Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΚΑΙ. ρ έ. π Τζον Μ

Transcript

1 1577_011KP_BERGER_Layout 1 02/05/2011 5:24 μ.μ. Page 1 ÇΗ οπτική αντίληψη προηγείται των λέξεων. Το παιδί βλέπει και αναγνωρίζει πριν μπορέσει να μιλήσει. ÇΟ Μπέργκερ έχει την ικανότητα να ξεπερνά τη συσκότιση των επαγγελματιών κριτικών της τέχνης... Είναι ένας απελευθερωτής εικόνων. Και από τη στιγμή που θα αφήσουμε τους πίνακες να μας μιλήσουν άμεσα, μπορούμε να τους εκτιμήσουμε πολύ πιο εύκολα και ορθάè. Peter Fuller, Arts Review ÇΗ επίδραση της σειράς και του βιβλίου... ήταν τεράστια... Έστρεψε το ενδιαφέρον σε τομείς πολιτισμικής μελέτης που σήμερα αποτελούν πλέον κοινό τόποè. Geoff Dyer, στο Ways of Telling Ο Τζον Μπέργκερ γεννήθηκε στο Λονδίνο το Είναι γνωστός τόσο για τα μυθιστορήματα και τα διηγήματά του, όσο και για τα έργα του που αφορούν την κριτική τέχνης. Το μυθιστόρημά του G κέρδισε το Βραβείο Booker του Ζει σε ένα χωριό στις Γαλλικές Άλπεις. ISBN ΒΟΗΘ. ΚΩΔ. ΜΗΧ/ΣΗΣ 5220 Τζον Μπέργκερ / Η ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ Η εικόνα και το βλέμμα του Τζον Μπέργκερ είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία σχετικά με την τέχνη και από εκείνα που άσκησαν τη μεγαλύτερη επίδραση σε αυτόν τον τομέα. Το βιβλίο αυτό, το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1972, βασίστηκε στην τηλεοπτική σειρά του BBC Ways of Seeing, για την οποία οι Sunday Times του Λονδίνου έγραψαν: ÇΑνοίγει τα μάτια με περισσότερους από έναν τρόπους: εστιάζοντας στο πώς κοιτάζουμε τους πίνακες... θα αλλάξει σχεδόν σίγουρα τον τρόπο με τον οποίο κοιτάζετε τις εικόνες εν γένειè. Και πράγματι, το έχει καταφέρει. ΚΑΙ ρ ε κ γ ρ έ π Τζον Μ Όμως η οπτική αντίληψη προηγείται των λέξεων και υπό μία άλλη έννοια. Η οπτική αντίληψη είναι εκείνη που καθορίζει τη θέση μας στον κόσμο που μας περιβάλλει ερμηνεύουμε αυτόν τον κόσμο με λέξεις, αλλά οι λέξεις δεν μπορούν ποτέ να αναιρέσουν το γεγονός ότι περιβαλλόμαστε από αυτόν. Η σχέση μεταξύ του τι βλέπουμε και του τι γνωρίζουμε δεν είναι ποτέ σαφώς προσδιορισμένηè. Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ

2 5 OÈ ÂÏ ÈÔÁÚ Ê Â appleâèîôó Ô Ó Û Ó ÓÙÈΠÌÂÓ. ÓÙÈΠÌÂÓ appleô ÛÙËÓ appleú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ ÌappleÔÚÂ Ó Ù ÁÔÚ ÛÂÈ Î - ÓÂ. ΔÔ Ó ÂÈ Î ÙÈ ˆÁÚ ÊÈÛÌ ÓÔ Î È ÙÔappleÔıÂÙËÌ ÓÔ apple Óˆ ÛÂ Ó Ó Î Ì ÂÓ È Ê ÚÂÈ appleôï applefi ÙÔ Ó ÙÔ ÁÔÚ ÛÂÈ Î È Ó ÙÔ ÏÂÈ ÛÙÔ Ûapple ÙÈ ÛÔ. Ó ÁÔÚ ÛÂÈ Ó Ó apple Ó Î, ÁÔÚ ÂÈ Âapple ÛË Î È ÙËÓ fi Ë ÙÔ appleú ÁÌ ÙÔ appleô Ó apple ÚÈÛÙ. (ÂÈÎ. Û. 94) Ù Ë Ó ÏÔÁ ÌÂÙ Í È ÈÔÎÙËÛ Î È ÙÚfiappleÔ ı ÛË appleô Â Ó È ÂÓÛˆÌ ÙˆÌ ÓË ÛÙËÓ ÂÏ ÈÔÁÚ Ê appleôùâïâ Ó Ó apple Ú ÁÔÓÙ Ô ÔappleÔ Ô Û Ó ıˆ ÁÓÔÂ Ù È applefi ÂÈ ÈÎÔ ÙË Ù ÓË Î È ÈÛÙÔÚÈÎÔ. Í ÂÈ Ó ÛËÌÂȈı appleˆ ÂΠÓÔ appleô appleïëû Û appleâúèûûfiùâúô ÛÙËÓ Ó ÁÓÒÚÈÛË ÙÔ ÁÂÁÔÓfiÙÔ ÙÔ Ù Ó ÓıÚˆappleÔÏfiÁÔ. Lévi-Strauss ÁÚ ÊÂÈ: * Ù Ë ÎfiÚÂÛÙË Î È ÊÈÏfi ÔÍË ÂappleÈı Ì Ó appleôîù ÛÂÈ Î Ó ÙÔ ÓÙÈΠÌÂÓÔ appleúô fiêâïô ÙÔ È ÈÔÎÙ ÙË ÎfiÌ Î È ÙÔ ıâ Ù ÌÔ Ê ÓÂÙ È appleˆ Û ÓÈÛÙ Ó applefi Ù Î Ú Ú ÁÓ ÛÈ Ú - ÎÙËÚÈÛÙÈÎ ÙË Ù ÓË ÙÔ ÙÈÎÔ appleôïèùèûìô. Ó ÏËı ÂÈ Ùfi ÌÔÏÔÓfiÙÈ Ë ÈÛÙÔÚÈÎ ÂÌ ÏÂÈ ÙË ÁÂÓ Î ÛË ÙÔ Lévi-Strauss ÌappleÔÚÂ Ó Â Ó È appleôï ÌÂÁ ÏË, Ù Ë Ù ÛË ÊÙ Û ÛÙËÓ ÎÔÚ ÊˆÛ ÙË Î Ù ÙËÓ appleâú Ô Ô ÙË apple Ú ÔÛÈ Î ÂÏ ÈÔÁÚ Ê. * ÓÔÌÈÏ Â Ì ÙÔÓ Charles Charbonnier.

3 94 T Z O N M E P K E P È ıëû ÚÔ ÙˆÓ ÛÙÔÓ ÛÙÔ ŸÍÓÈÓÙ ÃÔÏ, ÏÏ Ó ÈÎ ÔÏ, appleâú fiúô ÂÏ ÈÔÁÚ Ê Ó Ê ÚÂÙ È Û appleâúèûûfiùâúâ applefi Ì Ù ÓÈ- Î. Ú ÂÈ ÌÈ ÌÔÚÊ Ù ÓË. Ù ÓÈÎ ÙË Ó ÌÂÈÍË ÚˆÛÙÈÎÒÓ Ô ÛÈÒÓ ÌÂ Ï È Ù Ó ÁÓˆÛÙ applefi ÙËÓ Ú ÈfiÙËÙ. ÏÏ Ë ÂÏ ÈÔÁÚ - Ê ˆ ÌÔÚÊ Ù ÓË ÂÓ ÁÂÓÓ ıëîâ apple Ú fiù Ó ÂÌÊ Ó ÛÙËÎÂ Ë Ó - ÁÎË ÂÍ ÏÈÍË Î È ÙÂÏÂÈÔappleÔ ËÛË Ù ÙË Ù ÓÈÎ (appleô Û ÓÙÔÌ Û ÂÙ ÛÙËΠ̠ÙË Ú ÛË Î Ì ÓÙ ÁÈ Í ÏÈÓ Âapple appleâ  ÂappleÈÊ - ÓÂÈ ), appleúôîâèì ÓÔ Ó ÂÎÊÚ ÛÙ ÌÈ Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓË appleô Ë ÙË ˆ ÁÈ ÙËÓ ÔappleÔ ÔÈ Ù ÓÈÎ ÙË ÙÔÁÚ Ê ÙË ÓˆappleÔÁÚ Ê Ù Ó ÓÂapple ÚÎÂ. ŸÙ Ó appleúˆùô ÚËÛÈÌÔappleÔÈ ıëî Ó Ï ÔÌappleÔÁÈ ÛÙÈ Ú ÙÔ 15Ô ÈÒÓ ÛÙË μfiúâè ÚÒappleË ÁÈ ÙË ˆÁÚ ÊÈÎ ÂÈÎfiÓˆÓ ÂÓfi Ó Ô Ú ÎÙ Ú, Ô Ú ÎÙ Ú Ùfi appleâúèôúè fiù Ó Î appleˆ applefi ÙËÓ ÂappleÈ ˆÛË È ÊÔÚˆÓ ÌÂÛ ÈˆÓÈÎÒÓ Î ÏÏÈÙ ÓÈÎÒÓ Û Ì ÛˆÓ. ÂÏ ÈÔÁÚ Ê Î ıè ÚˆÛ appleï Úˆ ÙÔ ÈÎÔ ÙË Î - ÓfiÓÂ, ÙÔÓ ÈÎfi ÙË ÙÚfiappleÔ ı ÛË, ÌfiÏÈ ÙÔÓ 16Ô ÈÒÓ. ÙÂ Î È Â Ó È Ó ÙfiÓ Ó ÚÔÓÔÏÔÁËı Ì ÎÚ ÂÈ ÙÔ Ù ÏÔ ÙË appleâúèfi Ô ÙË ÂÏ ÈÔÁÚ Ê. Ï ÈÔÁÚ Ê Â ÂÍ ÎÔÏÔ ıô Ó Ó ˆÁÚ - Ê ÔÓÙ È Ì ÚÈ Î È Û ÌÂÚ. øûùfiûô, Ë ÛË ÙÔ apple Ú ÔÛÈ ÎÔ ÙË

4 H E I K O N A K A I T O B E M M A 95 ÙÚfiappleÔ ı ÛË appleôóôìâ ÙËΠapplefi ÙÔÓ ÈÌappleÚÂÛÈÔÓÈÛÌfi Î È Ó ÙÚ appleë- Πapplefi ÙÔÓ Î ÈÛÌfi. ΔËÓ È appleâú appleô ÂappleÔ Ë ÊˆÙÔÁÚ Ê apple Ú ÙË ı ÛË ÙË ÂÏ ÈÔÁÚ Ê ˆ Î ÚÈ appleëá ÔappleÙÈÎÒÓ ÂÈÎfiÓˆÓ. È ÙÔ ÙÔ ÏfiÁÔ Ë appleâú Ô Ô ÙË apple Ú ÔÛÈ Î ÂÏ ÈÔÁÚ Ê ÌappleÔÚÂ Ó ÙÔappleÔıÂÙËı Π٠appleúôû ÁÁÈÛË Î appleô ÌÂÙ Í ÙÔ 1500 Î È ÙÔ apple Ú ÔÛË, ˆÛÙfiÛÔ, ÂÍ ÎÔÏÔ ıâ Ó È ÌÔÚÊÒÓÂÈ appleôïï applefi ÙÈ appleôïèùèûìèî Ì apple Ú Ô. Ú ÂÈ ÙÈ ÂÓÓÔÔ Ì ÂÈÎÔÓÈÎ ÔÌÔÈfi- ÙËÙ. È Î ÓfiÓ ÙË ÂÍ ÎÔÏÔ ıô Ó Ó ÂappleËÚÂ Ô Ó ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ Ì ÙÔÓ ÔappleÔ Ô Ï appleô Ì ı Ì Ù fiappleˆ ÙÔapple, Á Ó ÎÂ, ÙÚfiÊÈÌ, ÍÈˆÌ ÙÔ - Ô, Ì ıôïôá. ª apple Ú ÂÈ Ù Ú Ù apple Ì ÁÈ ÙËÓ «Î ÏÏÈÙ ÓÈ- Î È ÈÔÊ». È Ë ÈÛÙÔÚ ÙË apple Ú ÔÛË, fiappleˆ È ÛÎÂÙ È Û Ó - ıˆ, Ì Ì ı ÓÂÈ appleˆ Ë Ù ÓË ÓıÂ Â Ó ÙËÓ Á appleô Ó ÚÎÂÙ ÙÔÌ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ. ΔÈ Â Ó È Ë Á appleë ÁÈ ÙËÓ Ù ÓË; Ô ÌÂ Ó Ó apple Ó Î appleô Ó ÎÂÈ ÛÙËÓ apple Ú ÔÛË ÙË ÔappleÔ ı - Ì Â Ó È Ó ÊÈÏfiÙ ÓÔ. Ú È Ô Î ÂÔapplefiÏ Ô Ô ÏÈ ÏÌÔ ÛÙËÓ È ÈˆÙÈÎ ÙÔ appleèó ÎÔı ÎË ÙÔ Teniers,

5 96 T Z O N M E P K E P ΔÈ Â ÓÂÈ Ô apple Ó Î ; ΔÔ Â Ô ÙÔ ÓıÚÒappleÔ ÙÔ 17Ô ÈÒÓ ÁÈ ÙÔÓ ÔappleÔ Ô ÔÈ ˆÁÚ - ÊÔÈ ÊÙÈ Ó Ó ÙÔ apple Ó Î ÙÔ. ΔÈ Â Ó È ÙÔ ÔÈ apple Ó Î ; ÚÈÓ applefi ÔÙÈ appleôùâ ÏÏÔ appleôùâïô Ó Î È ÔÈ ÈÔÈ ÓÙÈΠÌÂÓ appleô ÌappleÔÚÔ Ó Ó ÁÔÚ ÛÙÔ Ó Î È Ó appleôîùëıô Ó. ªÔÓ ÈÎ ÓÙÈΠÌÂÓ. ŒÓ apple ÙÚÔÓ ÂÓ ÌappleÔÚÂ Ó appleâúè ÏÏÂÙ È applefi ÌÔ ÛÈÎ applefi appleô Ë- ÛË Ì ÙÔÓ ÈÔ ÙÚfiappleÔ Ì ÙÔÓ ÔappleÔ Ô appleâúè ÏÏÂÙ È applefi ÙÔ apple Ó Î ÙÔ. Ó È Û Ó Ó ÂÈ Ô Û ÏÏ ÎÙË Ì Û ÛÂ Ó Ûapple ÙÈ ÊÙÈ ÁÌ ÓÔ applefi apple - Ó ÎÂ. ÔÈÔ Â Ó È ÙÔ appleïâôó ÎÙËÌ ÙÔ Ó ÓÙÈ ÙˆÓ ÙÔ ˆÓ applefi apple ÙÚ Í ÏÔ; ΔÔ apple ÚÔ ÛÈ Ô Ó È ÊÔÚ fi ÂÈ. ΔÈ fi ÂÈ ÙˆÓ appleú ÁÌ ÙˆÓ appleô ÌappleÔÚÂ Ó Î Ù ÂÈ. È apple ÏÈ Ô Lévi-Strauss Û ÔÏÈ ÂÈ ÙÔ appleò ÌÈ Û ÏÏÔÁ applefi apple Ó - ΠÌappleÔÚÂ Ó ÂappleÈ Â ÈÒÓÂÈ ÙËÓ appleâúëê ÓÂÈ Î È ÙËÓ ÙÔÂÎÙ ÌËÛË ÙÔ Û ÏÏ ÎÙË. (ÂÈÎfiÓ Û. 98) È ÙÔ Ó ÁÂÓÓËÛÈ ÎÔ Î ÏÏÈÙ ÓÂ Ë ˆÁÚ ÊÈÎ appleôùâïô Û ۈ Ó ÂÚÁ ÏÂ Ô ÁÓÒÛË ÏÏ Î È Ó Ì ÛÔ È ÈÔÎÙËÛ, Î È ÂÓ appleú appleâè Ó ÍÂ Ó ÌÂ, fiù Ó Ô ÌÂ Ó Î ÓÔ Ì Ì ÙËÓ Ó ÁÂÓÓËÛÈ Î ˆÁÚ ÊÈ- Î, appleˆ ÁÈÓÂ Ó Ù ÌfiÓÔ Î È ÌfiÓÔ ÂÍ ÈÙ ÙˆÓ ÙÂÚ ÛÙÈˆÓ appleâúèô - ÛÈÒÓ appleô Û ÛÛˆÚ ÔÓÙ Ó ÛÙË ºÏˆÚÂÓÙ Î È ÏÏÔ, Î È appleˆ ÔÈ appleïô - ÛÈÔÈ ÈÙ ÏÔ ÌappleÔÚÔÈ ÂÎÙÈÌÔ Û Ó ÙÔ ˆÁÚ ÊÔ ˆ appleúfiûˆapple Ù

6 H E I K O N A K A I T O B E M M A 97 ÔappleÔ ÙÔ Âapple ÙÚÂapple Ó Ó ÂappleÈÎ ÚÒÛÔ Ó fiùè Î Ù Ô Ó fiï fiû Ù Ó fiìôúê Î È ÂappleÈı ÌËÙ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. È apple Ó Î ÂÓfi ÊψÚÂÓÙÈÓÔ Ó ÎÙfiÚÔ Ó apple ÚÈÛÙÔ Û Ó Ó Â Ô ÌÈÎÚfiÎÔÛÌÔ, Ì Û ÛÙÔÓ ÔappleÔ Ô Ô È ÈÔÎÙ ÙË, ÚË ÛÙÔ Î ÏÏÈÙ Ó ÙÔ, Â Â Ó ËÌÈÔ ÚÁ ÛÂÈ Ì  ÎÔÏË appleúfiû ÛË Î È Ì fiûô ÙÔ Ó ÙfiÓ appleèô ÏËıÈÓ ÌÔÚÊ fiï ÂΠ- Ó Ù Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎ ÙÔ ÎfiÛÌÔ ÛÙ ÔappleÔ Ù Ó appleúôûëïˆì ÓÔ. Ù ÓË Î ıâ ÂappleÔ Ù ÓÂÈ Ó ÂÍ appleëúâùâ Ù È ÂÔÏÔÁÈÎ Û ÌÊ - ÚÔÓÙ ÙË Î Ú Ú Ë Ù ÍË. Ó Ï Á Ì appleïò appleˆ Ë Â Úˆapple Î Ù - ÓË ÌÂÙ Í ÙÔ 1500 Î È ÙÔ 1900 ÂÍ appleëúâùô ÛÂ Ù Û ÌÊ ÚÔÓÙ ÙˆÓ È Ô ÈÎÒÓ Î Ú Ú ˆÓ ٠͈Ó, Î ıâì applefi ÙÈ ÔappleÔ Â ÂÍ ÚÙÈfiÙ Ó ÌÂ È ÊÔÚÂÙÈÎÔ ÙÚfiappleÔ applefi ÙË Ó Ó ÌË ÙÔ ÎÂÊ Ï Ô, ÂÓ ı Ï Á Ì ΠÙÈ appleôï Î ÈÓÔ ÚÁÈÔ. Ùfi appleô appleôûùëú Ô ÌÂ Â Ó È Î ÙÈ Ï - ÁÔ appleèô ÎÚÈ : appleˆ Ô ÙÚfiappleÔ Ì ÙÔÓ ÔappleÔ Ô ÏÂapple ΠÓ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, Ô ÔappleÔ Ô Î ıôúè fiù Ó ÂÓÙ ÏÂÈ applefi Ó Â ÛÙ ÛÂÈ apple Ó ÓÙÈ ÛÙËÓ È ÈÔ- ÎÙËÛ Î È ÛÙÈ ÓÙ ÏÏ Á, Ú Î ÙËÓ ÔappleÙÈÎ ÙÔ ÎÊÚ ÛË ÛÙËÓ ÂÏ ÈÔÁÚ Ê Î È ÂÓ ı ÌappleÔÚÔ ÛÂ Ó ÙËÓ Â Â ÚÂÈ ÛÂ Î Ì ÏÏË ÌÔÚÊ ÂÈÎ ÛÙÈÎ Ù ÓË. ÂÏ ÈÔÁÚ Ê Î Ó ÛÙÔÓ ÂappleÈÊ ÈÓfiÌÂÓÔ ÎfiÛÌÔ fi,ùè Î Ó ÙÔ ÎÂ- Ê Ï ÈÔ ÛÙÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎ Û ÛÂÈ. Ó Á Á ٠apple ÓÙ ÛÙËÓ ÈÛfiÙËÙ ÙˆÓ ÓÙÈÎÂÈÌ ÓˆÓ. ŸÏ ÁÈÓ Ó ÓÙ ÏÏ ÍÈÌ, ÈfiÙÈ Ù apple ÓÙ ÁÈÓ Ó Ó ÏÒÛÈÌ. ÏfiÎÏËÚË Ë appleú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ ÌÂÙÚÈfiÙ Ó ÌË ÓÈÎ applefi ÙËÓ ÏÈÎfiÙËÙ ÙË., ÚË ÛÙÔ Î ÚÙÂÛÈ Ófi Û ÛÙËÌ, È ÛÒıËΠˆ Í ˆÚÈÛÙ Î ÙËÁÔÚ. ŒÓ apple Ó Î ÌappleÔÚÔ ÛÂ Ó ÌÈÏ ÛÂÈ ÛÙËÓ ÛÂÈ ÂΠÓÔ ÛÙÔ ÔappleÔ Ô Ó ÊÂÚfiÙ Ó, appleôù fiìˆ Ì Ûˆ ÙÔ ÙÚfiappleÔ appleô ÙÔ ÓÙÈÌÂÙÒappleÈ Â. ÂÏ ÈÔÁÚ Ê ÌÂÙ ÊÂÚÂ Ó fiú - Ì appleï ÚÔ «Â͈ÙÂÚÈÎfiÙËÙ». Ì Ûˆ Ú ÔÓÙ È ÛÙÔÓ ÓÔ apple Ó Î appleô ÓÙÈÙ ıâóù È Û ÙfiÓ ÙÔÓ ÈÛ ÚÈÛÌfi. ŒÚÁ ÙˆÓ Rembrandt, El Greco, Giorgione, Vermeer, Turner Î.. øûùfiûô, Â Ó ÌÂÏÂÙ ÛÂÈ Î Ó ٠٠ÚÁ ÛÂ Û ÛË Ì ÙËÓ apple Ú ÔÛË Û ÓÔÏÈÎ, Ó Î Ï appleùâè appleˆ appleôùâïô Û Ó appleôï È È - ÙÂÚ ÂÍ ÈÚ ÛÂÈ.

7 98 T Z O N M E P K E P ÈÓ ÎÔı ÎË ÙÔ Î Ú ÈÓ ÏÈÔ μ Ï ÓÙÈ ÎÔÓÙÛ ÁÎ ÙÔ Panini, /8 ΔÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi appleèó ÎÔı ÎË, ÊÏ Ì Ó ÈÎfi, 17Ô ÈÒÓ

8 H E I K O N A K A I T O B E M M A 99 apple Ú ÔÛË apple ÚÙÈ fiù Ó applefi appleôïï ÂÎ ÙÔÓÙ Â ÈÏÈ Â apple - Ó Î ÛÂ Î Ì Â Î È Î Ï Ù È ÛÎÔÚappleÈÛÌ ÓÔ Û fiïë ÙËÓ - ÚÒappleË. ŒÓ ÌÂÁ ÏÔ ÚÈıÌfi applefi ÙÔ ÂÓ È ÛÒıËÎÂ. applefi ÂΠ- ÓÔ appleô È ÛÒıËÎ Ó, ÌfiÓÔ Ï ÁÔÈ ÓÙÈÌÂÙˆapple ÔÓÙ È Û ÌÂÚ ÛÔ Ú ˆ ÚÁ Ù ÓË, Î È applefi ÙÔ ÂÏ ÈÛÙÔÈ Â Ó È ÔÈ appleú ÁÌ ÙÈÎÔ apple - Ó Î appleô Ó apple Ú ÁÔÓÙ È Âapple ÓÂÈÏËÌÌ Ó Î È apple ÚÔ ÛÈ ÔÓÙ È ˆ ÚÁ ÙˆÓ «ÌÂÁ ÏˆÓ ÛΠψӻ. È ÂappleÈÛÎ appleùâ ÙˆÓ ÌÔ Û ˆÓ Ù ÓË appleùôô ÓÙ È Û Ó ÙfiÛÔ applefi ÙÔÓ ÌÂÁ ÏÔ ÚÈıÌfi ÙˆÓ ÚÁˆÓ appleô ÂÎÙ ıâóù È fiûô Î È applefi ÂΠÓÔ appleô ÂÎÏ Ì ÓÔ Ó ˆ ÈÎ ÙÔ ÓÔ Ë ÓÈÎ ÓfiÙËÙ, Ó ÌËÓ ÂÛÙÈ ÔÓÙ È ËÏ apple Ú Û ÂÏ ÈÛÙ applefi Ù Ù ÚÁ. ÙËÓ appleú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ, ÌÈ Ù ÙÔÈ ÓÙ Ú ÛË Â Ó È appleôï Ùˆ ÏÔÁÈÎ. ÈÛÙÔÚ ÙË Ù ÓË ÂÈ appleôù ÂÈ appleï Úˆ Ó ÓÙÈÌÂÙˆapple ÛÂÈ ÙÔ appleúfi ÏËÌ ÙË Û ÛË ÌÂÙ Í ÂÍ ÈÚÂÙÈÎÔ Î È Ì ÛÔ ÚÁÔ ÙË Â Úˆapple Î apple Ú ÔÛË. ÓÓÔÈ ÙË È ÈÔÊ ÂÓ appleôùâïâ applefi ÌfiÓË ÙË ÌÈ Âapple ÚÎ apple - ÓÙËÛË. ÓÂappleÒ, Ë Û Á ÛË apple Ú Ì ÓÂÈ ÛÙÔ ÙÔ Ô ÙˆÓ appleèó ÎÔıËÎÒÓ. ΔÚ ÙË Î ÙËÁÔÚ ÚÁ appleâúè ÏÏÔ Ó Ó ÂÍ ÔÓ ÚÁÔ ˆÚ Î Ì Ó ÁÓÒÚÈÛË applefiûˆ Ì ÏÏÔÓ ÂÍ ÁËÛË ÙÔ ÙÈ Ô ÛÈ ÛÙÈÎ Ù È ÊÔÚÔappleÔÈÂ. Ù ÓË Î ıâ appleôïèùèûìô apple ÚÔ ÛÈ ÂÈ ÌÂÁ ÏÂ È ÊÔÚ fiûôó ÊÔÚ Ù Ù Ï ÓÙ. ÏÏ ÛÂ Î Ó Ó Ó ÏÏÔÓ appleôïèùèûìfi Ë È ÊÔÚ ÌÂ- Ù Í «ÚÈÛÙÔ ÚÁ Ì ÙÔ» Î È Ì ÛÔ ÚÁÔ ÂÓ Â Ó È ÙfiÛÔ ÌÂÁ ÏË fiûô ÛÙËÓ apple Ú ÔÛË ÙË ÂÏ ÈÔÁÚ Ê.  ٠ÙËÓ apple Ú ÔÛË Ë È ÊÔ- Ú ÂÓ Û Ó ÛÙ Ù È ÌfiÓÔ ÛÂ Ó ÙËÌ ÂÍÈÔÙÂ Ó Ê ÓÙ Û Ï- Ï Î È ıô. ΔÔ Ì ÛÔ ÚÁÔ Î È ÔÏÔ Ó Î È appleâúèûûfiùâúô ÌÂÙ ÙÔÓ 17Ô ÈÒÓ Ù Ó Ó ÚÁÔ apple Ú ÁfiÌÂÓÔ Ï ÁÔ ˆ appleôï Î ÓÈÎ. Ùfi ÛËÌ ÓÂÈ appleˆ ÔÈ Í Â appleô Ê ÈÓÔÌÂÓÈÎ ÂÍ ÊÚ Â Ù Ó ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÛË- Ì ÓÙÈÎ ÁÈ ÙÔÓ ˆÁÚ ÊÔ applefi ÙËÓ ÔÏÔÎÏ ÚˆÛË ÙË Ó ıâûë ÙËÓ appleòïëûë ÙÔ appleúô fióùô. appleúô ÂÈÚÔ Ô ÏÂÈ ÂÓ Â Ó È appleôù ÏÂÛÌ Ô Ù ÂÍÈfiÙËÙ Ô Ù Âapple Ú ÈˆÙÈÛÌÔ Ø Â Ó È appleôù ÏÂÛÌ ÙË ÁÔ-

9 100 T Z O N M E P K E P Ú appleô appleúô ÏÏÂÈ ÙÈ apple ÈÙ ÛÂÈ ÙË appleèô Âapple ÌÔÓ applefi fi,ùè Ë Ù ÓË. ÂappleÔ ÙË ÂÏ ÈÔÁÚ Ê Û Ìapple appleùâè Ì ÙËÓ ÓÔ Ô ÙË ÂÏ ıâúë ÁÔÚ ÙË Ù ÓË. È Â Ó È ÛÙÔ appleï ÛÈÔ Ù ÙË ÓÙ Ê ÛË ÌÂ- Ù Í Ù ÓË Î È ÁÔÚ appleô appleú appleâè Ó Ó ËÙËıÔ Ó ÔÈ ÂÚÌËÓ  ÁÈ ÙÔ ÙÈ Û Ì ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ÓÙ ıâûë, ÛÙÔÓ ÓÙ ÁˆÓÈÛÌfi appleô apple Ú ÂÈ ÌÂ- Ù Í ÂÍ ÔÓÙÔ Î È Ì ÛÔ ÚÁÔ. Ú ÏÏËÏ Ì ÙËÓ Ó ÁÓÒÚÈÛË ÙË apple ÚÍË ÂÍ fióùˆó ÚÁˆÓ, ÛÙ ÔappleÔ ı ÂappleÈÛÙÚ Ô Ì ÚÁfiÙÂÚ, Ú ÍÔ Ì appleúòù ÌÈ ÁÂÓÈÎ Ì ÙÈ ÛÙËÓ apple Ú ÔÛË. ΠÓÔ appleô È ÎÚ ÓÂÈ ÙËÓ ÂÏ ÈÔÁÚ Ê applefi ÔappleÔÈ appleôùâ ÏÏË ÌÔÚÊ ˆÁÚ ÊÈÎ Â Ó È Ë È È ÙÂÚË ÈÎ ÓfiÙËÙ ÙË Ó appleô ÂÈ ÙËÓ ÏÈÎ applefiûù ÛË, ÙËÓ Ê, ÙË ÛÙÈÏappleÓfiÙËÙ, ÙË ÛÙÂÚÂfiÙËÙ ÂΠÓÔ appleô appleâèîôó ÂÈ. Ú ÂÈ ÙÔ appleú ÁÌ ÙÈÎfi ˆ ÂΠÓÔ ÙÔ ÔappleÔ Ô ÌappleÔÚÂ Ó ÁÁ ÍÂÈ Ì ٠ÚÈ ÛÔ. ªÔÏÔÓfiÙÈ ÔÈ ˆÁÚ ÊÈÛÌ Ó ÂÈÎfiÓ ÙË Â Ó È ÈÛ È ÛÙ ÙÂ, Ë Â ÈÛıËÙÈÎ ÙË Ó ÙfiÙËÙ Â Ó È appleôï ÌÂ- Á Ï ÙÂÚË applefi ÂΠÓË ÙË ÁÏ appleùèî, ÂÍ ÈÙ ÙÔ fiùè ÌappleÔÚÂ Ó appleô- ËÏÒÛÂÈ ÓÙÈΠÌÂÓ appleô È ı ÙÔ Ó ÚÒÌ, Ê Î È ıâúìôîú Û, appleô ÁÂÌ Ô Ó Ó Ó ÒÚÔ Î È, Û ÓÂÎ Ô ÈÎ, fiïô ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. apple Ó Î ÙÔ Holbein È appleúâû  ٠(1533) (ÂÈÎ. apple Ó ÓÙÈ) ÙÔappleÔıÂÙÂ Ù È ÛÙÈ Ú Ù ÙË apple Ú ÔÛË Î È, fiappleˆ Û Ì ÓÂÈ Û Ó ÌÂ Ó ÚÁÔ ÙˆÓ Ú ÒÓ ÌÈ Ó ÂappleÔ, Ô Ú ÎÙ Ú ÙÔ Â Ó È ÓÂappleÈÙ Â ÙÔ. ÙÚfiappleÔ Ì ÙÔÓ ÔappleÔ Ô ÂÈ ˆÁÚ ÊÈÛÙ  ÓÂÈ appleâ- Ú Ù ÓÔ appleúfiîâèù È. Ò ÂÈ ˆÁÚ ÊÈÛÙ ; Œ ÂÈ ˆÁÚ ÊÈÛÙ Ì ÌÂÁ ÏË ÂÍÈÔÙÂ Ó appleúôîâèì ÓÔ Ó ËÌÈ- Ô ÚÁ ÛÂÈ ÙËÓ Â ÛıËÛË ÛÙÔÓ ıâ Ù appleˆ ÎÔÈÙ ÂÈ appleú ÁÌ ÙÈÎ ÓÙÈΠÌÂÓ Î È ÏÈÎ. ΔÔÓ Û Ì ÛÙÔ appleúòùô ΠÌÂÓÔ fiùè Ë ÛıËÛË ÙË Ê ÌÔÈ Â Ì ÌÈ appleâúèôúèûì ÓË, ÛÙ ÙÈÎ ÛıËÛË fiú ÛË. ıâ ÙÂÙÚ ÁˆÓÈÎfi ÂÎ ÙÔÛÙfi ÙË ÂappleÈÊ ÓÂÈ ÙÔ ÙÔ apple Ó Î, ÂÓÒ apple Ú Ì ÓÂÈ ÌÈÁÒ ÔappleÙÈÎ, ÂappleÈÎ ÏÂ Ù È ÓÙÔÓ ÙËÓ ÛıËÛË ÙË

10 H E I K O N A K A I T O B E M M A 101 Ê. ΔÔ Ì ÙÈ ÎÈÓÂ Ù È applefi ÙË ÁÔ Ó ÛÙÔ ÌÂÙ ÍÈ, ÛÙÔ Ì Ù ÏÏÔ, ÛÙÔ Í ÏÔ, ÛÙÔ ÂÏÔ Ô, ÛÙÔ Ì ÚÌ ÚÔ, ÛÙÔ ÚÙ Î È ÛÙËÓ ÙÛfi Î È Î ıâ ÊÔÚ ÂÎÂ ÓÔ appleô appleúôûï Ì ÓÂÈ ÂÈ Ë ÌÂÙ ÊÚ ÛÙÂ, applefi ÙÔÓ ÈÔ ÙÔÓ apple Ó Î, ÛÙË ÁÏÒÛÛ ÙË appleùèî ÛıËÛË. È Ô ÓÙÚÂ È - ı ÙÔ Ó ÌÈ Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓË apple ÚÔ Û Î È apple Ú Ô Ó appleôïï ÓÙÈÎÂ ÌÂÓ appleô Û Ì ÔÏ Ô Ó È Â, ÏÏ ÂÎÂ Ó appleô ÂÛapplefi Ô Ó ÛÙÔÓ apple Ó Î Â - Ó È Ù ÏÈÎ applefi Ù ÔappleÔ appleâúè ÏÏÔÓÙ È ÔÈ ÓÙÚÂ Î È ÌÂ Ù ÔappleÔ Â Ó È ÓÙ Ì ÓÔÈ. È appleúâû Â Ù ÙÔ Holbein, 1497/8-1543

11 1577_011KP_BERGER_Layout 1 02/05/2011 5:24 μ.μ. Page 1 ÇΗ οπτική αντίληψη προηγείται των λέξεων. Το παιδί βλέπει και αναγνωρίζει πριν μπορέσει να μιλήσει. ÇΟ Μπέργκερ έχει την ικανότητα να ξεπερνά τη συσκότιση των επαγγελματιών κριτικών της τέχνης... Είναι ένας απελευθερωτής εικόνων. Και από τη στιγμή που θα αφήσουμε τους πίνακες να μας μιλήσουν άμεσα, μπορούμε να τους εκτιμήσουμε πολύ πιο εύκολα και ορθάè. Peter Fuller, Arts Review ÇΗ επίδραση της σειράς και του βιβλίου... ήταν τεράστια... Έστρεψε το ενδιαφέρον σε τομείς πολιτισμικής μελέτης που σήμερα αποτελούν πλέον κοινό τόποè. Geoff Dyer, στο Ways of Telling Ο Τζον Μπέργκερ γεννήθηκε στο Λονδίνο το Είναι γνωστός τόσο για τα μυθιστορήματα και τα διηγήματά του, όσο και για τα έργα του που αφορούν την κριτική τέχνης. Το μυθιστόρημά του G κέρδισε το Βραβείο Booker του Ζει σε ένα χωριό στις Γαλλικές Άλπεις. ISBN ΒΟΗΘ. ΚΩΔ. ΜΗΧ/ΣΗΣ 5220 Τζον Μπέργκερ / Η ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ Η εικόνα και το βλέμμα του Τζον Μπέργκερ είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία σχετικά με την τέχνη και από εκείνα που άσκησαν τη μεγαλύτερη επίδραση σε αυτόν τον τομέα. Το βιβλίο αυτό, το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1972, βασίστηκε στην τηλεοπτική σειρά του BBC Ways of Seeing, για την οποία οι Sunday Times του Λονδίνου έγραψαν: ÇΑνοίγει τα μάτια με περισσότερους από έναν τρόπους: εστιάζοντας στο πώς κοιτάζουμε τους πίνακες... θα αλλάξει σχεδόν σίγουρα τον τρόπο με τον οποίο κοιτάζετε τις εικόνες εν γένειè. Και πράγματι, το έχει καταφέρει. ΚΑΙ ρ ε κ γ ρ έ π Τζον Μ Όμως η οπτική αντίληψη προηγείται των λέξεων και υπό μία άλλη έννοια. Η οπτική αντίληψη είναι εκείνη που καθορίζει τη θέση μας στον κόσμο που μας περιβάλλει ερμηνεύουμε αυτόν τον κόσμο με λέξεις, αλλά οι λέξεις δεν μπορούν ποτέ να αναιρέσουν το γεγονός ότι περιβαλλόμαστε από αυτόν. Η σχέση μεταξύ του τι βλέπουμε και του τι γνωρίζουμε δεν είναι ποτέ σαφώς προσδιορισμένηè. Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ