Εκπαίδευση Ατόμων με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες Σπονδυλωτό Εξ Αποστάσεως Πρόγραμμα Εξειδίκευσης

Transcript

1 Εκπαίδευση Ατόμων με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες Σπονδυλωτό Εξ Αποστάσεως Πρόγραμμα Εξειδίκευσης Αναλυτική Περιγραφή Θεματικών Ενοτήτων 1. Εισαγωγή στην Εκπαίδευση Ατόμων με Οπτική Αναπηρία Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής Η απώλεια της όρασης ασκεί επίδραση στον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο εκτελεί διάφορες καθημερινές δραστηριότητες, λαμβάνει τις πληροφορίες, κινείται στο χώρο, επικοινωνεί και γενικότερα λειτουργεί σε ένα περιβάλλον. Η εκπαίδευση και η αποκατάσταση έχουν ως στόχο την αντιμετώπιση των περιορισμών που προκύπτουν από την οπτική αναπηρία. Αποβάλλει ή ελαχιστοποιεί οποιεσδήποτε πιθανές αναπτυξιακές καθυστερήσεις προκαλούνται από την οπτική αναπηρία, παρέχει ποικίλες συμπληρωματικές και αντισταθμιστικές δεξιότητες που θα επιτρέψουν στο άτομο με οπτική αναπηρία να σταθεί ισάξια μέσα στην κοινωνία και βοηθά το άτομο να αντιληφθεί και να χρησιμοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του. Στόχος αυτής της ενότητας είναι η απόκτηση γνώσης πάνω σε βασικά θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα, που αφορούν τη σύγχρονη εκπαίδευση και αποκατάσταση των ατόμων με οπτική αναπηρία. Παρουσιάζονται θέματα σχετικά με τη λειτουργία της όρασης, τις ασθένειες-βλάβες των ματιών, την κατηγοριοποίηση της οπτικής αναπηρίας, τη επίδραση της όρασης στην ανάπτυξη, την εκπαίδευση στην προσχολική και σχολική ηλικία, το διευρυμένο πρόγραμμα, τις προσαρμογές στο σχολικό περιβάλλον, την αντίληψη του χώρου, τον προσανατολισμό και την κινητικότητα, τις υποστηρικτικές τεχνολογίες, την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού για άτομα με τύφλωση και άτομα με μειωμένη όραση και την παραγωγή απτικού υλικού για άτομα με τύφλωση.

2 2. Διδασκαλία της Γραφής Μπράιγ στους Έλληνες Τυφλούς Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής Στην κοινωνία μας, η ανάγνωση και η γραφή, ως σημαντικά μέσα επικοινωνίας, συμβάλλουν αποτελεσματικά στην ανεξαρτησία. Οι δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής της μπράιγ θα πρέπει να παρέχουν στους μαθητές με οπτική αναπηρία την πρόσβαση στη γνώση, σε όλες τις περιοχές και στο ίδιο επίπεδο με τους βλέποντες συνομηλίκους τους. Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται ο κώδικας μπράιγ της αγγλικής και της ελληνικής γλώσσας και περιγράφονται οι μέθοδοι γραφής και παραγωγής της μπράιγ. Πέρα από τον κώδικα, η ενότητα εστιάζει σε βασικά θέματα, που απουσιάζουν αυτή τη στιγμή από την εκπαίδευση των ατόμων με τύφλωση. Αναπτύσσονται βασικά θέματα, όπως η αναγνωστική συμπεριφορά, οι στρατηγικές ανάγνωσης και η σχέση τους με τη βελτίωση της ταχύτητας ανάγνωσης. Επίσης, γίνεται αναφορά στον αναδυόμενο αλφαβητισμό και την προ-μπράιγ εκπαίδευση για την ανάπτυξη των τυφλών παιδιών σε βασικούς τομείς. Τέλος, παρουσιάζονται οι προσεγγίσεις για τη διδασκαλία της αρχικής ανάγνωσης και οι μέθοδοι αναγνώρισης λέξης, προτείνοντας ταυτόχρονα μεθοδολογίες για τη διδασκαλία της ελληνικής μπράιγ.

3 3. Αυτοπροσδιορισμός και Ανεξάρτητη Διαβίωση Εφήβων και Νέων με Νοητική Αναπηρία ή/και Πολλαπλές Αναπηρίες Λευκοθέα Καρτασίδου Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής, Ο αυτοπροσδιορισμός είναι ένας συνδυασμός δεξιοτήτων, γνώσεων και αξιώσεων τα οποία επιτρέπουν σε ένα άτομο να εκφράζει αυτόνομη, αυτοκατευθυνόμενη και προσανατολισμένη σε κάποιο σκοπό, συμπεριφορά. Η κατανόηση των δυνατοτήτων και των περιορισμών κάποιου, σε συνδυασμό με την θέαση του ίδιου του ατόμου ως ικανού και αποτελεσματικού, είναι απαραίτητες στον αυτοπροσδιορισμό. Όταν κάποιος δρα σύμφωνα με αυτές τις δεξιότητες και συμπεριφορές, τα άτομα μπορούν να πάρουν τον έλεγχο των ζωών τους και να συμπεριφερθούν ως επιτυχημένοι ενήλικες. Με μια φράση, ο αυτοπροσδιορισμός ορίζεται ως η ικανότητα του ατόμου [με αναπηρία] να δρα σαν τον πρωταρχικό παράγοντα στη ζωή του και να κάνει επιλογές και να παίρνει αποφάσεις σε σχέση με την ποιότητα ζωής του, απελευθερωμένος από εξωτερικές επιρροές ή παρεμβάσεις. Υπάρχουν αρκετά εργαλεία αξιολόγησης του αυτοπροσδιορισμού. Τα πιο γνωστά και έγκυρα είναι η κλίμακα αυτοπροσδιορισμού του ARC και η κλίμακα AIR. Οι δύο αυτές κλίμακες μπορούν να συμπληρωθούν από το ίδιο το άτομο, τους γονείς και τους εκπαιδευτές του. Επίσης, το πιο γνωστό και ευρέως χρησιμοποιούμενο μοντέλο εφαρμογής και διδασκαλίας του αυτοπροσδιορισμού είναι το Μοντέλο της Αυτοπροσδιοριζόμενης Μάθησης ( Self Determine Learning Model of Instruction). Η αυτονομία, που είναι η κατεξοχήν έκφανση της αυτοπροσδιοριζόμενης συμπεριφοράς, ορίζεται ως: η ελευθερία επιλογών ενός ατόμου και η δράση του να παίρνει αποφάσεις και η δυνατότητα του ατόμου να ζει με τους δικούς του κανόνες, νόρμες και αξίες. Είναι πολύ σημαντικό και απαραίτητο να γίνουν οι διευκρινήσεις στους ορισμούς αυτονομία ανεξαρτησία αλληλεξάρτηση. Σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα η ανεξάρτητη διαβίωση αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου: «να έχει το δικαίωμα να παίρνει τις δικές του αποφάσεις για τη ζωή του και να ελέγχει το ίδιο την καθημερινή του ζωή».

4 Οι δεξιότητες αυτονομίας, που σχετίζονται με την αυτοπροσδιοριζόμενη συμπεριφορά, αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία στηρίζεται η διδασκαλία της ανεξάρτητης διαβίωσης. Οι δεξιότητες ανεξάρτητης διαβίωσης διαχωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες (α) δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης, (β) δεξιότητες που αφορούν τη σχέση με την κοινότητα, (γ) κοινωνικές δεξιότητες και (δ) επαγγελματικές δεξιότητες. Οι δεξιότητες ανεξαρτησίας και ανεξάρτητης διαβίωσης θα πρέπει να διδάσκονται σε όλους τους μαθητές και σε όλες τις κατηγορίες ειδικών αναγκών. Οι δεξιότητες αυτές αποτελούν πολύ σημαντικό κομμάτι της μετάβασής τους στην ενήλικη ζωή και στην ανεξαρτησία. Βιβλιογραφικές πηγές αναφέρουν ότι η διαδικασία της μετάβασης στην ενήλικη ζωή, θα πρέπει να αρχίζει από την ηλικία των 14, γεγονός που σημαίνει ότι οι δεξιότητες ανεξαρτησίας θα πρέπει, ήδη, να έχουν διδαχθεί, εδραιωθεί και γενικευτεί ως τότε. Στη συγκεκριμένη ενότητα θα δοθεί έμφαση στην εκπαίδευση και υποστήριξη εφήβων και νέων με νοητική αναπηρία ή/και πολλαπλές αναπηρίες που φοιτούν στη Β/θμια εκπαίδευση (π.χ. ΕΕΕΕΚ, ΤΕΕ Ειδικής Αγωγής). Θα μελετηθούν ο αυτοπροσδιορισμός και η ανεξάρτητη διαβίωση και οι συμμετέχοντες θα έχουν τη δυνατότητα να εμβαθύνουν σε τεχνικές διδασκαλίας δεξιοτήτων αυτοπροσδιορισμού και ανεξάρτητης διαβίωσης. Θα παρουσιασθούν όσον αφορά στη συγκεκριμένη θεματική εργαλεία αξιολόγησης και εκπαιδευτικά προγράμματα που συναντώνται στη διεθνή βιβλιογραφία και έχουν πιλοτικά εφαρμοσθεί στην Ελλάδα. Οι διαλέξεις θα εστιάσουν στην κατανόηση της έννοιας (α) του αυτοπροσδιορισμού, και (β) της ανεξάρτητης διαβίωσης όσον αφορά στο θεωρητικό πλαίσιο (όροι και ορισμοί), τα εργαλεία αξιολόγησης και τα εκπαιδευτικά προγράμματα.

5 4. Κοινωνικές Δεξιότητες Παιδιών με Νοητική Αναπηρία ή/και Πολλαπλές Αναπηρίες Λευκοθέα Καρτασίδου Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής, Σκοπός της συγκεκριμένης θεματικής είναι να επιμορφωθούν οι συμμετέχοντες σε βασικές αρχές εκπαίδευσης κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών σχολικής ηλικίας με νοητική αναπηρία ή/και πολλαπλές αναπηρίες. Είναι γνωστό ότι τα παιδιά με νοητική αναπηρία παρουσιάζουν σημαντικό έλλειμμα ως προς τις κοινωνικές τους δεξιότητες. Παρουσιάζουν, ελλείψεις στη διαπροσωπική τους συμπεριφορά, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αρνητικά κίνητρα επίτευξης. Η κατάκτηση των κοινωνικών δεξιοτήτων, όμως, είναι μία αναγκαιότητα, καθώς αποτελούν καθοριστικό παράγοντα στη βελτίωση και ανάπτυξη πολλαπλών τομέων της προσωπικής και κοινωνικής τους ζωής που αφορούν σε δραστηριότητες στην κοινότητα, στον προσωπικό χώρο, στη διαφύλαξη της υγείας και ασφάλειας και στην ποιοτική προσωπική ανάπτυξη. Οι κοινωνικές δεξιότητες, οι οποίες θεωρούνται δομικά στοιχεία της κοινωνικής ικανότητας, εμπεριέχουν τα ακόλουθα: α) Διαπροσωπικές σχέσεις: η συναλλαγή με άλλους ανθρώπους και η δημιουργία και διατήρηση φιλικών σχέσεων είναι παράγοντες σημαντικοί στην πορεία ενσωμάτωσης των ατόμων με νοητική αναπηρία στο κοινωνικό πλαίσιο. β) Αυτοαντίληψη αυτοεκτίμηση: η κατανόηση από τον κάθε άνθρωπο της μοναδικότητάς του και η αποδοχή των προσωπικών του δυνατοτήτων βοηθούν στον προσδιορισμό της πορείας της ζωής του και προσδίδουν σε αυτή ουσιαστικό νόημα. Ο προσδιορισμός του κοινωνικού ρόλου του κάθε ατόμου, της αξίας του και η υπέρβαση των αρνητικών συναισθημάτων, κινητοποιούν τη διάθεση εμπλοκής στα κοινωνικά δρώμενα και την κατάκτηση θετικών κοινωνικών εμπειριών. γ) Υπευθυνότητα: η κοινωνική συμπεριφορά, η κατάκτηση των κατάλληλων αντιδράσεων σε ποικίλες συνθήκες, η διατήρηση κοινωνικών σχέσεων, η αποφυγή θυματοποίησης, η ανεξαρτησία και η λήψη αποφάσεων, η αναγνώριση των δικαιωμάτων και των

6 υποχρεώσεων, η αναγνώριση της προσωπικής ευθύνης στις ενέργειες αποτελούν κρίσιμης σημασίας στοιχεία στην κατάκτηση της ανεξάρτητης και ασφαλούς διαβίωσης. δ) Επικοινωνία: η αποτελεσματική λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία, η δυνατότητα προσωπικής έκφρασης και κατανόησης του άλλου συνιστούν ουσιαστικά συστατικά των ποιοτικών σχέσεων σε ποικίλες κοινωνικές συνθήκες. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στις διαπροσωπικές σχέσεις των παιδιών με νοητική αναπηρία ή/και πολλαπλές αναπηρίες και θα μελετηθούν τεχνικές διδασκαλίας κοινωνικών δεξιοτήτων. Θα τονισθεί επίσης η έννοια των διαπροσωπικών σχέσεων μέσα από τη διάσταση της ποιότητας ζωής με ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο της οικογένειας. Η ποιότητα ζωής τα τελευταία χρόνια αποτελεί πολύ σημαντικό κομμάτι της ατομικής ευημερίας των ατόμων με αναπηρία και οι διαπροσωπικές σχέσεις αποτελούν μία πολύ βασική διάσταση της ποιότητας ζωής. Παράλληλα η βελτίωση της ποιότητας ζωής αλλά και η διαμόρφωση των διαπροσωπικών σχέσεων μπορούν να ενισχυθούν από την οικογένεια η οποία διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο στην ποιότητα ζωής των ατόμων με νοητική αναπηρία. Επίσης θα μελετηθεί και η οικογενειακή ποιότητα ζωής, έννοια η οποία αναπτύχθηκε παράλληλα με την ποιότητα ζωής και περιλαμβάνει όλες εκείνες τις διαστάσεις που συντελούν στην ενίσχυση και επίτευξη της οικογενειακής ευημερίας.

7 5. Σχεδιασμός και Υλοποίηση της Διδασκαλίας στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση Ιωάννης Αγαλιώτης Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής, Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση της διδασκαλίας που απευθύνεται στα άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ακολουθούν, ασφαλώς, τις γενικές αρχές που λαμβάνονται υπόψη σε οποιοδήποτε πλαίσιο εφαρμογής εκπαιδευτικών προγραμμάτων, αλλά περιλαμβάνουν και αρκετές διαφοροποιήσεις και ειδικές προβλέψεις, λόγω των αυξημένων αναγκών και απαιτήσεων των συγκεκριμένων ατόμων. Το παρόν πρόγραμμα έχει ως στόχο την εξοικείωση των συμμετεχόντων με τη φιλοσοφία, τις επιστημονικές αρχές και τις τεχνικές που χαρακτηρίζουν τα αποτελεσματικά προγράμματα για τα άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Ειδικότερα, στο πλαίσιο του προγράμματος θα παρουσιαστούν σύγχρονες απόψεις και τεχνικές για: την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών αναγκών και τον προσδιορισμό των στόχων των εκπαιδευτικών παρεμβάσεων, τη φιλοσοφία και τη διάρθρωση των διδακτικών προγραμμάτων, την υλοποίηση της διαδικασίας προσφοράς διδακτικών αγαθών, και την αποτίμηση και τον ανασχεδιασμό προγραμμάτων και διδασκαλίας.

8 6. Διδασκαλία Μαθηματικών σε Άτομα με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες Ιωάννης Αγαλιώτης Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής, Η ενότητα αποσκοπεί στην απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων εκ μέρους των συμμετεχόντων σχετικά με: τη φύση και τη δομή της μαθηματικής γνώσης, τους παράγοντες που μπορεί να αποτελέσουν εμπόδια της μαθηματικής ανάπτυξης, τις παραγωγικές διαδικασίες αξιολόγησης των μαθηματικών αναγκών και τις αποτελεσματικότερες προσεγγίσεις της οργάνωσης και υλοποίησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την άρση των μαθηματικών δυσκολιών. Στο πλαίσιο του προγράμματος δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες στα Μαθηματικά. Άλλα αντικείμενα που αναλύονται είναι η διαφοροποίηση της διδασκαλίας των Μαθηματικών με στόχο τη συνεκπαίδευση και η αξιοποίηση των θεωριών των πολλαπλών νοημοσυνών και του μαθησιακού ύφους για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διδασκαλίας.

9 7. Ο Ανθρώπινος Εγκέφαλος Λάζαρος Τριάρχου Καθηγητής, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής Τι είναι οι Νευροεπιστήμες. Οι μέθοδοι έρευνας του εγκεφάλου. Εισαγωγικές έννοιες δομής και λειτουργίας του εγκεφάλου στο μακροσκοπικό και στο μικροσκοπικό επίπεδο, από τη σύναψη και τον νευρώνα μέχρι το ολοκληρωμένο νευρικό σύστημα και τη συμπεριφορά. Κληρονομικότητα και περιβάλλον στην ανάπτυξη του εγκεφάλου (επιγενετική θεωρία). Η «φαιά ουσία»: η έδρα της σκέψης και η αρχιτεκτονική των εγκεφαλικών ημισφαιρίων. Εξελικτικές βάσεις της ανθρώπινης νοημοσύνης. Εφαρμογές των Νευροεπιστημών στις Κοινωνικές και στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες: Νευροψυχολογία, Νευροεκπαίδευση και Νευροπαιδαγωγική. Δια βίου μάθηση και εγκεφαλική ευπλαστότητα.

10 8. Ψυχοπαθολογία Ενηλίκων, Παιδιών και Εφήβων Γρηγόρης Σίμος Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής, Ένας στους δύο ενήλικες σε κάποια φάση της ζωής του θα αναπτύξει μια ψυχική διαταραχή, ένα πρόβλημα δηλαδή που θα τον ταλαιπωρήσει ιδιαίτερα, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη λειτουργικότητα του, ή να τον πιέσει τόσο ώστε να σκεφθεί ή να αναζητήσει τη βοήθεια κάποιου ειδικού. Η πιθανότητα ανάπτυξης τέτοιων προβλημάτων γίνεται ακόμη περισσότερο πιθανή στις περιπτώσεις εκείνες όπου προϋπάρχει ένα άλλο σοβαρό, οργανικό ή μη, πρόβλημα, όπως αυτά που αντιμετωπίζουν παιδιά, έφηβοι ή ενήλικες με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Αντικείμενο της σειράς αυτής των μαθημάτων θα αποτελέσουν οι συχνότερες ψυχικές διαταραχές σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες, τόσο σε ένα περιγραφικό και αιτιολογικό επίπεδο, όσο και αυτό της βιο-ψυχο-κοινωνικής αντιμετώπισης τους. Το φάσμα των Αυτιστικών Διαταραχών, η Διαταραχή Ελαττωματικής προσοχής - Υπερκινητικότητα, η Διαταραχή διαγωγής, η Αντιθετική προκλητική διαταραχή, καθώς και οι Διαταραχές άγχους των παιδιών και εφήβων αποτελούν μόνο ένα μέρος από το κεφάλαιο της ψυχοπαθολογίας παιδιών και εφήβων. Η ψυχοπαθολογία του ενήλικα, έτσι όπως εμφανίζεται στο επίπεδο των επιμέρους σημείων και συμπτωμάτων από τις ψυχικές λειτουργίες (όπως, διαταραχές της ψυχοκινητικότητας, της σκέψης, του συναισθήματος, του προσανατολισμού) αποτελούν το εισαγωγικό κεφάλαιο στην προσέγγιση της ψυχοπαθολογίας των ενηλίκων. Επιμέρους ψυχικές διαταραχές, όπως η Σχιζοφρένεια και οι άλλες Ψυχωτικές διαταραχές, η Διπολική Διαταραχή, η Κατάθλιψη, οι Αγχώδεις διαταραχές (όπως η Διαταραχή Πανικού με ή χωρίς Αγοραφοβία, η Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή, η Διαταραχή Κοινωνικού άγχους, οι Ειδικές φοβίες, η Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, η Διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες) καθώς και οι Ψυχοσεξουαλικές διαταραχές αποτελούν το δεύτερο μεγάλο μέρος αυτών των μαθημάτων-σεμιναρίων.

11 9. Εκπαίδευση Ενηλίκων για Ευπαθείς Κοινωνικές Ομάδες Αδαμάντιος Παπασταμάτης Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής, Η συγκεκριμένη ενότητα αφορά στα ακόλουθα θεματικά πεδία. Αρχικά εξετάζεται η επαγγελματική εκπαίδευση των ευπαθών κοινωνικών ομάδων, εστιάζοντας στη σχέση μεταξύ της παγκοσμιοποίησης και των ευπαθών κοινωνικών ομάδων, στην αρχή των ίσων ευκαιριών εκπαίδευσης και στη φιλοσοφία της διδακτικής των ευπαθών κοινωνικών ομάδων. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η εκπαίδευση των ηλικιωμένων, περιγράφονται τα χαρακτηριστικά των ηλικιωμένων μαθητών, τα κρίσιμα ζητήματα της εκπαίδευσής τους, οι δυσκολίες και διατυπώνονται προτάσεις για την παροχή αποτελεσματικής εκπαίδευσης στους ηλικιωμένους. Ένα άλλο θέμα ενδιαφέροντος είναι η εκπαίδευση ενηλίκων των αγροτικών περιοχών, όπου διασαφηνίζονται οι έννοιες «αγροτική» και «εκπαίδευση», αναπτύσσεται το θέμα της παροχής εκπαίδευσης στους κατοίκους των αγροτικών περιοχών και περιγράφονται γενικές επισημάνσεις και προτάσεις για τη βελτίωση της εκπαίδευσης ενηλίκων σε αυτές τις περιοχές. Επίσης, μελετάται η εκπαίδευση ενηλίκων για διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες, εστιάζοντας στη διαπολιτισμική εκπαίδευση, διασαφηνίζοντας την έννοια της κουλτούρας, περιγράφοντας την κατάλληλη διαπολιτισμική εκπαίδευση ενηλίκων και διατυπώνοντας το συμπέρασμα ότι μεταβαίνουμε από τον εθνοκεντρισμό στον πλουραλισμό. Εν συνεχεία, εξετάζεται η εκπαίδευση γυναικών, όπου αναπτύσσονται οι φιλοσοφικές, κοινωνιολογικές και ψυχολογικές ρίζες της φεμινιστικής θεωρίας (ατομιστικές φεμινιστικές θεωρίες, στρουκτουραλιστικές φεμινιστικές θεωρίες, μεταστρουκτουραλιστικές μεταμοντέρνες φεμινιστικές θεωρίες), η φεμινιστική παιδαγωγική (τα μοντέλα του φύλου και τα απελευθερωτικά μοντέλα), οι θέσεις της φεμινιστικής παιδαγωγικής για τις μεθοδολογικές αδυναμίες των θεωριών μάθησης των ενηλίκων, η αναγκαιότητα των προγραμμάτων της εκπαίδευσης των ενήλικων γυναικών, τα εμπόδια φοίτησης των ενήλικων γυναικών και τέλος διατυπώνονται γενικές παρατηρήσεις. Ένα άλλο πεδίο μελέτης είναι η εκπαίδευση των φυλακισμένων ως ενήλικων μαθητών, όπου αναπτύσσονται οι θεωρίες για τα αίτια της παραβατικής συμπεριφοράς, το εκπαιδευτικό

12 πρόγραμμα των φυλακισμένων, τα μοντέλα πρόσληψης των εκπαιδευτών και η αξιοποίηση του διαδικτύου και της αυτοκατευθυνόμενης μάθησης και τέλος διατυπώνονται συμπεράσματα και προτάσεις. Επίσης εξετάζεται η εκπαίδευση ενηλίκων με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, διασαφηνίζονται οι όροι «χαμηλό μορφωτικό επίπεδο» και «χώρος εργασίας», αναπτύσσονται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της εκπαίδευσης στον χώρο εργασίας αυτής, η δραστηριοποίηση των κινήτρων μάθησης των ατόμων με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, οι κατάλληλες μέθοδοι διδασκαλίας και η αξιολόγηση για τα εν λόγω άτομα. Τέλος, παραθέτονται συμπεράσματα και προτάσεις, όπου διατυπώνονται παρατηρήσεις για τη σχέση εκπαίδευσης και μάθησης, επισημαίνεται η σημασία της αυθεντικής μάθησης, σχολιάζεται η σχέση εκπαίδευσης ενηλίκων και ζωής, αναπτύσσεται η σημασία της εκπαίδευσης των ευπαθών κοινωνικών ομάδων και οι επιδράσεις της εξουσίας και του εκπαιδευτή στους εκπαιδευομένους.

13 10. Παιδιά με Αυτισμό Χριστίνα Συριοπούλου Δελλή Λέκτορας, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής Ο αυτισμός είναι μια σοβαρή διαταραχή της εξέλιξης που εμποδίζει το παιδί να έρθει σε επαφή με τους γύρω του. Μπορεί έτσι να επηρεάσει σοβαρά την συμπεριφορά του, την εμφάνισή του και την ικανότητα επικοινωνίας του με τους άλλους. Η διεθνής έρευνα αποκαλύπτει ότι περισσότερα από ένα παιδιά στα εκατό εμφανίζουν σήμερα προβλήματα αυτιστικής φύσης. Εν τούτοις, πολλά από αυτά τα παιδιά δεν εντοπίζονται έγκαιρα, με τραγικές συνέπειες για τα ίδια και την οικογένειά τους. Όσοι από σας εργάζεσθε στο χώρο της εκπαίδευσης και της υγείας θα συναντήσετε σίγουρα παιδιά με διάφορες μορφές αυτισμού. Κι ενώ ορισμένα από αυτά θα χρειαστούν για πάντα εποπτεία, υπάρχουν πολλά που μπορούν να βελτιωθούν και να αναπτύξουν σημαντικά τις δεξιότητες κοινωνικής προσαρμογής και επικοινωνίας. Αυτό σημαίνει ότι μπορείτε να μάθετε πολλά για να βοηθήσετε τα παιδιά με αυτισμό να βγουν από το γυάλινο κόσμο τους. Βασικοί λοιπόν στόχοι αυτής της ενότητας είναι: Να ενημερωθείτε σωστά πάνω σε θέματα που αφορούν στη φύση και ερμηνεία του αυτισμού με βάση τα δεδομένα της σύγχρονης έρευνας, Να μάθετε να αναζητάτε και να εντοπίζετε τα σημεία έγκαιρης ανίχνευσης του αυτισμού σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Να κατανοήσετε τις βασικές ψυχοπαιδαγωγικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των δυσκολιών του αυτιστικού παιδιού στον τομέα της κοινωνικής συμπεριφοράς και της γνωστικής ανάπτυξης, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η συμμετοχή σας στο σχεδιασμό προγραμμάτων παρέμβασης για την πολυεπιστημονική αντιμετώπιση της διαταραχής.

14 11. Υποστηρικτικές Τεχνολογίες Πληροφορικής και Ηλεκτρονική Προσβασιμότητα στην Εκπαίδευση Μαθητών με Αναπηρία Γεώργιος Κουρουπέτρογλου Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογιών, Πανεπιστήμιο Αθηνών Σήμερα περισσότεροι από μαθητές στη χώρα μας έχουν εφοδιαστεί με προηγμένα συστήματα πληροφορικής ανάλογα με την αναπηρία τους. Σκοπός του σεμιναρίου είναι η κατανόηση από τους εκπαιδευτικούς των νέων δυνατοτήτων που έχει ο μαθητής της α θμιας και β θμιας εκπαίδευσης με τις Υποστηρικτικές Τεχνολογίες Πληροφορικής για: πρόσβαση στη διαπροσωπική επικοινωνία με τα μέλη της σχολικής κοινότητας, πρόσβαση στις σχολικές κτιριακές εγκαταστάσεις, πρόσβαση στο εκπαιδευτικό υλικό (έντυπο και ηλεκτρονικό) & το περιεχόμενο του διαδικτύου, πρόσβαση στον πίνακα & τις προβολές στην τάξη, συγγραφή σημειώσεων, εργασιών και τη συμμετοχή του στις γραπτές εξετάσεις. Μετά το τέλος του σεμιναρίου θα μπορεί ο εκπαιδευτικός να υποστηρίζει ουσιαστικά τους μαθητές με αναπηρία που χρησιμοποιούν Υποστηρικτικές Τεχνολογίες Πληροφορικής και να τις εντάσσει αποτελεσματικά στην εκπαιδευτική διαδικασία. Περιεχόμενο Σεμιναρίου: Προσβασιμότητα και Υποστηρικτικές Τεχνολογίες Πληροφορικής στην Ειδική Αγωγή. Ταξινόμηση μαθητών με αναπηρία και μετρικές αξιολόγησης επιδόσεων. Ανάλυση αναγκών μαθητών με αναπηρία. Εφαρμογή των αρχών της Καθολικής Σχεδίασης κατά την ενταξιακή εκπαίδευση μαθητών με αναπηρία. Τεχνολογίες Πληροφορικής για Μαθητές με: τύφλωση, μερική απώλεια όρασης, κινητική αναπηρία, κώφωση, βαρηκοΐα, γλωσσική αναπηρία, αναπηρία διαπροσωπικής επικοινωνίας, δυσλεξία, αυτισμό, μαθησιακές δυσκολίες, πολυαναπηρίες. Δημιουργία προσβάσιμου εκπαιδευτικού υλικού για μαθητές με αναπηρία. Πρόσβαση μαθητών με αναπηρία σε κείμενα θετικών επιστημών. Το σύστημα συμβολογραφίας Nemeth για χρήστες της γραφής braille.

15 12. Κινητικές Διαταραχές: Πρώιμη Ανίχνευση και Παρέμβαση Δήμητρα Κουτσούκη Καθηγήτρια Τ.Ε.Φ.Α.Α., Πανεπιστήμιο Αθηνών Η κίνηση είναι συνυφασμένη με τη ζωή του ανθρώπου και την εξέλιξή του. Επομένως, αντιλαμβανόμαστε πόσο σοβαρό πρόβλημα είναι για ένα παιδί να αντιμετωπίζει κινητικές δυσκολίες καθημερινά και κυρίως με την έναρξη της σχολικής του ζωής. Ιδιαίτερα, όταν οι κινητικές διαταραχές σχετίζονται με τη σχολική πρόοδο, απαιτούν έγκαιρη ανίχνευση και αξιολόγηση, καθώς σχετίζονται με κρίσιμους τομείς της ανάπτυξης. Η πρώιμη ανίχνευση και η έγκαιρη εκπαιδευτική παρέμβαση συμβάλλουν στην πρόληψη των ακαδημαϊκών, συναισθηματικών και κοινωνικών προβλημάτων, που συνδέονται έμμεσα και πιθανόν αποδίδονται στη μειωμένη κινητική επιδεξιότητα. Ένα χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης στη συνθετότητα, στην ευκολία και στην ποικιλία των κινήσεων ευθύνεται για δυσκολίες, όπως η Αναπτυξιακή Διαταραχή Κινητικού Συντονισμού, το Σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας, και άλλες μορφές εδικών μαθησιακών δυσκολιών (δυσλεξία, δυσγραφία, δυσαριθμισία, κ.ο.κ.) οι οποίες σχετίζονται με ελαφρές νευρολογικές διαταραχές. Οι διαταραχές αυτές επηρεάζουν τον τρόπο λειτουργίας των κέντρων του εγκεφάλου που σχετίζονται με την κινητική μάθηση, δηλαδή, εμπλέκονται στο στάδιο επεξεργασίας των πληροφοριών, του κινητικού σχεδιασμού, καθώς και της κινητικής αντίδρασης. Στην παιδική ηλικία σπάνια συναντάμε τις κινητικές δυσκολίες ως πρόβλημα απομονωμένο. Στα περισσότερα παιδιά η έλλειψη συντονισμού συνοδεύεται από έλλειψη εμπιστοσύνης, χαμηλής αυτοεκτίμησης, υπο-επίδοσης στο σχολείο και μοναχικότητας. Επιπλέον, φαίνεται να υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ γνωστικού, συναισθηματικού και κινητικού παράγοντα. Το μάθημα αυτό έχει ως στόχο να αναδείξει την σημασία της κινητικής ανάπτυξης, τη σοβαρότητα των διαταραχών της κίνησης, και την σύνδεσή της με όλους τους τομείς εξέλιξης. Παράλληλα στοχεύει στο να παρουσιάσει με τρόπο συστηματικό τα εργαλεία αξιολόγησης των κινητικών διαταραχών, καθώς και τις μεθόδους παρέμβασης και διδασκαλίας στο σχολικό περιβάλλον.

16 13. Δομή της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας Βασίλης Κουρμπέτης Σύμβουλος Ειδικής Αγωγής, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Ακόμη και αν γνωρίζετε Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ) σε αυτή την ενότητα θα μάθετε για την γλώσσα και ειδικά για: Α. Την δομή της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας: Μύθοι και πραγματικότητα για την ΕΝΓ. Εισαγωγή στη γλωσσολογία των νοηματικών γλωσσών, δομική γλωσσική σπουδή της φωνολογίας, μορφολογίας, συντακτικού, ταξινομητών και λεξικολογίας της ΕΝΓ. Ανάλυση θεμάτων γλωσσικών διαφορών, διαλέκτων και διγλωσσίας. Β. Την Αξιολόγηση γλωσσικών ικανοτήτων στην ΕΝΓ: Τεστ αξιολόγησης νοηματικών γλωσσών διαφόρων χωρών. Διαδικασίες ανάπτυξης τεστ για την ΕΝΓ. Γ. Τις Μεθόδους και τρόπους διδασκαλίας της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας: Διδασκαλίας της ΕΝΓ ως πρώτης και δεύτερης γλώσσας, διαδικασία διδασκαλίας, επιλογή, δημιουργία και χρήση εκπαιδευτικού υλικού, προσαρμογή μεθοδολογιών διδασκαλίας άλλων νοηματικών γλωσσών. Δ. Το εκπαιδευτικό υλικό για κωφά παιδιά: Προσβάσιμο εκπαιδευτικό υλικό σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή. Εξειδικευμένα λεξικά ΕΝΓ. Προδιαγραφές δημιουργίας εκπαιδευτικού υλικού. Πειραματική εφαρμογή υλικού με την χρήση νέων τεχνολογιών σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Εκπαιδευτικά παιχνίδια και εξωσχολικά εργαλεία. Τρόποι και τύποι μετάφρασης γραπτών κειμένων στην ΕΝΓ.

17 14. Παιδαγωγική και Διδακτική Κωφών Βασίλης Κουρμπέτης Σύμβουλος Ειδικής Αγωγής, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Ακόμα και αν έχετε διδάξει κωφά παιδιά σε αυτό το μάθημα θα μάθετε για: Α. Το Εκπαιδευτικό πλαίσιο κωφών: Ελληνική, ευρωπαϊκή και παγκόσμια κατάσταση. Ειδικά σχολεία και συνεκπαίδευση. Κωφοί, Βαρήκοοι και κοχλιακά εμφυτεύματα. Εκπαίδευση εκπαιδευτικών και προοπτικές. Β. Το Θεωρητικό πλαίσιο εκπαίδευσης Κωφών: Θεωρίες εκπαίδευσης του παρελθόντος και του μέλλοντος. Προφορικές και Ανθρωποκεντρικές προσεγγίσεις. Επικοινωνία και μέθοδος. Γ. Τα πλαίσια εφαρμογών δίγλωσσης διπολιτισμικής εκπαίδευσης: Θεωρητική και εφαρμοσμένη προσέγγιση της μεθοδολογίας. Έμφαση στην παιδαγωγική αξία χρήσης της ΕΝΓ ως πρώτης γλώσσας για την διδασκαλία γραπτών ελληνικών ως δεύτερης. Δ. Την Απόκτηση πρώτης και δεύτερης γλώσσας: Έμφαση στην κατάκτηση νοηματικής γλώσσας και ελληνικής και των σχέσεων τους. Εξετάζονται τα στάδια της γνωστικής και γλωσσικής εξέλιξης κωφών και ακουόντων παιδιών. Διαδικασίες ανάπτυξης γραφής και ανάγνωσης κωφών παιδιών. Αξιολόγηση δεξιοτήτων και τεχνικές διδασκαλίας. Ε. Κατάρτιση προγραμμάτων σπουδών: Δίδονται αρχές και μέθοδοι διδασκαλίας και παρουσιάζονται τα στοιχεία που θα πρέπει να απαρτίζουν τα Αναλυτικά Προγράμματα σπουδών. Ενιαίο πλαίσιο προγραμμάτων σπουδών. Μεταγλωσσικές αρχές στην διαμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών της ΕΝΓ και των ελληνικών. Αναλυτικό πρόγραμμα διδασκαλίας ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας. Αναλυτικό πρόγραμμα διδασκαλίας υπόλοιπων μαθημάτων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ζ. Κωφοί με πολλαπλές αναπηρίες: Ιστορικά δεδομένα εκπαίδευσης κωφών. Συνύπαρξη κινητικών αναπηριών και κώφωσης. Αισθητηριακές δυσλειτουργίες και κώφωση. Ειδική διδακτική προσέγγιση ατόμων με κώφωση και κινητική αναπηρία, νοητική υστέρηση, μειωμένη όραση, μαθησιακές δυσκολίες. Εξατομικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα. Ψυχοθεραπευτική υποστήριξη των ατόμων με κώφωση και πολλαπλή αναπηρία. Υποστήριξη γονέων κωφών παιδιών με πολλαπλές αναπηρίες.

18 15. Εκπαίδευση Ενηλίκων με Αναπηρία Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος & Λευκοθέα Καρτασίδου Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής, Εκπαίδευση ενηλίκων είναι η κάθε εκπαιδευτική διεργασία μέσω της οποίας τα ενήλικα άτομα: α) αναπτύσσουν τις ικανότητες τους, β) εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους, γ) βελτιώνουν τα τεχνικά και επαγγελματικά τους προσόντα ή τα προσανατολίζουν προς άλλη κατεύθυνση. Τι γίνεται όμως με τα άτομα με αναπηρία; Η ανάγκη για ανάπτυξη προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων με αναπηρία είναι επιτακτική. Κατά τη μετάβαση από το σχολείο στην ενήλικη ζωή το άτομο με αναπηρία βρίσκεται αντιμέτωπο με μια σειρά αλλαγών, στις οποίες καλείται να ανταποκριθεί επιτυχώς, με σκοπό την κοινωνική του ένταξη και ενσωμάτωση. Για τα άτομα με αναπηρία, η μετάβαση, αφορά σε αποφάσεις που έχουν να κάνουν με: α) τον τόπο κατοικίας του ατόμου, β) την εργασία που θα κληθεί να βρει, γ) την ένταξη και εμπλοκή του στην κοινότητα, δ) τη διαχείριση του ελεύθερου χρόνου και ε) την εδραίωση και διατήρηση των κοινωνικών σχέσεων. Επιπλέον, το ενδεχόμενο εμφάνισης της αναπηρίας κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής, δημιουργεί την ανάγκη για παροχή εξειδικευμένων και οργανωμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων που εστιάζουν στη επανένταξη και αποκατάσταση του ατόμου. Είναι γεγονός ότι στον ελληνικό χώρο υπάρχει τεράστια έλλειψη ολοκληρωμένων προγραμμάτων δια βίου μάθησης και εκπαίδευσης ενηλίκων με αναπηρία και υπηρεσιών αποκατάστασης. Βασικός στόχος της ενότητας αυτής είναι η διδασκαλία βασικών δεξιοτήτων εκπαίδευσης ενηλίκων για τα άτομα με αναπηρία. Πιο συγκεκριμένα, τόσο για τα άτομα με νοητική καθυστέρηση όσο και για τα άτομα με αναπτυξιακές διαταραχές θα μελετηθούν οι θεματικές ενότητες της αυτόνομης διαβίωσης, με τη διδασκαλία δεξιοτήτων (με σημαντικότερες την επίλυση προβλήματος και την ικανότητα θέσπισης στόχων) απαραίτητων για την μετάβαση στην ενήλικη ζωή, αλλά και την ενίσχυση του αυτοπροσδιορισμού. Επίσης, θα μελετηθούν οι κοινωνικές δεξιότητες με έμφαση στις διαπροσωπικές σχέσεις, η σεξουαλικότητα των ατόμων με αναπηρία, αλλά και οι βασικές προεπαγγελματικές και επαγγελματικές δεξιότητες. Για τα άτομα με πρόβλημα όρασης το πρόγραμμα θα εστιάσει στη δομή προγραμμάτων αποκατάστασης, στην εκπαίδευση δεξιοτήτων καθημερινής διαβίωσης,

19 καθώς και στη μελέτη ψυχοκοινωνικών προβλημάτων ως επακόλουθο της αναπηρίας στην ενήλικη ζωή.

20 16. Κοινωνική και Συναισθηματική Μάθηση. Αντιμετώπιση προβλημάτων συμπεριφοράς και συναισθηματικής διαταραχής στο πρωτοβάθμιο και το δευτεροβάθμιο σχολείο Δημήτριος Β. Γουδήρας Καθηγητής, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής Η ενότητα απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς, γονείς και αποφοίτους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αποβλέπει στην παρουσίαση και τη συζήτηση περιπτώσεων διαταραχών συμπεριφοράς και συναισθημάτων, καθώς και την εφαρμογή μοντέλων και προγραμμάτων ψυχοπαιδαγωγικής αντιμετώπισης στο σχολείο και την οικογένεια. Στο θεωρητικό μέρος θα αναπτυχθούν θέματα σχετικά με την κοινωνική και συναισθηματική μάθηση, την ενίσχυση του εαυτού, της αυτοαντίληψης και της αυτοεκτίμησης παιδιών και εφήβων με ειδικές ανάγκες, την αυτορύθμιση της μάθησης και της συμπεριφοράς και τη διαμόρφωση εσωτερικού κέντρου ελέγχου στα άτομα με ειδικές ανάγκες. Το πρακτικό μέρος της ενότητας θα αφορά την αξιολόγηση των διαταραχών συμπεριφοράς και συναισθημάτων, το σχεδιασμό προγράμματος ψυχοπαιδαγωγικής υποστήριξης ατόμων με διαταραχή συναισθημάτων και συμπεριφοράς, μελέτες περίπτωσης ατόμων με διαταραχή συμπεριφοράς, τη γνωστική συμπεριφοριστική προσέγγιση προβλημάτων κοινωνικής και συναισθηματικής συμπεριφοράς στο σχολείο, την εφαρμογή του προγράμματος PATHS και άλλων προγραμμάτων, μελέτες περίπτωσης ατόμων με επιθετική συμπεριφορά, την αποκλίνουσα, (διαταρακτική, παραβατική) συμπεριφορά παιδιών και εφήβων, το σχολικό εκφοβισμό, τη σεξουαλική παρενόχληση και μοντέλα/ προγράμματα αντιμετώπισης.

21 17. Εκπαίδευση κωφών παιδιών με κοχλιακό εμφύτευμα Αρετή Οκαλίδου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής, Η αποκατάσταση της ακοής του κωφού παιδιού με την τοποθέτηση του κοχλιακού εμφυτεύματος (ΚΕ) επιφέρει πολλές αλλαγές στην εκπαιδευτική αντιμετώπιση του κωφού παιδιού αλλά και στην επικοινωνία του. Η ενότητα απευθύνεται σε ειδικούς παιδαγωγούς και λογοθεραπευτές αλλά και σε άλλες ειδικότητες που εργάζονται με το κωφό παιδί. Οι στόχοι είναι να αποκτηθούν γνώσεις γύρω από α) τη λειτουργία του ΚΕ, β) τη διαχείριση του κωφού παιδιού με ΚΕ στο σχολικό περιβάλλον και στη διαπροσωπική επικοινωνία και γ) την ακουστική εκπαίδευση ώστε με κατάλληλα παρεμβατικά προγράμματα να μπορέσει να αξιοποιήσει ην ακοή του και να κατακτήσει τον προφορικό λόγο.