ΕΤΟΣ 2012/ΤΕΥΧΟΣ 2. ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ Καθηγητής Γεωλογίας ΑΠΘ, auth.gr

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΤΟΣ 2012/ΤΕΥΧΟΣ 2. ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ Καθηγητής Γεωλογίας ΑΠΘ, Pavlides@geo. auth.gr"

Transcript

1 ΕΤΟΣ 2012/ΤΕΥΧΟΣ 2 ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ Καθηγητής Γεωλογίας ΑΠΘ, Pavlides@geo. auth.gr ΓΕΩ-ΒΙΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΜΙΑ ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ ΜΑΣ: ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

2

3 ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ Καθηγητής Γεωλογίας ΑΠΘ, ΓΕΩ-ΒΙΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΜΙΑ ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ ΜΑΣ: ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Ανάτυπο από το «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΔΙΚΑΙΟ» Τεύχος 2 / Έτος 2012 ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΕΒΕ Μαυρομιχάλη 23, Αθήνα Τηλ.: Fax: info@nb.org

4

5 Β Α Ρ ΘΡΑ - Γ ΝΩ ΜΟΔΟ Τ ΗΣΕΙΣ Γεω-Βιοπεριβάλλον, μια φυσιοκρατική αντίληψη της Οικολογίας - Περιβαλλοντικές αλλαγές στην πρόσφατη γεωλογική ιστορία του πλανήτη μας: ανθρωποκεντρική και φυσιοκρατική προσέγγιση* ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ, Καθηγητής Γεωλογίας ΑΠΘ, Pavlides@geo.auth.gr Στη σύγχρονη εποχή προστέθηκαν νέες αξίες στην ηθική εξέλιξη των ανθρώπων. Στην κλασική ηθική (κανόνες μεταξύ των ανθρώπων) προστίθενται και οι αξίες της οικο-ηθικής, ως γενικής διερεύνησης κανόνων στη σχέση μεταξύ Ανθρώπων και Φύσης. Η οικο-ηθική αποτελεί έναν νέο σταθμό όχι μόνο στη φιλοσοφική - πολιτιστική εξέλιξη του ανθρώπου, αλλά και μια νέα περιοχή σκέψης και δράσης, σε ολόκληρο τον πλανήτη, που ξεπερνά τις παλαιότερες θεωρίες και αντιδιαμετρικές αντιλήψεις περί ανθρωποκεντρισμού και ακραίας φυσιοκρατίας. φεύγουμε πάλι στους μύθους; Κάθε μύθος από νοητική και ψυχολογική άποψη είναι καταλυτικός για τον ανθρώπινο τρόπο σκέψης, αφού απλοποιεί τις δυσνόητες επιστημονικές προσεγγίσεις, γίνεται αφηγηματικός. Ο μύθος, όσο και αν αμφισβητήθηκε, δεν παύει να είναι μια πρωτογενής μορφή ιστορικότητας, φερόμενος από τον λόγο, ένας σχεδόν φιλοσοφικός και κυρίως παιδαγωγικός τρόπος μετάδοσης γνώσης, μια κατάθεση αλληγορικής μαρτυρίας. Γη και Φύση Η Γη είναι ένα πολύπλοκο Σύστημα πολλών επιμέρους ευαίσθητων Συστημάτων, με διαφορετικό τρόπο λειτουργίας και βαθμό αντίδρασης σε εξωτερικές επεμβάσεις, φυσικές ή ανθρωπογενείς. Τη δυναμική αυτών των συστημάτων μόλις πρόσφατα και σε αρχικό στάδιο αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε, παρά τα μεγάλα επιστημονικά άλματα, ενώ ακόμη δεν κατανοούμε πλήρως τη λειτουργία και αλληλεπίδρασή τους και δυστυχώς, οι παρεμβάσεις μας σε αυτά είναι πέραν των δυνατοτήτων μας. * Στη μυθολογική αντίληψη η Γαία - Γη, αρχαιοελληνική θεότητα που ενσαρκώνει τον ρόλο της Γης ως αρχής της ζωής, είναι αυθύπαρκτη και αγέννητη, είναι η Μεγάλη Μητέρα, η Παντοδύναμη Θεά. Η Γαία ουσιαστικά ενσαρκώνει το γενικό κοσμικό πλαίσιο, όπου αναπτύσσεται η ζωή ή ακόμη καλύτερα, αποτελεί η ίδια ένα αδιάρρηκτο σύστημα με τη ζωή. «Γαία» (Gaia) επίσης είναι μια νέα σοβαρή επιστημονική υπόθεση (θεωρία) των τελευταίων 35 χρόνων, που θεωρεί τη Γη στο σύνολό της έναν υπερ-οργανισμό. Τι δεδομένα όμως διαθέτουν σήμερα οι γεωεπιστήμες για να τοποθετηθούν στον μεγάλο αυτό παραλληλισμό και γιατί κατα- * Εισήγηση που παρουσιάστηκε στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Δήμου Θεσσαλονίκης, τομέας «Περιβάλλον και Βιώσιμη Ανάπτυξη», περίοδος Υπεύθυνη για τη διοργάνωση και συντονίστρια των εισηγήσεων: Α. Καλλία - Αντωνίου, ΔΝ, Δικηγόρος, Εμπειρογνώμων στο ευρωπαϊκό δίκαιο περιβάλλοντος. Στα μαθήματα συμμετέχουν 160 εκπαιδευόμενοι. Οι αρχαίοι Έλληνες στοχαστές Στην πρωτοεπιστημονική εποχή γενικευμένες γνώσεις και απόψεις για γεωλογικά φαινόμενα και σεισμούς βρίσκουμε διάσπαρτες στην ελληνική γραμματεία από τον Όμηρο, τον Ησίοδο και τον ιστορικό Ηρόδοτο. Εντυπωσιακή είναι η περιγραφή από τον Ηρόδοτο της γεωμορφολογικής δομής της Θεσσαλίας με ενδιαφέροντα γεωλογικά στοιχεία: «την δε Θεσσαλίην λόγος εστί το παλαιόν είναι λίμνην» αναφερόμενος σε έγκυρη προφορική μετάδοση γνώσης («λόγος εστί το παλαιόν»), «τους ποταμούς τούτους ρέοντας δε ποιέειν την Θεσσαλίην πάσαν πέλαγος». Ιδιαίτερα σημαντική είναι η εξήγηση που δίνει για τη διάνοιξη των Τεμπών από σεισμούς και τη διέξοδο του Πηνειού ποταμού προς το Αιγαίο «... Ποσειδέωνα ποιήσαι τον αυλώνα δι ου ρέει ο Πηνειός... έστι γάρ σεισμού έργον, ως εμοί εφαίνετο είναι, η διάστασις των ορέων» (Ηρόδοτος ο Αλικαρνασσεύς, π.χ.). Στη δημιουργία των Τεμπών με «ρήγματα» και σεισμούς αναφέρεται και ο Στράβωνας πολύ αργότερα (1ος αι. μ.χ.). Ο πρώτος γνωστός ποιητής και φιλόσοφος που με μεθοδικότητα και εντυπωσιακές γεωλογικές παρατηρήσεις εξάγει συμπεράσματα για τα γεωλογικά στρώματα, τον τρόπο δημιουργίας τους και την εξέλιξή τους είναι ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος ( π.χ.). Η άποψη του Ξενοφάνη ότι περιοχές της ξηράς ήταν κάποτε θάλασσα «ο δε Ξενοφάνης μίξιν της γης προς την θάλασσαν γίνεσθαι δοκεί και τω χρόνω υπό του υγρού λύεσθαι» είναι επιστημο- Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στο ΠερΔικ από το

6 234 ΠερΔικ 2/2012 (ΕΤΟΣ 16ο) Σ. ΠΑΥΛΙΔΗΣ νικά τεκμηριωμένη σήμερα. Γι αυτή του την άποψη είχε αποδείξεις «φάσκων τοιαύτας έχειν αποδείξεις...» από τη Σικελία, τη Μάλτα και την Πάρο: «και εν Συρακούσαις δε εν τοις λατομίαις λέγει ευρήσθαι τύπον ιχθύος και φυκων», στα λατομεία των Συρακουσών βρίσκουν ψάρια και φύκη «εν δε Πάρω τόπον δάφνης εν τω βάθει του λίθου», ενώ στην Πάρο βρίσκονται φύλλα δάφνης βαθιά μέσα στις πέτρες. Στη συνέχεια περιγράφει απλώς την απολίθωση, την εναλλαγή θάλασσας - ξηράς και την επαναλαμβανόμενη γεωλογική διαδικασία «και ταύτην πάσι τοις κόσμιοις γίνεσθαι καταβολήν (μεταβολή)». Περιγράφει επίσης τα σπήλαια, την κατείσδυση του νερού, τον τρόπο σπηλαιογένεσης, αλλά ταυτόχρονα θέτει όρια στην ανθρώπινη γνώση τονίζοντας ότι κανένας άνθρωπος δεν γνωρίζει πλήρως ούτε θα μάθει τη φύση των θεϊκών πραγμάτων, διότι σε καθένα από τα πράγματα και στο σύμπαν υπάρχει η φαινομενικότητα. Ο στοχασμός του Ξενοφάνη ανάβρυζε μέσα από τα ποιήματά του και ο θεός του ήταν «ο πόνος του νου» στην προσπάθεια να κατανοήσει τον φυσικό κόσμο και να συλλάβει τις αρχές της λειτουργίας του. Έτσι ένας ποιητής από τον Κολοφώνα της Ιωνίας, που έζησε κυρίως στη Μεγάλη Ελλάδα, συμπεριέλαβε στα ποιήματα και τις ραψωδίες τους τις πιο εύστοχες γεωλογικές παρατηρήσεις, όσες τουλάχιστον διασώζονται και γνωρίζουμε και δεν διαχώρισε την αγάπη του για τα γεωλογικά φαινόμενα από την ποίηση. Σημαντική είναι επίσης η συμβολή του Θεόφραστου ( π.χ.) στην περιγραφή και κατανόηση των γεωλογικών φαινομένων («Περί λίθων», «Περί λιθουμένων»), του Επίκουρου ( π.χ.) και Λουκρήτιου (98-53 π.χ.), του Πλίνιου του πρεσβύτερου (23 μ.χ. και πέθανε -79 μ.χ.) κ.ά. Γενικά όμως Γη και Φύση ταυτίζονται στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, κεντρικό σημείο αναζήτησης της οποίας παραμένει η ουσία της πραγματικότητας: «Λέγεται φύσις η των φύσει όντων ουσία» και «ουσία αρχή τις και αιτία» κατά τον Αριστοτέλη. «Φύσις αυτάρκης» σύμφωνα με τον Δημόκριτο. «Τίποτα δεν υπερβαίνει την υπέρτατη φύση» κατά τον σύγχρονο συνεχιστή της ελληνικής φιλοσοφίας Κώστα Αξελό. Είναι αιώνια: «... ην αεί και έστιν και έσται πυρ αείζωον» δεν δημιουργήθηκε, ήταν πάντα, είναι και θα είναι, κατά τον Ηράκλειτο «κόσμον τόνδε ούτε τις θεών ούτε ανθρώπων εποίησεν...», αφού κανείς δεν τη δημιούργησε. Ο Ευριπίδης την αποκαλεί «αθάνατη φύση». Είναι «άφθαρευς και μακαρία φύσις» κατά τον Επίκουρο. Οι θεμελιωτές της σύγχρονης γεωλογικής σκέψης Επιχειρώντας ένα μεγάλο ιστορικό άλμα φτάνουμε στον ιδρυτή της σύγχρονης γεωλογικής σκέψης και της σταδιακής μεταβλητότητας του γήινου φλοιού τον Σκωτσέζο γιατρό και φυσιοδίφη Χάττον (James Hutton, ). O Hutton κατανόησε νωρίς ότι οι θαλάσσιοι απολιθωμένοι οργανισμοί, που βρίσκονται σήμερα στα βουνά, δεν αποτέθηκαν εκεί από τις πλημμύρες, όπως πιστευόταν μέχρι τότε, αλλά ότι είχαν θαφτεί στα ιζήματα της θάλασσας και ανυψώθηκαν μαζί με τα βουνά. Ο Hutton ήταν ίσως ο πρώτος που συνέλαβε με εντυπωσιακό τρόπο το ασύλληπτο μέγεθος του γεωλογικού χρόνου. Την άποψη του Hutton περί ομοιόμορφης και σταδιακής εξελικτικής πορείας της Γης και της ζωής πάνω σε αυτή εξέφρασε, διαφωνώντας με τον Cuvier και τους οπαδούς του καταστροφισμού, με σαφή επιστημονικό τρόπο πλέον, ο Λάιελ (Sir Charles Lyell, ), σύγχρονος και φίλος του Δαρβίνου, ο οποίος απέδειξε ότι η εξέλιξη αυτή είναι μια πολύ αργή διαδικασία, που ο άνθρωπος δεν μπορεί να παρακολουθήσει στη διάρκεια της σύντομης ζωής του. Ο Lyell με το έργο του ήταν αυτός που ολοκλήρωσε και διατύπωσε την πολύ θεμελιώδη αρχή των γεωεπιστημών, τον ομοιομορφισμό ή ακτουαλισμό, δηλ. τη διαχρονική ομοιομορφία των φυσικών νόμων (αναλλοίωτοι φυσικοί νόμοι με το πέρασμα του χρόνου) και τη διαρκή βαθμιαία αργή γεωλογική αλλαγή σε ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Σήμερα, οι φυσικοί τονίζουν ότι οι νόμοι που διέπουν ολόκληρο το σύμπαν άρχισαν από τα πρώτα δευτερόλεπτα αμέσως μετά τη μεγάλη έκρηξη. Με το βιβλίο του «Αρχές της Γεωλογίας» (Principles of Geology, 1830/33) ο Lyell καθιερώθηκε ως ο θεμελιωτής της σύγχρονης γεωλογίας και της καθαρής επιστημονικής σκέψης στο χώρο των γεωεπιστημών. Πρώτος ο Lyell θεμελίωσε στοιχειωδώς την έννοια της εξέλιξης της Γης, πάνω στην οποία στηρίχθηκε αργότερα η Θεωρία της εξέλιξης της ζωής. Σε λίγες γραμμές στη συνέχεια επιχειρείται να καταδειχθεί η βαθμιαία οικοδόμηση της επιστημονικής σκέψης για την ερμηνεία γεωλογικών κυρίως φαινομένων και η εντυπωσιακή και ρωμαλέα ανάπτυξη της ανθρώπινης επιστημονικής σκέψης στις επίσης μεταβαλλόμενες συνθήκες της κοινωνίας. Είναι μια μακρά και δαιδαλώδης πορεία της αναζήτησης ερμηνειών για τα φαινόμενα του κόσμου, ενός κόσμου κινητικού, πολύπλοκου, μεταβαλλόμενου και διαρκώς εξελισσόμενου. Οι επιστήμονες και ένα μικρό κομμάτι της κοινωνίας μόλις τα τελευταία χρόνια, αρχίσαμε να κατανοούμε αυτό το γιγάντιο φαινόμενο της εξέλιξης. Ακόμη βρισκόμαστε στο ξεκίνημα, το μέλλον θα είναι σίγουρα συναρπαστικό, γεμάτο εκπλήξεις και απροσδόκητες αποκαλύψεις. Αν και της φύσης της αρέσει να κρύβει τα μυστικά της «φύσις κρύπτεσθαι φίλει», κατά τη φράση του Ηράκλειτου, τα αφήνει παρ όλα αυτά σιγά - σιγά να αποκαλύπτονται, αλλά με ιδιαίτερα μεγάλες και επίπονες προσπάθειες από την πλευρά του ανθρώπου. Σε πρώτη προσέγγιση και σύμφωνα με την επικρατούσα επιστημονική αντίληψη, η Γη θεωρείται ένας πλανήτης πάνω στον οποίο αναπτύσσεται ζωή. Ήδη όμως άρχισε να διαφαίνεται η άποψη ότι είναι και η ίδια ένας «ζωντανός Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στο ΠερΔικ από το 1997

7 ΓΕΩ-ΒΙΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΙΑ ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΠερΔικ 2/2012 (ΕΤΟΣ 16ο) 235 πλανήτης», όπου ενοποιούνται οι «ανόργανες» και «οργανικές» μορφές και διεργασίες σε ένα ενιαίο αδιάρρηκτο σύνολο. Είναι μια καινούρια θεώρηση της λειτουργίας της Γης και της Ζωής, που πηγάζει από αυτή και η οποία εκδηλώνεται για δισεκατομμύρια χρόνια πάνω στο λεπτότατο και ευκίνητο φλοιό στη λεγόμενη βιόσφαιρα, τα όρια της οποίας είναι ιδιαίτερα ασαφή και περιορισμένα. Ουσιαστικά βιόσφαιρα με την έννοια που αποδίδουμε στις άλλες γεώσφαιρες (ατμόσφαιρα, φλοιός, μανδύας και πυρήνας), δεν υφίσταται. Η ζωή αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του ανώτατου φλοιού, της επιφάνειάς του (έδαφος) κυρίως της υδρόσφαιρας και της ατμόσφαιρας (τροπόσφαιρα). Συμμετέχει στις γεωλογικές διεργασίες ως ένας ουσιαστικός παράγοντας («γεωφυσιολογία» του ζωντανού πλανήτη). Η ύλη, από την οποία συγκροτείται η διαρκώς ανανεώσιμη βιόσφαιρα έχει ανακυκλωθεί πάρα πολλές φορές, τόσο στην επιφάνεια (ιζηματογενή πετρώματα) όσο και στο εσωτερικό της Γης, ώστε να υπάρχει μια διαρκής αμφίδρομη σχέση «ανόργανης» και «οργανικής» ύλης. Τα φυσικά συστήματα είναι αυτό-οργανωμενα εξελικτικά σύνολα, που τα τμήματά τους συνεργάζονται όπως στους οργανισμούς. Τα φυσικά συστήματα και τα οικοσυστήματα είναι η βάση κάθε οργανικής ύπαρξης και γι αυτό έχουν εγγενή αξία. Ο άνθρωπος είναι μικρό τμήμα των συστημάτων αυτών, συνάπτεται εσωτερικά προς αυτά και έτσι η εγγενής του αξία συνδέεται προς το όλον, εντός του οποίου τοποθετείται. Αυτοοργανούμενη κρισιμότητα είναι μια γενική θεωρία των πολύπλοκων συστημάτων από τους σεισμούς στις μαζικές εξαφανίσεις και τα οικονομικά κραχ. Η αυτοργανούμενη κρισιμότητα, παρουσιάζει στο ευρύ κοινό την έννοια αυτή, η οποία στις μέρες μας έχει καταστεί άκρως σημαντική στην επιστήμη. Μας λέει ότι «η ποσότητα αναδύεται από την ποιότητα», μέσα από ένα μηχανισμό της φύσης την «αυτοοργανούμενη κρισιμότητα». Αυτή είναι και η πρώτη γενική θεωρία των πολύπλοκων συστημάτων που θεμελιώνεται σε στέρεη μαθηματική βάση. Η ανάπτυξη όλων αυτών των νέων επιστημονικών γνώσεων και αντιλήψεων θα μας δώσει τη δυνατότητα στο άμεσο μέλλον να κατανοήσουμε καλύτερα τους εαυτούς μας, ως έμβια όντα, μέσα σ ένα ευρύτερο όν, τον πλανήτη μας. Οι Γεωεπιστήμες με την ευρύτερη έννοια και η Γεωλογία ιδιαίτερα διερευνούν ένα πολύ μεγάλο και σημαντικό κομμάτι του φυσικού μας κόσμου. Εξ ορισμού η γεωλογία μελετά ουσιαστικά τον στερεό φλοιό της Γης πάνω στον οποίο ζούμε, κινούμαστε και δημιουργούμε. Μια πρώτη συμβολή της υπήρξε η σπουδή και η κατανόηση του «ανόργανου» κόσμου, όπως συνηθίζεται να λέγεται, δηλ. η μελέτη και η ταξινόμηση των πετρωμάτων του γήινου φλοιού, των συστατικών τους, των ορυκτών και η κατανόηση της δομής της ύλης από το άμορφο μέχρι το κρυσταλλικό επίπεδο. Πέρα όμως από την περιγραφή της σύστασης του φλοιού της Γης και της δομής των συστατικών του σημαντικότερη, προς την κατεύθυνση αυτή, υπήρξε η σε μεγάλο βαθμό κατανόηση των διεργασιών της δημιουργίας, καταστροφής, μεταμόρφωσης και ανακύκλωσης των δομικών υλικών του πλανήτη μας, όπου σημαντικός γεωλογικός παράγοντας είναι η ίδια η ζωή. Ο γεωλογικός κύκλος ή κύκλος μετασχηματισμού των ορυκτών και πετρωμάτων (φυσικο-γεω-χημικές μεταβολές) και η δυναμική αυτής της αέναης διαδικασίας εκδηλώνονται στη διάσταση του γεωλογικού χρόνου. Υπάρχει μια διαρκής και εντυπωσιακή κινητικότητα της γήινης ύλης στον γεωλογικό χρόνο, που δύσκολα γίνεται κατανοητή από τον άνθρωπο, ο οποίος έχει διαμορφώσει την αντίληψη της στατικής, ανόργανης, σταθερής Γης, εξ αιτίας της περιορισμένης εμπειρικής αντίληψης του χρόνου. Ο χρόνος υπήρξε ανέκαθεν ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια για τον άνθρωπο. Η γεωλογική γνώση συμβάλλει ουσιαστικά στην κατανόηση και τη μερική αποσαφήνισή του. Ο γεωλογικός χρόνος ξεκινά από το «παρόν», διατρέχει την καταγραμμένη ιστορία της ανθρωπότητας, διαπερνά την παλαιοντολογική ιστορία του ανθρώπου, που φτάνει και μέχρι 5 εκατομμύρια χρόνια, των θηλαστικών ( εκατομμύρια χρόνια), της ζωής στην ξηρά (500 εκατομμύρια χρόνια), της απαρχής της ζωής στον πλανήτη μας (3,5-3,8 δισεκατομμύρια χρόνια), της δημιουργίας της Γης (4,6 δισ εκατομμύρια χρόνια). Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα τα βουνά, οι κοιλάδες, η έκταση και η θέση των θαλασσών, που φαίνονται αιώνια συγκρινόμενα με την κλίμακα μιας ανθρώπινης ζωής, μεταβάλλονται «ραγδαία» και «συστηματικά» και μοιάζει να βρίσκονται σε μια διαρκή κίνηση κάτω από την επίδραση πολύ ισχυρών δυνάμεων. Αν μπορούσε να αναπαρασταθεί η κίνηση αυτή του γήινου φλοιού με κινηματογραφική ταχύτητα, θα παρουσιαζόταν μπροστά στα μάτια μας μια ιδιαίτερα ευκίνητη, μεταβαλλόμενη Γη, σαν ένας ζωντανός οργανισμός, που πάλλεται διαρκώς. Στο μεγάλο χρονικό διάστημα της ιστορίας του ο πλανήτης μας άλλαξε πολλές φορές πρόσωπο και θα συνεχίσει να κάνει το ίδιο και στο μέλλον και μαζί με αυτόν θα αλλάζουμε και εμείς, ως είδος. Η ισχύς και βιαιότητα των γήινων δυνάμεων, που εδράζονται λίγα μόνο χιλιόμετρα κάτω από τα πόδια μας, εκδηλώνονται μέσα στα όρια μιας ανθρώπινης ζωής με τα «στιγμιαία» γεωδυναμικά φαινόμενα, όπως οι σεισμοί και οι ηφαιστειακές εκρήξεις. Η εξέλιξη του γήινου φλοιού από τη δημιουργία του μέχρι σήμερα και οι μορφές ζωής που φιλοξένησε εξετάζονται μέσα στο πλαίσιο της Ιστορικής Γεωλογίας. Η Ιστορική Γεωλογία είναι μία από τις μεγάλες υποδιαιρέσεις της γεωλογίας. Η γεωλογία ως «ιστορική επιστήμη» στις φυσικές επιστήμες, πραγματεύεται ουσιαστικά την ανασύσταση της πορείας του πλανήτη μας μέσα στον χρόνο. Ο γεωλογικός χρόνος είναι σήμερα έννοια «προσιτή» και «οικεία» στον σύγχρονο μορφωμένο άνθρωπο. Συνδέεται άμεσα και επεκτείνει σε ιδιαίτερα μεγάλο βάθος την εξαιρετικά περιορισμένη ιστορική και αρχαιολογική μνήμη μας. Η γεωλογική ιστορική εξέλιξη ενοποιείται με την ανθρώπινη ιστορία, και μέσα σε αυτό το πλαίσιο μπορούμε να επανατοποθετήσουμε και να εκτιμήσουμε το είδος μας Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στο ΠερΔικ από το

8 236 ΠερΔικ 2/2012 (ΕΤΟΣ 16ο) Σ. ΠΑΥΛΙΔΗΣ και τη σχέση μας με τον φυσικό κόσμο. Μετά από πολλές αλλαγές στις αντιλήψεις της κοινωνίας, στις γεωεπιστήμες και τη Βιολογία, οι άνθρωποι, σύμφωνα με τη θεωρία της «Εξέλιξης των Ειδών», δεν θεωρούνται πλέον μοναδικό και ξεχωριστό είδος στη φύση, αλλά ένα παράγωγο της ίδιας φυσικής διεργασίας με τα άλλα είδη. Η ενοποίηση της ανθρώπινης και γεωλογικής ιστορίας γίνεται με τη συμβολή της Παλαιοανθρωπολογίας, κλάδου της Παλαιοντολογίας και της Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο πλαίσιο της Τεταρτογενούς γεωλογικής εποχής, που ξεπερνά τα 1,8 και φτάνει τα 2,6 εκατ. χρόνια, η οποία αντιστοιχεί στις εποχές της ανθρώπινης δραστηριότητας Παλαιολιθική και Νεολιθική και κυρίως με την Ολόκαινη περίοδο, δηλ. τα τελευταία χρόνια, που αντιστοιχεί στις εποχές της ανθρώπινης κοινωνικοοικονομικής και πολιτιστικής δραστηριότητας Νεολιθική, Χαλκού, Σιδήρου και Σύγχρονη. Η θεωρία των Λιθοσφαιρικών Πλακών Η γνώση της εσωτερικής δομής του πλανήτη μας, επίτευγμα των αρχών του 20ού αιώνα, η «θεωρία της Μετατόπισης των Ηπείρων» του Alfred Wegener και της «επέκτασης του θαλάσσιου πυθμένα» και κυρίως, η «θεωρία των Λιθοσφαιρικών (ή Τεκτονικών) Πλακών» που ενσωματώνει τα μεγάλα γεωλογικά και γεωφυσικά φαινόμενα σε μια συνεκτική ενότητα, μόλις το τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα, έδωσαν ικανοποιητικές ερμηνείες για την ορογένεση, δηλ. τη δημιουργία των βουνών, την ηφαιστειότητα, τη σεισμική δράση, την πετρογένεση, τη μεταλλογένεση και κυρίως για την κινηματική του γήινου φλοιού. Οι θεωρίες αυτές, που δέχονται την κίνηση των ηπείρων, δηλ. της ίδιας της στεριάς, μιας έννοιας και αντίληψης που είναι βαθιά ριζωμένη στην ανθρώπινη συνείδηση ως ένα σημείο αναφοράς της σταθερότητας, μπορούν να θεωρηθούν ανάλογες με εκείνη του Γαλιλαίου ότι «η Γη κινείται», μιας αντίληψης, που είχε τόσο ριζοσπαστική επίδραση στην εξέλιξη της ανθρώπινης σκέψης. Η πρόσφατη και κυριαρχούσα σήμερα στον χώρο των γεωεπιστημών «Θεωρία της Τεκτονικής των Πλακών», που μπορεί να χαρακτηριστεί επιστημολογικά «μοντέλο», «υπόθεση» ή «παράδειγμα» κατά την έκφραση του ιστορικού της επιστήμης και φιλοσόφου Thomas Kuhn, έχει τα χαρακτηριστικά μιας μεγάλης και σημαντικής επιστημονικής σύλληψης: Απλότητα, Παγκοσμιότητα, Σφαιρικότητα και Πληρότητα, αφού γενικεύει και ενοποιεί σε πλανητική κλίμακα όλα τα επιμέρους τοπικά γεωλογικά φαινόμενα. Μέχρι τη διατύπωσή της τα επιμέρους φαινόμενα αντιμετωπίζονταν αποσπασματικά ή από ελλιπείς, μη γενικευμένες θεωρίες - υποθέσεις. Η θεωρία των πλακών παρέχει τώρα έναν σαφή και ενιαίο μηχανισμό εξήγησης όλων των γεωλογικών φαινομένων. Η θεωρία των Λιθοσφαιρικών Πλακών είναι η συμπύκνωση και το ξεκαθάρισμα όλων των προηγούμενων γεωλογικών γνώσεων, παιδί της σύγχρονης τεχνολογίας (σεισμολογικής, εφαρμοσμένης γεωφυσικής, δορυφορικής, ωκεανογραφικής, γεωτρητικής και γενικά, του συνόλου των γεωεπιστημών και φυσικοχημικών επιστημών), επίτευγμα της σύγχρονης αμερικανικής επιστημονικής σκέψης και νοοτροπίας. Η γέννηση της νέας θεωρίας, του νέου «παραδείγματος» στις γεωεπιστήμες, ήταν το «ώριμο τέκνο» της συσσώρευσης επιστημονικής γνώσης και «της ανάγκης» της κοινωνίας (1969- ). Άλλαξε ριζικά τον τρόπο σκέψης των γεωλόγων. Πρώτη φορά τα γεωλογικά φαινόμενα απέκτησαν παγκοσμιότητα και σφαιρικότητα. Για πρώτη επίσης φορά η νέα καλπάζουσα διαστημική τεχνολογία έδωσε τη δυνατότητα στο ανθρώπινο μάτι να δει και να μελετήσει από μακριά τον σφαιρικό αυτό πλανήτη ως σύνολο. Μια εντελώς νέα εποχή ξεκίνησε. Η συνειδητοποίηση αυτής της μεγάλης αλλαγής μόλις άρχιζε. Η θεωρία αυτή αποτελεί μια μεγάλη προσφορά των γεωεπιστημών στην ανθρώπινη σκέψη. Η διδασκαλία της σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης και η μεγάλη διάδοσή της, εξ αιτίας κυρίως της απλότητάς της, σε επιστημονικό και εκλαϊκευτικό επίπεδο, την έχουν καταστήσει ιδιαίτερα δημοφιλή και αναδεικνύουν τη σπουδαιότητά της. Η θεωρία της Τεκτονικής των Λιθοσφαιρικών Πλακών ή καλύτερα, η «γενικευμένη υπόθεση», έδωσε στον ειδικό επιστήμονα νέα εργαλεία σκέψης και στον μέσο μορφωμένο άνθρωπο καινούριες δυνατότητες κατανόησης της λειτουργίας του «οίκου» του (Γη). Η γήινη λιθόσφαιρα και ιδιαίτερα ο ηπειρωτικός φλοιός της αποτελούν μοναδικό γνώρισμα του πλανήτη μας σε αντίθεση με τους άλλους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Η μοναδικότητά του οφείλεται σε δύο κατ αρχήν βασικά δεδομένα, στην ύπαρξη του νερού, βασικού στοιχείου της ζωής και στην τεκτονική ευκινησία του. Ο «πλούτος» του επιφανειακού, ατμοσφαιρικού, του υπόγειου νερού, αλλά και του συνόλου του πετρώδους φλοιού είναι εντυπωσιακός. Η υδρόσφαιρα αποτελεί επίσης ένα χώρο ενοποιημένων οργανικών - ανόργανων διεργασιών. Η μαγνητόσφαιρα επίσης της Γης, ουσιαστική ασπίδα της, εκτείνεται μέχρι και 100 χλμ. πάνω από την επιφάνειά της. Είναι και αυτή αποτέλεσμα των διεργασιών του εσωτερικού της και ιδιαίτερα του πυρήνα της. Οι υπόλοιποι γεώδεις πλανήτες έχουν αμελητέες μαγνητόσφαιρες. Είναι μια ακόμη ιδιαιτερότητα της Γης μας. Η μεγάλη όμως μοναδικότητα του πλανήτη μας είναι η ίδια η ζωή. Η κινητική των λιθοσφαιρικών πλακών δημιουργεί τους σεισμούς και τα ηφαίστεια. Τα ηφαίστεια με τη σειρά τους δημιουργούν, ανανεώνουν και εν μέρει ανακυκλώνουν τη λιθόσφαιρα. Αν θεωρήσουμε την ηλικία του πλανήτη μας αντίστοιχη με εκείνη του μέσου όρου ζωής ενός ανθρώπου, τότε η ανανέωση μεγάλων τμημάτων του φλοιού γίνεται κάθε τρία χρόνια περίπου. Η ανανεωσιμότητα αυτή του γήινου φλοιού δημιουργεί μια πολυμορφία γεω-οικολογικών συστημάτων (γεωπικοιλότητα), στα οποία οφείλουν την εκπληκτική ποικιλότητά τους οι μορφές της ζωής (βιοπι- Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στο ΠερΔικ από το 1997

9 ΓΕΩ-ΒΙΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΙΑ ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΠερΔικ 2/2012 (ΕΤΟΣ 16ο) 237 κοιλότητα). Η κινητικότητα του φλοιού συνδέεται άμεσα με τη ζωή ή είναι και η ίδια τμήμα της ζωής. Η σύσταση της ατμόσφαιρας και τα βακτήρια Καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξη της Γης σε ζωντανό πλανήτη ήταν η σύσταση της ατμόσφαιρας, όπως διαμορφώθηκε στα πρώτα στάδια της γεωλογικής της ιστορίας και όπως διατηρείται σε ορισμένα βέλτιστα για τη ζωή όρια για περισσότερο από 500 εκατομμύρια χρόνια. Η ατμόσφαιρα αποτελεί ουσιαστικά τον κύριο παράγοντα διατήρησης της ζωής, σε συνεργασία με την ίδια τη ζωή. Το οξυγόνο της, προϊόν της φωτοσύνθεσης, της ζύμωσης των βακτηρίων και φυκών και των ηφαιστειακών εκρήξεων, είναι αλληλένδετο με τη ζωή. Τα βακτήρια, η αρχέγονη αυτή μορφή ζωής, εξακολουθούν και σήμερα να παίζουν τον ουσιαστικότερο ρόλο στη ζωική - ανόργανη ανακύκλωση. Βρίσκονται παντού, στις πλέον ακραίες συνθήκες διατήρησης της ζωής, σε κρατήρες ηφαιστείων, βαθιά μέσα στο φλοιό μέχρι και 4 χλμ., στα βαθύτερα σημεία των ωκεανών, στις βαθυθερμικές πηγές των μεσο-ωκεάνιων ράχεων και συμμετέχουν μέχρι και στις γεωλογικές διεργασίες. Η ζωή είναι ουσιαστικά και η ίδια μια γεωλογική διεργασία. Η υπόθεση της «Γαίας» τονίζει ότι η ζωή είναι ο ρυθμιστής του κλίματος. Το κλίμα με τη σειρά του κυμαίνεται σε ορισμένα όρια ικανά για τη διατήρηση της ζωής. Υπάρχουν όμως ακόμη αρκετά πράγματα γύρω από τη δυναμική της Γης, τα οποία δεν καταλαβαίνουμε. Η μελέτη του κλίματος Η παλαιοκλιματολογία, κλάδος της γεωλογίας, η μελέτη δηλαδή του κλίματος του παρελθόντος με γεωλογικά δεδομένα, είναι μια γεωλογική εξειδίκευση που δίνει μια άλλη διάσταση στη μελέτη του κλίματος και συνεισφέρει στην πραγματική διαχρονική κατανόηση των μεταβολών του και των διακυμάνσεών του (ψυχρό - θερμό). Σήμερα έχει κάνει σημαντικές προόδους και έχει διερευνήσει τις κλιματικές αλλαγές του γεωλογικού παρελθόντος στον πλανήτη μας με μεγάλη ακρίβεια, ιδιαίτερα αυτών της πιο πρόσφατης γεωλογικής περιόδου της Τετερτογενούς. Το κλίμα της Γης δεν έχει υποστεί ακρότητες στο πρόσφατο γεωλογικό παρελθόν ανάλογες με αυτές που υποθέτουμε για τα αρχικά στάδια εξέλιξης της όταν η ζωή ήταν περιορισμένη. Όσο αναπτυσσόταν η ζωή σε αυτόν τον πλανήτη, όσο πολυπλοκότερη και πιο οργανωμένη γινόταν, τόσο μειώνονταν σε αριθμό και ένταση οι μεγάλες και επικίνδυνες κλιματικές αλλαγές. Το γήινο κλίμα δεν παρουσιάζει τις εξαιρετικά ακραίες μεταβολές που μετρούν οι διαστημικές μηχανές στην Αφροδίτη ή σε άλλους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Το κλίμα μας θεωρείται σταθερό για χρονικές περιόδους της τάξης μερικών χιλιάδων χρόνων, και μερικά μεταβλητό για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, για πολλούς λόγους. Τα τελευταία χρόνια έχει κυριαρχήσει (ή κατ άλλους έχει επιβληθεί) στο επιστημονικό πεδίο, την κοινωνία και την πολιτική η έννοια της Κλιματικής Αλλαγής, σε μετάφραση του αγγλικού όρου climate change. Με τον όρο αυτό εννοείται σε πολύ γενικές γραμμές μια μεγάλης κλίμακας, παγκόσμια αλλαγή δραματικών διαστάσεων του κλίματος της Γης, η οποία συντελείται σήμερα, οφειλόμενη κυρίως σε ανθρώπινη επίδραση. Τοπικές μεταβολές (variations) -όσο σημαντικές και αν είναι- καθώς και αλλαγές που εντάσσονται σε κάποιους πενταετείς, δεκαετείς ή και μεγαλύτερους χρονικά κύκλους, δεν εντάσσονται σε αυτό τον ορισμό. Σήμερα, με σύγχρονες μετεωρολογικές μετρήσεις και παρατηρήσεις βρισκόμαστε στο στάδιο των κλιματικών μεταβολών. Οι κλιματικές αλλαγές εκτιμώνται για το άμεσο μέλλον υπολογιστικά με διάφορα σενάρια, ήπια έως ακραία, που στο πολύπλοκο γήινο σύστημα, έχουν σχεδόν τις ίδιες πιθανότητες να επιβεβαιωθούν ή να διαψευστούν, πλήρως ή μερικώς. Σφοδρές κλιματικές αλλαγές, ανάλογες με αυτές που επικρατούν στους γειτονικούς μας πλανήτες, δεν παρατηρούνται στο δικό μας γήινο σύστημα. Η Γη δεν πρόκειται να γίνει ούτε παγωμένος πλανήτης σαν τον Άρη, ούτε πυρίκαυστος σαν τη γειτονική μας Αφροδίτη. Οι λίγες αλλ ακραίες καταστάσεις δεν μπορούν να οδηγήσουν το σύστημα σε αβιοτικές συνθήκες. Αυτό αποδεικνύουν τα γεωλογικά μας αρχεία. Από τότε που ξεκίνησε η ζωή πριν από 4 δισεκατομμύρια χρόνια δεν διακόπηκε ποτέ η συνέχειά της. Μορφές όμως άλλαξε, όπως θα αλλάξει και στο μέλλον. Ίσως οι ακραίες κλιματικές συνθήκες να ταλαιπωρούν το βιογεωσύστημα με ορισμένες υπερβολικές διακυμάνσεις, αλλά το κλίμα παραμένει πάντα φιλικό για τη διατήρηση της ζωής στη λεπτότατη βιόσφαιρα, κοντά στη «ζεστασιά» της επιφάνειας της Γαίας. Αν αναλογιστούμε πόσο περιορισμένη είναι αυτή η ζώνη ζωής, 4-5 χιλιόμετρα από πάνω μας και πόσα υποσυστήματα της Γης δουλεύουν για να την κρατούν σαν θερμοκοιτίδα διατήρησης της ζωής, θα εκτιμούσαμε περισσότερο τη βιόσφαιρά μας, αυτό το σπίτι μας. Ζούμε πραγματικά μέσα σε μια πολύ μικρή θερμοκοιτίδα περιτριγυρισμένη από περιβάλλοντα δυσμενέστατα έως τελείως καταστροφικά για κάθε μορφή ζωής. Η μελέτη της Γης από το διάστημα και το φαινόμενο της ζωής Τη Γη τη μελετά στη λεπτομέρειά της η σύγχρονη επιστήμη για περισσότερο από 250 χρόνια, αλλά μόλις πρόσφατα δόθηκε η δυνατότητα να τη δούμε από το διάστημα συνολικά, χωρίς τις λεπτομέρειές της. Αυτό μας έκανε να ξανασκεφτούμε και με τα νέα επιστημονικά δεδομένα πλέον να την επανεκτιμήσουμε ως σύνολο, παραλείποντας τις λεπτομέρειες. Η ομορφιά του συνόλου είναι η ουσία της επιστήμης, της τέχνης και της φιλοσοφίας. Η στοιχειώδης εκπαίδευσή μας, τα στερεότυπά μας και η υπερεξειδικευμένη επιστήμη με τις μηχανιστικές αντιλήψεις της μας έχουν οδηγήσει στο να θεωρούμε τον ανόργανο κόσμο τελείως διαφορετικό από τον οργανικό. Ιδιαίτερα η έλλειψη γεωλογικών γνώσεων, αφού στη χώρα μας δεν διδάσκεται η γεωλογία αυτόνομα ούτε στην πρωτοβάθμια Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στο ΠερΔικ από το

10 238 ΠερΔικ 2/2012 (ΕΤΟΣ 16ο) Σ. ΠΑΥΛΙΔΗΣ ούτε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά και η αποσπασματική διδασκαλία της βιολογίας και το μικρό ενδιαφέρον της κοινωνίας για την κατανόηση των λειτουργιών του πλανήτη, πάνω στον οποίο ζει, συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση. Θεωρούμε δηλαδή εντελώς διαφορετικές και ανεξάρτητες τις διαδικασίες της ανόργανης Γης και τις διαδικασίες της Ζωής. Οι διεργασίες του έμβιου μικρόκοσμου έχουν μεγάλη γεωλογική σημασία. Είναι το ανάλογο του μαθηματικού κανόνα: απείρως μικρός αριθμός πολλαπλασιαζόμενος με απείρως μεγάλο δίνει ως αποτέλεσμα απείρως μεγάλο αριθμό. Απείρως μικροί οργανισμοί σε απείρως μεγάλο αριθμό αποτελούν μια τεράστια γεωλογική δύναμη και δημιουργούν τεράστιες ποσότητες πετρωμάτων. Αυτό που επίσης είπε ο ποιητής με τη δική του γλώσσα «αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας». Στον γεωλογικό κύκλο ο παράγοντας ζωή είναι σημαντικότατος και για να λειτουργεί αυτός ο πλανήτης για δισεκατομμύρια χρόνια, όπως λειτουργεί, πρέπει όλοι οι μηχανισμοί του (γεωσυστήματα) να λειτουργούν ταυτόχρονα και κανονικά. Δεν θα ήταν υπερβολή αν ισχυριζόμαστε ότι σε περίπτωση που εξαφανιζόταν η ζωή από τον πλανήτη Γη, αφαιρούνταν δηλαδή αυτός ο ουσιαστικός γεωλογικός παράγοντας, δεν θα ήταν ίδια πια η συμπεριφορά των άλλων επιμέρους μερών του. Η σύσταση και συμπεριφορά της ατμόσφαιρας δεν θα ήταν ίδια. Η φόρτιση της λιθόσφαιρας με ιζηματογενή πετρώματα θα ελαττωνόταν. Οι ωκεανοί θα άλλαζαν συνήθειες, θα γέμιζαν από άλατα και θα διατάραζαν τον υδρολογικό κύκλο. Η Γη θα έμοιαζε με αρκετούς από τους γειτονικούς μας νεκρούς πλανήτες. Η Γη ως σύνολο και η Ζωή ως μια έκφρασή της μεταβάλλονται με τον χρόνο, αλλάζουν και εξελίσσονται μαζί, σε μια κοινή πορεία. Πολλά είδη εξαφανίζονται ή σωστότερα αντικαθίστανται από άλλα, όταν οι περιβαλλοντικές συνθήκες μεταβάλλονται. Η ίδια η Γη «επουλώνει» ακόμη και τα βαριά τραύματά της, όταν τραυματιστεί από ισχυρό εξωτερικό παράγοντα, όπως είναι για παράδειγμα η πτώση ενός μεγάλου αστεροειδούς. Αντιδρά αργά αλλά σταθερά, όταν διαταραχθεί η ισορροπία από εσωτερική δική της αιτία, αν για παράδειγμα ένας μηχανισμός υπερλειτουργήσει ή υπολειτουργήσει, αν ένα είδος, όπως πιθανόν οι δεινόσαυροι με το μέγεθός τους ή οι άνθρωποι, αρχίζουν να διαταράσσουν λεπτές ισορροπίες του γήινου συστήματος, αν εκδηλωθεί ισχυρή και ασυνήθιστα μεγάλη περίοδος ηφαιστειακών εκρήξεων. Πολλά είδη είναι εύθραυστα και σίγουρα δεν θα ανταπεξέλθουν σε νέες συνθήκες και θα εξαφανιστούν, όπως εκατομμύρια άλλα είδη εξαφανίστηκαν στο παρελθόν, η ζωή όμως στο σύνολό της παραμένει σταθερή και πολύ «ζωντανή». Η ζωή ως σύνολο, ανεξάρτητα από τις επιμέρους μορφές που παίρνει (είδη), παρουσιάζει αξιοθαύμαστη αντοχή, «θέλει» να υπάρχει και να συνεχίζει να επιβιώνει και το κατορθώνει απέναντι σε κάθε αντιξοότητα. Πώς λειτουργεί η Γη μας, ο μεγάλος οίκος μας, ως ανόργανο - οργανικό σύνολο, η ζωή, οι κοινωνίες φυτών και ζώων; Πώς λειτουργούμε εμείς μέσα σε αυτό το υπερσύνολο, ως βιολογικά όντα και ως κοινωνίες; Όλα αυτά αποτελούν αντικείμενα διαρκούς προβληματισμού. Βλέπουμε πολύπλοκες δομές γύρω μας, δομημένες από απλά στοιχεία, πολύπλοκες καταστάσεις στο περιβάλλον μας, αλλά και στην κοινωνία μας και νιώθουμε ότι αδυνατούμε να τις εξηγήσουμε και να τις κατανοήσουμε. Στην πραγματικότητα, μέχρι πρόσφατα, η κατακερματισμένη επιστημονική προσπάθεια δεν ήταν προσανατολισμένη στην ολιστική κατανόηση της πολύπλοκης Φύσης. Δεν μπορούσαμε να μιλάμε για συνολική επιστημονική ερμηνευτική σκέψη, αλλά για γνώση των επιμέρους φαινομένων και λειτουργιών. Οι νόμοι που προσπαθούν να περιγράψουν τις λειτουργίες της φύσης είναι απλοί, αλλά η φύση είναι πολύπλοκη. Η μηχανιστική φιλοσοφία Η μηχανιστική φιλοσοφία που κυριάρχησε στις φυσικές επιστήμες είχε ως συνέπεια την επικράτηση της ιδεολογίας της χωρίς όρια τεχνολογικής και οικονομικής ανάπτυξης και απεριόριστης εκμετάλλευσης της φύσης. Το μηχανιστικό αυτό πρότυπο είναι και ανθρωποκεντρικό, θεωρεί δηλαδή κυρίαρχο και εξουσιαστή της φύσης τον άνθρωπο. Αποτελεί την κυρίαρχη κοσμοαντίληψη σήμερα. Είναι αλήθεια ότι αυτή η γενική ιδεολογία συνετέλεσε σε αυτό που αποκαλούμε πρόοδο. Ήδη όμως άρχισε να διαφαίνεται, στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα, η άποψη ότι η ίδια η Γη είναι ένας ζωντανός πλανήτης στο σύνολό του, όπως τονίζουν σε πολλά άρθρα και βιβλία τους ο Lovelock, η Margulis, η Σαχτούρη και αρκετοί άλλοι, όπου ενοποιούνται οι «ανόργανες» και «οργανικές» μορφές και διεργασίες σε ένα ενιαίο αδιαίρετο εξελισσόμενο σύνολο. Η αρχική ιδέα να θεωρείται η Γη ζωντανός οργανισμός, όπως προαναφέρθηκε, βρίσκεται στους μύθους, στην αρχαιοελληνική σκέψη και κατά την επιστημονική εποχή έχει τις ρίζες της στον γιατρό - γεωλόγο Nikolaus Steno ( ) στον επίσης γιατρό, φυσιοδίφη και πρωτοπόρο γεωλόγο Σκωτσέζο James Hutton (τέλος 18ου αι.) και σε ορισμένους άλλους διανοητές της εποχής, ιδιαίτερα στον θεμελιωτή της γεωχημείας, «αλλοπαρμένο» και αιρετικό Ρώσο γεωεπιστήμονα, Καθηγητή της Ορυκτολογίας Vladimir Vernadsky, στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο Vernadsky επεξέτεινε ουσιαστικά την έννοια της βιόσφαιρας σε δυναμικό σύστημα με τη συμμετοχή της ζωής ως γεωλογικού παράγοντα. Η «θεωρία της Γαίας» δεν είναι τίποτα παραπάνω από τον συνδυασμό των επιστημονικών εκείνων γνώσεων που μιλούν για την ισορροπία Γης - Ζωής και ερμηνεύουν τον πλανήτη μας ως ένα «ζωντανό μεγαλοοργανισμό» ή καλύτερα «αυτό-οργανωμένο σύστημα». Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στο ΠερΔικ από το 1997

11 ΓΕΩ-ΒΙΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΙΑ ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΠερΔικ 2/2012 (ΕΤΟΣ 16ο) 239 Γεωλογικές και βιολογικές διεργασίες ενοποιούνται σε ένα ενιαίο σύνολο, όπου υπερσύνολο είναι η Γαία - Γη και ένα μόνο υποσύνολό της είναι η ζωή. Η ζωή πηγάζει από τη Γη και επιβιώνει ως αναπόσπαστη εκδήλωση της ίδιας της Γης. Άλλοι πλανήτες, αν και το προσπάθησαν, απέτυχαν να δημιουργήσουν ζωή, άλλωστε διατηρούν μονότονα περιβάλλοντα, περισσότερο σταθερά και λιγότερο ευμετάβλητα. Η Γη αντίθετα διαμορφώνει τη μεγάλη ποικιλομορφία των διαφόρων περιβαλλόντων και τα περιβάλλοντα με τη σειρά τους τη βιοποικιλότητα. Η ζωή, όπως τουλάχιστον τη γνωρίζουμε, είναι αποκλειστικά γήινο φαινόμενο. Αν και η Γη δεν είναι ο ιδανικότερος πλανήτης και ο ευκολότερος τόπος να ζει κανείς, σε πείσμα όλων των αντιξοοτήτων η ζωή αναπτύσσεται, ξεπερνά όλες τις δυσκολίες και εξελίσσεται σε μία από τις σημαντικότερες παραμέτρους του γήινου μεγασυστήματος. Σύμφωνα με τη Lyn Margulis κάθε είδος προσαρμόζεται στο περιβάλλον και προσπαθεί να το αλλάζει, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, για να τελειοποιεί τον ρυθμό αναπαραγωγής του. Όμως το ανθρώπινο είδος είναι το μοναδικό είδος που ξεπέρασε το στάδιο της προσαρμογής και προσπαθεί να αλλάξει ριζικά, να δημιουργήσει και να καταστήσει το περιβάλλον ιδιαίτερα ευνοϊκό γι αυτόν σε μεγακλίμακα, ένα συνεχώς εντεινόμενο τεχνητό περιβάλλον. Παρακινδυνευμένο τόλμημα, φαίνεται επιτυχημένο πείραμα μέχρι σήμερα. Είναι όμως μικρής χρονικής διάρκειας, μόλις χρόνων, επενδυμένο με ποικίλους ιδεολογικούς μανδύες. Το ξεκίνημά του χάνεται στην αρχή της μεγάλης αγροτικής επανάστασης, πριν από χρόνια. Κυρίαρχο στοιχείο της ανθρώπινης επιβίωσης ήταν πάντα και συνεχίζει να είναι η διαρκής επέμβαση στη φύση, η προσαρμογή της στις ανάγκες μας. Στη μεγαλύτερη διάρκεια αυτής της πορείας ο άνθρωπος δεν είχε επίγνωση του εγχειρήματός του. Το δραστήριο αυτό ον, το ενδιέφερε και συνεχίζει να το ενδιαφέρει η επιβίωση, η διαιώνιση και η ικανοποίηση των αναγκών και των ηδονών του και σε ακραίες, αλλά συνηθισμένες περιπτώσεις, η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συσσώρευση πλούτου και εξουσίας, η δύναμη επιβολής. Το μέλλον όμως διαγράφεται διαφορετικό. Από την κλασική αρχαιότητα και με αποκορύφωμα τη σημερινή εποχή της κυριαρχίας της επιστήμης, ο άνθρωπος άρχισε να αποκτά επίγνωση αυτής της προσπάθειάς του και να αντιλαμβάνεται τους κινδύνους, τους οποίους περικλείει το εγχείρημά του στις λειτουργίες των γεωσυστημάτων. Παράλληλα όμως γεννιέται και ένα άλλο ερώτημα: είναι πάντα επιθυμητές και απαραίτητες οι επεμβάσεις του ανθρώπου στις φυσικές διεργασίες, ώστε να προσαρμόζει το περιβάλλον στις ανάγκες του; Και μέχρι ποιο βαθμό; Ο Ιπποκράτης, του οποίου οι ιατρικές ιδέες και πρακτικές στόχευαν στην αρμονική συμβίωση με τη φύση, έχει την απάντηση «Παν το πολύ τη φύση πολέμιον», οτιδήποτε δηλαδή γίνεται σε υπερβολικό βαθμό είναι εχθρικό προς τη φύση. Στην εποχή της σύγχρονης επιστήμης, που αρχίζει ουσιαστικά από τον Γαλιλαίο και φθάνει μέχρι σήμερα, θα μπορούσαμε -σε σχέση με τον τρόπο έρευνας και αντιμετώπισης της φύσης- να διακρίνουμε δύο κύρια πρότυπα: το μηχανιστικό ή μηχανοκρατικό, ένα πρότυπο που υποστηρίχθηκε από επιστήμονες, όπως ο Γαλιλαίος, ο Καρτέσιος, ο Νεύτωνας, που δέχονται ότι ο κόσμος (περιλαμβανομένης και της ζωντανής φύσης) είναι μια μηχανή, συγκροτείται από ένα σύνολο σωμάτων ή υλικών που καταλαμβάνουν καθορισμένο χώρο και διατηρούν την ταυτότητά τους ανεξαρτήτως των σχέσεων που έχουν μεταξύ τους. Η φύση σύμφωνα με αυτό το πρότυπο είναι «ύλη εν κινήσει». Τον κόσμο μας διέπει η αρχή της συνέχειας και η αρχή της αιτιότητας που δέχονται ότι τα πάντα μπορούν να εξηγηθούν αιτιοκρατικά και μηχανοκρατικά. Το μηχανοκρατικό, αιτιοκρατικό και υλιστικό πρότυπο έγινε το κυρίως επιστημονικό παράδειγμα κατά τη Νεώτερη εποχή στον Δυτικοευρωπαϊκό χώρο και μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα. Τα πάντα κατά το πρότυπο αυτό μπορούν να υπολογίζονται μαθηματικά και ποσοτικά και να εξηγούνται αιτιοκρατικά. Ο άνθρωπος ανακαλύπτει τις διαδικασίες και τους νόμους που διέπουν τη φύση και τους μιμείται. Η γνώση αυτή του παρέχει δύναμη να επεμβαίνει στη φύση. Σε όσες περιπτώσεις μια τέτοια εξήγηση δεν είναι δυνατή κατά το παρόν, το πρότυπο παραπέμπει στο μέλλον. Οι ανθρωποκεντρικές και φυσιοκρατικές αντιλήψεις Κατά την ανθρωποκεντρική αντίληψη, ο άνθρωπος, νοούμενος δυαρχικά (δηλ. ως ον συνιστάμενο από σώμα και ψυχή) είναι το κατ εξοχήν κυρίαρχο ον στη φύση. Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η συνείδησή του, που είναι κάτι το διαφορετικό από την υπόλοιπη υλική φύση, διότι η συνείδηση μπορεί να διερευνά τις αιτίες της και να αποκαλύπτει τα μυστικά της φύσεως και να έχει επίγνωση και μνήμη των ενεργειών, στις οποίες προβαίνει. Το μηχανοκρατικό πρότυπο για τη φύση, σε συνδυασμό με τον άκρατο ανθρωποκεντρισμό, που χαρακτηρίζει κυρίως τις μονοθεϊστικές θρησκείες, δεν δέχεται ιερότητα, σεβασμό και ανωτερότητα στη φύση και κατά συνέπεια την υποβιβάζει σε αντικείμενο. Ο άνθρωπος δείχνει διάθεση προστασίας προς αυτήν, προς ίδιον όφελος μόνο όταν αντιλαμβάνεται ότι κινδυνεύει και ο ίδιος. Ο ανθρωποκεντρισμός, φιλοσοφική και θεολογική αντίληψη, η οποία θεωρεί τον άνθρωπο ως κέντρο και ανώτερο σκοπό του σύμπαντος και της δημιουργίας στο πλαίσιο της αρχής της τελεολογίας, έχει εμπλουτιστεί -πέραν από τη θεολογική- με ποικίλες φιλοσοφικές τάσεις. Έχει τις ρίζες του στη διδασκαλία του Σωκράτη, των σοφιστών, των Πατέρων της Εκκλησίας, των σχολαστικών, αλλά και σε τάσεις των Νέων και Νεότερων Χρόνων (υπαρξισμός, φιλοσοφική ανθρωπολογία κ.ά.). Η εξέλιξη της επιστήμης όμως με την υπέρβαση του γεωκεντρικού κοσμοειδώλου, τη θεώρηση του ανθρώπου ως προϊόντος της εξέλιξης (Δαρβινισμός, Νεοδαρβινισμός, Κοινωνιοβιολογία, Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στο ΠερΔικ από το

12 240 ΠερΔικ 2/2012 (ΕΤΟΣ 16ο) Σ. ΠΑΥΛΙΔΗΣ Βιο-γεω-επιστήμες) κ.λπ. άλλαξε ριζικά τον ανθρωποκεντρισμό. Η βασική επιστημονική - οικολογική αρχή σήμερα θεωρεί ότι οποιοδήποτε έμβιο ον δεν μπορεί να εξετασθεί απομονωμένο και χωρίς τις αλληλεξαρτήσεις του με τα άλλα ομοειδή του όντα και τον περιβάλλοντα «αβιοτικό» χώρο, όχι μόνο για τις σημερινές γεωλογικές συνθήκες, αλλά και διαχρονικά στο διάβα του απέραντου γεωλογικού χρόνου με την εναλλαγή των γεωπεριβαλλόντων, τα οποία δημιουργούν μια τεράστια γεωποικιλότητα, η οποία με τη σειρά της δημιουργεί την καταπληκτική βιοποικιλότητα. Παρά την επιστημονική έρευνα και την τεχνολογική πρόοδο, δεν συμβαίνει το ίδιο σε κοινωνικοοικονομικό επίπεδο και ιδιαιτέρα, σε επίπεδο πολιτικών αποφάσεων, επειδή η επιστημονικοτεχνική δομή εντός των σύγχρονων πολιτικών κοινωνιών του άναρχου καπιταλισμού, έχοντας ξεχωρίσει την επιστήμη από την ηθική (κατά το κήρυγμα του θετικισμού και του επιστημονισμού), μπορεί να δημιουργεί καταπληκτικά τεχνολογικά επιτεύγματα, αλλά και να επιφέρει την καταστροφή (μόλυνση και υποβάθμιση περιβάλλοντος, πυρηνικά όπλα και ατυχήματα, κλιματικές μεταβολές κ.ά.) Οι Πυθαγόρειοι διδάσκουν ότι ο άνθρωπος είναι υβριστικό ζώο έναντι της φύσης και των συνανθρώπων του, «υβριστικόν ζώον ο άνθρωπος» και «κατά φύσιν άλογος (= παράλογος)» σύμφωνα με τον Ηράκλειτο. Το ον αυτό ως κοινωνικό σύνολο, συνεχίζει σήμερα όσο ποτέ άλλοτε να είναι επιθετικό και υβριστικό απέναντι στη φύση, απέναντι στον οικοπλανήτη του, τη Γη, η οποία όταν κακοπαθαίνει και υποφέρει από τον άμετρο άνθρωπο, ανταποδίδει ανάλογα. «Η απληστία (του ανθρώπου) θα καταβροχθίσει τη γη και δεν θα αφήσει πίσω της παρά μια έρημο», διαμηνύει ο μεγάλος αρχηγός των Ινδιάνων Σηάτλ στον Franklin Pears, Πρόεδρο των HΠA, το «Τι είναι ο άνθρωπος χωρίς τα ζώα; Αν εξαφανίζονταν όλα τα ζώα θα πέθαινε και αυτός μαζί τους. Γιατί αυτό που συμβαίνει στα ζώα, σε λίγο θα συμβεί και στον άνθρωπο. Όλα τα πράγματα είναι αλληλένδετα». Αντίθετα, η «γη ευ πάσχουσα ευ ποιεί» κατά τον Ευριπίδη. Το άλλο πρότυπο για τη φύση, το φυσιοκρατικό, προβάλλεται ως άρνηση του μηχανοκρατικού προτύπου, στο οποίο τονίζεται η ποικιλομορφία και η αισθητική αξία της φύσης, όπως το θεμελιώνουν ο Σπινόζα (πανθεϊσμός ή ταύτιση Θεού και Φύσης), ο Σοπενάουερ (η βούληση είναι εκείνη που κινεί τον κόσμο) και ο Λάιμπνιτς, που δέχονται ότι η φύση πρέπει να λογίζεται ως οργανισμός και όχι ως μηχανισμός. Εδώ εντοπίζεται η γενεσιουργός αιτία του προβλήματος της σχέσης μεταξύ ανθρώπου και φύσης. Ως φυσιοκρατία λοιπόν θεωρείται η φιλοσοφική προσέγγιση που δέχεται τη φύση ως η μοναδική αρχή όλων των πραγμάτων, η οποία αρνείται εντελώς την ύπαρξη μιας υπερφυσικής δημιουργικής δύναμης (αρχαιοελληνικές θρησκευτικές αντιλήψεις). Γενικά, η φυσιοκρατία αποτελείται από ένα σύνολο ποικίλων απόψεων που προσπαθούν να εξηγήσουν τα φαινόμενα του κόσμου κυρίως με βάση έννοιες και θεωρίες που αναφέρονται στην ίδια τη φύση. Επομένως, για τη φυσιοκρατία όχι μόνο ο φυσικός κόσμος (ανόργανη και οργανική ύλη), αλλ ακόμη και οι ανθρώπινες δραστηριότητες (ατομικές ή κοινωνικές) συνιστούν φυσικά φαινόμενα. Μία από τις σημαντικότερες φυσιοκρατικές προσεγγίσεις στη σύγχρονη φιλοσοφία της επιστήμης είναι η εξελικτική επιστημολογία (Εξελικτική Βιολογία, Βιοκοινωνιολογία), σύμφωνα με την οποία η γνωστική διαδικασία σε ανθρώπους και ζώα εξηγείται μέσω της εξελικτικής θεωρίας. Αυτή είναι μια αναμφισβήτητη φυσική πραγματικότητα. Όμως, όταν αυτή η πραγματικότητα υιοθετείται αυτούσια, όταν μετατρέπεται σε ανθρώπινη αξία και ιδεολογία και εισάγεται στην ανθρώπινη κοινωνία ως μοντέλο συνύπαρξης και συμπεριφοράς, τότε κλονίζεται πλήρως ο κοινωνικός ιστός. Οι ανθρώπινες κοινωνίες ανέκαθεν είχαν την τάση να περιορίζουν φαινόμενα που είναι σύμφυτα με την πρωτόγονη φύση του ανθρώπου. Αυτή η τάση, μεταξύ άλλων, προφανώς οδήγησε τις ανθρώπινες κοινωνίες στο να δημιουργήσουν τις έννοιες του Δικαίου και της Ηθικής. Συμπεράσματα - Η νέα αντίληψη της Οικο-ηθικής Η μορφή και η πολυπλοκότητα αυτών των δύο φιλοσοφικών προσεγγίσεων Φύσης και Ανθρώπου, μπορεί να διαφέρει κατά περίπτωση, χρόνο και τόπο, οι κοινωνίες όμως πάντα ρύθμιζαν τη σχέση των μελών τους, εξασφαλίζοντας τη συνοχή τους. Η έννοια του Δικαίου παράγει γραπτούς ή άγραφους νόμους, ενώ η Ηθική κανόνες συμβίωσης και συμπεριφοράς, εργαλεία απαραίτητα για να εξασφαλιστεί ένα περιβάλλον, έστω και κατ ελάχιστο, κατάλληλο για την επιβίωση μιας κοινωνίας. Για να αποφευχθούν πολιτικές ιδεολογικές προεκτάσεις της φυσιοκρατίας (δεξιές, φασιστικές, αριστερές και νεοφιλελεύθερες) θα πρέπει να τονιστεί ότι όλα τα παραπάνω δεν ίσχυαν πάντα, ούτε σε όλες τις εποχές, ούτε και στο σύνολο της ανθρωπότητας. Από την πρωτόγονη εποχή έως και σήμερα, σε αρκετές περιπτώσεις υπήρξαν νόμοι, έθιμα και θεσμοί που απέβλεπαν στην επιβράβευση και την προστασία του ισχυρού ή στην εξόντωση του αδυνάτου και στον χωρίς όρια ανταγωνισμό μεταξύ των μελών τους. Όπως υπήρξαν και κοινωνίες που προστάτευαν τον αδύνατο και περιόριζαν τον εξοντωτικό ανταγωνισμό, μέσω της θρησκείας, εθίμων και θεσμών, για μια αρμονική συμβίωση. Κατά καιρούς, όπως συμβαίνει πάντα, χρησιμοποιήθηκαν από τις θεωρίες τα στοιχεία εκείνα που βόλευαν τις πολιτικές προεκτάσεις τους, όπως για παράδειγμα την επικράτηση του ισχυρότερου από τον Δαρβινισμό (φυσική επιλογή), ενώ αγνοήθηκαν οι συμβιωτικές καταστάσεις τόσο μεταξύ των ιδίων ειδών, όσο κυρίως μεταξύ διαφορετικών ειδών, ώστε να φτάσει η Lynn Margulis να αποκαλέσει τη Γη «Συμβιωτικό πλανήτη». Στη σύγχρονη εποχή προστέθηκαν νέες αξίες στην ηθική εξέλιξη των ανθρώπων. Στην κλασική ηθική (= κανόνες μεταξύ των ανθρώπων) προστίθενται και οι αξίες της οικο-ηθικής. Ως οικο-ηθική νοείται γενικά η διερεύνηση κανόνων στη Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στο ΠερΔικ από το 1997

13 ΓΕΩ-ΒΙΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΙΑ ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΠερΔικ 2/2012 (ΕΤΟΣ 16ο) 241 σχέση μεταξύ Ανθρώπων και Φύσης. Οπωσδήποτε αποτελεί έναν νέο σταθμό όχι μόνο στη φιλοσοφική - πολιτιστική εξέλιξη του ανθρώπου, αλλά και μια νέα περιοχή σκέψης και δράσης, σε ολόκληρο τον πλανήτη, που ξεπερνά τις παλαιότερες θεωρίες και αντιδιαμετρικές αντιλήψεις περί ανθρωποκεντρισμού και ακραίας φυσιοκρατίας. «Η γη (φύση) δεν ανήκει στον άνθρωπο, ο άνθρωπος ανήκει στη γη». Με βάση τη φυσιοκρατική αυτή αντίληψη και το πλησίασμα φυσιοκρατικών και ανθρωποκεντρικών αντιλήψεων, ο άνθρωπος λογίζεται ως μέρος της φύσης. Τότε η φύση δεν θεωρείται ξένη ούτε εχθρική, ούτε ο άνθρωπος ανεξέλεγκτος κυρίαρχος. Η φύση δεν μπορεί να γίνει ένα ακόμη πεδίο επιβολής της εξουσίας μας, αλλ αντίθετα πρέπει να αντιμετωπίζεται με σεβασμό και προσεκτική διαχείριση. Η εξοικείωσή μας με τη φύση, ως μέρους του όλου και η συμπεριφορά μας απέναντί της ως νοημόνων και σωφρόνων, με δυναμικό όμως και όχι παθητικό τρόπο, θα μας εξασφαλίσει την «ευδαιμονική συμβίωση». Κατά τη διακήρυξη των στωικών «το ακολουθία φύσεως ζην τέλος η ευδαιμονία». ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Αναγνώστου Χ., Χρόνης Γ., Το Γήινο Σύστημα. Εισαγωγή στις γεωεπιστήμες, εκδ. Κ. Χαμηλοθώρης, Αξελός Κ., Το άνοιγμα της σκέψης, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αξελός Κ., Αυτό που Επέρχεται, Αποσπάσματα μιας προσέγγισης, εκδ. Εστία, Αθήνα Back P., How Nature Works: The science of self-organized criticality, Springer - Verlag, New York, Bjornerud M., Reading the Rocks. The Autobiography of the Earth, Westview, Briggs J., Peat D., Ο Ταραγμένος Καθρέπτης. Η θεωρία του Χάους και η επιστήμη της Ολότητας, εκδ. Κάτοπτρο, Brown G., Hawkerwoth C., Wilson C., Understanding Earth, Cambridge University Press, Bryson B., Μικρή ιστορία περί των πάντων (σχεδόν), εκδ. Πόλις, Buchanan M., Κρίσιμη Κατάσταση, Πολυπλοκότητα και χάος στο ρου της ιστορίας, εκδ. Τραυλός, Cox A., Hart R.B., Plate Tectonics: how it works, Blackwell Sc. Publ., Condie C.K., EARTH as an Evolving Planetary System, Elsevier, Γεωργόπουλος Α., ΓΗ, ένας μικρός και εύθραυστος πλανήτης, εκδ. Gutemberg, Γλέζος Μ., Η Συνείδηση της Πετραίας γης, εκδ. Τυπωθήτω - Γ. Δάρδανος, Θεοδωρίδης Χ., Επίκουρος, Η αληθινή όψη του αρχαίου κόσμου, Εκδόσεις του Κήπου, Gray M., Geodiversity, valuing and conserving abiotic nature, John Willey & Sons, Holmes A., Principles of Physical Geology, 3rd Ed. VNR (UK), Καρακάντζα Δ.Ε., Αρχαίοι ελληνικοί μύθοι. Ο θεωρητικός λόγος του 20ού αιώνα για τη φύση και την ερμηνεία τους, εκδ. Μεταίχμιο, Καστοριάδης Κ., Φιλοσοφία και Επιστήμη, εκδ. Ευρασία, Keynes Milton, Marine Biogeochemical Cycles, Elsevier - Open University, 2nd ed., Κονδύλης Π., Από τον 20ό στον 21ο αιώνα, εκδ. Θεμέλιο, 1998, β έκδοση Leakey R.E., Lewin R., Origins, Macdonald and Jane s, London Lovelock J. E., GAIA, Medicine for an ailing planet, Gaia books, 192pp. 3rd ed., Lovelock J.E., Margulis L., Gaia and Geognosy, in Global Ecology: Towards a Science of Biosphere, Rambler M.B. (ed.), 72-79, Lloyd G.E.R., Αρχαία Ελληνική Επιστήμη. Από τον Θαλή ως τον Αριστοτέλη, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Lovelock J.E., ΓΑΙΑ, Μια νέα θεώρηση στη ζωή του πλανήτη (GAIA, a new look at life on Earth 1979), Aquarius, Lovelock J.E., Η εκδίκηση της Γαίας, εκδ. Α.Α. Λιβάνη, Lyell Ch., Principles of geology, Penguin books, Μάρκος Γ.Α., Φύση και άνθρωπος στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, εκδ. Leader Βooks, Margulis L., Ο Συμβιωτικός Πλανήτης, εκδ. Κάτοπτρο, Margulis L., Sagan D., Microcosmos, four billion years of microbial evolution, University of California Press, Murphy G.J., Ηθική, Εξέλιξη και το νόημα της ζωής, εκδ. Λέξημα, Papineau D., Φιλοσοφικός Νατουραλισμός, Νους και γνώση στο φυσικό κόσμο, εκδ. Leader Βooks, Παπαδημητρίου Ε., Για μια νέα Φιλοσοφία της Φύσης, εκδ. Gutenberg, Παυλίδης Β.Σ., Η Συμβολή της Γεωλογικής Γνώστης στην Εξέλιξη της Ανθρώπινης Σκέψης, Scientific American, Ελληνική έκδοση, τόμ. Α, τεύχ. 10/1999. Παυλίδης Β.Σ., ΠΑΝ-ΓΑΙΑ, μια διαφορετική βιο-γεωλογική διαδρομή στον πλανήτη Γη, εκδ. Leader Βooks, Ruddiman W.F., Earth s Climate; Past and Future, W.H. Freeman & Co, Russ J., Η περιπέτεια της Ευρωπαϊκής σκέψης. Μια ιστορία των ιδεών της Δύσης, εκδ. Τυπωθήτω, Shapin S., Η επιστημονική επανάσταση, εκδ. Κάτοπτρο, Schneider H.S., Miller R.J., Scientists Debate Gaia, MIT, Schlesinger W.H., Biogeochemistry, Elsevier, vol. 8/2005. Gaston J.K., Spicer I.J., Βιοποικιλότητα, μια εισαγωγή, (μτφρ.: Χ. Χιντήρογλου, Δ. Βαφείδης), εκδ. University Studio Press, Ginbuta M., Η επιστροφή της μεγάλης θεάς (The living Goddesses 1999), εκδ. Αρχέτυπο - Μεταεκδοτική, Vegetti M., Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας (Filosofia Antica), εκδ. Τραυλός, Westbroek P., Life as a Geological Force, Dynamics of Earth, W.W. Norton, Wezel F-C., Influence of Earth Dynamics on Innovations in Human Thought, Modern Geology vol. 13, , Wezel F-C., Losing contact with mother Earth, Metamorphosis, TERRA Nova, 2, 5, 507. Zebrowski Jr. E., Perils of a restless Planet. Scientific Perspectives on Natural Disasters, Cambridge University Press, Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στο ΠερΔικ από το

14 242 ΠερΔικ 2/2012 (ΕΤΟΣ 16ο) Σ. ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ: Αμερικανική Γεωλογική Υπηρεσία: Βιογεωεπιστήμες: Biogeology.html Biology online: Γεωλογία: Βρετανική Γεωλογική εταιρία: home.html Γαία (GAIA): ( Geology online: Darwin Center: Κωστελίδης Χρήστος «Οικολογικές θεωρήσεις: ανθρωποκεντρισμός - οικοκεντρισμός»: blog-post_22.html Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Λονδίνου: Μαχαίρας Ιωάννης: «Ανθρωποκεντρισμός vs Οικοκεντρισμός», 2009: Mc Shane Katie: «Anthropocentrism vs Nonanthropocentrism: Why Should We Care?» (άρθρο περιβαλλοντικής ηθικής που πραγματεύεται την αντιπαράθεση του ανθρωποκεντρισμού με τον μη-ανθρωποκεντρισμού) org/environmentalphilosophy/upcoming/katie_mcshaneanthropocentrism_vs._nonanthropocentrism.pdf NATURE: Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στο ΠερΔικ από το 1997

15

16

Ιστορική ανασκόπηση των βοτάνων

Ιστορική ανασκόπηση των βοτάνων Σχολικό έτος 2012-2013 Ιστορική ανασκόπηση των βοτάνων Τα βότανα αποτελούν ένα μεγάλο μέρος του φυτικού βασιλείου, είναι το σημείο επαφής μας με τη μάνα γη, ένας κόμβος επικοινωνίας ανάμεσα σε δύο βασίλεια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΟΙ ΚΑΠΠΑΔΟΚΕΣ ΛΟΓΙΟΙ (19ος -20ος αι.)

ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΟΙ ΚΑΠΠΑΔΟΚΕΣ ΛΟΓΙΟΙ (19ος -20ος αι.) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ & ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η παρούσα πτυχικακή εργασία έρχεται μετά από λίγα χρόνια να συμπληρώσει μία ακόμη σχεδιαστική πρόταση για την «Ανάπλαση της Αλάνας της Τούμπας», θέμα

Η παρούσα πτυχικακή εργασία έρχεται μετά από λίγα χρόνια να συμπληρώσει μία ακόμη σχεδιαστική πρόταση για την «Ανάπλαση της Αλάνας της Τούμπας», θέμα Πτυχιακή Εργασία Σχολή Γραφικών Τεχνών & Καλλιτεχνικών Σπουδών Τ.Ε.Ι Αθήνας Τµήµα: ιακόσµησης - Αρχιτεκτονικής Εσωτερικών Χώρων & Σχεδιασµού Επίπλου - Αντικειµένου Έρευνα - Επιµέλεια: ηµήτρης Θεοδώρου

Διαβάστε περισσότερα

ολική άρνηση στράτευσης

ολική άρνηση στράτευσης καμιια κανενασ ειρηνη φανταροσ με τ αφεντικα ποτε και πουθενα ολική άρνηση στράτευσης και διανέμεται χωρίς αντίτιμο. Τυπώθηκε τον Οκτώβρη του 2011 σε 1000 αντίτυπα αντί εισαγωγής] Η μπροσούρα αυτή περιλαμβάνει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΤΑΞΗΣ ΕΠΑ. Λ ΝΕΑΣ ΖΙΧΝΗΣ ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΠΟΥ ΜΕΝΩ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΤΑΞΗΣ ΕΠΑ. Λ ΝΕΑΣ ΖΙΧΝΗΣ ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΠΟΥ ΜΕΝΩ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΤΑΞΗΣ ΕΠΑ. Λ ΝΕΑΣ ΖΙΧΝΗΣ ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΠΟΥ ΜΕΝΩ 2011-1 - ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΝΕΑ ΖΙΧΝΗ... 6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 6 ΓΕΩΡΓΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΔΗΜΟΥ Ν. ΖΙΧΝΗΣ... 6 ΙΣΤΟΡΙΑ... 7 ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ

Διαβάστε περισσότερα

Το μετόχι ως συνιστώσα παραγωγής του αγροτικού χώρου στην Κρήτη.

Το μετόχι ως συνιστώσα παραγωγής του αγροτικού χώρου στην Κρήτη. 1 2 Το μετόχι ως συνιστώσα παραγωγής του αγροτικού χώρου στην Κρήτη. Η περίπτωση του μετοχιού Ησυχάκη στον Αλικιανό. Επιμέλεια ερευνητικής εργασίας: Αγγελική Χριστάκη Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Αμαλία Κωτσάκη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΟΙΝΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΟΙΝΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΑΓΩΝΑΣ 1 ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΩΝ ΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ - ΕΤΟΣ ΙΔ - ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 175 ΤΙΜΗ, 0,015 ευρώ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΑΙΟΛΟΥ 20 & ΑΣΤΡΟΝΑΥΤΩΝ, 41221, ΚΩΔ. ΥΠ. 1603, ΛΑΡΙΣΑ - δεκεμβριοσ 2011 ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ (13/12/1943)

Διαβάστε περισσότερα

Φυσικό αέριο, χρήσεις, ασφάλεια και οικονομία Ομάδα Μαθητών: Συντονιστές Καθηγητές: Λύκειο Αγίου Αντωνίου Θεωρητικό υπόβαθρο Το Φυσικό αέριο

Φυσικό αέριο, χρήσεις, ασφάλεια και οικονομία Ομάδα Μαθητών: Συντονιστές Καθηγητές: Λύκειο Αγίου Αντωνίου Θεωρητικό υπόβαθρο Το Φυσικό αέριο 1 Φυσικό αέριο, χρήσεις, ασφάλεια και οικονομία Ομάδα Μαθητών: Γεδεών Στέλλα, Θεοφάνους Ρογήρος, Γεωργίου Μαρίνα, Ξενοφώντος Άννα, Μιχαήλ Αντρέας, Δήμου Ιωάννης, Παύλου Ειρήνη Συντονιστές Καθηγητές: Νικόλας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Ερευνητική εργασία των µαθητών της Α Λυκείου Υπεύθυνοι καθηγητές: Φακή Βασιλική και Σκυβαλίδας Νίκος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή...3 Βιογραφικά στοιχεία...4

Διαβάστε περισσότερα

ΙΟΔΙΚΟ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΙΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΚΥΘΗΡΑΪΚΟΥ ΛΑΟΥ

ΙΟΔΙΚΟ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΙΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΚΥΘΗΡΑΪΚΟΥ ΛΑΟΥ Χ ί ηη &ΗΡΑΙΚΟΣ ^ΔΕΣΜΟΣ ΑΘΗΝΩΝ ΣΤΟ ΚΛΕΟΥΣ 5 ΗΝΑ»77 ΑΘΗΝΑ ΙΟΔΙΚΟ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΙΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΚΥΘΗΡΑΪΚΟΥ ΛΑΟΥ. ΕΚΔΟΤΗΣ Δ/ΝΤΗΣ ΚΠΝ/ΝΟΣ Γ. ΚΑΛΛΙΓΕΡΟΣ. ΕΔΡΑ: ΠΙΤΣΙΝΙΑΝΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

ο απογραφέας απόσπασμα από το επερχόμενο

ο απογραφέας απόσπασμα από το επερχόμενο ο απογραφέας απόσπασμα από το επερχόμενο ΠΑΝΟΣ ΜΑΝΑΦΗΣ: Ο απογραφέας, απόσπασμα από το επερχόμενο εκδόσεις δήγμα Μαντινείας 48, Τ.Κ. 54644, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, τηλ. 6937 160705 και 6937 108881 Ιστοσελίδα: http://www.ekdoseis-digma.gr/

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίοι Έλληνες μαθηματικοί. τους στη θετική σκέψη. Ερευνητική εργασία (Project)

Αρχαίοι Έλληνες μαθηματικοί. τους στη θετική σκέψη. Ερευνητική εργασία (Project) Αρχαίοι Έλληνες μαθηματικοί και η συμβολή τους στη θετική σκέψη Ερευνητική εργασία (Project) Οι Έλληνες είναι οι δημιουργοί της τέχνης, της φιλοσοφίας και της επιστήμης, καθώς την εποχή εκείνη η επιστήμη

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: «Συγκέντρωση και μετάδοση των αποτελεσμάτων των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών της 18 ης Μαΐου 2014». ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

ΘΕΜΑ: «Συγκέντρωση και μετάδοση των αποτελεσμάτων των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών της 18 ης Μαΐου 2014». ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΤΕΠΕΙΓΟN - ΕΚΛΟΓΙΚO ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα 12 Μαΐου 2014 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Αριθ. πρωτ. : 19223 ΓΕΝ. Δ/ΝΣΗ ΑΝΑΠΤ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΛΟΓΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΗΧ/ΣΗΣ & Η.Ε.Σ. ΠΡΟΣ Ταχ. Δ/νση : Ευαγγελιστρίας

Διαβάστε περισσότερα

Αριστοτέλης Ο πατέρας της Δυτικής Επιστήμης

Αριστοτέλης Ο πατέρας της Δυτικής Επιστήμης Αριστοτέλης Ο πατέρας της Δυτικής Επιστήμης Δρ Μάνος Δανέζης Επίκουρος Καθηγητής Αστροφυσικής Τμήμα Φυσικής ΕΚΠΑ Ο Αριστοτέλης γεννήθηκε το 384 π.χ. (15 χρόνια μετά τον θάνατο του Σωκράτη, και 3 χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΒΛΙΟ ΔΑΣΚΑΛΟΥ «Νεοελληνική Γλώσσα Α-Γ Γυμνασίου»

ΒΙΒΛΙΟ ΔΑΣΚΑΛΟΥ «Νεοελληνική Γλώσσα Α-Γ Γυμνασίου» ΥΠΕΠΘ / ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» Γ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΡΓO ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝO ΚΑΤΑ 80% ΑΠΟ ΤΟ ΕΚΤ ΚΑΙ ΚΑΤΑ 20% ΑΠΟ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ «Ολοκληρωμένη

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΡΤ ΤΗΣ ΕΠΟΜΕΝΗΣ ΗΜΕΡΑΣ «ΠΟΙΑ ΕΡΤ ΘΕΛΟΥΜΕ»

Η ΕΡΤ ΤΗΣ ΕΠΟΜΕΝΗΣ ΗΜΕΡΑΣ «ΠΟΙΑ ΕΡΤ ΘΕΛΟΥΜΕ» Η ΕΡΤ ΤΗΣ ΕΠΟΜΕΝΗΣ ΗΜΕΡΑΣ «ΠΟΙΑ ΕΡΤ ΘΕΛΟΥΜΕ» ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ των ΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΕΡΤ 2 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ των ΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΕΡΤ Με τη συμπλήρωση σχεδόν 20 μηνών από την

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ «Ρήγας Βελεστινλής» ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ ΠΑΠΑΓΙΩΤΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ «Ρήγας Βελεστινλής» ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ ΠΑΠΑΓΙΩΤΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ «Ρήγας Βελεστινλής» ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ ΠΑΠΑΓΙΩΤΗ ΟΙ ΚΟΥΔΑΡΑΙΟΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΠΡΑΜΑΝΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Κοινωνικά

Διαβάστε περισσότερα

Οι Έλληνες του διαστήματος βρήκαν ή όχι τον Θεό;

Οι Έλληνες του διαστήματος βρήκαν ή όχι τον Θεό; Οι Έλληνες του διαστήματος βρήκαν ή όχι τον Θεό; Το πρώτο διαστημικό ταξίδι των Ελλήνων στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ, που έρχεται σαν συνέχεια των πανάρχαιων πόθων των Ελλήνων για διερεύνηση του Σύμπαντος,

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση εκδηλώσεων τουριστικής προβολής

Πρόταση εκδηλώσεων τουριστικής προβολής Πρόταση εκδηλώσεων τουριστικής προβολής στην παραλία Αιγίου, με αφορμή και αντικείμενο τον «πολιτισμό της σταφίδας» του χτες, μέσα από την καλλιτεχνική και επιστημονική ματιά του σήμερα. Αντιδημαρχία ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ : ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΝΕΓΕΡΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ Γ.Ν.Ν ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΤΟ ΝΕΟ Γ.Ν.Ν. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ : ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΝΕΓΕΡΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ Γ.Ν.Ν ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΤΟ ΝΕΟ Γ.Ν.Ν. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Τ.Ε.Ι ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ : ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ : ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ : ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΝΕΓΕΡΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ Γ.Ν.Ν ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΤΟ ΝΕΟ Γ.Ν.Ν. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Από το «Δρόμο του Εγώ» στο «Δρόμο των Άλλων»

Από το «Δρόμο του Εγώ» στο «Δρόμο των Άλλων» Από το «Δρόμο του Εγώ» στο «Δρόμο των Άλλων» Σειρά Ολιστικής Φιλοσοφίας Άθως Όθωνος Ιατρος Ομοιοπαθητικης Ιατρικης 1 Σειρά Ολιστικής Φιλοσοφίας Από το «Δρόμο του Εγώ» στο «Δρόμο των Άλλων» Συζητώντας με

Διαβάστε περισσότερα

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ-ΚΕΦ. 41 Θέμα: Ο ύμνος της Αθήνας. Ξυνελών τε λέγω : τι ολοκληρώνει ο Περικλής στο σημείο αυτό;

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ-ΚΕΦ. 41 Θέμα: Ο ύμνος της Αθήνας. Ξυνελών τε λέγω : τι ολοκληρώνει ο Περικλής στο σημείο αυτό; ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ-ΚΕΦ. 41 Θέμα: Ο ύμνος της Αθήνας Ξυνελών τε λέγω : τι ολοκληρώνει ο Περικλής στο σημείο αυτό; Ανακεφαλαιώνει, συνοψίζει αυτό που προγραμματικά δόθηκε στο κεφ. 36 (ἀπὸ οἵας

Διαβάστε περισσότερα

Συζητώντας με τον ΕΡΜΗ Τόμος Β

Συζητώντας με τον ΕΡΜΗ Τόμος Β Συζητώντας με τον ΕΡΜΗ Τόμος Β Σειρά Ολιστικής Φιλοσουίας Άθως Όθωνος Ιατρος Ομοιοπαθητικης Ιατρικης 1 Σειρά Ολιστικής Φιλοσοφίας Συζητώντας με τον ΕΡΜΗ Τόμος Β Περί Δομής και Λειτουργίας του Ανθρώπου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΗΡΗΣ. ΤΡΙΗΡΗΣ Σελίδα 1

ΤΡΙΗΡΗΣ. ΤΡΙΗΡΗΣ Σελίδα 1 ΤΡΙΗΡΗΣ ΤΡΙΗΡΗΣ Σελίδα 1 ΤΡΙΗΡΗΣ Σελίδα 2 ΟΜΑ Α ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΙΑΦΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΕΙΡΗΝΗ ΣΑΡΑΝΤΑΡΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΣΙΑΜΑΝΤΑ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΣΠΥΡΙ ΟΥΛΑ ΣΙΑΜΑΝΤΑ ΠΑΡΘΕΝΙΑ ΣΙΑΦΑΚΑ ΣΩΤΗΡΙΑ ΣΙΝΤΟΡΗΣ ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΙΣΚΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΟΥΚΟΥΒΕΛΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

6. Ρ. Μούζιλ, Ο νεαρός Τέρλες

6. Ρ. Μούζιλ, Ο νεαρός Τέρλες 35 6. Ρ. Μούζιλ, Ο νεαρός Τέρλες Τα πάντα γύρω του έμοιαζαν τώρα άδεια και βαρετά. Στο μεταξύ είχε μεγαλώσει κάτι άγνωστο και σκοτεινό ένιωθε να ξυπνάει μέσα του: ήταν η εφηβεία που άρχιζε. Και την κρίσιμη

Διαβάστε περισσότερα

Βάιος Φασούλας ΜΑΡΙΝΑ. Μυθιστόρημα

Βάιος Φασούλας ΜΑΡΙΝΑ. Μυθιστόρημα Βάιος Φασούλας ΜΑΡΙΝΑ Μυθιστόρημα ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΗ Θεσσαλονίκη 2009 www.ziti.gr Γερμανία. Φθινόπωρο του 2003. Δε φαίνεται σαν το περυσινό, που το πρόσωπό του άρχισε να το δείχνει προς το τέλος του Οκτώβρη

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΣΤΟ «ΚΕΦΑΛΑΙΟ» TOY MAP

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΣΤΟ «ΚΕΦΑΛΑΙΟ» TOY MAP ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΣΤΟ «ΚΕΦΑΛΑΙΟ» TOY MAP ΕΛΛΗΣ ΠΑΠΠΑ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΣΤΟ «ΚΕΦΑΛΑΙΟ» ΤΟΥ ΜΑΡΞ ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ» ΑΘΗΝΑ 1983 Copyright: Εκδόσεις «ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ» Σόλωνος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΛΛΑΓΕΣ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΣΤΟΝ 20 Ο ΑΙΩΝΑ

ΜΕΤΑΛΛΑΓΕΣ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΣΤΟΝ 20 Ο ΑΙΩΝΑ ΜΕΤΑΛΛΑΓΕΣ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΣΤΟΝ 20 Ο ΑΙΩΝΑ «οι μεταλλαγές των ιδεών για την κατοίκιση και την οργάνωση του χώρου της Αθήνας από τον 19 ο στον 20 ο αιώνα με αφορμή την Μικρασιατική Καταστροφή» σπουδάστρια:

Διαβάστε περισσότερα

Αποτυπώσεις της Ένωσης στα Κρητικά Υφαντά. Από την Φλωρεντίνη Καλούτση στην Αποστολή Πηνελόπη Gandhi

Αποτυπώσεις της Ένωσης στα Κρητικά Υφαντά. Από την Φλωρεντίνη Καλούτση στην Αποστολή Πηνελόπη Gandhi Αποτυπώσεις της Ένωσης στα Κρητικά Υφαντά. Από την Φλωρεντίνη Καλούτση στην Αποστολή Πηνελόπη Gandhi Εισηγήτριες:κ. Βαρβάρα Τερζάκη Παλλήκαρη &κ. Λουίζα Καραπιδάκη ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εισήγηση στο πρώτο

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ ΜΕ ΛΥΚ. ΤΑΞΕΙΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ: ΕΝΑΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ ΜΕ ΛΥΚ. ΤΑΞΕΙΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ: ΕΝΑΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ 7 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ ΜΕ ΛΥΚ.. ΤΑΞΕΙΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ: ΕΝΑΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ [1] 7 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ ΜΕ ΛΥΚΕΙΑΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013-2014 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2014 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2014 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2014 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 3 ΩΡΕΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 19 ΜΑΪΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΤΑ ΠΕΤΡΙΝΑ ΓΕΦΥΡΙΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΤΑ ΠΕΤΡΙΝΑ ΓΕΦΥΡΙΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΤΑ ΠΕΤΡΙΝΑ ΓΕΦΥΡΙΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ-ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2013-14 0 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή...4 Οι κτίστες - Δομικά υλικά - Χτίσιμο των γεφυριών - Λόγοι κατασκευής

Διαβάστε περισσότερα

Μάρτιος- Απρίλιος 2009, Έτος 13ο - Τεύχος 72ο. Εκδίδεται από το Γρ α φ ε ί ο Νεότητας της Ιεράς Μητροπόλεως Λαρίσης και Τυρνάβου

Μάρτιος- Απρίλιος 2009, Έτος 13ο - Τεύχος 72ο. Εκδίδεται από το Γρ α φ ε ί ο Νεότητας της Ιεράς Μητροπόλεως Λαρίσης και Τυρνάβου Μάρτιος- Απρίλιος 2009, Έτος 13ο - Τεύχος 72ο Εκδίδεται από το Γρ α φ ε ί ο Νεότητας της Ιεράς Μητροπόλεως Λαρίσης και Τυρνάβου Περιεχόμενα 3 4 5 6 8 9 10 11 12 14 17 18 20 22 24 Πασχαλινό Μήνυμα Σεβασμιωτάτου

Διαβάστε περισσότερα

Μίχος Κάρης. Υστερόγραφα

Μίχος Κάρης. Υστερόγραφα Μίχος Κάρης Υστερόγραφα ΑΘΗΝΑ 2008 Μίχος Κάρης Υστερόγραφα 2008 Εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ Σχεδιασμός έκδοσης και εξωφύλλου: Βίβιαν Γιούρη Εκτύπωση: Μητρόπολις ΑΕ Βιβλιοδεσία: Ευ. Άνδροβικ Εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ Φωκιανού

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΝΟΛΗΣ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ, ΚΥΚΛΟΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΜΑΓΙΟΒΟΤΑΝΑ. Πτυχιακή εργασία της Άλμας Τότσκα 25/04

ΜΑΝΟΛΗΣ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ, ΚΥΚΛΟΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΜΑΓΙΟΒΟΤΑΝΑ. Πτυχιακή εργασία της Άλμας Τότσκα 25/04 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΣ ΜΑΝΟΛΗΣ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ, ΚΥΚΛΟΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΜΑΓΙΟΒΟΤΑΝΑ Πτυχιακή εργασία της Άλμας Τότσκα 25/04 Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Άννα- Μαρία Ρεντζεπέρη, Λέκτορα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΣΟΤΙΚΟΣ ΠΟΙΟΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΝΟΣ ΠΡΟΙΟΝΤΟΣ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ

Η ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΣΟΤΙΚΟΣ ΠΟΙΟΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΝΟΣ ΠΡΟΙΟΝΤΟΣ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Η ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΣΟΤΙΚΟΣ ΠΟΙΟΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΝΟΣ ΠΡΟΙΟΝΤΟΣ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ: ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΚΑΕΞΙ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΔΕΚΑΕΞΙ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΔΕΚΑΕΞΙ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Στα μαθήματα αυτά εντοπίζονται οι μεγάλες τομές και φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας και αναδεικνύονται τα γενικά χαρακτηριστικά ευρύτερων πολιτισμικών περιοχών της γης,

Διαβάστε περισσότερα

Ολυμπιακό Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά

Ολυμπιακό Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Χωροταξικός Σχεδιασμός (7 ο εξάμηνο) Ακαδ. Έτος 2009-2010 Ολυμπιακό Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά Περιοχή μελέτης: Ολυμπιακή Εγκατάσταση Σχινιά -Κωπηλατοδρόμιο

Διαβάστε περισσότερα

Στον Πανούλη. Γιάννης

Στον Πανούλη. Γιάννης Στον Πανούλη Γιάννης Φίλη μαθήτρια, φίλε μαθητή, Στο βιβλίο δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στη μεθοδολογία αντιμετώπισης των θεμάτων που καλύπτουν την προς εξέταση ύλη. Αυτό επιτυγχάνεται με την επίλυση και τον

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ ΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ. Έντυπο πνευµατικής εσωτερικής καταγραφής. Τεύχος 19ο Οκτώβριος 2008

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ ΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ. Έντυπο πνευµατικής εσωτερικής καταγραφής. Τεύχος 19ο Οκτώβριος 2008 ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ ΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ Ε Ν Ο Ν Έντυπο πνευµατικής εσωτερικής καταγραφής Το Μυστήριο του Γάµου. Του Αρχ. Καλλίστρατου Λυράκη Ο σύζυγος ο πιστός, κοντά στην

Διαβάστε περισσότερα

(μαθητική εργασία στη Νεοελληνική Γλώσσα από το τμήμα Β3 του Γυμνασίου) zxcvbnmσγqwφertyuioσδφpγρaηsόρ. [σχολικό έτος 2013-2014]

(μαθητική εργασία στη Νεοελληνική Γλώσσα από το τμήμα Β3 του Γυμνασίου) zxcvbnmσγqwφertyuioσδφpγρaηsόρ. [σχολικό έτος 2013-2014] qwφιertyuiopasdfghjklzxερυυξnmηq σwωψerβνtyuςiopasdρfghjklzxcvbn mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnφγιmλι qπςπζαwωeτrtνyuτioρνμpκaλsdfghςj «Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ,, Ο ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΣ» klzxcvλοπbnαmqwertyuiopasdfghjkl (μαθητική

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ, ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ»

«ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ, ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ» ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Μπορούμε να πούμε ότι η δεύτερη δύναμη είναι πολύ πιο ισχυρή από την πρώτη.

Μπορούμε να πούμε ότι η δεύτερη δύναμη είναι πολύ πιο ισχυρή από την πρώτη. ΣΚΑΦΟΣ Η μορφή των ιστιοφόρων σκαφών όπως εξελίχθηκε από τα αρχαία ξύλινα εμπορικά και πολεμικά πλοία έως τα σύγχρονα αγωνιστικά επηρεάζονταν από τους ίδιους παράγοντες. Είναι συνάρτηση της χρήσης τους,

Διαβάστε περισσότερα

Ο περίπλους της Γης και της Ανταρκτικής. Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα ΣΤ Δημοτικού Η θαλασσοπορία του Μαγγελάνου Γεωγραφία

Ο περίπλους της Γης και της Ανταρκτικής. Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα ΣΤ Δημοτικού Η θαλασσοπορία του Μαγγελάνου Γεωγραφία Ο περίπλους της Γης και της Ανταρκτικής Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα ΣΤ Δημοτικού Η θαλασσοπορία του Μαγγελάνου Γεωγραφία 1. Το 1492 ο Χριστόφορος Κολόμβος διέσχισε τον Ατλαντικό ωκεανό με σκοπό να ανακαλύψει

Διαβάστε περισσότερα

αντιπληροφορηση η γενικευμένη απαξία, η καταστολή, είναι εδώ για να θωρακίζουν την κατεχόμενη καθημερινότητά μας.

αντιπληροφορηση η γενικευμένη απαξία, η καταστολή, είναι εδώ για να θωρακίζουν την κατεχόμενη καθημερινότητά μας. αντιπληροφορηση θερσιτης στουσ δρομουσ του ίλιου-πετρούπολησ-άγιων ανάργυρων νοεμβρης 309 τευχοσ εφημεριδα δρομου πυγμή & Χρειάζεται πολύ αφέλεια, πολύ ματαιότητα και άλλη τόση αδράνεια για να συνεχίσει

Διαβάστε περισσότερα

Σελίδες του Γιώργου Ιωάννου

Σελίδες του Γιώργου Ιωάννου Σελίδες του Γιώργου Ιωάννου vμες στους προσφυγικούς συνοικισμούς vστου Κεμάλ το σπίτι Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ' Λυκείου Θ. Κ. Γραμματολογικά στοιχεία Ο Γιώργος Ιωάννου γεννήθηκε το 1927 στη Θεσσαλονίκη

Διαβάστε περισσότερα

«Ο κήπος του ΚΠΕ το πράσινο στην πόλη»: μεθοδολογική και εννοιολογική ανάλυση του εκπαιδευτικού προγράμματος του ΚΠΕ Αργυρούπολης

«Ο κήπος του ΚΠΕ το πράσινο στην πόλη»: μεθοδολογική και εννοιολογική ανάλυση του εκπαιδευτικού προγράμματος του ΚΠΕ Αργυρούπολης «Ο κήπος του ΚΠΕ το πράσινο στην πόλη»: μεθοδολογική και εννοιολογική ανάλυση του εκπαιδευτικού προγράμματος του ΚΠΕ Αργυρούπολης Γιώργος Φαραγγιτάκης 1, Θεμιστοκλής Σμπαρούνης 2, Αφροδίτη Κατσιγιάννη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ:

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «ΞΕΝΟΑΟΧΕΙΑΚΕΣ ΕΗΕΝΑ ΥΣΕΙΣΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ& Ο ΡΟΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ Πηγές και τοπική ειδησεογραφία (Συμβολή σε προηγούμενες εργασίες) 1

ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ Πηγές και τοπική ειδησεογραφία (Συμβολή σε προηγούμενες εργασίες) 1 ΓΙΩΡΓΟΣ Κ. ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ Πηγές και τοπική ειδησεογραφία (Συμβολή σε προηγούμενες εργασίες) 1 Το καλοκαίρι του 2001 εκδόθηκαν από τον γράφοντα, με τη συνδρομή της ημόσιας

Διαβάστε περισσότερα

Εξαρθρώθηκε κύκλωμα διαρρηκτών στη Φλώρινα

Εξαρθρώθηκε κύκλωμα διαρρηκτών στη Φλώρινα ΕΤΟΣ 2o ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 55 ΤΕΤΑΡΤΗ 10 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2010 ΤΙΜΗ ΦΥΛΛΟΥ 1,00 ΕΥΡΩ Η ηχώ σας εύχεται καλή Σαρακοστή! Εξαρθρώθηκε κύκλωμα διαρρηκτών στη Φλώρινα Υπογραφή Συμφωνίας ΔΕΥΑΦ & Θερμοϋδραυλικών για δωρεάν

Διαβάστε περισσότερα

ME TO ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΡΑΜΜΕΝΟ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ. ΟΡΙΖΟΥΣΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟΝ 21 ο ΑΙΩΝΑ

ME TO ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΡΑΜΜΕΝΟ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ. ΟΡΙΖΟΥΣΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟΝ 21 ο ΑΙΩΝΑ ME TO ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΡΑΜΜΕΝΟ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ. ΟΡΙΖΟΥΣΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟΝ 21 ο ΑΙΩΝΑ Δημήτρης Ματθαίου Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Στην εκπαίδευση μιλάμε συχνά για το μέλλον. Ίσως γιατί

Διαβάστε περισσότερα

Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης (ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.), 7o Πανελλήνιο Συνέδριο 10,11,12 Οκτωβρίου 2014

Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης (ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.), 7o Πανελλήνιο Συνέδριο 10,11,12 Οκτωβρίου 2014 Μαρίας Περατικού-Κοκαράκη Θεοδόσης Νικολάου ο εκπαιδευτικός, ο παιδαγωγός, ο ποιητής 1930 2004 Μακαριώτατε και Σεβαστό Ιερατείο Αξιότιμε Κύριε Καθηγητά και Πρόεδρε του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤOPIA TOY ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΚΑΙ TOY ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. ΤΟΜΟΣ 10ος

ΙΣΤOPIA TOY ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΚΑΙ TOY ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. ΤΟΜΟΣ 10ος ΙΣΤOPIA TOY ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΚΑΙ TOY ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΟΜΟΣ 10ος ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Ιωάννης Κολιόπουλος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Σβολόπουλος Ακαδημαϊκός Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ «ΠΡΟ ΙΑΓΡΑΦΕΣ & ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΣΤΟΛΗΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ Μ - 08 ΠΑΡΑΛΛΑΓΗΣ ΑΣΟΥΣ» ΣΠΟΥ ΑΣΤΕΣ: ΕΠΟΠΤΕΙΑ:

ΠΤΥΧΙΑΚΗ «ΠΡΟ ΙΑΓΡΑΦΕΣ & ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΣΤΟΛΗΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ Μ - 08 ΠΑΡΑΛΛΑΓΗΣ ΑΣΟΥΣ» ΣΠΟΥ ΑΣΤΕΣ: ΕΠΟΠΤΕΙΑ: ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ «ΠΡΟ ΙΑΓΡΑΦΕΣ & ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΣΤΟΛΗΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ Μ - 08 ΠΑΡΑΛΛΑΓΗΣ ΑΣΟΥΣ»

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΝΕ ΟΤΙ Ο ΕΡΩΤΑΣ περνάει πρώτα από το στομάχι.

ΛΕΝΕ ΟΤΙ Ο ΕΡΩΤΑΣ περνάει πρώτα από το στομάχι. ΣΤΗ ΓΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ 27 ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΛΕΝΕ ΟΤΙ Ο ΕΡΩΤΑΣ περνάει πρώτα από το στομάχι. Ο Τζόνι πάντα γελούσε όταν το άκουγε αυτό. «Αν ήταν έτσι, ο μπαμπάς θα είχε ερωτευτεί τη θεία Πιπίνα», έλεγε στη

Διαβάστε περισσότερα

στοριογραφικη έρευνα περί πόλιν Ναούσικ ο ωδείο μας στην Κύπρο -Οι νέες ποικιλίες ροδακινιάς - νεκταρινιάς Ι»'4

στοριογραφικη έρευνα περί πόλιν Ναούσικ ο ωδείο μας στην Κύπρο -Οι νέες ποικιλίες ροδακινιάς - νεκταρινιάς Ι»'4 ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΝΑΟΥΣΑΣ στοριογραφικη Έτος 33ο - Απρίλιος Ιούνιος 2010 έρευνα περί ΑΡ. ΤΕΥΧΟΥΣ 131 ΐε εν 1106-2118 πόλιν Ναούσικ ο ωδείο μας στην Κύπρο ^ 1 -Οι νέες ποικιλίες

Διαβάστε περισσότερα

Ο Δρόμος. Νάσος Κτωρίδης Μ α ρ α θ ω ν ο δ ρ ό μ ο ς. Αγαπητοί απόφοιτοι δεν μπορώ να προχωρήσω αν δεν σας δώσω πρώτα αυτό που σας οφείλω.

Ο Δρόμος. Νάσος Κτωρίδης Μ α ρ α θ ω ν ο δ ρ ό μ ο ς. Αγαπητοί απόφοιτοι δεν μπορώ να προχωρήσω αν δεν σας δώσω πρώτα αυτό που σας οφείλω. Ομιλία της τελετής Αποφοίτησης των μεταπτυχιακών φοιτητών του Πανεπυστημίου Κύπρου. 10 Φεβρουάριος 2012 Ο Δρόμος Νάσος Κτωρίδης Μ α ρ α θ ω ν ο δ ρ ό μ ο ς Αγαπητοί φίλοι, Η είδηση ήρθε σαν αστραπή. Ανακάλυψαν

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη & Διαχείριση του Αγροτικού Χώρου» ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Οι Οικονομικές και Περιβαλλοντικές

Διαβάστε περισσότερα

Δεν μπορεί να μείνει αναπάντητη η επίθεση κυβέρνησης - ΕΕ - εφοπλιστών

Δεν μπορεί να μείνει αναπάντητη η επίθεση κυβέρνησης - ΕΕ - εφοπλιστών ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΩΝ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΑΠΟΜΑΧΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ Π Ε Σ - Ν Α Τ Κολοκοτρώνη 99 (3 ος όροφος) - Πειραιάς ΤΚ: 185 35 Τηλ/Φαξ: 210 4137271 - email: pesnat.pesnat@gmail.com Χρόνος Ίδρυσης 1979 Α Φ

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΟΡΧΟΜΕΝΟΥ Αρ.Πρωτ.: 298/12-1-2015

Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΟΡΧΟΜΕΝΟΥ Αρ.Πρωτ.: 298/12-1-2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΟΡΧΟΜΕΝΟΥ Αρ.Πρωτ.: 298/12-1-2015 Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Από το πρακτικό της αριθ. 22 ης /2014 Συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Ορχομενού. Αριθ. Απόφασης 204/2014

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ-ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ-ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ-ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ Το 3 ο κεφάλαιο αποτελείται από τέσσερις ενότητες, οι οποίες προβλέπεται να διδαχθούν σε 4 διδακτικές ώρες. Α. Ι ΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Οι διδακτικοί στόχοι

Διαβάστε περισσότερα

«Δημοκρατικοί» παραλογισμοί... και χαράτσια

«Δημοκρατικοί» παραλογισμοί... και χαράτσια «Δημοκρατικοί» παραλογισμοί... και χαράτσια Αναμφίβολα, είναι δεδομένος ο παραλογισμός της πολιτικής ηγεσίας της χώρας, στη λήψη των αποφάσεων της, αναφορικά με την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης

Διαβάστε περισσότερα

1) ΠΑΥΣΑΝΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ Ηλιακά (Εκδοτική Αθηνών)

1) ΠΑΥΣΑΝΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ Ηλιακά (Εκδοτική Αθηνών) ΠΗΓΕΣ 1) ΠΑΥΣΑΝΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ Ηλιακά (Εκδοτική Αθηνών) Κεφ.7. : Η αρχή των Ολυμπιακών Αγώνων. Από τους υπερβόρειους (το λαό που ζει πέρα από το Βόρειο άνεμο) ο Ηρακλής έφερε στην Ολυμπία τον κότινο.

Διαβάστε περισσότερα

-The Thorn Birds. Колин Маккалоу Поющие в терновнике Τα πουλιά πεθαίνουν τραγουδώντας Μετάφραση: Βικτώρια Τράπαλη

-The Thorn Birds. Колин Маккалоу Поющие в терновнике Τα πουλιά πεθαίνουν τραγουδώντας Μετάφραση: Βικτώρια Τράπαλη -The Thorn Birds Колин Маккалоу Поющие в терновнике Τα πουλιά πεθαίνουν τραγουδώντας Μετάφραση: Βικτώρια Τράπαλη Адаптированный текст подготовила Федорова Елена. Смотрите еще материалы на http://real-greece.ru/proza/knigi.html

Διαβάστε περισσότερα

1 Εισαγωγή στην Ανάλυση των Κατασκευών 1.1 Κατασκευές και δομοστατική

1 Εισαγωγή στην Ανάλυση των Κατασκευών 1.1 Κατασκευές και δομοστατική 1 Εισαγωγή στην Ανάλυση των Κατασκευών 1.1 Κατασκευές και δομοστατική Στη φύση μπορούμε να διακρίνουμε πάρα πολλά είδη διαφορετικών κατασκευών, οι οποίες άλλες προέκυψαν τυχαία και άλλες από ένστικτο επιβίωσης,

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΔΑΝΘΥΣ ΝΕΟΝΑΚΗΣ -ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Γ. ΔΡΑΚΑΚΗΣ

ΡΑΔΑΝΘΥΣ ΝΕΟΝΑΚΗΣ -ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Γ. ΔΡΑΚΑΚΗΣ ΡΑΔΑΝΘΥΣ ΝΕΟΝΑΚΗΣ -ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Γ. ΔΡΑΚΑΚΗΣ «Διάγομεν εν καλή καταστάσει επί του παρόντος το αυτό και δι υμάς ποθώ» Είναι η στερεότυπη εισαγωγή μιας σειράς επιστολών του μετανάστη Θεόφιλου Παρθενάκη στον

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΟΡΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γενικά Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θεμελιώδης αρχή της επιστήμης είναι η πίστη στην ύπαρξη ενός αντικειμενικού κόσμου ανεξάρτητου από το υποκείμενο (τον άνθρωπο) που επιδιώκει κάθε φορά την ερμηνεία

Διαβάστε περισσότερα

Η επανέκθεση της Αιγυπτιακής Συλλογής

Η επανέκθεση της Αιγυπτιακής Συλλογής εθνικό αρχαιολογικό μουσείο ο κοσμοσ της αρχαίας αιγυπτου Η επανέκθεση της Αιγυπτιακής Συλλογής μα αξιοζήλευτη θέση παγκοσμίως, οφειλόμενη, κατά κύριο λόγο, στην ποιότητα και τη σπανιότητά τους. Η εμπλουτισμένη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 73. Η λάμψη της εξέγερσης είναι παντοτινή...

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 73. Η λάμψη της εξέγερσης είναι παντοτινή... 1 ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 73 Η λάμψη της εξέγερσης είναι παντοτινή... 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ.3 Το πολυτεχνείο δεν τέλειωσε ποτέ Σελ.5 Η σύγχρονη κοινοβουλευτική «χούντα» Σελ.9 Χρονικό της Εξέγερσης (Τετάρτη 14/11) Σελ.10

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2015-2020

ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2015-2020 ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2015-2020 Χρόνο ζωής στα ιστορικά δικαιώματα δίνουν οι αποφάσεις του Λουξεμβούργου ΣΤΟ 75% Η ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2019 ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΦΑΚΕΛΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΠΙΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΣΚΟΥΝ ΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ Π.Ι.Κ. (2011-2012) ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ Π.Ι.Κ. (2011-2012) ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ -1- ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ Π.Ι.Κ. (2011-2012) ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ ΣΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ < «Ημέρες του Εκπαιδευτικού», 23-24 Ιανουαρίου 2012 > Σχεδιασμός: Βασιλική Σελιώτη Φιλόλογος,

Διαβάστε περισσότερα

Μ. Ασία, Καππαδοκία,Πόντος, Κρήτη. Θράκη, Μακεδονία, Ήπειρος, Νησιά Ιονίου. Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησος, Νησιά Αιγαίου

Μ. Ασία, Καππαδοκία,Πόντος, Κρήτη. Θράκη, Μακεδονία, Ήπειρος, Νησιά Ιονίου. Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησος, Νησιά Αιγαίου 3ο ΓΕΛ Ιωαννίνων-Επιφάνειος Σχολή Σχολ.έτος 2011-12 Ερευνητική Εργασία Θέμα:Δημοφιλείς παραδοσιακοί χοροί της Ελλάδας και φορεσιές. Το λαογραφικό υπόβαθρο Υπεύθυνη εκπ-κός: Νίκη Λιαπίκου, κλ. ΠΕ2 ΟΜΑΔΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Iανουάριος - Φεβρουάριος 2011, Έτος 15ο - Τεύχος 83ο

Iανουάριος - Φεβρουάριος 2011, Έτος 15ο - Τεύχος 83ο Iανουάριος - Φεβρουάριος 2011, Έτος 15ο - Τεύχος 83ο Εκδίδεται από το Γραφείο Νεότητας της Ιεράς Μητροπόλεως Λαρίσης και Τυρνάβου Περιεχόμενα 3 6 7 8 9 10 11 12 14 15 16 17 17 19 20 23 25 27 29 Γιαγιάδες.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΣΤΟΛΗ - ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ - ΑΠΟΥΣΙΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΑΓΩΓΗ / ΑΠΟΛΥΣΗ Α. ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΣΤΟΛΗ Οι μαθητές

Διαβάστε περισσότερα

Οι Μοναχοί Σαολίν. Συντάχθηκε απο τον/την tzon1987

Οι Μοναχοί Σαολίν. Συντάχθηκε απο τον/την tzon1987 Ψάχνοντας μέσα στην ομίχλη του χρόνου ο ερευνητής θα βρει στο χώρο των πολεμικών τεχνών ένα θρύλο. Τον θρύλο για τα μοναστήρια Σαολίν της Κίνας. Η ύπαρξη τους δεν αμφισβητείται ιστορικά και τα κατορθώματα

Διαβάστε περισσότερα

Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης

Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Τμήμα Φιλολογίας Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών

Διαβάστε περισσότερα

«Ο αγιογράφος μόνον αποκαλύπτει. Αποκαλύπτει το αόρατο και το κάνει ορατό» Eπιμέλεια: Βάσω Β. Παππά (Vas_nikpap@yahoo.gr)

«Ο αγιογράφος μόνον αποκαλύπτει. Αποκαλύπτει το αόρατο και το κάνει ορατό» Eπιμέλεια: Βάσω Β. Παππά (Vas_nikpap@yahoo.gr) «Ο αγιογράφος μόνον αποκαλύπτει. Αποκαλύπτει το αόρατο και το κάνει ορατό» Eπιμέλεια: Βάσω Β. Παππά (Vas_nikpap@yahoo.gr) Η Νάγια Καπλανίδου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και αποφοίτησε από το Αμερικάνικο

Διαβάστε περισσότερα

Αποκλειστική συνέντευξη

Αποκλειστική συνέντευξη ef_74:efim.65 4/14/09 7:16 PM Page 1 Γραφεία: Γεωργίου Σταύρου 20 67100 Ξάνθη Τηλ. 25410 27470 Έτος 11 0 Αριθμός φύλλου 74 ο ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009 Τιμή φύλλου: 0,01 ευρώ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ»»» Καρναβάλι

Διαβάστε περισσότερα

Διαβάστε τα κυριότερα άρθρα της εφημερίδας, στο blog του Πολίτη: http://politis-news. blogspot. com/ Κάλπες ςτις 4 ΟΚτωβριΟυ εςτηςε Ο Κάράμάνλης

Διαβάστε τα κυριότερα άρθρα της εφημερίδας, στο blog του Πολίτη: http://politis-news. blogspot. com/ Κάλπες ςτις 4 ΟΚτωβριΟυ εςτηςε Ο Κάράμάνλης ΤΙΜΗ: 1 ευρώ ΕΤΟΣ 7ο ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ: 320 Εβδομαδιαία, πολιτική, οικονομική και κοινωνική εφημερίδα Διαβάστε τα κυριότερα άρθρα της εφημερίδας, στο blog του Πολίτη: hp://poliis-news. blogspo. com/ Κάλπες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ (ΠΟΕΔ) ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ 2012-13

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ (ΠΟΕΔ) ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ 2012-13 ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ (ΠΟΕΔ) ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ 2012-13 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012 1 Προς όλα τα μέλη, Λευκωσία, 18 Σεπτεμβρίου, 2012 Αγαπητοί συνάδελφοι,

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Τα Πέτρινα Γεφύρια της Λέσβου»

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Τα Πέτρινα Γεφύρια της Λέσβου» Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Τα Πέτρινα Γεφύρια της Λέσβου» Γενικό Λύκειο Γέρας Σχ. Έτος 2011-2012 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περιεχόμενα..................................... 2 Ευχαριστίες...........................

Διαβάστε περισσότερα

...ένας μουτζούρης με τα φρένα σπασμένα

...ένας μουτζούρης με τα φρένα σπασμένα Διαδρομή: ΙΩΑΝΝΙΝΑ - ΑΘΗΝΑ - ΙΩΑΝΝΙΝΑ Δρομολόγιο 1ο: ΠΑΛΙΟ ΧΑΤΖΗΚΩΣΤΑ/ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ/ΠΕΡΑΜΑ/ΠΑΝ. ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ περιοδική έκδοση της συλλογικότητας Ταπί & Ψύχραιμοι Ιωάννινα, Γενάρης 2014...ένας μουτζούρης με

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνική Οικονομία: Μια βιώσιμη εναλλακτική?

Κοινωνική Οικονομία: Μια βιώσιμη εναλλακτική? Κοινωνική Οικονομία: Μια βιώσιμη εναλλακτική? Δρ. Διευθυντής, Ινστιτούτο Κοινωνικής Οικονομίας Περιεχόμενα ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 Α. ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ... 4 Α.1. Άμεσες Ξένες Επενδύσεις και Κοινωνικά Ομόλογα... 4 Α.2.

Διαβάστε περισσότερα

www.stamoulis.gr ίλοι μας, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΤΑΜΟΥΛΗ Α.Ε.

www.stamoulis.gr ίλοι μας, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΤΑΜΟΥΛΗ Α.Ε. Φ ίλοι μας, Με μεγάλη χαρά σας παρουσιάζουμε τις συλλογές ΑΘΩΣ/ΠΑΙΔΙΚΑ και ΑΘΩΣ/ΕΦΗΒΙΚΑ των εκδόσεων Σταμούλη που έχουν στόχο να συμβάλλουν στην πνευματική καλλιέργεια των παιδιών μας. Οι εκδόσεις Αθ.

Διαβάστε περισσότερα

Αιγύπτιους όπως ο Δαίδαλος, ο Ίκαρος, ο Αίολος, ο Όσιρης και η Ίσιδα ανάλογα με τους εκάστοτε μύθους του κάθε τόπου. Οι αρχαιότερες παραστάσεις όμως

Αιγύπτιους όπως ο Δαίδαλος, ο Ίκαρος, ο Αίολος, ο Όσιρης και η Ίσιδα ανάλογα με τους εκάστοτε μύθους του κάθε τόπου. Οι αρχαιότερες παραστάσεις όμως 1 ΙΣΤΟΡΙΑ & ΕΞΕΛΙΞΗ Μια φορά και έναν καιρό.. Ο άνθρωπος προσπάθησε και κατάφερε, να παραμείνει στην επιφάνεια του νερού, χωρίς να χρειάζεται να κολυμπάει, με την βοήθεια ίσως κάποιου κορμού δέντρου. Κάνοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΙΖΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΕΝΤΥΠΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ

ΜΕΙΖΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΕΝΤΥΠΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΕΣΠΑ 2007-13\Ε.Π. Ε&ΔΒΜ\Α.Π. 1-2-3 «Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών στις 8 Π.Σ., 3 Π.Σ.Εξ., 2 Π.Σ.Εισ.» Με συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε. Κ. Τ.) ΜΕΙΖΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Α Ν Α Δ Ρ Ο Μ Ε Σ. ΤΕΥΧΟΣ Νο 15 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 Σελίδα 1

Α Ν Α Δ Ρ Ο Μ Ε Σ. ΤΕΥΧΟΣ Νο 15 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 Σελίδα 1 Α Ν Α Δ Ρ Ο Μ Ε Σ ΚΩΔΙΚΟΣ: 3481 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ- ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ- ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 ΤΕΥΧΟΣ Νο 15 ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑΣ Βουλής 36, 5 ος όροφος Γραφ. 5 Αθήνα Τ.Κ. 105 57 Τηλ: 2103251740,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Π.Ε. & Δ.Ε. ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΠΡΟΣ/ΚΟΥ Α/ΘΜΙΑΣ & Β/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΤΜΗΜΑΤΑ Γ Ταχ. Δ/νση:: Α.Παπανδρέου 37 Τ.Κ. Πόλη:

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΕΜΒΑΔΟΥ ΤΟΥ ΟΡΘΟΓΩΝΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟΥ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ Τ.Π.Ε.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΕΜΒΑΔΟΥ ΤΟΥ ΟΡΘΟΓΩΝΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟΥ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. 406 3 Ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΕΜΒΑΔΟΥ ΤΟΥ ΟΡΘΟΓΩΝΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟΥ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. Φερεντίνος Σπύρος Σχολ. Σύμβουλος Μαθηματικών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΤΗΣΙΑ EKΘΕΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 2014

ΕΤΗΣΙΑ EKΘΕΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 2014 ΕΤΗΣΙΑ EKΘΕΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 2014 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ THΣ ΕΣΕΕ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΣΕΕ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 2014 Διορθώσεις: Βάσω Μπαχούρου Ηλεκτρονική

Διαβάστε περισσότερα

ΣΗΜΕΙΩΜΑ. Γρεβενά 22/05/2012

ΣΗΜΕΙΩΜΑ. Γρεβενά 22/05/2012 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Το πρόγραμμα ΤΟΝ ΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ υλοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2011-12 στο 2ο Γυμνάσιο Γρεβενών με μαθητές της Α τάξης. Υπεύθυνος Καθηγητής: Θεοδοσίου Μαριάννα Γρεβενά 22/05/2012

Διαβάστε περισσότερα

Για τις απαρχές του ελευθεριακού ρεύµατος

Για τις απαρχές του ελευθεριακού ρεύµατος Αναδηµοσίευση στο Civilitas.GR 2007* Για τις απαρχές του ελευθεριακού ρεύµατος Η ελευθεριακή σκέψη Μέρος Α Μπροσούρα που εκδόθηκε στο Ναύπλιο το 2005 µε τίτλο «Ο ελευθεριακός σοσιαλισµός. Για τις απαρχές

Διαβάστε περισσότερα

Project «Διατροφή μέσω των αιώνων»

Project «Διατροφή μέσω των αιώνων» Project «Διατροφή μέσω των αιώνων» ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΑΝΑ ΤΟΠΟΥΣ Γραπτά κείμενα σχετικά με τη διατροφή των Ελλήνων στο πέρασμα των αιώνων από τα Ομηρικά χρόνια περιγράφουν με εντυπωσιακές λεπτομέρειες

Διαβάστε περισσότερα

Eκδοση: Conceptum Α.Ε. Χέυδεν 12, 104 34 Αθήνα, Τηλ. 210 8838 858, Fax. 210 8838 691 www.conceptum.gr e-mail: info@conceptum.gr

Eκδοση: Conceptum Α.Ε. Χέυδεν 12, 104 34 Αθήνα, Τηλ. 210 8838 858, Fax. 210 8838 691 www.conceptum.gr e-mail: info@conceptum.gr Υπεύθυνος Έργου: Δαμιανάκης Αδάμ, Δρ. Επιστήμης Υπολογιστών Συγγραφική ομάδα: Πανουτσόπουλος Θανάσης, Δάσκαλος Κροντηράς Χριστόφορος, Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Φυσικής Πανεπιστημίου Πατρών Copyright

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: Η συμβολή των αρχαίων Ελλήνων στην Τέχνη της Διοίκησης των Επιχειρήσεων. Σπουδαστές:

Διαβάστε περισσότερα

Η Αθανασία Γαϊτανίδου γεννήθηκε στον Κορινό Πιερίας. Αποφοίτησε από τη Ζαρίφειο Παιδαγωγική Ακαδημία Αλεξανδρούπολης και πραγματοποίησε το

Η Αθανασία Γαϊτανίδου γεννήθηκε στον Κορινό Πιερίας. Αποφοίτησε από τη Ζαρίφειο Παιδαγωγική Ακαδημία Αλεξανδρούπολης και πραγματοποίησε το εικονογράφηση Η Αθανασία Γαϊτανίδου γεννήθηκε στον Κορινό Πιερίας. Αποφοίτησε από τη Ζαρίφειο Παιδαγωγική Ακαδημία Αλεξανδρούπολης και πραγματοποίησε το μεταπτυχιακό της με θέμα Διοίκηση και Διαχείριση

Διαβάστε περισσότερα

Κρούσματα ιογενούς μηνιγγίτιδας τις κατασκηνώσεις Ζιάκα

Κρούσματα ιογενούς μηνιγγίτιδας τις κατασκηνώσεις Ζιάκα ΚΩΔΙ 1906 Έτος 22ο Αριθ.φύλλου 5646 Τιμή Φυλλου 0.15 Τηλ.24620/28924 e-mail:tsaknaki@otenet.gr Πέμπτη 19 Ιουλίου 2012 Κρούσματα ιογενούς μηνιγγίτιδας τις κατασκηνώσεις Ζιάκα Ελπίδες για επανεκκίνηση της

Διαβάστε περισσότερα

Ομήρου Ιλιάδα Ραψωδία Α 1-252 και 508-633. Λοιμός, Μῆνις. Διδακτικό σενάριο

Ομήρου Ιλιάδα Ραψωδία Α 1-252 και 508-633. Λοιμός, Μῆνις. Διδακτικό σενάριο Ομήρου Ιλιάδα Ραψωδία Α 1-252 και 508-633 Λοιμός, Μῆνις Διδακτικό σενάριο Πόπη Χριστοφόρου Πούγιουρου, Φιλόλογος Λειτουργός Γραφείου Αναλυτικών Προγραμμάτων Λευκωσία 2012 Δυο λόγια για το διδακτικό σενάριο

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί ο Θεός δεν μας δίνει πάντα ό,τι του ζητάμε;

Γιατί ο Θεός δεν μας δίνει πάντα ό,τι του ζητάμε; ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΕΝΟΡΙΑΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΟΛΕΩΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Ι.Ν. Αγ. Γεωργίου ΕΝΤΥΠΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ Περίοδος Β Έτος 3 ο Πρόγραμμα Ιερών Ακολουθιών Ιουνίου - Αυγούστου Εσπερινός

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: «Χαιρετισμός και Οδηγίες για τα μαθήματα που διδάσκουν οι Κοινωνιολόγοι σε Γυμνάσια, Γ.Ε.Λ και ΕΠ.ΑΛ

Θέμα: «Χαιρετισμός και Οδηγίες για τα μαθήματα που διδάσκουν οι Κοινωνιολόγοι σε Γυμνάσια, Γ.Ε.Λ και ΕΠ.ΑΛ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ---------- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Π/ΘΜΙΑΣ & Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα