BYZANTINA ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ 22 (2012)

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "BYZANTINA ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ 22 (2012) 443-456"

Transcript

1 Neglected Barbarians, επιμ. έκδ. F. Cu r ta [Studies in the Early Middle Ages 32], Brepols Publishers n.v., Turnhout σ., 24 έγχρωμες εικόνες, ISBN: Η εποχή της ύστερης Αρχαιότητας, και κυρίως της μετανάστευσης των λαών, παρουσιάζει ένα μεγάλο εύρος ζητημάτων και αλλαγών που δύσκολα απαντά σε άλλες ιστορικές περιόδους. Η παρακμή του ρωμαϊκού κράτους, η κατάρριψη παγιωμένων για αιώνες συνόρων, η έλευση «άγνωστων» βαρβαρικών λαών και η σταδιακή μεταβολή της εθνολογικής και πολιτισμικής φυσιογνωμίας του ευρωπαϊκού χώρου συνιστούν ένα ιδιαίτερα ελκυστικό πεδίο έρευνας για τον ιστορικό και όχι μόνο. Στην ανάγκη ανάδειξης των σύνθετων ιστορικών και πολιτισμικών ζητημάτων που σχετίζονται με «παραμελημένους» λαούς της μεγάλης μετανάστευσης, σημαντική συμβολή αποτελεί ο τόμος Neglected Barbarians, συλλογικό έργο με 16 μελέτες γύρω από την ιστορία και τον πολιτισμό λαών με βραχύβια ή μεγαλύτερη συμμετοχή στις ανακατατάξεις του 5ου και 6ου αιώνα. Σε αυτό το πλαίσιο, ο τόμος καλύπτει κενά στην έρευνα και αναδεικνύει νέες προσεγγίσεις για τη μελέτη λαών, οι οποίοι, αν και διαδραμάτισαν κάποιο ρόλο στη διαδικασία της μεταβολής του ρωμαϊκού κόσμου, δεν έτυχαν ιδιαίτερης προσοχής τόσο από τους σύγχρονούς τους συγγραφείς όσο και μετέπειτα. Η απόδοση του επιθέτου παραμελημένοι δικαιολογείται κατ αρχήν από το γεγονός ότι οι πηγές παρέχουν μαρτυρίες για έναν βαρβαρικό λαό σχεδόν μόνο όταν αυτός εμφανίζεται στα σύνορα της αυτοκρατορίας. Επίσης, σύμφωνα με τους Curta και Steinacher, υπάρχει και άλλη μία διάσταση, ένας εσωτερικός διαχωρισμός των βαρβαρικών λαών σε παραμελημένους και μη. Σε πλεονεκτικότερη θέση βρίσκονται οι βάρβαροι που αφενός είχαν έναν «εθνικό» ιστορικό, όπως ο Ιορδάνης και ο Γρηγόριος της Τουρώνης, και BYZANTINA ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ 22 (2012)

2 444 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ-book review αφετέρου εκείνοι που αναζητήθηκαν κατά τους νεότερους χρόνους ως πρόγονοι σημερινών λαών ή ως πρόσχημα για επεκτατικούς λόγους. Το άθροισμά τους ωστόσο και στις δύο περιπτώσεις είναι μικρό. Οι Γότθοι, οι Φράγκοι και οι Σλάβοι είναι εκείνοι που αναμφίβολα δεν κατατάσσονται στους «παραμελημένους βαρβάρους», ενώ για τη μεγάλη πλειοψηφία των βαρβαρικών λαών, πέρα από τις ελλιπείς μαρτυρίες των πηγών, η σύγχρονη έρευνα δεν έχει επιδείξει αντίστοιχο έργο. Με σημείο αναφοράς την ύστερη Αρχαιότητα και τον πρώιμο Μεσαίωνα, και εξέταση του γεωγραφικού χώρου από τα ανατολικά προς τα δυτικά, οι μελέτες του τόμου καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα βαρβαρικών λαών και πολιτισμών από τη Βαλτική θάλασσα και τον Καύκασο μέχρι την Ιβηρική χερσόνησο και το δυτικό τμήμα της βόρειας Αφρικής. Η εισαγωγή στην προβληματική των ζητημάτων γίνεται από τον Florin Curta, ενώ ο τόμος κλείνει με τις επισημάνσεις του Peter Heather. Πρώτη στη σειρά των αξιόλογων έως υποδειγματικών μελετών του τόμου είναι εκείνη της Audronė Bliujienė («The Backcountry Balts (Aesti) and the Northern Gold in Late Antiquity and the Early Middle Ages», σσ ), που αφορά την παραγωγή και διακίνηση του ήλεκτρου (του «χρυσού του βορρά») στον χώρο μεταξύ των ποταμών Βιστούλα και Νάρβα. Καταγράφονται οι εμπορικές σχέσεις της Ρώμης με τους Aesti, τα ευρήματα σχετικά με το ήλεκτρο, και δίνεται έμφαση στον 5ο και 6ο αιώνα, όπου παρατηρούνται πολιτισμικές μεταβολές στη σημερινή Λιθουανία. Στα παράλια της Βαλτικής είχαν αναπτυχθεί νωρίτερα σημαντικά εμπορικά κέντρα, ωστόσο μετά το 550 η παραγωγή του ήλεκτρου συνεχίζεται μόνο στην περιοχή της Lamata, στη δυτική Λιθουανία. Το γεγονός ότι αφενός οι χάντρες από ήλεκτρο στη γυναικεία διακόσμηση (περιδέραια), εντοπίστηκαν, μεταξύ άλλων, στον Μέσο Δούναβη και την Κριμαία και αφετέρου ότι στη Λιθουανία απαντούν διακοσμητικά στοιχεία της ζώνης και περόνες από τις παραπάνω περιοχές, τεκμηριώνει για τον συγγραφέα την υπόθεση ότι το ήλεκτρο απετέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη εμπορικών και πολιτισμικών επαφών του λιθουανικού χώρου με τον ευρύτερο περίγυρό του μέχρι τον 8ο αιώνα. Ο Wojciech Nowakowski («The Mysterious Barbarians of Mazuria: The Riddle of the Olsztyn Group», σσ ), πραγματεύεται τα ευρήματα και τις εγκαταστάσεις του λεγόμενου πολιτισμού Olsztyn στη Μαζουρία (βορειοανατολική Πολωνία), ο οποίος άνθισε κατά τον 6ο και 7ο BYZANTINA SYMMEIKTA 22 (2012)

3 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ-book review 445 αιώνα και ανέπτυξε μεγάλο δίκτυο επαφών. Εξετάζεται το ιστορικό υπόβαθρο της περιοχής από τους ρωμαϊκούς χρόνους (ο λαός των Galindae), τα αίτια του μεγάλου χάσματος στα αρχαιολογικά ευρήματα μεταξύ 350/75-450/75, η σταδιακή ανάπτυξη του Olsztyn και τα κύρια χαρακτηριστικά του (καύση νεκρών, τοξόσχημες περόνες, απουσία όπλων στις ταφές, ενταφιασμός ίππων κ.α.), οι έξωθεν επιδράσεις (ιδιαίτερα από τους Σλάβους) οι πολιτισμικές επαφές με τους Μεροβίγγειους, τον Μέσο και Άνω Δούναβη, και η παρακμή του πολιτισμού, η οποία συμπίπτει με τη διακοπή των έξωθεν επαφών του. Τίθεται το ζήτημα της ανάπτυξης του Olsztyn είτε από εσωτερικούς παράγοντες, όπως π.χ. οι κοινωνικές μεταβολές, είτε από την εγκατάσταση κάποιων άλλων πληθυσμιακών ομάδων στην περιοχή, όπως οι Γότθοι στα μέσα του 5ου αιώνα, ή οι Έρουλοι. Ο συγγραφέας θεωρεί ότι η περίοδος του χάσματος στα ευρήματα οριοθετεί την προσωρινή φυγή και επιστροφή των βαλτικών πληθυσμών (Galindae/Galindians) και αποδίδει σε αυτούς τον πολιτισμό Olsztyn. Ένα μεγάλης σημασίας κεφάλαιο στην πρώιμη ιστορία της Ανατολικής Ευρώπης αφορά η συμβολή του Bartłomiej Szymon Szmoniewski για τους Άντες («The Antes: Eastern Brothers of the Sclavenes?», σσ ). Παρατίθενται οι απόψεις γύρω από την σλαβική, αλανική ή γερμανική καταγωγή των Αντών και οι υποθέσεις για τη σύνδεσή τους με τους μεσαιωνικούς Ρως ή με τους σημερινούς Ουκρανούς. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον επίσης δίνεται στον πολιτισμό Penkovka, ο οποίος ταυτίζεται συχνά με τους Άντες, τα γεωγραφικά όρια του πολιτισμού καθώς και σε άλλους θησαυρούς εντός της αντικής επικράτειας. Αναφορικά με την καταγωγή των Αντών προσεγγίζεται η αμφιλεγόμενη μαρτυρία του Ιορδάνη για τους Venethi και τα διασωθέντα στις πηγές αντικά ανθρωπωνύμια. Ο μελετητής αμφισβητεί παραδοσιακές θέσεις όπως η ταύτιση των Αντών με τον πολιτισμό Penkovka, τον οποίο εκλαμβάνει ως κράμα σλαβικών και νομαδικών στοιχείων, ή η θεώρηση τους ως σλαβικού λαού, συγγενικού με τους Σκλαβηνούς. Αντίστοιχα με την άποψη του F. Curta στη μονογραφία του για τους Σλάβους του Κάτω Δούναβη, ο Szmoniewski θεωρεί το όνομα Άντες ως έναν όρο-ομπρέλα για τις ποικίλες πολιτικές και πολιτισμικές διαμορφώσεις στον δικό τους γεωγραφικό χώρο (κυρίως η ζώνη δάσουςστέπας της Ουκρανίας, μεταξύ Δνείπερου και Δνείστερου). BYZANTINA ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ 22 (2012)

4 446 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ-book review Η συμβολή των Igor O. Gavritukhin και Michel Kazanski («Bosporus, the Tetraxite Goths, and the Northern Caucasus Region during the Second Half of the Fifth and the Sixth Centuries», σσ ) δίνει έμφαση στις πολιτισμικές επιδράσεις που παρατηρούνται στην περιοχή της Κριμαίας και του βόρειου Καύκασου μεταξύ 453 με 570 περίπου. Ο μεγάλος αριθμός αρχαιολογικών ευρημάτων που εξετάζονται (για τα οποία επισημαίνεται η ανεπαρκής δημοσίευση και ανάλυσή τους) δείχνει κατ αρχήν τη διάδοση ορισμένων τύπων διακόσμησης από τον Μέσο Δούναβη προς αυτές τις περιοχές, όπως οι τοξόσχημες περόνες με ή χωρίς εγχάρακτη διακόσμηση, οι πόρπες με διαμαντόσχημη πλάκα και εγχάρακτη διακόσμηση κ.α. Το κύριο ενδιαφέρον της μελέτης στρέφεται στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ της πόλης του Βοσπόρου και των Τετραξιτών Γότθων με βαρβαρικούς πληθυσμούς στον βόρειο Καύκασο. Στην περιοχή του Κρασνοντάρ και του Κάτω Κουμπάν έχουν εντοπιστεί ποικίλα ευρήματα, όπως ελασμάτινες τοξόσχημες περόνες με τρία εξάρματα ή τετιγγόσχημες περόνες, που θεωρούνται μίμηση προτύπων του Βοσπόρου ενώ άλλα ευρήματα προέρχονται από εκεί. Αντίθετα, η περιοχή του Κισλοβόντσκ, του Κabardino-Βalkaria και η βόρεια Οσσετία φαίνεται ότι διατηρούσαν ισχυρότερες επαφές με το Βυζάντιο μέσω της Αμπχαζίας και των ορεινών περασμάτων του Έλμπρουζ. Για τις παραπάνω επιδράσεις του Βοσπόρου θεωρείται πιθανή η μετακίνηση πληθυσμών από την Κριμαία προς τον βόρειο Καύκασο. Πτυχή ενός ζητήματος παραμελημένου στην έρευνα, όπως οι Ούννοι του Μέσου Δούναβη μετά τη μάχη του Νεντάο το 454 και τη διάλυση του βασιλείου τους, αποτελεί η συμβολή της Margit Nagy («A Hun-Age Burial with Male Skeleton and Horse Bones Found in Budapest», σσ ), η οποία πραγματεύεται τα ευρήματα της ταφής ενός νεαρού ιππέα των μέσων του 5ου αιώνα που εντοπίστηκε στη Βουδαπέστη (Budapest-Zugló). Στην ταφή υπήρχε επίσης κρανίο και τρεις σπόνδυλοι ίππου μαζί με δύο μικρούς κώδωνες. Δίπλα στον ιππέα εντοπίστηκαν επτά επενδύσεις ζώνης κοσμημένες με χρυσό, δύο σιδερένιες πόρπες, σιδερένιο μαχαίρι, σιδερένια χαλινάρια κ.α. Επισημαίνεται η χρήση του συγκεκριμένου ταφικού εθίμου στους Σαρμάτες και τους Ούννους και κάποιες λεπτομέρειες που παραπέμπουν στους δεύτερους. Αναφέρονται ακόμη ορισμένες ύστερες ρωμαϊκές επιδράσεις στη διακόσμηση του ιππέα. Η συγγραφέας σημειώνει BYZANTINA SYMMEIKTA 22 (2012)

5 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ-book review 447 ότι η μάχη του Νεντάο δεν επέφερε την άμεση εξάλειψη των έως τότε παραδόσεων στη διακόσμηση, η οποία συνδεόταν με την κοινωνική θέση των ανθρώπων, και υποστηρίζει τη συνέχιση για κάποιες δεκαετίες του υλικού πολιτισμού της «ουννικής αυτοκρατορίας». Η μελέτη της Ágnes B. Tóth («A Fifth-Century Burial from Old Buda (Budapest)», σσ ) πραγματεύεται μία γυναικεία ταφή που εντοπίστηκε στην παλαιά Βούδα. Επιχειρείται η ένταξη των ευρημάτων (χρυσά σπειροειδή εξαρτήματα, τμήμα χτένας, περόνη με πέντε εξάρματα, πόρπη ζώνης, σιδερένιο μαχαίρι κ.α.) σε ένα πολιτισμικό πλαίσιο και η συσχέτισή των αντικειμένων με ποικίλα άλλα βαρβαρικά. Με βάση τη μετα-ουννική χρονολόγηση της ταφής, που ανήκει σε πρόσωπο υψηλής κοινωνικής θέσης, προσεγγίζεται το ζήτημα των πληθυσμιακών δεδομένων στην περιοχή της Βουδαπέστης για τον ύστερο 5ο και πρώιμο 6ο αιώνα, τα οποία σχετίζονται με βαρβαρικές ηγεμονίες στον Μέσο Δούναβη. Σύμφωνα με την Tóth, η περόνη και η πόρπη αφορούν ένα πλούσια διακοσμημένο γυναικείο ένδυμα, όμοιο με εκείνα άλλων μελών της αριστοκρατίας σε κοινότητες της ανατολικής Ουγγαρίας ή της νότιας Γερμανίας που είχαν υιοθετήσει ουννικές και οστρογοτθικές παραδόσεις. Ο τρόπος στήριξης του μαχαιριού στη ζώνη παρουσιάζει αναλογίες με ευρήματα στη νότια Γερμανία, γεγονός που ερμηνεύεται ως μετακίνηση προς τα εκεί πληθυσμών με βραχύχρονη παρουσία στον Μέσο Δούναβη, πιθανότατα των Σουήβων. Εξετάζοντας το γεπιδικό κοιμητήριο του Bratei ΙΙΙ (περιοχή του Sibiou στην Τρανσυλβανία) που χρονολογείται στα τέλη του 6ου ή στον πρώιμο 7ο αιώνα (εγκαταλείφθηκε γύρω στο 650) ο Radu Harhoiu («Where Did All the Gepids Go? A Sixth- to Seventh-Century Cemetery in Bratei (Romania)», σσ ) θέτει το ερώτημα για το πού κατευθύνθηκαν οι Γεπίδες μετά το 567 και επιχειρεί να διακρίνει τη συνέχιση του υλικού τους πολιτισμού. Δίνονται πληροφορίες αφενός για ταφικά έθιμα, όπως ο ενταφιασμός με κατεύθυνση από τα δυτικά προς τα ανατολικά και απόθεση τροφής σε μικρά αγγεία, και αφετέρου για τα ποικίλα ευρήματα (περόνες, πόρπες, ενώτια, περιδέραια, χτένες, μαχαίρια, βέλη, ξίφη, στιλέτα και αναβολείς). Επισημαίνονται ακόμη ορισμένες διαφοροποιήσεις μεταξύ του παλαιότερου- δυτικού και του ανατολικού τμήματος του κοιμητήριου (στο τελευταίο, μεταξύ άλλων, κυριαρχούν τα χειροποίητα αγγεία ενώ απαντούν και ταφές ίππων). Σύμφωνα με τον Harhoiu, μεγάλος αριθμός BYZANTINA ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ 22 (2012)

6 448 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ-book review ταφών στα τέλη του 6ου αιώνα παρέχει ενδείξεις ισχυρών αβαρικών επιδράσεων από τον Μέσο Δούναβη, γεγονός που ερμηνεύεται ως δείγμα αφομοίωσης των τοπικών Γεπιδών στην πρώιμη αβαρική κοινωνία. Αυτή η διαδικασία ολοκληρώθηκε κατά τον πρώιμο 7ο αιώνα, όπως προκύπτει κυρίως από το ανατολικό τμήμα του κοιμητήριου. Τα αρχαιολογικά κατάλοιπα των Γεπιδών στα Βαλκάνια είναι το θέμα της Anna Kharalambieva («Gepids in the Balkans: A Survey of the Archaeological Evidence», σσ ). Γίνεται σύντομη επισκόπηση των μετακινήσεων του λαού από τη Βαλτική προς τα βόρεια Καρπάθια, την ενσωμάτωσή τους στο βασίλειο του Αττίλα και τη μετέπειτα ηγεμονία τους με κέντρο το Σίρμιο. Εξετάζονται τα περιορισμένα αρχαιολογικά τους κατάλοιπα στη Βουλγαρία που αφορούν στοιχεία ενδυμασίας, κυρίως τοξόσχημες περόνες με πέντε εξάρματα και αετόσχημες πόρπες ζώνης. Η Kharalambieva υποστηρίζει ότι, εξαιτίας της πιθανής μετακίνησης κάποιων Γεπιδών, η ενδυμασία των γυναικών της γεπιδικής αριστοκρατίας στην περιοχή του Τισσού ποταμού αποτέλεσε αντικείμενο μίμησης στις βόρειες επαρχίες του Βυζαντίου κατά τον πρώιμο 6ο αιώνα. Το κεφάλαιο του Jaroslav Jiřík («Bohemian Barbarians: Bohemia in Late Antiquity», σσ ) πραγματεύεται τη Βοημία στην ύστερη Αρχαιότητα. Μετά από αναδρομή στα γερμανικά πολιτισμικά κατάλοιπα της περιοχής του 4ου αιώνα και τις γερμανικές ή νομαδικές επιδράσεις σε μεθοριακές περιοχές εγκατάστασης φοιδεράτων, ο Jiřík θέτει ως βάση για την κατανόηση των πολιτισμικών μεταβολών στη Βοημία μετά το 410 εκείνες που προηγήθηκαν στον Μέσο Δούναβη. Με κέντρο του ενδιαφέροντος τα ευρήματα της ομάδας Vinařice, εξετάζει την παρουσία των οστρογοτθικών (τοξόσχημες περόνες, χτένες από κέρας ελάφου, τροχήλατη κεραμική κ.α.) και ύστερων ρωμαϊκών στοιχείων (πόρπες με εγχάρακτη ή ζωόμορφη διακόσμηση, γυάλινα κύπελλα, πήλινες κανάτες κ.α.) και σημειώνει την επικράτηση του ενταφιασμού στα ταφικά έθιμα. Η ανάπτυξή του πολιτισμού Vinařice τοποθετείται μεταξύ 440/50 και 480/90 και για τη διαμόρφωσή του, δίπλα στις επιδράσεις από τον Μέσο Δούναβη και τον χώρο του Ρήνου/Μάιν, ο συγγραφέας θεωρεί πιθανή τη συμμετοχή των Βαυαρών (Baiuvari) οι οποίοι στις αρχές του 6ου αιώνα μετακινήθηκαν από τη βόρεια Βοημία προς τα νότια. Η μελέτη του Roland Steinacher («The Herules: Fragments of a History», σσ ) πραγματεύεται τους Έρουλους μέσα από τις BYZANTINA SYMMEIKTA 22 (2012)

7 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ-book review 449 σχετικές μαρτυρίες για την περίοδο από το 268 έως το 550. Αναφέρονται οι συγκρούσεις και οι συμμαχίες με τη Ρώμη τον 3ο αιώνα, η ένταξή τους στον ύστερο ρωμαϊκό και πρώιμο βυζαντινό στρατό, η υπηρεσία τους σε άλλους βάρβαρους ηγεμόνες, η διαβίωσή τους στο ουννικό βασίλειο, η εφήμερη ηγεμονία τους στην Κάτω Αυστρία και τη νότια Μοραβία, η οποία καταλύθηκε από τους Λογγοβάρδους, η εγκατάστασή τους από τον Αναστάσιο στη Δεύτερη Παννονία και η πολιτική του Ιουστινιανού απέναντί τους. Η πορεία των Ερούλων από τη Σκανδιναβία στην Αζοφική, την Κεντρική Ευρώπη κ.α. και η επιστροφή στην αρχική τους πατρίδα που καταγράφουν ο Ιορδάνης και ο Προκόπιος εκλαμβάνεται από τον Steinacher ως ιστοριογραφικός μύθος, εμπνεόμενος από προφορικές παραδόσεις και την ανάγκη της αρχαίας ιστοριογραφίας να «δημιουργήσει» μία μακρινή πατρίδα των βαρβαρικών λαών. Ο συγγραφέας θεωρεί ότι οι Έρουλοι δεν διέφεραν από τους υπόλοιπους βαρβαρικούς λαούς (gentes), καθώς δεν ήταν μόνο ένα σώμα πολεμιστών στην υπηρεσία της αυτοκρατορίας, όπως προκύπτει από την αφήγηση του Προκόπιου. Ο Αλέξανδρος Σαράντης («The Justinianic Herules: From Allied Barbarians to Roman Provincials», σσ ) προσεγγίζει τις συνθήκες γύρω από την ιδιότυπη πολιτική, γεωγραφική και πολιτισμική κατάσταση των Ερούλων στα βόρεια σύνορα της αυτοκρατορίας μεταξύ 527 και 550. Καταγράφει συνοπτικά την ιστορία τους από τα μέσα του 5ου αιώνα έως την εποχή του Ιουστινιανού και, με έμφαση στην τελευταία, επισημαίνεται η διευρυμένη έκταση της εγκατάστασής τους και η προσπάθεια εκχριστιανισμού των Ερούλων, με στόχο την ένταξή τους στην αυτοκρατορία. Σημειώνεται επίσης η συμμετοχή τους στον βυζαντινό στρατό και η εξέγερση μέρους των Ερούλων εναντίον των Βυζαντινών το Ο Σαράντης παρατηρεί την απόκλιση του Προκόπιου από τους κοινούς τόπους για τους βαρβάρους όταν αναφέρεται στους Έρουλους φοιδεράτους και πιστεύει ότι οι Έρουλοι είναι «παραμελημένοι» διότι δεν δημιούργησαν πολύ ισχυρή ηγεμονία ή πολιτισμό, ενώ η πολιτική της αυτοκρατορίας καθόρισε σε μεγαλύτερο βαθμό τη μοίρα τους συγκριτικά με άλλους λαούς. Η παύση της μνείας τους στις πηγές αποδίδεται στο ότι οι Έρουλοι που μετακινήθηκαν νότια του Δούναβη αφομοιώθηκαν γρήγορα και μετατράπηκαν από σύμμαχοι σε επαρχιακούς πληθυσμούς της αυτοκρατορίας. BYZANTINA ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ 22 (2012)

8 450 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ-book review Το αρκετά ακανθώδες και αμφιλεγόμενο σλαβικό ζήτημα στην Ελλάδα είναι το αντικείμενο πραγμάτευσης του Florin Curta («Still Waiting for the Barbarians? The Making of the Slavs in Dark-Age Greece», σσ ). Ο συγγραφέας, αναγνωρίζοντας ότι το θέμα δεν αφορά «παραμελημένους βαρβάρους», προσφέρει διεξοδική παρουσίαση των ερευνητικών δεδομένων και των ιστοριογραφικών παραμέτρων του ζητήματος εντός και εκτός Ελλάδας, αρχής γενομένης από τις θέσεις του Fallmerayer. Προσεγγίζοντας διεπιστημονικά το ζήτημα, ο Curta αξιοποιεί τα δεδομένα των γραπτών πηγών και των αρχαιολογικών ευρημάτων για να αποκαταστήσει τη δική του εικόνα αναφορικά με τον ελληνικό χώρο κατά τους λεγόμενους Σκοτεινούς Χρόνους. Δίχως να αγνοεί τα θεωρούμενα ως «βαρβαρικά» (σλαβικά ή νομαδικά) ευρήματα που εντοπίστηκαν στην υπόλοιπη Ελλάδα, ο συγγραφέας επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στην Πελοπόννησο, όπου κι εδώ συγκρίνει τα ευρήματα με αντίστοιχά τους στο barbaricum και προβαίνει σε επανεκτιμήσεις για την προέλευση ή τη χρονολόγησή τους. Ανάμεσά τους αξιοσημείωτη είναι η αμφισβήτηση του σλαβικού χαρακτήρα των τεφροδόχων στην Ολυμπία. Ο Curta υποστηρίζει ότι στην Πελοπόννησο δεν υπήρξαν σλαβικές εγκαταστάσεις μέχρι περίπου το 700, οι Σκλαβηνίες βορειότερα αποτελούσαν ζώνη άμυνας για το θέμα Ελλάδας ενώ θεωρεί ότι σχετίζονται μεταξύ τους και ανήκουν σε τοπικές φρουρές η ταφή του ιππέα στην Κόρινθο, το κοιμητήριο στο Τηγάνι και οι τεφροδόχες υδρίες στην Ολυμπία. Τρεις «άγνωστους» λαούς της Ιβηρικής χερσονήσου, ευρισκόμενους στη σκιά των εξελίξεων κατά την ύστερη και μεταρωμαϊκή περίοδο, φέρνει στο φως η μελέτη του Santiago Castellanos («Astures, Cantabri, and Vascones: The Peoples of the Spanish North during the Late and Post-Roman Period», σσ ) για τους Αστούριους, τους Καντάβριους και τους Βάσκονες (Βάσκους). Ως προς το ιστορικό πλαίσιο, εξετάζει τις μαρτυρίες του Υδάτιου για τον 5ο αιώνα και καταγράφει τις σχέσεις αυτών των λαών με γειτονικούς βαρβάρους, όπως οι Σουήβοι, οι Βησιγότθοι και οι Φράγκοι. Επιχειρώντας την αναθεώρηση παραδοσιακών απόψεων, ο Castellanos προβαίνει σε συγκριτική εξέταση των εκεί πόλεων και του αγροτικού συστήματος των villae (το οποίο στηριζόταν στη μεγάλη γαιοκτησία) με την υπόλοιπη ρωμαϊκή Ισπανία, και διαπιστώνει ότι η κεντρική βόρεια Ισπανία ήταν πλήρως ενταγμένη στην οικονομική διοίκηση της επαρχίας. BYZANTINA SYMMEIKTA 22 (2012)

9 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ-book review 451 Ο συγγραφέας απορρίπτει το ιστοριογραφικό σχήμα περί «βαρβάρων» στην κεντρική βόρεια Ισπανία οι οποίοι ζούσαν μακριά από την επίδραση του ρωμαϊκού πολιτισμού, θεωρεί ότι η άρχουσα τάξη τους αποδέχτηκε το ρωμαϊκό διοικητικό σύστημα και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «οι βόρειες περιοχές της χερσονήσου είχαν βεβαίως τοπικές ιδιαιτερότητες, όμως η αντίληψη περί φυλετικών κοινωνιών που ήταν διαρκώς σε θέση μάχης απέναντι σε μία αστική κοινωνία στον νότο δεν είναι παρά ένας ιστοριογραφικός μύθος». Παραμένοντας στην Ιβηρική, αρκετά πρωτότυπη εμφανίζεται η μελέτη του Fernando López Sánchez («Suevic Coins and Suevic Kings ( ): The Visigothic Connection», σσ ) για το πρώιμο σουηβικό βασίλειο ( ) στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα της χερσονήσου και τη σχέση υποτέλειας προς τους Βησιγότθους με βάση το νομισματικό υλικό (περίπου 200 σουηβικά νομίσματα του 5ου και 6ου αιώνα). Γίνεται αναφορά στις σχέσεις της Μπράγκα με τη Ραβέννα και την Τουλούζ και εξετάζονται διεξοδικά τα σουηβικά νομίσματα στα οποία, αντίστοιχα με τα βησιγοτθικά, παρατηρείται η απεικόνιση του αυτοκράτορα της Δύσης στην πρόσθια όψη. Ακόμη, κάποια άλλα νομίσματα παραπέμπουν στη συμμαχία των Σουήβων με τους Βησιγότθους το 449. Ο Sánchez επιχειρεί να ανατρέψει την παραδοσιακή άποψη ότι τα νομισματικά ευρήματα μαρτυρούν τη σχέση των Σουήβων με τη Ραβέννα ως συμμάχων της και υποστηρίζει ότι αφορούν τις σχέσεις των Σουήβων με τους Βησιγότθους. Μέσω των νομισμάτων, οι Σουήβοι δήλωναν την πρόθεσή τους να βρεθούν στην υπηρεσία των βησιγότθων βασιλέων, οι οποίοι θεωρούσαν τους ηγεμόνες στη Μπράγκα ως εκπροσώπους τους στην Ισπανία. Η ισχυροποίηση των Σουήβων και η απευθείας επικοινωνία με τη Ραβέννα που δημιουργήθηκε από τον βασιλέα Rechiar ( ) σηματοδότησε τις πρώτες αξιώσεις των Σουήβων για ανεξαρτησία, τις οποίες κατέπνιξε η επέμβαση του Θεοδώριχου Β. Ο Sánchez υποστηρίζει ότι οι στρατιωτικές συγκρούσεις μεταξύ των Βησιγότθων και των Σουήβων δεν μπορούν να θεωρηθούν ως πόλεμοι μεταξύ βαρβάρων αλλά «αντιθέσεις δύο εταίρων σε κοινή επιχείρηση». Οι δύο τελευταίες συμβολές εστιάζουν στη ρωμαϊκή Αφρική. Η μελέτη του Guido Berndt («Hidden Tracks: On the Vandal s Paths to an African Kingdom», σσ ), μία από τις πληρέστερες του τόμου, πραγματεύεται την ιστορία των Βανδάλων εντός των παλαιών ρωμαϊκών BYZANTINA ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ 22 (2012)

10 452 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ-book review εδαφών. Γίνεται συνοπτική αναφορά στην ιστορία τους έως το 406 (όταν πέρασαν τον Ρήνο) και διεξοδικότερη μέχρι την υποταγή τους στον Ιουστινιανό το 534. Κύριοι σταθμοί στην πορεία τους, η οποία χαρακτηρίζεται ως επιθυμία των Βανδάλων να μετάσχουν στα δρώμενα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, είναι η τριετής παραμονή τους στη Γαλατία, η εικοσαετής στην Ισπανία ( ) και η μετανάστευσή τους στη βόρεια Αφρική το 429 μαζί με Σουήβους, Αλανούς, Γότθους κ.α. Αφού επισημαίνει αρχικά το χάσμα στις πηγές από τα τέλη του 2ου έως τις αρχές του 5ου αιώνα, ο Berndt προσεγγίζει το ζήτημα της βανδαλικής εθνογένεσης από την οπτική των ιστορικών περιστάσεων. Καθοριστικό για την αφομοίωση οργανωτικών προτύπων της Ρώμης, τα οποία διαμόρφωσαν το πλαίσιο της κρατικής οργάνωσης και εθνογένεσης στη βόρεια Αφρική, θεωρείται το διάστημα μεταξύ 406 και 429. Ο συγγραφέας απορρίπτει τη μετακίνηση του Γιζέριχου ως αποτέλεσμα συνεννόησης με τον ρωμαίο διοικητή της Αφρικής Βονιφάτιο και πιστεύει ότι κύριος λόγος για αυτή ήταν η επισφαλής κατάσταση στην Ισπανία εξαιτίας της πίεσης των Βησιγότθων και της Ραβέννας αλλά και της αυξανόμενης δύναμης των Σουήβων. Σύμφωνα με τον Berndt, τα γεγονότα του 429 σηματοδοτούν την απαρχή της βανδαλικής εθνογένεσης, η οποία συνεχίστηκε μέχρι το 534, καθώς στη βόρεια Αφρική ενοποιήθηκαν πολιτικά ποικίλες πληθυσμιακές ομάδες υπό το όνομα των Βανδάλων και διαμόρφωσαν ένα διακριτό gens Vandalorum. Η συμβολή του Philipp von Rummel («The Frexes: Late Roman Barbarians in the Shadow of the Vandal Kingdom», σσ ) δικαιώνει ίσως όσο καμία άλλη τη θέση της σε ένα συλλογικό έργο για «παραμελημένους» βαρβάρους, καθώς πραγματεύεται τους Φρέξιους (φύλο των Μαυρούσιων) στη σκιά του βανδαλικού βασίλειου. Το όνομά τους απαντά μόνο στον Κόριππο (Iohannis) ενώ ο ηγέτης τους Αντάλας είναι γνωστός και από τον Προκόπιο. Εξετάζεται ο χώρος της εγκατάστασής τους στη σημερινή Τυνησία και Αλγερία, οι σχέσεις των Φρέξιων με τους Βανδάλους και τους Βυζαντινούς, η διάκριση των Φρέξιων του Αντάλα από τους άλλους ομοεθνείς τους, η γλώσσα, η θρησκεία, ο καθημερινός βίος, τα εξωτερικά χαρακτηριστικά, η πολεμική τέχνη και οι συνθήκες ανάδυσής τους στο προσκήνιο, οι οποίες συνδέονται με την κρίση του ύστερου 5ου αιώνα στις νότιες περιοχές του βανδαλικού βασίλειου. Ο Rummel θεωρεί ότι οι Φρέξιοι ήταν μία εγκατεστημένη κοινότητα με τρόπο ζωής που δεν BYZANTINA SYMMEIKTA 22 (2012)

11 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ-book review 453 διέφερε ουσιαστικά από τους επαρχιακούς ρωμαϊκούς πληθυσμούς και απέκτησαν ιδιαίτερη ταυτότητα όταν βρέθηκαν υπό την ηγεσία ισχυρών φυλάρχων, όπως ο Γκουενφάν και ο Αντάλας. Οι συγγραφείς του τόμου επιχείρησαν είτε μία γενική επισκόπηση είτε εξέτασαν κάποιες ιδιαίτερες όψεις των βαρβαρικών λαών, ακολουθώντας τη δική τους μεθοδολογία στην πραγμάτευση του υλικού τους. Το συλλογικό έργο προβάλλει ποικίλα και πολύμορφα ζητήματα τα οποία υποβοηθούν τη διαμόρφωση μιας πιο ξεκάθαρης εικόνας για την περίοδο της μετανάστευσης των λαών. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσαν να γίνουν κάποιες γενικότερες και ειδικότερες παρατηρήσεις. Σύμφωνα με τον επιμελητή του τόμου, «το εγχείρημα δεν αποσκοπεί να συμφιλιώσει τις διαφορετικές ερμηνείες που προκύπτουν από διαφορετικές κατηγορίες μαρτυριών. Αντίθετα, φέρνοντας μαζί ορισμένους ειδικούς σε έναν τόμο γίνεται ένα πρώτο βήμα προς την επανεκτίμηση κάποιων σημαντικών τρόπων με τους οποίους η μελέτη των παραμελημένων βαρβάρων μπορεί να αλλάξει την κατανόησή μας για την ύστερη Αρχαιότητα». Ακολούθως επισημαίνονται τα τρία κεντρικά ζητήματα στο έργο: «πρώτον, γιατί έχει παραμεληθεί ένας βαρβαρικός λαός; Σχετίζεται με τις πηγές ή κάτι βαθύτερο, όπως ιστοριογραφικοί λόγοι; δεύτερον, πόσα μπορεί να μάθει κάποιος για μία συγκεκριμένη ομάδα παραμελημένων βαρβάρων και πώς μπορεί να τους ανακαλύψει; τρίτον, τι είδους μελλοντική έρευνα χρειάζεται ώστε να επεκταθεί και να συμπληρωθεί η κατανόησή μας για μία ομάδα παραμελημένων βαρβάρων;». Ως γενική παρατήρηση, όλες οι εργασίες έχουν άριστη βιβλιογραφία ενώ μέρος των συγγραφέων προβαίνει σε διεξοδική παρουσίαση των ερευνητικών δεδομένων για το θέμα του. Οι μελέτες διακρίνονται για τη διεπιστημονική τους προσέγγιση και την κριτική στάση τόσο απέναντι στα στερεότυπα της αρχαίας ιστοριογραφίας όσο και στην παραδοσιακή θεώρηση των αρχαιολογικών ευρημάτων με την απόδοση συγκεκριμένης εθνικής ταυτότητας σε έναν υλικό πολιτισμό. Αναφορικά με το πρώτο ζήτημα, δίπλα στις δύο αιτίες που επισημαίνονται αναλυτικότερα στην εισαγωγή του έργου, μπορεί να προστεθεί και η διάσταση των ευρημάτων, καθώς συχνά δεν λαμβάνονται υπόψη από τους ιστορικούς. Για το δεύτερο ζήτημα, μία παρατήρηση θα αφορούσε, λαμβάνοντας υπόψη και τις δυνατότητες για ένα μεγαλύτερης έκτασης έργο, να είχαν συμπεριληφθεί σε αυτό κι άλλοι λαοί, γεγονός που θα συνέβαλε στην καλύτερη γνώση BYZANTINA ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ 22 (2012)

12 454 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ-book review μας για ακόμη περισσότερους παραμελημένους βαρβάρους. Λαοί όπως οι Αλανοί, οι Αλαμαννοί, οι Σκίροι, οι Ρούγιοι, οι Σάξωνες και οι Σαρμάτες θα αναζητούσαν εύλογα, μαζί με αρκετούς άλλους, τη θέση τους στον τόμο. Ανεξάρτητα από αυτό, η κριτική, με βάση και το δεύτερο ζήτημα που θέτει ο τόμος, εστιάζεται κυρίως στο ότι δεν υπάρχει ομοιομορφία των συμβολών ως προς την παρουσίαση των λαών που αναφέρονται. Θα ήταν αναμενόμενο οι συμβολές σε έναν τόμο με τίτλο Παραμελημένοι βάρβαροι να προσφέρουν τόσο μία συνολική εικόνα της ιστορίας και του υλικού τους πολιτισμού όσο και, σε συνάρτηση με αυτά, τα πληρέστερα και πιο σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα. Αυτό παρατηρείται σε ένα μέρος των μελετών ενώ αντίθετα άλλες, παρά το υψηλό τους επίπεδο, δίνουν αποσπασματική εικόνα, αφού πραγματεύονται μόνο κάποια ευρήματα ή περιορισμένη χρονική περίοδο. Ακόμη, θα μπορούσε να αποφευχθεί η καταχώρηση δύο συμβολών για τον ίδιο λαό, όπως συμβαίνει με τους Έρουλους, οι οποίες για την εποχή του Ιουστινιανού αλληλοεπικαλύπτονται σε μεγάλο βαθμό, ή με τους Γεπίδες. Από την άλλη πλευρά, οφείλει κάποιος να αναγνωρίσει ότι για ορισμένους λιγότερο ή περισσότερο γνωστούς λαούς (Βάνδαλοι, Φρέξιοι/Μαυρούσιοι, Αστούριοι, Καντάβριοι, Βάσκονες κ.α.) οι αντίστοιχες συμβολές αποτελούν μία καλή βάση για κάθε ενδιαφερόμενο. Αναφορικά με το αρκετά υποκειμενικό ερώτημα του τρίτου ζητήματος, ο διεπιστημονικός χαρακτήρας της έρευνας και η έμφαση στις διαπολιτισμικές σχέσεις μεταξύ των βαρβάρων θα μπορούσε ίσως να δώσει νέα στοιχεία για την υπόσταση παραμελημένων λαών και τη διαμόρφωση της ταυτότητάς τους. Ωστόσο, αν και αυτό μπορεί να διακριθεί σε ορισμένες συμβολές, θα έπρεπε να αποτελέσει θέμα ενός συλλογικού έργου με επίκεντρο τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά των βαρβαρικών λαών και όχι μίας προσπάθειας «γενικότερου ενδιαφέροντος» όπως προκύπτει από τον τίτλο της. Ακόμη, η επισήμανση του Σαράντη για τους Έρουλους (η οποία ισχύει για πολλούς λαούς) ότι δεν έχουν διερευνηθεί η δημογραφική σύνθεση και τα κοινωνικά-οικονομικά δεδομένα τους, θέτει ζητήματα τα οποία μπορούν να δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη των ερευνητικών δεδομένων και τη συνολικότερη αποκατάσταση του βαρβαρικού κόσμου. Περνώντας σε επιμέρους παρατηρήσεις, στη μελέτη της Kharalambieva, αν και αναφέρεται στον τίτλο της η Βαλκανική, δεν εξετάζονται τα BYZANTINA SYMMEIKTA 22 (2012)

13 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ-book review 455 γεπιδικά κατάλοιπα στη Σερβία. Το συμπέρασμα του Α. Σαράντη για τους Έρουλους ότι «εντεταγμένοι» βάρβαροι τείνουν να είναι «παραμελημένοι» βάρβαροι, χαρακτηρίζεται από τον Curta ως παράδοξο και με το ερώτημα: «εάν πράγματι εντάχθηκαν, ήταν ακόμη βάρβαροι;» Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να ισχύσει ως κανόνας ότι η παραμέληση των βαρβάρων στην ιστοριογραφία οφείλεται στην ένταξή τους στην υπηρεσία της αυτοκρατορίας ή και τη σταδιακή αφομοίωσή τους. Σε ολική και πραγματιστική βάση θέτει το ζήτημα της μετανάστευσης ο Berndt, καθώς διακρίνει τους παράγοντές της σε εκείνους που εξωθούν τους λαούς από μία περιοχή και σε εκείνους που τους προσελκύουν σε κάποια άλλη. Ακόμη, η προσέγγιση των παραμέτρων της εθνογένεσης και της διαμόρφωσης εθνικής ταυτότητας ενός λαού που επιχειρεί φανερώνει ταυτόχρονα μία από τις αδυναμίες άλλων συμβολών καθώς δεν τις θίγουν. Η μελέτη του Curta αποτελεί, όπως το σύνολο των συμβολών, την «τελευταία λέξη» στα ερευνητικά δεδομένα του θέματός του. Ο συγγραφέας χειρίζεται εξίσου καλά τα δεδομένα των πηγών και των ευρημάτων και προσθέτει νέες υποθέσεις στις ήδη πολλές υπάρχουσες. Έξω από την πραγμάτευσή του ωστόσο μένει η ιδιαίτερη αναφορά στο τοπωνυμικό υλικό. Ένα καίριο ερώτημα που προκύπτει από τα συμπεράσματά του είναι η διαφοροποίηση στα ταφικά έθιμα των τριών συνόλων που συσχετίζει μεταξύ τους. Κατά τη γνώμη μας, και ανεξάρτητα από τα συμπεράσματα που διατυπώνονται ή τη διάσταση που μπορούν να δώσουν στο μέλλον κάποια νέα ευρήματα, το λεγόμενο σλαβικό ζήτημα έχει ήδη μακρά παράδοση στην έρευνα και είναι λιγότερο ελκυστικό απ ότι στο παρελθόν, ενώ έχουν σχεδόν εκλείψει και οι εκατέρωθεν ακραίες προσεγγίσεις του. Τέλος, αρκετά αμφιλεγόμενα είναι τα συμπεράσματα του Rummel. Από τις μαρτυρίες του Προκόπιου τουλάχιστον, το μόνο που προκύπτει είναι ότι ο Αντάλας υπήρξε ένας πιστός στους Βυζαντινούς φύλαρχος, δίχως να γίνεται κάποια ιδιαίτερη διάκριση ανάμεσα στους Μαυρούσιους. Ο ίδιος ο Rummel επισημαίνει την ανεπάρκεια των αρχαιολογικών δεδομένων, και για διάφορα στοιχεία που πραγματεύεται, όπως η θρησκεία και τα εξωτερικά χαρακτηριστικά αναγνωρίζει ότι δεν υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα. Επίσης, είναι μάλλον άστοχο το επιχείρημα για κοινά στοιχεία πολεμικής τέχνης των Φρέξιων με τη Ρώμη, αφενός γιατί τα όπλα που γνωρίζουμε δεν διέφεραν από πολλούς άλλους λαούς BYZANTINA ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ 22 (2012)

14 456 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ-book review και αφετέρου οι Φρέξιοι, όπως όλοι οι Μαυρούσιοι, χρησιμοποιούσαν καμήλες στη μάχη. Πιθανόν λόγω των επαφών τους με τη Ρώμη ή το Βυζάντιο και τους Βανδάλους, οι Φρέξιοι να ήταν εγγύτερα από τους υπόλοιπους Μαυρούσιους στον «δυτικό» πολιτισμό, η θεώρησή τους όμως ως εκρωμαϊσμένων πληθυσμών είναι παρακινδυνευμένη. Συμπερασματικά, ο τόμος για τους παραμελημένους βαρβάρους, παρά τις ανωτέρω -υποκειμενικές πάντα- επισημάνσεις, αποτελεί ένα απαραίτητο βοήθημα για τον μελετητή της μετανάστευσης των λαών αλλά και των πολιτισμικών διεργασιών στο λεγόμενο barbaricum. Θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να αναγνωρίσουμε στον επιμελητή και συντονιστή της προσπάθειας ότι κατόρθωσε να συγκεντρώσει μεγάλο αριθμό ειδικών για την πραγμάτευση των επιμέρους θεμάτων, και για τον λόγο αυτό το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα πολύ υψηλού επιπέδου έργο. Γιώργος Καρδαράς Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/ΕΙΕ BYZANTINA SYMMEIKTA 22 (2012)

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Π Ρ Ο Τ Υ Π Ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Α Ν Α Β Ρ Υ Τ Ω Ν Σ Χ Ο Λ Ι Κ Ο Ε Τ Ο Σ : 2 0 1 7-2 0 1 8 Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Η Κ Α Θ Η Γ Η Τ Ρ Ι Α : Β. Δ Η Μ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Τ Α

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Επανάληψη Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ο Κωνσταντίνος Βυζάντιο 1. Αποφασίζει τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Ανατολή κοντά στο αρχαίο Βυζάντιο: νέο διοικητικό κέντρο η Κωνσταντινούπολη 2. 313

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΒΔΟΜΗ Η ΠΡΩΙΜΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΒΔΟΜΗ Η ΠΡΩΙΜΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΒΔΟΜΗ Η ΠΡΩΙΜΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 1. Εισαγωγή - Η πιο παραμελημένη περίοδος της ιστορίας της Ελληνικής είναι η μεσαιωνική. Για λόγους καθαρά ιδεολογικούς και πολιτικούς, το

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι Ενότητα #2: Βασικές Γνώσεις I Οι «βαρβαρικές» επιδρομές Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

«Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)»

«Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)» «Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)» Εισαγωγικά Στη σημερινή πρώτη μας συνάντηση θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε με απλό και ευσύνοπτο τρόπο

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι Ενότητα #8: Χρονολόγιο Ι Χρονολόγιο 253 507 μ. Χ. Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι Ενότητα #2: Βασικές Γνώσεις I Εισαγωγή Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι Ενότητα #3: Βασικές Γνώσεις II Τα βαρβαρικά βασίλεια Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας 1 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΛΠ42 / Αρχαιολογία στον Ελληνικό Χώρο

Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΛΠ42 / Αρχαιολογία στον Ελληνικό Χώρο Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΛΠ42 / Αρχαιολογία στον Ελληνικό Χώρο Σχολή ΣΑΚΕ Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών Πρόγραμμα Σπουδών ΕΛΠΟΛ Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό Θεματική Ενότητα ΕΛΠ42

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογοςιστορικός

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογοςιστορικός ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ 1 ΒΥΖΑΝΤΙΟ Η ΜΑΚΡΟΒΙΟΤΕΡΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ 2 ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ Συνομωσίες, ίντριγκες και μηχανορραφίες. Θρησκευτικός φανατισμός Δεισιδαιμονία.

Διαβάστε περισσότερα

1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο

1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο Τα όρια του βυζαντινού κράτους από τα μέσα του 7ου ως τον 9ο αιώνα. Επεξεργασία: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. ΙΜΕ http://www.ime.gr/chronos/09/gr/gallery/main/others/o2p 2.html I. Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος και τον τόνο της αποτίμησης γ) τα στοιχεία της ιστορικής

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΡΙΤΗ ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ

ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΡΙΤΗ ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΡΙΤΗ ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ 1. Από τη Γραμμική Β στην εισαγωγή του αλφαβήτου - Στον ελληνικό χώρο, υπήρχε ένα σύστημα γραφής μέχρι το 1200 π.χ. περίπου, η

Διαβάστε περισσότερα

Αναλυτικό Πρόγραµµα Σπουδών του Μαθήµατος. Α Τάξη 1 ου Κύκλου Τ.Ε.Ε. 2 ώρες /εβδοµάδα. Αθήνα, Απρίλιος 2001

Αναλυτικό Πρόγραµµα Σπουδών του Μαθήµατος. Α Τάξη 1 ου Κύκλου Τ.Ε.Ε. 2 ώρες /εβδοµάδα. Αθήνα, Απρίλιος 2001 Αναλυτικό Πρόγραµµα Σπουδών του Μαθήµατος Α Τάξη 1 ου Κύκλου Τ.Ε.Ε. 2 ώρες /εβδοµάδα Αθήνα, Απρίλιος 2001 Σελίδα 1 από 8 Μάθηµα: «Ιστορία Ενδυµασίας Ι». Α. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Το µάθηµα

Διαβάστε περισσότερα

Ευρύκλεια Κολέζα ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ (565-843)

Ευρύκλεια Κολέζα ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ (565-843) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ (565-843) μεγάλες εδαφικές απώλειες ενίσχυση ελληνικότητας νέοι θεσμοί πλαίσιο μέσα στο οποίον το Βυζάντιο

Διαβάστε περισσότερα

Εξωτερική Πολιτική της Ρωσίας ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΞΕΚΙΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ. Γέννηση του Ρωσικού κράτους 4 Αυτοκρατορίες 4 κρίσεις

Εξωτερική Πολιτική της Ρωσίας ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΞΕΚΙΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ. Γέννηση του Ρωσικού κράτους 4 Αυτοκρατορίες 4 κρίσεις ΗΜ: Παρασκευή ΩΡΕΣ:11.15-14. Αίθουσα 339 Πρώτο μάθημα 28.2.2014 Εξωτερική Πολιτική της Ρωσίας ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΞΕΚΙΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Παρουσίαση του Σχεδιαγράμματος του μαθήματος

Διαβάστε περισσότερα

Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»;

Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»; Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»; Ο όρος«βυζαντινόν» αναφέρεται στο Μεσαιωνικό κράτος που εδιοικείτο από την Κωνσταντινούπολη, τη μεγάλη πόλη των ακτών του Βοσπόρου. Οι ιστορικοί χρησιμοποιούν τον όρο αυτόν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΛΑΒΩΝ Α. Αγγελική Παπαγεωργίου Δρ. Βυζαντινής Ιστορίας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΛΑΒΩΝ Α. Αγγελική Παπαγεωργίου Δρ. Βυζαντινής Ιστορίας ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΛΑΒΩΝ Α Αγγελική Παπαγεωργίου Δρ. Βυζαντινής Ιστορίας ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Συγγράμματα: Γ. Κάτσοβσκα-Μαλιγκούδη, Οι Σλάβοι των Βαλκανίων, Εισαγωγή στην ιστορία και στον πολιτισμό τους,

Διαβάστε περισσότερα

7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ. αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις

7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ. αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις 7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις πώς διαχειρίστηκε ο Ηράκλειος τόσο τους κινδύνους που απειλούσαν τα σύνορα του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους όσο και τα σοβαρά προβλήματα

Διαβάστε περισσότερα

Συντάχθηκε απο τον/την Άννα Φραγκουδάκη - Τελευταία Ενημέρωση Κυριακή, 26 Σεπτέμβριος :28

Συντάχθηκε απο τον/την Άννα Φραγκουδάκη - Τελευταία Ενημέρωση Κυριακή, 26 Σεπτέμβριος :28 Άννα Φραγκουδάκη Η ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος (Και το απαραίτητο μεσογειακό περιεχόμενό της) Είναι σημαντική προϋπόθεση για τη δημοκρατία και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης η καλλιέργεια της ευρωπαϊκής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΛΠ11 ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Βυζάντιο και Χριστιανισμός: η δυναμική της θρησκείας στον καθορισμό της φυσιογνωμίας της αυτοκρατορίας και των

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ

Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ Οι βυζαντινοί ήταν καλά πληροφορημένοι για τις γειτονικές χώρες από δικούς τους ανθρώπους. Όταν έφταναν επισκέπτες, έμποροι, μισθοφόροι ή στρατιωτικοί φυγάδες, ή ακόμα κρατικές

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος: The nation, Europe and the world: Textbooks and Curricula in Transition

Τίτλος: The nation, Europe and the world: Textbooks and Curricula in Transition ACADEMIA ISSN, 2241-1402 http://hepnet.upatras.gr Volume 4, Number 1, 2014 BOOK REVIEW Τίτλος: The nation, Europe and the world: Textbooks and Curricula in Transition Συγγραφέας: Hanna Schlisser, Yasemin

Διαβάστε περισσότερα

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Κωδικός μαθήματος: ΚΕΠ 302 Διδάσκων: Δημήτρης Θ. Ζάχος Πιστωτικές μονάδες: 10 Χρόνος και τόπος διεξαγωγής: Τετάρτη 6-9 αίθουσα 907 Εισαγωγικά Η επιτυχής συμμετοχή σ ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑς ΤΟΥς ΕΦΗΒΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Κουσερή Γεωργία

ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑς ΤΟΥς ΕΦΗΒΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Κουσερή Γεωργία ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑς ΤΟΥς ΕΦΗΒΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Κουσερή Γεωργία Φιλόλογος Δρ. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ΚΕΡΚΥΡΑ ΜΑΙΟΣ 2017 Περιεχόμενα της παρουσίασης Το ιστορικό ερώτημα Το

Διαβάστε περισσότερα

Γεωλογία - Γεωγραφία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος:

Γεωλογία - Γεωγραφία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: Γεωλογία - Γεωγραφία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: 1 ΜΑΘΗΜΑ 1, Οι έννοιες «γεωγραφική» και «σχετική» θέση 1. Με τη βοήθεια του χάρτη στη σελ.12, σημειώστε τις παρακάτω πόλεις στην

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ. 1.Στόχοι της εργασίας. 2. Λέξεις-κλειδιά ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΟ42

ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ. 1.Στόχοι της εργασίας. 2. Λέξεις-κλειδιά ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΟ42 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΟ42 2 Η ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 2012-2013 ΘΕΜΑ: «Να συγκρίνετε τις απόψεις του Βέμπερ με αυτές του Μάρξ σχετικά με την ηθική της

Διαβάστε περισσότερα

ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054

ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 867 886 912 913

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Τα τελευταία χρόνια βρισκόµαστε µπροστά σε µια βαθµιαία αποδόµηση της ανδροκρατικής έννοιας της ηγεσίας

Διαβάστε περισσότερα

«Η ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος»

«Η ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος» «Η ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος» 1 Είναι σημαντική προϋπόθεση για τη δημοκρατία και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης η καλλιέργεια της ευρωπαϊκής ταυτότητας δίπλα στις εθνικές ταυτότητες των πολιτών

Διαβάστε περισσότερα

Φιλικές σχέσεις και συγκρούσεις με τους Βούλγαρους και τους Ρώσους Α. Οι Βούλγαροι α μέρος

Φιλικές σχέσεις και συγκρούσεις με τους Βούλγαρους και τους Ρώσους Α. Οι Βούλγαροι α μέρος Φιλικές σχέσεις και συγκρούσεις με τους Βούλγαρους και τους Ρώσους Α. Οι Βούλγαροι α μέρος Βούλγαροι Αρχικά ζουν σε εδάφη του Βυζαντίου εμποδίζουν άλλους λαούς να μετακινηθούν Αργότερα ιδρύουν κράτος προσπαθούν

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι 1 Ενότητα #2: Βασικές Γνώσεις I Οικονομία και κοινωνία στη Βαρβαρική Δύση Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας 2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 16 ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΔΙΑΔΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

ΜΑΘΗΜΑ 16 ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΔΙΑΔΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΑΘΗΜΑ 16 ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΔΙΑΔΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Η Ευρώπη είναι ήπειρος κυρίως πεδινή, χωρίς έντονο ανάγλυφο. Τα 2/3 της ηπείρου είναι πεδινές εκτάσεις. Έχει το χαμηλότερο μέσο υψόμετρο από την επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ α. η αραβική εξάπλωση με την καθοδήγηση των δύο πρώτων χαλιφών οι Άραβες εισέβαλαν και κατέκτησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα τις πλούσιες χώρες της Εγγύς

Διαβάστε περισσότερα

3ο Colloquium Υποψήφιων Διδακτόρων και Μεταπτυχιακών Φοιτητών του Τομέα Αρχαίας Ελληνικής & Ρωμαϊκής, Βυζαντινής & Μεσαιωνικής Ιστορίας

3ο Colloquium Υποψήφιων Διδακτόρων και Μεταπτυχιακών Φοιτητών του Τομέα Αρχαίας Ελληνικής & Ρωμαϊκής, Βυζαντινής & Μεσαιωνικής Ιστορίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Φιλοσοφική Σχολή - Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας 3ο Colloquium Υποψήφιων Διδακτόρων και Μεταπτυχιακών Φοιτητών του Τομέα Αρχαίας Ελληνικής & Ρωμαϊκής, Βυζαντινής

Διαβάστε περισσότερα

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης»

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΑΝΙΑΤΣΑΣ' Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» Α. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το θέμα του συνεδρίου, Ήέες πόλεις πάνω σε παλιές", είναι θέμα με πολλές

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος [IA11] ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Α Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων (1100-480 π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος Πρώιμοι και Γεωμετρικοί χρόνοι (1100-700 π.χ.) Οι περίοδοι της αρχαίας ελληνικής τέχνης:

Διαβάστε περισσότερα

<5,0 5,0 6,9 7 7,9 8 8,9 9-10

<5,0 5,0 6,9 7 7,9 8 8,9 9-10 ΚΡΙΤΗΡΙΑ Εύρος θέματος Τίτλος και περίληψη Εισαγωγή Βαθμολογία

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία. Κουτίδης Σιδέρης

Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία. Κουτίδης Σιδέρης Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία Κουτίδης Σιδέρης Η βυζαντινή κοινωνική διαστρωμάτωση Εισαγωγή Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπήρξε μία από τις πλέον μακραίωνες κρατικές δομές στην μέχρι τώρα ανθρώπινη

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6. Η κρίση στα Βαλκάνια (σελ )

Κεφάλαιο 6. Η κρίση στα Βαλκάνια (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης 4 η Ενότητα «Η Ελλάδα στον 19 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 6 Η κρίση στα Βαλκάνια (σελ. 170 173) Στη διάρκεια του 19ου αιώνα η Οθωµανική Αυτοκρατορία αντιµετώπισε πολλά προβλήµατα και άρχισε σταδιακά

Διαβάστε περισσότερα

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία 29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία Οι Σελτζούκοι Τούρκοι και οι Νορμανδοί απειλούν την αυτοκρατορία και την Πόλη. Η Ανατολική και η Δυτική εκκλησία χωρίζονται οριστικά.

Διαβάστε περισσότερα

ΤσικολάταςΑ. (2015) Review. Public awareness, attitudes and beliefs regarding intellectual disability. Αθήνα

ΤσικολάταςΑ. (2015) Review. Public awareness, attitudes and beliefs regarding intellectual disability. Αθήνα ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Συμβουλευτική ψυχολογία σε ειδικές κοινωνικές ομάδες, με έμφαση

Διαβάστε περισσότερα

Η σταδιακή επέκταση του κράτους των Βουλγάρων

Η σταδιακή επέκταση του κράτους των Βουλγάρων 1 ΙΣΤΟΡΙΑ Ε ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ : ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ Οι Βούλγαροι Οι Ονογούροι Βούλγαροι. Οι πρώτες Βουλγαρικές φυλές πρέπει να έφθασαν στην περιοχή ανάμεσα στον Καύκασο και την Αζοφική Θάλασσα στα

Διαβάστε περισσότερα

(Από τους προϊστορικούς πολιτισμούς της Ανατολής έως την εποχή του Ιουστινιανού)

(Από τους προϊστορικούς πολιτισμούς της Ανατολής έως την εποχή του Ιουστινιανού) Α τάξη Γενικού Λυκείου και Α τάξη Εσπερινού Γενικού Λυκείου ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ (Από τους προϊστορικούς πολιτισμούς της Ανατολής έως την εποχή του Ιουστινιανού) Ι. ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Μιχάλης Κοκοντίνης. 1 Πειραματικό δημοτικό σχολείο Θεσσαλονίκης Ε'1 τάξη Οι Ρωμαίοι κυβερνούν τους Έλληνες

Μιχάλης Κοκοντίνης. 1 Πειραματικό δημοτικό σχολείο Θεσσαλονίκης Ε'1 τάξη Οι Ρωμαίοι κυβερνούν τους Έλληνες Μιχάλης Κοκοντίνης 1 Πειραματικό δημοτικό σχολείο Θεσσαλονίκης Ε'1 τάξη 2017-18 1. Οι Ρωμαίοι κυβερνούν τους Έλληνες Πρώτη φροντίδα των Ρωμαίων ήταν να κρατήσουν τους Έλληνες διχασμένους και να τους εμποδίσουν

Διαβάστε περισσότερα

Λίγα Λόγια για τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό

Λίγα Λόγια για τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό Λίγα Λόγια για τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό Με τον όρο Μυκηναϊκός Πολιτισμός χαρακτηρίζεται ο προϊστορικός πολιτισμός της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, που αναπτύχθηκε την περίοδο 1600-1100 π. Χ., κυρίως στην

Διαβάστε περισσότερα

H ιστορία του κάστρου της Πάτρας

H ιστορία του κάστρου της Πάτρας H ιστορία του κάστρου της Πάτρας Από την Αρχαιότητα μέχρι την Α' περίοδο Τουρκοκρατίας Μία εργασία της ομάδας Γ (Αβούρης Ε, Γεωργίου Ν, Καρατζιάς Γ, Παπατρέχας Ι) Το κάστρο βρίσκεται στα νότια της Ελλάδας,

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912)

Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912) Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-1913 Ιστορία Γ Γυμνασίου Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912) Χρονολόγιο 1897-1908 Μακεδόνικος Αγώνας 1912-1913 Βαλκανικοί πόλεμοι 1914-1918 Α' Παγκόσμιος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ: ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΝ ΓΕΝΕΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

ΤΙΤΛΟΣ: ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΝ ΓΕΝΕΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΝΟΜΟΣ: 3028/2002 ΦΕΚ: Α 153/28.06.2002 ΤΙΤΛΟΣ: ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΝ ΓΕΝΕΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΡΘΡΟ 1: ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ 1. Στην προστασία που παρέχεται

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση του μαθήματος είναι η διδασκαλία της ύλης χωρίς χάσματα και ασυνέχειες. Η αποσπασματικότητα δεν επιτρέπει στους μαθητές

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαιολογικό μυστήριο στα Γρεβενά. Συντάχθηκε απο τον/την Administrator Κυριακή, 14 Αύγουστος :09 -

Αρχαιολογικό μυστήριο στα Γρεβενά. Συντάχθηκε απο τον/την Administrator Κυριακή, 14 Αύγουστος :09 - Μετά τη σύλληψη την περασμένη Δευτέρα τριών μελών μιας οικογένειας από τη Μερσίνα, στην κατοχή των οποίων βρέθηκαν 366 (!) σπάνια και πολύτιμα αρχαία αντικείμενα, χθες συνελήφθη ένας 62χρονος στο ίδιο

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Ενότητα 4: Ιστορικό πλαίσιο 6 ου αιώνα. Βυζαντινή Ιστοριογραφία: είδη - χαρακτηριστικά. Προκόπιος και Μαλάλας: Βίος και Έργο. Κιαπίδου Ειρήνη-Σοφία Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΙΑ)

ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΙΑ) 11 0 ΓΕΛ ΠΑΤΡΑΣ Σχ.2014-15 Τμήμα Α1 ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΙΑ) 1.Κριτήρια επιλογής θέματος Ενδιαφέρον περιεχόμενο Μας αρέσει αυτό το θέμα Είχαμε συνεργαστεί τα προηγούμενα χρόνια γι αυτό

Διαβάστε περισσότερα

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο ΣΧΟΛΗ Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ω Ν Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ω Ν Τ Ο Μ Ε Α Σ Π Ο Λ Ε Ο Δ Ο Μ Ι Α Σ Κ Α Ι Χ Ω Ρ Ο Τ Α Ξ Ι Α Σ Πατησίων 42, 10682 Αθήνα τηλ. 30(1) 772 3818

Διαβάστε περισσότερα

BYZANTINA ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ 28 (2018),

BYZANTINA ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ 28 (2018), Θεοδώρα Παπαδοπούλου, Συλλογικὴ ταυτότητα καὶ αὐτογνωσία στὸ Βυζάντιο. Συμβολὴ στὸν προσδιορισμὸ τῆς αὐτοαντίληψης τῶν Βυζαντινῶν κατὰ τὴ λόγια γραμματεία τους (11ος ἀρχές 13ου αἰ.), Σύλλογος πρὸς διάδοσιν

Διαβάστε περισσότερα

«Ανακαλύπτοντας τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της Επαρχίας Ελασσόνας»- Μια διδακτική προσέγγιση

«Ανακαλύπτοντας τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της Επαρχίας Ελασσόνας»- Μια διδακτική προσέγγιση «Ανακαλύπτοντας τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της Επαρχίας Ελασσόνας»- Μια διδακτική προσέγγιση Μαρία Θ. Παπαδοπούλου, PhD Σχολική Σύμβουλος 6 ης Περιφέρειας Π.Ε. ν. Λάρισας Ελασσόνα, 7 Νοεμβρίου 2015

Διαβάστε περισσότερα

plus Πειραματικό Γενικό Λύκειο Ηρακλείου Κρήτης Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου Κατηγορία A: Μαθητές Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων

plus Πειραματικό Γενικό Λύκειο Ηρακλείου Κρήτης Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου Κατηγορία A: Μαθητές Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων plus Πειραματικό Γενικό Λύκειο Ηρακλείου Κρήτης Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου Κατηγορία A: Μαθητές Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων Στόχοι Εργασίας Μεθοδολογία Ομάδας Μέσα από το μεγάλο όγκο των δεδομένων

Διαβάστε περισσότερα

H ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ

H ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ H ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ Στο θρόνο βρίσκεται ο Αλέξιος Α Κομνηνός 1081 1118 (ιδρυτής δυναστείας Κομνηνών) Ο Αλέξιος Α Κομνηνός μπροστά στο Χριστό Ο Αλέξιος Α διαπραγματεύεται με τους σταυροφόρους

Διαβάστε περισσότερα

Περιγραφή Χρηματοδοτούμενων Ερευνητικών Έργων 1η Προκήρυξη Ερευνητικών Έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση Μεταδιδακτόρων Ερευνητών/Τριών

Περιγραφή Χρηματοδοτούμενων Ερευνητικών Έργων 1η Προκήρυξη Ερευνητικών Έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση Μεταδιδακτόρων Ερευνητών/Τριών Περιγραφή Χρηματοδοτούμενων Ερευνητικών Έργων 1η Προκήρυξη Ερευνητικών Έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση Μεταδιδακτόρων Ερευνητών/Τριών Τίτλος Ερευνητικού Έργου «Η καθημερινή ζωή στις κοινότητες της 5ης

Διαβάστε περισσότερα

Δημογραφία. Ενότητα 11.1: Παράδειγμα - Περιφερειακές διαφοροποιήσεις και ανισότητες του προσδόκιμου ζωής στη γέννηση

Δημογραφία. Ενότητα 11.1: Παράδειγμα - Περιφερειακές διαφοροποιήσεις και ανισότητες του προσδόκιμου ζωής στη γέννηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Δημογραφία Ενότητα 11.1: Παράδειγμα - Περιφερειακές διαφοροποιήσεις και ανισότητες του προσδόκιμου ζωής στη γέννηση Μιχάλης Αγοραστάκης Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας &

Διαβάστε περισσότερα

Ελληνικός και Ευρωπαϊκός Πολιτισμός Α Λυκείου. Δεμοιράκου Μαρία

Ελληνικός και Ευρωπαϊκός Πολιτισμός Α Λυκείου. Δεμοιράκου Μαρία Ελληνικός και Ευρωπαϊκός Πολιτισμός Α Λυκείου Δεμοιράκου Μαρία Ευρώπη θηλυκό το όνομα μιας από τις πέντε ηπείρους (μυθολογία) η κόρη του Φοίνικα και της Τηλέφασσας (αστρονομία) ο τέταρτος μεγαλύτερος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ. Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ. Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Α. Ερωτήσεις σύντομης απάντησης 1. Το αγροτικό ζήτημα

Διαβάστε περισσότερα

Εκθέσεις και προφορική ιστορία. Μουσεία, αντικείμενα και ανθρώπινες φωνές. Τα μουσεία:

Εκθέσεις και προφορική ιστορία. Μουσεία, αντικείμενα και ανθρώπινες φωνές. Τα μουσεία: Εκθέσεις και προφορική ιστορία Μουσεία, αντικείμενα και ανθρώπινες φωνές Τα μουσεία: ακολουθούν το ρεύμα για μια ιστορία «από τα κάτω» εμπλέκονται ολοένα και περισσότερο στην αναπαράσταση «δύσκολων» θεμάτων

Διαβάστε περισσότερα

Το ρωμαϊκό κράτος κλονίζεται

Το ρωμαϊκό κράτος κλονίζεται Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ας διαβάσουμε τι θα μάθουμε στο σημερινό μάθημα: Σκοπός: Σκοπός του παρόντος μαθήματος είναι να απαντήσουμε σε ένα «γιατί»: Γιατί χρειάστηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑ119 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης. Δημήτρης Πλάντζος

ΙΑ119 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης. Δημήτρης Πλάντζος ΙΑ119 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης Δημήτρης Πλάντζος ΙΑ119: Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης Το μάθημα προφέρει μια συστηματική και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Κατάλογος διευκρινιστικού υλικού..................................... 18 Πρόλογος....................................................... 27 Ευχαριστίες......................................................

Διαβάστε περισσότερα

PROJECT Β 1 ΓΕΛ. Θέμα: Μετανάστευση Καθηγήτρια: Στέλλα Τσιακμάκη

PROJECT Β 1 ΓΕΛ. Θέμα: Μετανάστευση Καθηγήτρια: Στέλλα Τσιακμάκη PROJECT Β 1 ΓΕΛ Θέμα: Μετανάστευση Καθηγήτρια: Στέλλα Τσιακμάκη ΟΡΙΣΜΟΣ Μετανάστευση ονομάζεται η γεωγραφική μετακίνηση ανθρώπων είτε μεμονωμένα είτε κατά ομάδες. Υπάρχουν δυο είδη μετανάστευσης : 1. Η

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΗΘΙΚΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΣΚΡΕΚΑ ΝΑΤΑΛΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ)

Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ) Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ) 1.1 Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας Επιμέλεια, Δ. Πετρουγάκη, Φιλόλογος Οι διοικητικές αλλαγές Ο Διοκλητιανός (284 μ.χ.) επεδίωξε

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΡΙΑ ΒΕΝΕΤΟΥΛΙΑ, Α1 ΜΑΡΙΑ ΒΟΥΓΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, Α1 2015-2016 ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΦΟΡΤΣΕΡΑ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΌΣ ΠΟΥ ΈΜΕΙΝΕ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΊΑ Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Επιμέλεια Εκθέσεων

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Επιμέλεια Εκθέσεων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Επιμέλεια Εκθέσεων Τάσεις της επιμέλειας ΙΙΙ: Δίνοντας φωνή σε εκθέματα και κοινωνικά υποκείμεν Διδάσκουσα: Επίκουρη Καθηγήτρια Εσθήρ Σ. Σολομών Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι δυσκολίες μάθησης των παιδιών συνεχίζουν να απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών και με την εκπαίδευση. Τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, μέσα στην τάξη τους, βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

Σύνθεση Ευρημάτων της Ανάλυσης των Αναλυτικών Προγραμμάτων που ισχύουν στις χώρες των εταίρων

Σύνθεση Ευρημάτων της Ανάλυσης των Αναλυτικών Προγραμμάτων που ισχύουν στις χώρες των εταίρων Perception, Attitude, Movement Identity Needs Action (PAM-INA) - 502077-LLP-1-2009-1-DE-COMENIUS-CMP WP3 Ανάλυση Σχολικών Προγραμμάτων Σύνθεση Ευρημάτων της Ανάλυσης των Αναλυτικών Προγραμμάτων που ισχύουν

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης ί>ηγο^η 26 Επιστήμες της Αγωγής 26 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ ΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

Bυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 7: Μέση βυζαντινή περίοδος: Ιστορικό πλαίσιο και Ιστοριογραφία. Ιωσήφ Γενέσιος: Βίος και Έργο Κιαπίδου

Bυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 7: Μέση βυζαντινή περίοδος: Ιστορικό πλαίσιο και Ιστοριογραφία. Ιωσήφ Γενέσιος: Βίος και Έργο Κιαπίδου Bυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 7: Μέση βυζαντινή περίοδος: Ιστορικό πλαίσιο και Ιστοριογραφία. Ιωσήφ Γενέσιος: Βίος και Έργο Κιαπίδου Ειρήνη-Σοφία Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας Οι φοιτητές

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία Σλαβικών Λαών

Ιστορία Σλαβικών Λαών ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 12 η :Μαυροβούνιο Αγγελική Δεληκάρη Λέκτορας Μεσαιωνικής Ιστορίας των Σλαβικών Λαών Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας ΑΠΘ Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1o ΘΕΜΑ

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1o ΘΕΜΑ Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 6400 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α 1o ΘΕΜΑ 1.α. Να επιλέξετε και να γράψετε τη σωστή απάντηση για κάθε ομάδα από τις ακόλουθες ερωτήσεις: 1. Η ομηρική εποχή ονομάζεται επίσης:

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΥΣΣΕΑΣ Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδος

Ο ΥΣΣΕΑΣ Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδος Ο ΥΣΣΕΑΣ 2005 Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδος 3 ο ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 2 ο ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΦΟΡΜΑ 4 ου ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ανατολικο ζητημα κριμαϊκοσ πολεμοσ. Μάθημα 4ο

Ανατολικο ζητημα κριμαϊκοσ πολεμοσ. Μάθημα 4ο Ανατολικο ζητημα κριμαϊκοσ πολεμοσ Μάθημα 4ο Ανατολικο ζητημα = η πολύπλοκη πολιτική κατάσταση που δημιουργήθηκε στα Βαλκάνια και στην Εγγύς Ανατολή, κυρίως μετά τον 18ο αιώνα, ως αποτέλεσμα της παρακμής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛ201 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 1 ο ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΘΕΩΡΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Συντάχθηκε απο τον/την Administrator Τετάρτη, 05 Νοέμβριος :47 - Τελευταία Ενημέρωση Σάββατο, 21 Μάρτιος :16

Συντάχθηκε απο τον/την Administrator Τετάρτη, 05 Νοέμβριος :47 - Τελευταία Ενημέρωση Σάββατο, 21 Μάρτιος :16 Περισσότεροι από 28 αθηναϊκοί τάφοι ανήκουν στην εποχή αυτή: οκτώ στη βόρεια κλιτύ του Αρείου Πάγου, 12 στην περιοχή του Κεραμεικού (όλοι, εκτός από έναν, στη νότια όχθη του Ηριδανού) και τουλάχιστον οκτώ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2016/2030(INI)

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2016/2030(INI) Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων 2016/2030(INI) 2.5.2016 ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με τη στρατηγική επικοινωνίας της ΕΕ για την αντιμετώπιση της προπαγάνδας εναντίον της από τρίτους

Διαβάστε περισσότερα

κάντε κλικ στη Τρίτη επιλογή : Οι Θεσσαλονικείς αδελφοί ισαπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος

κάντε κλικ στη Τρίτη επιλογή : Οι Θεσσαλονικείς αδελφοί ισαπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος ΤΑΞΗ Δ ΜΑΘΗΜΑ : ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Κύριλλος και Μεθόδιος : Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ 1. Να αντιληφθούν οι μαθητές ότι μέσα από την ιεραποστολή του Κυρίλλου

Διαβάστε περισσότερα

Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία της Ευρωπαϊκής Κοινωνίας

Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία της Ευρωπαϊκής Κοινωνίας Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία της Ευρωπαϊκής Κοινωνίας 1ο μάθημα (3.10.2018) Ίκαρος Μαντούβαλος imantouv@psed.duth.gr τηλ. γραφείου: 25510-30115 Ώρες και μέρες επικοινωνίας: Τετάρτη, 17:00-18:30 Πέμπτη,

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαϊκή εποχή. Πότε; Π.Χ ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ

Αρχαϊκή εποχή. Πότε; Π.Χ ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ Αρχαϊκή εποχή 1 Πότε; 750 480 Π.Χ Τι εποχή είναι; 2 Εποχή προετοιμασίας και απαρχών : Οικονομικής Πολιτικής Πολιτιστικής εξέλιξης Πώς αντιμετωπίστηκε η κρίση του ομηρικού κόσμου στα μέσα του 8 ου αι π.χ.

Διαβάστε περισσότερα

4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους

4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ 4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους (σελ. 39-40) Ο Μιχαήλ Γ ως αρματοδρόμος στα ανάκτορα του Αγίου Μάμαντα.

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος [IA11] ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Α Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων (1100-480 π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος Πρώιμοι και Γεωμετρικοί χρόνοι (1100-700 π.χ.) (συνέχεια) Οι περίοδοι της αρχαίας ελληνικής

Διαβάστε περισσότερα

Μετανάστευση. Ορισμός Είδη Ιστορική αναδρομή

Μετανάστευση. Ορισμός Είδη Ιστορική αναδρομή Μετανάστευση Ορισμός Είδη Ιστορική αναδρομή ΟΡΙΣΜΟΣ Μετανάστευση Μετακίνηση ανθρώπων μεμονωμένα ή κατά ομάδες Σε χώρους διαφορετικούς από την κατοικία τους Λόγοι οικονομικοί, κοινωνικοί, εκπαιδευτικοί

Διαβάστε περισσότερα

Έτσι, 2 πολιτικές επιλογές αντιπαρατέθηκαν στο Βυζάντιο:

Έτσι, 2 πολιτικές επιλογές αντιπαρατέθηκαν στο Βυζάντιο: ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Για κάτι λιγότερο από 1000 χρόνια, Οι Νότιοι κ Ανατολικοί Σλάβοι βρίσκονταν σε άμεση επαφή με το Βυζάντιο ένα πολύ ανώτερο πολιτιστικό κέντρο με κυρίαρχη ιδεολογία και πολύ μεγάλη αφομοιωτική

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση Βιβλίου. Δημήτρης Γερμανός Τμήμα Επιστήμων Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Παρουσίαση Βιβλίου. Δημήτρης Γερμανός Τμήμα Επιστήμων Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα, Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Τόμος 8 (2015) Παρουσίαση Βιβλίου Ρέντζου, Κ., Σακελλαρίου, Μ. (2014). Ο χώρος ως παιδαγωγικό πεδίο σε προσχολικά περιβάλλοντα

Διαβάστε περισσότερα

Γλαύκη Γκότση, Δρ. Ιστορίας της Τέχνης

Γλαύκη Γκότση, Δρ. Ιστορίας της Τέχνης Γλαύκη Γκότση, Δρ. Ιστορίας της Τέχνης Γυναίκες καλλιτέχνες και δημόσιος χώρος στη σύγχρονη Ελλάδα: όροι και όρια μιας σχέσης Διάχυτη είναι στις μέρες μας η αντίληψη ότι πλέον οι αντιξοότητες, θεσμικές

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία Ενότητα 1η: Εισαγωγή Ελευθερία Μαντά, Λέκτορας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Ιστορίας και Αρχαιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.)

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (Π.Ι.Ε.)

Διαβάστε περισσότερα

Ανάγλυφα σε βράχους και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως οικισμοί που χρονολογούνται από το π.χ., υπάρχουν στα παραδοσιακά εδάφη των Σάμι.

Ανάγλυφα σε βράχους και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως οικισμοί που χρονολογούνται από το π.χ., υπάρχουν στα παραδοσιακά εδάφη των Σάμι. Οι Σάμι είναι αυτόχθονες πληθυσμοί, που κατοικούν στη βόρεια Ευρώπη-σε τμήματα της Σουηδίας, στη Νορβηγία, στη Φινλανδία και στη χερσόνησο Kola της Ρωσίας. Είναι οι μοναδικοί αυτόχθονες πληθυσμοί της βόρειας

Διαβάστε περισσότερα

3. Να αναφέρεις να μέτρα που πρέπει να ληφθούν σε μια σχολική μονάδα πριν, κατά την διάρκεια και μετά από ένα σεισμό.

3. Να αναφέρεις να μέτρα που πρέπει να ληφθούν σε μια σχολική μονάδα πριν, κατά την διάρκεια και μετά από ένα σεισμό. ΜΑΘΗΜΑ 10 1. Ποιες είναι οι επιπτώσεις των σεισμών και των ηφαιστειακών εκρήξεων. 2. Ποια είναι η κοινή προέλευση και των δύο παραπάνω φαινομένων; 3. Γιατί είναι μικρός ο αριθμός ο αριθμός των ανθρώπινων

Διαβάστε περισσότερα

Όψεις Βυζαντίου... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας. Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας

Όψεις Βυζαντίου... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας. Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας Το φυλλάδιο αυτό είναι του/της... που επισκέφθηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας στις... Το φυλλάδιο που κρατάς στα χέρια σου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ 1ης ΕΡΕΥΝΑΣ (1 ο Ερευνητικό Ερώτημα)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ 1ης ΕΡΕΥΝΑΣ (1 ο Ερευνητικό Ερώτημα) ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας της Β τάξης του Π.Π. ΓΕΛ Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά, με θέμα Ρατσισμός-Ξενοφοβία, τέθηκαν τα παρακάτω ερευνητικά ερωτήματα: 1. Ποιές οι αντιλήψεις των μαθητών

Διαβάστε περισσότερα

Βαλκανικά σύμμεικτα ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ ΤΟΥ ΑΙΜΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

Βαλκανικά σύμμεικτα ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ ΤΟΥ ΑΙΜΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Βαλκανικά σύμμεικτα ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ ΤΟΥ ΑΙΜΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Υπεύθυνος: π. Καθ. Παρασκευή Νάσκου Περράκη Μέλη: Καθ. Φώτιος Σιώκης Καθ. Κυριάκος Κεντρωτής Επίκ. Καθ.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΔΠΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΔΠΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ 2017-2018 ΤΜΗΜΑ ΙΑΔΠΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΔΕΥΤΕΡΑ 18/06/2018 1 12:00-15:00 12 Α-4_12 Ενάλια Αρχαιολογία ΙΙ: Η Μακρά Διάρκεια της Μεσογείου ΣΤ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (

ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ( ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (1100-750 π.χ.).) Ή ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Δ. ΠΕΤΡΟΥΓΑΚΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΚΥΡΙΑ ΠΗΓΗ ΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ ΣΕ ΑΥΤΌ ΟΦΕΙΛΕΙ ΤΗΝ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΟΜΗΡΙΚΗ. ΩΣΤΟΣΟ ΟΙ ΟΡΟΙ ΣΚΟΤΕΙΝΟΙ ΑΙΩΝΕΣ Ή ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ

Διαβάστε περισσότερα