2. ΣΥΝΤ ΑΓΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΚΑΙ ΑΜ ΑΘΕΙΑΣ

Transcript

1 1. Σχολείο και ζωή (απόσπασμα) Η νέα γενιά έχει μέσα της όλα τα στοιχεία για την ωραία της εξέλιξη, έχει την ορμή και τη δύναμη, έχει μ' ένα λόγο τη βούληση για την αυτοδημιουργία της. Οι τάσεις και η θέλησή της είναι συνεπείς με την εποχή της, γιατί η εποχή της έχει δράση και κίνηση, και τα νιάτα άλλο δεν είναι κι αυτά παρά δράση και κίνηση. Άλλο δε θέλουν λοιπόν τα νιάτα αυτά παρά ελευθερία ενέργειας προς τα ιδανικά που ζουν και υπάρχουν μέσα τους, ελευθερία που ξέρει πάντα να υποτάσσεται στις πανίσχυρες αυθεντίες των ιδανικών τους αυτών, κι ουδέποτε στις αυθεντίες που κι εμείς οι ίδιοι πια δεν τις πιστεύουμε. Τότε μόνο τα νιάτα αυτά θα ζουν αρμονικά με τον εαυτό τους και η ελευθερία τους δε θα πέφτει σε βλαβερή αναρχία και η απόδοσή τους θα είναι πράγματι δημιουργική. Αντ' αυτών όμως ο δάσκαλος παρουσιάζει στο παιδί μια ψυχή περιτυλιγμένη σαν τις μούμιες σε χίλιους παλαιικούς παπύρους, την ψυχή εκείνη που είπα παραπάνω ότι βρίσκεται σε αντίφαση με τη σύγχρονη σκέψη και ζωή, επομένως βρίσκεται σε αντίφαση και με την ψυχή της σημερινής νιότης, και δημιουργεί ένα σχολείο θεατρισμού και υποκρισίας. Κι εδώ έγκειται η μεγαλύτερη τραγωδία της σημερινής εκπαίδευσής μας. Στάση και σκέψη του δασκάλου προς το παιδί, οργάνωση και πρόγραμμα, τρόπος διδασκαλίας και σχολική ζωή είναι γεμάτα από παλαιικό ακόμα διδασκαλισμό και υποκρισία. Δάσκαλος και παιδιά άλλο δεν είναι παρά θεατρίνοι. Θεατρίνοι μιας κωμωδίας που κι ο ένας κι ο άλλος έμαθαν και μαθαίνουν κάθε μέρα αριστοτεχνικά να την παίζουν. Ο ένας γελά τον άλλο και μένουν κι οι δύο τόσο ευχαριστημένοι όσο επιτηδειότερα παίξουν την κωμωδία αυτή. Και δάσκαλο λέγοντας δεν εννοώ μονάχα τον επαγγελματία δάσκαλο. Εννοώ και τον γονιό και τον εκπαιδευτικό σύμβουλο και τον καθηγητή του πανεπιστημίου και το κράτος, που τους έχει από πολλού διαποτίσει η ψυχή του παλιού δασκάλου, και όλους εκείνους που από τις σκέψεις ή τις πράξεις τους λείπει το νόημα της ζωής. (Μ. Κουντουρά, Σχολείο και ζωή, Θεματικοί Κύκλοι, σ διασκευή). 1. Να εντοπίσετε τρόπους πειθούς στην δεύτερη παράγραφο του κειμένου. 2. Να εντοπίσετε τα δομικά στοιχεία και τον τρόπο ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου. 3. Να γράψετε τα αντώνυμα των υπογραμμισμένων λέξεων. 4. Συμφωνείτε με τη θέση του συγγραφέα ότι δάσκαλοι και μαθητές είναι υποκριτές; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. 2. ΣΥΝΤ ΑΓΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΚΑΙ ΑΜ ΑΘΕΙΑΣ Πέρα από τον μαζικό αποκλεισμό των υποψηφίων, κυρίως από τις ασθενέστερες τάξεις και στρώματα και τις απομακρυσμένες περιοχές της χώρας, οι εξετάσεις επιβάλλουν έναν ολοκληρωτικό έλεγχο στην εκπαιδευτική διαδικασία από το Δημοτικό μέχρι το πανεπιστήμιο. Ειδικότερα ως «καλό» Λύκειο αναγορεύεται αυτό που μιμείται το φροντιστήριο. Αυτό δηλαδή που καλουπώνει και παραδίδει αποσπασματικές γνώσεις χρήσιμες για τις εξετάσεις. Το εξεταστικό σύστημα θέλει «καλά προετοιμασμένους υποψηφίους» που δεν είναι παρά ένα είδος «προσοντούχων αγραμμάτων».από πρόσφατη έρευνα πανεπιστημιακών προκύπτει ότι μόλις το 5% των φοιτητών μελετά με δημιουργική και κριτική σκέψη τη βιβλιογραφία. Η πλειονότητα παπαγαλίζει με βάση το μοντέλο των πανελληνίων εξετάσεων. Στο εξεταστικοκεντρικό σχολείο το εκπαιδευτικό έργο υποτάσσεται σε μια «τεχνολογία» των εξετάσεων και η μαθησιακή διαδικασία κινδυνεύει να συντριβεί στις Συμπληγάδες των παραδοσιακών και εκσυγχρονισμένων μορφών αξιολόγησης. Μέσα από την εξετασιομανία που διαπερνά το Λύκειο, όλο το πρόγραμμα δεν αποτελεί παρά τη «νεκρολογία» της επαφής του μαθητή με την ουσία της γνώσης. Οι εξετάσεις γίνονται εργαλεία που μετατρέπουν τη διαδικασία της μόρφωσης σε εξάσκηση για το κυνήγι «χρήσιμων γνώσεων» που αποφέρουν βαθμούς. Γι αυτό και η φροντιστηριακή εκγύμναση κερδίζει έδαφος ως «σώμα και πνεύμα» στο σχολείο εκτρέποντας το εκπαιδευτικό έργο σε τεχνικές απομνημόνευσης πληροφοριών και όχι αναλυτική επεξεργασία της ύλης και δημιουργικής αφομοίωσης από τους μαθητές. Οι μαθητές «μαθαίνουν» τις σχολικές γνώσεις, αρκετοί περνούν με επιτυχία τις εξετάσεις, αλλά δεν τις κατανοούν. Δεν μπορούν να συνδέσουν τις επιμέρους γνώσεις από τα διάφορα μαθήματα προκειμένου να ερμηνεύσουν τον κόσμο στον οποίο ζουν. Επιδιώκεται έτσι να διαμορφωθεί ένας τύπος ανθρώπου και, κυρίως, εργαζομένου που πρέπει να είναι ευέλικτος και προσαρμόσιμος στις αλλαγές στην αγορά εργασίας και κυρίως παραγωγικός και πειθήνιος. Η κυρίαρχη πολιτική αποδομώντας το δημόσιο σχολείο προκρίνει ένα σχολείο επιλεκτικό και υποταγμένο στους νόμους της αγοράς. Για την κυρίαρχη πολιτική ζητούμενο σήμερα είναι το «λίφτινγκ» του εξεταστικού συστήματος. Όμως σήμερα περισσότερο από ποτέ άλλοτε έχουμε ανάγκη από ένα σχολείο που να αγκαλιάζει όλα τα παιδιά χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις, όπου πρωταρχική σημασία έχει ο πνευματικός εξοπλισμός των μαθητών, η καλλιέργεια «ελεύθερων και δημοκρατικών πολιτών», έτσι ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν κριτικά την κοινωνία με την ενεργή συμμετοχή τους και παρέμβαση σ όλα τα επίπεδα της κοινωνικής δραστηριότητας. Του Γιώργου Καββαδία, , alfavita (διασκευή).-360 λέξεις. 1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (90 λέξεις). 2. Να εντοπίσετε δύο τρόπους πειθούς στο παραπάνω κείμενο και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με μία αναφορά για κάθε τρόπο. 3. Να γράψετε τα συνώνυμα των υπογραμμισμένων λέξεων. 4. Ποιος τύπος ανθρώπου επιδιώκεται να διαμορφωθεί από το παρόν εκπαιδευτικό σύστημα; Ποια η πρόταση του γράφοντος; 1

2 3. [ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ] Με την έναρξη του 21 ου αιώνα, η χώρα - και ιδιαίτερα η Παιδεία (εκπαίδευση) μας-βρίσκεται μπροστά σε μια σειρά από νέες πραγματικότητες που είναι υποχρεωμένη να αντιμετωπίσει. Εφεξής και για πολλές δεκαετίες ό,τι έχει σχέση με την παιδεία αλλά και τον πολιτισμό (τα δύο αυτά δε χωρίζονται) θα σχεδιάζεται, θα πράττεται και αναπόφευκτα θα εκτιμάται με βάση τις νέες αυτές πραγματικότητες. Αναφέρομαι στην πραγματικότητα της Ενωμένης Ευρώπης, στην πραγματικότητα των διεθνών ανακατατάξεων, και, όχι λιγότερο, στην πραγματικότητα των νέων αξιών που συνδέονται στενά με αυτές τις πραγματικότητες. Η πραγματικότητα της Ενωμένης Ευρώπης. Το γεγονός ότι οι πολίτες που θα μορφώνονται στη σχολική μας εκπαίδευση είναι προορισμένοι να ζήσουν σε μια «Ευρώπη χωρίς σύνορα», όπου θα μπορούν να διακινούνται ελεύθερα στις χώρες της Κοινότητας, να ζουν και να εργάζονται σ' αυτές και να συνεργάζονται στενά με τους πολίτες άλλων χωρών της Ενωμένης Ευρώπης, επιβάλλει να γίνουν και οι ανάλογες προβλέψεις τόσο στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας όσο και στα συστήματα των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Μερικές από αυτές είναι: η καλύτερη γνωριμία των λαών μεταξύ τους στο επίπεδο της Γλώσσας, της Ιστορίας και του Πολιτισμού, η αμοιβαία κατανόηση, η αναζήτηση των χαρακτηριστικών που ενώνουν τους λαούς μεταξύ τους με παράλληλη άμβλυνση των αντιθέσεων, η τόνωση των συγκλίσεων, ο σεβασμός των διαφορών, των ευαισθησιών και των ιδιαιτεροτήτων κάθε λαού, η καλλιέργεια των βαθύτερων πολιτιστικών δεσμών και αξιών που ενώνουν την Ευρώπη αποτελώντας ό,τι είναι γνωστό ως δυτικοευρωπαϊκός πολιτισμός. Μέσα από την εκπαίδευση των λαών της Ευρώπης πρέπει να εκλείψει «η ιστορία του μίσους», χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η απαραίτητη «ιστορική μνήμη» κάθε λαού θα καταλήξει σε «ιστορική λήθη». Με λίγα λόγια, η εκπαίδευσή μας, καθώς και η εκπαίδευση των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, πρέπει να διαχύσει σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα και στο πεδίο της αγωγής των αυριανών Ευρωπαίων πολιτών, τη λεγόμενη ευρωπαϊκή διάσταση. Πρέπει, επίσης, να διευκολύνει και να αξιοποιήσει μεταξύ των λαών της Ευρώπης τη διακίνηση των ιδεών και των εμπειριών κάθε χώρας στην παιδεία και τον πολιτισμό, ώστε ό,τι ονομάζεται Ενωμένη Ευρώπη να πραγματωθεί βαθμηδόν στο επίπεδο της εκπαίδευσης και στο συνειδησιακό επίπεδο. Κι όλα αυτά χωρίς η εκπαίδευση να αποβεί εις βάρος της εθνικής παιδείας και της καλλιέργειας εθνικής συνείδησης. Η καλλιέργεια της γλώσσας, της παράδοσης, της θρησκείας, των δεσμών που συνέχουν συγχρονικά και διαχρονικά ένα έθνος, ο υγιής εθνισμός με μια λέξη, όχι μόνο δε συνιστά αντίφαση στο θεσμό της Ενωμένης Ευρώπης, αλλά αποτελεί προϋπόθεση ύπαρξής του. Η υπέρβαση του εθνισμού κάθε χώρας-μέλους για χάρη μιας Ενωμένης Ευρώπης δε σημαίνει και κατάλυση του εθνισμού ως χωριστής και αυθύπαρκτης ιστορικής συνείδησης κάθε λαού. Η πραγματικότητα των διεθνών ανακατατάξεων. Τα προγράμματα της σχολικής μας εκπαίδευσης δεν μπορούν να αγνοήσουν τις ανακατατάξεις στα κρατούντα μέχρι χθες πολιτικοκοινωνικά και ιδεολογικά συστήματα και τις ραγδαίες αλλαγές που επέφεραν στην πολιτική και εθνική γεωγραφία του διεθνούς χώρου. Πρέπει να εστιάσουν σε μια ευρύτερη κριτική παρουσίαση των πολιτικοκοινωνικών και ιδεολογικών συστημάτων, μια κριτική διαχεόμενη σε πολλά γνωστικά αντικείμενα, ώστε να προβληματίζει συνεχώς το μαθητή και να κεντρίζει τη σκέψη του προς μια αντικειμενική και νηφάλια κατανόηση τόσο σοβαρών και σύνθετων θεμάτων που δεν επιδέχονται δυϊστικές υπεραπλουστεύσεις του τύπου «άσπρο-μαύρο». Δεν είναι τα διάφορα ιδεολογήματα που ενδιαφέρουν την εκπαίδευση, όσο οι ίδιες οι ιδέες και η συμβολή τους στη διαμόρφωση ελεύθερων, κριτικά και δημοκρατικά σκεπτόμενων πολιτών. Γι' αυτό και ο ρόλος του σχολείου, όταν λειτουργεί σωστά, είναι πράγματι καθοριστικός. Η πραγματικότητα των νέων αξιών. Μέσα στις νέες πραγματικότητες που δημιουργήθηκαν ανήκει και η καθιέρωση, επανεκτίμηση ή επαναβεβαίωση νέων αξιών. Αξίες, όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο σεβασμός της πολιτιστικής παράδοσης κάθε λαού, η διασφάλιση της παγκόσμιας ειρήνης, η εξασφάλιση της ελευθερίας και η εδραίωση της δημοκρατίας προβάλλονται και υποστηρίζονται διεθνώς με πραγματική έμφαση. Ένας νέος ανθρωπισμός που επαναφέρει τον άνθρωπο ως αξία, έναν άνθρωπο συμφιλιωμένο με το περιβάλλον και αγωνιζόμενο για την ευρύτερη διασφάλιση και το σεβασμό αξιών όπως οι προαναφερθείσες, έναν άνθρωπο εθνιστή αλλά όχι εθνικιστή, έναν άνθρωπο που καταλύει ή αψηφά τα γεωγραφικά σύνορα, αναζητώντας ευρύτερες και ουσιώδεις συγκλίσεις αντί των στρατιωτικών συμφωνιών και των ιδεολογικών συστρατεύσεων. Ο νέος αυτός ανθρωπισμός είναι ένας μεταϊδεολογικός και μεταπολιτικός ανθρωπισμός που δίνει στον Άνθρωπο πρωτεύουσα και καθοριστική θέση. Αυτές οι νέες αξίες, συγκερασμένες με τις παλιές, παραδοσιακές και δοκιμασμένες αξίες που συνθέτουν τη φυσιογνωμία της δικής μας χώρας, πρέπει να αποτελέσουν τον άξονα του κυριότερου σκέλους της σχολικής εκπαίδευσης: της μόρφωσης του ανθρώπου εις Άνθρωπον. (Γ. Μπαμπινιώτης, Ελληνική Γλώσσα: Παρελθόν - Παρόν Μέλλον). 1. Μέσα από την εκπαίδευση των λαών της Ευρώπης πρέπει να εκλείψει «η ιστορία του μίσους», χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η απαραίτητη «ιστορική μνήμη» κάθε λαού θα καταλήξει σε «ιστορική λήθη»: Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της περιόδου σε μία παράγραφο (100 λέξεις) 2. μόρφωση του ανθρώπου εις άνθρωπον: Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της φράσης σε μία παράγραφο (100 λέξεις) 3. Να εξηγήσετε με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται η 2 η παράγραφος του κειμένου. 4. Να αναλύσετε το επιχείρημα (προκείμενες + συμπέρασμα ) στην τρίτη παράγραφο του κειμένου και συγκεκριμένα στο τμήμα: Κι όλα αυτά χωρίς η εκπαίδευση ιστορικής συνείδησης κάθε λαού. 5. Να ερευνήσετε εάν στο κείμενο χρησιμοποιούνται και άλλοι τρόποι πειθούς εκτός από την επίκληση στη Λογική. 6. Να δηλώσετε με ποιους τρόπους αναπτύσσεται η προτελευταία παράγραφος του κειμένου. 2

3 7. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών, της διπλής τελείας και των παρενθέσεων που χρησιμοποιούνται στο κείμενο. 8. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις. 4. Έχει μέλλον η Παιδεία µας; 3 Γ. Μπαμπινιώτης, Το ΒΗΜΑ, Νέες Εποχές, 31/12/2011 Στο ερώτημα αν έχει μέλλον η Παιδεία µας μέσα στην οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα µας η απάντηση είναι απλή μαζί και τραγική: Αν δεν έχει μέλλον η Παιδεία µας, δεν έχει μέλλον και η χώρα µας. Finis Graeciae! Σπεύδω να πάρω θέση: Η Παιδεία µας έχει μέλλον υπό προϋποθέσεις όχι χωρίς παιδευτικό όραμα και χωρίς πανεθνική προσπάθεια όχι µε ημίμετρα ή σπασμωδικά μέτρα όχι µε βολέματα και εφησυχασμό όχι µε τεχνικές εφαρμογής εις βάρος της ουσίας όχι χωρίς διακομματική συναίνεση σε κοινούς στόχους και χωρίς μακροπρόθεσμες πολιτικές. Πάντως, ουδέν κακόν αμιγές καλού. Η οικονομική κρίση μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτο πανικό ή να γίνει ο δρόμος για µια γενικότερη αυτοσυνειδησία. Αν αφυπνισθούμε και αποδιώξουμε ό,τι μάς βύθισε στη σημερινή κατάντια, τότε μπορεί αυτή η χώρα να ξαναβρεί τον δρόμο της μέσα από μια συντονισμένη εθνική προσπάθεια, όπου βασικό ρόλο θα παίξει η Παιδεία. Γιατί, αν λ.χ. τη διαφθορά την αποτελεί μόνο η φοροδιαφυγή, τότε αντιμετωπίζεται με κάποια διοικητικά μέτρα. Αν, όμως, τη διαφθορά την αποτελεί μια διευρυμένη ηθική χαλάρωση έως φθορά, τότε αυτή αντιμετωπίζεται μόνο από μια εμπνευσμένη και εμπνέουσα Παιδεία ουσίας, αρχών, αξιών και πραγματικής γνώσης. Η θέση την οποία υποστηρίζω είναι ότι στην πατρίδα μας και όχι μόνον έχουμε κατά καιρούς μεταρρυθμιστικές προσπάθειες στην Παιδεία μας που βασίζονται όχι στην ουσία της Παιδείας αλλά στις τεχνικές εφαρμογής (ό,τι οι ξένοι αποκαλούν «technicalities»). Εξηγούμαι: Χρήσιμο είναι να προσδιορίσουμε την έκταση της ύλης ή τον αριθμό των εξεταζομένων μαθημάτων. Χρήσιμο είναι να χρησιμοποιήσουμε τους διαδραστικούς πίνακες και την ψηφιακή τεχνολογία. Χρήσιμο είναι να επαναδιοργανώσουμε τη διοίκηση της Εκπαίδευσης. Χρήσιμο είναι να εισαγάγουμε τις ερευνητικές εργασίες των μαθητών στο σχολείο. Χρήσιμο είναι να έχουμε μεγάλες σχολικές μονάδες με όλες τις ειδικότητες των μαθημάτων. Χρήσιμο είναι να μαθαίνουμε περισσότερες ξένες γλώσσες. Χρήσιμα είναι αδιαμφισβητήτως και πολλά άλλα από αυτά που έγιναν και γίνονται. Αλλά όλα μαζί αυτά και καθένα χωριστά δεν συνιστούν την ουσία της Παιδείας. Δεν καλύπτουν τους σκοπούς που πρέπει να επιδιώξει μια βαθύτερη, γνήσια και αποτελεσματική Παιδεία. Ποια θα ήταν, λοιπόν, μια Παιδεία ουσίας με θεμελιώδεις παιδευτικούς σκοπούς; Φρονώ ότι θα ήταν μια Παιδεία που μορφώνει πολίτες υπεύθυνους, πολίτες σκεπτόμενους, πολίτες κοινωνικά ευαίσθητους, πολίτες καλλιεργημένους, πολίτες με αρχές, αξίες και ιδανικά, πολίτες με ικανότητες, με γνώσεις και αυτογνωσία. Ό,τι σχεδιάζεται και επιτελείται από το Νηπιαγωγείο μέχρι και την τρίτη Λυκείου θα πρέπει να υπηρετεί μια τέτοια μορφή Παιδείας. Αναφερόμαστε προφανώς στη Γενική Παιδεία, που πρέπει να προσφέρεται δωρεάν σε όλα τα ελληνόπουλα από τα πέντε χρόνια τους μέχρι τα δεκαοκτώ. Χωρίς ενδιάμεσες διαφοροποιήσεις, πέρα από μια ευρύτερη επιλογή μαθημάτων που θα έδιναν διέξοδο στα ειδικά ενδιαφέροντα των μαθητών. Διαφορετικοί, βεβαίως, είναι οι σκοποί της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που συνδέεται εξ ορισμού με εξειδικευμένες γνώσεις και επαγγελματικές βλέψεις. Μιλώντας για μια Παιδεία ουσίας αναφέρομαι σε μια ποιοτική Παιδεία, που θα διασφαλίζει, κατά προτεραιότητα, την κατάκτηση της μητρικής γλώσσας και την εξοικείωση με τη μαθηματική σκέψη. Περαιτέρω, μια Παιδεία που θα εξασφαλίζει την κατοχή των «εθνικών μαθημάτων» (ιστορίας, λογοτεχνίας, γεωγραφίας, θρησκευτικών) και την ουσιαστική οικείωση με τις φυσικές επιστήμες (φυσική, χημεία, βιολογία). Μια Παιδεία που θα οδηγεί εξ απαλών ονύχων στον κόσμο του πολιτισμού (μουσικής, εικαστικών, θεάτρου, δημιουργικής γραφής) και στην άσκηση του σώματος (φυσική αγωγή, αθλητισμός) σε όλα τα χρόνια των σπουδών. Η κατοχή μιας ξένης γλώσσας μέσα στη σχολική εκπαίδευση και η καλή γνώση και χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας πρέπει να συμπληρώνουν τα βασικά. Ωστόσο, κυρίαρχα στοιχεία της Παιδείας, διάχυτα σε όλα τα πεδία και τα επίπεδα της εκπαίδευσης, πρέπει να είναι οι αρχές, οι αξίες και τα ιδανικά, ό,τι ανεβάζει τον άνθρωπο, ό,τι στηρίζει μια κοινωνία, ό,τι συνέχει έναν λαό. Όχι ως θεωρίες, ρητορισμοί και φανφάρες, αλλά ως στοιχεία που πηγάζουν μέσα από την ιστορία και την παράδοση του τόπου, ως ιδέες, αρχές και πρότυπα ζωής που μπορούν να συγκινήσουν και να εμπνεύσουν. Αυτή η διάσταση της Παιδείας ατόνησε (ή υπονομεύτηκε;) με το σκεπτικό ότι δήθεν αποτελεί χρηστομάθεια ή ηθικολογία ή ξεπερασμένες συντηρητικές ιδέες εν ονόματι ενός αβαθούς προοδευτισμού και σειράς ιδεολογημάτων που κλόνισαν τελικά τα θεμέλια της Παιδείας. Έτσι ένας ολόκληρος κόσμος νέων παιδιών βρέθηκαν χωρίς εσωτερικά στηρίγματα και σημεία αναφοράς, σε μια σύγχυση και αβεβαιότητα που τους γεννά πικρίες, επιθετικότητα και τους εκτρέπει στην αναζήτηση ξένων προτύπων που επιδεινώνουν την κατάσταση. Μια άλλη ανίατη μέχρι σήμερα ασθένεια της εκπαίδευσής μας που υπονομεύει κάθε έννοια ουσιαστικής Παιδείας είναι ο όγκος των πληροφοριών με τις οποίες φορτώνουμε τους μαθητές, πληροφορίες που σπάνια περνούν το κατώφλι της πραγματικής γνώσης και που ξεχνιούνται (διάβαζε «αποβάλλονται» από τη μνήμη) αφήνοντας ελάχιστα ίχνη. Ο έρωτας της λυτρωτικής γνώσης που ρίχνει φως γύρω μας, η αγάπη για το σχολείο ως ιερό χώρο αφύπνισης του νου, η εκτίμηση στον δάσκαλο ως πηγή της γνώσης, το δέσιμο με το βιβλίο ως μετάβαση στον κόσμο της γνώσης, όλα αυτά αποτελούν άπιαστο όνειρο, εις βάρος κάθε έννοιας αληθινής Παιδείας. Για ποια Παιδεία μπορούμε να μιλούμε αν δεν επανακτήσουμε την αγάπη του μαθητή για τη μάθηση και το σχολείο; Και πώς θα γίνει αυτό χωρίς τον μαθητή να μετέχει ενεργώς στην αναζήτηση της γνώσης, στη μαγεία της ανακάλυψης του κόσμου της φύσης και της νόησης, σε ό,τι γεννά δημιουργικό «έρωτα Παιδείας».

4 Η πρόκληση, λοιπόν, που μπορεί να βγει μέσα από τα δεινά της κρίσης ως πνευματική κάθαρση είναι μια νέα Παιδεία της ουσίας από ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα μάς «ξεβολέψει» αρχικά όλους δασκάλους, μαθητές, γονείς, πανεπιστήμια, πολιτεία με ριζικές αλλαγές οι οποίες θα μετατρέψουν την απόκτηση Παιδείας από αγγαρεία σε απόλαυση, από μια χρηστική αντίληψη της Παιδείας ως απλής πύλης εισόδου στα πανεπιστήμια (με καθαγιασμό της φροντιστηριακής στήριξης) σε μια πηγή αυτογνωσίας, καλλιέργειας και ανθρωπιάς. Τελικά, όσες αλλαγές κι αν επιχειρήσεις στην εκπαίδευση επιπολής και επιμέρους, δεν θα επιτύχεις ποτέ τον κύριο και μοναδικό στόχο: μια πραγματική μόρφωση της προσωπικότητας των νέων ανθρώπων, μια αληθινή καλλιέργεια, μια Παιδεία ουσίας, μια Παιδεία ποιοτικής ζωής, η οποία είναι δυνατόν να επιτευχθεί με τους όρους που ανέφερα. Μια τέτοια Παιδεία μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός αφύπνισης, ως πηγή διαφωτισμού και ως μόνιμη ασφαλιστική δικλίδα για την αποφυγή στο μέλλον κάθε κρίσης, και της οικονομικής. (995 λ.). 1. Αν, όμως, τη διαφθορά την αποτελεί μια διευρυμένη ηθική χαλάρωση έως φθορά, τότε αυτή αντιμετωπίζεται μόνο από μια εμπνευσμένη και εμπνέουσα Παιδεία ουσίας, αρχών, αξιών και πραγματικής γνώσης: Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της περιόδου σε μία παράγραφο (100 λέξεις) 2. Να παρουσιάσετε σε μία παράγραφο ( λέξεις) τα χαρακτηριστικά εκείνα που πρέπει να συνιστούν την προσωπικότητα ενός αποφοίτου Λυκείου σύμφωνα με το παραπάνω κείμενο. 3. Να εξηγήσετε τη χρήση του β προσώπου στην τελευταία παράγραφο του κειμένου. 4. Να εξηγήσετε με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσονται η 1 η και 3 η παράγραφος του κειμένου. 5. Να εντοπίσετε περιπτώσεις τεκμηρίων ως μέσο επίκλησης στη λογική. 6. Να εντοπίσετε περιπτώσεις ποιητικής λειτουργίας του λόγου (άρα επίκλησης στο συναίσθημα) 7. Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις 5. ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2004 Ένας ξένος συγγραφέας έχει κάνει την παρατήρηση ότι, αν ο Δάσκαλος δεν πλουτίζει ούτε ανακαινίζει τα επιστημονικά του εφόδια και τις επαγγελματικές του δεξιότητες, είναι γιατί έχει να κάνει πάντοτε με παιδιά, ανώριμους δηλαδή και με περιορισμένη ικανότητα ανθρώπους, που εύκολα δεσπόζει στον κύκλο τους. Επομένως, του λείπει ο «ανταγωνισμός» με ομοίους του, που είναι πάντοτε έτοιμοι και πολλές φορές ικανοί να του αμφισβητήσουν την υπεροχή, όπως συμβαίνει στα άλλα επαγγέλματα. Δεν χρειάζεται να «πολεμήσει» σκληρά και προς σκληρούς αντιπάλους, σαν τους βιοπαλαιστές μέσα στην τάξη είναι ο «ένας», «ο παντογνώστης», «ο φωτισμένος». Ποια δύναμη και ποια σοφία μπορούν ν αντιπαρατάξουν στο «πνεύμα» του οι μικροί μαθητές; Και για τούτο επαναπαύεται στα λιγοστά πνευματικά του κεφάλαια. Αξιοπρόσεχτη η παρατήρηση. Δεν αληθεύει όμως στη δική μας εποχή. Γιατί σήμερα και τα παιδιά είναι πολύ διαφορετικά από άλλοτε και ο αέρας, το «κλίμα» του σχολείου έχει αλλάξει. Παλαιότερα ο μαθητής περίμενε να φωτιστεί αποκλειστικά και μόνο από το Δάσκαλό του. Σήμερα οι πηγές των πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθμό εκπληκτικό και οι κρουνοί τους (η εφημερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση) ρέουν μέσα στο σπίτι. Μπορεί λοιπόν ο μαθητής, ανάλογα με τη δύναμη και την όρεξή του, να προμηθεύεται ελεύθερα και απεριόριστα «ειδήσεις» από όλες τις περιοχές της ανθρώπινης περιέργειας: ιστορικές, γεωγραφικές, βιολογικές, ανθρωπολογικές, φυσικής, χημείας, κοσμογραφίας, ηλεκτρολογίας, κάθε λογής «τεχνικής». Έπειτα, το σημερινό «παιδί» έχει λευτερωθεί από τους «κληρονομικούς» ενδοιασμούς, τις πλεγματικές αναχαιτίσεις που παλαιότερα έκαναν το μαθητή να σκύβει παθητικά το κεφάλι και να δέχεται αδιαμαρτύρητα την «αυθεντία» του Δασκάλου, του οποιουδήποτε Δασκάλου. Σηκώνεται και διατυπώνει με θάρρος προς κάθε κατεύθυνση τις απορίες, τις αντιρρήσεις, τις δικές του γνώμες. Και επειδή σήμερα σειέται παντού το κοινωνικό έδαφος από τα προβλήματα που έχουν γεννήσει οι οικονομικές εξελίξεις και οι πολιτικές ζυμώσεις σε όλες τις χώρες του κόσμου, η «αμφισβήτηση» έχει εισβάλει στα σχολεία και έχει κάνει δύσκολο το έργο του Δασκάλου. Πάρε το λοιπόν απόφαση. Δεν είσαι πια ο «τυχερός» Δάσκαλος των αρχών του αιώνα μας, που ήξερε και πίστευε «ακριβώς» (ή περίπου ακριβώς) όσα περίμεναν να ακούσουν από αυτόν τα ολιγαρκή και ντροπαλά παιδιά του σχολείου εκείνης της εποχής. Είσαι (οφείλεις να είσαι, δεν μπορείς παρά να είσαι) ο Δάσκαλος ενός άλλου καιρού κι ενός άλλου κόσμου, που πρέπει να πλησιάσεις μια ταραγμένη νεότητα, ορμητική και απαιτητική, και να τη βοηθήσεις να βρει το δρόμο της. Πρόσεξε πόσο συγκρούονται οι γνώμες των συναδέλφων σου, όταν χαρακτηρίζουν τη σημερινή Νεότητα συγκρίνοντάς την με την παλαιότερη. Σπάνια βρίσκεται κανείς να την εγκωμιάσει. Οι πιο πολλοί την κατηγορούν ότι έχασε τη φιλοπονία, το φιλότιμο, τη ντροπή, τις αρετές που κάνουν τον νέο άνθρωπο συμπαθητικό, αγαπητό. Μη βιαστείς να συμφωνήσεις μαζί τους. Εσύ να κάνεις προσεχτικές παρατηρήσεις και να σχηματίσεις τη δική σου γνώμη. -Πώς;- Αυτό είναι το μυστικό σου. Πάντως, όχι με απειλές και με λοιδορίες ούτε με ειρωνείες και σαρκασμούς. Αλλά με την πειθώ, που είναι τόσο πιο αποτελεσματική, όσο επιχειρείται πιο πολύ με το ζωντανό παράδειγμα, παρά με τα άψυχα λόγια. Πρώτα όμως να κερδίσεις την εμπιστοσύνη του Νέου. (Ε. Π. Παπανούτσος, «Η Παιδεία το μεγάλο μας πρόβλημα» Αθήνα 1976, Διασκευή) Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε ( λέξεις). Μονάδες 25 Β 1. Σε μια παράγραφο λέξεων να διατυπώσετε την άποψή σας για το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος: «Σήμερα οι πηγές των πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθμό εκπληκτικό και οι κρουνοί τους (η εφημερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση) ρέουν μέσα στο σπίτι». Μονάδες 5 4

5 Β 2. Να βρείτε τη δομή και τους τρόπους ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου. Μονάδες 5 Β 3. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία (παραγωγική -επαγωγική) του παρακάτω συλλογισμού; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. i. όπου απουσιάζει ο ανταγωνισμός, ο άνθρωπος δεν πλουτίζει τα εφόδιά του. ii. iii. σε παλαιές εποχές απουσίαζε ο ανταγωνισμός. Άρα, ο άνθρωπος σε παλιές εποχές δεν πλούτιζε τα εφόδιά του. Να αξιολογήσετε τον παραπάνω συλλογισμό ως προς την αλήθεια, την εγκυρότητα και την ορθότητά του. (Να θεωρήσετε ότι οι προκείμενες ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα). Μονάδες 5 Β4. α. Αφού λάβετε υπόψη τη σημασία που έχουν οι παρακάτω φράσεις στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου, να σημειώσετε στο τετράδιό σας σε ποιες από αυτές η γλώσσα λειτουργεί αναφορικά και σε ποιες ποιητικά. σήμερα τα παιδιά είναι διαφορετικά. το «κλίμα» του σχολείου έχει αλλάξει. ο μαθητής περίμενε να φωτιστεί από το Δάσκαλο. οι κρουνοί ρέουν μέσα στο σπίτι. Μονάδες 4 β. παντογνώστης, αποκλειστικά, εκπληκτικό: Να αναλύσετε τις λέξεις στα συνθετικά τους και από το δεύτερο συνθετικό της κάθε λέξης να σχηματίσετε μια δική σας (απλή ή σύνθετη) λέξη. Μονάδες 3 Γ. Ως τελειόφοιτος να γράψεις ένα άρθρο λέξεων για την τοπική εφημερίδα. Στο άρθρο αυτό, με βάση τη σχολική σου εμπειρία, να αναφέρεις τι προσφέρει το σχολείο για την αντιμετώπιση του καθημερινού καταιγισμού των πληροφοριών και την ένταξη των τελειοφοίτων στην κοινωνία. Ποιες αλλαγές θα πρότεινες για τη βελτίωση αυτών των προσφορών του σχολείου; Μον Η εκπαίδευση στον 21ο αιώνα [Το ακόλουθο κείμενο είναι απόσπασμα εισήγησης του Γάλλου φιλόσοφου Μισέλ Σερ την 1η Μαρτίου 2011 στο Ινστιτούτο της Γαλλίας, με θέμα τις νέες προκλήσεις της εκπαίδευσης. ( ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ)] Ποιος παρουσιάζεται σήμερα στο σχολείο, στο γυμνάσιο, στο λύκειο, στο πανεπιστήμιο; Αυτός ο νέος μαθητής, αυτός ο νέος φοιτητής δεν έχει ποτέ του δει μοσχάρι, αγελάδα, γουρούνι ούτε κλωσόπουλο. Το 1900, η πλειονότητα των ανθρώπων εργάζονταν στο όργωμα και στη βοσκή. Το 2011, η Γαλλία δεν έχει περισσότερους από 1% αγρότες. Ο μαθητής και ο φοιτητής που σας παρουσιάζω δεν ζουν πλέον συντροφιά με τα ζώα, δεν κατοικούν πλέον την ίδια Γη, δεν έχουν πλέον την ίδια σχέση με τον κόσμο. Χωρίς εμείς να το αντιληφθούμε και σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα (εκείνο που χωρίζει τις μέρες μας από τη δεκαετία του 1970), γεννήθηκε ένας νέος τύπος ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτό το αγόρι ή αυτό το κορίτσι δεν έχει το ίδιο σώμα ούτε την ίδια προσδοκία ζωής με τους προγενέστερους, δεν επικοινωνεί με τους ίδιους τρόπους, δεν ζει στην ίδια φύση, ούτε κατοικεί στον ίδιο χώρο. Και, επειδή το μυαλό του είναι διαφορετικό από εκείνο των γονέων του, γνωρίζει διαφορετικά. Αυτά τα παιδιά γράφουν με τρόπο διαφορετικό. Τα παρακολουθώ εντυπωσιασμένος καθώς στέλνουν sms με μια ταχύτητα που τα δικά μου γερασμένα δάχτυλα δεν θα μου επέτρεπαν ποτέ να φτάσω. Δεν μιλούν πλέον την ίδια γλώσσα. Η γλώσσα έχει αλλάξει, η εργασία έχει μετασχηματιστεί. Και να που αυτά τα παιδιά έγιναν άτομα. Στο παρελθόν και μέχρι πρόσφατα, ζούσαμε ανήκοντας κάπου: ήμασταν Γάλλοι, καθολικοί, εβραίοι, προτεστάντες, άθεοι, φτωχοί ή πλούσιοι, ανήκαμε σε μια περιοχή, σε μια θρησκεία, σε μια κουλτούρα, σε μιαν ομάδα, μια κοινότητα, μια διάλεκτο, μια πατρίδα. Οντότητες που μέσα από τα ταξίδια, τις εικόνες και το Διαδίκτυο έχουν σχεδόν όλες τους γίνει συντρίμμια. Εκείνες που ακόμα επιβιώνουν κατακερματίζονται. Το άτομο δεν είναι πλέον ικανό να συμβιώνει σε ζευγάρι και χωρίζει. Μέσα στη σχολική τάξη δεν μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του, κινείται ή μιλάει. Οι μετασχηματισμοί που έχουν συντελεστεί και που συμβαίνουν πολύ σπάνια στην ιστορία δημιουργούν στην εποχή μας ένα μεγάλο ρήγμα, ένα ρήγμα που μπορεί να συγκριθεί με εκείνα που δημιουργήθηκαν στη νεολιθική εποχή, στις απαρχές της ελληνικής επιστήμης, στην έναρξη της χριστιανικής εποχής, στα τέλη του Μεσαίωνα και στην Αναγέννηση. Στην κατώτερη άκρη αυτής της ρωγμής βρίσκονται οι νέοι, τους οποίους θέλουμε να εκπαιδεύσουμε με βάση σχήματα που ανάγονται σε μιαν εποχή στην οποία αυτοί δεν αναγνωρίζουν πλέον τους εαυτούς τους: κτίρια, αυλές, αίθουσες, αμφιθέατρα, βιβλιοθήκες, εργαστήρια και οι ίδιες οι γνώσεις υποδηλώνουν ότι ανάγονται σε μιαν εποχή (και στη συνέχεια προσαρμόστηκαν σε μιαν άλλη), στην οποία οι άνθρωποι και ο κόσμος ήσαν αυτό που δεν είναι πλέον. Τι να μεταδώσουμε; Τη γνώση. Στο παρελθόν και μέχρι πρόσφατα, η γνώση είχε εναποτεθεί στους σοφούς. Το σώμα του παιδαγωγού έμοιαζε να είναι μια ζωντανή βιβλιοθήκη. Έπειτα σιγά σιγά η γνώση άρχισε να αντικειμενοποιείται, αρχικά με τους κυλίνδρους περγαμηνής ή χαρτιού, κατόπιν με τα βιβλία και τέλος σήμερα με το Διαδίκτυο. Η ιστορική εξέλιξη του ζεύγους μέσο-μήνυμα αντιπροσωπεύει μια καλή μεταβλητή της λειτουργίας της διδασκαλίας. Επαναλαμβάνω: τι να μεταδώσουμε; τη γνώση; Να την παντού στο διαδίκτυο, διαθέσιμη, αντικειμενοποιημένη. Να τη μεταδώσουμε σε όλους; Σήμερα κάθε γνώση είναι ήδη προσιτή στον καθένα. Πώς να τη μεταδώσουμε; Αμ' έπος, άμ' έργον. Μέσω της πρόσβασης στα πρόσωπα και της δυνατότητας πρόσβασης σε κάθε τόπο, η γνώση είναι ήδη διαθέσιμη σε όλους. Από ορισμένες απόψεις έχει ήδη μεταδοθεί παντού και πάντοτε. Αντικειμενοποιημένη αλλά κυρίως διαδεδομένη και όχι συγκεντροποιημένη. Αισθανόμαστε την επείγουσα ανάγκη αυτού του ριζικού μετασχηματισμού της διδασκαλίας, παρ' όλο που απέχουμε ακόμα πολύ από αυτόν. Εδώ και μερικές δεκαετίες ζούμε μιαν εποχή που θα μπορούσαμε να τη συγκρίνουμε με εκείνη των 5

6 απαρχών της ελληνικής παιδείας, τότε που οι Έλληνες έμαθαν να γράφουν. Μιαν εποχή παρόμοια με την Αναγέννηση, κατά την οποία γεννήθηκε η τυπογραφία και διαδόθηκαν τα βιβλία. Μιαν εποχή επομένως που δεν έχει προηγούμενο, επειδή, ενώ οι τεχνικές μετασχηματίζονται, ακόμα και το σώμα μεταμορφώνεται και η γέννηση και ο θάνατος, η αρρώστια και η θεραπεία, τα επαγγέλματα, ο χώρος, το περιβάλλον και το «είναι στον κόσμο» αλλάζουν. Μπροστά σε παρόμοιους μετασχηματισμούς, θα χρειαζόταν αναμφίβολα να επινοήσουμε εξαιρετικές καινοτομίες, πέρα από τα απαρχαιωμένα σχήματα που ακόμα διαμορφώνουν τη συμπεριφορά μας, πέρα από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και από τα σχέδιά μας, που εμπνέονται από την κοινωνία του θεάματος. Βλέπω τους θεσμούς μας να εκπέμπουν ένα φως που μπορεί να συγκριθεί με εκείνο των αστερισμών, που οι αστρονόμοι μας λένε ότι έχουν σβήσει εδώ και πολύν καιρό. Γιατί αυτές οι καινοτομίες δεν έχουν ακόμα γίνει πράξη; Φοβάμαι ότι η ευθύνη βαραίνει τους φιλοσόφους, στους οποίους ανήκω και των οποίων το καθήκον έπρεπε να είναι το να προβλέπουν τις μεταβολές της γνώσης και της πρακτικής και που μου φαίνεται ότι έχουν αποτύχει (...). (760 λ.) 1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου ( λ.) 2. Να εντοπίσετε δύο τρόπους πειθούς στο παραπάνω κείμενο. 3. Να εντοπίσετε τη θεματική πρόταση της πρώτης παραγράφου του κειμένου 4. Να γράψετε συνώνυμα για τις υπογραμμισμένες λέξεις 7. Η απολυταρχία της μετριότητας 6 Του Θανάση Δρίτσα*, 9/6/2010 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Πολλοί σύγχρονοι επιστήμονες και ερευνητές σε παγκόσμιο επίπεδο προβληματίζονται γύρω από τη δυνατότητα την οποία δίνει το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα σε δημιουργικές προσωπικότητες να αναλάβουν ηγετικές θέσεις στην επιστημονική κοινότητα και την πανεπιστημιακή ιεραρχία. Δυστυχώς πρόσφατες παρατηρήσεις και στατιστικές δείχνουν ότι το εκπαιδευτικό σύστημα τείνει να απορρίψει χαρισματικά παιδιά με υψηλό δείκτη νοημοσύνης, φαντασία και πρωτότυπη σκέψη, ενώ αντίθετα τείνει να αναπαράγει μετριότητες με προγνώσιμα όρια επιδόσεων και εύκολη προσαρμογή στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ο ψυχολόγος Bruce Charlton εκδότης του πρωτοποριακού περιοδικού «Ιατρικές Υποθέσεις» υποστηρίζει σε σχετικά πρόσφατο άρθρο του ότι υπάρχει έλλειμμα δημιουργικής σκέψης στη σύγχρονη επιστήμη, διότι το ακαδημαϊκό κατεστημένο και η τυποποίηση των πανεπιστημιακών σπουδών δίνει δυνατότητα για ανέλιξη στην πανεπιστημιακή ιεραρχία σε μέτρια μυαλά που όμως εργάζονται με πειθαρχία και ευσυνειδησία, είναι πειθήνια στην ιεραρχία και επιπλέον ευχάριστα και κοινωνικότερα σε σχέση με τις μοναχικές αλλοπαρμένες μεγαλοφυΐες. Ο Bruce Charlton υποστηρίζει τη χρήση του δείκτη νοημοσύνης (IQ) για την επιλογή εκείνων των ατόμων που θεωρητικά είναι ικανά να παράγουν πρωτοποριακές ιδέες και αποδεικνύει ότι τα άτομα υψηλού IQ απομονώνονται από το εκπαιδευτικό σύστημα, επειδή πολύ συχνά έχουν αντικοινωνικές τάσεις και επιπλέον δεν πειθαρχούν στα δεδομένα της ιεραρχίας. Ακόμη ο καθηγητής Sir Ken Robinson, γνωστός για τις επιστημονικές μελέτες και τις διαλέξεις του πάνω στη σχέση της δημιουργικότητας με την εκπαιδευτική διαδικασία, έχει καταλήξει ότι η σχολική εκπαίδευση δεν βοηθά καθόλου στην προαγωγή των δημιουργικών παιδιών στις επιστήμες και τις τέχνες. Ο Sir Ken Robinson πιστεύει ότι τα εκπαιδευτικά στερεότυπα της τιμωρίας του «λάθους» οδηγούν σε αποκλεισμό της δημιουργικής φαντασίας και εμποδίζουν τους γονείς να αποδεχθούν ότι τα παιδιά τους θα είναι ευτυχισμένα και δημιουργικά αν ακολουθήσουν αληθινές κλίσεις που δεν ανταποκρίνονται στα κοινωνικά στερεότυπα της επιτυχημένης καριέρας (βλ. καθηγητής πανεπιστημίου, γιατρός, δικηγόρος κ.λπ). Βέβαια η άποψη του Bruce Charlton που προαναφέρθηκε επισημαίνει ότι ακόμη και αν κάποιος νέος ανακαλύψει σε ποιον τομέα είναι πραγματικά δημιουργικός, η πιθανότητα να βρεθεί σε μια ανάλογη της ικανότητάς του θέση, π.χ. στην επιστημονική ιεραρχία, εξαρτάται από το πόσο θα είναι αρεστός και υπάκουος στους ανωτέρους του. Προηγούνται, λοιπόν, οι αρεστοί και όχι οι άριστοι. Στον τόπο μας, που παραδοσιακά ανθεί ο φθόνος των αρίστων και λατρεύεται ως θεός η χρυσή και υπάκουη μετριότητα, η πλέον χαρακτηριστική κίνηση εκ μέρους της εξουσίας υπήρξε (στις αρχές της δεκαετίας του 80) η κατάργηση των προτύπων σχολείων στα οποία φοιτούσαν τότε άριστοι μαθητές που είχαν επιλεγεί μέσα από αδιάβλητες και αυστηρές εξετάσεις (βλ. Βαρβάκειος Πρότυπος Σχολή). Θα πρέπει να σημειώσει κανείς ότι στα δημόσια αυτά πρότυπα σχολεία φοιτούσαν τότε δωρεάν προικισμένα παιδιά ανεξαρτήτως εισοδήματος. Τα περισσότερα από αυτά τα χαρισματικά παιδιά επειδή (όπως συμβαίνει συνήθως στη χώρα μας) «δεν τα χωρούσε ο τόπος» έφυγαν για πτυχιακές ή μεταπτυχιακές σπουδές στις ΗΠΑ και την κεντρική Ευρώπη και κατάφεραν με το έργο τους να πατήσουν στις κορυφές της παγκόσμιας επιστημονικής πρωτοπορίας. Στη συνέχεια, αφού ο τόπος εξόρισε τους άριστους και εξοβέλισε την ιδέα της αριστείας ως δημόσιου αγαθού οδήγησε στη μετριότητα και το σκοτάδι τη δημόσια μέση και ανώτατη εκπαίδευση. Τα όποια χαρισματικά παιδιά στη σημερινή Ελλάδα για να μπορέσουν να αξιοποιήσουν τη δημιουργικότητά τους θα πρέπει οπωσδήποτε να φοιτήσουν σε ακριβά ιδιωτικά σχολεία, που σημαίνει ότι ένας χαρισματικός φτωχός δεν έχει πλέον καμία ευκαιρία. Δεν υπάρχει άλλη ελπίδα για τους νέους από το να βγει και πάλι η σημαία της αριστείας και της δημιουργικότητας από το μαραγκιασμένο σεντούκι της ελληνικής ιστορίας, κάπου εκεί μέσα θα είναι κρυμμένη, κάτω από τα σκονισμένα και άχρηστα κομματικά λάβαρα της μεταπολίτευσης. (571 λ.) 1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (120 λ.) 2. Προηγούνται, λοιπόν, οι αρεστοί και όχι οι άριστοι: Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της φράσης σε μία παράγραφο (100 λέξεις) 3. Να εξηγήσετε τη χρήση εισαγωγικών και παρενθέσεων στο παραπάνω κείμενο.

7 4. Να εντοπίσετε περιπτώσεις ποιητικής λειτουργίας του λόγου (άρα επίκλησης στο συναίσθημα) 8. ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Δημοκρατία χωρίς πνευματική καλλιέργεια δε νοείται ούτε ως έννοια ούτε ως πραγματικότητα. Για να συλλάβει κανείς την έννοια της δημοκρατίας στην ουσία της, προϋποτίθεται ότι έχει υψηλό βαθμό πνευματικής καλλιέργειας. Εξάλλου, για να πραγματοποιήσει κανείς τη δημοκρατία ως άτομο και ως σχέση με τον εαυτό του και ως σχέση με τους άλλους, απαιτείται επίσης υψηλός βαθμός πνευματικής καλλιέργειας. Γενικώς, για να γεννηθεί η δημοκρατία προϋποθέτει την ύπαρξη υψηλής πνευματικής καλλιέργειας. Τούτο ακριβώς έγινε κατά την αρχαιότητα στις ελληνικές πόλεις, όπου, αφού άνθισε η πνευματική καλλιέργεια, γεννήθηκε η δημοκρατία. Η πνευματική όμως καλλιέργεια δεν είναι μόνο προϋπόθεση της δημοκρατίας, αλλά μόνιμος και σταθερός της σκοπός. Μέσα στη δημοκρατία ο άνθρωπος αξιολογείται κυρίως ως πνευματικός άνθρωπος και ως ηθική προσωπικότητα. Τα μέτρα των αξιών της δημοκρατίας είναι το πνεύμα και η αρετή. Δίχως αυτά δεν υπάρχει δημοκρατία. Ο κίνδυνος για τη δημοκρατία είναι πάντοτε η τυχόν μείωση μέσα της της πνευματικής καλλιέργειας. Όσο μειώνεται η πνευματική καλλιέργεια μέσα σε μια δημοκρατία, τόσο απειλείται η δημοκρατία από τους εχθρούς της, οι οποίοι είναι η τυραννία και η δημοκοπία. Γι' αυτό το πρώτο μέλημα της δημοκρατίας δεν είναι η ευημερία, όπως διδάσκουν πολλοί, αλλά η παιδεία των πολιτών. Η παιδεία είναι το σταθερό θεμέλιο της δημοκρατίας. Με την παιδεία η δημοκρατία θέλει να αναδείξει το ανθρώπινο κάλλος. Μόνο μέσα στη δημοκρατία είναι δυνατό να έρθουν σε φως όλα τα στοιχεία που συνθέτουν τον άνθρωπο, το πνεύμα του, η αρετή του και το ίδιο το σώμα του. Όταν η δημοκρατία περνά κρίση ή όταν η πνευματική καλλιέργεια κινδυνεύει, τότε η κατάσταση της κοινωνίας παρουσιάζεται συγκεχυμένη. Οι άνθρωποι αρχίζουν να χάνουν τα σταθερά κριτήρια των αξιών, οι έννοιες δεν έχουν το βάρος που είχαν πριν. Γενικώς, τα νοήματα που προσδιόριζαν τη ζωή των ανθρώπων μετακινούνται «τήδε κακείσε», και τούτο έχει ως αποτέλεσμα τη σύγχυση. Ένα από τα γνωρίσματα της σύγχρονης κοινωνίας, η οποία έχει τον τύπο και το περίβλημα της δημοκρατίας, είναι ακριβώς η σύγχυση. Τούτο είναι το γνώρισμα των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών, οι οποίες βεβαίως έχουν τον τύπο και το περίγραμμα της δημοκρατίας. Η σύγχυση αυτή είναι σχεδόν καθολική, δηλαδή απλώνεται σ όλους σχεδόν τους τομείς της ζωής. Τέχνη, πολιτεία, δηλαδή σύστημα νόμων, θρησκεία, δηλαδή εσωτερική συμπεριφορά του ανθρώπου προς το άρρητο, όλα αυτά διαταράσσονται, όταν η πνευματική καλλιέργεια μέσα σε μια δημοκρατία παραμελείται ή και διαστρέφεται από διάφορα συνεργεία κοσμοθεωριών, που έρχονται δήθεν να σώσουν τον άνθρωπο, ο οποίος, αν βεβαίως κινδυνεύει να χαθεί, κινδυνεύει μόνο από αυτές. Εφόσον η πνευματική καλλιέργεια υποχωρεί, εμφανίζονται με πολύ μεγαλύτερη ευκολία στη σύγχρονη κοινωνία οι μηχανισμοί της προπαγάνδας, οι οποίοι με το συστηματικό τους γδούπο κουφαίνουν τους ανθρώπους και μωραίνουν τη νόησή τους. Είναι πράγματι άθλιο και τραγικό το θέαμα του ανθρώπου ο οποίος αποζεί πνευματικώς από τα συνθήματα της προπαγάνδας. Ο άνθρωπος αυτός είναι ένας πνευματικός επαίτης, ένας ολωσδιόλου δυστυχισμένος άνθρωπος και η τελική του μοίρα είναι το άγχος. Το πρώτο χρέος μιας δημοκρατικής πολιτείας είναι η παιδεία. Τούτο σημαίνει: η συστηματική καλλιέργεια όλων των ψυχικών, ηθικών και πνευματικών δυνάμεων, οι οποίες συνιστούν την προσωπικότητα του ανθρώπου. Το χρέος τούτο είναι μόνιμο και μακροχρόνιο. Η παιδεία όμως δεν είναι μόνον ό,τι γίνεται μέσα στα σχολεία της πολιτείας, αλλά είναι ό,τι γίνεται μέσα στην Εκκλησία, στα δικαστήρια, μέσα στη Βουλή και μέσα σε όλα τα είδη της κοινωνικής συναναστροφής και συμβίωσης των ανθρώπων. [Όταν η Βουλή, η οποία έχει ταχθεί ακριβώς να βουλεύεται, εκτρέπεται από το σκοπό αυτό και μεταβάλλεται σε στίβο κομματικής διαμάχης, τότε το παράδειγμά της δε διδάσκει, αλλά θλίβει το λαό]. Η μέριμνα της δημοκρατικής πολιτείας για την πνευματική καλλιέργεια του λαού έχει πρωταρχικό καταστατικό χαρακτήρα. Αντίθετα προς την αρχή «άρτον και θεάματα», η αρχή η οποία τόσα ελεεινά παραδείγματα έχει να παρουσιάσει στην Ιστορία, μια δημοκρατική πολιτεία πρέπει να εργαστεί, να εργάζεται συνεχώς, ώστε να γίνει συνείδηση στο λαό η πνευματική ανάπτυξη, η οποία τον υψώνει πάνω από την πεζότητα της ζωής και τον καθιστά ικανό να κατανοήσει τι είναι ή τι πρέπει να είναι ο άνθρωπος, για να δικαιώνει τη ζωή του. Το χρέος μιας δημοκρατικής πολιτείας είναι με πνευματικά και ηθικά μέσα να μεγαλώσει όσο γίνεται το συναίσθημα της αυτοσυνειδησίας του λαού, αυτό το οποίο είναι συνάμα συναίσθημα αυτοπειθαρχίας και αυταναγκασμού προς δημιουργία έργων που εξασφαλίζουν την ιστορική και πνευματική διάρκεια, δηλαδή την ιστορική αθανασία του λαού. Δεν υπάρχει ψηλότερη ευγένεια ενός λαού από την ιστορική του αθανασία, η οποία εξασφαλίζεται με τον αγώνα του πνεύματος και της αρετής.(730 λ. Ι. Ν. Θεοδωρακόπουλος(καθηγητής φιλοσοφίας) 1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (130 λέξεις) 2. Να γράψετε μια παράγραφο με θεματική πρόταση: [Όταν η Βουλή το λαό]. ( λέξεις). 3. Να εξηγήσετε τη συλλογιστική πορεία του συγγραφέως στην 1 η παράγραφο του κειμένου. 4. Να βρείτε τους σύντομους ορισμούς που δίνει ο συγγραφέας για τους όρους: πολιτεία, θρησκεία, παιδεία, αυτοσυνειδησία του λαού, ιστορική αθανασία του λαού. 5. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις. 6. Να γράψετε τρεις περιπτώσεις ποιητικής λειτουργίας του λόγου. 7