TO ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "TO ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ"

Transcript

1 π. Δημήτριος Β. Τζέρπος TO ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ Η ΝΕΚΡΩΣΙΜΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ

2 ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Το τελευταίο μυστήριο Η νεκρώσιμη ακολουθία και η καύση των νεκρών ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: π. Δημήτριος Β. Τζέρπος, Αν. Καθηγητής Παν/μίου Αθηνών ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: Ραλλού Ρουχωτά ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Ι. Πέππας ΑΒΕΕ ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Κωνσταντίνα Παναγιώτου & ΣΙΑ Ο.Ε. π. Δημήτριος Β. Τζέρπος, 2012 Εκδόσεις Ουρανός, Αθήνα 2012 Οι Εκδόσεις Ουρανός είναι κατοχυρωμένη επωνυμία των Εκδόσεων ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε. Πρώτη έκδοση: Δεκέμβριος 2012 ISBN Τυπώθηκε σε χαρτί ελεύθερο χημικών ουσιών, προερχόμενο αποκλειστικά και μόνο από δάση που καλλιεργούνται για την παραγωγή χαρτιού. Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Ελληνικού Νόμου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής αδείας του εκδότη κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, διανομή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση, παρουσίαση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΥΡΑΝΟΣ OURANOS BOOKS Έδρα: Tατοΐου 121 Head office: 121, Tatoiou Str Μεταμόρφωση Metamorfossi, Greece Βιβλιοπωλείο: Μαυρομιχάλη 1 Bookstore: 1, Mavromichali Str Αθήνα Αthens, Greece Τηλ.: Tel.: Telefax: Telefax: info@ouranosbooks.gr info@ouranosbooks.gr

3 π. Δημήτριος Β. Τζέρπος TO ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ Η ΝΕΚΡΩΣΙΜΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ

4 Τῇ Ἁγιωτάτῃ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ τῆς Ἑλλάδος

5 «Ἤ οὐκ οἴδατε ὅτι τὸ σῶμα ὑμῶν ναὸς τοῦ ἐν ἡμῖν ἁγίου Πνεύματός ἐστιν, οὗ ἔχετε ἀπὸ Θεοῦ καὶ οὔκ ἐστε ἑαυτῶν; ἠγοράσθητε γὰρ τιμῆς δοξάσατε δὴ τὸν Θεὸν ἐν τῷ σώματι ὑμῶν καὶ ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν, ἅτινά ἐστι τοῦ Θεοῦ». (Ἀπ. Παῦλος, Α Κορ. 6,19-20)

6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Κεφάλαιο Α Ἡ Νεκρώσιμη Ἀκολουθία καί ἡ καύση τῶν νεκρῶν. Γενική θεώρηση Κεφάλαιο Β Ἡ ὥς σήμερα στάση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἔναντι τῆς καύσης τῶν νεκρῶν Κεφάλαιο Γ Ὁ ὁλόσωμος ἐνταφιασμός τῶν νεκρῶν ὡς διαχρονικό δομικό στοιχεῖο τῆς Νεκρώσιμης Ἀκολουθίας Κεφάλαιο Δ Ὁ ἐνταφιασμός τῶν νεκρῶν καί ἡ γενικώτερη ἐπίδρασή του στή λειτουργική ζωή τῆς Ἐκκλησίας Συμπεράσματα ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ἡ Νεκρώσιμη Ἀκολουθία (Κείμενο Νεοελληνική Ἀπόδοση) Βιβλιογραφία

7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αφορμή γιά τή σύνταξη τῆς παρούσας μελέτης μᾶς ἔδωσε σχετική εἰσήγηση πού κληθήκαμε ἀπό τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος νά παρουσιάσουμε στό Θ Λειτουργικό Συμπόσιο, πού διοργάνωσε ἡ Εἰδική Συνοδική Ἐπιτροπή Λειτουργικῆς Ἀναγεννήσεως, μέ θέμα «Τό μυστήριο τοῦ θανάτου στή λατρεία τῆς Ἐκκλησίας». Ἐκτός δέ ἀπό τήν δημοσίευση τῶν πρακτικῶν τοῦ ἐν λόγῳ συνεδρίου θεωρήσαμε ἀναγκαία καί τήν παροῦσα διευρυμένη αὐτοτελῆ ἔκδοση, ὡς μιά περαιτέρω συμβολή στό διάλογο πού προκαλεῖ ἡ πρόσφατη νομιμοποίηση τῆς ἀποτέφρωσης τῶν νεκρῶν στήν Ἑλλάδα. Μέ τόν τρόπο αὐτό μᾶς δόθηκε ἡ εὐκαιρία νά ὁλοκληρώσουμε μιά τριλογία περί τοῦ «ἐν Κυρίῳ θνήσκειν» (Ἀποκ. 14,13) 1, θέμα πού ἀποτέλεσε ἕναν ἀπό τούς βασικούς ἄξονες τῶν μέχρι τώρα θεολογικῶν μας ἐνασχολήσεων. Στήν παροῦσα μελέτη ἐξετάζουμε ἰδιαίτερα τή στάση τῆς 1. Βλ. τίς δύο προηγούμενες σχετικές μελέτες μας: Τζέρπος Δ. (Πρωτοπρ.), Ἐφόδιον ζωῆς. Ἡ μετάδοση τῆς θείας κοινωνίας στούς ἀσθενεῖς πού ἀντιμετωπίζουν κίνδυνο θανάτου. Συμβολή στήν Ποιμαντική Λειτουργική. Ἐκδόσεις Τῆνος, Ἀθῆναι Του Ιδιου, Ἡ ὥρα τοῦ θανάτου καί ἡ Ἀκολουθία εἰς Ψυχορραγοῦντα. Συμβολή στή μελέτη τοῦ Βυζαντινοῦ Εὐχολογίου. Ἐκδόσεις Τῆνος, Ἀθῆναι 2007.

8 14 π. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Β. ΤΖΕΡΠΟΣ Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ἔναντι τῆς ἀποτέφρωσης τῶν νεκρῶν, ὅπως ἡ στάση αὐτή προσδιορίζεται κυρίως ἀπό τό πνεῦμα τῆς Νεκρώσιμης Ἀκολουθίας, ἡ ὁποία ψάλλεται κατά τήν τελευτή τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν. Πρόκειται γιά τήν ἀκολουθία ἐκείνη, τήν ὁποία ὁ ἐθνικός μας ποιητής Κ. Παλαμᾶς θεωρεῖ «δεῖγμα τῶν ὡραιοτέρων καί ὑψηλοτέρων τῆς ἑλληνικῆς χριστιανικῆς ποιήσεως» 2, ὁ μέγας διδάσκαλος τῆς «ἱστοριονομίας» Σ. Ζαμπέλιος χαρακτηρίζει ὡς «αὐτόματον ἐξεικόνισμα τοῦ Εὐαγγελίου» 3 καί ὁ ἀείμνηστος πρωτοπρεσβύτερος Κ. Καλλίνικος ὅτι ἀποτελεῖ «τὴν πλουσιωτέραν, ποικιλωτέραν, δραματικωτέραν, καὶ περιπαθεστέραν ἐξ ὅλων μας τῶν ἀκολουθιῶν» 4. Καί τοῦτο, διότι ἐκφράζει κατά ἕνα μοναδικό τρόπο ὁλόκληρη τήν περί ἐκκλησιαστικῆς ταφῆς τῶν νεκρῶν ὀρθόδοξη θεολογία, ὅπως αὐτή συνοψίζεται στούς ἐπιγραμματικούς λόγους τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου: «Κηδεύσομεν τοὺς ἀπελθόντας ὡς καὶ ἡμῖν καὶ ἐκείνοις συμφέρει πρὸς δόξαν Θεοῦ» 5. Ἡ παροῦσα μελέτη διαιρεῖται σέ τέσσερα κεφάλαια. Στό πρῶτο κεφάλαιο προβαίνουμε σέ μιά σύντομη ἱστορικοθεολογική θεώρηση τῆς Νεκρώσιμης Ἀκολουθίας, ὅπως ἐπίσης καί σέ μιά γενική θεώρηση τῆς ἀποτέφρωσης τῶν νεκρῶν ἀπό τήν ἀρχή τῆς ἱστορικῆς της ἐμφάνισης μέχρι τήν κατά τούς τελευταίους αἰῶνες προβολή της ὡς ἐναλλακτικῆς πρός τήν ἀπό τήν Ἐκκλησία ἐφαρμοζόμενη διαχρονικά ὁλόσωμη 2. Ἐφημερίδα «Ἐμπρός» 25/5/ Ζαμπέλιος Σ., Ἄσματα δημοτικά τῆς Ἑλλάδος, Κέρκυρα 1852, σ Καλλίνικος Κ. (Πρωτοπρ.), Ὁ χριστιανικὸς ναὸς καὶ τὰ τελούμενα ἐν αὐτῷ, Ἀθήνα 51969, σ Εἰς Ἰωάννην, ὁμιλ. 85,6. PG 59,467c.

9 ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ Η ΝΕΚΡΩΣΙΜΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ 15 ταφή. Στό δεύτερο κεφάλαιο παρακολουθοῦμε ἱστορικά τή στάση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καί ἰδιαίτερα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἔναντι τῆς καύσεως τῶν νεκρῶν, ἀπό τήν κατά τά τελευταῖα χρόνια ἐμφάνιση τοῦ θέματος μέχρι σήμερα. Στό τρίτο κεφάλαιο γίνεται μιά προσπάθεια κατανόησης τοῦ ὁλόσωμου ἐνταφιασμοῦ τῶν νεκρῶν, ὡς βασικοῦ στοιχείου τῆς χριστοκεντρικότητας πού χαρακτηρίζει διαχρονικά τή Νεκρώσιμη Ἀκολουθία. Στό δέ τέταρτο καί τελευταῖο κεφάλαιο παρουσιάζουμε ὁρισμένα ἀντιπροσωπευτικά στοιχεῖα ἀπό τήν εὐρύτερη λειτουργική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, διαμέσου τῶν ὁποίων καί ἀναδεικνύεται ἡ πρός αὐτήν ὁμοουσιότητα πού χαρακτηρίζει τόν ὀρθόδοξο «ταφικό πολιτισμό», σέ ὅλες τίς ἐκφάνσεις του διαμέσου τῶν αἰώνων. Γιά τή διευκόλυνση τοῦ ἀναγνώστη θεωρήσαμε ἀκόμη σκόπιμο νά ἐπισυνάψουμε στό τέλος τῆς παρούσας ἐργασίας ὡς παράρτημα τό κείμενο τῆς Νεκρώσιμης Ἀκολουθίας μέ μιά παράλληλη νεοελληνική ἀπόδοση. Καί ὅσον μέν ἀφορᾶ τό κείμενο, αὐτό καταχωρίζεται κατά τήν ἰσχύουσα σήμερα ἔκδοση τοῦ Μικροῦ Εὐχολογίου 6, μέ μικρές μόνο βελτιώσεις, οἱ ὁποῖες προέκυψαν ἀπό τήν ὥς σήμερα κριτική του ἐπεξεργασία 7. Ὅσον δέ ἀφορᾶ τή νεοελληνική ἀπόδοση, αὐτή δέν μπο- 6. Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἔκδοσις Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι , σσ Βλ. Τυπικὸν τῆς τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας..., (Γ. Βιολάκη), Ἔκδοσις Β. Σαλιβέρου, Ἀθῆναι (χ.χ.), σσ Μελισσηνος Πάμφιλος (Μητροπολίτης), «Τυπικὸν τῆς Νεκρωσίμου Ἀκολουθίας» Ἐκκλησιαστικὴ Ἀλήθεια 25(1905), σσ , 80-84, Παπαγιάννης Κ. (Πρωτοπρ.), «Ἡ Νεκρώσιμος Ἀκολουθία. Παρατηρήσεις καὶ προτάσεις διὰ μίαν ὀρθολογικωτέραν τέλεσιν αὐτῆς», Κληρονομία

10 16 π. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Β. ΤΖΕΡΠΟΣ ρεῖ νά ὑποκαταστήσει σέ καμμιά περίπτωση τό πρωτότυπο κείμενο, πολύ δέ περισσότερο νά τεθεῖ σέ λειτουργική χρήση. Ἡ ἐμπειρία ἀπό τήν ὥς σήμερα ἀπόδοση τῶν λειτουργικῶν κειμένων στά νέα ἑλληνικά ἔχει ἀποδείξει, ὅτι αὐτά θά παραμείνουν τελικά «ἀμετάφραστα». Καί τοῦτο, διότι πρόκειται γιά λόγο κλασσικό, μέ τέτοια ἐσωτερική δυναμική πού τοῦ προσδίδει τό βιβλικό του ὑπόβαθρο, τό ποιητικό κάλλος καί ὁ ρυθμός τοῦ ψαλτικοῦ μέλους πού τόν συνοδεύει, ὥστε καμμιά μετάφραση δέν μπορεῖ νά ἀποδώσει μέ πληρότητα. Ἁπλά ἡ μετάφραση βοηθᾶ τόν ἀναγνώστη σέ μιά πρώτη νοηματική προσέγγιση τοῦ κειμένου, ἀφοῦ εἶναι γεγονός ὅτι πολλές λέξεις καί ἐκφράσεις τῶν λειτουργικῶν κειμένων εἶναι πλέον ἀκατανόητες ἀπό τίς νεώτερες γενιές τῶν Ἑλλήνων. Κατά τήν προχριστιανική ἀρχαιότητα παρετηρήθη τό φαινόμενο οἱ μέν ἐθνικοί νά ἀντιμετωπίζουν μερικές φορές τούς νεκρούς ὅπως τά σκουπίδια 8, οἱ δέ Ἰουδαῖοι νά τούς βδελύττονται ὡς πηγή τελετουργικῆς ἀκαθαρσίας 9. Δυστυχῶς ἡ «ἀπόρ- 29 (1997), σσ Εὐχολόγιον Γ, Ἐξοδιαστικόν, Ἔκδοσις Ἱερᾶς Μονῆς Σίμωνος Πέτρας, Ἅγιον Ὄρος 2002, σσ Φουντούλης Ι., «Νεκρώσιμα Τελετουργικά», στό Τελετουργικά θέματα, {Σειρά «Λογική λατρεία» 12}, Ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθήνα 2002, σσ Σκαλτσης Π., «Θεολογικές προϋποθέσεις τῆς ἐκκλησιαστικῆς κήδευσης καί ἱστορική ἐξέλιξη τῆς Νεκρωσίμου Ἀκολουθίας», στό Ἱερὰ Μητρόπολις Δράμας, Νεκρώσιμα Τελετουργικά, {Εἰσηγήσεις, Πορίσματα Ἱερατικοῦ Συνεδρίου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Δράμας ἔτους 2001}, Δράμα 2001, σσ «Νέκυες κοπρίων ἐκβλητότεροι». Βλ. Hράκλειτος, Fragmenta 95,3. H. Diels - W. Kranz (ἐκδ.), Die Fragmente der Vorsokratiker, τόμ. 1, Berlin, Weidmann, 61951, σ Μ. Βασίλειος, Περί θανάτου 7. ΒΕΠΕΣ 57,270: «Ὅτε μὲν ἰουδαϊκῶς ἀπέθνῃσκον οἱ ἄνθρωποι, βδελυκτά ἦν τὰ θνησιμαῖα ὅτε δὲ ὑπὲρ

11 ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ Η ΝΕΚΡΩΣΙΜΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ 17 ριψη» αὐτή τῶν νεκρῶν ἀπό τή ζωή τῶν ζώντων ἐπανεμφανίζεται καί σήμερα μέ τό σκληρό πρόσωπο τῆς ἀποτέφρωσής τους, πού ἐπιχειρεῖ νά εἰσβάλλει καί μέσα στό χῶρο τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Ἀλλ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δέν θά παύσει ποτέ νά ὁμιλεῖ περί τῆς «πολλῆς ἡδονῆς» 10 τήν ὁποία ἔχει ἡ ἐνασχόλησή της μέ τούς νεκρούς, καί νά τούς προπέμπει στόν τάφο μέ ἕναν ἀσπασμό, ὅπως ἀκριβῶς κάνει κάθε στοργική μητέρα πού βάζει τά παιδιά της νά κοιμηθοῦν. Αὐτό ἀκριβῶς τό ἀναστάσιμο ἦθος τῆς ἐκκλησιαστικῆς ταφῆς τῶν νεκρῶν, πού ἀνάγεται σέ περιωπή δόγματος, θά προσπαθήσουμε νά ἀναδείξουμε στίς σελίδες πού ἀκολουθοῦν. π. Δημήτριος Β. Τζέρπος Ἀν. Καθηγητής Παν/μίου Ἀθηνῶν Κούρεντα Ἰωαννίνων, Ἑορτή τοῦ ἁγίου ἐνδόξου ἱερομάρτυρος καί ἰσαποστόλου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ Χριστοῦ ὁ θάνατος, τίμια τὰ λείψανα τῶν ὁσίων αὐτοῦ». Πρβλ. Ἀποστολικαὶ Διαταγαὶ 6,30. ΒΕΠΕΣ 2, Ιω. Χρυσόστομος, Εἰς Ἁγίαν Βερενίκην 3. PG 50,634. Διονύσιος Αρεοπαγίτης, Ἐκκλησιαστικὴ Ἰεραρχία 3, PG 556Β.

12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α Ἡ Νεκρώσιμη Ἀκολουθία καί ἡ καύση τῶν νεκρῶν. Γενική θεώρηση. 1. Ἡ Νεκρώσιμη Ἀκολουθία ἤ Ἀκολουθία τῆς Κηδείας τῶν Κεκοιμημένων ἀνήκει στίς λεγόμενες «ἀκολουθίες καθαγιασμοῦ τῆς ζωῆς» 11, διαμέσου τῶν ὁποίων ἡ Ὀρθόδοξη Εκκλησία μας ἁγιάζει καί νοηματοδοτεῖ χριστιανικά τίς μεγάλες στιγμές τῆς ἐπίγειας ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου 12. Ἐπί τοῦ προκειμένου πρόκειται γιά τήν ἀκολουθία ἐκείνη, μέ τήν ὁποία ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία προπέμπει τά τέκνα της κατά τήν ἔξοδό τους ἀπό τή ζωή αὐτή, καί ἡ ὁποία ψάλλεται σέ τρεῖς στάσεις: Τό πρῶτο μέρος της (Νεκρώσιμον Τρισάγιον) τελεῖται στόν οἶκο τοῦ ἀποθανόντος, τό δεύτερο καί κύριο μέρος κατά τήν ἔκθεση τοῦ νεκρικοῦ σκήνους στόν ναό, καί 11. Βλ. Σμέμαν Αλ., Ἡ Ἐκκλησία προσευχομένη. Εἰσαγωγή στή Λειτουργική Θεολογία. Ἐκδόσεις Ἀκρίτας (Μετάφραση ἀπό τά Ἀγγλικά π. Δημήτριος Β. Τζέρπος), Ἀθῆναι 22003, σ Μέ τόν ὅρο μυστήρια θεωροῦνται αἱ ἱεραί τελεταί, αἱ ὁποῖαι ἀποτελοῦν τά «αἰσθητά σημεῖα τῆς θείας χάριτος», ἀπαραίτητα διά τήν σωτηρίαν τῶν πιστῶν. Δυοβουνιώτης Κ., Τά μυστήρια τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Ἐν Ἀθήναις 1913, σσ Ανδροῦτσος Χ., Δογματική τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, Ἀθῆναι , σσ

13 20 π. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Β. ΤΖΕΡΠΟΣ τό τρίτο μέρος κατά τήν ἀπόθεσή του στόν τάφο. Καθ ὅλη δέ τή διάρ κεια τῆς ἱστορικῆς της ἐξέλιξης ἡ θεολογική σοφία τῶν ἁγίων πατέρων καί ἡ ποιητική ἔμπνευση τῶν ἱερῶν ὑμνογράφων συνεργάστηκαν ἁρμονικά μέ τήν χριστιανική εὐσέβεια καί τήν ἀνθρώπινη γενικά εὐαισθησία καί ἐμπλούτισαν τήν ἐν λόγῳ ἀκολουθία μέ τέτοια στοιχεῖα, ὥστε νά ἀποτελεῖ σήμερα μιά ἀπό τίς πιό ἐντυπωσιακές σέ τελετουργική ἔκφραση καί πλούσιες σέ θεολογικά νοήματα λειτουργικές ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας μας 13. Εἶναι ἐνδεικτικό γιά τή σημασία τῆς ἀκολουθίας αὐτῆς τό γεγονός ὅτι στό ἀρχαιότερο συστηματικό ἑρμηνευτικό ὑπόμνημα στή χριστιανική λατρεία, πού περιέχεται στά λεγόμενα ἀρεοπαγιτικά συγγράμματα (5-6 αἰ.), ὑπάρχει καί εἰδικό γιά τήν ἀκολουθία αὐτή κεφάλαιο 14. Πρόκειται γιά τήν σπου- 13. Αὐτός εἶναι καί ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖο ἡ ἀκολουθία αὐτή ἔγινε ἀντικείμενο πλούσιου ἑρμηνευτικοῦ σχολιασμοῦ. Βλ. σχετικά Ζαμπέλιος Σ., Ἄσματα δημοτικά τῆς Ἑλλάδος, Κέρκυρα 1852, σσ Καρπαθίου Εμ., «Γύρω ἀπό τό δράμα τοῦ θανάτου. Α : Ἡ Νεκρώσιμος Ἀκολουθία ἀναλυομένη», Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ΚΖ (1943) σσ Καλλίνικος Κ. (Πρωτοπρ.), Ὁ χριστιανικός ναός καί τά τελούμενα ἐν αὐτῷ, Ἐκδόσεις Γρηγόρη Ἀθῆναι, , σσ Ξύδης Θ., Βυζαντινή Ὑμνογραφία, Ἐκδόσεις Νικόδημος, Ἀθήνα 1978, σσ Βασιλειάδης Ν., Τό μυστήριο τοῦ θανάτου, Ἐκδόσεις «Ὁ Σωτήρ», Ἀθῆναι, Θεοδώρου Ανδρ., Ἄμωμοι ἐν ὁδῷ, Ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθῆναι. Χριστοδούλου Θεμ. (Πρωτοπρ.) Περί τῆς κηδείας, Ἐκδόσεις Ὁμολογία, Ἀθήνα Velskova El., Funeral Rites according to the Byzantine Liturgical Sources, Dumbarton Oaks Papers 55 (2001), σσ «Περὶ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», Κεφ. Ζ «Περὶ τῶν ἐπὶ τοῖς κεκοιμημένοις τελουμένων». PG 3, 552C-569A. Γιά μιά λειτουργικοθεολογική θεώρηση τοῦ κειμένου αὐτοῦ βλ. ἰδιαίτερα: Roques R., L uni vers Dionysien. Structure hierarchique du monde selon le Pseudo-

14 ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ Η ΝΕΚΡΩΣΙΜΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ 21 δαιότερη πρό τοῦ 8ου αἰ. μαρτυρία περί τῶν ἐπιταφίων προσευχῶν τῆς Εκκλησίας, ἡ ὁποία μᾶς περισώζει ὄχι μόνο τήν τελετουργική τάξη τῆς ἀκολουθίας κατά τήν περίοδο αὐτή, ἀλλά καί μιά σχεδόν ὁλοκληρωμένη θεολογία της. Στό λειτουργικό αὐτό ὑπόμνημα, πού ἀποτελεῖ καί μιά ἀπάντηση στίς διατυπούμενες κατά τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας διάφορες αἰτιάσεις γιά τήν ἐνασχόλησή της μέ τήν ταφή τῶν νεκρῶν 15, Denys, Paris Ματσούκας Ν., Μυστήριον ἐπὶ τῶν ἱερῶς τετελειωμένων καὶ ἄλλα μελετήματα, {Φιλοσοφικὴ καὶ Θεολογικὴ Βιβλιοθήκη, 24}, Ἐκδ. «Π. Πουρναρᾶ», Θεσσαλονίκη 1992, σσ Ühlein H., Mysterion an den heiligen Entshlafenen. Das Begränisritual beim Dionysius Areopagita, Becker H.-Einig B.-Ullrish P.O. (ἐκδ.), Im Angesicht des Todes. Ein inderdisziplinäres Kompendium ΙΙ, EOS Verlag Erzabtei St. Ottilien 1987, σ Φίλιας Γ., «Τά ἑρμηνευτικά ὑπομνήματα στή Νεκρώσιμη ἀκολουθία», στό Πρακτικά τοῦ Θ Λειτουργικοῦ Συμποσίου «Τό μυστήριο τοῦ θανάτου εἰς τήν λατρείαν τῆς Ἐκκλησίας, σσ Σκαλτσης Π., μν. ἔργ., σσ Simic K., Λειτουργική ἑρμηνευτική κατά τά ἀρεοπαγιτικά συγγράμματα (Ἀνέκδοτη διδακτορική διατριβή Τμῆμα Θεολογίας ΕΚΠΑ), Ἀθήνα Τό κείμενο ἀντιτίθεται πρός τίς μεγάλες διδασκαλίες τῆς ἀρχαιότητας. Καταδικάζει ὁρισμένες κατηγορίες ἀνιέρων: α) Ὑπάρχουν μερικοί πού νομίζουν ἀλόγως ὅτι οἱ νεκροί μετά θάνατον «εἰς ἀνυπαρξίαν χωρεῖν», στοχεύοντας ἔτσι καταρχάς τούς ἐπικούριους, γιά τούς ὁποίους δέν ὑπάρχει τίποτε μετά θάνατο, οὔτε ψυχή οὔτε σῶμα. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά μερικούς στωϊκούς. β) Ἄλλοι νομίζουν ὅτι ὁ σύνδεσμος σώματος καί ψυχῆς διασπᾶται γιά πάντα μετά θάνατο, διότι, λέγουν, δέν θά ταίριαζε στίς ψυχές νά διατηροῦν τά σώματά τους «ἐν θεοειδεῖ ζωῇ καί μακα ρίαις λήξεσιν», καταδικάζοντας ἔτσι τούς πλατωνικούς, νεοπλατωνικούς καί ἄλλες πιθανῶς φιλοσοφικοθρησκευτικές διδασκαλίες πού υἱοθέτησαν τήν ἀνθρωπολογία του. γ) Ἄλλοι ἀποδίδουν στίς ψυχές καινούργιες ἐνσαρκώσεις («σωμάτων ἄλλων ἀπονέμουσι ταῖς ψυχαῖς συζυγίαις») καταδικάζοντας ἔτσι τούς ὀπαδούς τῆς μετεμψύχωσης, μεταξύ τῶν ὁποίων πρέπει νά τοποθετήσουμε καί τό μεγαλύτερο μέρος τῶν πλατωνικῶν.

15 22 π. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Β. ΤΖΕΡΠΟΣ ἡ Νεκρώσιμη Ἀκολουθία χαρακτηρίζεται ὡς «μυστήριον ἐπὶ τῶν ἱερῶς κεκοιμημένων» 16. Βασική δέ θέση τοῦ ἱεροῦ συγγραφέα συνιστᾶ ἡ ἄποψη ὅτι ὅπως εἶναι οὐσιώδεις οἱ διαφορές πού παρατηροῦνται μεταξύ τῆς ζωῆς τῶν χριστιανῶν καί τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, ἀνάλογα διαφορετικός εἶναι καί ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο βιώνουν οἱ χριστιανοί τήν πραγματικότητα τοῦ θανάτου 17. Παρ ὅτι ἡ ἀκολουθία αὐτή δέν συγκαταλέγεται σήμερα μεταξύ τῶν ἑπτά μυστηρίων, ἐντούτοις δέν ἔπαυσε ποτέ νά ἔχει ἕναν ἀνάλογο πρός αὐτά μυστηριακό χαρακτήρα, ἀφοῦ ἀναφέρεται στήν τελευτή, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο καί τό «τελευταῖον μυστήριον» τῆς ἐπί γῆς βιοτῆς τοῦ ἀνθρώπου 18. Ἀπό τή στιγμή, δηλαδή, πού διαμέσου τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος εἰσῆλθε στόν κόσμο ὁ θάνατος (Ρωμ. 5,12), κατέστη ἀναγκαῖο νά ἐπικύψει «πρός τό ἡμέτερον πτῶμα» ὁ ἴδιος ὁ κατά φύση ἀθάνα- 16. Ὡς μυστήριο χαρακτηρίζεται ἡ ἀκολουθία αὐτή καί ἀπό τόν Θεόδωρο Στουδίτη (Ἐπιστολὴ ρξε (57). PG 99,1524Β). Γιά τόν χαρακτήρα τῆς νεκρώσιμης ἀκολουθίας ὡς μυστηρίου βλ. ἰδιαίτερα: Ματσούκας Ν., Δογματικὴ καὶ Συμβολικὴ Θεολογία Β. Ἔκθεση τῆς Ὀρθόδοξης πίστης σὲ ἀντιπαράθεση μὲ τὴ δυτικὴ χριστιανοσύνη, {Φιλοσοφικὴ καὶ Θεο λογικὴ Βιβλιοθήκη, 3}, ἐκδ. «Π. Πουρναρᾶ», Θεσσαλονίκη 1988, σσ καί Του Ιδιου, «Τὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, ἢ λόγος περὶ τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς τοῦ κόσμου», Ὀρθοδοξία, Ἑλληνισμός, πορεία στήν τρίτη χιλιετία, Ἔκδοση Ἱερᾶς Μονῆς Κουτλουμου σίου, Ἅγιον Ὄρος 1996, σ PG 3, 552C :«Καὶ γὰρ οὐδὲ τοῦτο κοινόν ἐστι τοῖς ἱεροῖς τε καὶ ἀνιέροις, ἀλλ ὥσπερ ἀλλοῖον εἶδός ἐστι τῆς ἑκατέρων ζωῆς, οὕτω καὶ πρὸς θάνατον ἰόντες...». 18. Γρηγόριος Θεολόγος, Εἰς τοὺς Μακκαβαίους (λόγος ιε ), ΒΕΠΕΣ 59, σ. 90.

16 ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ Η ΝΕΚΡΩΣΙΜΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ 23 τος Θεός μέ τήν ἐν Χριστῷ ἐνανθρώπησή του. Πρός τοῦτο προσέλαβε θνητό ἀνθρώπινο σῶμα, ὥστε ἀποθνήσκοντας μέ τόν τρόπο αὐτό νά συναναστήσει στή συνέχεια μέ τήν ἐκ νεκρῶν ἔγερσή του δυνάμει καί ὁλόκληρο τό ἀνθρώπινο γένος. Μέ τήν ἔννοια αὐτή ὁ θάνατος δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά «κακίας καθάρσιον» 19. Διότι μέ τήν πρόσκαιρη διάλυση τοῦ μεταξύ ψυχῆς καί σώματος δεσμοῦ, ἀποβάλλεται ἀπό τήν ἀνθρώπινη φύση «ἡ σκωρία τῆς ἁμαρτίας» 20, ὥστε κατά τήν μέλλουσα ἐξανάσταση τῶν σωμάτων καί τήν ἐπανασύνδεσή τους μέ τίς ψυχές, ὁ ἄνθρωπος νά ἀναστοιχειωθεῖ ἀπαλλαγμένος ἀπό «πάσης τῆς κατά κακίαν ἐπιμιξίας» 21. Ἤδη ἀπό τή ζωή τῶν πρώτων χριστιανικῶν κοινοτήτων ὁ θάνατος, ὡς αὐτό «τό μέγιστον τῆς τοῦ Θεοῦ σοφίας μυστήριον» 22, ἄρχισε νά βιώνεται ὡς μείζονος σημασίας ἐκκλησιαστικό γεγονός. Ἡ δέ χριστιανική γραμματεία τῶν πρώτων αἰώνων μᾶς παρέχει πλεῖστες ὅσες μαρτυρίες, ἀπό τίς ὁποῖες προκύπτει ὅτι ὁ χριστιανοπρεπής ἐνταφιασμός τῶν νεκρῶν ἀπετέλεσε ἐξ ὑπαρχῆς ὑπόθεση καί καθῆκον ὁλοκλήρου τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία καί ἀνέπτυξε εἰδικά ὀργανωμένη μέριμνα γιά τήν ἐπιτέλεσή του 23. Ἦταν δέ τέτοια ἡ ἐντύπωση πού προκαλοῦσε μεταξύ τῶν ἐθνικῶν 19. Γρηγόριος Νύσσης, Εἰς Πουλχερίαν παραμυθητικός, ΒΕΠΕΣ 69, σ Γρηγόριος Νύσσης, Λόγος εἰς τούς κοιμηθέντας, ΒΕΠΕΣ 69, σσ Γρηγόριος Νύσσης, Λόγος Κατηχητικός, ΒΕΠΕΣ 68, σ Ιω. Χρυσόστομος, Εἰς τάς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων. PG 60, Βλ. Rusch Α., Death and burial in christian antiquity, The Catholic University of America Press, Washington D.C., 1941 (passim).

17 24 π. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Β. ΤΖΕΡΠΟΣ ἡ ὑπέρ τῶν νεκρῶν φροντίδα τῶν χριστιανῶν, ὥστε νά θεωρεῖται ὡς ἕνας ἀπό τούς κύριους λόγους πού συνετέλεσε στήν ταχύτατη διάδοση τοῦ Χριστιανισμοῦ κατά τήν ἐποχή αὐτή 24. Κυρίως ὅμως ἡ βίωση τοῦ θανάτου ὡς σωτηριολογικοῦ γεγονότος φαίνεται στήν τελετουργική συνάθρωση τῶν ἐξοδίων προσευχῶν τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας πρός τήν Θεία Λειτουργία, ἡ ὁποία καί ἀποτελεῖ τήν κατ ἐξοχήν φανέρωση καί πραγμάτωση τοῦ μυστηρίου τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου στό πλήρωμά του 25. Ἡ γιά πρακτικούς λόγους ἐπισυμβᾶσα ἀπό τόν 4ο αἰ. καί ἑξῆς προοδευτική ἀποσύνδεση τῆς νεκρώσιμης ἀκολουθίας ἀπό τή Θεία Λειτουργία δέν σήμανε καθόλου καί ἀποεκκλησιαστικοποίη ση τοῦ γεγονότος, κάτι τό ὁποῖο προκύπτει καί ἀπό τήν στή συνέχεια ἀνάδειξη τῆς ψαλμωδίας ὡς τοῦ κατ ἐξοχήν στοιχείου τῆς χριστιανοπρεποῦς ταφῆς τῶν νεκρῶν 26. Πράγματι ἀπό τόν 5ο αἰ. καί ἑξῆς μαρτυρεῖται ἡ ὕπαρξη μιᾶς αὐτοτελοῦς νεκρώσιμης ἀκολουθίας 27, ἡ ὁποία ἀπετε- 24. Σωζομενός, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, 5,16. PG 67,1261: «τὴν ἀθεΐαν συνηύξησε μάλιστα ἡ περὶ τοὺς ξένους φιλανθρωπία καὶ ἡ περὶ τὰς ταφὰς τῶν νεκρῶν προμήθεια». 25. Γιά τό θέμα αὐτό βλ. ἰδιαίτερα: Μιλόσεβιτς Ν., Ἡ Θεία Εὐχαριστία ὡς κέντρον τῆς Θείας Λατρείας. Ἡ σύνδεσις τῶν μυστηρίων μετὰ τῆς θείας Εὐχαριστίας, ἐκδ. «Π. Πουρναρᾶ», Θεσσαλονίκη 2001, σ Βασική ἐπ αὐτοῦ μαρτυρία μᾶς παρέχουν οἱ περί ἐνταφιασμοῦ τῶν νεκρῶν διηγήσεις τῶν ἁγιολογικῶν πηγῶν γιά τίς ὁποῖες βλ. ἰδιαίτερα: Σπυριδάκις Γ., «Τά κατά τήν τελευτήν ἔθιμα τῶν βυζαντινῶν ἐκ τῶν ἁγιολογικῶν πηγῶν», Ἐπετηρίς Ἑταιρείας Βυζαντινῶν Σπουδῶν, τόμ. Κ, σ. 75 ἑξ. Μπουρδάρα Κ., Εἰκονομαχία καί δίκαιο. Νομική θεώρηση τῶν ἁγιολογικῶν κειμένων, ἐκδ. Σάκκουλα, Ἀθήνα-Κομοτηνή 2004, σσ Καλλίνικος Κ., Ὁ χριστιανικὸς ναὸς καὶ τὰ τελούμενα ἐν αὐτῷ, Ἀθήνα 41969, σ. 557.

18 ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ Η ΝΕΚΡΩΣΙΜΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ 25 λεῖτο ἀπό εὐχές 28, ἁγιογραφικά ἀναγνώσματα καί ψαλμούς ἤ μεμονωμένους ψαλμικούς στίχους, κατάλληλα ἐπιλεγμένους γιά τήν περίπτωση 29. Ἰδιαίτερη σημασία γιά τήν ἐπικήδεια αὐτή χρήση τῶν ψαλμῶν ἔχει ἡ μαρτυρία τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου, ὁ ὁποῖος λέγει ὅτι οἱ ψαλμοί, «ὡς εὐθυμίας σύμβολον» (Ἰακ. 5,13), ἀντικατέστησαν τούς θρήνους καί τούς κοπετούς, πού κυριαρχοῦσαν κατά τίς ταφές τῶν Ἰου δαίων καί τῶν εἰδωλολατρῶν 30. Μέ τήν ἀνάπτυξη τῆς χριστιανικῆς 28. Τέτοιες εὐχές μαρτυροῦνται ἤδη σέ παλαιότερες πηγές, ὅπως στό Εὐχολόγιο τοῦ Σεραπίωνος ἐπισκόπου Θμούεως ( ), στίς Ἀποστολικές Διαταγές (380), καί σέ ἐπιτύμβιες στῆλες, ὅπως ἡ ὡς σήμερα χρησιμοποιούμενη ἀρχαιότατη εὐχή «Ὁ Θεὸς τῶν Πνευμάτων καὶ πάσης σαρκός...». Βλ. σχετικά: Τζέρπος Δ. (Πρωτοπρ.), Ἡ ἀκολουθία τοῦ Νεκρωσίμου Εὐχελαίου κατά τά χειρόγραφα εὐχολόγια τοῦ αἰ. {Ἵδρυμα Βυζαντινῆς Μουσικολογίας-Λατρειολογήματα 1}, Ἀθήνα 2002, σσ Ἀποστολικαί Διαταγαί ΣΤ. ΒΕΠΕΣ 2, σ : «Ἀπαρατηρήτως δὲ συναθροίζεσθε ἐν τοῖς κοιμητηρίοις, τὴν ἀνάγνωσιν τῶν ἱερῶν βι βλίων ποιούμενοι...καὶ ἐν τοῖς ἐξόδοις τῶν κεκοιμημένων ψάλλοντες προπέμπετε αὐτούς, ἐὰν ὦσιν πιστοὶ ἐν Κυρίῳ. Τίμιος γὰρ ἐναντίον Κυρίου ὁ θάνατος τῶν ὁσίων αὐτοῦ. Καὶ πάλιν Ἐπίστρεψον, ἡ ψυχή μου, εἰς τὴν ἀνάπαυσίν σου, ὅτι Κύριος εὐεργέτησέν σε. Καὶ ἐν ἄλλοις Μνήμη δικαίων μετ ἐγκωμίων καὶ δικαίων ψυχαὶ ἐν χειρὶ Θεοῦ». 30. Εἰς ἁγίαν Βερενίκην 3, PG 50, 634: «Διὰ τοῦτο παρὰ μὲν τὴν ἀρχὴν ἐπὶ τοῖς νεκροῖς κοπετοί τινες ἐγίγνοντο καὶ θρῆνοι, νῦν δὲ ψαλμοὶ καὶ ὑμνῳδίαι... Ἔκλαυσαν γοῦν τὸν Ἰακὼβ τεσσαράκοντα ἡμέρας, ἔκλαυσαν καὶ τὸν Μωϋσῆν ἑτέρας τοσαύτας οἱ Ἰουδαῖοι, καὶ ἐκόψαντο, ἐπειδὴ θάνατος τότε ὁ θάνατος ἦν νυνὶ δὲ οὐχ οὕτως, ἀλλὰ ὑμνῳδίαι καὶ εὐχαὶ καὶ ψαλμοί, δηλούντων ἁπάντων, ὅτι ἡδονὴν ἔχει τὸ πρᾶγμα οἱ γὰρ ψαλμοὶ εὐθυμίας σύμβολον Εὐθυμεῖ γάρ τις, φησίν, ἐν ὑμῖν; ψαλλέτω. Ἐπεὶ οὖν εὐθυμίας ἐσμὲν πεπληρωμένοι, διὰ τοῦτο ψάλλομεν ἐπὶ τοῖς νεκροῖς ψαλμοὺς θαῤῥεῖν ὑπὲρ τῆς τελευτῆς παρακελευο μένους. Ἐπίστρεψον γάρ, φησί, ψυχή μου, εἰς τὴν ἀνάπαυσίν σου, ὅτι Κύριος εὐηργέτησέ σε». Πρβλ. Ὁμιλ. 4 εἰς τὴν πρὸς Ἑβραίους 5, PG 63,43. Βλ.

19 26 π. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Β. ΤΖΕΡΠΟΣ ὑμνογραφίας ἡ νεκρώσιμη ἀκολουθία ἐμπλουτίστηκε προοδευτικά καί μέ ὑπέροχους ὕμνους, ἐμπνευσμένους ἀπό τήν περί θανάτου διδασκαλία τοῦ χριστιανικοῦ εὐαγγελίου, μεταξύ τῶν ὁποίων ἐξέχουσα θέση κατέχουν τά ὥς σήμερα ψαλλόμενα ἰδιόμελα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ 31. Ἡ περί τήν ἐξέλιξη τῶν νεκρωσίμων αὐτῶν προσευχῶν τῆς Ἐκκλησίας παρατηρούμενη δημιουργικότητα κορυφώνεται κατά τούς 12ο-16ο αἰ., μέ τήν προοδευτική ἐμφάνιση στά χειρόγραφα καί ἔντυπα εὐχολόγια καί ξεχωριστῶν νεκρωσίμων ἀκολουθιῶν γιά εἰδικές περιπτώσεις πιστῶν, ὅπως εἶναι οἱ μοναχοί, οἱ ἱερεῖς καί τά νήπια 32. καί Τζέρπος Δ. (Πρωτοπρ.), «Θρῆνος καί ψαλμωδία κατά τήν ταφή τῶν νεκρῶν στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία», Ὁ ἁγιασμός τῆς ζωῆς τῶν πιστῶν, Μελέτες ἐπί τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν τοῦ Βυζαντινοῦ Εὐχολογίου, Ἐκδόσεις Τῆνος, Ἀθῆναι 2006, σσ Βλ. Τρεμπέλας Π., Ἐκλογὴ Ἑλληνικῆς Ὀρθοδόξου Ὑμνογραφίας, Ἀδελφότης Θεολόγων «Ὁ Σωτήρ», Ἀθῆναι 31997, σσ Χριστοδούλου Θ. (Πρωτοπρ.), Ἡ Νεκρώσιμη Ἀκολουθία κατά τούς χειρογράφους κώδικες 10ου-12ου αἰ., (τόμ. 1, Γενική εἰσαγωγή, κατάλογοι, πίνακες), Ἐκδόσεις «Θεσβίτης» 2005, σσ Ἡ ἐξέλιξη αὐτή δέν ἔγινε δεκτή χωρίς ἀντιστάσεις, ὅπως φαίνεται στήν ἀκόλουθη παρατήρηση πού ἀναγράφεται σέ ὁρισμένα χειρόγραφα εὐχολόγια τῆς ἐποχῆς: «Ἰστέον δὲ ὅτι ὁ τοιοῦτος τύπος γίνεται καὶ εἰς κοιμηθείσας γυναῖκας, κἄν τινὲς ἐγκατέσπειραν τῷ τύπῳ ἀκολουθίαν ἰδίως γυναικῶν καὶ παίδων καὶ τεθαύμακα πῶς ἐπελάθοντο τοῦ τυπῶσαι καὶ εὐνούχων ἰδίως ἀκολουθίαν ἤ βασιλέων. Αὕτη οὖν ἡ ἀκολουθία ὡς ἄνωθεν εἴρηται, ψάλλεται καὶ εἰς γυναῖκας καὶ παῖδας τῶν ὀρθοδόξων, ἐναλλαττομένου μόνον τοῦ ὀνόματος τοῦ ἀρσενικοῦ εἰς θηλυκόν καί οὐχί ἕτερον». Βλ. Goar J., Εὐχολόγιον, sive Rituale Graecorum, Venetiis 21730, σ Velkovska El., Funeral Rites in the East στό Handbuch for Liturgical Studies, τόμ. IV, Sacraments and Sacramentals, (ἐκδ. Chupungo An.), Pueblo, σσ

20 ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ Η ΝΕΚΡΩΣΙΜΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ 27 Ἀλλ ἡ σέ ποιμαντικούς κυρίως λόγους ὀφειλόμενη πολυμορφία 33, πού παρατηρεῖται στή νεκρώσιμη ἀκολουθία κατά τήν περίοδο αὐτή, ὁδήγησε προοδευτικά σέ μιά τελετουργική καί ὄχι μόνο ἀταξία, ἡ ὁποία, ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, ἔτεινε νά γίνει «ἔθος» 34. Κύριοι δέ λόγοι πού ὁδήγησαν στήν ἀπαράδεκτη αὐτή κατάσταση ἦταν ἡ ματαιοδοξία τῶν λαϊκῶν καί ἡ φιλοχρηματία τῶν κληρικῶν, ἀδυναμίες τίς ὁποῖες ὁ ἅγιος Συμεών καυτηριάζει ἰδιαίτερα στό λαμπρό ἑρμηνευτικό ὑπόμνημά του στή νεκρώσιμη ἀκολουθία 35. Ἐπίσης οἱ πολλοί θάνατοι, οἱ ὁποῖοι ἐπισυνέ- 33. Καλλίνικος Κ. (Πρωτοπρ), μν. ἔργ., σ. 557: «Ἄν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ κοινωνικαὶ καταστάσεις δὲν ὑφίστανται καὶ ἐντεῦθεν ὅ τε ὁ βασιλεὺς καὶ ἰδιώτης τῶν αὐτῶν νεκρικῶν ψαλμῳδιῶν ἀξιοῦνται, ὑφίστανται ὅμως διαφοραὶ ἠθικαί, δι ἃς δὲν εἶναι πρέπον τὰ αὐτὰ παρομοιοτύπως νὰ λέγωνται καὶ διὰ τοὺς ἐνήλικας καὶ διὰ τὰ ἄκακα καὶ τρυφερὰ βρέφη καὶ διὰ τοὺς τὴν ἤρεμον ζωὴν αἱρετισαμένους μοναστὰς καὶ διὰ τοὺς ἐν τῇ βιωτικῇ τύρβῃ παλαίσαντας μιγάδας, καὶ διὰ τοὺς ἱερωμένους καὶ διὰ τοὺς λαϊκούς». Ματσούκας Ν.Α., Μυστήριον ἐπί τῶν ἱερῶς κεκοιμημένων {Φιλοσοφική καί Θεολογική Βιβλιοθήκη, 24}, ἐκδ. «Π. Πουρναρᾶ», Θεσσαλονίκη 1992, σ. 24: «Ἡ ἐκκλησιαστική παράδοση ἔχει διαμορφώσει διάφορες μορφές νεκρώσιμης ἀκολουθίας γιά ὁρισμένες «τάξεις» πιστῶν, ὡστόσο μέσα σέ μιά ἑνιαία καί ταυτόσημη πραγματικότητα. Ἡ διάκριση σέ νεκρώσιμη ἀκολουθία γιά κοσμικούς, γιά μοναχούς, γιά ἱερεῖς, γιά κοσμικούς ἄνδρες καί γιά νήπια σκανδαλίζει μονάχα τούς ἀμύητους καί ἄγευστους διανοούμενους, πού ἰσχυρίζονται πώς πρόκειται γιά ταξικές διακρίσεις! Ὡστόσο δέν πρόκειται οὔτε γιά προνόμια οὔτε γιά κάστες. Ἕνα εἶναι τό σῶμα, μιά ἡ σύναξη, καί ὅλα τά μέλη εἶναι ἰσότιμα, μετέχοντας στήν ἴδια δωρεά τῆς ἀθανασίας. Ὅμως ἡ διάκριση αὐτή ἀπεικονίζει τή διάκριση τοῦ σώματος σέ μέλη, καί πρό παντός τήν ἰδιαιτερότητα καί ποικιλία τῶν χαρισμάτων». 34. Περὶ τοῦ τέλους ἡμῶν καὶ τῆς ἱερᾶς τάξεως τῆς κηδείας τξε. PG 155, 680Α. 35. Ὅπ. παρ. 677D: «Νῦν δὲ πάντα τῇ ἀμελείᾳ παρεωράθη τὰ εὐλαβῆ

21 28 π. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Β. ΤΖΕΡΠΟΣ βαιναν τήν περίοδο αὐτή ἐξ αἰτίας λοιμικῶν ἀσθενειῶν, ὁδηγοῦσαν τούς ἱερεῖς σέ πολλούς αὐτοσχεδιασμούς κατά τήν τέλεση τῆς Νεκρώσιμης Ἀκολουθίας, ἀλλοιώνοντας ἔτσι τήν παραδεδομένη τελετουργική της τάξη 36. Ὅλα αὐτά εἶχαν ὡς τελικό ἀποτέλεσμα τήν παρέμβαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τό ὁποῖο μέ τήν εὐκαιρία τῆς ἐκδόσεως τοῦ Τυπικοῦ «κατά τήν Τάξιν τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας» καθιέρωσε ὥστε στό ἑξῆς νά τελεῖται μιά κοινή γιά ὅλες τίς κατηγορίες τῶν πιστῶν Νεκρώσιμη Ἀκολουθία, μέ τό σκεπτικό ὅτι «πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Γαλ. 3,28). Ἐξαίρεση γίνεται μόνο γιά τά νήπια, γιά τά ὁποῖα, λόγῳ τῆς ψυχικῆς τους ἀθωότητας προβλέπεται ξεχωριστή Νεκρώσιμη Ἀκολουθία, ὅπως διαφορετικό περιεκαὶ τὰ τῆς τάξεως καταλέλυται καὶ πάντα γίνεται φύρδην. Καὶ γὰρ ἡ ἀταξία τῇ ὑπερηφανίᾳ συζεύγνυται ἀπαρχῆς καὶ σὺν αὐτῇ τῇ φιλοκερδείᾳ, καὶ τὰ κοσμικά φρονήματα πλέον διὰ τὰ ἑκάστου πάθη. Καὶ οὐ τὰ τῶν ἁγίων κρατεῖ». Γιά τό ὑπόμνημα αὐτό βλ. ἰδιαίτερα: Φουντούλης Ι., «Τοῦ ἁγίου Συμεὼν Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, Περὶ τοῦ τέλους ἡμῶν καὶ τῆς ἱερᾶς τάξεως τῆς κηδείας καὶ τῶν κατ ἔθος ὑπέρ μνήμης γινομένων, Εἰσαγωγή-Κείμενο-Μετάφραση, Σχόλια», στόν τόμο Νεκρώσιμα Τελετουργικά (Εἰσηγήσεις, Πορίσματα Ἱερατικοῦ Συνεδρίου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Δράμας, ἔτους 2001), Δράμα 2001, σσ Συνοδική Ἀπόκρισις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Παϊσίου τοῦ Α ( καί ) πρός τόν πατριάρχην Μοσχοβίας Νίκωνα: «Ἡ τάξις τῆς ἀκολουθίας τῶν κεκοιμημένων ἐδῶ εἰς τὰ μέρη τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἄλλαξε καμπόσον, ἔστωντας καὶ νὰ σμικρύνουσιν ἀπὸ τὸν τύπον ὁποῦ ψάλλομεν εἰς τὸ εὐχολόγιον, διὰ τὰ συχνὰ καὶ μεγάλα θανατικά ὁποῦ ἔρχονται καὶ δὲν φθάνουσιν οἱ ἱερεῖς νὰ θάπτουσιν τά λείψανα ἀμὴ πρέπει νὰ γίνεται καθὼς ἑρμηνεύει ὁ τύπος, μάλιστα ἐκεῖ ὁποὺ δέν βιάζει τὸ θανατικὸν νὰ βιαζόμεθα». Δεληκάνης Καλ. (Ἀρχιμ.), Πατριαρχικῶν ἐγγράφων τόμος τρίτος, Ἐν Κωνσταντινουπόλει 1905, σ. 66.

22 ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ Η ΝΕΚΡΩΣΙΜΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ 29 χόμενο ἔχει ἡ Νεκρώσιμη Ἀκολουθία καί κατά τήν Διακαινήσιμο Ἐβδομάδα, λόγῳ τοῦ ἀναστάσιμου χαρακτήρα της. Ἐπίσης, στήν ἔκδοση τοῦ Μικροῦ Εὐχολογίου, πού ἐκδόθηκε γιά πρακτικούς λόγους ὡς ἐπιτομή τοῦ Μεγάλου Εὐχολογίου, προβλέπονται οἱ ἑξῆς εἰδικές περιπτώσεις. α) Μέ τήν ὑπ ἀριθμ. 1621/ Μαρτίου 1891 ἐγκύκλιο τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἐλλάδος, ἐπιτρέπεται ἡ ταφή ἑτεροδόξων ἀπό ὀρθοδόξους ἱερεῖς «ὅταν δέν ὑπάρχουσιν ἱερεῖς τῆς ἰδίας αὐτῶν ὁμολογίας». β) Μέ τήν ὑπ ἀριθμ. 2712/984/426/ ἐγκύκλιο τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, ἐπιτρέπεται ἡ ἐκκλησιαστική κήδευση αὐτοχείρων ὑπό τήν προϋπόθεση τῆς ἔγγραφης βεβαίωσης δύο ἱατρῶν γιά τίς περιπτώσεις τῶν ἐκφρενῶν καί τῶν στερουμένων συνειδήσεως, οἱ οποῖοι καί θά βεβαιώσουν περί τῆς πνευματικῆς καταστάσεως τοῦ συγκεκριμένου προσώπου. Ὅλες οἱ ἄλλες περιπτώσεις θά ἀντιμετωπίζονται ἀπό τόν οἰκεῖο Μητροπολίτη κατά τήν ποιμαντική του κρίση». γ) Μέ τήν ὑπ ἀριθμ. 2716/2505/1096/ ἐγκύκλιο τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἐπιτρέπεται ἡ ἐκκλησιαστική ταφή ἀβαπτίστων βρεφῶν «ὑπό τήν ἀπόλυτον προϋπόθεσιν ὅτι ὁ εἷς τοὐλάχιστον ἐκ τῶν γονέων αὐτῶν εἶναι χριστιανός ὀρθόδοξος καί ζητήσῃ τοῦτο παρά τῆς ἁρμοδίας ἐκκλησιαστικῆς ἀρχῆς, καί ὅτι ἐξηντλήθησαν πᾶσαι αἱ ὑπό τῆς Ἐκκλησίας παρεχόμεναι διευκολύνσεις διά τήν ἔγκαιρον βάπτισιν τῶν εἰς κίνδυνον θανάτου εὑρισκομένων βρεφῶν (βάπτισμα ἀνάγκης)».

23 Στήν παροῦσα μελέτη ἐξετάζουμε τή στάση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ἔναντι τῆς ἀποτέφρωσης τῶν νεκρῶν, ὅπως ἡ στάση αὐτή προσδιορίζεται κυρίως ἀπό τό πνεῦμα τῆς Νεκρώσιμης Ἀκολουθίας πού ψάλλεται κατά τήν τελευτή τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν. Πρόκειται γιά τήν ἀκολουθία ἐκείνη, τήν ὁποία ὁ ἐθνικός μας ποιητής Κ. Παλαμᾶς θεωρεῖ «δεῖγμα τῶν ὡραιοτέρων καί ὑψηλοτέρων τῆς ἑλληνικῆς χριστιανικῆς ποιήσεως», ὁ μέγας διδάσκαλος τῆς «ἱστοριονομίας» Σ. Ζαμπέλιος χαρακτηρίζει ὡς «αὐτόματον ἐξεικόνισμα τοῦ Εὐαγγελίου» καὶ ὁ ἀείμνηστος πρωτοπρεσβύτερος Κ. Καλλίνικος ὅτι ἀποτελεῖ «τὴν πλουσιωτέραν, ποικιλωτέραν, δραματικωτέραν, καὶ περιπαθεστέραν ἐξ ὅλων μας τῶν ἀκολουθιῶν». Κυρίως ὅμως ἡ Νεκρώσιμη Ἀκολουθία ἐκφράζει κατά ἕνα μοναδικό τρόπο ὁλόκληρη τήν περί ἐκκλησιαστικῆς ταφῆς τῶν νεκρῶν ὀρθόδοξη θεολογία, ὅπως αὐτή συνοψίζεται στούς ἐπιγραμματικούς λόγους τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου: «Κηδεύσομεν τοὺς ἀπελθόντας ὡς καὶ ἡμῖν καὶ ἐκείνοις συμφέρει πρὸς δόξαν Θεοῦ». Σήμερα, πού τό γνωστό καί ἀπό τήν ἀρχαιότητα φαινόμενο τῆς «ἀπόρριψης» τῶν νεκρῶν ἐπανεμφανίζεται μέ τό σκληρό πρόσωπο τῆς ἀποτέφρωσής τους, ἡ Νεκρώσιμη Ἀκολουθία, ὡς τό «τελευταῖο μυστήριο», ἀποδεικνύει ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δέν ἔπαυσε καί δέν θά παύσει ποτέ ὄχι μόνο νά ὁμιλεῖ περί τῆς «πολλῆς ἡδονῆς» πού ἔχει ἡ ἐνασχόλησή της μέ τούς νεκρούς, ἀλλά καί νά τούς προπέμπει στόν τάφο μέ ἕναν ἀσπασμό, ὅπως ἀκριβῶς κάνει κάθε στοργική μητέρα πού βάζει τά παιδιά της νά κοιμηθοῦν. Αὐτό ἀκριβῶς τό ἀναστάσιμο ἦθος τῆς ἐκκλησιαστικῆς ταφῆς τῶν νεκρῶν, πού ἀνάγεται σέ περιωπή δόγματος, προσπαθοῦμε νά ἀναδείξουμε στίς σελίδες τοῦ παρόντος πονήματος. ΤΑΤΟΪΟΥ 121, ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΗΛ.: FAX: KΩΔ. ΜΗΧ/ΣΗΣ: Ε Σ Ε Ι Σ Κ Ι Ε Μ Ε Ι Σ Π Α Ν Τ Α Σ Ε Π Α Φ Η

οικουμενικο πατριαρχειο και θεια λατρεια ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ορθοδοξια και οικουμενη eπιστημονικά συμπόσια Θεσσαλονίκη Ἀμφιθέατρο Πατριαρχικοῦ Ἱδρύματος Μελετῶν

οικουμενικο πατριαρχειο και θεια λατρεια ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ορθοδοξια και οικουμενη eπιστημονικά συμπόσια Θεσσαλονίκη Ἀμφιθέατρο Πατριαρχικοῦ Ἱδρύματος Μελετῶν eπιστημονικά συμπόσια ορθοδοξια και οικουμενη γ ΦΩΤΟ: ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΓΓΙΝΑΣ οικουμενικο πατριαρχειο και θεια λατρεια ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ πεμπτη 1 εωσ σαββατο 3 Δεκεμβρίου 2016 Θεσσαλονίκη Ἀμφιθέατρο Πατριαρχικοῦ Ἱδρύματος

Διαβάστε περισσότερα

Τι συμβολίζει ο ασπασμός των ιερέων κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας

Τι συμβολίζει ο ασπασμός των ιερέων κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας 29/07/2019 Τι συμβολίζει ο ασπασμός των ιερέων κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας / Ορθόδοξες Προβολές Ο ασπασμός όλων των μελών της σύναξης κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, πριν να αρχίσει

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2012 ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 1. Ἡ Καινή Διαθήκη, Θεσσαλονίκη 2010. 2. Ἱερός Ναός ἁγίου Γεωργίου (Ροτόντα), Κατάθεση μαρτυρία, Θεσσαλονίκη

Διαβάστε περισσότερα

Θα σε γαργαλήσω! Μάικ ο Φασολάκης. Μαρί Κυριακού. Εικονογράφηση: Λήδα Βαρβαρούση. Μαρί Κυριακού, 2010

Θα σε γαργαλήσω! Μάικ ο Φασολάκης. Μαρί Κυριακού. Εικονογράφηση: Λήδα Βαρβαρούση. Μαρί Κυριακού, 2010 ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Μάικ ο Φασολάκης Θα σε γαργαλήσω! ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Μαρί Κυριακού ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Λήδα Βαρβαρούση ΘΕΩΡΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Άννα Μαράντη ΣΥΝΘΕΣΗ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: Γιώργος Παζάλος ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: Μερσίνα

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΕΚΛΟΓΗ, ΧΕΙΡΟΤΟΝΙΑ, ΕΝΘΡΟΝΙΣΗ

Περιεχόμενα ΕΚΛΟΓΗ, ΧΕΙΡΟΤΟΝΙΑ, ΕΝΘΡΟΝΙΣΗ Περιεχόμενα Πρόλογος Α ΕΚΛΟΓΗ, ΧΕΙΡΟΤΟΝΙΑ, ΕΝΘΡΟΝΙΣΗ Ἀντιφώνηση κατά τό μικρό μήνυμα ἀνακοίνωση τῆς ἐκλογῆς Χειροτονητήριος λόγος τοῦ Ἐψηφισμένου Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου Προσφώνηση

Διαβάστε περισσότερα

έξι Χρωµάτισε µε γαλάζιο τον αριθµό.

έξι Χρωµάτισε µε γαλάζιο τον αριθµό. έξι 6 6 Χρωµάτισε µε γαλάζιο τον αριθµό. 14 ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Το τετράδιο των πρώτων µου αριθµών ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ρένα Ρώσση-Ζα ρη ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ιονύσης Καραβίας ΣΥΝΘΕΣΗ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: Γιώργος

Διαβάστε περισσότερα

1. Στα αποστολικά χρόνια, η Θεία Ευχαριστία γινόταν διαφορετικά από τον τρόπο που έγινε τη βραδιά του Μυστικού Δείπνου.

1. Στα αποστολικά χρόνια, η Θεία Ευχαριστία γινόταν διαφορετικά από τον τρόπο που έγινε τη βραδιά του Μυστικού Δείπνου. ΜΑΘΗΜΑ 22 ο ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ Θ.ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες, σύμφωνα με την ιστορία της αρχαίας Εκκλησίας, γράφοντας δίπλα στον αριθμό κάθε

Διαβάστε περισσότερα

Πατρολογία Ι. Εισαγωγή στην Πατρολογία Γραµµατεία και Θεολογία των Πατέρων των τεσσάρων πρώτων αιώνων.

Πατρολογία Ι. Εισαγωγή στην Πατρολογία Γραµµατεία και Θεολογία των Πατέρων των τεσσάρων πρώτων αιώνων. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Πατρολογία Ι. Εισαγωγή στην Πατρολογία Γραµµατεία και Θεολογία των Πατέρων των τεσσάρων πρώτων αιώνων. Ενότητα 3: Ο θεολογικός χαρακτήρας

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Β Ἐκκλησιαστική κρίση

Περιεχόμενα. Β Ἐκκλησιαστική κρίση Ἐνιαύσιον 2005 Περιεχόμενα Πρόλογος Α Ἄρθρα 1. Τό Πάσχα ἡμῶν Τό ἀναστάσιμο ἦθος Τά θανατηφόρα προβλήματα Τό ἀληθινό Πάσχα τῆς Ἐκκλησίας 2. Ἐκκλησία καί «περιθώριο» 3. Μαζί στήν ζωή, μαζί καί στόν θάνατο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ. Ενότητα 8: ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΛΟΓΟΥ. ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών

ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ. Ενότητα 8: ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΛΟΓΟΥ. ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ Ενότητα 8: ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΛΟΓΟΥ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Δερμάτινοι Χιτῶνες Ἀναφορά στήν βιολογική ζωή, τίς ἀσθένειες, τά γηρατειά, τόν θάνατο καί τήν ὥρα τοῦ θανάτου

Δερμάτινοι Χιτῶνες Ἀναφορά στήν βιολογική ζωή, τίς ἀσθένειες, τά γηρατειά, τόν θάνατο καί τήν ὥρα τοῦ θανάτου Δερμάτινοι Χιτῶνες Ἀναφορά στήν βιολογική ζωή, τίς ἀσθένειες, τά γηρατειά, τόν θάνατο καί τήν ὥρα τοῦ θανάτου Περιεχόμενα Εἰσαγωγικά Α Ἀπό τό εἶναι στό εὖ εἶναι καί στό ἀεί εὖ εἶναι 1. Φυσικοί νόμοι καί

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΝΟΣ ΓΑΒΡΑΣ. Οι φίλοι με φωνάζουν ΦΙΣΤΙΚΗ! Εικονογράφηση: Mαργαρίτα Ζεβελάκη

ΜΑΝΟΣ ΓΑΒΡΑΣ. Οι φίλοι με φωνάζουν ΦΙΣΤΙΚΗ! Εικονογράφηση: Mαργαρίτα Ζεβελάκη ΜΑΝΟΣ ΓΑΒΡΑΣ Οι φίλοι με φωνάζουν ΦΙΣΤΙΚΗ! Εικονογράφηση: Mαργαρίτα Ζεβελάκη ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Φιστίκιος ο Αιγινήτης (Βιβλίο Α ) ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Μάνος Γαβράς ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Μαργαρίτα Ζεβελάκη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

& TM 2010 Gummybear International Inc./Christian Schneider. Πρώτη έκδοση: Μάρτιος 2010 ΙSBN

& TM 2010 Gummybear International Inc./Christian Schneider. Πρώτη έκδοση: Μάρτιος 2010 ΙSBN ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Μαθαίνω µε τον Gummy Bear Οι αριθµοί ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ρένα Ρώσση-Ζα ρη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: Ευδοξία Μπινοπούλου ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ιονύσης Καραβίας ΣΥΝΘΕΣΗ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: Ηλίας

Διαβάστε περισσότερα

Η Παύλεια Θεολογία. Χριστολογία. Αικατερίνη Τσαλαμπούνη Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογία

Η Παύλεια Θεολογία. Χριστολογία. Αικατερίνη Τσαλαμπούνη Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Η Χριστολογία Αικατερίνη Τσαλαμπούνη Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογία Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΙΑΣ ΦΙΛΟΘΕΗΣ 19-21, ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ FAX: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

ΑΓΙΑΣ ΦΙΛΟΘΕΗΣ 19-21, ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ FAX: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΓΙΑΣ ΦΙΛΟΘΕΗΣ 19-21, 105 56 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 2103352364 FAX: 2103237654 www.iaath.gr, E-Mail: ipe.iaath@gmail.com ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ 5 Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

3-5. ετών. Παιχνίδια και ευχάριστες δραστηριότητες για το καλοκαίρι. Για παιδιά. Σχεδιασμός. και γραφή. Μαθηματικά. Ανακάλυψη του κόσμου.

3-5. ετών. Παιχνίδια και ευχάριστες δραστηριότητες για το καλοκαίρι. Για παιδιά. Σχεδιασμός. και γραφή. Μαθηματικά. Ανακάλυψη του κόσμου. Περιλαμβάνει 100 αυτοκόλλητα Για παιδιά 3-5 ετών Παιχνίδια και ευχάριστες δραστηριότητες για το καλοκαίρι Σχεδιασμός και γραφή Μαθηματικά Ανακάλυψη του κόσμου Για παιδιά 3-5 ετών Παιχνίδια και ευχάριστες

Διαβάστε περισσότερα

Σύνοδος οὐρανοῦ καί γῆς

Σύνοδος οὐρανοῦ καί γῆς Σύνοδος οὐρανοῦ καί γῆς...ἡ ὀρθόδοξη εἰκόνα εἶναι καρπός τῆς ἀποκαλυπτικῆς ἐμπειρίας τῶν θεουμένων ἁγίων. Εἶναι γνωστόν ὅτι οἱ ἅγιοι, ὅταν φθάνουν στήν θέωση καί τήν θεωρία τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, μετέχουν

Διαβάστε περισσότερα

Μάκης Τσίτας, 2018 / ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε., Αθήνα Πρώτη έκδοση: Μάρτιος 2018

Μάκης Τσίτας, 2018 / ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε., Αθήνα Πρώτη έκδοση: Μάρτιος 2018 ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Δώρο γενεθλίων ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Μάκης Τσίτας ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Νίκος Γιαννόπουλος ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Άννα Μαράντη ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: Ελένη Σταυροπούλου ΜΑΚΕΤΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ:

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΚΗΦΙΣΙΑΣ, ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ & ΩΡΩΠΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΑΙΝΗΣΙΜΟΥ 2018

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΚΗΦΙΣΙΑΣ, ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ & ΩΡΩΠΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΑΙΝΗΣΙΜΟΥ 2018 ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΚΗΦΙΣΙΑΣ, ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ & ΩΡΩΠΟΥ ιεροσ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ναοσ μεταμορφωσεωσ του σωτηροσ δημου μεταμορφωσησ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΑΙΝΗΣΙΜΟΥ 2018 Πρὸς τοὺς εὐσεβεῖς

Διαβάστε περισσότερα

Ἡ «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος» στήν Κρήτη θεολογικές καί ἐκκλησιαστικές θέσεις

Ἡ «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος» στήν Κρήτη θεολογικές καί ἐκκλησιαστικές θέσεις Ἡ «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος» στήν Κρήτη θεολογικές καί ἐκκλησιαστικές θέσεις Περιεχόμενα Εἰσαγωγή Α Βασικά θεολογικά καί ἐκκλησιολογικά θέματα γιά τίς Συνόδους καί τούς διαλόγους μέ τούς ἑτεροδόξους 1.

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία και τελεσιουργία της Λειτουργίας των

Ιστορία και τελεσιουργία της Λειτουργίας των 15 Μαρτίου 2019 Ιστορία και τελεσιουργία της Λειργίας Προηγιασμένων Δώρων Θρησκεία / Θεία Λατρεία Γεώργιος Ζαραβέλας, Θεολόγος Σημείο αναφοράς τυπικού της Μεγάλης Τεσσαρακοστής αποτελεί η μετάδοση Προηγιασμένων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣ: ΚΟΙΝ. : ΘΕΜΑ: Οδηγίες για τη διδασκαλία μαθημάτων του Γενικού και του Εσπερινού Γενικού Λυκείου

ΠΡΟΣ: ΚΟΙΝ. : ΘΕΜΑ: Οδηγίες για τη διδασκαλία μαθημάτων του Γενικού και του Εσπερινού Γενικού Λυκείου ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΕΝΙΑΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Π/ΘΜΙΑΣ & Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ Δ/ΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ----- Βαθμός Ασφαλείας: Να διατηρηθεί μέχρι: Βαθ. Προτεραιότητας:

Διαβάστε περισσότερα

Α ΕΞΑΜΗΝΟ. Επιλέγονται τρία (3) από τα παραπάνω προσφερόμενα μαθήματα. ΣΥΝΟΛΟ (επί των επιλεγομένων μαθημάτων) 30 Β ΕΞΑΜΗΝΟ

Α ΕΞΑΜΗΝΟ. Επιλέγονται τρία (3) από τα παραπάνω προσφερόμενα μαθήματα. ΣΥΝΟΛΟ (επί των επιλεγομένων μαθημάτων) 30 Β ΕΞΑΜΗΝΟ Το σύνολο των Πιστωτικών Μονάδων (), που απαιτούνται για την απόκτηση του Μ.Δ.Ε., ανέρχονται σε 120. Αναλυτικότερα το πρόγραμμα των μαθημάτων διαμορφώνεται ανά κατεύθυνση ως εξής: 1. ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΒΙΒΛΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Καισαριανῆς, Βύρωνος & Ὑμηττοῦ, καί Πρόεδρε τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Λειτουργικῆς

Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Καισαριανῆς, Βύρωνος & Ὑμηττοῦ, καί Πρόεδρε τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Λειτουργικῆς Χαιρετισμός του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνατίου Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Καισαριανῆς, Βύρωνος & Ὑμηττοῦ, καί Πρόεδρε τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Λειτουργικῆς Ἀναγεννήσεως κ.

Διαβάστε περισσότερα

Θεία Λειτουργία. Ο λαός προσφέρει τα δώρα Συμμετέχει ενεργητικά Αντιφωνική ψαλμωδία. Δρώμενο: Η αναπαράσταση της ζωής του Χριστού

Θεία Λειτουργία. Ο λαός προσφέρει τα δώρα Συμμετέχει ενεργητικά Αντιφωνική ψαλμωδία. Δρώμενο: Η αναπαράσταση της ζωής του Χριστού Θεία Λειτουργία Δρώμενο: Η αναπαράσταση της ζωής του Χριστού Ο λαός προσφέρει τα δώρα Συμμετέχει ενεργητικά Αντιφωνική ψαλμωδία Σήμερα είναι σχεδόν παθητικός θεατής Όρθρος : ακολουθία προετοιμασίας Δοξολογία

Διαβάστε περισσότερα

Μαχόμενη Θεολογία. Περιεχόμενα. 1. Τί πολίτες θέλει ἡ σύγχρονη ἐξουσία; Μιά συνέντευξη γιά τά ναρκωτικά. 2. Ἡ σημασία τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ

Μαχόμενη Θεολογία. Περιεχόμενα. 1. Τί πολίτες θέλει ἡ σύγχρονη ἐξουσία; Μιά συνέντευξη γιά τά ναρκωτικά. 2. Ἡ σημασία τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ Μαχόμενη Θεολογία Περιεχόμενα Πρόλογος 1996 1. Τί πολίτες θέλει ἡ σύγχρονη ἐξουσία; Μιά συνέντευξη γιά τά ναρκωτικά 1997 2. Ἡ σημασία τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ 1998 3. Προβλήματα ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς 4.

Διαβάστε περισσότερα

Μεγάλη προετοιμασία, χωρίς προσδοκίες. Τετάρτη 23 Μαρτίου 2016, 9.00 π.μ. Στάδιο Εἰρήνης καί Φιλίας, Αἴθουσα «Μελίνα Μερκούρη» Πειραιῶς

Μεγάλη προετοιμασία, χωρίς προσδοκίες. Τετάρτη 23 Μαρτίου 2016, 9.00 π.μ. Στάδιο Εἰρήνης καί Φιλίας, Αἴθουσα «Μελίνα Μερκούρη» Πειραιῶς ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ - ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΙΔΟΣ «ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΝΟΔΟΣ» Μεγάλη προετοιμασία, χωρίς προσδοκίες. Τετάρτη 23 Μαρτίου 2016, 9.00 π.μ. Στάδιο Εἰρήνης καί Φιλίας, Αἴθουσα «Μελίνα Μερκούρη»

Διαβάστε περισσότερα

Αι ιστορικαί χειροτονίαι των Γ.ΟΧ. υπό του αειμνήστου Επισκόπου Βρεσθένης κυρού Ματθαίου του Α’ το έτος 1948

Αι ιστορικαί χειροτονίαι  των Γ.ΟΧ. υπό  του αειμνήστου Επισκόπου Βρεσθένης κυρού Ματθαίου του Α’ το έτος 1948 188 Η ΑΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΕΣΤΙΝ Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΕΠΙ ΤΗΣ ΓΗΣ, Η ΑΠΟ ΚΑΤΑΒΟΛΗΣ ΚΟΣΜΟΥ, (Αγιος Νεκταριος) Η ΜΙΑ, ΑΓΙΑ, ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ. Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ εἶναι

Διαβάστε περισσότερα

Γενικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία Α

Γενικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία Α Γενικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία Α Δρ. Ἰωάννης Ἀντ. Παναγιωτόπουλος Ἐπ. Καθηγητὴς Γενικῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας Τµῆµα Θεολογίας - Θεολογικὴ Σχολὴ Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήµιο Ἀθηνῶν Γ Οἰκουµενικὴ

Διαβάστε περισσότερα

Ακολουθίες στο Παρεκκλήσιο Αγίου Λουκά Κριμαίας

Ακολουθίες στο Παρεκκλήσιο Αγίου Λουκά Κριμαίας Ακολουθίες στο Παρεκκλήσιο Αγίου Λουκά Κριμαίας ΑΠΟΛΛΩΝΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Μάρτιος: 1/3/2018 Παράκληση 18:00 2/3,9/3,16/3 Χαιρετισμοί 19:15 /3/2018 Ἀκάθ. Ὕμνος 19:15 Ἀπρίλιος: 12/4/2018 Παράκληση 18:00 21/4/2018

Διαβάστε περισσότερα

β. εκφράζουν αλήθειες για τον Χριστό, τη Θεοτόκο, την Αγία Τριάδα, τους αγίους

β. εκφράζουν αλήθειες για τον Χριστό, τη Θεοτόκο, την Αγία Τριάδα, τους αγίους ΜΑΘΗΜΑ 30 Ο 31 Ο ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗ ΛΑΤΡΕΙΑ Να συμπληρώσετε την πρόταση επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις φράσεις α, β, γ, δ. Να τεκμηριώσετε με συντομία την επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

Πόσα κεράκια έχει η τούρτα; Γράψε τη λέξη και τον αριθµό, και µετά χρωµάτισέ την! ένα. ένα. ένα. ένα

Πόσα κεράκια έχει η τούρτα; Γράψε τη λέξη και τον αριθµό, και µετά χρωµάτισέ την! ένα. ένα. ένα. ένα Πόσα κεράκια έχει η τούρτα; Γράψε τη λέξη και τον αριθµό, και µετά χρωµάτισέ την! ένα ένα ένα ένα 4 ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Tο τετράδιο της πρώτης µου γραφής ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ρένα Ρώσση-Ζα ρη ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ:

Διαβάστε περισσότερα

Οι εσπερινές ακολουθίες της Μεγάλης. Τεσσαρακοστή

Οι εσπερινές ακολουθίες της Μεγάλης. Τεσσαρακοστή 3 Μαρτίου 2019 Οι εσπερινές ακολουθίες Μεγάλης Τεσσαρακοστής Θρησκεία / Θεία Λατρεία Γεώργιος Ζαραβέλας, Θεολόγος Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι η πλέον χαρακτηριστική περίοδος, όπου αναδεικνύεται σε όλο

Διαβάστε περισσότερα

& TM 2010 Gummybear International Inc./Christian Schneider. Πρώτη έκδοση: Μάρτιος 2010 ΙSBN 978-960-453-809-6

& TM 2010 Gummybear International Inc./Christian Schneider. Πρώτη έκδοση: Μάρτιος 2010 ΙSBN 978-960-453-809-6 ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Μαθαίνω µε τον Gummy Bear Το αλφάβητο ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ρένα Ρώσση-Ζα ρη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: Ευδοξία Μπινοπούλου ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ιονύσης Καραβίας ΣΥΝΘΕΣΗ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ:

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων

Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων Ιστορία και Θεολογία των Εκκλησιαστικών Ύμνων : Θέματα Θεολογίας των εκκλησιαστικών ύμνων Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας Θέματα Θεολογίας των εκκλησιαστικών ύμνων (Α) Η Χριστολογία

Διαβάστε περισσότερα

Πατρολογία Ι. Εισαγωγή στην Πατρολογία Γραµµατεία και Θεολογία των Πατέρων των τεσσάρων πρώτων αιώνων.

Πατρολογία Ι. Εισαγωγή στην Πατρολογία Γραµµατεία και Θεολογία των Πατέρων των τεσσάρων πρώτων αιώνων. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Πατρολογία Ι. Εισαγωγή στην Πατρολογία Γραµµατεία και Θεολογία των Πατέρων των τεσσάρων πρώτων αιώνων. Ενότητα 11: Οι Καππαδόκες Πατέρες

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΜΑΡΤΙΟΥ

ΙΕΡΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΜΑΡΤΙΟΥ 2 4 9 10 11 ΜΑΡΤΙΟΥ ΑΓ. ΣΟΦΙΑ ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩ (ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΟΝ) Πάντων τῶν ἀπ αἰῶνος κεκοιμημένων ὀρθοδόξων χριστιανῶν Νικολάου Ἱερέως τοῦ Πλανᾶ Θεοδότου Ἐπισκόπου Κυρηνείας 06:0-08:45 06:0-08:0 ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩ

Διαβάστε περισσότερα

Κυριακή 3 Μαρτίου 2019.

Κυριακή 3 Μαρτίου 2019. 44 Μήνας Μάρτιος 2019. Κυριακή 3 Μαρτίου 2019. Κυριακή τῆς Ἀπόκρεω. Ματθ. 25, 31 46. «...δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου, κληρονομήσατε τήν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπό καταβολῆς κόσμου» (Ματθ.

Διαβάστε περισσότερα

10. ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ - ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΚΛΗΡΙΚΩΝ

10. ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ - ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΚΛΗΡΙΚΩΝ 10. ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΚΛΗΡΙΚΩΝ Συντονιστής: Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης π. Συμεών Βολιώτης, Θεολόγος Νομικός, Εφημέριος Ι.Ν. Αγ. Φανουρίου Ιλίου 11. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ Σ Συντονιστής:

Διαβάστε περισσότερα

Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Θωμᾶ.

Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Θωμᾶ. Μήνας Ἀπρίλιος 15 Ἀπριλίου 2018. Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Θωμᾶ. Ἰωάν. 20, 19 31. Κυριακή τοῦ Ἀντίπασχα σήμερα καί ἐδῶ καί μία ἑβδομάδα εἰσήλθαμε στήν πιό χαρούμενη περίοδο τοῦ ἔτους, στήν περίοδο τοῦ Πεντηκοσταρίου.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Εισαγωγή Τεχνικές για ηρεμία Ηρεμία στο σπίτι Κοιμήσου καλά, νιώσε καλά Αίσθηση ηρεμίας στη δουλειά...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Εισαγωγή Τεχνικές για ηρεμία Ηρεμία στο σπίτι Κοιμήσου καλά, νιώσε καλά Αίσθηση ηρεμίας στη δουλειά... ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: HOW TO BE CALM Από τις Εκδόσεις Vie Books, Αγγλία 2016 ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Πώς να είσαι ήρεμος ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Anna Barnes ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Έρρικα Πάλλη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Μαρία Σεβαστιάδου

Διαβάστε περισσότερα

Κυριακή 28 Ἰουλίου 2019.

Κυριακή 28 Ἰουλίου 2019. 69 Κυριακή 28 Ἰουλίου 2019. Κυριακή ΣΤ Ματθαίου Μτθ. 9, 1 8. «...ἐξουσίαν ἔχει ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἐπί τῆς γῆς ἀφιέναι ἁμαρτίας...» (Μτθ. 9, 6) Πάντοτε ὁ λόγος περί ἐξουσίας εἶναι ἐπίκαιρος, διότι οἱ ἄνθρωποι

Διαβάστε περισσότερα

& TM 2010 Gummybear International Inc./Christian Schneider. Πρώτη έκδοση: Σεπτέµβριος 2010 ΙSBN

& TM 2010 Gummybear International Inc./Christian Schneider. Πρώτη έκδοση: Σεπτέµβριος 2010 ΙSBN ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Tο πρώτο µου τετράδιο Mαθαίνω να γράφω µε τον Gummy Bear ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ρένα Ρώσση-Ζα ρη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: Ευδοξία Μπινοπούλου ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ιονύσης Καραβίας

Διαβάστε περισσότερα

Ακολουθίες στο Παρεκκλήσιο Αγίου Λουκά Κριμαίας

Ακολουθίες στο Παρεκκλήσιο Αγίου Λουκά Κριμαίας Ακολουθίες στο Παρεκκλήσιο Αγίου Λουκά Κριμαίας ΑΠΟΛΛΩΝΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Μάρτιος 2/3/2017 Παράκληση, 18:00 3/3,10/3,17/3,24/3 Χαιρετισμοί, 19:15 31/3/2017 Ἀκάθιστος 19:15 Ὕμνος Ἀπρίλιος: 6/4/2017 Παράκληση,

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη του Γένους»

Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη του Γένους» 27/09/2019 Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη Γένους» Οικουμενικό Πατριαρχείο / Μητροπόλεις Οικουμενικού Θρόνου Το έτος 2019, με συμπλήρωση πενήντα ετών από ίδρυση Ιεράς Μητροπόλεως Βελγίου, Εξαρχίας

Διαβάστε περισσότερα

Οι τρεις Ιεράρχες. 30 Ιανουαρίου

Οι τρεις Ιεράρχες. 30 Ιανουαρίου Οι τρεις Ιεράρχες 30 Ιανουαρίου Οι τρεις Ιεράρχες Ποίοι ήταν οι τρεις Ιεράρχες και γιατί τους τιμούμε; Με τον όρο Τρεις Ιεράρχες, αναφερόμαστε συνοπτικά στους τρεις επιφανείς Αγίους και θεολόγους, Βασίλειο

Διαβάστε περισσότερα

Το τετράδιο αυτό ανήκει σε:......

Το τετράδιο αυτό ανήκει σε:...... Το τετράδιο αυτό ανήκει σε:...... 50 μοτίβα για να χαλαρώσετε INSPIRATION JARDIN Από τις Εκδόσεις Dessain et Tolra/Larousse, Γαλλία 2013 ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: ΤΕΤΡΑΔΙΟ ANTI-STRESS ΚΗΠΟΣ Dessain et Tolra/Larousse,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΕΞ Τ. ΣΜΙΘ. Ο στην πόλη. Η σειρά προβάλλεται στο

ΑΛΕΞ Τ. ΣΜΙΘ. Ο στην πόλη. Η σειρά προβάλλεται στο ΑΛΕΞ Τ. ΣΜΙΘ Ο στην πόλη Η σειρά προβάλλεται στο ΣΕΙΡΑ: ΜΙΚΡΗ ΠΥΞΙΔΑ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: CLAUDE IN THE CITY Από τις Εκδόσεις Hodder Children s Books, Μεγάλη Βρετανία 2011 TΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Ο Κλοντ στην πόλη

Διαβάστε περισσότερα

Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. (Β Κυριακή τῶν Νηστειῶν).

Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. (Β Κυριακή τῶν Νηστειῶν). Μήνας Μάρτιος 4 Μαρτίου 2018. Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. (Β Κυριακή τῶν Νηστειῶν). Μάρκ. 2, 1-12 «...ἰδών δέ ὁ Ἰησοῦς τήν πίστιν αὐτῶν λέγει τῷ παραλυτικῷ τέκνον, ἀφέωνταί σοι αἱ

Διαβάστε περισσότερα

Ερμηνεία του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου Ενότητα: 2

Ερμηνεία του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου Ενότητα: 2 Ερμηνεία του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου Ενότητα: 2 Χρήστος Καρακόλης Τμήμα Θεολογίας Σελίδα 2 1. Πρόλογος Ι Α 1α Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος α β καὶ ὁ λόγος ἦν πρὸς τὸν θεόν, β γ καὶ θεὸς ἦν ὁ λόγος, α 2 οὗτος ἦν

Διαβάστε περισσότερα

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη. 1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη. 1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός ΜΑΘΗΜΑ 2 Ο ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ. 1. Ο χώρος τέλεσης

Διαβάστε περισσότερα

Πατέρες και Οικουµενικοί Διδάσκαλοι. Πατρολογία Ι (Υ102) Διδάσκων: Συμεών Πασχαλίδης

Πατέρες και Οικουµενικοί Διδάσκαλοι. Πατρολογία Ι (Υ102) Διδάσκων: Συμεών Πασχαλίδης Πατέρες και Οικουµενικοί Διδάσκαλοι ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ Πατρολογία Ι (Υ102) Διδάσκων: Συμεών Πασχαλίδης 1 ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ Οι Πατέρες των πρώτων αιώνων Ποιοι ονοµάζονταν

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. 1. Θέματα Ερμηνείας και Θεολογίας των Επιστολών του Αποστόλου Παύλου. 2. Πατερική Ερμηνευτική.

ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. 1. Θέματα Ερμηνείας και Θεολογίας των Επιστολών του Αποστόλου Παύλου. 2. Πατερική Ερμηνευτική. ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ECTS ECTS 1. Mεθοδολογία και κριτική του κειμένου της Καινής Διαθήκης. 2. Ζητήματα Ερμηνείας και Ερμηνευτικής της Καινής

Διαβάστε περισσότερα

ÅËËÇÍÉÊÇ ÄÇÌÏÊÑÁÔÉÁ Ç ÉÅÑÁ ÓÕÍÏÄÏÓ ÔÇÓ ÅÊÊËÇÓÉÁÓ ÔÇÓ ÅËËÁÄÏÓ ÉÙÁÍÍÏÕ ÃÅÍÍÁÄÉÏÕ 14 (115 21) ÅIÄÉÊÇ ÓÕÍÏÄÉÊÇ ÅÐÉÔÑÏÐÇ ËÅÉÔÏÕÑÃÉÊÇÓ ÁÍÁÃÅÍÍÇÓÅÙÓ

ÅËËÇÍÉÊÇ ÄÇÌÏÊÑÁÔÉÁ Ç ÉÅÑÁ ÓÕÍÏÄÏÓ ÔÇÓ ÅÊÊËÇÓÉÁÓ ÔÇÓ ÅËËÁÄÏÓ ÉÙÁÍÍÏÕ ÃÅÍÍÁÄÉÏÕ 14 (115 21) ÅIÄÉÊÇ ÓÕÍÏÄÉÊÇ ÅÐÉÔÑÏÐÇ ËÅÉÔÏÕÑÃÉÊÇÓ ÁÍÁÃÅÍÍÇÓÅÙÓ ÅËËÇÍÉÊÇ ÄÇÌÏÊÑÁÔÉÁ Ç ÉÅÑÁ ÓÕÍÏÄÏÓ ÔÇÓ ÅÊÊËÇÓÉÁÓ ÔÇÓ ÅËËÁÄÏÓ ÉÙÁÍÍÏÕ ÃÅÍÍÁÄÉÏÕ 14 (115 21) ÅIÄÉÊÇ ÓÕÍÏÄÉÊÇ ÅÐÉÔÑÏÐÇ ËÅÉÔÏÕÑÃÉÊÇÓ ÁÍÁÃÅÍÍÇÓÅÙÓ Ι ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥΣ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥΣ ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥΣ Οι ερωτήσεις προέρχονται από την τράπεζα των χιλιάδων θεμάτων του γνωστικού αντικειμένου των θεολόγων που επιμελήθηκε η εξειδικευμένη ομάδα εισηγητών των Πανεπιστημιακών Φροντιστηρίων

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Λαγκαδά: Θα πρέπει να κάνουμε βήματα «ασκήσεως» για να αλλάξει η ζωή μας

Μητρ. Λαγκαδά: Θα πρέπει να κάνουμε βήματα «ασκήσεως» για να αλλάξει η ζωή μας 24/03/2019 Μητρ. Λαγκαδά: Θα πρέπει να κάνουμε βήματα «ασκήσεως» για να αλλάξει η ζωή μας Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Λαγκαδά Για την προσωπικότητα του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά έκανε λόγο ο Σεβασμιώτατος

Διαβάστε περισσότερα

ÅéêïíïãñÜöçóç: Λήδα Βαρβαρούση

ÅéêïíïãñÜöçóç: Λήδα Βαρβαρούση ÅéêïíïãñÜöçóç: Λήδα Βαρβαρούση ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Μάικ ο Φασολάκης Οι περιπέτειες του Μάικ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Μαρί Κυριακού ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Λήδα Βαρβαρούση ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Άννα Μαράντη ΣΥΝΘΕΣΗ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ:

Διαβάστε περισσότερα

Εικονογράφηση: Γιώργος Σγουρός

Εικονογράφηση: Γιώργος Σγουρός ΝΑΝΑ ΠΑ Μ 2-4 ΕΤ Μαριλίτα Χατζημποντόζη ΩΝ Εικονογράφηση: Γιώργος Σγουρός ΟΥ ΑΙΝ ΜΕ Θ ΜΑ... ΓΙΑ την κοινωνική συμπεριφορά ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Δε σου το δίνω! ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Μαριλίτα Χατζημποντόζη ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ:

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 11 Ο Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ 11 Ο Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 11 Ο Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις αντίστοιχες φράσεις α, β,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ Ενότητα 10: Η ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΤΟΥ ΕΥΧΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Διαγωνισμός φιλίας. Ράνια Μπουμπουρή. Εικονογράφηση: Χρύσα Σπυρίδωνος ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ. Ράνια Μπουμπουρή, Πρώτη έκδοση: Απρίλιος 2019

Διαγωνισμός φιλίας. Ράνια Μπουμπουρή. Εικονογράφηση: Χρύσα Σπυρίδωνος ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ. Ράνια Μπουμπουρή, Πρώτη έκδοση: Απρίλιος 2019 Ράνια Μπουμπουρή, 2019/ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε., Αθήνα 2019 ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Διαγωνισμός φιλίας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Ράνια Μπουμπουρή ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Χρύσα Σπυρίδωνος ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Αγγελική

Διαβάστε περισσότερα

Εορτολογία. Ενότητα 2: Η εορτή του Πάσχα. Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας

Εορτολογία. Ενότητα 2: Η εορτή του Πάσχα. Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας Εορτολογία Ενότητα 2: Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας Β) (1 από 7) 1. Η αρχαιότερη και πανηγυρικότερη/ Οι ρίζες της βρίσκονται στην εβραϊκή ανάμνηση της εξόδου από την Αίγυπτο

Διαβάστε περισσότερα

Κυριακή 23 Ἰουνίου 2019.

Κυριακή 23 Ἰουνίου 2019. 39 Κυριακή 23 Ἰουνίου 2019. Κυριακή τῶν Ἁγίων Πάντων Μτθ. 10, 32 33, 37 38, καί 19, 27 30. «ἀποκριθεὶς ὁ Πέτρος εἶπεν αὐτῷ ἰδοὺ ἡμεῖς ἀφήκαμεν πάντα καὶ ἠκολουθήσαμέν σοι τί ἄρα ἔσται ἡμῖν;» (Μτθ. 19,

Διαβάστε περισσότερα

Έχω τη χαρά να σας παρουσιάσω μέσα σ αυτό το βιβλίο τις εμπειρίες, τις δοκιμές και τις γνώσεις τεσσάρων ετών λειτουργίας του a λα γκρεκ.

Έχω τη χαρά να σας παρουσιάσω μέσα σ αυτό το βιβλίο τις εμπειρίες, τις δοκιμές και τις γνώσεις τεσσάρων ετών λειτουργίας του a λα γκρεκ. Έχω τη χαρά να σας παρουσιάσω μέσα σ αυτό το βιβλίο τις εμπειρίες, τις δοκιμές και τις γνώσεις τεσσάρων ετών λειτουργίας του a λα γκρεκ. Κωστής Κωστάκης, 2017 / ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε., Αθήνα 2017 2 Κωστής

Διαβάστε περισσότερα

Κατερίνα Μουρίκη, 2018 Εκδόσεις Ουρανός, Αθήνα Οι Εκδόσεις Ουρανός είναι κατοχυρωμένη επωνυμία των Εκδόσεων ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε.

Κατερίνα Μουρίκη, 2018 Εκδόσεις Ουρανός, Αθήνα Οι Εκδόσεις Ουρανός είναι κατοχυρωμένη επωνυμία των Εκδόσεων ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε. ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Στα βήματα του Χριστού ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Κατερίνα Μουρίκη ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Μάρω Αλεξάνδρου ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Κυριακή Κάσση ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: Μερσίνα Λαδοπούλου ΜΑΚΕΤΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΕΞ Τ. ΣΜΙΘ. Ο πάει διακοπές. Η σειρά προβάλλεται στο

ΑΛΕΞ Τ. ΣΜΙΘ. Ο πάει διακοπές. Η σειρά προβάλλεται στο ΑΛΕΞ Τ. ΣΜΙΘ Ο πάει διακοπές Η σειρά προβάλλεται στο ΣΕΙΡΑ: ΜΙΚΡΗ ΠΥΞΙΔΑ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: CLAUDE ON HOLIDAY Από τις Εκδόσεις Hodder Children s Books, Μεγάλη Βρετανία 2011 TΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Ο Κλοντ πάει

Διαβάστε περισσότερα

Στὴν ἀρχὴ ἦταν ὁ Λόγος. Ὁ Λόγος ἦταν μαζὶ μὲ

Στὴν ἀρχὴ ἦταν ὁ Λόγος. Ὁ Λόγος ἦταν μαζὶ μὲ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ἤ 01ο (01-52) 01-05 Ὁ Λόγος εἶναι Θεὸς καὶ ημιουργὸς τῶν πάντων Στὴν ἀρχὴ ἦταν ὁ Λόγος. Ὁ Λόγος ἦταν μαζὶ μὲ τὸ Θεὸ Πατέρα καὶ ἦταν Θεὸς ὁ Λόγος. Αὐτὸς ἦταν στὴν ἀρχὴ μαζὶ μὲ τὸ Θεὸ Πατέρα.

Διαβάστε περισσότερα

Πατρολογία Ι. Εισαγωγή στην Πατρολογία Γραµµατεία και Θεολογία των Πατέρων των τεσσάρων πρώτων αιώνων

Πατρολογία Ι. Εισαγωγή στην Πατρολογία Γραµµατεία και Θεολογία των Πατέρων των τεσσάρων πρώτων αιώνων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Πατρολογία Ι. Εισαγωγή στην Πατρολογία Γραµµατεία και Θεολογία των Πατέρων των τεσσάρων πρώτων αιώνων Ενότητα 12: Οι Καππαδόκες Πατέρες

Διαβάστε περισσότερα

Η ύψωσις του Τιμίου Σταυρού

Η ύψωσις του Τιμίου Σταυρού 13 Σεπτεμβρίου 2018 Η ύψωσις του Τιμίου Σταυρού Θρησκεία / Αγιολογία Γεώργιος Ν. Μανώλης, Αρχισυντάκ Ενότητας Ορθοδοξία Πεμπτουσία Ο Τίμιος Σταυρός του Κυρίου αποτελεί το κορυφαίο σύμβολο θυσίας και αγιασμού

Διαβάστε περισσότερα

ÉÅÑÁ ÓÕÍÏÄÏÓ ÅÊÊËÇÓÉÁÓ ÔÇÓ ÅËËÁÄÏÓ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ

ÉÅÑÁ ÓÕÍÏÄÏÓ ÅÊÊËÇÓÉÁÓ ÔÇÓ ÅËËÁÄÏÓ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ÉÅÑÁ ÓÕÍÏÄÏÓ ÅÊÊËÇÓÉÁÓ ÔÇÓ ÅËËÁÄÏÓ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ τηλ. 210-72.72.235/ 239 fax 210-72.72.238 www.ecclesia.gr - E-mail : istypos@otenet.gr Ἀθήνα 19 Σεπτεμβρίου 2011 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Έναρξη του ΙΓ Πανελληνίου

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτριος Κων. Μπαλαγεώργος. Ιστορία της διαμορφώσεως του Τυπικού της. Ορθοδόξου Εκκλησίας

Δημήτριος Κων. Μπαλαγεώργος. Ιστορία της διαμορφώσεως του Τυπικού της. Ορθοδόξου Εκκλησίας Δημήτριος Κων. Μπαλαγεώργος Ιστορία της διαμορφώσεως του Τυπικού της Ορθοδόξου Εκκλησίας Η λατρεία είναι ένα φαινόμενο του ανθρωπίνου βίου που σχετίζεται με τη θρησκεία και συνιστά το κέντρο γύρω από το

Διαβάστε περισσότερα

Μαγική Ζούγκλα. Ένα παραμυθένιο κυνήγι θησαυρού

Μαγική Ζούγκλα. Ένα παραμυθένιο κυνήγι θησαυρού Μαγική Ζούγκλα Ένα παραμυθένιο κυνήγι θησαυρού Τζοάνα Μπάσφορντ Μαγική Ζούγκλα Ένα παραμυθένιο κυνήγι θησαυρού Σχεδιασμός: Johanna Basford Johanna Basford, 206 All rights reserved including the right of

Διαβάστε περισσότερα

ΟΥΛΙΤΣ Α ΡΑ Φ 6 ΕΤ. Παναγιώτα Πλησή ΣΙΑ ΓΝΩ ΑΝΑ ΦΙΛ ΖΩΝΗ. Εικονογράφηση: Γιώργος Σγουρός ΟΥ Θ ΓΙΑ ΜΑ. την οικογένεια

ΟΥΛΙΤΣ Α ΡΑ Φ 6 ΕΤ. Παναγιώτα Πλησή ΣΙΑ ΓΝΩ ΑΝΑ ΦΙΛ ΖΩΝΗ. Εικονογράφηση: Γιώργος Σγουρός ΟΥ Θ ΓΙΑ ΜΑ. την οικογένεια ΟΥΛΙΤΣ Α ΡΑ Φ 5-6 ΕΤ Παναγιώτα Πλησή EYEΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ ΦΙΛ ΑΝΑ ΓΝΩ ΣΙΑ ΩΝ ΟΥ ΑΙΝ ΜΕ Θ... ΓΙΑ ΜΑ Εικονογράφηση: Γιώργος Σγουρός την οικογένεια ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Ο μπαμπάς που αγαπάει η μαμά μου ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Παναγιώτα

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ

ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή Δομήνικος Θεοτοκόπουλος: Ο Άγιος Πέτρος μετανοών (1600) «Αυτός σήκωσε τις αμαρτίες μας με το ίδιο Του το σώμα στο σταυρό, για

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΕΙΟ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΕΙΟ ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΕΙΟ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ 1. ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 1925 Ιδρύεται το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. 1942 Αρχίζει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ & ΟΜΙΛΙΩΝ ΜΗΝ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2019

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ & ΟΜΙΛΙΩΝ ΜΗΝ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2019 ΙΕΡΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΘΗΝΩΝ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΟΔΟΥ ΑΧΑΡΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ & ΟΜΙΛΙΩΝ ΜΗΝ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2019 ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 5 ΠΕΜΠΤΗ 31-1-2019 ΚΥΡΟΥ & ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ μετὰ Μικροῦ Ἁγιασμοῦ

Διαβάστε περισσότερα

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης.

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Ενότητα 2: Το αποστολικό υπόβαθρο της Εκκλησίας της και οι Άγιοι της Αποστολικής περιόδου Συµεών Πασχαλίδης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Εικονογράφηση: Aνδριάνα Ρούσσου

Εικονογράφηση: Aνδριάνα Ρούσσου ΜΠΑΝΑΝΑ Μαριλίτα Χατζημποντόζη 2-4 ΕΤΩΝ Εικονογράφηση: Aνδριάνα Ρούσσου ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΓΙΑ... τη μουσειακή παιδεία ΤΙΤΛΟΣ ÂÉÂËÉÏÕ: Μια μέρα στο μουσείο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Μαριλίτα Χατζημποντόζη ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ ΠΡ. ΙΕΡΑΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ - ΕΞΑΜΗΝΟ Α' & Β

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ ΠΡ. ΙΕΡΑΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ - ΕΞΑΜΗΝΟ Α' & Β ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2018 - ΠΡ. ΙΕΡΑΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ - ΕΞΑΜΗΝΟ Α' & Β 22-01-18 ΔΕΥΤΕΡΑ 09:00-10:00 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ κ. Χ. ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ ΕΡΓ Η/Υ Β' ΠΙΣ 23-01-18 ΤΡΙΤΗ 09:00-10:00

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΧΕΛΑΙΟ. π.βασίλειος Καλλιακμάνης Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΧΕΛΑΙΟ. π.βασίλειος Καλλιακμάνης Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΧΕΛΑΙΟ π.βασίλειος Καλλιακμάνης Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ. Η εισήγηση σε πέντε ενότητες Εισαγωγικά Ευχέλαιο και Ευχαριστία Ευχέλαιο και Μετάνοια Το ευχέλαιο

Διαβάστε περισσότερα

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, και 3 επιλέγοντας τη σωστή

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, και 3 επιλέγοντας τη σωστή ΜΑΘΗΜΑ 6 Ο ΠΟΙΗΣΩΜΕΝ ΑΝΘΡΩΠΟΝ... Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, και 3 επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, κατά τη διδασκαλία του Χριστιανισμού, από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ. Στη συνέχεια,

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία στην Σχολική Εορτή των Τριών Ιεραρχών Γυμνάσιο Ξυλοφάγου

Ομιλία στην Σχολική Εορτή των Τριών Ιεραρχών Γυμνάσιο Ξυλοφάγου Ομιλία στην Σχολική Εορτή των Τριών Ιεραρχών Γυμνάσιο Ξυλοφάγου Ήταν γύρω στον 11 ου αι. στα χρόνια του Αλέξιου Κομνηνού όταν στην Κωνσταντινούπολη ξέσπασε με νέα διαμάχη. Άνθρωποι των γραμμάτων και μη,

Διαβάστε περισσότερα

Η πασχαλίτσα με τη μία κουκκιδίτσα

Η πασχαλίτσα με τη μία κουκκιδίτσα Ευγένιος Τριβιζάς Η πασχαλίτσα με τη μία κουκκιδίτσα Εικονογράφηση: Λίζα Ηλιού Eυγeνιος Tριβιζaς «MΕΤΡ ΤΟΥ ΧΙΟΥΜΟΡ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΑΤΡΟΠΩΝ» Σίσσυ Μόρφη Όπως ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, έτσι και ο Ευγένιος Τριβιζάς

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ

ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ 2014 Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή «Αυτός σήκωσε τις αμαρτίες μας με το ίδιο Του το σώμα στο σταυρό, για να πεθάνουμε κι εμείς ως προς την αμαρτία και να

Διαβάστε περισσότερα

Η πρώτη γνωστή συλλογή ορισμένων βιβλίων της Κ. Δ. οφείλεται στον αιρετικό Μαρκίωνα (140 μ.χ., Ρώμη)

Η πρώτη γνωστή συλλογή ορισμένων βιβλίων της Κ. Δ. οφείλεται στον αιρετικό Μαρκίωνα (140 μ.χ., Ρώμη) Η πρώτη γνωστή συλλογή ορισμένων βιβλίων της Κ. Δ. οφείλεται στον αιρετικό Μαρκίωνα (140 μ.χ., Ρώμη) Α Ο ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥ MURATORI Ο κατάλογος έχει ιδιαίτερη αξία για τον κανόνα της Κ. Διαθήκης. Είναι ο αρχαιότερος

Διαβάστε περισσότερα

Σελ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7-8 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΆ 9-10

Σελ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7-8 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΆ 9-10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7-8 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΆ 9-10 Α' ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (13-15 Νοεμβρίου 1998) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ 13-16 ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΕΙΣ, 17-22 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ 23-42 ΕΙΣΗΓΉΣΕΙΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ & ΟΜΙΛΙΩΝ ΜΗΝ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ & ΟΜΙΛΙΩΝ ΜΗΝ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 ΙΕΡΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΘΗΝΩΝ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΟΔΟΥ ΑΧΑΡΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ & ΟΜΙΛΙΩΝ ΜΗΝ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 7 ΚΥΡΙΑΚΗ 31-3-2019 Γ ΝΗΣΤΕΙΩΝ ΣΤΑΥΡΟΠΡΟΣΚΥΝΗΣΕΩΣ, ΥΠΑΤΙΟΥ ΓΑΓΓΡΩΝ 07:00-10:00:

Διαβάστε περισσότερα

Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος Β

Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος Β «Είναι καθήκον του Επισκόπου να μεριμνά για το ποίμνιο που ο Θεός του εμπιστεύθηκε. Είναι όμως εξίσου βασική υποχρέωση να μεριμνά και για τους ποιμένες που εξ ονόματος του διακονούν αυτό το ποίμνιο. Έχουμε

Διαβάστε περισσότερα

Ἕνα συγκλονιστικό περιστατικό ἀκούσαμε σήμερα

Ἕνα συγκλονιστικό περιστατικό ἀκούσαμε σήμερα 6η Κυριακή Λουκᾶ (Λκ. 8, 27 39) 22 Ὀκτωβρίου 2017 «Τί ἐμοί καί σοί, Ἰησοῦ υἱέ τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου; δέομαί σου, μή μέ βασανίσῃς» Ἕνα συγκλονιστικό περιστατικό ἀκούσαμε σήμερα στήν εὐαγγελική περικοπή.

Διαβάστε περισσότερα

Αγιολογία - Εορτολογία

Αγιολογία - Εορτολογία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 1: Η θέση της Αγιολογίας στη Θεολογία και τις ανθρωπιστικές επιστήµες. Συµεών Πασχαλίδης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Αποστολικοί Πατέρες και Απολογητές. Tuesday, March 5, 13

Αποστολικοί Πατέρες και Απολογητές. Tuesday, March 5, 13 Αποστολικοί Πατέρες και Απολογητές Το πλήρωμα του χρόνου Συνάντηση Ιουδαϊκού κόσμου με ελληνισμό. Μετάφραση των εβδομήκοντα, Φίλωνας μέσω της αλληγορίας. Η ελληνική φιλοσοφία έδωσε την έννοια της θεωρίας,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΡΚΥΡΑ: Της Σταυροπροσκυνήσεως και προσφορά αγάπης

ΚΕΡΚΥΡΑ: Της Σταυροπροσκυνήσεως και προσφορά αγάπης 31/03/2019 ΚΕΡΚΥΡΑ: Της Σταυροπροσκυνήσεως και προσφορά αγάπης Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων, κ. Νεκτάριος,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΟΜΙΚΟ ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΓΙΑ ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ

ΑΤΟΜΙΚΟ ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΓΙΑ ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Α. Ι.Π. 1 ΑΤΟΜΙΚΟ ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΓΙΑ ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Πανεπιστήμιο Σχολή Τμήμα: Τομέας: Όνομα και τίτλος διδάσκοντος: Επιστημονική ειδίκευση Τίτλοι και κωδικοί διδασκόμενων μαθημάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ. Ενότητα 1: Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ. ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ. Ενότητα 1: Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ. ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ Ενότητα 1: Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΤΣ ΚΕΡΠΑΤΑ. Εικονογράφηση: Κόρι Μέριτ

ΜΙΤΣ ΚΕΡΠΑΤΑ. Εικονογράφηση: Κόρι Μέριτ ΜΙΤΣ ΚΕΡΠΑΤΑ 3 Εικονογράφηση: Κόρι Μέριτ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: POPTROPICA 3 THE SECRET SOCIETY Από τις Εκδόσεις Amulet Books, Νέα Υόρκη 2017 ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Poptropica 3 Η μυστική κοινωνία ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Μιτς

Διαβάστε περισσότερα

Η Παύλεια Θεολογία. Πνευματολογία. Αικατερίνη Τσαλαμπούνη Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογία

Η Παύλεια Θεολογία. Πνευματολογία. Αικατερίνη Τσαλαμπούνη Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Η Πνευματολογία Αικατερίνη Τσαλαμπούνη Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογία Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι το Άγιο Πνεύμα. Διδ. Εν. 8

Τι είναι το Άγιο Πνεύμα. Διδ. Εν. 8 Τι είναι το Άγιο Πνεύμα Διδ. Εν. 8 Κεντρικό γεγονός στη ζωή της Εκκλησίας Το Άγιο Πνεύμα επιφοίτησε στους αποστόλους και παραμένει στην Εκκλησία ως Παράκλητος, για να καθοδηγεί τους πιστούς «Εἰς πᾶσαν

Διαβάστε περισσότερα

Μαρία Ρουσάκη, Πρώτη έκδοση: Νοέμβριος Έντυπη έκδοση ISBN Ηλεκτρονική έκδοση ΙSBN

Μαρία Ρουσάκη, Πρώτη έκδοση: Νοέμβριος Έντυπη έκδοση ISBN Ηλεκτρονική έκδοση ΙSBN ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Το σπηλιανθρωπάκι ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Μαρία Ρουσάκη ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Μαρκ Ουάινσταϊν ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Άννα Μαράντη ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: Ελένη Σταυροπούλου ΜΑΚΕΤΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ:

Διαβάστε περισσότερα

Κυριακή 5 Μαΐου 2019.

Κυριακή 5 Μαΐου 2019. 1 Μέρος Γ, Μάιος Αὔγουστος 2019 Μήνας Μάιος Κυριακή 5 Μαΐου 2019. Κυριακή τοῦ Θωμᾶ Ἰω. 20, 19 31. Χριστός Ἀνέστη! Εἶναι τό μήνυμα καί τό τραγούδι τῆς ἐλπίδας καί τῆς χαρᾶς, πού παιανίζει ἀπό τό λαμπροφόρο

Διαβάστε περισσότερα

Η Παύλεια Θεολογία. Εκκλησιολογία. Αικατερίνη Τσαλαμπούνη Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογία

Η Παύλεια Θεολογία. Εκκλησιολογία. Αικατερίνη Τσαλαμπούνη Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Η Εκκλησιολογία Αικατερίνη Τσαλαμπούνη Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογία Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα