H µεταφυσική. των σπηλαίων. paleofuture: ξενογλωσσια και γλωσσολαλια: οι παραδοσεις των νανων: οι τεχνολογικες προφητειες που δεν εκπληρωθηκαν

Transcript

1 Το παρόν διατίθεται αποκλειστικά µέσω του εντύπου µε το οποίο κυκλοφορεί. Απαγορεύεται η αυτοτελής πώλησή του. Επιτρέπεται η χρήση µόνο για ιδιωτική κατ οίκον προβολή. Απαγορεύεται µε οποιoνδήποτε τρόπο η αντιγραφή, αναπαραγωγή, µεταπώληση και ενοικίαση αυτού του δίσκου. Warning. This motion picture is protected by law. ` ΠΕΡΙΟ ΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ - ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΤΥΠΟ τευχος ιανουαριου 2014 προσεγγίζοντας τα αινίγµατα του κοσµου µας Το Τ παρόν διατίθεται αποκλειστικά µέσω του εντύπου µε ιάρκεια: 60 λεπτά ΕΤ131 DVD Δεύτερος κύκλος επεισοδίων µε το κύρος του History Channel το οποίο κυκλοφορεί. Απαγορεύεται η αυτοτελής πώλησή του. Επιτρέπεται η χρήση µόνο για ιδιωτική κατ οίκον προβολή. Απαγορεύεται µε οποιoνδήποτε Υποβρύχιοι κόσµοι 2010 A&E TELEVISION NETWORKS, LLC. ALL RIGHTS RESERVED τρόπο η αντιγραφή, αναπαραγωγή,µεταπώλησηκαιενοικίασηαυτούτουδίσκου.warning.thismotionpictureisprotectedbylaw. paleofuture: οι τεχνολογικες προφητειες που δεν εκπληρωθηκαν ξενογλωσσια και γλωσσολαλια: οι διαλεκτοι απο H µεταφυσική τον αλλο κοσµο των σπηλαίων οι παραδοσεις των νανων: απο τα παραµυθια στο συµπαν του τολκιν

2

3 Μυστήρια E DI T O ΜΗΠΩΣ ΖΟΥΜΕ ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ; Η έκπληξη και η αγωνία που συνόδευσε το πρώτο βήµα του σύγχρονου ανθρώπου στο Φεγγάρι φαντάζουν µηδαµινά µπροστά στην αβεβαιότητα της γνώσης εάν υπάρχει ζωή στο γνωστό Σύµπαν, εκεί όπου έχουν εντοπιστεί τουλάχιστον µια ντουζίνα αδελφοί πλανήτες µε το δικό µας και επιπλέον δεκαπέντε εκατοµµύρια στο γαλαξία µας, που έχουν πολλές οµοιότητες µε το πλανητικό µας σπίτι. Αν είναι έτσι, ίσως η διαστηµική κατάκτηση να είναι µηδαµινή, όπως και η πρόσκαιρη χαρά των επιστηµόνων όταν ανακαλύπτοντας το άτοµο φαντάστηκαν ότι άγγιξαν τις εσχατιές του µικρόκοσµου... Οµως κι αυτοί πλανήθηκαν... Του Απόστολου Χρ. Αντωνάκη aantonakis@e-typos.com Εξερευνώντας το άτοµο, οι επιστήµονες ανακάλυψαν έκθαµβοι ότι µέσα του κρυβόταν µια θαυµαστή διάταξη πρωτονίων, νετρονίων και ηλεκτρονίων. Λίγο αργότερα, ανακάλυψαν το µόριο του ατόµου, όµως οι τεχνολογικές δυνατότητες δεν επέτρεψαν να το εξερευνήσουν, αφήνοντας αυτόν το ρόλο στους υποθετικούς συσχετισµούς των κβαντικών θεωριών, που προσπαθούν να διεισδύσουν στα άδυτα του µικρόκοσµου και να εξερευνήσουν τους αµφιλεγόµενους «παράλληλους κόσµους» του. Οµως αυτούς, προς το παρόν, µπορούµε µονάχα να τους υποψιαστούµε, κι ενώ δεν µπορούµε να τους αποδείξουµε πειραµατικά, θεωρητικά αδυνατούµε επίσης να τους απορρίψουµε. Εάν κάποτε εισχωρήσουµε σε αυτούς τους «παράλληλους κόσµους», ίσως τότε οδηγηθούµε σε άλλους χώρους, ασύλληπτους ακόµα για τον ανθρώπινο νου. Κατά τη διάρκεια των αιώνων, ο άνθρωπος προκειµένου να εξηγήσει αυτές τις υποθέσεις του κατασκεύασε χιλιάδες θεωρίες. Μελετώντας το µακρόκοσµο και το µικρόκοσµο, επεδίωξε να εξηγήσει κυρίως το σκοπό της ύπαρξής του, ελπίζοντας να διαπιστώσει ότι η ζωή δεν αποτελεί ένα στιγµιαίο αναβόσβησµα στην απεραντοσύνη του χρόνου. Με αυτήν τη µεταφυσική υπαρξιακή αναζήτηση ασχολήθηκαν περισσότερο οι θρησκείες και η Φιλοσοφία. «Σε ό,τι µε αφορά προσωπικά, η άγνοια στην οποία βρίσκοµαι για τον τρόπο που το ανθρώπινο πνεύµα µπαίνει και βγαίνει από αυτόν τον κόσµο µού απαγορεύει να αρνηθώ την αλήθεια των βιωµατικών διηγήσεων» Ιµάνουελ Καντ ( ) Η Φιλοσοφία, που θεωρείται µητέρα των επιστηµών, προσεγγίζοντας την ανθρώπινη ζωή, υιοθέτησε την άποψη ότι ο άνθρωπος δεν µπορεί να είναι µόνο ένα φυσικό σώµα. Θεώρησε ότι παράλληλα είναι επίσης πνεύµα και ψυχή. Αυτό το πνευµατικό κοµµάτι του ανθρώπου φαίνεται να επεκτείνεται πέρα από τα όρια του χρόνου και του χώρου, σε ένα αλλιώτικο σύµπαν, εντελώς διαφορετικό από αυτό που εννοεί η Αστροφυσική. Με αυτό ασχολείται η επιστήµη της ψυχής, που είναι ενδιαφέρουσα και συνάµα παραµεληµένη. Ενα από τα φαινόµενα που απασχόλησαν το συγκεκριµένο επιστηµονικό κλάδο είναι και η στιγµιαία αντίληψη αρκετών ανθρώπων ότι έχουν ξαναζήσει µία κατάσταση που βιώνουν εκείνη τη στιγµή, αλλά την παραµερίζουν θεωρώντας την ανάµνηση κάποιου «ονείρου» τους. Ωστόσο, πέρα από αυτό το συχνά καταγεγραµµένο φαινόµενο, υπάρχουν σοβαρότερες περιπτώσεις που έχουν επιστρατεύσει πολυµελείς οµάδες ειδικών επιστηµόνων προκειµένου να τις ερευνήσουν και να τις επεξηγήσουν. Πρόκειται για τους ανθρώπους οι οποίοι έπειτα από κάποιο ατύχηµα ή σοκ αρχίζουν να µιλούν άλλες γλώσσες, σύγχρονες ή άγνωστες αρχαίες διαλέκτους, οι οποίες και αναγνωρίζονται. Οι συγκεκριµένες περιπτώσεις, αν και αρχικά αµφισβητήθηκαν, άρχισαν να δηµοσιοποιούνται και πολλά από αυτά τα περιστατικά ήταν αναµφισβήτητα συνταρακτικά. Το συγκεκριµένο φαινόµενο οι οπαδοί του παραφυσικού το ταύτισαν µε τις θεωρίες της µετενσάρκωσης και των διαδοχικών ενσαρκώσεων, γεγονός που αποτελεί δόγµα σε πολλές ανατολικές θρησκείες. Για να το διερευνήσουν ψυχολόγοι και ψυχοερευνητές χρησιµοποίησαν ως επιστηµονικό εργαλείο την ύπνωση. Σε αυτό το στάδιο επιχειρήθηκε πολλές φορές το µοντέλο των «αναδροµών στο παρελθόν», ένα ανάστροφο «ταξίδι» στο χρόνο, από το οποίο κάποιες φορές προέκυπταν συγκλονιστικά στοιχεία. Αν και οι υπνώσεις µε τις αναδροµές στο παρελθόν αµφισβητήθηκαν επίσηµα, κανείς εκ των συντηρητικών επιστηµόνων δεν στάθηκε δυνατόν να αποδείξει πώς είναι δυνατόν ένας αγράµµατος αγρότης να µιλάει ξαφνικά µια αρχαϊκή γλώσσα άπταιστα και µία απαίδευτη Γαλλίδα υπηρέτρια να µιλά όπως τη µητρική της γλώσσα µια διαφορετική, εξιστορώντας µάλιστα γεγονότα από το µακρινό παρελθόν, τα οποία και επαληθεύτηκαν. Αυτό το περιπετειώδες πνευµατικό ταξίδι, έστω κι αν σήµερα λοιδορείται, είναι µάλλον πιθανόν ότι, εφόσον το διερευνήσουµε σωστά και γίνουµε πιο δεκτικοί µαζί του, τότε ίσως µας επιτρέψει να πλουτίσουµε τις γνώσεις µας µε πολύτιµες πληροφορίες για την πνευµατική υπόσταση του ανθρώπου.

4 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 4 ΠΕριεχ µενα ΘΕΜΑΤΑ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ PALEOFUTURE: ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΑΝΕΞΗΓΗΤΟ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΙΑ: ΣΥΖΗΤΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟ ΥΠΕΡΠΕΡΑΝ ΑΠΟΦΕΝΙΑ ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΦΩΣ: ΣΤΑ ΙΕΡΑ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΜΥΘΙΚΑ ΠΛΑΣΜΑΤΑ ΝΑΝΟΙ: ΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙΩΝ ΙΗΓΗΜΑ ΑΣΚΙ: Η ΜΑΧΗΤΡΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ - ΣΑΣΣΑ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ- CHAITOW ΤΕΧΝΩΝ ΕΠ ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ! ΣΤΗΛΕΣ 5 ΠΡΟΣΩΠΑ 6 DATA FILES 7 ΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ 8-11 KOSΜΟ NEWS 29 Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΕΙΚΟΝΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ 43 ΠΑΡΑΞΕΝΟΣ ΤΑΞΙ ΙΩΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ 50 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

5 Προσωπα Προσωπα Γεννηµένος στην πρώην Σοβιετική Ενωση και µεταναστεύοντας σε ηλικία µόλις 3 ετών στις ΗΠΑ, ο Ισαάκ Ασίµοφ εξελίχθηκε σε έναν από τους µεγαλύτερους στοχαστές του 20ού αιώνα. Υπήρξε ένας από τους ικανότερους συγγραφείς επιστηµονικής φαντασίας, αν και από τα 465 περίπου έργα του µόλις τα 25 εµπίπτουν στη συγκεκριµένη κατηγορία (τα υπόλοιπα ήταν επιστηµονικά συγγράµµατα και λοιπές µελέτες). Βαθύς γνώστης της ανθρώπινης ψυχολογίας, αλλά και της προωθηµένης τεχνολογικής εξέλιξης της εποχής του, ο Ασίµοφ επέλεξε να πλάσει φουτουριστικούς κόσµους, στους οποίους τοποθέτησε στρατιές από ροµπότ. Μάλιστα, οι τρεις βασικοί νόµοι της ροµποτικής στηρίζονται στα έργα του! Ισαάκ Ασίµοφ ( ) 5 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

6 Το παρόν διατίθεται αποκλειστικά µέσω του εντύπου µε το οποίο κυκλοφορεί. Απαγορεύεται η αυτοτελής πώλησή του. Επιτρέπεται η χρήση µόνο για ιδιωτική κατ οίκον προβολή. Απαγορεύεται µε οποιoνδήποτε τρόπο η αντιγραφή, αναπαραγωγή, µεταπώληση και ενοικίαση αυτού του δίσκου. Warning. This motion picture is protected by law. EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 6 Βρείτε µας στο facebook αναζητώντας το λογαριασµό ΠΕΡΙΟ ΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ Ancient Aliens: Yποβρύχιοι κοσµοι Με το κύρος του History Channel Σαν Σήµερα (18/1-24/1) data files ιάρκεια: 60 λεπτά ΕΤ131 Υποβρύχιοι κόσµοι 2010 A&E TELEVISION NETWORKS, LLC. ALL RIGHTS RESERVED 18/1/1923: Καθιερώνεται στην Ελλάδα το νέο Γρηγοριανό Ηµερολόγιο, που θα ισχύσει από τις 16 Φεβρουαρίου. Eτσι, η 16η Φεβρουαρίου µετατρέπεται σε 1η Μαρτίου µε το νέο ηµερολόγιο. 18/1/1948: Ιδρύεται η CΟΜΕCΟΝ, κάτι αντίστοιχο της ΕΟΚ στις κοµµουνιστικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. 19/1/1764: Καταγράφεται η πρώτη αναφορά για χρήση επιστολής - βόµβας. Ο ανός ιστορικός Μπόλε Λούξντορφ γράφει στο ηµερολόγιό του για κάποιον συνταγµατάρχη Πόουλσεν, ο οποίος δέχθηκε ένα πακέτο στο σπίτι του και όταν το άνοιξε εξερράγη και τον τραυµάτισε. 19/1/1915: Μεγάλα συλλαλητήρια διοργανώνονται στην Πάτρα και τον Βόλο εξαιτίας της αύξησης της τιµής του ψωµιού στα 80 λεπτά. 19/1/1967: Ανακοινώνεται ότι Ελληνες εργάτες της υτικής Γερµανίας απολύονται λόγω της οικονοµικής κρίσης που πλήττει τη χώρα. Η γερµανική κυβέρνηση παραδέχεται πως κινδυνεύουν µε απόλυση άλλοι από τους που εργάζονται στα δυτικογερ- µανικά εργοστάσια! 20/1/1942: Σε διάσκεψη των ναζί στο προάστιο Βάνζεε του Βερολίνου αποφασίζεται η λεγόµενη τελική λύση, δηλαδή η εξολόθρευση όλων των Εβραίων της Ευρώπης! 20/1/1982: Κατά τη διάρκεια συναυλίας του Οζι Οσµπορν στο Ντε Μόινς της Αϊόβα στις ΗΠΑ, ένας από τους ακροατές πετά µια αναίσθητη νυχτερίδα στη σκηνή. Νοµίζοντας ότι είναι πλαστική, ο Οζι την αρπάζει και τη δαγκώνει στο κεφάλι! Μόλις κατάλαβε το λάθος του µετέβη αµέσως στο νοσοκοµείο για το απαραίτητο εµβόλιο. ΕΝΘΕΤΗ ΕΚ ΟΣΗ καθε σαββατο στα περιπτερα µαζι µε τον ελευθερο τυπο ιεύθυνση έκδοσης Απόστολος Χρ. Αντωνάκης Αρχισυντάκτης Μηνάς N. Παπαγεωργίου Σύνταξη Στέλιος Φωκάς, Θεανώ Καρούτα, Αλίκη Κοτζιά, Μαρία Μακρίδου, Ράνια Ιωάννου, Νικόλαος Κουµαρτζής, Τάσος Χαλιός, ηµήτρης Αναστασίου, Νάσος Κοµιανός, Μαρί-Σοφί Σγούρου Ειδικοί συνεργάτες Γιώργος Αδαµόπουλος, ηµήτρης Αργασταράς, Αγγελος Βιαννίτης, Χαρίτα Μήνη, Σάσσα Τσέιτοου, Χρήστος Πανόπουλος, Γιώργος Λεκάκης Art director Σοφία Λιβιεράτου Υπεύθυνη διόρθωσης κειµένων Kατερίνα Μπεχράκη Iδιοκτησία ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Α.Ε. Εκδότης Αλέξης Σκαναβής ιευθυντής Πάνος Αµυράς ιεύθυνση διαφήµισης Λουκάς Παπανικολάου Υποδοχή διαφήµισης Μίνα Γιαννάκη Οικονοµική διευθύντρια Μαριάννα Θαρενάκη Φωτογραφικό αρχείο Παναγιώτης Μούσουρας Φωτό Αρχείο Ελεύθερου Τύπου, Shutterstock, Ideal Image, Visual Photos, ΑΠΕ, Eurokinissi Υπεύθυνος κυκλοφορίας Κώστας Μπαλής Εκτύπωση ΤΥΠΟΕΚ ΟΤΙΚΗ Α.Ε. ιανοµή ΕΥΡΩΠΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Αγίας Λαύρας 2 & Σαρανταπόρου, Νέο Ηράκλειο, Τ.Κ Τηλ.: , Fax: , Site: Fenomena@e-typos.com Γνωρίζατε ότι Στις 24 Ιανουαρίου του 1913 πραγµατοποιείται η πρώτη παγκοσµίως πολε- µική αποστολή ναυτικής συνεργασίας στα στενά των αρδανελίων; Ο υπολοχαγός Μιχαήλ Μουτούσης και ο σηµαιοφόρος Αριστείδης Μωραϊτίνης πετούν µε υδροπλάνο και καταρτίζουν σχεδιάγραµµα των θέσεων του τουρκικού στόλου, εναντίον του οποίου ρίχνουν λίγο αργότερα τέσσερις βόµβες! Οι απόψεις των συγγραφέων εκφράζουν τους ίδιους και δεν αποτελούν κατ ανάγκην και απόψεις του περιοδικού.

7 εναλλακτική µατιά στην επικαιρότητα Η αναβίωση ενός εφιάλτη; Στα µέσα της δεκαετίας του 80, ο «πολύς» Αρνολντ Σβαρτσενέγκερ γέννησε τον κινηµατογραφικό µύθο του «Εξολοθρευτή» («Terminator») µέσα από µία σειρά παραγωγών που συνέχισαν να κυκλοφορούν µέχρι και τα τέλη της προηγούµενης δεκαετίας. Οι ταινίες παρουσιάζουν ένα δυστοπικό µέλλον, στο οποίο η Γη κυριαρχείται από µηχανές µε ανεπτυγµένη νοηµοσύνη που έχουν επικρατήσει επί των ανθρώπων. Για να αλλάξουν τον ρου της Ιστορίας, οι αντιστασιακοί στέλνουν στο παρελθόν (στα 80s δηλαδή) ένα ειδικά προγραµµατισµένο ανθρωπο-ροµπότ, τον εξολοθρευτή Αρνολντ, ο οποίος στην προσπάθειά του να αλλάξει τα µελλούµενα καλείται να παρέµβει σε µια σειρά χρονικών ακολουθιών που καταλήγουν στη ρίζα του κακού: την ενεργοποίηση του SkyNet, ενός εξελιγµένου συστήµατος τεχνητής νοη- µοσύνης, το οποίο συνδέεται µε τους ηλεκτρονικούς εγκεφάλους πολεµικών µηχανών και cyborgs, ελέγχοντας ανά- µεσα στα άλλα και την πυροδότηση πυρηνικών κεφαλών. Ενα τραγικό λάθος στον προγραµµατισµό του SkyNet το οδηγεί στο να θέσει ως κύριο στόχο του την εξάλειψη της ανθρώπινης φυλής, προκαλώντας ένα πλανητικό ολοκαύτωµα. Γιατί τα αναφέρω, όµως, όλα αυτά σε µία στήλη επικαιρότητας εν έτει 2014; Η αλήθεια είναι πως η περίπτωση του SkyNet ήταν το πρώτο πράγµα που µου ήρθε στο µυαλό διαβάζοντας την είδηση για την πρώτη δοκιµή τού επί τετραετία αναπτυσσόµενου πιλοτικού ευρωπαϊκού προγράµµατος, µε την κωδική ονοµασία RoboEarth. Με λίγα λόγια, πρόκειται για ένα είδος «ιαδικτύου για ροµπότ», όπως αναφέρουν οι ειδικοί αναλυτές από το Πανεπιστήµιο του Αϊντχόβεν στην Ολλανδία, που προέβησαν στις πρώτες σχετικές δοκιµές. Ενός δικτύου το οποίο θα επιτρέπει στα απανταχού ροµπότ να επικοινωνούν µεταξύ τους ανταλλάσσοντας πληροφορίες, αναπτύσσοντας, Η περίπτωση του SkyNet ήταν το πρώτο πράγµα που µου ήρθε στο µυαλό διαβάζοντας την είδηση για την πρώτη δοκιµή τού επί τετραετία αναπτυσσόµενου πιλοτικού ευρωπαϊκού προγράµµατος, µε την κωδική ονοµασία RoboEarth Από τoν Μηνά N. Παπαγεωργίου κατά κάποιον τρόπο, µια εξωτική µορφή cyber-συνειδητότητας και δηµιουργώντας εν τέλει έναν ηλεκτρονικό υπερ-εγκέφαλο για µελλοντικές εξελιγµένες συσκευές. Αυτές οι συσκευές αναµένεται να είναι διαθέσιµες µέσα στην επόµενη δεκαετία, σύµφωνα µε τις τωρινές προβλέψεις, και θα έχουν τη δυνατότητα να αναβαθµίζονται µόνες τους, επιλέγοντας οι ίδιες τις πληροφορίες που θα «κατεβάζουν» από το RoboEarth. Νοµίζω ότι οι οµοιότητες µε το κινηµατογραφικό SkyNet (αν και το RoboEarth δεν φαίνεται να συνδέεται σε πρώτη φάση µε την πολεµική βιοµηχανία) είναι κάτι περισσότερο από εµφανείς. «Το πρόβληµα σήµερα είναι ότι τα ροµπότ συνήθως αναπτύσσονται ειδικά για ένα σκοπό. Οµως οι καθηµερινές αλλαγές που συµβαίνουν συνεχώς στο περιβάλλον µας καθιστούν όλες τις προγραµµατισµένες δράσεις τους άχρηστες», επισηµαίνει ο προγραµµατιστής Ρενέ βαν ντε Μόλενγκραφτ, που ηγείται της επιστηµονικής οµάδας πέντε ευρωπαϊκών πανεπιστηµίων και άλλων ερευνητών της γνωστής πολυεθνικής Philips, στο πλαίσιο της ανάπτυξης του RoboEarth. Στο τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας έχετε τη δυνατότητα να αναγνώσετε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο για τα µελλοντικά όνειρα που κάνει ο άνθρωπος τα τελευταία 110 περίπου χρόνια µέσα από τον κόσµο της τεχνολογίας. Υπάρχουν αµέτρητες τεχνολογικές συσκευές που έπλασαν ένα εναλλακτικό µέλλον, κι όµως δεν παρουσιάστηκαν ποτέ στη δική µας χρονική ακολουθία. υστυχώς, δεν είµαστε σε θέση να γνωρίζουµε εάν το RoboEarth θα εξελιχθεί στο µέλλον σε ένα εφιαλτικό SkyNet. Καλού κακού, όµως, ας έχουµε στραµµένη την προσοχή µας σε επιστήµονες όπως ο κ. Βαν ντε Μόλενγκραφτ. Αν κάποιο εξελιγµένο Cyborg απειλήσει σύντοµα τη ζωή του, τότε ίσως όντως κάτι να έχει πάει στραβά στο µέλλον! 7 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

8 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 8 KOSM ΝE W S Επιµέλεια: Θεανώ Καρούτα Βρέχει νυχτερίδες! Με ένα πολύ περίεργο φαινόµενο έρχονται αντιµέτωποι οι κάτοικοι του Queensland στην Αυστραλία, αφού εδώ και µερικές ηµέρες βρέχει νεκρές νυχτερίδες! εκάδες χιλιάδες µέλη της οικογένειας των µικρών αυτών θηλαστικών πέφτουν από τον ουρανό, ενώ ελάχιστα από αυτά καταφέρνουν να µείνουν ζωντανά. Με το αλλόκοτο και τροµακτικό αυτό φαινόµενο ασχολήθηκαν, φυσικά, οι κτηνίατροι της χώρας και αποφάνθηκαν πως δεν πρόκειται για κάτι αφύσικο. Η εξήγηση είναι η εξής: το κύµα καύσωνα που έχει πλήξει το Queensland το τελευταίο διάστηµα είναι ένα γεγονός που δεν µπορούν να αντέξουν οι νυχτερίδες, οι οποίες, στην προσπάθειά τους να αλλάξουν ενδιαίτηµα, µετακινούνται µαζικά, πέφτουν όµως πάνω στα κύµατα θερµότητας και, µη µπορώντας να αντέξουν θερ- µοκρασίες άνω των 43 βαθ- µών Κελσίου, ψοφούν. 12 Γενάρη: Με τα παντελόνια κάτω! Η «Μέρα χωρίς παντελόνι στον υπόγειο» γιορτάστηκε σε 60 πόλεις του κόσµου! Πρόκειται για µια ιδέα που ξεκίνησε να εφαρµόζει πριν από µερικά χρόνια η νεοϋορκέζικη οµάδα καλλιτεχνών «Improv Everywhere», οι οποίοι, όπως αναφέρει το σλόγκαν τους, αρέσκονται να προκαλούν σκηνές. Ετσι, την Κυριακή στις 12 του µήνα, αρκετοί πολίτες άφησαν την ντροπή στο σπίτι τους και έκαναν τις διαδροµές τους µε το µετρό χωρίς παντελόνι. Περισσότεροι από ακοµπλεξάριστοι Νεοϋορκέζοι πληµµύρισαν το δίκτυο του υπόγειου σιδηρόδροµου, ενώ ανάµεσα στις πόλεις που ακολούθησαν το παράδειγµά τους ήταν η Βαλτιµόρη, η Βοστόνη, το Σικάγο, το Σαν Φρανσίσκο, το Τορόντο και η Ουάσιγκτον. Το event διοργανώθηκε για 11η χρονιά φέτος στις ΗΠΑ, ενώ αντίστοιχες εκδηλώσεις σηµειώθηκαν σε πόλεις όπως το Λονδίνο, η Αδελαΐδα της Αυστραλίας, το Χονκ Κονγκ και η Σαγκάη. Σηµειώνεται πως µια οµάδα ανθρώπων που επιχείρησε να κάνει το ίδιο στην Κωνσταντινούπολη κατέληξε στο κρατητήριο

9 Μυστήρια Ρουά µατ στην αιωνιότητα Είναι γεγονός πως τα τελευταία 50 χρόνια οι αυτοκτονίες έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί στις νεαρές ηλικίες. Οι λόγοι που συντείνουν σε αυτή την απόφαση είναι συνήθως οι ψυχικές ασθένειες, όπως η κατάθλιψη, τα ναρκωτικά ή κάποια ανίατη ασθένεια που ταλαιπωρεί τον επίδοξο αυτόχειρα. Υπάρχουν όµως και πιο εξεζητηµένες αιτίες, όπως είναι οι ιδεολογικές, στην περίπτωση των καµικάζι, αλλά και οι φιλοσοφικές, όπου το υποκείµενο θέλει να έχει τον έλεγχο της ζωής και του τέλους της. Στην προκειµένη περίπτωση, βέβαια, τα ΜΜΕ στην πόλη Jinhua της Κίνας απασχόλησε µια άλλη, ιδιαίτερα πρωτότυπη αιτία αυτοκτονίας και µάλιστα διπλής! Πιο συγκεκριµένα, οι Αρχές εντόπισαν την προηγούµενη εβδοµάδα τα πτώµατα δύο αντρών. Ο ένας ήταν γύρω στα 50 και ο δεύτερος λίγο νεότερος. Τα πτώµατα συνόδευαν δύο σηµειώµατα, τα οποία βέβαια έκρυβαν µια έκπληξη. Ο νεότερος άντρας, ο Ju, σύµφωνα µε το ιατροδικαστικό πόρισµα, είχε στραγγαλιστεί, ενώ ο άλλος, ο Liao, είχε καταναλώσει φυτοφάρµακο. Τα σηµειώµατα αποδίδονται αµφότερα στον 50χρονο, ο οποίος οµολογούσε πως πήρε την απόφαση να αυτοκτονήσει επειδή ήταν πολύ µόνος από τη στιγµή που η οικογένειά του τον είχε αποµονώσει. Σκεπτόµενος, όµως, τη µοναξιά που θα τον περίµενε στον άλλο κόσµο, αποφάσισε να πάρει µαζί και τον καλύτερό του φίλο ώστε να µπορεί εκεί να παίζει σκάκι! Ο Ju ήταν ο µόνος φίλος που είχε αποµείνει στον Liao και τον επισκεπτόταν συχνά για να παίζουν σκάκι. Από ό,τι φαίνεται, πλήρωσε πολύ ακριβά την τελευταία τους παρτίδα. Αστρα - δραπέτες Μια διεθνής οµάδα επιστηµόνων, µε επικεφαλής τη Lauren Palladino του Πανεπιστηµίου Vanderbilt, ανακάλυψε 20 τουλάχιστον άστρα µε µέγεθος ανάλογο του Ηλιου µας, η υπερβολική ταχύτητα των οποίων τους δίνει τη δυνατότητα να δραπετεύσουν από το γαλαξία! Σύµφωνα µε µελέτη που δη- µοσιεύτηκε στο περιοδικό «The Astrophysical Journal» και παρουσιάστηκε στο συνέδριο της Αµερικανικής Αστροφυσικής Εταιρείας, κανένα από αυτά τα άστρα δεν προέρχεται από την κεντρική περιοχή του γαλαξία µας, σε αντίθεση µε τα άστρα υψηλής ταχύτητας που είχαν ανακαλύψει µέχρι τώρα, τα οποία ήταν γιγαντιαίου µεγέθους και βρίσκονταν όλα στο κέντρο του «Milky Way». Οπως υποστηρίζει η Palladino, «πρόκειται για κάτι πολύ διαφορετικό απ ό,τι είχαµε ανακαλύψει µέχρι σήµερα». Η προσοχή αστρονόµων και αστροφυσικών είναι πλέον στραµµένη στη νέα κατηγορία άστρων, µιας και το ζητούµενο είναι να εντοπιστεί η αιτία που τα αντικείµενα αυτά αποκτούν τέτοιες ταχύτητες. 9 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

10 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 10 KOSM ΝE W S Επιµέλεια: Θεανώ Καρούτα Πάγωσε η κόλαση Αποτελεί µια γνωστή φράση που καταφέρνει να τονίσει το ανέφικτο κάποιων καταστάσεων. Στην προκειµένη περίπτωση όµως χρησιµοποιείται µε απόλυτη κυριολεξία, µιας και το κύµα χιονιά που κατέκλυσε τις ΗΠΑ είχε ως αποτέλεσµα να παγώσει ακόµα και η µικρή πόλη Hell στο Michigan! εν κάνει διακρίσεις ο καιρός ούτε σταµατά µπροστά σε µια παγω- µένη κόλαση και έτσι, µέσα στις 50 Πολιτείες που καταγράφουν ιστορικά χαµηλά θερµοκρασιών, είναι και το Michigan, µε τη Hell να είναι καλυµµένη από χιόνι και πάγο. Αποκαλύψεις για τα ΑΤΙΑ από πρώην στέλεχος της καναδικής κυβέρνησης «Οι εξωγήινοι έχουν διεισδύσει στον ανθρώπινο πολιτισµό εδώ και πολύ καιρό», δήλωσε ξεκάθαρα, µιλώντας στον ειδησεογραφικό σταθµό Russia Today, ο πρώην υπουργός Αµυνας του Καναδά, Paul Hellyer. Ο Hellyer διετέλεσε υπουργός Αµυνας την περίοδο του Ψυχρού Πολέµου και, όπως δήλωσε, το 1961 καταγράφηκαν τουλάχιστον 50 περιπτώσεις ΑΤΙΑ που εντοπίστηκαν να πετούν από τη Ρωσία προς την Ευρώπη. Τα περιστατικά αυτά ερευνήθηκαν σχολαστικά και απασχόλησαν την καναδική κυβέρνηση για 3 χρόνια. Σύµφωνα µε τα πορίσµατα της ειδικής επιτροπής που σχηµατίστηκε, τουλάχιστον 4 είδη εξωγήινων έχουν επισκεφθεί τον πλανήτη µας εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ο ίδιος πίστευε πως υπήρχαν 2 έως 12 διαφορετικά είδη εξωγήινων πλασµάτων, µε βάση τις αναφορές που είχε µελετήσει επί της θητείας του, όµως σήµερα καταλήγει στο συµπέρασµα ότι πρόκειται για περίπου 80, κάποια εκ των οποίων µοιάζουν τόσο πολύ µε το είδος µας, που «δεν θα τους αντιλαµβανόµασταν ακόµα κι αν περπατούσαν δίπλα µας». Τέλος, τόνισε πως, αν και µέχρι πρότινος πίστευε πως τα εξωγήινα όντα ζουν πολύ µακριά µας, τα τελευταία χρόνια αναθεωρεί και δεν αποκλείει να κατοικούν και εντός του δικού µας αστρικού συστήµατος!

11 Μυστήρια Ταξινοµήθηκαν δύο νέα είδη δεινοσαύρων Τα απολιθωµένα οστά δεινοσαύρων ηλικίας 72 εκατοµµυρίων ετών εντόπισαν στη Βορειοδυτική Σαουδική Αραβία παλαιοντολόγοι από το Πανεπιστήµιο της Ουψάλας στη Σουηδία. Η περιοχή στις ακτές της Ερυθράς Θάλασσας, που σήµερα είναι έρηµος, είχε κατά το απώτατο παρελθόν τροπικό κλίµα, ενώ το µεγαλύτερο µέρος της χερσονήσου ήταν υποθαλάσσιο. Σύµφωνα µε την ανακοίνωση του πανεπιστηµίου, αποτελούσε ιδανικό βιότοπο για τον τιτανόσαυρο, ένα φυτοφάγο δεινόσαυρο που εκτιµάται πως ξεπερνούσε τα 20 µ. σε µήκος, και τον αβελίσαυρο, ένα δίποδο σαρκοφάγο δεινόσαυρο ύψους 6 µ. Οι παλαιοντολόγοι ανακάλυψαν ουραίους σπονδύλους από τον τιτανόσαυρο και δόντια αβελίσαυρου. Οπως δήλωσε ο Benjamin Kear, παλαιοβιολόγος του πανεπιστηµίου, «είναι οι πρώτοι δεινόσαυροι της αραβικής χερσονήσου που ταξινοµούνται, καθώς τα απολιθώµατα δεινοσαύρων στη συγκεκριµένη περιοχή είναι εξαιρετικά σπάνια». Η σπανιότητά τους οφείλεται στο γεγονός ότι τα περισσότερα ιζηµατογενή πετρώµατα έχουν παρασυρθεί από χειµάρρους, παίρνοντας µαζί τους όσα στοιχεία είχαν φυλάξει µέσα τους. Η επιστηµονική αυτή οµάδα, που αποτελείται από Σουηδούς, Αυστραλούς και Σαουδάραβες, επεσήµανε πως παρόµοιοι δεινόσαυροι έχουν βρεθεί στη Βόρειο Αφρική, στη Μαδαγασκάρη και τη Νότιο Αµερική, ενώ τα ευρήµατά τους ανέλυσαν στην επιθεώρηση «Plos One». Ζητούνται εξορκιστές στη Μάλτα Η κατά τη Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία αύξηση των αποκρυφιστικών τελετών στη Μάλτα έχει καταστήσει αναγκαία εδώ και κάποιο διάστηµα την ύπαρξη περισσότερων ιερέων που γνωρίζουν πώς να πραγµατοποιούν εξορκισµούς! «Οι πιστοί ανησυχούν µε την πιθανότητα όλο και περισσότεροι άνθρωποι να λατρεύουν τον Σατανά», αναφέρουν τα ιταλικά ΜΜΕ, ενώ, σύµφωνα µε δη- µοσίευµα, η Εκκλησία έχει ξεκινήσει σεµινάρια και ταχύρρυθµα προγράµµατα εκπαίδευσης στην Ιταλία, στην Ισπανία και τη Μάλτα για τους ιερείς που θα µάθουν να εξορκίζουν! Πιο αναλυτικά, ο 76χρονος Ιταλός ιερέας Vincenzo Taraborelli έχει αναλάβει να εκπαιδεύσει εκατοντάδες νέους ιερείς, ενώ λέγεται πως ο ίδιος έχει τύχει να κάνει µέχρι και 100 εξορκισµούς µέσα σε µία εβδοµάδα. Ο Taraborelli τονίζει την ανάγκη να γίνεται σωστά και ποιοτικά ο εξορκισµός και όχι να αντιγράφονται πρακτικές από την οµώνυµη ταινία του Ο ιερέας επισηµαίνει ακόµα πως τα σεµινάρια αυτά είναι υποχρεωτικά, καθώς πρέπει όλοι οι υποψήφιοι εξορκιστές να γνωρίζουν πως το άτοµο που θα τεθεί προς εξορκισµό θα πρέπει να έχει εξεταστεί πρώτα από γιατρούς και η διαταραχή του να µη συνιστά ψυχική ή βιολογική νόσο, ενώ µια σειρά προϋποθέσεων πρέπει να ισχύει και για τον ιερέα, όπως για παράδειγµα η αγνότητα της ψυχής του και η ακριβής γνώση του τελετουργικού. 11 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

12 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 12 PALEOFUTURE εικόνες του µέλλοντος από το πα

13 οριζοντας συµβαντων Το µυαλό του ανθρώπου πάντα έτρεχε µπροστά από την εποχή του. Τόσο µπροστά, που, διαβάζοντας σήµερα τις προβλέψεις τού χθες, άλλες φορές κουνάµε το κεφάλι συγκαταβατικά, διότι βγήκαν σωστές, και άλλες γελάµε γιατί ξεπέρασαν κάθε φαντασία. Στις επόµενες σελίδες θα εξετάσουµε ποιες τεχνολογικές «προφητείες» επαληθεύτηκαν και ποιες όχι! Του Στέλιου Φωκά, ρελθόν Τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένας τοµέας έρευνας που αναπτύσσεται, σε ερασιτεχνικό κυρίως επίπεδο, και ακούει στο όνοµα Paleofuture. Σε ελεύθερη µετάφραση «παλαιοµελλοντολογία». Ουσιαστικά, όσοι ασχολούνται µε αυτό το ερευνητικό πεδίο ψάχνουν να βρουν προβλέψεις παλαιότερων εποχών για το πώς θα είναι το µέλλον. Ενα ιδιότυπο ταξίδι πίσω στο χρόνο µε λίγα λόγια, µε όχηµα τα παλιά δηµοσιεύµατα. εκαετία 1910 Το ταχυδροµείο 100 χρόνια µετά Στη δεκαετία του 1910 είχαν κυρίως πρακτικά θέµατα να λύσουν. Για παράδειγ- µα, η αποστολή της αλληλογραφίας ήταν µία εξαιρετικά χρονοβόρα διαδικασία εκείνη την εποχή. Τα γράµµατα και τα δέµατα έκαναν εβδοµάδες ή και µήνες να φτάσουν στον Το φουτουριστικό ταχυδροµείο του 1910 και τα επερχόµενα drones της Amazon. παραλήπτη, ειδικά αν εκείνος βρισκόταν σε άλλη χώρα από τον αποστολέα. Ας µη σκεφτούµε το τι γινόταν αν βρίσκονταν σε διαφορετικές ηπείρους. Για ένα χα- µένο γράµµα έκλειναν σπίτια, επιχειρήσεις, χάνονταν έρωτες και σηµαντικές υποθέσεις. Οι µελλοντολόγοι άρχισαν να σκέφτονται πώς θα ήταν η αλληλογραφία στο µέλλον και πέτυχαν διάνα. Οχι, δεν φαντάστηκαν πως θα υπήρχε σήµερα ηλεκτρονική αλληλογραφία, έκαναν ένα βήµα, ένα άλµα θα λέγαµε, µπροστά. Φαντάστηκαν ένα αεροπλάνο που θα περνούσε πάνω από το σπίτι τους και θα έριχνε το σάκο µε τα γράµµατα ή το δέµα µε ένα αλεξίπτωτο! Ανέφικτο τότε, θα είναι όµως απολύτως εφικτό σύντοµα µε λίγο διαφορετικό τρόπο. Ρίξτε µια µατιά στην απεικόνιση της εποχής και συγκρίνετέ τη µε το αεροπλανάκι που σχεδιάζει να χρησιµοποιήσει σύντοµα η Amazon (η γνωστή εταιρία διαδικτυακών πωλήσεων) για να µας στέλνει τις παραγγελίες µας! εκαετία 1920 Ατσάλινοι στρατιώτες Στην επόµενη δεκαετία τα πράγµατα ήταν λίγο πιο πεζά, εξαιτίας των συνθηκών. Ο Α Παγκόσµιος Πόλεµος είχε λήξει, αφήνοντας πίσω του εκατοµµύρια θυµάτων, ενώ ένας επόµενος µεγάλος πόλεµος δεν ήταν καθόλου απίθανος, όπως άλλωστε αποδείχθηκε. Ετσι όσοι «έβλεπαν» µπροστά φαντάζονταν πως στο µέλλον οι στρατιώτες θα αντικατασταθούν από ροµπότ, τα οποία θα είναι άτρωτα. Ακόµα και αν καταστρέφονταν, δεν θα υπήρχαν τουλάχιστον ανθρώπινες απώλειες. Στρατιώτες ροµπότ µπορεί να µην έχουµε ακόµα στο κατώφλι του 21ου αιώνα, αλλά, όσο να ναι, µιαν αυτοµατοποίηση την έχουµε πετύχει. Αναφέρουµε ενδεικτικά τα µη επανδρωµένα κατασκοπευτικά και βοµβαρδιστικά αεροσκάφη που στην εποχή µας επιχειρούν σε χώρες όπως το Ιράκ και το Αφγανιστάν 13 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

14 eλευθεροσ tυποσ φαινομενα : Το μέλλον σε ζωντανή σύνδεση με τα βάθη του ωκεανού. Δεκαετία 1930 Σε απευθείας μετάδοση Με το πέρασμα από το βωβό στον ομιλούντα κινηματογράφο, οι λάτρεις των σκοτεινών αιθουσών και της μεγάλης οθόνης έκαναν στο μυαλό τους τρελά σχέδια για το μέλλον. Μετά την ομιλία τι; Χρώμα; Το πέτυχαν εντός της δεκαετίας αυτής. Ειδικά εφέ, 3D μήπως; Οχι ακόμα, τα προηγούμενα ούτε καν σαν ιδέα δεν υπήρχαν. Εικόνα εξ αποστάσεως, όμως; Αυτό ναι, μπορούσε ο ανθρώπινος νους να το συλλάβει, έστω και ως πρόβλεψη. Σε απεικόνιση της εποχής, λοιπόν, βλέπουμε τον κινηματογράφο του μέλλοντος: Μια «βαθυσφαίρα» στον πυθμένα της θάλασσας, που διαθέτει κάμερες, λαμβάνει εικόνα και το πλήρωμα τη στέλνει απευθείας στην κινηματογραφική αίθουσα! Οι θεατές, βλέποντας σε απευθείας σύνδεση ένα ψάρι να τους γνέφει, μένουν με ανοιχτό το στόμα, όπως ακριβώς δηλαδή μείναμε και εμείς μόλις είδαμε τη συγκεκριμένη απεικόνιση. Αργότερα, όμως, θυμηθήκαμε πως μόλις το 1936, ο Ζακ Ιβ Κουστό έφτιαξε την πρώτη μάσκα Αν υπήρχε η δυνατότητα να μεταφερθεί κάποιος σε μία από τις προαναφερθείσες δεκαετίες, έχοντας στο μυαλό του τις προβλέψεις της εποχής του για το μέλλον, σίγουρα θα πάθαινε σοκ καταδύσεων. Είκοσι χρόνια μετά, καταδυόταν στο βαθύ ωκεανό χρησιμοποιώντας τα πρώτα βαθυσκάφη Δεκαετία 1940 Η κουζίνα του μέλλοντος Μπορεί στην Ευρώπη να μαινόταν ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος, στις ΗΠΑ όμως μπορούσαν ακόμα να ονειρεύονται το μέλλον, τουλάχιστον τις στιγμές που δεν σκέφτονταν τους δικούς τους ανθρώπους που βρίσκονταν στα μέτωπα του πολέμου. Ηδη η τεχνολογία είχε μπει για τα καλά στα νοικοκυριά μαζί με τον ηλεκτρισμό και το τηλέφωνο. Αλλά η κουζίνα ήταν πάντα μια περιπέτεια (για ορισμένους ακόμα έτσι είναι ) και όλα περνούσαν από τα χέρια της νοικοκυράς. Πώς θα ήταν όμως στο μέλλον; Μια φωτογραφία του 1943 (βλ. εικόνα πάνω) από ένα σχετικό αφιέρωμα σε περιοδικό της εποχής έδινε στις Αμερικανίδες νοικοκυρές μια πρώτη γεύση. Αυτό που βλέπετε μοιάζει όντως με αυτό που νομίζετε, ένα φούρνο μικροκυμάτων. Οχι, δεν είχαν φανταστεί την τεχνολογία των μικροκυμάτων, πρόκειται για ένα γυάλινο φούρνο που θα επέτρεπε στη νοικοκυρά να επιβλέπει το φαγητό από όλες τις μεριές και να επεμβαίνει όποτε χρειάζεται. Το γυαλί υποτίθεται πως θα βοηθούσε και στο πιο εύκολο ψήσιμο. Ολόκληρη η κουζίνα έβριθε από αυτοματισμούς και κρυφά κουζινικά: ντουλάπια που ανοί-

15 οριζοντας συµβαντων Το εικονοτηλέφωνο της δεκαετίας του '60. γουν και αποκαλύπτουν µια αρµαθιά από κουτάλες, κρυφοί αποχυµωτές και τρίφτες ενσωµατωµένοι (!) στους πάγκους, πλυντήρια πιάτων και άλλα τέτοια. Το πιο εντυπωσιακό, όµως, ήταν ο φούρνος. Ο εξοπλισµός της κουζίνας είχε σχεδιαστεί από την εταιρία Libbey-Owens- Ford Glass, παρ όλα αυτά, το όραµά της ίσως να εξελίχθηκε σε ένα παράλληλο µε αυτό που γνωρίζουµε µέλλον! εκαετία 1950 Νοσοκοµεία στο ιάστηµα \Στην Ελλάδα του 2014 έχουµε τον υπουργό Υγείας Αδωνι Γεωργιάδη να ταλανίζεται προσπαθώντας να βρει ισοδύναµα για το 25ευρο που του έκοψαν για τα νοσήλια στα νοσοκοµεία. Πού να δει τι σκαρφίζονταν οι Αµερικανοί οµόλογοί του στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1950! Οχι στην πραγµατικότητα, αλλά σε ένα κόµικ της εποχής που ονοµαζόταν «Πιο κοντά απ ό,τι νοµίζουµε». Σύµφωνα µε την ιστορία του κόµικ, η Αµερικανική Πυραυλική Κοινότητα ενηµέρωνε τον πρόεδρο Αϊζενχάουερ πως πλέον η πρακτική ιατρική επιστήµη θα µπορούσε να ωφεληθεί σηµαντικά από την έλλειψη βαρύτητας και ακτινοβολίας, αλλά και από τις χαµηλές θερµοκρασίες του ιαστήµατος. Σε µερικά χρόνια από εκείνη την εποχή, τα πρώτα νοσοκοµεία θα µπορούσαν να τεθούν σε τροχιά γύρω από τη Γη. εν µπορούµε να φανταστούµε επακριβώς τα οφέλη που θα είχε η Ιατρική σε συνθήκες µηδενικής βαρύτητας, πάντως το πρόβληµα µε τα ράντζα, µια φορά, θα το λύναµε. εκαετία 1960 Το εικονοτηλέφωνο Και ενώ η κούρσα για την κατάκτηση της Σελήνης συνεχιζόταν µε φρενήρεις ρυθµούς, πίσω στη Γη προσπαθούσαν να πιάσουν γραµµή στο τηλέφωνο. Ετσι οραµατίζονταν το «εικονοτηλέφωνο», 15 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

16 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 16 εκαετία Υποθαλάσσιες αποικίες Τη δεκαετία του 1970 οραµατίζονταν τον εποικισµό των ωκεανών µε υποθαλάσσιες πολιτείες. Αρχικά για ερευνητικούς σκοπούς. Στη λεζάντα που παραθέτουµε διαβάζου- µε: «Σε αυτή τη µόνιµη υποθαλάσσια βάση του µέλλοντος, οι επιστήµονες εργάζονται στο εργαστήριο ενός ωκεανογραφικού κέντρου επιχειρήσεων και αναζητούν τρόπους για να εκµεταλλευτούν τα τεράστια αποθέµατα τροφίµων και των ορυκτών πόρων που προσφέρουν οι ωκεανοί. Ενα τέτοιο κέντρο θα διατηρεί την επικοινωνία µε άλλες παρόµοιες βάσεις αλλά και µε εγκαταστάσεις στην ξηρά µέσω καλωδίων οπτικών ινών και κεραιών». Για πότε µιλούσε η πρόβλεψη; Το βιβλίο «Ο κόσµος του Αύριο» γράφτηκε το 1973 και αναφερόταν στο µακρινό 1994! Κάτι τέτοιο δεν αποτελεί έκπληξη. Την ίδια περίπου περίοδο, το 1975, στην τηλεόραση σηµείωνε τεράστια επιτυχία η σειρά «ιάστηµα 1999». Σύµφωνα µε το σενάριο, ο πρωταγωνιστής, Μάρτιν Λαντάου, και το πλήρωµα της µόνιµης βάσης στη Σελήνη, προσπαθούν να επιβιώσουν, καθώς ο φυσικός δορυφόρος της Γης έχει βγει εκτός τροχιάς. Η καµπάνα καµπάνα, όµως, στο παντελόνι που αποτελούσε από τότε διακαή πόθο των τεχνικών της επικοινωνίας. Στη φωτογραφία (πίσω σελίδα) βλέπουµε ένα διαφηµιστικό για ένα πειραµατικό µοντέλο εικονοτηλέφωνου και από πάνω την ατάκα «Η Western Electric διασταυρώνει το τηλέφωνο µε την τηλεόραση». Τελικά ούτε το τηλέφωνο ούτε η τηλεόραση αποδείχθηκαν καρπερά τότε. Σήµερα, πάντως, διαθέτουµε ποικίλα τέτοια εικονοτηλέφωνα, χρησιµοποιώντας τα smartphones µε βιντεοκλήσεις ή προγράµµατα τύπου skype στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. εκαετία 1980 Ψώνια στον 21ο αιώνα Τα ψώνια διαχρονικά είναι µια δραστηριότητα που κάνουµε συχνά. Κάποιες Σύµφωνα µε την ιστορία του κόµικ, η Αµερικανική Πυραυλική Κοινότητα ενηµέρωνε τον πρόεδρο Αϊζενχάουερ πως πλέον η πρακτική ιατρική επιστήµη θα µπορούσε να ωφεληθεί σηµαντικά από την έλλειψη βαρύτητας και ακτινοβολίας, αλλά και από τις χαµηλές θερµοκρασίες του ιαστήµατος φορές περνάµε καλά, ορισµένες άλλες, όµως, είναι πραγµατική αγγαρεία. Η περιπλάνηση µέσα στο σούπερ µάρκετ, η ατελείωτη αναµονή στην ουρά για να πληρώσουµε για τις αγορές µας και το κουβάληµα µέχρι το σπίτι, όπου διαπιστώνουµε πως έχουµε ξεχάσει το κυριότερο από τα προϊόντα που θέλαµε να πάρουµε Οµως, για όλα υπάρχει λύση! Οπως προέβλεπαν τα φουτουριστικά περιοδικά της εποχής, οι αγορές στον 21ο αιώνα θα πρέπει να είναι µία πολύ πιο εύκολη και ευχάριστη υπόθεση. Αυτό θα επιτυγχάνεται µε τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών και ροµπότ, χωρίς ο καταναλωτής να κουνήσει το δαχτυλάκι του, πόσω µάλλον το καροτσάκι του σούπερ µάρκετ. Αντί να βγει έξω, θα µπορεί να επικοινωνήσει µε το σούπερ µάρκετ µέσω του υπολογιστή, το βιντεοτηλέφωνο του οποίου θα δείχνει τι υπάρχει στα ράφια. Στη συνέχεια ο καταναλωτής θα επιλέγει και θα δίνει εντολή στον υπολογιστή για

17 οριζοντας συµβαντων Ρίξτε µια µατιά στην απεικόνιση της εποχής για το µελλοντικό ταχυδροµείο και συγκρίνετέ τη µε το αεροπλανάκι που σχεδιάζει να χρησι- µοποιήσει σύντοµα η Amazon (η γνωστή εταιρία διαδικτυακών πωλήσεων) για να µας στέλνει τις παραγγελίες µας! SMS από την κουζίνα στο µέλλον των...90's! O καταναλωτισµός οργιάζει και στη δεκαετία του '80 οραµατίζονται ένα ανάλογο µέλλον. να παραγγείλει τα προϊόντα που θέλει. Το ροµπότ του καταστήµατος θα τα συλλέγει σε καροτσάκια και θα τα πηγαίνει σε ένα όχηµα παράδοσης. Αυτό θα έρχεται σπίτι του, χωρίς οδηγό, µε τηλεκατεύθυνση. ιαβάζοντάς τα παραπάνω στον 21ο αιώνα, χαµογελώ, καθώς µου έρχεται στο µυαλό ο ταλαίπωρος υπάλληλος του σούπερ µάρκετ που γεµίζει το καλάθι µε τα προϊόντα που παραγγέλνουν τηλεφωνικά οι πελάτες και παραλαµβάνουν από έναν άλλο υπάλληλο, που οδηγεί ένα βαν. Οι υπόλοιποι ψάχνουµε για το ταµείο µε την ένδειξη «Μόνο για καλαθάκια»... εκαετία 1990 Με τον ΚΙΤ στην κουζίνα Για όσους δεν γνωρίζουν, ο ΚΙΤ ήταν ένα πλήρως αυτοµατοποιηµένο αυτοκίνητο, µια Pontiac Firebird Trans Am, που πρωταγωνιστούσε στη θρυλική τηλεοπτική σειρά της δεκαετίας του 1980 «Ο Ιππότης της ασφάλτου». Μεταξύ άλλων, συνοµιλούσε µε τον οδηγό του Μάικλ Νάιτ -κατά κόσµον Ντέιβιντ Χάσελχοφ, που αργότερα πρωταγωνίστησε στην πασίγνωστη τηλεοπτική σειρά «Baywatch»- και έπαιρνε εντολές από αυτόν. Στη δεκαετία του 1990, απ ό,τι φαίνεται, κάποιοι έβαλαν τον ΚΙΤ στην κουζίνα! εν εξηγείται διαφορετικά το σχετικό βίντεο που «αλιεύσαµε» από το ιαδίκτυο. Ενας σύζυγος µαγειρεύει και συνοµιλεί µε τον υπολογιστή του, η «φωνή» του οποίου µοιάζει πολύ µε του ΚΙΤ. Κάποια στιγµή ζητά από τον υπολογιστή να του δείξει τη συνταγή για τα ραβιόλια που θέλει να φτιάξει. Αρχίζει να διαβάζει και ξαφνικά συνειδητοποιεί πως του έχει τελειώσει το λάδι. Κοιτάζει µε ύφος τον υπολογιστή και του λέει: «Στείλε ένα µήνυµα στη γυναίκα µου, είναι στο σούπερ µάρκετ, και πες της να αγοράσει ελαιόλαδο». ΚΙΤ, µας τελείωσε το λάδι, κάνε κάτι! [Απολαύστε το βίντεο πληκτρολογώντας στην αναζήτηση του ΥouΤube τη φράση «Cooking in the Future (early 1990s AT&T)»] Τι έπαθε το µέλλον; Αν υπήρχε η δυνατότητα να µεταφερθεί κάποιος σε µια από τις προαναφερθείσες δεκαετίες, έχοντας στο µυαλό του τις προβλέψεις της εποχής του για το µέλλον, σίγουρα θα πάθαινε σοκ. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, αν οι προβλέψεις της δεκαετίας αυτής είχαν επαληθευθεί, αλλά όχι στο βαθµό που θα ήθελε, θα απογοητευόταν αρκετά. Στη χειρότερη περίπτωση, όπου θα έβλεπε πως οι φουτουριστικές προβλέψεις της εποχής του δεν βγήκαν αληθινές, παρά τη σιγουριά όσων τις διατύπωναν, θα αναφωνούσε «Θεέ µου! Τι έπαθε το µέλλον;». Τότε θα εισέπραττε ένα καθησυχαστικό χτύπηµα στην πλάτη και την εξής ατάκα από εκείνον που θα τον υποδεχόταν: «Τίποτα, φίλε µου, απλά δεν έγινε αυτό που νόµιζες πως θα γίνει. Τουλάχιστον ταξίδεψες στο µέλλον, µη µου πεις πως δεν το περίµενες αυτό; Εµείς πάντως σε περιµέναµε. Γεια σου, πάω να δω τι άφησες εκεί πίσω». 17 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

18 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 18 ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΦΩΣ στα ιερά σπήλαια των θεών

19 αποφενια Πού πρωτοσυναντάται η παράδοση των ιερών σπηλαίων; Ποια είναι η εσωτερική τους σηµασία; Ο Γιώργος Ιωαννίδης µάς ξεναγεί σε ένα µαγευτικό ταξίδι µεταφυσικών συµβολισµών. Από τις περιγραφές του Οµήρου στο σπήλαιο του Πλάτωνα και από τις διδασκαλίες των νεοπλατωνικών στις ευαγγελικές εξιστορήσεις, ο ρόλος του ιερού σπηλαίου εξακολουθεί µέχρι και σήµερα να εµπνέει το φιλοσοφηµένο άνθρωπο. Του Γιώργου Ιωαννίδη, Λέγεται για τον Ιουλιανό πως µυήθηκε στα νεοπλατωνικά µυστήρια στα έγκατα ενός σπηλαίου. Παρόµοια, ο Πλάτωνας εµπνεύστηκε την «Πολιτεία» του στο Ιδαίον άντρο, ενώ ο Πυθαγόρας αποσυρόταν σε σπήλαιο κοντά στον κόλπο του Μαραθόκαµπου στη Σάµο όταν ήθελε να στοχαστεί. Υπάρχει κάτι το ιδιαίτερο που συνδέει τις σπηλιές µε τη φιλοσοφία και το ιερό. εν είναι τυχαίο, άλλωστε, που πολλοί θεοί και θεές της αρχαιότητας γεννιούνται, µεγαλώνουν ή κατοικούν στα φυσικά κοιλώµατα της γης. Ο Βέλχανος ίας της Κρήτης λέγεται πως γεννήθηκε στο ικταίο άντρο στο οροπέδιο Λασιθίου, ο Ερµής γεννήθηκε σε σπήλαιο της Κυλλήνης της Αρκαδίας, η θεά του τοκετού Ειλείθυια (από το ειλέω, που σηµαίνει στενοχωρώ, και το θύω, δηλαδή στενάζω µε ορµή) γεννήθηκε σε σπηλιά της Αµνισού στην Κρήτη και η Ινώ φρόντισε το µικρό ιόνυσο σε σπηλιά στο Αρκαδικό Λεωνίδιο (λίγο πιο ψηλά από το σηµερινό µοναστήρι του Αγίου Νικολάου Σίντζας) όταν τον βρήκε παρατηµένο µέσα σε λάρνακα µετά το θάνατο της Σεµέλης... Τα παραδείγµατα είναι πολλά. Κανένα σπήλαιο όµως δεν συζητήθηκε τόσο όσο εκείνο που αναφέρει ο Οµηρος και αναλύει µε εκπληκτικό τρόπο ο Πορφύριος στο περίφηµο «Περί του εν Οδύσσεια των Νυµφών Αντρου»... Η Σπηλιά των Ψυχών Στην «Οδύσσεια», ο τυφλός ραψωδός κάνει λόγο για µια γαλαζοσκότεινη σπηλιά Tο λουτρό του Ιησού αποτελεί λεπτοµέρεια που συναντάται για πρώτη φορά σε συριακό ανάγλυφο του 5ου αιώνα και οµοιάζει σηµαντικά µε παραστάσεις όπου Νύµφες λούζουν το µικρό ιόνυσο, όπως και µε ανάγλυφες σαρκοφάγους των αυτοκρατορικών χρόνων, όπου η σκηνή προλογίζει τις βιογραφικές παραστάσεις του Ρωµαίου πολίτη που ήταν αφιερωµένη στις νύµφες, µα που από τις δύο εισόδους της µονάχα τη βορεινή µπορούσαν να περάσουν οι άνθρωποι, καθότι την άλλη, που ήταν στραµµένη νότια, τη διάβαιναν οι αθάνατοι! Η παράξενη αυτή αναφορά έκανε αιώνες αργότερα τον Πορφύριο να συγγράψει ένα ολόκληρο έργο προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσει τη ση- µασία της συγκεκριµένης σπηλιάς. Κάνει λόγο, έτσι, για δυο ηλιοστατικές πύλες: την πρώτη, τη βόρεια και καταβατική, που βρίσκεται στον τροπικό του Καρκίνου, και τη δεύτερη, τη νότια και αναβατική, που βρίσκεται στον τροπικό του Αιγόκερου. Από την πρώτη οι ψυχές κατέρχονται στη Γη, ενώ η δεύτερη ανοίγει για να υποδεχτεί τους «µυηµένους και βάκχους». Το µυστήριο των δύο ατραπών θα αναλύσει µε µεγαλύτερη λεπτο- µέρεια ο Πλούταρχος στο έργο του «Περί του Προσώπου του Εµφαινοµένου τω Κύκλω της Σελήνης». Αυτό που µας ενδιαφέρει εδώ, όµως, είναι ο συµβολισµός του σπηλαίου, για το οποίο ο Πορφύριος εξηγεί πως αντιπροσωπεύει τον κόσµο. Γιατί, όπως σύµβολο της ύλης είναι η γη, έτσι και τα σπήλαια της γης παριστάνουν τον κόσµο που δηµιουργήθηκε από ύλη: «Οι αρχαίοι όµως δεν έκαναν, όπως είπαµε, το σπήλαιο σύµβολο του κόσµου ή ενός πράγ- µατος γενητού και αισθητού, αλλά το θεώρησαν πλέον σύµβολο και όλων των αόρατων δυνάµεων, επειδή τα άντρα είναι σκοτεινά και η ουσία των δυνάµεων αφανής». Για ποιες δυνάµεις κάνει λόγο ο φιλόσοφος; Το κείµενο συνεχίζει µε σύντοµες αναφορές σε µύθους, όπου κάτοικοι των σπηλαίων ονοµάζονται οι νύµφες, η κόρη της ήµητρας και άλλες θεότητες. Καθώς όµως οι µύθοι υποδηλώνουν υπαινικτικά τις εικόνες των πιο θεϊκών πραγµάτων -όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο τέλος του κειµένου-, γίνεται σαφές πως οι δυνάµεις αυτές είναι εκείνες που οδηγούν την ψυχή! Η σπηλιά στη συλλογιστική του Πορφύριου, εποµένως, παύει να είναι αντικείµενο γεωγραφίας. Αντ αυτού, ερµηνεύεται ολοκληρωτικά ως µεταφυσικό παράδειγµα που αφορά το πρόβληµα της ενσάρκωσης της 19 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

20 eλευθεροσ tυποσ φαινομενα 20 Σπήλαιο στη Σάμο που κατά την παράδοση χρησιμοποιούσε ο Πυθαγόρας για να στοχαστεί. Σαν τον Οδυσσέα, λοιπόν, κάθε ψυχή θα πρέπει να νικήσει τα εμπόδια που την κρατούν δέσμια και ανώνυμη μέσα στο σπήλαιο της ζωής, τυφλώνοντας το εποπτικό βλέμμα της τιτάνιας φύσης του (Πολύφημος), για να βγει ξανά στο φως, ψυχή ελεύθερη και επώνυμη, ώστε να συνεχίσει το ταξίδι της αποκατάστασης και της παλιγγενεσίας πίσω στη μακάρια Ιθάκη... ανθρώπινης ψυχής. «Τα σπήλαια είναι σκοτεινά, πετρώδη και υγρά», σημειώνει ο φιλόσοφος, «και τέτοιου είδους είναι ο κόσμος λόγω της ύλης από την οποία είναι φτιαγμένος, σκληρός και μαζί ρευστός». Οι ψυχές, λοιπόν, που ρέπουν προς την υγρότητα, σωματοποιούνται -αυτή είναι η τέρψη τους, αναφέρει ο Ηράκλειτος-, γεγονός που στη βιολογία γνωρίζουμε ως γέννηση από τη σκοτεινή, θερμή μα και υγρή κοιλιά της μητέρας, ενώ μυθολογικά ως ανάδυση από τα έγκατα της σπηλιάς, που έχει τα ίδια ακριβώς χαρακτηριστικά με το θηλυκό κορμί. Στην εσωτερική κοιλότητα της γης, οι αρχαίοι αντιστοίχισαν την εμπειρία της τεκνοποιίας. Μάλιστα, στη σπηλιά του Ομήρου υπάρχουν κρατήρες όπου μέλισσες εναποθέτουν το μέλι τους. Κρατήρα ονόμαζαν οι Ελληνες το αγγείο όπου αναμιγνύονταν το κρασί με το νερό και η παρουσία τους στο σπήλαιο μας ενισχύει την αλληγορία της φυσικής κοιλότητας ως μεταμορφωτικού δοχείου όπου κατέρχεται η ψυχή (σαν μέλισσα που ταξιδεύει επαναλαμβανόμενα ανάμεσα στην κυψέλη/υλικό σώμα και τον ανθισμένο κήπο/ουρανό). Ο ίδιος αυτός όρος εμφανίζεται σε πολλά ακόμη κείμενα της κλασικής γραμματείας (από τον Πλάτωνα και τον Πλούταρχο έως τον Τρισμέγιστο Ερμή, τον Ζώσιμο και τους Χαλδαϊκούς Χρησμούς), λαμβάνοντας κάθε φορά μια πολύ ιδιαίτερη μυστηριακή σημασία: Ο κρατήρας είναι ο υποδοχέας, το σημείο συνάντησης του ρευστού (ψυχή) με το στέρεο (σώμα), αλλά και η έδρα της μεταστοιχείωσης, αφού στην «αγκαλιά» του αλλάζει η φύση όσων επιδέχεται. Οπως το ποτήρι δέχεται το κρασί και προκαλεί μέθη, όπως ο γυναικείος κόλπος φιλοξενεί το σπέρμα και φέρνει τον άνθρωπο, έτσι και στη σπηλιά εισέρχεται ο βέβηλος για να εξέλθει ο μυημένος. Ο κρατήρ είναι ο τόπος όπου υποστασιάζεται η ύπαρξη, όπου η φύση των πραγμάτων μετουσιώνεται και αλλάζει σε μια νέα κατάσταση. Το Σπήλαιο των Θαυμάτων Πολλά θαυμαστά συμβαίνουν μέσα στα σκοτάδια των σπηλαίων. Εκεί όπου οι οφθαλμοί δεν φτάνουν για να βρουν απαντήσεις, είναι το μάτι της ψυχής που προσδίδει νόημα στο σκοτάδι. Γι αυτό

21 αποφενια H είσοδος του σπηλαίου των Νυµφών στην Ιθάκη. Στην εικόνα, η αλληγορία της σπηλιάς του Πλάτωνα (Jan Saenredam, 1604). και όλα τα µυστήρια τελούνται κεκλεισµένων των θυρών, µακριά από την αισθητή αντίληψη, στο πεδίο του Αλλου. Είναι το σηµείο όπου η λογική, ως προϊόν των συναινέσεων, παραδίδει τη σκυτάλη στο παράδοξο, όπως ο πιστός προσφέρει τη λαµπάδα του για να φωτιστεί από το µυστηριώδες φως που ανάβει στην καρδιά του «σπηλαίου» της Αναστάσεως. Ο συµβολισµός κοινός µε αυτόν του σπηλαίου της Γέννησης - στο κέντρο της χαοτικής ασάφειας του σκότους, λάµπει σαν έναστρο πυρ η υπόσχεση της ζωής, ένας µυστικός ήλιος που πάλλει όπως η ζεστή καρδιά µέσα στην κοιλότητα του θώρακα ή οι ιδέες µέσα στο κρανίο. Ο δυναµικός αυτός πυρήνας απεικονίζεται σχεδόν πάντα στην τέχνη του ιερού µε το ηλιακό χρυσό ή µε το κόκκινο της φωτιάς, που χρωµατικά έστω παραπέµπει στο αίµα αλλά και το πορφυρό κρασί. Αξίζει, δε, να θυµηθούµε σ αυτό το σηµείο το θαύµα των Θυίων που αναφέρει ο Παυσανίας στα «Ηλιακά» του, πως κάθε χρόνο οι Ηλείοι φέρνουν στο ιερό του θεού τρία άδεια δοχεία τα οποία σφραγίζουν στο ναό (εικόνα και αυτός του αρχετυπικού σπηλαίου), απαγορεύοντας σε κάθε θνητό την πρόσβαση. Την εποµένη, και αφού σπάσουν τις σφραγίδες, βρίσκουν τα αγγεία άθικτα µα και γεµάτα µε κρασί! Παρόµοια στην Ανδρο, έρρεε κόκκινος χυµός από µια πηγή την ηµέρα εορτασµού του ιονύσου, στις 5 Ιανουαρίου, ανήµερα της ηµέρας που οι χριστιανοί τοποθέτησαν τα Θεοφάνια, δηλαδή τη βάπτιση του Ιησού στο «ρευστό τάφο» του Ιορδάνη (ακόµη ένα σύµβολο του κατά Ηράκλειτο χρόνου-κόσµου της φθαρτής πραγµατικότητας), δηλώνοντας έτσι -ανάµεσα στα άλλα- τη χρόνιση του αιώνιου. Τη νύχτα προς τις 6 Ιανουαρίου, ο Επιφάνιος λέει πως στο Κορείον της αρχαίας Αλεξάνδρειας τελείτο η γέννηση του Αιώνα (τον οποίο ο Ευριπίδης ονο- µάζει γιο του ία, όπως ήταν άλλωστε και ο ιόνυσος). Στην Ανδρο έρρεε κόκκινος χυµός από µια πηγή την ηµέρα εορτασµού του ιονύσου, στις 5 Ιανουαρίου, ανήµερα της ηµέρας που οι χριστιανοί τοποθέτησαν τα Θεοφάνια, δηλαδή τη βάπτιση του Ιησού στον «ρευστό τάφο» του Ιορδάνη (ακόµη ένα σύµβολο του κατά Ηράκλειτο χρόνου-κόσµου της φθαρτής πραγµατικότητας), δηλώνοντας έτσι -ανάµεσα στα άλλα- τη χρόνιση του αιώνιου Εκεί οι πιστοί εµφάνιζαν από το άδυτο του ναού το µικρό ξύλινο άγαλµα του θεού και το περιέφεραν κυκλικά πριν το κατεβάσουν πάλι στο «σπήλαιό» του, υµνώντας πως σαν σήµερα η Κόρη (δηλαδή η Παρθένος, όπως ήταν η Περσεφόνη, µητέρα του Ζαγρέα ιόνυσου) έφερε στον κόσµο τον Αιώνα, δηλαδή τον απέραντο Χρόνο που σε πολλές ανα- 21 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

22 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 22 Το Σπήλαιο της Γέννησης εν θα ήταν υπερβολή αν ισχυριστούµε πως οι εσωτερικές έννοιες της ψυχικής πραγµατικότητας που φανερώνει ο συµβολισµός του κρατήρα κορυφώνονται στη φιλολογία του Graal, όπως και στην ίδια την τέλεση της Θείας Κοινωνίας. Βέβαια, µια οποιαδήποτε απόπειρα ανάλυσης της σχέσης του Ιερού ισκοπότηρου µε την έννοια του θύλακα της ενσάρκωσης των ψυχών που αναγνωρίσαµε νωρίτερα στα σπήλαια των θεών θα µας αποµάκρυνε σηµαντικά από το κυρίως θέµα αυτού του άρθρου. Ο αναγνώστης που ενδιαφέρεται, παρ όλα αυτά, να µάθει περισσότερα µπορεί να ανατρέξει στο βιβλίο µου «Το Ιερό ισκοπότηρο και το Μυστήριο της Αιώνιας Ζωής» (εκδ. Αρχέτυπο, 2004). Παραµένοντας στο σπηλαιολογικό µας ζήτηµα, αξίζει να µελετήσουµε τη συµβολική στην αγιογραφία της Γέννησης του Θεανθρώπου, καθώς αποτελεί ίσως το πιο πρόσφατο σχετικό παράδειγµα στην τέχνη του Ιερού. Αντίθετα λοιπόν µε την επικρατούσα δυτική άποψη, που θέλει η γέννηση του Ιησού να έλαβε τόπο σε στάβλο, οι βυζαντινές εικόνες την τοποθετούν στο ίδιο σκηνικό µε εκείνο των θεών της αρχαίας Ελλάδας. Βέβαια, κανένα Ευαγγέλιο δεν εικονογραφεί τη σκηνή πέρα από το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου (3ος αιώνας) και τον Ιουστίνο Καισαρείας (2ος αιώνας). Κάπως έτσι, το θείο βρέφος παριστάνεται εισερχόµενο στον κόσµο µέσα από ένα ανοιχτό σπήλαιο, γεννιέται δηλαδή στη σκιά του θανάτου, στο ζοφερό άνοιγµα του Αδη, γι αυτό και η φάτνη του είναι στην πραγµατικότητα σαρκοφάγος, ενώ τα σπάργανά του νεκρικές ταινίες. Για τους χριστιανούς, οι µακάβριες αυτές λεπτοµέρειες -που συχνά προσπερνά το µάτι- δηλώνουν το γεγονός πως, εξαιτίας του προπατορικού αµαρτήµατος, την αποστροφή δηλαδή από την πηγή της ζωής που είναι ο Θεός, ο άνθρωπος γεννιέται νεκρός! ίπλα ακριβώς, στο παχνί, τοποθετούνται συνήθως δύο ζώα, ένα βόδι και ένα γαϊδούρι, σύµφωνα πάντα µε το απόκρυφο ευαγγέλιο του ψευδο-ματθαίου. Η συνήθης ερµηνεία θέλει να αποτελούν σύµβολα της υποµονής και της ταπεινότητας που χαρακτηρίζουν το λυτρωτή. Ο Πορφύριος, πάντως, κάνει µια ενδιαφέρουσα νύξη στο κείµενό του, λέγοντας πως «γεννηµένες από βόδια χαρακτηρίζονται επίσης οι ψυχές που κατεβαίνουν στον κόσµο της γένεσης, ενώ και ο θεός που συνδέεται µυστικά µε τη γένεση είναι ο κλέφτης των βοδιών [ο Ερµής]». Λίγο πιο χαµηλά, βρίσκεται το λουτρό του Ιησού, λεπτοµέρεια που συναντάται για πρώτη φορά σε συριακό ανάγλυφο του 5ου αιώνα και οµοιάζει σηµαντικά µε παραστάσεις (όπως το περίφηµο µωσαϊκό στη λεγόµενη οικία του Αιώνα στην Πάφο, 3ος µε 5ος αιώνας) όπου Νύµφες λούζουν το µικρό ιόνυσο, όπως και µε ανάγλυφες σαρκοφάγους των αυτοκρατορικών χρόνων, όπου η σκηνή προλογίζει τις βιογραφικές παραστάσεις του Ρωµαίου πολίτη. Ετσι, το λουτρό δηλώνει όχι το φωτισµό του βαπτίσµατος (που θα ακολουθήσει µε τον Ιωάννη), δηλαδή τη φανέρωση της θεότητας του Υιού, αλλά τη γέννηση (είσοδο) του θείου βρέφους στο φυσικό πεδίο ύπαρξης, όπου οι ανάγκες είναι ίδιες µε αυτές των υπόλοιπων ανθρώπων. Τέλος, και εξαιρετικά σηµαντικό, το φωτοστέφανο που φέρει ο µικρός Ιησούς δεν είναι αποτέλεσµα αντανάκλασης του άστρου. Εκείνο δείχνει τη σχέση, τη συνέχεια ουρανού και γης που γεφυρώνει η ενσάρκωση του Λόγου που λαµποκοπά από τη φλόγα της θεϊκής του ουσίας. Παρόµοια, και κάθε χρόνο ανήµερα της γέννησης του ία στην Κρήτη, µια µυστηριώδης φλόγα εµφανιζόταν στο βάθος της σπηλιάς, από το αίµα, λένε, της γέννας του θεού... Αν κανείς αποστρέψει το βλέµµα του και αναζητήσει το αίτιο των σκιών στην αληθινή πηγή, τον ήλιο που λαµποκοπά έξω από το άνοιγµα του σπηλαίου, και ανέλθει προς το µέρος του, τότε θα γνωρίσει την ίδια την ιδέα του Αγαθού. παραστάσεις κραδαίνει τα κλειδιά των πυλών του ηλιοστασίου: το αργυρό για την Πύλη του Καρκίνου και το χρυσό για την Πύλη του Αιγόκερου, το δρόµο των θεών που οδηγεί πέρα από τον κύκλο της ανάγκης. Γι αυτό οι άνθρωποι τραγούδησαν τους θεούς τους να γεννιούνται σε σπήλαια, διότι χρονούν το αιώνιο και φανερώνουν το σκοτάδι του σπηλαίου στο οποίο είµαστε ένοικοι. Γιατί το σπήλαιο δεν είναι µονάχα µια αλληγορία του σώµατος-τάφου της ψυχής, αλλά και σύµβολο του κόσµου, όπως χαρακτηριστικά έγραψε στην «Πολιτεία» του ο Πλάτωνας... Εξω από το Σπήλαιο του Πλάτωνα Λέγεται πως από το χυµένο αίµα του ιονύσου φύτρωσε η πρώτη ροδιά από όπου και πρόσφερε ο Πλούτωνας στην

23 αποφενια Ψηφιδωτό µε τον ιόνυσο βρέφος να φέρει φωτοστέφανο, καθισµένος στα πόδια του Ερµή, µπροστά από τις Νύµφες που ετοιµάζουν το λουτρό του. Οίκος του Αιώνα, Κάτω Πάφος, πιθανότατα 4ος µεταχριστιανικός αιώνας. Περσεφόνη τον καρπό για να τη «δέσει» στον Κάτω Κόσµο. Η βρώση του καρπού δηλώνει τη δέσµευση, την ύλη ως βάρος που κλείνει την ψυχή στο χθόνιο κόσµο, όχι τον Αδη ως τόπο του επέκεινα, αλλά το πεδίο της δικής µας δράσης, εδώ και τώρα! Ετσι, η Περσεφόνη ταξιδεύει ανά- µεσα στους κόσµους, όπως η ψυχή ανεβοκατεβαίνει σαν µέλισσα µέσα και έξω από το σπήλαιο της ύπαρξης. Στο σπήλαιο αυτό, όµως, η ψυχή δεν βλέπει τίποτε άλλο πέρα από σκιές, ψευδαισθήσεις που δέχεται ως πραγµατικότητα. Αν κανείς όµως αποστρέψει το βλέµµα του και αναζητήσει το αίτιό τους στην αληθινή πηγή, τον ήλιο (το αισθητό είδωλο του υπερβατικού Αφανούς Ηλίου) που λαµποκοπά έξω από το άνοιγµα του σπηλαίου, και ανέλθει προς το µέρος του, τότε θα γνωρίσει την ίδια την ιδέα του Αγαθού. Η περιαγωγή αυτή, η στροφή δηλαδή προς νέες κατευθύνσεις, αντιστρέφει την τάξη του οµηρικού κόσµου. Η µεταθανάτια ζωή δεν βρίσκεται πλέον Οπως το ποτήρι δέχεται το κρασί και προκαλεί µέθη, όπως ο γυναικείος κόλπος φιλοξενεί το σπέρµα και φέρνει τον άνθρωπο, έτσι και στη σπηλιά εισέρχεται ο βέβηλος για να εξέλθει ο µυηµένος. Ο κρατήρ είναι ο τόπος όπου υποστασιάζεται η ύπαρξη, όπου η φύση των πραγµάτων µετουσιώνεται και αλλάζει σε µια νέα κατάσταση στον Αδη-Κάτω Κόσµο αλλά είναι η καθηµερινή επίγεια ζωή. Για τον Πλάτωνα, παρατηρεί η φιλόσοφος Hannah Arendt, «η δίχως νόηµα φασµατική κίνηση, που αποδίδεται από τον Οµηρο στη νεκρή ύπαρξη της ψυχής στον Αδη, αποδίδεται τώρα στις δίχως νόηµα πράξεις των ανθρώπων, οι οποίοι δεν βγαίνουν από το σπήλαιο της ανθρώπινης ύπαρξης να αντικρίσουν τις αιώνιες ιδέες που είναι ορατές στον Ουρανό». Σαν τον Οδυσσέα, λοιπόν, κάθε ψυχή θα πρέπει να νικήσει τα εµπόδια που την κρατούν δέσµια και ανώνυµη µέσα στο σπήλαιο της ζωής, τυφλώνοντας το εποπτικό βλέµµα της τιτάνιας φύσης του (Πολύφηµος), για να βγει ξανά στο φως, ψυχή ελεύθερη και επώνυµη, ώστε να συνεχίσει το ταξίδι της αποκατάστασης και της παλιγγενεσίας πίσω στη µακάρια Ιθάκη... Who is who Ο Γιώργος Ιωαννίδης είναι ψυχολόγος, συγγραφέας και διευθυντής των εκδόσεων αιδάλεος. Μάθετε περισσότερα για το έργο και τη δράση του στον προσωπικό του ιστότοπο, 23 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ