παπαστρατής παρουσιάζει στο νέο του βιβλίο την ιστορία της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Καστοριάς, η οποία σήμερα δεν υφίσταται πια. Το βιβλίο - ντοκουμέντο του κ. Παπαστρατή περιέχει, εκτός των λοιπών στοιχείων που με πολύ κόπο συγκεντρώθηκαν, πλούσιο φωτογραφικό υλικό από την εβραϊκή παρουσία στην πόλη, γλωσσάρι εβραϊκών όρων καθώς και την ιστορία της Συναγωγής των Καστοριανών που είχε δημιουργηθεί στην Κωνσταντινούπολη και η οποία έπαψε υφιστάμενη την τελευταία εικοσαετία. Διονύση Κ. Μαγκλιβέρα: Η αξιοπρέπεια του ανθρώπου Στοχασμοί σε θέματα των καιρών μας (Εκδόσεις Παπαζήση, 2009) Στα είκοσι έξι δοκίμια του νέου βιβλίου του γνωστού δοκιμιογράφου Διονύση Κ. Μαγκλιβέρα «Η αξιοπρέπεια του ανθρώπου» (Εκδόσεις Παπαζήση) εξετάζεται η αξιοπρέπεια σε συσχετισμό με την καθημερινή ζωή της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Θέματα ελευθερίας, α- τομικών δικαιωμάτων, σχέσεων των δύο φύλων, εθνικής ταυτότητας, καταναλωτικού πνεύματος, επικοινωνίας με τους μετανάστες εξετάζονται με βάση την ευαισθησία των ανθρώπων στα όσα συντελούνται γύρω μας. Όπως τονίζει ο Καθηγητής κ. Διονύσης Μαγκλιβέρας «Η αξιοπρέπεια αποτελεί καίριο συστατικό του πολιτισμού μιας κοινωνίας, έλλογη α- ποτίμηση εφαρμογής κανόνων αξιών, είναι ουσιαστικό στοιχείο για τον άνθρωπο, προσωπική υπευθυνότητα απέναντι του εαυτού του, το ωραίο στη ζωή». Το βιβλίο απευθύνεται σε κάθε άνθρωπο ανεξάρτητα επαγγέλματος που μελετά και προβληματίζεται για τα κοινωνικά θέματα. 18 ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

19 CHRONIKA Edition of the Central Board of Jewish Communities in Greece 36, Voulis str., Athens, Greece, Tel.: , fax: Web site: Summary of Contents of Issue 227, vol. 33 May - June This issue s main article, The Struggle Against Anti-Semitism, gives a clear picture of the sycophantic activity of anti-semites through passing centuries and points out that: Anti-Semitism has such a strong hold on some people (in this case people with good intentions, not those who are intent on being anti-semites) that combating it is a truly difficult task. Misunderstandings, ingrained attitudes, false accounts and such like handed down from generation to generation over the centuries have cultivated an air of wilful distrust. The situation is exacerbated from time to time by people who oppose Jews, whose attitude is poison to the climate of friendly brotherhood felt in most nations of the world. In an article prompted by the anti-semitic violence in Thessaloniki in 1931 when the Jewish 4 district of Campbell was set on fire, eminent Greek poet Angelos Skelianos wrote about the causes and triggers of Anti-Semitism. His attitudes, ideas and views remain valid to this day and still give rise to much serious thought. 4On the occasion of the anniversary of the Holocaust, Professor Mihalis Zouboulakis looks at Nazi ideology and its application following Hitler s rise to power. The article ends with lines written by Yehuda Bauer: Never be a victim, Never victimise, And never, ever, ever just look on. 4On the occasion of the erection in Halkida of a statue of Colonel Mordechai Frizis, the hero who fell in action in 1940, during the Greek-Italian war, historian Kostas Hadjiantoniou wrote an article on his role in the war. The bust was commissioned and funded by the Association of Friends of Colonel Frizis of expatriate Greeks in the USA. The article features a poem in honour of the hero written by Mrs Zizi Geronimaki. Historian and jurist Spyros Gasparinatos publishes his paper on Jewish Communities on 4 the Ionian Islands from the 14th to the 18th century, when the islands were under Venetian rule. 4The issue ends with book reviews. Translated from Greek by: Kay-Elvina Sutton Cover illustration: The statue of Colonel Mordechai Frizis, erected in Halkida in IΔIOKTHTHΣ: KENTPIKO IΣPAHΛITIKO ΣYMBOYΛIO THΣ EΛΛAΔOΣ EKΔOTHΣ: O Πρόεδρος του K.I.Σ. ΔΑΥΙΔ ΣΑΛΤΙΕΛ Ε Π Ι Μ Ε Λ Ε Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Σ : Γραφείο Δημοσίων Σχέσεων ΔIEYΘYNΣH ΓPAΦEIΩN: Bουλής AΘHNA Tηλ hhkis@ath.forthnet. gr Internet site: Κωδικός εντύπου: 3502 T E X N I K H E Π I M E Λ E I A : Μιχάλης Κύρκος, Yψηλάντου 25 Aθήνα, τηλ.: Tα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συγγραφέων τους. Διανέμεται Δωρεάν ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ

20

Ναζισµός. Περιλαµβάνει έντονα στοιχεία: Ρατσισµού Αντισηµιτισµού (=κατά των Εβραίων) Δικτατορίας

Ναζισµός. Περιλαµβάνει έντονα στοιχεία: Ρατσισµού Αντισηµιτισµού (=κατά των Εβραίων) Δικτατορίας Ναζισµός Ο Β' Παγκόσµιος Πόλεµος είχε ως αποτέλεσµα την εµφάνιση µιας πολιτικής ιδεολογίας που εφαρµόστηκε στην Γερµανία, αλλά και σε κάποιες άλλες χώρες και ονοµάστηκε Ναζισµός ή Γερµανικός εθνικοσοσιαλισµός

Διαβάστε περισσότερα

ΒΟΓΛΗΣ ΠΟΛΥΜΕΡΗΣ. Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΒΟΓΛΗΣ ΠΟΛΥΜΕΡΗΣ. Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Βιογραφικό σημείωμα Ο Πολυμέρης Βόγλης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964. Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και εκπόνησε τη διατριβή του στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο

Διαβάστε περισσότερα

«Ναζισμός και Ολοκαύτωμα: μια προσέγγιση του ρατσισμού στη σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ιστορία» Φύλλα εργασίας

«Ναζισμός και Ολοκαύτωμα: μια προσέγγιση του ρατσισμού στη σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ιστορία» Φύλλα εργασίας «Ναζισμός και Ολοκαύτωμα: μια προσέγγιση του ρατσισμού στη σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ιστορία» Φύλλα εργασίας Ηλιάδη Αμαλία, ιστορικόςφιλόλογος, Δ/ντρια του 3 ου Γυμνασίου Τρικάλων Αμαλία Κ. Ηλιάδη, ιστορικός

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 2 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 2 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 2 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912)

Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912) Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-1913 Ιστορία Γ Γυμνασίου Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912) Χρονολόγιο 1897-1908 Μακεδόνικος Αγώνας 1912-1913 Βαλκανικοί πόλεμοι 1914-1918 Α' Παγκόσμιος

Διαβάστε περισσότερα

Οι Εβραίοι της Ελλάδας και η εξόντωσή τους.

Οι Εβραίοι της Ελλάδας και η εξόντωσή τους. Οι Εβραίοι της Ελλάδας και η εξόντωσή τους. Οι Εβραίοι στην Ελλάδα Από την αρχαιότητα ακόμα ο ελληνικός εβραϊσμός συγκροτήθηκε ιστορικά μέσα από διαδοχικά κύματα μετανάστευσης, τα οποία καθόρισαν την πολυσχιδή

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3α. Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης

Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3α. Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης Αριστείδης Ν. Χατζής Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3α Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης Τμήμα Μ.Ι.Θ.Ε. 17/3/2014 ΔΙΚΗ ΤΗΣ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗΣ 20

Διαβάστε περισσότερα

Πώς αξιοποιούμε διδακτικά έναν χώρο μνήμης; Η περίπτωση του Άουσβιτς- Μπικερνάου

Πώς αξιοποιούμε διδακτικά έναν χώρο μνήμης; Η περίπτωση του Άουσβιτς- Μπικερνάου Πώς αξιοποιούμε διδακτικά έναν χώρο μνήμης; Η περίπτωση του Άουσβιτς- Μπικερνάου Να αξιολογηθούν διαφορετικές αφηγήσεις σχετικά με την εμπειρία του Άουσβιτς Μπικερνάου χρησιμοποιώντας πρωτογενείς και δευτερογενείς

Διαβάστε περισσότερα

Πληροφορίες για το υλικό:

Πληροφορίες για το υλικό: Πληροφορίες για το υλικό: Ο σκοπός της δημιουργίας του πιο κάτω ηλεκτρονικού υλικού είναι η ενίσχυση της διδασκαλίας του Ολοκαυτώματος και των Γενοκτονιών. Το υλικό αυτό περιέχει ιστοσυνδέσμους με πολλές

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 8. Η γερµανική επίθεση και ο Β' Παγκόσµιος Πόλεµος (σελ )

Κεφάλαιο 8. Η γερµανική επίθεση και ο Β' Παγκόσµιος Πόλεµος (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης Ενότητα Ε - «Η Ελλάδα στον 20 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 8 Η γερµανική επίθεση και ο Β' Παγκόσµιος Πόλεµος (σελ. 208 211) Μετά την αποτυχία των Ιταλών να καταλάβουν την Ελλάδα, έσπευσαν να τους

Διαβάστε περισσότερα

Ικμπάλ Μασί ( ) Ένα παιδί ήρωας

Ικμπάλ Μασί ( ) Ένα παιδί ήρωας Ικμπάλ Μασί (1982 1995) Ένα παιδί ήρωας Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΙΚΜΠΑΛ Ο Ικμπάλ Μασίχ, γεννήθηκε στο Πακιστάν το 1982. Στην ηλικία των τεσσάρων, πουλήθηκε από την οικογένειά του σαν σκλάβος σε ένα ταπητουργείο για ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΧΩΡΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ - ΤΟΠΟΣΗΜΑ Η αφετηρία και ο τερματισμός: Στρατόπεδο Χαϊδαρίου (μπλοκ 15) - Σκοπευτήριο Καισαριανής. Μνημεία της Εθνικής μας Αντίστασης.

Διαβάστε περισσότερα

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΤΗΣ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΤΗΣ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΤΗΣ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ Η Μάχη της Κρήτης έχει µια ξεχωριστή θέση στη ροή των γεγονότων του Β' Παγκοσµίου Πολέµου. Ο Ελληνικός λαός στη Κρήτη, εγκαταλελειµµένος

Διαβάστε περισσότερα

Δήμος Λαγκαδά. Επέτειος Μάχης του Λαχανά. 103 Χρόνια Ελευθερίας Ιουνίου

Δήμος Λαγκαδά. Επέτειος Μάχης του Λαχανά. 103 Χρόνια Ελευθερίας Ιουνίου Δήμος Λαγκαδά Επέτειος Μάχης του Λαχανά 103 Χρόνια Ελευθερίας 19-21 Ιουνίου Πρόγραμμα Τρίτη 21 Ιουνίου2016 11:30 π.μ. Εορτασμός της 103ης επετείου της Μάχης του Λαχανά στο Ηρώο Πεσόντων Λαχανά Επιμνημόσυνη

Διαβάστε περισσότερα

α. αποτελούνταν από τους Αποστόλους και όσους βαπτίστηκαν την ημέρα της Πεντηκοστής.

α. αποτελούνταν από τους Αποστόλους και όσους βαπτίστηκαν την ημέρα της Πεντηκοστής. ΜΑΘΗΜΑ 15 Ο ΣΥΝΑΓΜΕΝΟΙ ΣΤΗ Θ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ Να συμπληρώσετε την παρακάτω πρόταση επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις φράσεις α, β, γ, δ. Να τεκμηριώσετε με συντομία

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3. Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ )

Κεφάλαιο 3. Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης 5 η ενότητα «Η Ελλάδα στον 20 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 3 Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ. 186 189) Οι προσδοκίες, που καλλιέργησε στους υπόδουλους χριστιανικούς λαούς το κίνηµα των Νεοτούρκων το

Διαβάστε περισσότερα

Πανήγυρη Αγίου Γεωργίου 2016

Πανήγυρη Αγίου Γεωργίου 2016 1 Πανήγυρη Αγίου Γεωργίου 2016 Αγαπητοί μου Αδελφοί, λίγες ημέρες μετά από τη λαμπρή πανήγυρη της Ανάστασης του Κυρίου, πλημμυρισμένοι από πνευματική χαρά εορτάζουμε σήμερα τον Μεγαλομάρτυρα Άγιο Γεώργιο,

Διαβάστε περισσότερα

«ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ» ΟΜΑΔΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΜΑ: ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ

«ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ» ΟΜΑΔΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΜΑ: ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ «ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ» ΟΜΑΔΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΜΑ: ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ Η τέχνη είναι ο αγωγός του ωφέλιμου για τον άνθρωπο. Υπηρετεί την αλήθεια, για αυτό και δεν μπορεί να ωραιοποιεί τη χυδαιότητα του πολέμου, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

Ρατσισμός είναι να θεωρούμε κάποια άλλη ομάδα ανθρώπων ως κατώτερη ή ακόμη και άξια περιφρόνησης, λόγω της φυλετικής ή εθνικής τους καταγωγής.

Ρατσισμός είναι να θεωρούμε κάποια άλλη ομάδα ανθρώπων ως κατώτερη ή ακόμη και άξια περιφρόνησης, λόγω της φυλετικής ή εθνικής τους καταγωγής. ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ Φυλετικός Ρατσισμός Ρατσισμός είναι να θεωρούμε κάποια άλλη ομάδα ανθρώπων ως κατώτερη ή ακόμη και άξια περιφρόνησης, λόγω της φυλετικής ή εθνικής τους καταγωγής.αιτία του ρατσισμού είναι συνήθως

Διαβάστε περισσότερα

Συντάχθηκε απο τον/την Administrator Τετάρτη, 16 Οκτώβριος :21 - Τελευταία Ενημέρωση Τετάρτη, 16 Οκτώβριος :40

Συντάχθηκε απο τον/την Administrator Τετάρτη, 16 Οκτώβριος :21 - Τελευταία Ενημέρωση Τετάρτη, 16 Οκτώβριος :40 1. Υπάρχουν πολλές μορφές βίας και τυραννικών καθεστώτων. Τι το ιδιαίτερο έχει ο ναζισμός; α) Οι διάφορες μορφές βίας και τυραννίας δεν σου επιτρέπουν να μιλάς, να ενεργείς, να σκέφτεσαι, να μαθαίνεις

Διαβάστε περισσότερα

-Ποντιακός Ελληνισμός-

-Ποντιακός Ελληνισμός- -Ποντιακός Ελληνισμός- Αναγνώριση από την βουλή των Ελλήνων. Λουτζούδης Γιώργος Ευθυμιάδης Βαγγέλης ΓΕΝΙΚΑ Ο όρος της γενοκτονίας. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Απόφαση της Ελληνικής βουλής Αποφάσεις ανά τον κόσμο Εκτιμήσεις.

Διαβάστε περισσότερα

Μικρασιατική καταστροφή

Μικρασιατική καταστροφή Μικρασιατική καταστροφή Η εκστρατεία στη Μ. Ασία Μετά τη λήξη του Α Παγκοσμίου πολέμου οι νικήτριες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, ξεκίνησαν εργασίες με σκοπό τη διανομή των εδαφών. Η απόφαση

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗ Ημερομηνία 10/3/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://www.in.gr Τζωρτζίνα Ντούτση http://www.in.gr/entertainment/book/interviews/article/?aid=1500064083 Νικόλ Μαντζικοπούλου: Το μυστικό για την επιτυχία είναι

Διαβάστε περισσότερα

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία 29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία Οι Σελτζούκοι Τούρκοι και οι Νορμανδοί απειλούν την αυτοκρατορία και την Πόλη. Η Ανατολική και η Δυτική εκκλησία χωρίζονται οριστικά.

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία ζώσα 2. 28 η Οκτωβρίου Ξάνθη 1940-1944. www.axion.edu.gr

Ιστορία ζώσα 2. 28 η Οκτωβρίου Ξάνθη 1940-1944. www.axion.edu.gr Ιστορία ζώσα 2 28 η Οκτωβρίου Ξάνθη 1940-1944 www.axion.edu.gr Όποιος την ιστορία του τόπου του αγνοεί ορφανός νιώθει και ευάλωτος είναι. Επιμέλεια και οργάνωση του projectστ. Λίτσας Μαθηματικός Πρ. Εκπ/κου

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο-παρουσίαση της Φιλόλογου του Γυμνασίου Καλυβίων κ. Σωτηρίας Κοκορέα.

Κείμενο-παρουσίαση της Φιλόλογου του Γυμνασίου Καλυβίων κ. Σωτηρίας Κοκορέα. Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2014 Κείμενο-παρουσίαση της Φιλόλογου του Γυμνασίου Καλυβίων κ. Σωτηρίας Κοκορέα. «Αγαπητοί συνάδελφοι και μαθητές, Σήμερα η ημέρα είναι αφιερωμένη στο σχολικό αθλητισμό με ειδικότερο

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα»

Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα» Ο συγγραφέας στο νέο του βιβλίο παρουσιάζει μια ορθολογική θέαση της κρίσης Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα» 23 Jan 201611.00 ΜΕΓΕΝΘΥΝΣΗ Συνέντευξη στη

Διαβάστε περισσότερα

Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης

Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης Εβραίοι κατοικούσαν στη Θεσ/νικη από την αρχαιότητα, καθώς οι εμπορικές τους δραστηριότητες απλώνονταν σε όλη τη Μεσόγειο. Υπάρχουν αρκετές μαρτυρίες για την ύπαρξη Εβραϊκής

Διαβάστε περισσότερα

Κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου η Ελλάδα κυριεύθηκε από τη Ναζιστική Γερμανία και βρέθηκε υπό κατοχή από τις δυνάμεις τού Άξονα.

Κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου η Ελλάδα κυριεύθηκε από τη Ναζιστική Γερμανία και βρέθηκε υπό κατοχή από τις δυνάμεις τού Άξονα. ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Crocus Κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου η Ελλάδα κυριεύθηκε από τη Ναζιστική Γερμανία και βρέθηκε υπό κατοχή από τις δυνάμεις τού Άξονα. Οι Εβραίοι περιορίστηκαν στην κοινότητα Χιρς,

Διαβάστε περισσότερα

30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους

30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους 30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους Οι σταυροφόροι βοηθούμενοι από τους Βενετούς καταλαμβάνουν την Πόλη. Πολλοί Έλληνες αναγκάζονται να φύγουν και να ιδρύσουν

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο 1. Άρθρο 2. Άρθρο 3. Άρθρο 4. Επίσημα κείμενα και διδακτικό υλικό. Ορισμός του παιδιού. Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών.

Άρθρο 1. Άρθρο 2. Άρθρο 3. Άρθρο 4. Επίσημα κείμενα και διδακτικό υλικό. Ορισμός του παιδιού. Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών. Ορισμός του παιδιού Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών. Άρθρο 1 Απαγόρευση διακρίσεων Κάθε παιδί πρέπει να αντιμετωπίζεται χωρίς διακρίσεις λόγω χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, άποψης, χώρας

Διαβάστε περισσότερα

Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες, σύμφωνα. με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, γράφοντας δίπλα στον αριθμό κάθε πρότασης τη

Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες, σύμφωνα. με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, γράφοντας δίπλα στον αριθμό κάθε πρότασης τη ΜΑΘΗΜΑ 3 Ο Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΕΓΚΑΙΝΙΑΖΕΙ ΤΗΝ ΑΛΗΘΙΝΗ ΛΑΤΡΕΙΑ Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, γράφοντας δίπλα στον αριθμό κάθε πρότασης τη

Διαβάστε περισσότερα

Yλικό από την εισήγηση «Πώς αξιοποιούμε διδακτικά ένα χώρο μνήμης η περίπτωση του Άουσβιτς - Μπικερνάου»

Yλικό από την εισήγηση «Πώς αξιοποιούμε διδακτικά ένα χώρο μνήμης η περίπτωση του Άουσβιτς - Μπικερνάου» Yλικό από την εισήγηση «Πώς αξιοποιούμε διδακτικά ένα χώρο μνήμης η περίπτωση του Άουσβιτς - Μπικερνάου» Επιμόρφωση για την Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος Στέλλα Καλλέ 2016-2017 1 η Δραστηριότητα Ποιος

Διαβάστε περισσότερα

ISSP 1998 Religion II. - Questionnaire - Cyprus

ISSP 1998 Religion II. - Questionnaire - Cyprus ISSP 1998 Religion II - Questionnaire - Cyprus Για σας. Είμαστε από το Κέντρο Ερευνών του Cyprus College. Kάνουμε μια διεθνή έρευνα για κοινωνικές και ηθικές αντιλήψεις. Η έρευνα αυτή γίνεται ταυτόχρονα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER 1 Α Ομάδα «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η Θεσσαλονίκη αποτελούσε και αποτελεί «σταυροδρόμι» πολιτισμών Ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού της αποτελούνταν από τους Εβραίους: ΕΤΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ: ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΒΡΑΙΚΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνώντας τις Αντισημιτικές Συμπεριφορές στην Ελληνική Κοινή Γνώμη: Στοιχεία από μια Αντιπροσωπευτική Έρευνα:

Ερευνώντας τις Αντισημιτικές Συμπεριφορές στην Ελληνική Κοινή Γνώμη: Στοιχεία από μια Αντιπροσωπευτική Έρευνα: Ερευνώντας τις Αντισημιτικές Συμπεριφορές στην Ελληνική Κοινή Γνώμη: Στοιχεία από μια Αντιπροσωπευτική Έρευνα: Ηλίας Ντίνας elias.dinas@politics.ox.ac.uk Σπύρος Κοσμίδης spyros.kosmidis@politics.ox.ac.uk

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΗΝΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΗΝΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΗΝΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ εμφανίζεται ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΙΤΑΛΙΑ Επηρεάζεται από το ελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΑΤΡΟ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Αξία στον ΝΤΑ ΒΙΝΤΣΙ ΣΑΙΞΠΗΡ ΚΟΠΕΡΝΙΚΟΣ Άνθρωπο ΜΙΧΑΗΛ

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί ο Ιησούς Χριστός ήταν και είναι «σημείον αντιλεγόμενον» Διδ. Εν. 6

Γιατί ο Ιησούς Χριστός ήταν και είναι «σημείον αντιλεγόμενον» Διδ. Εν. 6 Γιατί ο Ιησούς Χριστός ήταν και είναι «σημείον αντιλεγόμενον» Διδ. Εν. 6 Υπαπαντή του Κυρίου «θα είναι σημείο αντιλεγόμενο, για να φανερωθούν οι πραγματικές διαθέσεις πολλών» (Λουκ. 2, 34-35) Διχογνωμία

Διαβάστε περισσότερα

Ο εθελοντισμός εκφράζεται με ένα πλήθος τρόπων, ο καθένας από τους οποίους έχει το δικό του κοινωνικό χαρακτήρα και μέθοδο δράσης.

Ο εθελοντισμός εκφράζεται με ένα πλήθος τρόπων, ο καθένας από τους οποίους έχει το δικό του κοινωνικό χαρακτήρα και μέθοδο δράσης. Ο εθελοντισμός εκφράζεται με ένα πλήθος τρόπων, ο καθένας από τους οποίους έχει το δικό του κοινωνικό χαρακτήρα και μέθοδο δράσης. Κοινό χαρακτηριστικό όμως όλων είναι η συμμετοχή τους στην υπεράσπιση

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ, ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΩΝ ΜΥΡΜΙΔΟΝΩΝ

Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ, ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΩΝ ΜΥΡΜΙΔΟΝΩΝ 1ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΛΑΤΥΚΑΜΠΟΥ ΛΑΡΙΣΑΣ Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ, ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΩΝ ΜΥΡΜΙΔΟΝΩΝ σε βιβλίο με εικόνες. LET S SHARE OUR CULTURE (ΑΣ ΜΟΙΡΑΣΤΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΜΑΣ) Αυτό το πρόγραμμα πραγματοποιείται

Διαβάστε περισσότερα

ΡΟΥΠΕΛ, ΧΡΗΣΤΟΥ ΖΑΛΟΚΩΣΤΑ. Ονοματεπώνυμο: Χρήστος Αριστείδου Τάξη: Γ 6

ΡΟΥΠΕΛ, ΧΡΗΣΤΟΥ ΖΑΛΟΚΩΣΤΑ. Ονοματεπώνυμο: Χρήστος Αριστείδου Τάξη: Γ 6 ΡΟΥΠΕΛ, ΧΡΗΣΤΟΥ ΖΑΛΟΚΩΣΤΑ Ονοματεπώνυμο: Χρήστος Αριστείδου Τάξη: Γ 6 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ.. Τι είναι το Ρούπελ; Το Ρούπελ είναι οχυρό και πρόκειται για το μεγαλύτερο συγκρότημα της οχυρωμένης τοποθεσίας κατά μήκος

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Επανάληψη Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ο Κωνσταντίνος Βυζάντιο 1. Αποφασίζει τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Ανατολή κοντά στο αρχαίο Βυζάντιο: νέο διοικητικό κέντρο η Κωνσταντινούπολη 2. 313

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΘΑΡΙ 24 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΘΑΡΙ 24 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΘΑΡΙ 24 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 Ευσεβές ιερατείο Κύριε Δήμαρχε, κύριοι εκπρόσωποι των τοπικών αρχών, κύριε εκπρόσωπε του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών, κυρίες και κύριοι, φίλες

Διαβάστε περισσότερα

Δήμος Λαγκαδά. Επέτειος Μάχης του Λαχανά Ιουνίου Το Ιστορικό της Μάχης

Δήμος Λαγκαδά. Επέτειος Μάχης του Λαχανά Ιουνίου Το Ιστορικό της Μάχης Δήμος Λαγκαδά Επέτειος Μάχης του Λαχανά Το Ιστορικό της Μάχης 19 21 Ιουνίου 1913 Ελληνοβουλγαρικός Πόλεμος 1913 - Ιππείς και Εύζωνοι εν Πορεία Η Μάχη του Κιλκίς Λαχανά (19-21 Ιουνίου 1913) 2 Η Μάχη Κιλκίς

Διαβάστε περισσότερα

Δ Η Μ Ο Σ Κ Α Λ Α Β Ρ Υ Τ Ω Ν

Δ Η Μ Ο Σ Κ Α Λ Α Β Ρ Υ Τ Ω Ν Δ Η Μ Ο Σ Κ Α Λ Α Β Ρ Υ Τ Ω Ν Ρουσσέτου Παναγιωτάκη: «Σταυροί», χαρακτικό. Συμπληρώνονται, φέτος, 70 χρόνια από τη μοιραία, 13η Δεκεμβρίου του 1943, ημερομηνία που σφράγισε, ανεξίτηλα, τα Καλάβρυτα και

Διαβάστε περισσότερα

Με τον Αιγυπτιακό

Με τον Αιγυπτιακό Με ποιον πολιτισμό θα ασχοληθούμε; Με τον Αιγυπτιακό Η θέση της Αιγύπτου Τι βλέπετε; Αίγυπτος και Νείλος Η Αίγυπτος οφείλει την ύπαρξη της στον Νείλο. Το άγονο έδαφος κατέστη εύφορο χάρη στις πλημμύρες,

Διαβάστε περισσότερα

χώρας μας, όπως ο κ. Κοντογιώργης, έχουν μία παρόμοια δυστυχώς άποψη, η οποία είναι η εξής!

χώρας μας, όπως ο κ. Κοντογιώργης, έχουν μία παρόμοια δυστυχώς άποψη, η οποία είναι η εξής! Ντροπή Αργείοι! Δεν είναι δικτατορία, όταν η πλειοψηφία των Πολιτών έχει ακριβώς την αντίθετη άποψη από τα περισσότερα κόμματα στη Βουλή, όσον αφορά τα μνημόνια, το Μακεδονικό και τόσα άλλα; Όταν κυβέρνηση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (σελ.84-97) Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (σελ.84-97) Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί 1. Να αντιστοιχήσετε τις λέξεις της στήλης Α με αυτές της στήλης Β. Α Β Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί Β. Αριστοκρατία β. Κριτήριο

Διαβάστε περισσότερα

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη. 1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη. 1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός ΜΑΘΗΜΑ 2 Ο ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ. 1. Ο χώρος τέλεσης

Διαβάστε περισσότερα

Οι συγγραφείς της Παλαιάς Διαθήκης: άνθρωποι εμπνευσμένοι από το Θεό.

Οι συγγραφείς της Παλαιάς Διαθήκης: άνθρωποι εμπνευσμένοι από το Θεό. Οι συγγραφείς της Παλαιάς Διαθήκης: άνθρωποι εμπνευσμένοι από το Θεό. Το διάγραμμα του χρόνου Εποχή Αβραάμ Θάνατος Μ. Αλεξάνδρου Γέννηση Ιησού Χριστού Άλωση Κων/πολης 2000 1900 1800 1700 1600 1500 1400

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Γ Λυκείου- Θεωρητική

ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Γ Λυκείου- Θεωρητική ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Γ Λυκείου- Θεωρητική ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 Α.1.1. Ν αποδώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω όρων: α) κλήριγκ β) «ανόρθωση» γ) Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής Μονάδες 12 Α. 1. 2. Να προσδιορίσετε

Διαβάστε περισσότερα

Το συγκλονιστικό άρθρο. του Γλέζου στη Welt. Διαβάστε το συγκλονιστικό άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη 1 / 5

Το συγκλονιστικό άρθρο. του Γλέζου στη Welt. Διαβάστε το συγκλονιστικό άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη 1 / 5 άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη γερμανική εφημερίδα Die Welt, στο οποίο εξηγεί στους Γερμανούς Το συγκλονιστικό άρθρο του Γλέζου στη Welt Διαβάστε το συγκλονιστικό άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη 1 / 5 γερμανική

Διαβάστε περισσότερα

Γενικού Προξένου κυρίου Βάλτερ Στέχελ. Σε δεξίωση που παρέθεσε στην κατοικία του

Γενικού Προξένου κυρίου Βάλτερ Στέχελ. Σε δεξίωση που παρέθεσε στην κατοικία του Χαιρετισμός του Γενικού Προξένου κυρίου Βάλτερ Στέχελ Σε δεξίωση που παρέθεσε στην κατοικία του Mε αφορμή τα 90στα γενέθλια του κυρίου Χάιντς Κούνιο, κατόχου του Σταυρού της Αξίας Α Τάξεως του Τάγματος

Διαβάστε περισσότερα

Εγώ έχω δικαιώματα, εσύ έχεις δικαιώματα, αυτός/αυτή έχει δικαιώματα... Εισαγωγή στα Δικαιώματα του Παιδιoύ

Εγώ έχω δικαιώματα, εσύ έχεις δικαιώματα, αυτός/αυτή έχει δικαιώματα... Εισαγωγή στα Δικαιώματα του Παιδιoύ Εγώ έχω δικαιώματα, εσύ έχεις δικαιώματα, αυτός/αυτή έχει δικαιώματα... Εισαγωγή στα Δικαιώματα του Παιδιoύ Όλοι έχουν δικαιώματα. Επιπλέον, σαν αγόρι ή κορίτσι ηλικίας κάτω των 18 ετών, έχεις ορισμένα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ Εισαγωγικό σημείωμα: Το παρακάτω κείμενο που αποτελεί το τελευταίο ιδιόγραφο του Άγγελου Σικελιανού δόθηκε για δημοσίευση στο «Περιοδικόν μας» από τον Νικηφόρο

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100. Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο

Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100. Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο Μάθημα/Τάξη: Ν. Γλώσσα Γ' ΕΠΑΛ Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100 Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο Τον Μάιο του 2017 δημοσιοποιήθηκαν αποτελέσματα έρευνας του

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ α. η αραβική εξάπλωση με την καθοδήγηση των δύο πρώτων χαλιφών οι Άραβες εισέβαλαν και κατέκτησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα τις πλούσιες χώρες της Εγγύς

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΟΡΙΣΜΟΙ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ-ΣΥΝΩΝΥΜΑ

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΟΡΙΣΜΟΙ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ-ΣΥΝΩΝΥΜΑ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΟΡΙΣΜΟΙ Ρατσισμός ονομάζεται η στάση, κατά την οποία τα μέλη μιας φυλής ή εθνικής ομάδας θεωρούν ως μειονεκτούντα τα μέλη άλλης φυλής ή εθνικής ομάδας και ως συνέπεια αυτού αναπτύσσουν μία έντονη

Διαβάστε περισσότερα

Φεστιβάλ Άμεσης Δημοκρατίας 2019 Θεσσαλονίκη Ιούνη

Φεστιβάλ Άμεσης Δημοκρατίας 2019 Θεσσαλονίκη Ιούνη Φεστιβάλ Άμεσης Δημοκρατίας 2019 Θεσσαλονίκη 13-16 Ιούνη Δεν θέλουμε να είμαστε αυτό που ήμασταν, να είμαστε αυτό που μπορούμε να γίνουμε Η περίοδος που πέρασε από το τελευταίο φεστιβάλ Άμεσης Δημοκρατίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ "

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝ "ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ" ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ 1911-1913" Κεφάλαιο 5 Ο χάρτης των Βαλκανίων

Διαβάστε περισσότερα

Το ΟΧΙ της 28ης Οκτωβρίου 1940

Το ΟΧΙ της 28ης Οκτωβρίου 1940 Το ΟΧΙ της 28ης Οκτωβρίου 1940 Οι ψυχοκοινωνικές διαστάσεις μιάς «άρνησης» Πανηγυρικός λόγος που εκφωνήθηκε την 28η Οκτωβρίου 1989 στην ΑΒΣΘ Του κ. Γιώργου Π. Πιπερόπουλου επίκουρου καθηγητή της ΑΒΣΘ ΕΚΔΟΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Α1 α. σχολικό βιβλίο, σελ. 46. Φεντερασιόν: ήταν μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της Θεσσαλονίκης, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοικτή σε νέες ιδέες

Διαβάστε περισσότερα

Κακοποίηση Ζώων Συντροφιάς

Κακοποίηση Ζώων Συντροφιάς Κακοποίηση Ζώων Συντροφιάς VPRC VPRC Δ.1 Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ VPRC- - Εμπιστευτικό Proastiakos.net 17993 // Δ.2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η VPRC, με την ευαισθησία που τη διακρίνει σε θέματα που αφορούν στα ζώα συντροφιάς,

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΙΑΤΑΓΗ ΠΑΡΑΛΑΜΒΑΝΟΝΤΟΣ ΑΡΧΗΓΟΥ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ

ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΙΑΤΑΓΗ ΠΑΡΑΛΑΜΒΑΝΟΝΤΟΣ ΑΡΧΗΓΟΥ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΙΑΤΑΓΗ ΠΑΡΑΛΑΜΒΑΝΟΝΤΟΣ ΑΡΧΗΓΟΥ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί, Στρατεύσιμο και Πολιτικό Προσωπικό της Τακτικής Αεροπορίας, Σε εκτέλεση σχετικής απόφασης του ΚΥΣΕΑ αναλαμβάνω σήμερα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΥΓΗΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΗΣ 21 ης ΜΑΪΟΥ

ΠΑΝΥΓΗΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΗΣ 21 ης ΜΑΪΟΥ 21 η ΜΑΪΟΥ 1864 21 η ΜΑΪΟΥ 2016 152 ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΚΟΡΜΟ ΠΑΝΥΓΗΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΗΣ 21 ης ΜΑΪΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΚΥΘΗΡΩΝ κ. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΑΘ. ΧΑΡΧΑΛΑΚΗ ΚΥΘΗΡΑ, 21 η ΜΑΪΟΥ 2016 [1] Σεβασμιώτατε

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Λογοτεχνίας. Χρήστος Ντούρος Γ 1

Εργασία Λογοτεχνίας. Χρήστος Ντούρος Γ 1 Εργασία Λογοτεχνίας 2. Να δημιουργήσετε ένα video ή power point, στο οποίο θα παρουσιάζετε το χρονικό του ξεριζωμού των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από την καταστροφή της Σμύρνης μέχρι την εγκατάστασή τους

Διαβάστε περισσότερα

ΣΟΡΕΝ ΚΙΡΚΕΓΚΩΡ

ΣΟΡΕΝ ΚΙΡΚΕΓΚΩΡ http://hallofpeople.com/gr.php?user=κίρκεγκωρ ΣΟΡΕΝ ΚΙΡΚΕΓΚΩΡ Απόσπασμα από Το κεντρί της ύπαρξης, μετάφραση: Κώστας Νησιώτης «Μια φορά ζούμε», λέει ένας, και θέλει να πάει στο Παρίσι πριν πεθάνει. «Μια

Διαβάστε περισσότερα

Ημερίδα: Πολιτισμός της μνήμης και συνεργασία νέων 15.-17.9.2012 στην Παραμυθιά

Ημερίδα: Πολιτισμός της μνήμης και συνεργασία νέων 15.-17.9.2012 στην Παραμυθιά Πάνελ 1: Σύγχρονη μετάδοση της ιστορίας από νέους για νέους - Τι κάνει ένα μνημείο ελκυστικό για νέους? - Πως μπορεί να διαμορφωθεί η ιστορική-πολιτική παιδεία? - Τι μπορούν να κάνουν οι νέοι για την ενθυμίση?

Διαβάστε περισσότερα

Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα. των εικόνων (εικονομαχία)

Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα. των εικόνων (εικονομαχία) Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων (εικονομαχία) ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ Πνευματική κίνηση εμφανίστηκε στο Βυζάντιο στα μέσα του 9 ου αι. Είναι σύμφωνη με τις παραδόσεις της Ορθοδοξίας ή όχι

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Χάρτινη αγκαλιά Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Εργασίες 1 α ) Κατά τη γνώμη μου, το βιβλίο που διαβάσαμε κρύβει στις σελίδες του βαθιά και πολύ σημαντικά μηνύματα, που η συγγραφέας θέλει να μεταδώσει

Διαβάστε περισσότερα

PROJECT Β 1 ΓΕΛ. Θέμα: Μετανάστευση Καθηγήτρια: Στέλλα Τσιακμάκη

PROJECT Β 1 ΓΕΛ. Θέμα: Μετανάστευση Καθηγήτρια: Στέλλα Τσιακμάκη PROJECT Β 1 ΓΕΛ Θέμα: Μετανάστευση Καθηγήτρια: Στέλλα Τσιακμάκη ΟΡΙΣΜΟΣ Μετανάστευση ονομάζεται η γεωγραφική μετακίνηση ανθρώπων είτε μεμονωμένα είτε κατά ομάδες. Υπάρχουν δυο είδη μετανάστευσης : 1. Η

Διαβάστε περισσότερα

ετάρτη, 20 Αυγούστου 2008 Ενώ οι πιστοί πληθαίνουν με γοργούς ρυθμούς, το Πεκίνο κρατά χαμηλούς τόνους Ανάγκη η αγάπη

ετάρτη, 20 Αυγούστου 2008 Ενώ οι πιστοί πληθαίνουν με γοργούς ρυθμούς, το Πεκίνο κρατά χαμηλούς τόνους Ανάγκη η αγάπη ετάρτη, 20 Αυγούστου 2008 Αυξάνονται και πληθύνονται οι χριστιανοί στην Κίνα. Ενώ οι πιστοί πληθαίνουν με γοργούς ρυθμούς, το Πεκίνο κρατά χαμηλούς τόνους Ο Χάο Τσαν έχει συνηθίσει να προσεύχεται μπροστά

Διαβάστε περισσότερα

Η «ακτινογραφία» του ψηφοφόρου των δημοτικών εκλογών

Η «ακτινογραφία» του ψηφοφόρου των δημοτικών εκλογών Η «ακτινογραφία» του ψηφοφόρου των δημοτικών εκλογών Στις 15 Οκτωβρίου όλοι μας θα κληθούμε να επιτελέσουμε το δημοκρατικό μας καθήκον, να αναδείξουμε δηλαδή ελεύθερα τους νέους τοπικούς μας ταγούς, για

Διαβάστε περισσότερα

Ο Πατέρας Αβραάμ Μάθημα Ένα Η ζωή του Αβραάμ: Δομή και Περιεχόμενο. Οδηγός μελέτης

Ο Πατέρας Αβραάμ Μάθημα Ένα Η ζωή του Αβραάμ: Δομή και Περιεχόμενο. Οδηγός μελέτης Ο Πατέρας Αβραάμ Μάθημα Ένα Η ζωή του Αβραάμ: Δομή και Περιεχόμενο Οδηγός μελέτης Περιεχόμενα Περίγραμμα Ένα περίγραμμα του μαθήματος, Σημειώσεις Το περίγραμμα το μαθήματος; με αποσπάσματα και περιλήψεις

Διαβάστε περισσότερα

Εργαζόμενος - Εργοδότης

Εργαζόμενος - Εργοδότης Οικονομική δραστηριότητα στην Αρχαία Ελλάδα Εργαζόμενος - Εργοδότης Καταναλωτή Επενδυτές Εργαστήρι 1 Η Πρώτη του Μάη δεν είναι αργία είναι απεργία Εικόνες από την απεργία στο Σικάγο 1886 8ώρες δουλειά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ. Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ. Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος 1 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 Ο ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ 12.1 Η μετανάστευση 12.1 Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ 1/7 Μετανάστευση Η μετακίνηση ανθρώπων είτε μεμονωμένα είτε κατά ομάδες. 3 12.1 Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Π Ρ Ο Τ Υ Π Ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Α Ν Α Β Ρ Υ Τ Ω Ν Σ Χ Ο Λ Ι Κ Ο Ε Τ Ο Σ : 2 0 1 7-2 0 1 8 Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Η Κ Α Θ Η Γ Η Τ Ρ Ι Α : Β. Δ Η Μ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Τ Α

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία της Πρέσβεως του Κράτους του Ισραήλ, κας Ιρίτ Μπέν- Άμπα, στην εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος (Θεσσαλονίκη, 29

Ομιλία της Πρέσβεως του Κράτους του Ισραήλ, κας Ιρίτ Μπέν- Άμπα, στην εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος (Θεσσαλονίκη, 29 Ομιλία της Πρέσβεως του Κράτους του Ισραήλ, κας Ιρίτ Μπέν- Άμπα, στην εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος (Θεσσαλονίκη, 29 Ιανουαρίου 2019) Κυρία Υφυπουργέ, Κύριε Περιφεριάρχα, Κύριε

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕ ΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ

ΣΧΕ ΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΣΧΕ ΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ 1ο Σχέδιο Ι ΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ιάρκεια: Ολιγόλεπτο Θέµατα: 3 ΘΕΜΑ 1ο Ο Β Παγκόσµιος πόλεµος και οι µεταπολεµικές σχέσεις Ελλάδας-Αλβανίας ΠΗΓΗ Το πώς έβλεπε η αλβανική

Διαβάστε περισσότερα

Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία της Ευρωπαϊκής Κοινωνίας

Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία της Ευρωπαϊκής Κοινωνίας Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία της Ευρωπαϊκής Κοινωνίας 1ο μάθημα (3.10.2018) Ίκαρος Μαντούβαλος imantouv@psed.duth.gr τηλ. γραφείου: 25510-30115 Ώρες και μέρες επικοινωνίας: Τετάρτη, 17:00-18:30 Πέμπτη,

Διαβάστε περισσότερα

Χαιρετισμός στην εκδήλωση για την συμπλήρωση 20 χρόνων από την αδελφοποίηση των Δήμων Ηρακλείου και Λεμεσού

Χαιρετισμός στην εκδήλωση για την συμπλήρωση 20 χρόνων από την αδελφοποίηση των Δήμων Ηρακλείου και Λεμεσού Ηράκλειο, Τρίτη 28/04/2009 Χαιρετισμός στην εκδήλωση για την συμπλήρωση 20 χρόνων από την αδελφοποίηση των Δήμων Ηρακλείου και Λεμεσού Κυρίες και κύριοι, Αισθάνομαι και αισθανόμαστε όλοι ιδιαίτερη χαρά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΣΤ Ο ΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΣΤ Ο ΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΣΤ Ο ΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 152 Α. ΚΛΕΙΣΤΕΣ Ή ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (ενδεικτικά παραδείγµατα) Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Να βάλετε σε κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι ο εκφοβισμός; Μαργώση Μαρία ΠΕ02, Καψάλης Αλέξανδρος ΠΕ18 1ο ΕΠΑΛ ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ

Τι είναι ο εκφοβισμός; Μαργώση Μαρία ΠΕ02, Καψάλης Αλέξανδρος ΠΕ18 1ο ΕΠΑΛ ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ Τι είναι ο εκφοβισμός; Ο εκφοβισμός δεν είναι μικρό ζήτημα. H χώρα μας βρίσκετε στην 4η θέση σε περιστατικά που αφορούν σχολικούς εκφοβισμούς με ποσοστό 31,98%. Πιο αναλυτικά, στην πρώτη θέση είναι η Λιθουανία

Διαβάστε περισσότερα

Σιωπάς για να ακούγεσαι

Σιωπάς για να ακούγεσαι Σιωπάς για να ακούγεσαι 01/12/2014 Γράφει η Αίγλη Τούμπα Μάρω Βαμβουνάκη Εκδόσεις Ψυχογιός σελ. 272 Ίσως από τα καλύτερα μυθιστορήματα της Μάρως Βαμβουνάκη να ήταν το «Οι παλιές αγάπες πάνε στον Παράδεισο».

Διαβάστε περισσότερα

ΑΘ. ΧΑΡΧΑΛΑΚΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΗΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ ΤΗΣ

ΑΘ. ΧΑΡΧΑΛΑΚΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΗΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ ΤΗΣ ΠΑΝΥΓΗΡΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΚΥΘΗΡΩΝ κ. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΑΘ. ΧΑΡΧΑΛΑΚΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΗΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ ΤΗΣ 28 ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΣΤΑΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΚΥΘΗΡΩΝ 1 ΚΥΘΗΡΑ, 28 η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2015 Σεβασμιώτατε Κύριε

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Δημητριάδος: Το επιχειρούμενο Σύνταγμα θα αναιρεί τον εαυτό του

Μητρ. Δημητριάδος: Το επιχειρούμενο Σύνταγμα θα αναιρεί τον εαυτό του 02/12/2018 Μητρ. Δημητριάδος: Το επιχειρούμενο Σύνταγμα θα αναιρεί τον εαυτό του / Επικαιρότητα Συνέντευξη του Σεβ. Μητροπολίτου Δημητριάδος κ. Ιγνατίου δημοσιεύεται σήμερα στην εφημερίδα «Πρώτο Θέμα».

Διαβάστε περισσότερα

Co-funded by the European Union

Co-funded by the European Union 1 Συμμετοχή Η συμμετοχή είναι δικαίωμα σου! Τα παιδιά, οι νέοι όπως και οι ενήλικες, έχουν το δικαίωμα της παροχής συμβουλών και το δικαίωμα του να εισακούονται σε διαδικασίες που τους αφορούν. Πρώτα όμως

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2018 HMEΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Εισαγωγικό Σημείωμα: Ο Yuval Noah Harari είναι καθηγητής Πανεπιστημίου με αντικείμενο την Παγκόσμια Ιστορία.

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΟΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΣΥΓΓΡΟΥ 183 Ν. ΣΜΥΡΝΗ ΤΗΛ ΚΙΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ Ο.Λ.

ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΟΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΣΥΓΓΡΟΥ 183 Ν. ΣΜΥΡΝΗ ΤΗΛ ΚΙΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ Ο.Λ. ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΟΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΣΥΓΓΡΟΥ 183 Ν. ΣΜΥΡΝΗ ΤΗΛ. 210 9213445 ΚΙΝ 6945303931 ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ Ο.Λ.Π Ο ΟΜΙΛΟΣ ΜΑΣ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΙΣΤΗ Α.Ε.Γ.Α. ιδρύθηκε το 1977, είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ http://hallofpeople.com/gr/bio/aquinas.php ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ Ο μεγαλύτερος και σπουδαιότερος φιλόσοφος του δευτέρου μισού του Μεσαίωνα ήταν ο Θωμάς ο Ακινάτης, που έζησε από το 1225 ως το 1274. Υπήρξε ο σημαντικότερος

Διαβάστε περισσότερα

Δευτέρα, 2 Φεβρουαρίου 2015 Ημέρα μνήμης Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος. 70 χρόνια μετά Από τη Μαρτυρία στην Παιδεία

Δευτέρα, 2 Φεβρουαρίου 2015 Ημέρα μνήμης Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος. 70 χρόνια μετά Από τη Μαρτυρία στην Παιδεία Δευτέρα, 2 Φεβρουαρίου 2015 Ημέρα μνήμης Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος 70 χρόνια μετά Από τη Μαρτυρία στην Παιδεία Αξιότιμοι προσκεκλημένοι, Σας καλωσορίζω στη σημερινή εκδήλωση

Διαβάστε περισσότερα

Λεωνίδου 6 Τηλ.-Fax : Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ

Λεωνίδου 6 Τηλ.-Fax : Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ Λεωνίδου 6 Τηλ.-Fax :22310-66192 Email:koinwnikisymmaxia@gmail.com Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ Θέμα: Η ΥΠΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΜΑΡΑΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Όλοι μας έχουμε ακούσει αρμόδιους

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝ ΚΑΙ ΖΩ ΣΤΟΝ ΒΥΘΌ, το ξέρω καλά πια. Ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνήσεις με τους ανθρώπους και να τους πεις όσα θέλεις είναι να γράψεις ένα

ΑΝ ΚΑΙ ΖΩ ΣΤΟΝ ΒΥΘΌ, το ξέρω καλά πια. Ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνήσεις με τους ανθρώπους και να τους πεις όσα θέλεις είναι να γράψεις ένα ΑΝ ΚΑΙ ΖΩ ΣΤΟΝ ΒΥΘΌ, το ξέρω καλά πια. Ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνήσεις με τους ανθρώπους και να τους πεις όσα θέλεις είναι να γράψεις ένα βιβλίο. Υπάρχουν έξι βιβλία με τις ιστορίες μου, μα σε όλα

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ) Ημερομηνία: Δευτέρα 10 Απριλίου 2017 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες. ΚΕΙΜΕΝΟ [Ρατσισμός]

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ) Ημερομηνία: Δευτέρα 10 Απριλίου 2017 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες. ΚΕΙΜΕΝΟ [Ρατσισμός] ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΕΠΑΛ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ) Ημερομηνία: Δευτέρα 10 Απριλίου 2017 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΚΕΙΜΕΝΟ [Ρατσισμός] Με την παραδοσιακή σημασία του όρου, ρατσισμός είναι το δόγμα

Διαβάστε περισσότερα

e- EΚΦΡΑΣΗ- ΕΚΘΕΣΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ για ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ εξετάσεις Γ λυκείου ΕΠΑ.Λ.

e- EΚΦΡΑΣΗ- ΕΚΘΕΣΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ για ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ εξετάσεις Γ λυκείου ΕΠΑ.Λ. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ για ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ εξετάσεις Γ λυκείου ΕΠΑ.Λ. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ποτέ, πια, πόλεμος! Μετά τις οδυνηρές εμπειρίες του τελευταίου Παγκοσμίου Πολέμου, θα περίμενε κανείς

Διαβάστε περισσότερα

Αρ. Φακ.: Α.Κ.Ι. 101/2007, Α.Κ.Ι. 2/2008 και Α.Κ.Ι. 20/2008

Αρ. Φακ.: Α.Κ.Ι. 101/2007, Α.Κ.Ι. 2/2008 και Α.Κ.Ι. 20/2008 Αρ. Φακ.: Α.Κ.Ι. 101/2007, Α.Κ.Ι. 2/2008 και Α.Κ.Ι. 20/2008 Έκθεση της Αρχής Ισότητας αναφορικά με καταγγελία για διάκριση λόγω ηλικίας στις διατάξεις που ρυθμίζουν το όριο υποχρεωτικής αφυπηρέτησης των

Διαβάστε περισσότερα

Έχετε δει ή έχετε ακούσει κάτι για τον πίνακα αυτό του Πικάσο;

Έχετε δει ή έχετε ακούσει κάτι για τον πίνακα αυτό του Πικάσο; Έχετε δει ή έχετε ακούσει κάτι για τον πίνακα αυτό του Πικάσο; Πάμπλο Πικάσο (25 Οκτωβρίου, 1881-8 Απριλίου, 1973) ήταν και είναι ένας από τους κυριότερους Ισπανούς εκπροσώπους της τέχνης του 20ου αιώνα,

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το μυθιστόρημα «Ο δρόμος για τον παράδεισο είναι μακρύς» της Μαρούλας Κλιάφα

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το μυθιστόρημα «Ο δρόμος για τον παράδεισο είναι μακρύς» της Μαρούλας Κλιάφα Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το μυθιστόρημα «Ο δρόμος για τον παράδεισο είναι μακρύς» της Μαρούλας Κλιάφα Προς τους αναγνώστες Στο σχολικό εγχειρίδιο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α Γυμνασίου υπάρχει

Διαβάστε περισσότερα