Μαριάνα Σιδηροπούλου- Εύα Πολίτου. 16 Σελίδες σημειώσεων που δόθηκαν σε μαθητές τους.

Transcript

1 Μαριάνα Σιδηροπούλου- Εύα Πολίτου 16 Σελίδες σημειώσεων που δόθηκαν σε μαθητές τους. Για την ηλεκτρονική καταγραφή: Γιώργος Κεραμυδάς 15/12/2011

2 1

3 2

4 3

5 4 Στις παρακάτω σελίδες θα βρείτε μία περίληψη των γεγονότων της νεότερης ιστορίας που δεν προλάβαμε να κάνουμε μαζί. Όπως κάθε περίληψη έτσι και αυτή εδώ είναι κάπως αυθαίρετη, αφού ο συντάκτης της διαλέγει ποια γεγονότα θα παρουσιάσει και πώς θα τα παρουσιάσει. Εγώ, πάντως, προσπάθησα να σας δώσω μια ιδέα κυρίως για τα γεγονότα που επηρέασαν το ανεξάρτητο πια ελληνικό κράτος και ιδιαίτερα την περιοχή μας, τη Θράκη. Ακόμα παρέθεσα και όσες ιστορικές πληροφορίες βρέθηκαν σχετικά με την περιοχή των Σαπών. Έμφαση έδωσα σε γεγονότα που μπορούν ίσως να εξηγήσουν γιατί και πώς οι οικογένειές σας κι εσείς βρεθήκατε τελικά να ζείτε στις Σάπες. Ποιος έχτισε τη Θήβα την εφτάπυλη; Στα βιβλία δε βρίσκεις παρά των βασιλιάδων τα ονόματα. Οι βασιλιάδες κουβαλήσαν τ αγκωνάρια; Και τη χιλιοκαταστρεμένη Βαβυλώνα- ποιος την ξανάχτισε τόσες φορές; Σε τι χαμόσπιτα της Λίμας της χρυσόλαμπρης ζούσαν οι οικοδόμοι; Τη νύχτα που το Σινικό Τείχος αποτελείωσαν πού πήγανε οι χτίστες; Η μεγάλη Ρώμη είναι γεμάτη αψίδες θριάμβου. Ποιος τις έστησε; Πάνω σε ποιους θριαμβεύσανε οι Καίσαρες; Το Βυζάντιο το χιλιοτραγουδισμένο μόνο παλάτια είχε για τους κατοίκους-του; Ακόμα και στη μυθική Ατλαντίδα τη νύχτα που τη ρούφηξε η θάλασσα τ αφεντικά βουλιάζοντας, μ' ουρλιαχτά τους σκλάβους-τους

6 καλούσαν. 5 Ο νεαρός Αλέξανδρος υπόταξε τις Ινδίες. Μοναχός-του; Ο Καίσαρας νίκησε τους Γαλάτες. Δεν είχε ούτ ένα μάγειρα μαζί-του; Ο Φίλιππος της Ισπανίας έκλαψε όταν η Αρμάδα-του βυθίστηκε. Δεν έκλαψε, τάχα, άλλος κανένας; Ο Μέγας Φρειδερίκος κέρδισε τον Εφτάχρονο τον Πόλεμο. Ποιος άλλος τον κέρδισε; Κάθε σελίδα και μια νίκη. Ποιος μαγείρεψε τα νικητήρια συμπόσια; Κάθε δέκα χρόνια κι ένας μεγάλος άντρας. Ποιος πλήρωσε τα έξοδα; Πόσες και πόσες ιστορίες, Πόσες και πόσες απορίες. Ερωτήσεις ενός εργάτη που διαβάζει, Μπέρτολτ Μπρεχτ, Aπόδοση: Μάριος Πλωρίτης

7 6 ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Άφιξη του βασιλιά Όθωνα. : Οι Σάπες ανήκουν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Υπάγονται διοικητικά στις Φέρες. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Εξέγερση της 3ης Σεπτεμβρίου. Το 1844 ψηφίζεται Σύνταγμα. ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Kριμαϊκός Πόλεμος: Ρωσία εναντίον της Αγγλίας, Γαλλίας και Οθωμ. Αυτοκρατορίας. Ήττα της Ρωσίας. Το 1856 υπογράφεται η Συνθήκη του Παρισιού. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Αξιωματικοί του ελληνικού στρατού μυστικά οργανώνουν κινήματα σε περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όπου ζουν Έλληνες. ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ : Κατά τον Κριμαϊκό Πόλεμο, Πόντιοι καταφεύγουν στη Ρωσία. Τότε δημιουργούνται τα 43 ελληνικά χωριά της Τσάλκας στη Γεωργία. Δημοσιεύεται το Χάττι Χουμαγιούν (σουλτανικό διάταγμα). Αυτό το διάταγμα εντάσσεται σε μια σειρά μεταρρυθμίσεων (Τανζιμάτ) που ουσιαστικά άρχισαν επί Μαχμούτ Β'. Με το Χάττι Χουμαγιούν διακηρύσσεται η ισότητα όλων των υπηκόων, ανεξάρτητα από τη θρησκεία τους. Αναγνωρίζονται νέα μιλέτια. Το 1875 υπήρχαν 9 μιλέτια και το ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Το 1856 ιδρύεται ελληνικό προξενείο στην Κομοτηνή. ΣΤΗΝ Οθ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Ιδρύεται η Εκκλησία της Σερβίας και έτσι το Πατριαρχείο παύει να είναι υπεύθυνο για όλους τους ορθόδοξους χριστιανούς.

8 7 ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Κίνημα εναντίον του Όθωνα. Ο Όθωνας φεύγει από την Ελλάδα. Άφιξη του Γεωργίου Α' (Γλύξμπουργκ). Ο νέος βασιλιάς, που τον προτείνουν οι Άγγλοι, φέρνει «προίκα» στην Ελλάδα τα Επτάνησα. Ψηφίζεται νέο, περισσότερο φιλελεύθερο Σύνταγμα. ΣΤΗΝ Οθ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Εξέγερση των Ελλήνων στην Κρήτη. ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Με εφαρμογή του Νόμου περί Βιλαετίων του 1864, η Θράκη διαιρείται διοικητικά σε δύο βιλαέτια, Κωνσταντινουπόλεως και Αδριανουπόλεως. Τότε υπάγεται στο σαντζάκι Αδριανουπόλεως και ο καζάς της Γκιουμουλτζίνας, ο οποίος μέχρι τότε υπαγόταν στο σαντζάκι Θεσσαλονίκης. Ιδρύεται η Αλεξανδρούπολη (Δεδέαγατς). Η ίδρυση της νέας πόλης έχει σχέση με την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Κωνσταντινούπολης- Θεσσαλονίκης. Τότε ιδρύεται και ελληνικό υποπροξενείο. Γρήγορα το Δεδέαγατς γίνεται σημαντικό λιμάνι. Η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής και η ανάπτυξη του λιμανιού οδηγεί σε παρακμή άλλες θρακιώτικες πόλεις, όπως οι Φέρες. Το Καϊμακαμλίκι (η οθωμανική διοίκηση) μεταφέρεται από τις Φέρες στην Αλεξανδρούπολη. : «Διά των κατά τόπους Ελλήνων Προξένων και μέσω των Μητροπολιτών του Οικουμενικού Πατριαρχείου εδόθη το σύνθημα της αγοράς παρ Ελλήνων ευπόρων της Μακεδονίας και της Θράκης, όσο το δυνατόν περισσοτέρων αγροκτημάτων εις την ύπαιθρον χώραν, διά να μη περιέλθουν ταύτα εις χείρας των πρακτόρων της Πανσλαβιστικής Εταιρείας [ιδρ. το 1867] και αναχαιτισθή ούτω η προγραμματισθείσα υπ αυτής περαιτέρω διείσδυσις και επέκτασις του σλαβικού και (βουλγαρικού στοιχείου εις την Βαλκανικήν. Εις την έκκλησιν της Εκκλησίας αντεπεκρίθησαν με ενθουσιασμόν οι Έλληνες Πρόκριτοι της Κομοτηνής, οι οποίοι καίτοι αστοί και εμπορευόμενοι, διέθεσαν σεβαστά ποσά διά την αγοράν πλείστων αγροκτημάτων εις την περιφέρειαν Κομοτηνής και Σαππών». Ανάμεσά τους αναφέρεται ο Χ Γεώργιος Τσακίρογλου, που αγόρασε το κτήμα Βελκίου Σαππών. «Εις τα περισσότερα των αναφερθέντων αγροκτημάτων εγκατεστάθησαν μετά το 1922 πρόσφυγες εκ Βορ. και Ανατολ. Θράκης, Πόντου και Μικράς Ασίας, οι οποίοι διά της φιλοπονίας των τα αξιοποίησαν και δημιούργησαν αυτόθι πρότυπα συγχρόνων αγροτικών Συνοικισμών:». ΠΗΓΗ: εφημ. Κομοτηνή, φ. 843/ , όπως παρατίθεται στο Α. Ρωσσίδης, Ο Αντιβουλγαρικός αγώνας στη Θράκη, θρακ. Επετηρ. τ. Ε, Κομοτηνή1984.

9 8 ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Ιδρύεται η Εκκλησία της Βουλγαρίας (Εξαρχία), με την υποστήριξη των Ρώσων. Σύμφωνα με σουλτανικό φιρμάνι (άρθρο 10), μία επαρχία μπορεί να φύγει από το Πατριαρχείο αν το ζητήσουν τα 2/3 των ορθόδοξων κατοίκων της. ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Το άρθρο 10 έγινε το εργαλείο για έναν σκληρό ανταγωνισμό ανάμεσα στους Βούλγαρους και στους Έλληνες στη Μακεδονία και στη Θράκη. Η Θράκη είναι απαραίτητη στους Βουλγάρους, γιατί χρειάζονται διέξοδο προς τη θάλασσα. Και οι δύο πλευρές ιδρύουν σχολεία και εκκλησίες για να πείσουν τους κατοίκους να ακολουθήσουν τη μία ή την άλλη πλευρά. : Το 1871 εκδίδεται το βιβλίο του γιατρού Μ. Μελιρρύτου «Περιγραφή ιστορική και γεωγραφική υπο εκκλησιαστικήν έποψιν της Θεοσώστου επαρχίας Μαρωνείας». Σκοπός του συγγραφέα είναι να καταγράψει τους χριστιανικούς οικισμούς της περιοχής, το δόγμα των κατοίκων (αν δηλαδή, είναι πατριαρχικοί ή εξαρχικοί) και την ύπαρξη σχολείων και εκκλησιών στον κάθε οικισμό. Φαίνεται δε από τη διατύπωση του κειμένου η πρόθεση ίδρυσης εκκλησιών, όπου αυτές δεν υπάρχουν. Από το κείμενο αυτό μαθαίνουμε ότι στον Καζά Γκιουμουλτζίνας, το ανατολικό (εξαρχικό) δόγμα, έχουν δεχτεί οι κάτοικοι στο Τζιαδιρλί (Στρύμη, 150 χριστιανικά σπίτια). Στους υπόλοιπους χριστιανικούς οικισμούς του καζά οι κάτοικοι είναι ορθόδοξοι (πατριαρχικοί). Αναφέρονται ως ελληνόφωνος οικισμός το Χιρκάς (Κίρκη, 100 χριστιανικά σπίτια) και ως βουλγαρόφωνοι οικισμοί το Καρά-Κουρτζαλί (Κρωβύλη, 50 χριστιανικά σπίτια), το Σοφουλάρ ή Μίλιος (Ασκητές, 20 χριστιανικά και 10 τουρκικά σπίτια) και το Καλαϊτζί-Δερέ (Κασσιτερά, 150 χριστιανικά σπίτια). Αναφέρονται επίσης, χωρίς να προσδιορίζεται αν οι κάτοικοί τους ήταν ελληνόφωνοι ή βουλγαρόφωνοι, οι χριστιανικοί οικισμοί Καραγάτς-κιοΐ (Διώνη, 60 σπίτια), Κιζιλάρ (Κίζαρι, 30 σπίτια), Σιτσανλί (Ποντικοί, 180 σπίτια), Γιασούτ (Ιάσιο, 15 σπίτια), Λεφετζιλέρ (Λοφάριο, σπίτια), Μοναστήρι (90 σπίτια) και το τσιφλίκι Εβρέν-κιοϊ (Εβρεινός). Κοινό σχολείο και εκκλησία υπάρχουν στη Στρύμη, στη Διώνη, στην Κρωβύλη, στα Κασσίτερό, στην Κίρκη, στους Ποντικούς και στο Μοναστήρι. Οι εκκλησίες στη Στρύμη, στη Διώνη και στην Κρωβύλη, είναι «νεόδμητες», δηλαδή καινούριες. Στον καζά Φερρών και Μάκρης αναφέρεται το Τσοβάν-κιοΐ (Συκοράχη), με 86 χριστιανικά σπίτια, κοινό σχολείο και εκκλησία. Σε όλους τους παραπάνω οικισμούς οι κάτοικοι είναι γεωργοί ή και βοσκοί. ΠΗΓΗ: Μ. Μελιρρύτου, Περιγραφή ιστορική και γεωγραφική υπ εκκλησιαστικήν έποψιν της Θεοσώστου επαρχίας Μαρωνείας, Κωνσταντινούπολη 1871, ανατύπωση με επιμέλεια Δ. Βασιλειάδη στη Θρακική Επετηρίδα, τ. Α, Κομοτηνή 1980.

10 9 ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Ο Χαρίλαος Τρικούπης γίνεται Πρωθυπουργός της Ελλάδας. Μέχρι το 1795 παίρνει επτά φορές το ίδιο αξίωμα και κάνει διάφορα έργα για τον εκσυγχρονισμό της. ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Εξέγερση στη Βοσνία/Ερζεγοβίνη. Η Σερβία και το Μαυροβούνιο κηρύσσουν πόλεμο στην ΟΘ. Αυτοκρατορία. Πτώχευση της ΟΘωμ. Αυτοκρατορίας. 25% των δημοσίων εσόδων τίθεται υπό τον έλεγχο των Μεγάλων Δυνάμεων, που γίνονται πια ένα είδος παράλληλης κυβέρνησης. ΣΤΗΝ ΟΘΩΜ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Εξέγερση στη Βουλγαρία. Στο θρόνο ανεβαίνει ο ΑμπντούΛ Χαμίτ Β ( ). Καταργεί το Σύνταγμα και παύει τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες. Στα χρόνια του Αμπντούλ Χαμίτ Β' η λέξη «Τούρκος» αρχίζει να χρησιμοποιείται πλατιά. Γίνονται συζητήσεις για την έννοια της πατρίδας (vatan), της τουρκικής ταυτότητας και για τις σχέσεις τους με τον οθωμανισμό και τον ισλαμισμό. ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Ρωσοτουρκικός Πόλεμος: Η Ρωσία υποστηρίζει τις εξεγέρσεις της Σερβίας και του Μαυροβουνίου εναντίον της Οθωμ. Αυτοκρατορίας. Νίκη των Ρώσων. Το 1878 υπογράφεται η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Λίγο αργότερα, όμως, υπογράφεται η Συνθήκη του Βερολίνου. Για την υπογραφή της Συνθήκης του Βερολίνου πίεσαν οι Άγγλοι. ΣΤΗΝ ΟΘΩΜ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Το Ρωσοτουρκικό Πόλεμο ακολουθεί μαζική φυγή των Ελλήνων του Πόντου προς τη Ρωσία Πόντιοι καταφεύγουν στις περιφέρειες Τέρεκ, Σταυρούπολης, Σοχούμ, Βατούμ. Τότε δημιουργούνται και τα 80 χωριά του Καρς. Εξεγέρσεις των Ελλήνων στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο, στη Μακεδονία και στην Κρήτη (1878). Ιδρύεται ο Σύνδεσμος της Πρισρένης, που έχει στόχο να ξυπνήσει την αλβανική εθνική συνείδηση και να αποφύγει το διαμελισμό των αλβανικών περιοχών μεταξύ Σερβίας, Ελλάδας και Βουλγαρίας. ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου ιδρύεται «Αυτόνομη ηγεμονία της Βουλγαρίας», που θα απλώνεται από το Δούναβη μέχρι το Αιγαίο. Σε αυτήν θα ανήκει, μεταξύ άλλων περιοχών, η Βόρεια και η Δυτική Θράκη. Με τη Συνθήκη του Βερολίνου η έκταση της Βουλγαρίας περιορίζεται: Τμήμα της Θράκης,

11 10 δηλαδή τα σαντζάκια Φιλιππουπόλεως και Σιλίμνου και μέρος του σαντζακιού Ανδριανουπόλεως αναγνωρίζεται ως αυτόνομη επαρχία με το όνομα «Ανατολική Ρωμυλία». Η υπόλοιπη Θράκη παραμένει στην Οθ. Αυτοκρατορία και ακόμα παραμένει χωρισμένη στα βιλαέτια Κωνσταντινουπόλεως και Ανδριανουπόλεως. Το πρώτο περιλαμβάνει τα σαντζάκια Κωνσταντινουπόλεως, Πέραν και Τσατάλτζας. Το δεύτερο περιλαμβάνει τα σαντζάκια Ανδριανουπόλεως, Σαράντα Εκκλησιών, Ραιδεστού, Καλλιπόλεως, Γκιουμουλτζίνας και Δεδέαγατς. Στο διάστημα της αυτονομίας της Α. Ρωμυλίας, μεγάλος αριθμός Βουλγάρων εγκαθίσταται στην περιοχή, ενώ Μουσουλμάνοι μεταναστεύουν προς την υπόλοιπη Θράκη. : Πιθανολογείται ότι οι κάτοικοι του Μικρού Πιστού εγκαταστάθηκαν στο χωριό κατά κύματα κυρίως από τις περιοχές Κίρτζαλι και Μάστανλι αυτή την περίοδο, καθώς και την περίοδο ΠΗΓΗ: Κ. Κατσιμίγας, Αναζητώντας την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία των αγροτικών οικισμών του Νομού Ροδόπης, θρακική Επετηρίδα, τ. Ε, Κομοτηνή ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Η Θεσσαλία και η Άρτα ενώνονται με την Ελλάδα. ΣΤΗΝ ΟΘΩΜ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Ρουμανίας. Ιδρύεται η Εκκλησία της ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Η Βουλγαρία με πραξικόπημα παίρνει την Ανατ. Ρωμυλία. Αρχίζουν περιορισμοί και διωγμοί εναντίον των Ελλήνων που ζουν εκεί. Πολλοί Έλληνες καταφεύγουν είτε στην Ελλάδα είτε στην οθωμανική Θράκη. ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Ιδρύεται ελληνικό προξενείο στην Ξάνθη. ΣΤΗΝ ΟΘ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Κρήτη. Εξέγερση των Ελλήνων στην ΣΤΗΝ ΟΘ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Ιδρύεται το πρώτο βουλγαρικό

12 11 κομιτάτο (εδώ σημαίνει επαναστατική οργάνωση) με σκοπό την προσάρτηση της Μακεδονίας στη Βουλγαρία. ΣΤΗΝ ΟΘ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Κρήτη. Εξέγερση των Ελλήνων στην ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ και ΣΤΗΝ ΟΘΩΜ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Ελληνοτουρκικός Πόλεμος: Εξέγερση των Ελλήνων στην Κρήτη. Οι Έλληνες στέλνουν στρατό και στόλο για να βοηθήσουν τους εξεγερμένους. Η Οθωμ. Αυτοκρατορία αντιδρά και κηρύσσει πόλεμο εναντίον της Ελλάδας. Ήττα της Ελλάδας. Υπογράφεται η Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Ιδρύεται στην Αθήνα το Μακεδονικό Κομιτάτο, με σκοπό την προσάρτηση της Μακεδονίας στην Ελλάδα. Αρχίζει έτσι η ένοπλη φάση του ελληνοβουλγαρικού ανταγωνισμού για τη Μακεδονία {Μακεδονικός Αγώνας). ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Οργανώνεται και στη Θράκη αγώνας κατά το πρότυπο του Μακεδονικού. Εκείνη την εποχή ιδρύεται η «Πανελλήνιος Οργάνωσις» στην Αλεξανδρούπολη με σκοπό την καταπολέμηση των Βουλγάρων. Ακόμα δρουν στη Θράκη Έλληνες πολιτικοί, όπως ο Σ. Γονατάς (σαν γραφέας του υποπροξενείου Αδριανούπολης), ο Γ. Κονδύλης (σαν εμπορικός αντιπρόσωπος του οίκου Καμπά. και ο I. Δραγούμης (σαν υπάλληλος του προξενείου Δεδέαγατς.) Ο τελευταίος προσπαθεί να πείσει τους Έλληνες να αγοράσουν γη για εθνικούς λόγους. Ανάλογη πολιτική ακολουθούν και οι Βούλγαροι. : «Οι ένοπλες ομάδες που είχαν συγκροτηθεί στη Μαρώνεια έχοντας πληροφορίες ότι στα γειτονικά χωριά ερχότανε Βούλγαροι κομιτατζήδες ντύνονταν ευζωνικά με τις κουμπούρες στο σελάχι, τα γιαταγάνια και άλλα όπλα και καβάλα στα άλογα με το σημαιοφόρο τους μπροστά έκαναν την εμφάνισή τους σχεδόν κάθε βράδυ στα χωριά αυτά και ίσως γι' αυτό δεν χρειάστηκε να δώσουν μάχες. Γιατί οι κάτοικοι των βουλγαρικών χωριών γύρω από τη Μαρώνεια Χατζιλάρ (Προσκυνητές) Τσαντερλή (Νέα Στρύμη) Καρά Κουρτζαλή (Κρωβύλη) Καραγάτς Κιοϊ (Διώνη) Μηλιός (Ασκηταί) ακούγοντας τα γαυγίσματα των σκυλιών και το ποδοβολητό των αλόγων μέσα στα στενοσόκακα των χωριών τους και βλέποντας από τα παράθυρά τους μέσα στη νύχτα φουστανελοφόρους να τρέχουν με τα άτια

13 12 τους τραγουδώντας μάλιστα, λένε, και εμβατήρια ενώ άλλες ένοπλες ομάδες είχαν κυκλωμένο το χωριό τρομοκρατούνταν και το βράδυ δεν φαινόταν ψυχή ανθρώπου έξω από τα σπίτια». ΠΗΓΗ: σημειώσεις του Φ. Μ. Κωνσταντινίδη, όπως παρατίθενται στο Α. Ρωσσίδης, Ο Αντιβουλγαρικός αγώνας στη Θράκη, Θρακική Επετηρίδα, τ. Ε, Κομοτηνή ΣΤΗΝ ΟΘΩΜ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Δημιουργείται η «Επιτροπή για την Ένωση και την Πρόοδο». Σκοπός της η συνταγματική μεταρρύθμιση και ο εκσυγχρονισμός του κράτους. ΣΤΗΝ ΟΘ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Κίνημα των Νεότουρκων (αρχηγοί του κινήματος είναι μέλη της Επιτροπής για την Ένωση και την Πρόοδο): Ο Σουλτάνος αναγκάζεται να ξαναφέρει σε ισχύ το Σύνταγμα. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Κίνημα στρατιωτικών στο Γουδί. Ο Ελ. Βενιζέλος με την υποστήριξη του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» γίνεται πρωθυπουργός. ΣΤΗΝ ΟΘ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Εκθρόνιση του Αμπντούλ Χαμίτ Β' και επικράτηση των Νεότουρκων. Αρχικά το κίνημα των Νεότουρκων γίνεται δεκτό με ενθουσιασμό από όλο σχεδόν τον πληθυσμό. Όμως στόχος μίας μεγάλης μερίδας των Νεότουρκων είναι και ο -έστω και βίαιος- εκτουρκισμός του πληθυσμού. ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Συνασπισμός των βαλκανικών χωρών (Μαυροβούνιο, Σερβία, Βουλγαρία, Ελλάδα) που έχουν εδαφικές και άλλες διαφορές με την ΟΘ. Αυτοκρατορία. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Ψηφίζεται νέο Σύνταγμα, πιο φιλελεύθερο από τα προηγούμενα. ΣΤΗΝ ΟΘ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Εξέγερση των Αλβανών με κέντρο το Κοσσυφοπέδιο.

14 13 ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Α' ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ: Τον κηρύσσει το Μαυροβούνιο εναντίον της ΟΘ. Αυτοκρατορίας και στη συνέχεια εμπλέκονται και οι άλλες βαλκανικές χώρες. ΣΤΗΝ ΟΘ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Πολλοί Έλληνες του Πόντου καταφεύγουν ως πρόσφυγες στη Ρωσία. Ο βασιλιάς Γεώργιος μπαίνει στη Θεσσαλονίκη. Δημιουργία ανεξάρτητου αλβανικού κράτους. ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Ο βουλγαρικός στρατός καταλαμβάνει τη Δ. Θράκη και την Α. Μακεδονία και κατευθύνεται προς τη Θεσσαλονίκη. Οι Θρακιώτες αρχικά δέχονται τους Βούλγαρους ως απελευθερωτές. ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Υπογράφεται η Συνθήκη του Λονδίνου, αποφασίζεται ότι η Οθ. Αυτοκρατορία θα εγκαταλείψει τα ευρωπαϊκά εδάφη της, όμως δεν γίνονται οριστικές ρυθμίσεις για τα σύνορα αυτών των περιοχών. Β ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ Πόλεμος: Η Σερβία, η Ελλάδα και αργότερα η Ρουμανία εναντίον της Βουλγαρίας. Ήττα της Βουλγαρίας. Συνθήκη του Βουκουρεστίου. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Τα νησιά του Βόρειου και Ανατολικού Αιγαίου ενώνονται με την Ελλάδα. Ο Γεώργιος δολοφονείται. Στο θρόνο ανεβαίνει ο γιος του, Κωνσταντίνος. Με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου η Ελλάδα διπλασιάζει την έκτασή της: Τα βόρεια σύνορά της ορίζονται από τη λίμνη Πρέσπα, το βουνό Μπέλες και το Νέστο. Η Κρήτη ενώνεται με την Ελλάδα. ΣΤΗΝ ΟΘ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Ο ελληνικός στρατός μπαίνει στα Ιωάννινα. ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Οι Βούλγαροι, όσο διαρκούν οι διαπραγματεύσεις για τα σύνορα, εκβουλγαρίζουν βίαια ή διώκουν τους μουσουλμάνους και τους πατριαρχικούς χριστιανούς. Σκοπός τους είναι να παρουσιάσουν τη Θράκη βουλγαρική στις διαπραγματεύσεις, ώστε τελικά η περιοχή να δοθεί σε αυτούς. Ιδιαίτερα προβλήματα αντιμετωπίζουν οι Πομάκοι, που οι Βούλγαροι τους αντιμετωπίζουν ως εξισλαμισμένους ομοεθνείς τους. Στα σπίτια των διωγμένων μουσουλμάνων και πατριαρχικών εγκαθίστανται Βούλγαροι πρόσφυγες. Ο τουρκικός στρατός μπαίνει στην Ανατ. Θράκη.

15 14 Τον Ιούλιο ο ελληνικός στρατός μπαίνει στην Ξάνθη, στην Κομοτηνή και στην Αλεξανδρούπολη. Όμως, σύμφωνα με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, η Δυτ. Θράκη δίνεται στη Βουλγαρία. Οι πατριαρχικοί και οι μουσουλμάνοι της περιοχής διαμαρτύρονται και προσπαθούν να αντιδράσουν. Πολλοί μετακινούνται προς τα ελληνικά σύνορα. Την απελπισία των κατοίκων δείχνει το γεγονός ότι μία μερίδα χριστιανών και μουσουλμάνων, παίρνουν τα όπλα και ζητούν να κηρύξουν την αυτονομία της περιοχής. Το κίνημά τους υποστηρίζεται από την Υψηλή Πύλη. Τον Οκτώβριο οι Βούλγαροι μπαίνουν στη Θράκη και αρχίζουν νέες διώξεις. : Κατά το δίμηνο περίπου που κράτησε η ανεξαρτησία των κατοίκων της περιοχής Τούρκοι αξιωματικοί ηγήθηκαν σε ομάδες Τσετών (άτακτων στρατιωτών) και κατέστρεψαν βουλγάρικα χωριά και περιουσίες. Τότε κάηκε το βουλγαρικό μοναστήρι που βρισκόταν κοντά στον Κέχρο και χρησιμοποιούνταν σαν καταφύγιο των κομιτατζήδων. Στην ίδια θέση εγκαταστάθηκαν από το 1950 πολλοί Πομάκοι ακτήμονες από τους γύρω συνοικισμούς και σχημάτισαν το νέο συνοικισμό Μοναστήρι Κέχρου. Τότε κάηκε και η κωμόπολη Σιτσανλή (Ποντίκια). Πηγή: Μ. Μηναΐδης, Συμβολή στην Ιστορία της Θράκης, Θρακική Επετηρίδα, τ. Ε, Κομοτηνή Οι Βούλγαροι αρχίζουν να εγκαθιστούν στη Θράκη μουσουλμάνους από τη Βουλγαρία, τους οποίους φέρνουν για να δουλέψουν ως κολλήγοι στα τσιφλίκια της περιοχής. Κατά την περίοδο εξαιτίας αυτής της μετακίνησης ενισχύουν τον πληθυσμό τους πολλά χωριά: ο Μύστακας, το Μικρό Πιστό, η Πλαγιά (μικρός εποικισμός), το Βέλκιο. Τα Αρριανά πενταπλασίασαν τον πληθυσμό τους σε αυτή την περίοδο, ενώ από μουσουλμάνους της Βουλγαρίας εποικίστηκε την ίδια περίοδο και το Λύκειο. ΠΗΓΗ: Μ. Αναγνωστίδης, X. Ααπρογέρακας, Κ. Καλούδης, Κ. Κατσιμίγας, Α. Παπαδόπουλος, Γ. Πασσόπουλος, Α. Τάσσος, Αναγνώριση της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας των αγροτικών οικισμών του Νομού Ροδόπης, ΥΠΕΧΏΔΕ/Νομαρχιακό Συμβούλιο Ροδόπης. ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ: Οι «Κεντρικές Δυνάμεις» (Αυστρία, Γερμανία) εναντίον της «Αντάντ» (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία), της Σερβίας και του Βελγίου. Με τις Κεντρικές Δυνάμεις συμμαχούν η Βουλγαρία και η Τουρκία. Με την Αντάντ συμμαχούν η Ιταλία, η Ρουμανία, η Ιαπωνία και από το 1917 η Ελλάδα και οι ΗΠΑ. ΣΤΗΝ ΟΘ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Πλήρης επικράτηση των Ενωτικών, της παράταξης δηλαδή των Νεότουρκων η οποία έχει κύριο στόχο τον εκτουρκισμό του κράτους. Καταργούνται οι διομολογήσεις. Αρχίζουν διωγμοί εναντίον των Ελλήνων της Μ. Ασίας. ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Στη διάρκεια του πολέμου η στάση των Βουλγάρων γίνεται

16 15 ακόμα πιο σκληρή Πολλοί Έλληνες αναγκάζονται να φύγουν από τη Θράκη. Γίνεται επιστράτευση. Οι μουσουλμάνοι της Δ. Θράκης, μετά από απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης, μεταφέρονται στη Σμύρνη και παραδίδονται στις τουρκικές στρατιωτικές αρχές για να υπηρετήσουν στον τουρκικό στρατό, στα μέτωπα Μεσοποταμίας και Αραβίας. ΣΤΗΝ ΟΘ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Αρχίζουν τρομεροί διωγμοί εναντίον των Αρμενίων Αρμένιοι χάνουν τη ζωή τους. Πολλοί καταφεύγουν στη Ρωσία. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επιμένει στην ουδετερότητα της Ελλάδας. Ο Βενιζέλος επιμένει να μπει η χώρα στον πόλεμο. Ο Βενιζέλος σχηματίζει κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη και η Ελλάδα χωρίζεται στο «κράτος των Αθηνών» και στο «κράτος της Θεσσαλονίκης». ΣΤΗΝ ΟΘ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Αρχίζει η εκτόπιση των ελληνικών πληθυσμών που ζουν στα παράλια προς το εσωτερικό της χώρας. Οι Έλληνες του Δυτ. Πόντου βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της πολιτικής. Σε όλη τη διάρκεια του πολέμου οι Έλληνες του Δυτ. Πόντου αντιμετωπίζουν τρομερές διώξεις. Πολλοί Έλληνες του Πόντου καταφεύγουν ως πρόσφυγες στη Ρωσία. Αρχίζουν να φτιάχνονται αντάρτικες ομάδες Ποντίων. Σκοπός των περισσότερων είναι η δημιουργία ανεξάρτητης Ελληνικής Δημοκρατίας του Πόντου. Οι Ρώσοι μπαίνουν στην Τραπεζούντα. Δημιουργείται από τους κατοίκους «Προσωρινή Κυβέρνηση της Τραπεζούντας». ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Ξεσπά η ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ εναντίον του Τσάρου. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Ο Κωνσταντίνος παραιτείται, στο θρόνο ανεβαίνει ο γιος του Αλέξανδρος και η Ελλάδα μπαίνει στον πόλεμο. ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Στο Μπρεστ-Λιτόφσκ η Ρωσία υπογράφει συνθήκη

17 ειρήνης με τη Γερμανία. Ήττα των Κεντρικών Δυνάμεων. 16 ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: κυρίως αστοί. Στην Ελλάδα έρχονται αρκετοί Έλληνες από τη Ρωσία, ΣΤΗΝ ΟΘΩΜ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ, η Τουρκία παίρνει τις περιοχές Καρς, Αρνταχάν και Βατούμ. Ο ρωσικός στρατός φεύγει από τα εδάφη του Α. Πόντου, που είχε καταλάβει. Στην Τραπεζούντα οι κάτοικοι προχωρούν σε ένοπλη αντίσταση. Τελικά, χιλιάδες Έλληνες εγκαταλείπουν τον Ανατ. Πόντο και καταφεύγουν στη Ρωσία, την Κριμαία, τη Γεωργία. ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Στη Δυτική Θράκη εγκαθίσταται διασυμμαχικός στρατός. Παρά τη στρατιωτική της ήττα, η Βουλγαρία συνεχίζει τις διώξεις πατριαρχικών και μουσουλμάνων, καθώς και την εγκατάσταση Βουλγάρων στη Θράκη. ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Συνθήκη του Νεϊγύ. ΣΤΗΝ ΟΘ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Απόβαση ελληνικού στρατού στη Σμύρνη. Συνέδριο του Ερζερούμ. Καθορίζεται πλαίσιο δράσης ενάντια στις ταπεινωτικές για την Τουρκία ρυθμίσεις και αρχίζει ο αγώνας των Τούρκων για ανεξαρτησία από τις δυνάμεις κατοχής. Ηγετική μορφή αναδεικνύεται ο Μουσταφά Κεμάλ (Αρατού). ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Με τη Συνθήκη του Νεϊγύ η Βουλγαρία χάνει τη Δ. Θράκη. Η Δυτ. Θράκη γίνεται προσωρινά αυτόνομο διασυμμαχικό κράτος με την επωνυμία Thrace Interalliee. Ο X. Βαμβακάς, εκπρόσωπος των Ελλήνων, αρχίζει προσπάθειες για την επιστροφή των Ελλήνων προσφύγων στη Θράκη. Συγκρούσεις ανάμεσα στους επαναπατρισθέντες και στους Βούλγαρους εποίκους, που τους ζητείται να φύγουν. Οι μουσουλμάνοι της βουλγαρικής Βουλής (που εκπροσωπούν και τους ομοθρήσκους τους της Δ. Θράκης) υπογράφουν υπόμνημα με το οποίο καταγγέλλουν τη βουλγαρική διοίκηση ως απάνθρωπη και δηλώνουν ότι προτιμούν τους Έλληνες. Η Συνθήκη του Νεϊγύ προβλέπει προαιρετική ανταλλαγή ανάμεσα στους Βούλγαρους της Ελλάδας και στους Έλληνες της Βουλγαρίας.

18 17 ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Συνθήκη των Σεβρών. Η Οθωμαν. Αυτοκρατορία κατακερματίζεται, δηλαδή διάφορες χώρες παίρνουν σημαντικά κομμάτια της. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Διχασμός ανάμεσα στους «φιλοβασιλικούς» και στους «βενιζελικούς». Ο Αλέξανδρος πεθαίνει, ο Βενιζέλος χάνει τις εκλογές και ο Κωνσταντίνος επιστρέφει στο θρόνο. ΣΤΗΝ ΟΘΩΜ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Ο ελληνικός στρατός προχωρά πέρα από τη γραμμή που όριζε η Συνθήκη των Σεβρών. Πυρπολούνται τουρκικά χωριά, διώκονται και δολοφονούνται άμαχοι. Το ποντιακό αντάρτικο κίνημα καταστέλλεται. Οι Πόντιοι δεν έχουν καμία βοήθεια από την Ελλάδα. ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Με τη Συνθήκη των Σεβρών η Ελλάδα παίρνει τη Δυτ. Θράκη. Επίσης αναγνωρίζεται η ελληνική επικυριαρχία στην Αν. Θράκη. Δυτική και Ανατολική Θράκη γίνονται μια ενιαία διοικητική περιφέρεια. Ο βασιλιάς Αλέξανδρος περιοδεύει στη Θράκη. Τότε η Αλεξανδρούπολη παίρνει το σημερινό όνομά της. : Μετά τον καθορισμό των συνόρων στην περιοχή εγκαθίστανται και νομάδες Σαρακατσάνοι, οι οποίοι με τον καιρό μένουν μόνιμα σε διάφορους οικισμούς. Αυτό συμβαίνει στο Λοφάριο, στη Ν. Σάντα, στο Πρωτάτο, στους Ασκητές κ.α. ΠΗΓΗ: Κ. Κατσιμίγας, Αναζητώντας την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία των αγροτικών οικισμών του Νομού Ροδόπης, Θρακική Επετηρίδα, τ. Ε, Κομοτηνή ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Οι Μπολσεβίκοι επικρατούν στη Ρωσία. Οι Έλληνες της Ρωσίας συμμετέχουν στις πολιτικές εξελίξεις, και στα επόμενα χρόνια σημειώνεται πνευματική και πολιτιστική άνθιση τού ποντιακού ελληνισμού. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Στην Ελλάδα έρχονται κάποιοι από τους πρόσφυγες από τον Α. Πόντο και τον Καύκασο που είχαν καταφύγει στη Ρωσία. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Στρατιωτικό κίνημα με επικεφαλής τους Ν. Πλαστήρα, Στ.

19 18 Γονατά και Ν. Φωκά. Ο Κωνσταντίνος αναγκάζεται να παραιτηθεί και στο θρόνο ανεβαίνει ο γιος του Γεώργιος Β'. Έκτακτο στρατοδικείο καταδικάζει σε θάνατο έξι πολιτικούς και στρατιωτικούς που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για τη μικρασιατική καταστροφή. ΣΤΗΝ ΟΘΩΜ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Ήττα του ελληνικού στρατού. Εγκατάλειψη της Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό και πυρπόληση της πόλης από τους Τούρκους. Διωγμοί και δολοφονίες αμάχων. Χιλιάδες Έλληνες αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Υπογράφεται το Πρωτόκολλο των Μουδανιών. Οι Έλληνες του Πόντου αντιμετωπίζουν νέες διώξεις. Καταργείται η μοναρχία. ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο των Μουδανιών, η Τουρκία παίρνει την Αν. Θράκη. Ο ελληνικός στρατός εγκαταλείπει την περιοχή και μαζί τους φεύγουν για τη Δ. Θράκη πάνω από Έλληνες πρόσφυγες μουσουλμανικές οικογένειες από τη Δυτική Θράκη καταφεύγουν ως πρόσφυγες στην Α. Θράκη. Στη Δ. Θράκη βρίσκει καταφύγιο μία ομάδα πολιτικών αντιπάλων του Κεμάλ. Τα επόμενα χρόνια η Δ. Θράκη γίνεται κέντρο δράσης για τους συντηρητικούς μουσουλμάνους που είναι αντίθετοι στις μεταρρυθμίσεις του Κεμάλ. Το 1931 η ελληνική κυβέρνηση δέχεται το αίτημα της τουρκικής κυβέρνησης και διώχνει από το ελληνικό έδαφος 150 μέλη αυτής της κίνησης. Μέχρι να εφαρμοστούν οριστικά οι Συνθήκες, συνεχίζεται ο ελληνοβουλγαρικός ανταγωνισμός για την περιοχή. Δράση κομιτατζήδων σημειώνεται σε όλη την περιοχή των Σαπών και στους κόμβους της σιδηροδρομικής γραμμής Αλεξανδρούπολης-Κομοτηνής. Αναφέρονται επιθέσεις κομιτατζήδων καταγομένων από τα χωριά Σιτσανλή, Στρύμη κ.α. «Αι οργανωμένοι αυταί ομάδες δρούσαν εις ολόκληρο τον ορεινό όγκο από τας Κοινότητας Γρατινής, Κέχρου, Οργάνης, Σαππών Συκοράχης, Κιρκά ως την περιοχήν Αλεξανδρουπόλεως μέχρι Μεταξάδων. Για την αντιμετώπιση των κομιτατζήδων την περίοδο λειτουργούν στις Σάπες Χωροφυλακή (εκεί που βρίσκεται σήμερα η Αστυνομία) και Έφιππο Απόσπασμα (οι εγκαταστάσεις του βρίσκονταν στη σημερινή πλατεία του Δημαρχείου).

20 19 Στην περιοχή έρχεται το πρώτο κύμα προσφύγων από την Τουρκία. Πόντιοι εγκαθίστανται στον Αετόλοφο, στο Κίζαρι, στη Ν. Σάντα, στις Σάπες κ.α., Θρακιώτες στο Ιάσιο, στην Αρίσβη, στα Αμφια, στο Ανθοχώρι κ.α., Μικρασιάτες στους Ασκητές (Καταδίκες), στη Στρύμη κ.α. ΠΗΓΕΣ: X. Τσιτσάνης, Σάπια, Θρακική Επετηρίδα, τ. Β, Κομοτηνή 1981, Σ. Γοώδεις, Η αποκατάσταση των προσφύγων γενικά και ειδικά στο Ν. Ροδόπης, Θρακική Επετηρίδα, τ. Ε, Κομοτηνή ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Συνθήκη της Λωζάννης. Η Τουρκία παίρνει την Α. Θράκη, την Ίμβρο και την Τένεδο. ΣΤΗΝ ΟΘ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Ιδρύεται η τουρκική προεδρευόμενη δημοκρατία. Πρώτος πρόεδρός της γίνεται ο Κεμάλ. ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Πολλοί Βούλγαροι της Δ. Θράκης εξορίζονται από τις ελληνικές αρχές στα νησιά και στην ενδοχώρα, με την κατηγορία ότι συνεργάστηκαν με κομιτατζήδες. Η Συνθήκη της Λωζάννης προβλέπει υποχρεωτική ανταλλαγή ανάμεσα στους μουσουλμάνους της Ελλάδας και στους Έλληνες ορθόδοξους χριστιανούς της Τουρκίας. Από την ανταλλαγή εξαιρούνται οι Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης και οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δ. Θράκης. : Ο αρχιστράτηγος Θ. Πάγκαλος εξέδωσε διαταγή εκτοπισμού των κατοίκων όλων των βουλγαρικών χωριών προς τη Ν. Ελλάδα και συγκεκριμένα των χωριών: 1) Ξέλεγαν, 2) Προσκυνείται, 3) Στρύμη, 4) Διώνη, δ) Καβύλη, 6) Μεστή, 7) Χαμηλό. 8) Σάπια, 9) Ιάσιον. 10) Αβρώνος. 11) Καρυδιά, 12) Πάνδροσος, 13) Μεσούνε, 14) Κασσίτερε. ΠΗΓΗ: Σ. Γοώδεις, Η αποκατάσταση των προσφύγων γενικά και ειδικά στο Ν. Ροδόπης, Θρακική Επετηρίδα, τ. Ε, Κομοτηνή Οι Σάπες υπάγονται στη Γενική Διοίκηση Θράκης και στην Υποδιοίκηση Κομοτηνής. Επίσημος πίνακας του 1923 «εμφαίνων τας πόλεις και τα χωρία της Δυτικής Θράκης μετ ενδείξεως του πληθυσμού αυτών ως και των εγκατασταθέντων εν αυτοίς προσφύγων» αναφέρει τα νέα ονόματα των οικισμών και μας δίνει τα εξής στοιχεία για την περιοχή: Υποδιοίκηση Κομοτηνής: Σάπαι (Σαπσή): 1910 Οθωμανοί, 705 πρόσφυγες. Στον πίνακα δεν σημειώνεται η παρουσία Βουλγάρων. Γενικά και για διάφορους λόγους οι απογραφές παρουσιάζουν διαφορές τόσο μεταξύ τους όσο και σε σχέση με τις προφορικές πληροφορίες. Ακόμα αναφέρονται: Αγιοχώρι (Χατζήκοϊ): 122 ΟΘ., Άμφια (ΧατζήΜουσταφά): 403 ΟΘ., 205 προσφ., Άρατος (Καρατζάκιοϊ): 568 ΟΘ., 433 προσφ., Αρίσβη (Τρτζα): 885 ΟΘ., 600 προσφ., Αρριανά (Κουζλούκεμπέρ): 430 Ελλ., 989 Οθ.,499 προσφ., Αρσάκειον

21 20 (Ασάκιοϊ): 596 ΟΘ., 542 πρόσφ., Ασκηταί (Σοφουλάρ): 356 Έλλ., 177 ΟΘ., 74 πρόσφ., Βέλκιον (Μπεκήρκιοϊ): 327 ΟΘ., 199 πρόσφ., Δαρμένη (Δερμέν Δερέ): 123 ΟΘ., 33 πρόσφ., Δειλινά (Δεληνάσκιοι): 288 ΟΘ., 103 πρόσφ., Διώνη (Καράαγάτς): 748 Βούλγ., 239 πρόσφ., Έβρενον (Εβρένκιοι): 450 ΟΘ., 251 πρόσφ., Ήπιον (Ισικλάρ): 128 ΟΘ., Ιάσιον (Γιασή-Ουμπέκ): 287 ΟΘ., Κασσίτερός (Καλλατζή- Δερέ): 385 Βούλγ., 59 πρόσφ., Κιζάρι (Κιζλάρ): 140 ΟΘ., 63 πρόσφ,, Κίνυρα (Τασκηλάρ): 187 ΟΘ., 91 πρόσφ., Λοφάριον (Λεφετζηλέρ): 761 ΟΘ, Λύκειον (Κούρτζαλη): 715 ΟΘ., 567 πρόσφ.. Μικρό Πιστόν (Μουσελήμ): 457 ΟΘ., 191 πρόσφ.. Μοναστήρι: 148 ΟΘ., Μύστακας (Μπουγιουκλού): 358 ΟΘ., 254 πρόσφ., Νέδα (Τουρ-Χασανλάρ): 183 ΟΘ., Πετρωτά (Τασλήκ): 152 ΟΘ., Πλαγιά (Παγιαμλάρ): 164 ΟΘ., Πρωτάτον (Τσιριμπάνκιοί): 685 Βούλγ., 71 πρόσφ., Σκάλωμα (Μενετλέρ): 185 ΟΘ., 54 πρόσφ., Στροφή (Νιολαπτσιλάρ): 253 ΟΘ., 15 πρόσφ., Στρύμνη (Τσαδιρλή): 987 Βούλγ., 476 πρόσφ., Χαμηλόν (Καϊμπήκιοϊ): 223 ΟΘ., 216 πρόσφ. Στα χωριά Αρριανά, Αρσάκειον, Ασκηταί, Ήπιον, Μοναστήρι, Νέδα, Πετρωτά, Πλαγιά σημειώνεται η παρουσία Πομάκων. Στην Υποδιοίκηση Σουφλίου υπάγονται τα χωριά: Άνω Καμπή. (Αν. Καμπερλέρ): 80 Οθ., Κάτω Καμπή (Κατ. ΚαμπερΑέρ): 36 Οθ., Κέχρος (Μεχρικόζ): 1148 Οθ. και Χλόη (Χαμπέλ-κίοϊ): 544 Οθ. ΠΗΓΗ: Σ. Δάσιος, Γενικός Διοικητής Θράκης, Πίναξ εμφαίνων τας πόλεις και τα χωρία της Δυτικής Θράκης μετ' ενδείξεως του πληθυσμού αυτών ως και των εγκατασταθέντων εν αυτοίς προσφύγων, Κομοτηνή 1923, ο.π. στο Π. Γεωργαντζής, Προξενικά Αρχεία Θράκης, Τ. Α', Ξάνθη Οι πρόσφυγες σε μερικά μέρη, λ.χ, στους Υφαντές, άρχισαν να χτίζουν μόνοι τους σπίτια, πριν ακόμα οργανωθούν υπηρεσίες εποικισμού. Με την υπ αριθμόν 3473 η επαναστατική κυβέρνηση Πλαστήρα απαλλοτρίωσε τσιφλίκια (κυρίως τουρκικά) και κοινόχρηστες εκτάσεις για την εγκατάσταση των προσφύγων. Στις Σάπες δόθηκαν 47 κλήροι (1.906,345 στρ.). Επίσης, στο Αρσάκειο δόθηκαν 132 κλήροι (5.986,157 στρ.), στη Διώνη 79 (3.525,434 στρ.), στην Αετοκορυφή 46 (2.477,464 στρ.), στη Στρύμη 183 (8.195,285 στρ.), στους Ασκητές 47 (2.424, 098 στρ.), στην Κρωβύλη 137 (6.047,494 στρ.), στον Αετόλοφο 80 (4.300,145 στρ.), στο Πρωτάτο 51 (1.482,961 στρ.), στα Κασσιτερά 116 (5.369,094 στρ.), στο Λοφάριο 80 (3.477,984 στρ.), στη Νέα Σάντα 70 (3.769,008 στρ.), στο Ιάσιο 71 (2.883,143 στρ.), στον Έβρενο 39 (1.487,659 στρ.), στο Χαμηλό 66 (3.027,376 στρ.). Ένα μέρος των προσφύγων εγκαταστάθηκε σε σπίτια Βουλγάρων που είχαν φύγει από τη Θράκη ενώ ιδρύθηκαν και νέοι προσφυγικοί οικισμοί, όπως η Αετοκορυφή. ΠΗΓΗ: Σ. Γουδελής, Η αποκατάσταση των προσφύγων γενικά και ειδικά στο Ν. Ροδόπης, θρακική Επετηρίδα, τ. Ε, Κομοτηνή Στους πρόσφυγες αγρότες μοιράστηκε και ένα κομμάτι από το Μπεϊρλίκ Τσαΐρ (εκεί που σήμερα βρίσκεται η Πυροσβεστική). Το Μπεϊρλίκ Τσαΐρ ήταν λιβάδι όπου οι κάτοικοι έβοσκαν από κοινού τα ζευγάρια που είχαν για το όργωμα της γης.

22 ΠΗΓΗ: Προφορική μαρτυρία 21 ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: καθεστώς. Στην Ιταλία ο Μουσολίνι επιβάλλει δικτατορικό ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Η «επαναστατική κυβέρνηση» Πλαστήρα - Γονατά προκηρύσσει εκλογές. Εκλέγονται 250 βουλευτές από το «Κόμμα των Φιλελευθέρων», με αρχηγό το Βενιζέλο και 120 από τη «Δημοκρατική Ένωση» με αρχηγό τον Αλ. Παπαναστασίου. Η κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» που σχηματίζει τελικά ο Παπαναστασίου προκηρύσσει δημοψήφισμα και καταργεί τη βασιλεία. : Οι Σάπες ορίζονται ως πρωτεύουσα της Κοινότητας Σαπών, που ιδρύεται με το Δ.30/7/1924 (ΦΕΚ Α. 194/1924). Η Κοινότητα περιλαμβάνει τους οικισμούς: Σάπες, Αρσάκειο, Χαμηλό, Βέλκιο, Αετοκορυφή, Αετόλοφο, Πρωτάτο, Τσιφλίκι, Λύκειο και Κασσίτερό. ΠΗΓΗ: X. Τσιτσώνης, Σάπαι, Θρακική Επετηρίδα, τ. Β, Κομοτηνή ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: επόμενη χρονιά. Πραξικόπημα Θ. Πάγκαλου. Ο Πάγκαλος ανατρέπεται την : Στην περιοχή έρχεται νέο κύμα προσφύγων από την Βουλγαρία (Α. Ρωμυλία), βάσει της Συνθήκης του Νεϊγύ. Εγκαθίστανται στη Στρύμη, στη Διώνη, στην Κρωβύλη κ.α. Οι πρόσφυγες αυτοί στην αρχή στεγάζονται στα σπίτια των βουλγαρόφωνων, οι οποίοι έφευγαν για τη Βουλγαρία. ΠΗΓΗ: Σ. Γουδελής, Η αποκατάσταση των προσφύγων γενικά και ειδικά στο Ν. Ροδόπης, Θρακική Επετηρίδα, τ. Ε, Κομοτηνή Οι Βούλγαροι κάτοικοι των Σαπών φεύγουν από τις Σάπες, βάσει της Συνθήκης του Νεϊγύ. Στα σπίτια των Βούλγαρων της περιοχής στεγάζονται πρόσφυγες από την Ανατ. Ρωμυλία, αλλά και άλλοι. Αυτό συμβαίνει στο Λοφάριο, στο Ιάσιο, στο Κίζαρι, στους Ασκητές, στον Έβρενο κ.α. ΠΗΓΕΣ: X. Τσιτσώνης, Σάπαι, θρακική Επετηρίδα, τ. Β, Κομοτηνή 1981, Σ. Γουδελής, Η αποκατάσταση των προσφύγων γενικά και ειδικά στο Ν. Ροδόπης, θρακική Επετηρίδα, τ. Ε, Κομοτηνή 1984.

23 22 ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Στην ΕΣΣΔ αρχίζουν διώξεις εναντίον των μεσαίων αγροτών. Στη δεκαετία του '30 εμφανίζονται και εθνικά κριτήρια στην πολιτική των διώξεων. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: αρχηγό τον Βενιζέλο. Εκλογές. Κερδίζει το «Κόμμα των Φιλελευθέρων» με Στη Βουλή γίνονται έντονες συζητήσεις σχετικά με το θέμα των προσφύγων. Οι πρόσφυγες βουλευτές, ανάμεσα τους και οι βουλευτές Ροδόπης Μπακάλμπασης και Εξηντάρης, οργανώνουν προσφυγικό συνέδριο και γράφουν υπόμνημα προς τον πρωθυπουργό για να αντιμετωπίσουν τις κατηγορίες εναντίον των προσφύγων. ΣΤΗΝ ΟΘΩΜ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Η αραβική γραφή αντικαθίσταται από το λατινικό αλφάβητο. Από 1/1/1929 απαγορεύεται με νόμο η χρήση των αραβικών χαρακτήρων και την ίδια χρονιά σταματά η διδασκαλία της αραβικής και της περσικής στα σχολεία. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Ο Βενιζέλος χάνει τις εκλογές. Ακολουθούν διάφορες κυβερνήσεις, κινήματα και αντικινήματα. ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: «Εδώ βγήκε βουλευτής, το 1932, ο Μπακάλμπασης από υπό την ηγεσία της Δημοκρατικής Ένωσης. Από το αποσχισθέν, δηλαδή, τμήμα των Φιλελευθέρων. Οι παπαναστασιακοί κατάφεραν να βγάλουν εδώ βουλευτή. Τόσο προοδευτικό στοιχείο είχαμε! Την εποχή εκείνη, σ' εκείνες τις εκλογές, ο Παπαναστασίου δε βγαίνει βουλευτής [...] Παραιτείται για λόγους γοήτρου ο Μπακάλμπασης, για να ενισχύσει τον αρχηγό του. Και γίνονται - δεν υπήρχαν τότε αναπληρωματικοί βουλευτές- αναπληρωματικές εκλογές. Και κατεβάζουν υποψήφιο όλα τα δημοκρατικά κόμματα τον Παπαναστασίου. Και εκλέγεται. Αυτό είναι αποσιωπημένο από την επίσημη ιστορία. Και βγήκε βουλευτής Ροδόπης ο Παπαναστασίου.» ΠΗΓΗ: προφορική μαρτυρία, όπως μεταγράφεται στο Μ. Φάις, Αυτοβιογραφία ενός βιβλίου, Καστανιώτης, Αθήνα ΕΤΟΣ: ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Στη Γερμανία ο Χίτλερ γίνεται Καγκελάριος και στη συνέχεια Φύρερ (αρχηγός του κράτους).

24 23 ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Ο Γεώργιος Β' επανέρχεται στο θρόνο. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Δικτατορία I. Μεταξά. ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ: Γερμανία, Ιταλία, Βουλγαρία, Ιαπωνία κ.α. εναντίον Αγγλίας, Γαλλίας, ΕΣΣΔ, ΗΠΑ κ.α. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Στην Ελλάδα έρχονται Έλληνες από τη Νότια Ρωσία κυρίως, οι οποίοι καταπιέστηκαν στις διώξεις του ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Επίθεση της Ιταλίας εναντίον της Ελλάδας. Η Ελλάδα μπαίνει στον πόλεμο. : Στο Νεκροταφείο των Σαπών υπάρχει ο τάφος του Γ. Κωνσταντινίδη, που σκοτώθηκε το 1940 στο μέτωπο. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Η Γερμανία κηρύσσει τον πόλεμο στην Ελλάδα. Τον Απρίλιο ο γερμανικός στρατός μπαίνει στην Αθήνα. Οργανώνεται η αντίσταση εναντίον των Ιταλών, Γερμανών και Βουλγάρων. ΣΤΗΝ ΟΘ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ/ΤΟΥΡΚΙΑ: Η Τουρκία μένει ουδέτερη. ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Είσοδος του βουλγαρικού στρατού (συμμάχων των Γερμανών και Ιταλών) στη Θράκη. Οι Βούλγαροι ακολουθούν και πάλι πολιτική διώξεων των Ελλήνων και εποικισμού της Θράκης από Βουλγάρους. Πολλοί χριστιανοί εγκαταλείπουν τη Θράκη. Παρατηρείται επίσης μία -μικρότερη- τάση εξόδου των μουσουλμάνων, κυρίως της Ξάνθης, προς την Τουρκία. Οι Βούλγαροι που έρχονται στη Θράκη είναι διάφοροι υπάλληλοι, έμποροι, τυχοδιώκτες. Άλλοι είχαν έρθει εθελοντικά και άλλοι είχαν στην ουσία επιστρατευθεί. Πάντως, οι περισσότεροι φαίνεται ότι ήταν πρόσφυγες που είχαν εγκαταλείψει την περιοχή στο διάστημα ή είχαν ανταλλαγεί με τη Συνθήκη του Νεϊγύ.

25 24 : Στις 6/4 μπαίνουν στις Σάπες οι πρώτοι λίγοι Γερμανοί. Αυτοί περιορίζονται στην περιοχή των μεταλλείων της Κίρκης, όπου έχουν το αρχηγείο τους. Στις 15 Απριλίου μπαίνει στις Σάπες ο βουλγαρικός στρατός. Οι Βούλγαροι αναλαμβάνουν τη διοίκηση της Κοινότητας Σαπών. Μαζί τους επιστρέφουν στις Σάπες και οι Βούλγαροι κάτοικοί τους που είχαν φύγει στην περίοδο Οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται στην ίδια κακή οικονομική κατάσταση στην οποία ήταν και όταν έφυγαν. ΠΗΓΕΣ: X. Τσιτσώνης, Σάπαι, Θρακική Επετηρίδα, τ. Β, Κομοτηνή , Σ. Γουδελής, Η αποκατάσταση των προσφύγων γενικά και ειδικά στο Ν. Ροδόπης, Θρακική Επετηρίδα, τ. Ε, Κομοτηνή 1984 και προφορικές μαρτυρίες. ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Στην ΕΣΣΔ. με αφορμή τον πόλεμο, αρχίζουν οι μαζικοί εκτοπισμοί Ελλήνων σε τόπους εξορίας. ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Η Ιταλία υπογράφει ανακωχή. ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την ΕΣΣΔ, Έλληνες της Κριμαίας εξορίζονται στο Καζαχστάν και στη Σιβηρία. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Απελευθέρωση της Αθήνας. Αρχίζει ο Εμφύλιος Πόλεμος ανάμεσα στον τακτικό στρατό, που υποστηρίζεται από τους Άγγλους και αργότερα τους Αμερικανούς, και στο Δημοκρατικό Στρατό (κομμουνιστές). ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ: Αποχώρηση του βουλγαρικού στρατού και των Βουλγάρων εποίκων από τη Θράκη. : Στην περιοχή υπήρξαν πολλά θύματα της βουλγαρικής κατοχής. Στο Νεκροταφείο Σαπών υπάρχει ο τάφος του Δ. Σαγίρη, που «εφονεύθη υπό των Βουλγάρων» το Επίσης μνημείο για τα θύματα της βουλγαρικής κατοχής υπάρχει δίπλα στο Νηπιαγωγείο Σαπών. Μαρτυρείται η παρουσία κατοίκου Σαπών στα αντάρτικα σώματα που πολεμούσαν στα βουνά της Θράκης εναντίον των Βουλγάρων. ΠΗΓΗ: προφορική μαρτυρία, όπως παρατίθεται στο Μ. Φάις, Αυτοβιογραφία ενός βιβλίου, Καστανιώτης, Αθήνα 1994.

26 25 Τον Οκτώβριο οι Βούλγαροι φεύγουν από τις Σάπες. Τότε καταστρέφεται και το αρχείο της Κοινότητας. Τη διοίκηση της Κοινότητας αναλαμβάνει το Ε.A.M. ΠΗΓΗ: X. Τσιτσώνης, Σάπαι, Θρακική Επετηρίδα, τ. Β, Κομοτηνή ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Η Γερμανία συνθηκολογεί. Διάσκεψη της Γιάλτας οι ηγέτες των τριών νικητριών δυνάμεων (Αγγλία, ΗΠΑ, ΕΣΣΔ) καθορίζουν τις σφαίρες της επιρροής τους στην Ευρώπη. Ξεκινά ο «ψυχρός πόλεμος» ανάμεσα στο «ανατολικό μπλοκ» και στο «δυτικό μπλοκ». ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Η Ελλάδα εντάσσεται στη σφαίρα επιρροής της Αγγλίας. Οι ΗΠΑ αποκτούν επιρροή στην Ελλάδα. : Ορίζεται Πρόεδρος της Κοινότητας από τις ελληνικές αρχές. Σε όλη τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου οι Δήμαρχοι διορίζονται. ΠΗΓΗ: X. Τσιτσώνης, Σάπαι, Θρακική Επετηρίδα, τ. Β, Κομοτηνή : Ιδρύεται ο Δήμος Σαπών με το 107Β.Δ. της 26/8/1946 (ΦΕΚ Α. 290 της 26/9/1946). Περιλαμβάνει τους οικισμούς: Σάπες, Αρσάκειο, Χαμηλό, Βέλκιο, Αετοκορυφή, Πρωτάτο, Τσιφλίκι και Κασσιτερά. ΠΗΓΗ: X. Τσιτσώνης, Σάπαι, Θρακική Επετηρίδα, τ. Β, Κομοτηνή Αναφέρονται νυχτερινές επιθέσεις στην κωμόπολη (χωρίς θύματα), καθώς και επιθέσεις στα διπλανά φυλάκια και στα χωριά κατά μήκος- της σιδηροδρομικής γραμμής το χειμώνα του τον Ιούνιο του 1947 οι Σάπες βρίσκονται στο επίκεντρο μίας μάχης. Υπάρχουν νεκροί ανάμεσα στους αμάχους. ΠΗΓΗ: Ο. Μαυρίδης, Ο Πετροπόλεμος στις Σάπες, Αργοναύτες, Αθήνα ΔΙΕΘΝΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Στην ΕΣΣΔ, οι Έλληνες του Καυκάσου εκτοπίζονται στην Κεντρική Ασία. Το 1949 ιδρύεται το ΝΑΤΟ (Οργάνωση των χωρών του Βορειοατλαντικού Συμφώνου). Ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα (1948). ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Ο εμφύλιος πόλεμος συνεχίζεται και τελειώνει το 1949 με νίκη των κυβερνητικών δυνάμεων πολιτικοί πρόσφυγες από την Ελλάδα