ΑΝΩΤΑΤΗ ΙΑΚΛΑ ΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΕΜΟΥ. 11 η Ε.Σ. / 5 η ΕΟ ΙΑΤΡΙΒΗ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΝΩΤΑΤΗ ΙΑΚΛΑ ΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΕΜΟΥ. 11 η Ε.Σ. / 5 η ΕΟ ΙΑΤΡΙΒΗ"

Transcript

1 ΑΝΩΤΑΤΗ ΙΑΚΛΑ ΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΕΜΟΥ 11 η Ε.Σ. / 5 η ΕΟ ΙΑΤΡΙΒΗ «ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ (OPERATIONAL ART) ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ (OPERATIONAL DESIGN), ΥΟ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΣΧΕ ΙΑΣΗΣ. ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΡΟΛΟ ΚΑΙ ΤΗ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥΣ ΩΣΤΕ ΝΑ ΕΠΙΛΥΕΤΑΙ ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΠΛΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΩΣΤΑ» Ταγµατάρχης (ΤΘ) Ιωάννης Παπαδόπουλος Μάιος 2014

2 ΣΕΛΙ Α ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝH

3 ΣΥΝΟΨΗ Η παρούσα εργασία επιχειρεί να ψηλαφήσει την προέλευση και την εξέλιξη της επιχειρησιακής τέχνης και του επιχειρησιακού προτύπου, µέσω µιας ιστορικής ανασκόπησης, καταδεικνύοντας την απαίτηση για τη σύνδεση της στρατηγικής µε την τακτική. Η παραπάνω απαίτηση, σύννοµη µε την εξέλιξη της φύσης και του χαρακτήρα του πολέµου, οδήγησε αναπόδραστα στην αναζήτηση εκείνης της µεθοδολογίας, ως αναγκαία και ικανή συνθήκη, που θα συνέβαλε στην αποτελεσµατική χρησιµοποίηση των στρατιωτικών δυνάµεων για την εκπλήρωση των τεθέντων αντικειµενικών σκοπών. Ταυτόχρονα, η πολυπλοκότητα του σύγχρονου επιχειρησιακού περιβάλλοντος, απαιτεί νέες γνωστικές προσεγγίσεις και πρακτικές καθώς και την υιοθέτηση µη γραµµικών µεθόδων για την επίλυση των πολυσύνθετων επιχειρησιακών προβληµάτων που οι διοικητές και τα επιτελεία καλούνται να αντιµετωπίσουν. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να εξασφαλίζουν, ότι επιλύεται το σωστό επιχειρησιακό πρόβληµα, εστιάζοντας στα πραγµατικά του αίτια και όχι απλά στις ενδείξεις ή τα συµπτώµατά του. Με αρωγό το γνωστικό οπλοστάσιο της σύγχρονης στρατιωτικής θεωρίας και διαλεκτικής και µε εννοιολογικό «όχηµα» την επιχειρησιακή τέχνη και το επιχειρησιακό πρότυπο, θα επιχειρηθεί ένα ταξίδι εξερεύνησης, µε τελικό προορισµό τη διατύπωση µιας νέας µεθοδολογίας, ικανής να πλαισιώνει ορθά τα σύγχρονα επιχειρησιακά προβλήµατα και δυνάµενη να εφαρµοστεί στην υφιστάµενη επιχειρησιακή και τακτική σχεδίαση.

4 ΣΕΛΙ Α ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝΗ

5 i ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... i ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ/ ΣΧΕ ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ... iv ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 ΓΕΝΙΚΑ... 1 ΣΚΟΠΟΣ... 1 ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ... 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α: Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΙΕΙΣ ΥΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ... 4 ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ... 4 Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΕΝΟΣ ΣΗΜΕΙΟΥ (STRATEGY OF A SINGLE POINT) ΚΑΙ Η ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΗ ΜΑΧΗ (DECISIVE BATTLE)... 5 ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΗΣ ΜΑΧΗΣ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ ΜΙΑΣ ΣΕΙΡΑΣ ΜΑΧΩΝ... 7 Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ... 9 Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ: ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΘΟΣ (DEEP OPERATIONS) ΚΑΙ Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β: ΟΙ ΜΕΤΑΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΤΩΝ ΗΠΑ: ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ Η ΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΛΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΥ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΟΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 1982 ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΕΠΙΠΕ ΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Ο ΕΠΑΝΑΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ... 24

6 ii ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ: ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ (OPERATIONAL DESIGN) ΚΑΙ Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΩΣ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΤΟΥ ΟΓΜΑΤΟΣ ΣΥΣΤΗΜIKO ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ [SYSTEMIC OPERATIONAL DESIGN (SOD)] Η ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ (OPERATIONAL DESIGN) Η ηµιουργία των Επιχειρήσεων Βασισµένων στα Αποτελέσµατα (Effects Based Operations (EBO)] Η Αλληλεπίδραση της Αµερικανικής και Ισραηλινής στρατιωτικής κοινότητας : Operational Design vs. SOD ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΕΠΙΛΥΟΝΤΑΣ ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΠΛΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΩΣΤΑ Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΟΥ ΣΩΣΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΣΧΕ ΙΑΣΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΕΚ ΝΕΟΥ ΤΗΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΣΧΕ ΙΑΣΗ Συνοπτική Περιγραφή του Design ΕΝΣΩΜΑΤΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ DESIGN ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ 2 ου ΣΤΑ ΙΟΥ «ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ» : ΜΙΑ ΕΝ ΕΛΕΧΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Βήµα 1 ο : Κατανόηση/ πλαισίωση του Επιχειρησιακού Περιβάλλοντος (Frame the Operational Environment) Βήµα 2 ο : Κατανόηση/ πλαισίωση του Προβλήµατος Βήµα 3 ο : Ανάπτυξη Επιχειρησιακής Προσέγγισης (Develop of Operational Approach)... 58

7 iii Βήµα 4 ο : Έκδοση Αρχικών Οδηγιών Σχεδίασης ιοικητή (Initial Commander s Planning Guidance) Βήµα 5 ο : Ανάλυση της Αποστολής (Mission Analysis) Βήµα 6 ο : Ανάπτυξη του Επιχειρησιακού Προτύπου Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ DESIGN ΣΤΗΝ ΤΑΚΤΙΚΗ ΣΧΕ ΙΑΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε :ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 74

8 iv ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ/ ΣΧΕ ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Εικόνα 1 Η Επιχειρησιακή Τέχνη 27 Εικόνα 2 Επισκόπηση του Systemic Operational Design 34 Εικόνα 3 Η µεθοδολογία του Design 41 Εικόνα 4 Η Επιχειρησιακή Τέχνη 44 Εικόνα 5 Η Επιχειρησιακή Προσέγγιση 48 Εικόνα 6 Γραφική Απεικόνιση Σχέσης Συστηµάτων 51 Εικόνα 7 Αναγνώριση Συσχετισµένων Σχέσεων 51 Εικόνα 8 Απεικόνιση Τρέχοντος και Μελλοντικού Επιχειρησιακού Περιβάλλοντος 55 Εικόνα 9 Η Επιχειρησιακή Προσέγγιση (Ενέργεια 1 η ) 59 Εικόνα 10 Η Επιχειρησιακή Προσέγγιση (Ενέργεια 2 η ) 60 Εικόνα 11 Η Επιχειρησιακή Προσέγγιση (Ενέργεια 3 η ) 62

9 -1- ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΑ Η γέννηση της επιχειρησιακής τέχνης και η είσοδός της στη στρατιωτική θεωρία και διαλεκτική, είναι σύµφυτη µε την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Αποτέλεσε απόρροια µιας αέναης αναδυόµενης πρόκλησης για τον εναρµονισµό της στρατιωτικής επιστήµης στη δυναµική ενός συνεχώς µεταβαλλόµενου επιχειρησιακού περιβάλλοντος. Παράλληλα, η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, η εµφάνιση νέων οπλικών συστηµάτων µαζικής καταστροφής, η τροµοκρατία και οι ασύµµετρες απειλές συνιστούν σήµερα ένα ασταθές και ανασφαλές περιβάλλον, όπου τα ανακύπτοντα προβλήµατα αποτελούν τη συνισταµένη πολλαπλών δυναµικών και επιδράσεων. Αναµφίβολα, οι σύγχρονες αυτές προκλήσεις καθιστούν όσο ποτέ άλλοτε επιβεβληµένη τη χρηστή και αποτελεσµατική εµπλοκή της στρατιωτικής ισχύος, εναρµονισµένη µε το εκάστοτε Στρατηγικό όγµα. Ως εκ τούτου, στο ανωτέρω αβέβαιο επιχειρησιακό περιβάλλον, οι σηµερινοί στρατιωτικοί διοικητές θα κληθούν να σχεδιάσουν επιχειρήσεις, συνδυάζοντας τη στρατιωτική τέχνη και επιστήµη, ώστε να εµπλέξουν µε επιδεξιότητα τις διατιθέµενες δυνάµεις τους, για την εκπλήρωση των τεθέντων αντικειµενικών σκοπών. Η πληθώρα των προσδιοριστικών προσεγγίσεων και η έντονη συγγραφική δραστηριότητα, καταδεικνύει την αγωνία της στρατιωτικής κοινότητας να ανακαλύψει εκείνο το εννοιολογικό «όχηµα», που θα οδηγεί, άνευ ετέρας, στην αποτελεσµατική αντιµετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων και στην επίλυση των πολυσύνθετων επιχειρησιακών προβληµάτων. ΣΚΟΠΟΣ Ο σκοπός της παρούσας εργασίας είναι διττός. Αρχικά επιδιώκεται µέσω µελέτης ιστορικών πηγών να ανιχνευτεί η εξελικτική πορεία της επιχειρησιακής τέχνης και του επιχειρησιακού προτύπου, οικοδοµώντας έτσι το γνωσιακό υπόβαθρο, που θα επιτρέψει να καταδειχθεί η σηµασία και ο ρόλος τους στη στρατιωτική θεωρία και πρακτική. Ακολούθως, θα επιχειρηθεί η προσέγγιση των

10 -2- δύο ανωτέρω µεθοδολογικών εργαλείων, υπό το πρίσµα του υφιστάµενου εγχειριδίου επιχειρησιακής σχεδίασης ( Κ 2-1/2012), ώστε να απαντηθεί µε ενάργεια το ακόλουθο ερώτηµα : «Με ποιό τρόπο η επιχειρησιακή τέχνη και το επιχειρησιακό πρότυπο, ως µεθοδολογικά εργαλεία στην υπηρεσία της ελληνικής επιχειρησιακής σχεδίασης, θα εξασφαλίσουν ότι επιλύεται το ορθό επιχειρησιακό πρόβληµα και όχι απλά το πρόβληµα σωστά;» Συναφώς, αντίστοιχα ερωτήµατα απασχόλησαν έντονα την παγκόσµια στρατιωτική κοινότητα, ειδικότερα µετά τα αποτελέσµατα των πολέµων στον Περσικό Κόλπο, το Κόσσοβο, το Αφγανιστάν και το Ιράκ, καθόσον, καίτοι διαπιστώθηκαν εξαιρετικές τακτικές επιτυχίες στα πεδία των µαχών, εντούτοις ο επιχειρησιακός σχεδιασµός τους δεν κατόρθωσε να εκπληρώσει τους εκάστοτε τεθέντες στρατηγικούς ΑΝΣΚ. Η δυτική κυρίως στρατιωτική βιβλιογραφία βρίθει από µελέτες, άρθρα, µονογραφίες και αναλύσεις, τα οποία καθιστούν σαφές, ότι µολονότι είχε αναπτυχθεί ένας τρόπος να κερδίζονται οι µάχες, ωστόσο δεν είχε ανακαλυφθεί µια µέθοδος, ώστε να κερδίζονται οι πόλεµοι. Προς τούτο, µεγάλος αριθµός στρατιωτικών µελετητών και θεωρητικών του πολέµου συνεισέφερε στη διαλεκτική της στρατιωτικής κοινότητας πληθώρα µεθοδολογικών προσεγγίσεων, µε απώτερο σκοπό, την επίλυση της ανωτέρω προβληµατικής. Με εφαλτήριο τις παραπάνω διαπιστώσεις και µε οδοδείκτη τα συµπεράσµατα των παραπάνω προσεγγίσεων και των πρακτικών που υιοθετήθηκαν, θα επιχειρηθεί να διατυπωθεί µια µέθοδος σύννοµη µε την υφιστάµενη διαδικασία της εθνικής επιχειρησιακής σχεδίασης, ώστε να απαντηθεί το τεθέν ερώτηµα της παρούσης εργασίας. Το κεφάλαιο «Α», ψηλαφίζει µέσω µιας ιστορικής ανασκόπησης, τις συνθήκες που οδήγησαν στη γέννηση και την ανάπτυξη της επιχειρησιακής τέχνης και τη διείσδυσή της στη θεωρητική του πολέµου. Στο κεφάλαιο «Β» σκιαγραφείται η ερµηνεία και η χρήση της από την αµερικανική στρατιωτική κοινότητα κατά τους σύγχρονους πολέµους και η διαµόρφωσή της µέχρι και σήµερα. Το κεφάλαιο «Γ» πραγµατεύεται την εξελικτική πορεία του επιχειρησιακού προτύπου στη στρατιωτική θεωρία, ως µίας απαίτησης για την επίλυση των επιχειρησιακών

11 -3- προβληµάτων. Το κεφάλαιο προσεγγίζει τη χρήση της επιχειρησιακής τέχνης και του προτύπου ως δύο αλληλοσυµπληρούµενων µεθοδολογικών εργαλείων για την επίλυση των σύγχρονων επιχειρησιακών προβληµάτων στην υφιστάµενη επιχειρησιακή σχεδίαση και ακολούθως διατυπώνει µια µέθοδο για την πλαισίωση του σωστού προβλήµατος και την επίλυση του. Τέλος, το Κεφάλαιο «Ε» αποτελεί τον επίλογο της παρούσης εργασίας, όπου παρατίθενται συµπερασµατικές σκέψεις και προτάσεις που θα αποτελέσουν το έναυσµα για περαιτέρω προβληµατισµό. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ Η παρούσα εργασία πραγµατεύεται αµιγώς επιχειρησιακή θεµατολογία σύµφυτη µε το εννοιολογικό πεδίο της στρατιωτικής διαλεκτικής µε χρήση όρων και εννοιών που άπτονται της στρατιωτικής ορολογίας και σκέψης. Κατόπιν τούτου, θεωρείται ότι το αναγνωστικό κοινό κατέχει το εννοιολογικό υπόβαθρο της υφιστάµενης διαδικασίας επιχειρησιακής σχεδίασης, που πραγµατεύεται το ελληνικό εγχειρίδιο Κ 2-1/2012. Οι πληροφορίες στις οποίες βασίστηκε η παρούσα συγγραφή, αντλήθηκαν σχεδόν αποκλειστικά από άρθρα, διατριβές, µελέτες και βιβλία της αµερικανικής στρατιωτικής κοινότητας καθώς και από συµµαχικούς κανονισµούς και δόγµατα. Κύριο αίτιο αποτέλεσε το γεγονός, ότι κατόπιν εκτεταµένης βιβλιογραφικής ανασκόπησης διαπιστώθηκε, πως µόνο στις ΗΠΑ υφίσταται εµβριθής συγγραφική δραστηριότητα αποσκοπούσα να προσεγγίσει ανάλογη θεµατική. Η προτεινόµενη µεθοδολογία εξετάστηκε στο πλαίσιο διεξαγωγής στρατιωτικών επιχειρήσεων αποσκοπούσες σε πόλεµο, χωρίς να σηµαίνει ότι δεν δύναται να εφαρµοστεί και σε περιόδους έντασης και κρίσεων καθώς και σε επιχειρήσεις υποστήριξης της ειρήνης.

12 -4- ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α: Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΙΕΙΣ ΥΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ Η στρατιωτική αλλά και χρονολογική «κοιτίδα» εντός της οποίας γεννήθηκε, αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε η επιχειρησιακή τέχνη αποτέλεσε -και αναµφίβολα συνεχίζει να αποτελεί- πεδίο έντονης αντιπαράθεσης για τους θεωρητικούς του πολέµου και τη στρατιωτική κοινότητα εν γένει στο πέρασµα των χρόνων. Αυταπόδεικτο παράδειγµα αποτελεί η στρατιωτική και ιστορική παγκόσµια βιβλιογραφία, η οποία βρίθει από σχετικές επί του αντικειµένου θεωρητικές προσεγγίσεις. Στο πλαίσιο αυτό, µερίδα ιστορικών πρεσβεύει την άποψη ότι η επιχειρησιακή τέχνη εµφανίστηκε κατά την περίοδο του αµερικανικού εµφυλίου το 1866 και τις εκστρατείες του Μόλτκε 1 την περίοδο από , ως αποτέλεσµα της βιοµηχανικής επανάστασης. 2 Υποστηρίζεται ότι η εφεύρεση των πυροβόλων καθώς και των λοιπών όπλων του Πεζικού, η δηµιουργία του σιδηρόδροµου και του τηλέγραφου επέτρεψαν την ευρεία χρήση των ελιγµών στα πεδία των µαχών από ανεξάρτητα τµήµατα, γεγονός που απαίτησε τη δηµιουργία της επιχειρησιακής τέχνης. 3 Στον αντίποδα αυτής της θεώρησης άλλοι µελετητές εκτιµούν ότι η προέλευσή της δεν αποτέλεσε συνέπεια της τεχνολογικής προόδου, αλλά οριοθετείται κατά την περίοδο µεταξύ των εκστρατειών του Φρειδερίκου του Μέγα και του τέλους των Ναπολεόντειων πολέµων από το , ως αποτέλεσµα τριών δυναµικών αλληλεπιδράσεων και συγκεκριµένα: α) στρατιωτικών και µη στρατιωτικών παραγόντων όπως κοινωνικών, οικονοµικών και πολιτικών εξελίξεων 1 Helmuth Karl Bernhard Graf von Moltke ( ): Γερµανός Στρατηγός. Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου του Πρωσικού Στρατού για τριάντα χρόνια. Ένας από τους µεγαλύτερους στρατηγούς του 19 ου αιώνα. Συχνά αναφέρεται µε την ονοµασία Moltke the Elder ώστε να γίνεται διαχωρισµός από τον νεότερό του Helmuth Johann Ludwig von Moltke (Μoltke the Younger), ο οποίος διοίκησε τον Γερµανικό Στρατό κατά τη διάρκεια του Α ΠΠ. 2 Claus Telp, The Evolution of Operational Art, From Frederick the Great to Napoleon, ed. John Gooch and Brian Holden Reid, Military History and Policy (London and New York: Frank Cass, 2005), 1. 3 Michael D.Krause, "Moltke and the Origins of Operational Art," Military Review LXX, no. No. 9 (September 1990): 28-45; Bruce W.Menning, "Operational Art s Origins," Military Review LXXVII, no. 5 (September 1997): James J.Schneider, "The Loose Marble and the Origins of Operational Art," Parameters (March 1989): 85-99; " Theoretical Implications of Operational Art," Military Review (September 1990):

13 -5- β) της στρατιωτικής θεωρίας και πρακτικής γ) των εξελίξεων στη στρατιωτική θεωρία και πρακτική της Γαλλίας και της Πρωσίας. 4 Κατόπιν τούτου, καθίσταται αδήριτη ανάγκη, πριν την προσέγγιση και ανάλυσή της, να περιπλανηθούµε στον ρου της ιστορίας ανιχνεύοντας και σκιαγραφώντας την προέλευσή της. Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΕΝΟΣ ΣΗΜΕΙΟΥ (STRATEGY OF A SINGLE POINT) ΚΑΙ Η ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΗ ΜΑΧΗ (DECISIVE BATTLE) Υπήρξε µία εποχή που πραγµατικά ο κόσµος δεν είχε ανάγκη την επιχειρησιακή τέχνη. Μελετώντας διεξοδικά την ιστορία διαπιστώνουµε, ότι αρχικά οι ηγεµόνες/ηγέτες οδηγούσαν οι ίδιοι τα στρατεύµατά τους στα πεδία των µαχών, συγκεντρώνοντας στο πρόσωπό τους όλες τις µορφές εξουσίας, καθόσον ο πόλεµος και η πολιτική ήταν καθαρά προσωπική τους υπόθεση. Ήταν οι ίδιοι που αποφάσιζαν για το αν θα πολεµήσουν, πού θα πολεµήσουν, για πόσο χρονικό διάστηµα και ήταν αυτοί που υπολόγιζαν και εξισορροπούσαν τους κινδύνους, τις απειλές, το κόστος και τα οφέλη του πολέµου. Σε αυτήν την επονοµαζόµενη εποχή της Στρατηγικής του ενός σηµείου (Strategy of a single point) η σύνδεση της πολιτικής, της πολιτειακής οργάνωσης και των τακτικών ενεργειών των στρατευµάτων ήταν άµεση. 5 Στους πολέµους αυτούς, της µιας και µοναδικής εκστρατείας, 6 συµµετείχε το σύνολο του στρατεύµατος που ήταν σε θέση να οργανώσουν οι πολιτειακές αρχές υπό την ηγεσία του ηγεµόνα. Αυτός ήταν ο πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης, δηλαδή ο στρατηγικός και ο τακτικός διοικητής ταυτόχρονα. Στο πλαίσιο αυτών των εκστρατειών, πρόθεση του ηγεµόνα ήταν η 4 Telp, The Evolution of Operational Art, From Frederick the Great to Napoleon, 1. 5 Justin Kelly and Mike Brennan, "Alien: How Operational Art Devoured Strategy,"(Carlisle: Strategic Studies Institute U.S. Army War College, 2009), vii. 6 Η έννοια της εκστρατείας, ήδη από την αρχαία Ελλάδα, αφορούσε έναν γενικευµένο πόλεµο, που αποτελούσε απόφαση του πολιτικού και στρατιωτικού ηγεµόνα, µε τη συµµετοχή του συνόλου του άρρενος πληθυσµού, ικανού να φέρει οπλισµό που εξασφάλιζε µε δικούς του πόρους. Η έννοια της εκστρατείας είχε χρονική υπόσταση, αφού διεξάγονταν αποκλειστικά τους καλοκαιρινούς µήνες. Σε περίπτωση που ο πόλεµος δεν τελείωνε σε µία και µόνο εκστρατεία, αυτή επαναλαµβανόταν την ίδια εποχή του επόµενου χρόνου.

14 -6- κίνηση του στρατεύµατος επί ενός δροµολογίου 7 και η σύγκρουση µε το σύνολο του εχθρικού στρατεύµατος σε µία και µοναδική κατά το δυνατόν µάχη, που έµεινε γνωστή ως «αποφασιστική» (decisive battle), αφού το αποτέλεσµά της έκρινε την έκβαση του πολέµου ως σύνολο. 8 Η Στρατηγική αυτή της αποφασιστικής µάχης, όπως εξαιρετικά περιγράφεται για τις µάχες της αρχαίας Ελλάδας από τον Victor Davis Hanson, 9 επικράτησε µέχρι τον 19 ο περίπου αιώνα. Αυτό το είδος του πολέµου παρουσίασε µόνο µικρές διακυµάνσεις κατά τη διάρκεια της µακράς ιστορίας του. Αρχικά, το είδος του ελιγµού θα χαρακτηρίζονταν µάλλον τετριµµένο, αφού συνήθως η µάχη διεξαγόταν µε την τακτική της µετωπικής σύγκρουσης, αποκλείοντας έτσι τη δυνατότητα πραγµατοποίησης περίπλοκου συνδυασµού ελιγµών. Επιπρόσθετα, η συγκέντρωση των δυνάµεων σε τόπο και χρόνο είχε αναπόδραστα ως συνέπεια το αποτέλεσµα της µάχης να συνδέεται άµεσα µε την επίτευξη του σκοπού του πολέµου. Αποτελεί πραγµατικότητα το γεγονός, ότι τύχες αυτοκρατοριών κρίθηκαν µέσα σε ένα και µόνο απόγευµα. Η έµφαση στην εξουδετέρωση του συνόλου/όγκου των δυνάµεων συγκεντρωτικά αποτελούσε τον πυρήνα των πολέµων αυτών. 10 Στο πλαίσιο αυτό, την περίοδο εκείνη ο ρόλος της στρατηγικής περιορίζονταν στην απόφαση για το «πού» και «πότε» θα εκτυλισσόταν η αποφασιστική µάχη. Εν συνεχεία, η διεξαγωγή της εµπλοκής άπτονταν της αρµοδιότητας του τακτικού διοικητή, ο οποίος, ως επί το πλείστον, ενσαρκωνόταν στο πρόσωπο του στρατηγικού διοικητή. Αναντίρρητα εποµένως κατά την προ του Ναπολέοντα εποχή, τα επίπεδα σχεδίασης και διεξαγωγής του πολέµου ήταν δύο, το στρατηγικό και το τακτικό, χωρίς να υφίσταται ανάγκη για τη δηµιουργία έτερου επιπέδου. 7 Άλλωστε στην εποχή αυτή δεν υπήρχε και πληθώρα δροµολογίων που οδηγούσαν στην ίδια κατεύθυνση. 8 Παναγιώτης Μαυρόπουλος, "Επιχειρησιακό επίπεδο πολέµου: Πραγµατικότητα ή ψευδαίσθηση;," warandstrategy.gr(2014), epixirisiako-epipedo-polemou-pragmatikotita-i-psevdesthisi. 9 Victor Davis Hanson, Ο δυτικός τρόπος πολέµου : Η αποφασιστική µάχη στην κλασική Ελλάδα trans. Μάριος Μπλέτας, Σειρά Στρατηγικών Μελετών (Αθήνα: ΤΟΥΡΙΚΗ, 2003). 10 J.Schneider, "The Loose Marble and the Origins of Operational Art,"

15 -7- ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΗΣ ΜΑΧΗΣ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ ΜΙΑΣ ΣΕΙΡΑΣ ΜΑΧΩΝ Κατά κοινή οµολογία, η βιοµηχανική επανάσταση και η Ναπολεόντειος εποχή, επέφεραν δραστικές αλλαγές στον τρόπο διεξαγωγής του πολέµου, τόσο σε στρατηγικό όσο και σε τακτικό επίπεδο. Ο πόλεµος διατηρούσε µεν τη φύση του, αλλά είχε µεταβληθεί ο χαρακτήρας του. 11 Η ιδεολογία του nation-in-arms (το έθνος στα όπλα), είχε ως συνέπεια να δηµιουργηθούν µεγαλύτεροι στρατοί, 12 ενώ παράλληλα, η βιοµηχανική επανάσταση τους παρείχε τα µέσα και τις δυνατότητες για τον εξοπλισµό, την ανάπτυξη, τη διοίκηση καθώς και τη συντήρησή τους. 13 Αναντίρρητα, διευρύνθηκαν και τα πεδία των µαχών, από µερικά χιλιόµετρα κατά την εποχή του Μεγάλου Φρειδερίκου, σε µερικές εκατοντάδες χιλιόµετρα στη Γαλλία το Καθώς οι αποστάσεις αυξήθηκαν και τα όρια των πεδίων των µαχών διευρύνθηκαν χωροταξικά, η ικανότητα των διοικητών να ελέγχουν τα στρατεύµατά τους µειώθηκε δραµατικά, δηµιουργώντας την απαίτηση για την κατάτµηση των στρατευµάτων. Από τα τέλη του 18 ου αιώνα και τις αρχές της Γαλλικής επανάστασης, χρησιµοποιήθηκε η διαίρεση των στρατευµάτων σε Μεραρχίες, µε σκοπό οι στρατηγοί να κατανέµουν τις δυνάµεις τους σε όλη την έκταση των συνόρων. Οι Μεραρχίες ακολουθούσαν διαφορετικά δροµολόγια, µε σκοπό τη συνένωσή τους πλησίον του πεδίου, όπου θα διεξάγονταν η αποφασιστική µάχη. Το σύστηµα όµως αυτό οδήγησε σε µια σειρά ασυντόνιστων ενεργειών, αφού δεν υπήρχε αποτελεσµατική διοίκηση, έλεγχος και επικοινωνίες για να υποστηρίξουν τις τόσο ευρέως, εν τόπω και χρόνο, κατατετµηµένες µονάδες. 15 Ο Ναπολέων όµως, δεν χαρακτηρίστηκε τυχαία ως παγκόσµια εξέχουσα στρατηγική προσωπικότητα, αφού αντιλήφθηκε την ισορροπία µεταξύ αυτής της αρχικής διασποράς και της ανάγκης για τη συγκέντρωση των δυνάµεων στο αποφασιστικό σηµείο. 11 Μαυρόπουλος, "Επιχειρησιακό επίπεδο πολέµου: Πραγµατικότητα ή ψευδαίσθηση;". 12 Richard Podruchny, "The Success of Napoleon," MilitaryHistoryOnline.com(2008), 13 Αξίζει να σηµειωθεί ότι, ενώ κατά τους πολέµους του 18 ου αιώνα οι στρατοί των εµπολέµων στα πεδία των µαχών σπάνια υπερέβαιναν τις , ο Ναπολέων εισέβαλε στη Ρωσία το 1812 µε άντρες, ενώ οι Πρώσοι εισέβαλαν στη Γαλλία το 1870 µε στρατεύµατα της τάξης των ανδρών. Justin Kelly and Mike Brennan, "The Leavenworth Heresy and the Perversion of Operational Art," Joint Force Quarterly2010, Ibid. 15 J.Schneider, "The Loose Marble and the Origins of Operational Art," 89.

16 -8- Στο παραπάνω πλαίσιο, κατά τη διάρκεια της αναδιοργάνωσης του Γαλλικού στρατού την περίοδο , ο Βοναπάρτης καθιέρωσε σύστηµα οργάνωσης των στρατευµάτων σε Σώµατα Στρατού, αποτελώντας το επόµενο λογικό βήµα της εξέλιξης των Μεραρχιών που υφίστανται µέχρι τότε. Η ανάπτυξη των Σωµάτων Στρατού πραγµατοποιείτο µε ανεξάρτητη προώθηση και κατόπιν σύγκλισή τους σε ένα αποφασιστικό σηµείο πιο γρήγορα από τον αντίπαλο. Αυτό αποτέλεσε και το βασικό χαρακτηριστικό γνώρισµα των Ναπολεόντειων µαχών, αφού το σύνθηµά που επικρατούσε ήταν: «ανεξάρτητοι στην πορεία, ενωµένοι στη µάχη. 16,17 Το 1870 όµως, ο ίδιος ο Στρατηγός Μόλτκε αντιλήφθηκε ότι τα µεγέθη των στρατευµάτων ήταν απαγορευτικά για την εµπλοκή του συνόλου των δυνάµεων µιας χώρας σε µία µόνο µάχη. 18 Έτσι, κατά τον Γαλλοπρωσικό πόλεµο για την ήττα και τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας, απαιτήθηκε η διεξαγωγή σειράς ξεχωριστών µαχών (Spicheren-Worth, Metz, Sedan, Paris και άλλες), η κάθε µια από τις οποίες αντιπροσώπευε ένα σύµπλεγµα µικρότερων µαχών ποικίλου µεγέθους. 19,20 Αναπόδραστα ο Μόλτκε, βρέθηκε αντιµέτωπος µε την πρόκληση της διεύθυνσης και του συντονισµού πολεµικών ενεργειών µονάδων τακτικά διαχωρισµένων και διάσπαρτων στον χώρο για την επίτευξη του στόχου της καταστροφής του εχθρού. 21 Στο νέο αυτό περιβάλλον, η στρατηγική έγινε πιο πολύπλοκη. Οι µάχες έγιναν περισσότερες και οι αποφάσεις του Αρχιστρατήγου, ο οποίος πλέον έπαψε να είναι ο ηγεµόνας, 22 αλλά ένας επαγγελµατίας στρατιωτικός, ήταν δυσκολότερες και πολυδιάστατες. Παρά τις αλλαγές αυτές, ο 16 Ibid. 17 Στο παραπάνω πλαίσιο διαδραµατίστηκε ο Αυστρο-πρωσικός (1866) και Γαλλοπρωσικός πόλεµος ( ). Το 1866, η εκστρατεία του Μόλτκε του Πρεσβύτερου εναντίων των Αυστριακών και η µάχη του Κένινγκρατζ (Battle of Koniggratz), καταδεικνύουν την υιοθέτηση της στρατηγικής της αποφασιστικής µάχης, µε τη διαφορά της διάσπασης του όγκου των δυνάµεων και τη συγκέντρωση στο σηµείο όπου είχε αποφασιστεί να δοθεί αυτή. 18 Μαυρόπουλος, "Επιχειρησιακό επίπεδο πολέµου: Πραγµατικότητα ή ψευδαίσθηση;" Brennan, "The Leavenworth Heresy and the Perversion of Operational Art," Αυτό σήµαινε, ότι ο πόλεµος αντί να διαδραµατίζεται σε ένα και µοναδικό σηµείο µε εµπλεκόµενο τον κύριο όγκο των δυνάµεων των εµπολέµων, διασπάστηκε σε µια σειρά δευτερευουσών µαχών. 21 G.S.Isserson, The Evolution of Operational Art, trans. Bruce W Menning, Second ed.(fort Leavenworth Kansas: Combat Studies Institute Press 2013), Ήδη από τον δέκατο έκτο αιώνα, η µετατροπή της διακυβέρνησης των κρατών από ένα φεουδαρχικό µοντέλο σε µια µορφή απολυταρχικού και γραφειοκρατικού κράτους, οδήγησε τους πρίγκιπες να παραδίδουν σταδιακά την προσωπική διοίκηση του στρατεύµατος σε διορισµένους στρατηγούς. Martin Van Creveld, H ιοίκηση στον Πόλεµο, ed. Σειρά Στρατηγικών Μελετών, trans. ηµήτριος Γεδεών(Αθήνα: Εκδόσεις Κωνσταντίνου Τουρίκη, 2001), 57,77.

17 -9- πόλεµος εξακολουθούσε να αποτελείται από µία µόνο εκστρατεία, όσες µάχες και αν αυτή περιελάµβανε και τα επίπεδα του πολέµου εξακολουθούσαν να παραµένουν δύο: το στρατηγικό και το τακτικό. 23 Είχε όµως διευρυνθεί το χάσµα µεταξύ τους. Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Με το τέλος του 19 ου αιώνα, η νέα αυτή πραγµατικότητα και η αλλαγή των δεδοµένων άρχισε να απασχολεί τη στρατιωτική κοινότητα και τους θεωρητικούς του πολέµου. Η ανησυχία αυτή αποτυπώνεται στα γραπτά ενός από τους πιο σηµαντικούς στρατηγούς και συγγραφείς στρατιωτικών έργων στο τέλος του 19 ου και τις αρχές του 20 ου αιώνα, τον στρατάρχη Κόλµαν Φον ντερ Γκολτζ, 24 ο οποίος µε εφαλτήριο τα στρατιωτικά δρώµενα των προηγουµένων ετών, το 1895 αναφέρθηκε πρώτος στην έννοια της επιχείρησης: «Κάθε τέτοια οµάδα ενεργειών/συµβάντων, θα αποτελείται από µετακινήσεις, καταλήψεις θέσεων και µάχες, τις οποίες ονοµάζουµε επιχειρήσεις Είναι αυτονόητο, ότι πολλές οµάδες αυτών των ενεργειών θα συνδέονται µεταξύ τους µε το δεσµό µιας κοινής επιδίωξης και δεν πρέπει ποτέ να συνδέονται αυθαίρετα ή από συνήθεια. Και πάλι, µια στενότερη σχέση θα υπάρχει µεταξύ ενός συγκεκριµένου αριθµού επιχειρήσεων από το γεγονός ότι διεξάγονται κάτω από τις ίδιες συνθήκες, την ίδια εποχή και εναντίον του ίδιου εχθρού και διακρίνονται από τις άλλες επιχειρήσεις, ως προς τον χρόνο και τον χώρο, τον διαφορετικό εχθρό ή κάποια διαφοροποίηση στον τρόπο διεξαγωγής του πολέµου. Μια τέτοια οµάδα επιχειρήσεων µπορεί να αποκαλείται εκστρατεία, η οποία αποτελεί µια διακριτή περίοδο του πολέµου» Μαυρόπουλος, "Επιχειρησιακό επίπεδο πολέµου: Πραγµατικότητα ή ψευδαίσθηση;" Baron Colman Von der Goltz ( ): Πρώσος αξιωµατικός και συγγραφέας στρατιωτικών έργων. Συµµετείχε ως υπολοχαγός στους πολέµους της γερµανικής ενοποίησης και υπηρέτησε επί 12 έτη ως σύµβουλος του Σουλτάνου Αβδούλ Χαµίτ, για την αναδιοργάνωση του οθωµανικού στρατού. Κατά τη διάρκεια του Α ΠΠ υπηρέτησε ως στρατιωτικός διοικητής του Βελγίου και κατόπιν επέστρεψε στην Οθωµανική Αυτοκρατορία ως διοικητής της 5 ης Στρατιάς. 25 Αυτό αποτελεί την πρώτη αναφορά στον όρο επιχείρηση» µε αυτή την ερµηνεία. Colman von der Goltz, The Conduct of War (1895), section 8, The Operations.

18 -10- Καθίσταται αντιληπτό, ότι οι νέες συνθήκες οδήγησαν στην ανάγκη της οµαδοποίησης των µαχών σε επιχειρήσεις και την οµαδοποίηση των επιχειρήσεων σε εκστρατείες. Στο πλαίσιο αυτό, η έννοια της τακτικής παρέµεινε διαχρονικά αναλλοίωτη ως η τέχνη της διεξαγωγής της µάχης. 26 Αδιαµφισβήτητα όµως, η στρατηγική αντιµετώπιζε µια νέα πολυπλοκότητα. Ενώ µέχρι τότε η διεξαγωγή του πολέµου περιελάµβανε τη σχεδίαση µίας και µοναδικής εκστρατείας, 27 εστιάζοντας στην αποφασιστική µάχη, τώρα απαιτούνταν να σχεδιαστούν πιθανώς µερικές επιχειρήσεις, η κάθε µια από τις οποίες περιείχε ένα βαθµό αυτονοµίας και αριθµό µαχών µε ενδιάµεσους αντικειµενικούς σκοπούς, που στο σύνολό τους θα εκπλήρωναν τον γενικό (στρατηγικό) αντικειµενικό σκοπό του πολέµου. 28 Ο ρόλος εποµένως της στρατηγικής είχε αλλάξει, αφού δεν αποτελούσε πια την τέχνη της σχεδίασης και του συντονισµού των µαχών, αλλά αυτή της τέχνης της σχεδίασης και του συντονισµού των επιχειρήσεων, για την επίτευξη του σκοπού του πολέµου στο πλαίσιο µιας εκστρατείας. 29 Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σηµασία ήταν, πως το χάσµα µεταξύ των δύο επιπέδων του πολέµου (στρατηγικό- τακτικό) είχε πλέον αµβλυνθεί, δηµιουργώντας τις απαραίτητες προϋποθέσεις και εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη ενός συνεκτικού δεσµού που θα το γεφύρωνε. Ως εκ τούτου, ένας νέος ορισµός έπρεπε να δοθεί στη τέχνη της διεξαγωγής και του συντονισµού των µαχών για την επίτευξη των σκοπών µιας επιχείρησης. Η συστηµατική αυτή µελέτη και η εννοιολογική προσέγγισή της, θα περίµενε το τέλος του Α ΠΠ και τη σοβιετική σχολή στρατιωτικής σκέψης. Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ: ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΘΟΣ (DEEP OPERATIONS) ΚΑΙ Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ Κατά την περίοδο , µία περίοδο µε ραγδαίες αλλαγές στον τρόπο διεξαγωγής του πολέµου, οι σοβιετικοί στρατηγιστές θεωρούσαν τον εαυτό τους τµήµα της διεθνούς κοινότητας των στρατιωτικών µελετητών. Σαφώς επηρεασµένοι από την πρόσφατη ρωσική επανάσταση του 1917 και 26 O Clausewitz είχε ορίσει την τακτική ως: «θεωρία η σχετική µε τη χρήση των ενόπλων δυνάµεων στη συµπλοκή». Carl Von Clausewitz, Περί του Πολέµου, trans. Νατάσα Ξεπουλιά(Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Βανιάς, 1999), 119; On War, trans. Michael Howard and Peter Paret(Oxford: Princeton University Press, 1984), Με τον τρόπο αυτό οι εκστρατείες έλαβαν και γεωγραφική υπόσταση, εκτός από τη χρονική που κατείχαν µέχρι τότε. 28 Brennan, "Alien: How Operational Art Devoured Strategy," 19-20; Brennan, "The Leavenworth Heresy and the Perversion of Operational Art," Μαυρόπουλος, "Επιχειρησιακό επίπεδο πολέµου: Πραγµατικότητα ή ψευδαίσθηση;". 9.

19 -11- προσκολληµένοι στον χαρακτήρα του προλεταριακού πολέµου, εντούτοις η προσοχή τους στράφηκε σε αναλύσεις για τις απαιτήσεις του σύγχρονου πεδίου µάχης. 30 Στη διαδικασία δηµιουργίας ενός νέου σοβιετικού δόγµατος, η µνήµη των χαρακωµάτων του Α Παγκοσµίου Πολέµου, αποτελούσε έναν βασανιστικό παράγοντα, αφού η διεξαγωγή του είχε ανατρέψει τα µέχρι τότε καθιερωµένα. Αποτελούσε εποµένως αδήριτη ανάγκη, προκειµένου να αποφευχθεί στο µέλλον αυτό το είδος πολέµου, να υιοθετηθεί η έννοια της κινητικότητας των δυνάµεων, ώστε να εξυπηρετεί τη διεξαγωγή ελιγµών. 31 Οι Σοβιετικοί είχαν συνειδητοποιήσει ότι οι µάχες είχαν διαφοροποιηθεί, ήταν µικρότερες πλέον σε διάρκεια και αποτέλεσµα, αλλά περισσότερο επεισοδιακές στη φύση τους. Επιπλέον, οι µεµονωµένες µάχες σπάνια δηµιουργούσαν ένα στρατηγικό αποτέλεσµα, το οποίο αποτελούσε πλέον αποκλειστικό προϊόν της διεξαγωγής διαδοχικών, ταυτόχρονων και συναφών µαχών. 32 Καθοριστικό παράγοντα στη διαµόρφωση του σοβιετικού δόγµατος αποτέλεσαν επίσης τα διδάγµατα από τη ρωσική επανάσταση του 1917 και του πολέµου µε την Πολωνία το Αρχικά διαπιστώθηκε ότι η τεχνολογία είχε διευρύνει σε τέτοιο βαθµό το πεδίο δράσης των αντιµαχοµένων, ώστε οι αποφασιστικές µάχες δεν ήταν πλέον εφικτές. Ο ελιγµός αποτελούσε αναγκαία συνθήκη για την αντιµετώπιση ενός διασκορπισµένου εχθρού και η µηχανοκίνηση των µονάδων παρείχε ευρέως αυτή τη δυνατότητα. 33 Αξίζει ωστόσο να σηµειωθεί ότι η σοβιετική θεωρία στηρίχθηκε σε ένα συγκεκριµένο στρατηγικό πλαίσιο, που είχε σκοπό τη δηµιουργία ενός περιβάλλοντος ασφάλειας για το σοβιετικό κράτος από οποιαδήποτε απειλή προερχόµενη από τη δυτική Ευρώπη. 34 Ως εκ τούτου, η ανάπτυξη του νέου δόγµατος δεν πραγµατοποιήθηκε στο κενό, αφού η συνεργασία των Σοβιετικών και των Γερµανών στην από κοινού παραγωγή στρατιωτικού υλικού και στην αποστολή γερµανών εκπαιδευτών στις σοβιετικές σχολές, επηρέασαν αναντίρρητα 30 Peter Paret, Makers of Modern Strategy from Machiavelli to the Nuclear Age, trans. Ευάγγελος Κατσάνης(Princeton,USA: Princeton University Press, 2004), Matthew A.McGrew, "Politics and the Operational Level of War" (School of Advanced Military Studies (SAMS):Command and General Staff College, 2011), Bruce W. Menning, Historical Perspectives of Operational Art(Washington D.C: Center of Military History United States Army, 2005), A.McGrew, "Politics and the Operational Level of War," Brennan, "Alien: How Operational Art Devoured Strategy," 43.

20 -12- τη διαµόρφωση της στρατιωτικής θεωρίας. 35 Αυτό διαφαίνεται έντονα στη διχογνωµία που επικράτησε αρχικά µεταξύ του Αλεξάντερ Σβέτσιν, 36 που ως παραδοσιακός αξιωµατικός του τσαρικού στρατού υιοθετούσε τη στρατηγική του πολέµου της φθοράς και του αµυντικού αγώνα, 37 ενώ ο Τουχατσέφσκι 38 τη στρατηγική του επιθετικού αγώνα, που αποσκοπούσε στην εκµηδένιση/αφανισµό του εχθρού παρά στην εξάντλησή του. 39 Το θεωρητικό υπόβαθρο για την ανάπτυξη του νέου σοβιετικού δόγµατος, στο οποίο στηρίχθηκε ο Τουχατσέφσκι, είχε δηµιουργηθεί από τον επικεφαλής της διεύθυνσης επιχειρήσεων του Κόκκινου Στρατού, τον Βλαδίµηρο Τριανταφύλλοφ, 40 µε µελέτη που εκπόνησε για τη νέα αυτή µορφή του πολέµου. Στο έργο του O χαρακτήρας των επιχειρήσεων των σύγχρονων στρατών (The Scope of Operations of Modern Armies) το 1926, ανέπτυξε πρώτος την ιδέα των ιαδοχικών Επιχειρήσεων 41 (Successive Operations). 42 Ακολούθως, το 1929 εκπόνησε το έργο Η φύση των επιχειρήσεων των σύγχρονων στρατών (The 35 Paret, Makers of Modern Strategy from Machiavelli to the Nuclear Age, Alexander Andreyevich Svechin ( ): Σοβιετικός Αξιωµατικός του τσαρικού στρατού. Εντάχθηκε στον Κόκκινο Στρατό το Συµµετείχε στον Ρώσο-Ιαπωνικό πόλεµο, τον Α ΠΠ και στον Ρωσικό εµφύλιο. ιορίστηκε ως εκπαιδευτής στη Στρατιωτική Ακαδηµία του Φρουνζέ, στο τµήµα της στρατηγικής, όπου το 1923 εκπόνησε το έργο του Στρατηγική (Strategy) το οποίο και εκσυγχρόνισε το Paret, Makers of Modern Strategy from Machiavelli to the Nuclear Age, 786; Brennan, "Alien: How Operational Art Devoured Strategy," Mikhail Nikolayevich Tukhachevsky ( ): Στρατάρχης της Σοβιετικής Ένωσης και Αρχηγός του Κόκκινου Στρατού κατά την περίοδο Μόλις 27 ετών ορίσθηκε διοικητής της επιχείρησης εισβολής των Σοβιετικών στην Πολωνία. Θεωρείται ο ιδρυτής της θεωρίας των εις βάθος επιχειρήσεων (deep operations) καθώς και σειράς µεταρρυθµίσεων στη λειτουργία, την εκπαίδευση, τη θεωρητική και πρακτική του πολέµου. 39 Paret, Makers of Modern Strategy from Machiavelli to the Nuclear Age, Vladimir Kiriakovitch Triandafillov ( ): Σοβιετικός στρατιωτικός και θεωρητικός. Υπηρέτησε στον τσαρικό στρατό πριν ενταχθεί στον Κόκκινο Στρατό το Εκτός από διοικητικές θέσεις, διορίστηκε εκπαιδευτής στη Στρατιωτική Ακαδηµία του Φρουνζέ στις αρχές του 1920 πριν προαχθεί σε Υπαρχηγό του Σοβιετικού Γενικού Επιτελείου. Υπήρξε εξαίρετος θεωρητικός του πολέµου και τα γραπτά του αποτέλεσαν πηγή έµπνευσης και επηρεασµού ακόµη και µετά τον θάνατό του σε αεροπορικό δυστύχηµα το Σύµφωνα µε τον Τριανταφύλλοφ, η εφαρµογή της έννοιας των «διαδοχικών επιχειρήσεων» αποσκοπούσε στην επίτευξη της αποφασιστικής νίκης, χωρίς να δίνεται η ευκαιρία στον αντίπαλο να ανασυγκροτηθεί. Αυτό θα υλοποιούνταν όχι απλώς µε τη διάσπαση των αµυντικών γραµµών του εχθρού, αλλά µε µια τεχνική διείσδυσης ώστε να καταφέρεται ένα αποφασιστικό και εξοντωτικό πλήγµα. Αναγνώριζε επίσης τη χρήση των τεθωρακισµένων για την επίτευξη της βαθιάς διείσδυσης, εκµεταλλευόµενοι την ταχυκινησία και ευκινησία τους. Επιπλέον, τόνιζε τη σηµασία των επιχειρήσεων αυτών κατά των µονάδων υποστήριξης του αντιπάλου και των γραµµών επικοινωνιών του. 42 James J Schneider, "Introduction," in V.K Triandafillov,The Nature of the Operations of Modern Armies, ed. Jacob W.Kipp(Portland,OR: Frank Cass, 1994), xxxi.

21 -13- Nature of the Operations of Modern Armies), 43 το οποίο µαζί µε το προηγούµενο, αποτέλεσαν τη βάση για την µετέπειτα ανάπτυξη της θεωρίας των Επιχειρήσεων σε Βάθος (Deep Operations) που αναπτύχθηκε από τον Τουχατσέφσκι. Και στα δύο αυτά έργα είναι έκδηλη η πεποίθησή του για την ανάγκη της µηχανοκίνησης των µονάδων και της µαζικής κινητοποίησης του στρατεύµατος, ώστε να αντιµετωπισθεί οποιαδήποτε απειλή για τη χώρα. 44 Οι εµπειρίες και τα διδάγµατα του άµεσου παρελθόντος, όπως αναλύθηκαν παραπάνω, κατέδειξαν την άµεση ανάγκη να δηµιουργηθεί το εννοιολογικό πλαίσιο στο οποίο θα υιοθετούνταν µια στρατηγική εκµηδενισµού/αφανισµού του εχθρού. 45 Έτσι, ήδη από το 1923, ο Τουχατσέφσκι είχε ξεκινήσει να σκιαγραφεί το γενικό πλαίσιο του σοβιετικού επιχειρησιακού δόγµατος: «Από τη στιγµή που είναι αδύνατο, µε τα εκτεταµένα µέτωπα των σύγχρονων καιρών, να καταστρέψεις τον εχθρικό στρατό µε ένα µοναδικό χτύπηµα/πλήγµα, είµαστε υποχρεωµένοι να το προσπαθήσουµε σταδιακά µε επιχειρήσεις οι οποίες θα είναι περισσότερο επιζήµιες στον εχθρό παρά σε εµάς Εν συντοµία, µια σειρά από καταστρεπτικές επιχειρήσεις διεξαγόµενες πάνω σε λογικές αρχές και συνδεόµενες µεταξύ τους µε µια αδιάλειπτη επιδίωξη, µπορούν να αντικαταστήσουν την αποφασιστική µάχη, η οποία αποτελούσε τον τύπο της εµπλοκής των στρατών του παρελθόντος, που µάχονταν σε µικρότερα µέτωπα.» 46 Η διαλεκτική που αναπτύχθηκε από τον Τουχατσέφσκι για τον εκµηδενισµό του εχθρού, αφορούσε στη φυσική καταστροφή του και όχι στην κάµψη του ηθικού του. Ο ίδιος ξεκάθαρα πίστευε ότι η επιχείρηση αποτελεί έναν οργανωµένο αγώνα για την καταστροφή του προσωπικού και του υλικού του αντιπάλου και όχι την καταστροφή κάποιου υποθετικού ή αφηρηµένου συστήµατός του. Το προσωπικό και οι στρατιωτικές επικοινωνίες έπρεπε να αποτελούν τον βασικό επιχειρησιακό 43 Η επιρροή των θέσεων που παρουσιάζονται στο συγκεκριµένο πόνηµα του Τριανταφύλλωφ είναι τόσο ευρεία, ώστε το συγκεκριµένο έργο να έχει ενταχθεί στο πρόγραµµα σπουδών του U.S Army s School of Advanced Military Studies (James J Schneider,Ph.D, Emeritus Professor of Military Studies). 44 A.McGrew, "Politics and the Operational Level of War," James. J. Schneider, The Structure of a Strategic Revolution:Total War and the Roots of the Soviet Warfare State(Novato CA: Presidio Press, 1994), Ibid., 178; Brennan, "The Leavenworth Heresy and the Perversion of Operational Art," 112; Brennan, "Alien: How Operational Art Devoured Strategy,"

22 -14- στόχο. 47 Αυτό το είδος της «στρατηγικής παράλυσης» και του «επιχειρησιακού σοκ» θα επιτυγχάνονταν µε την εφαρµογή της τακτικής των επιχειρήσεων σε βάθος. 48 Τα δύο αυτά κυρίαρχα ρεύµατα, ήτοι των ιαδοχικών Επιχειρήσεων και των Επιχειρήσεων σε Βάθος, προβληµάτισαν έντονα τη στρατιωτική κοινότητα ή οποία συνειδητοποίησε ότι η υλοποίησή τους αποτελούσε έναν γρίφο προς επίλυση. Ασφαλώς, υπήρχε µια ευκρινής ιεραρχία αρµοδιοτήτων, όπου οι ανώτατοι πολιτειακοί άρχοντες καθόριζαν την εκστρατεία, το θέατρο του πολέµου, τους στρατηγικούς αντικειµενικούς σκοπούς και τα διατιθέµενα µέσα. Οι ανώτατοι στρατιωτικοί διοικητές αποφάσιζαν για το είδος των διαδοχικών επιχειρήσεων που θα έπρεπε να διεξαχθούν για την επίτευξη των στρατηγικών αντικειµενικών σκοπών. 49 Σύµφωνα µε τους σοβιετικούς, η στρατηγική ήταν η τέχνη της προετοιµασίας για τον πόλεµο και της οµαδοποίησης των επιχειρήσεων για την επίτευξη του σκοπού του πολέµου, 50 δηλαδή η στρατηγική σχεδίαζε εκστρατείες και αποφάσιζε ποιες επιχειρήσεις θα διεξάγονταν. Αυτό όµως που ταλάνιζε τη στρατιωτική κοινότητα ήταν η διεύθυνση και ο συντονισµός αυτών των µαχών, στα πλαίσια των ανωτέρω επιχειρήσεων. Ως εκ τούτου, η αυξανόµενη συναίσθηση της έννοιας του βάθος κατά τις επιχειρήσεις, κλόνιζαν την εγκυρότητα των παραδοσιακών τακτικών που αποσκοπούσαν να καταστρέψουν τον εχθρό σε µια γραµµική µάχη. Η υπάρχουσα πολικότητα µεταξύ αυτού του είδους γραµµικού πολέµου και της µέχρι τότε αφηρηµένης τακτικής του διεξαγωγής, αποκάλυπταν εν τοις πράγµασι, την 47 B. J. McKerchner and M. C. Hennessy, The Operational Art: Developments in the Theories of War(Westport,CT: Praeger, 1996), Επιχειρήσεις σε βάθος (Deep Operations) : Η θεωρία των επιχειρήσεων αυτών στηρίζονταν στην κινητοποίηση και συνδυασµένη χρήση πεζικού, τεθωρακισµένων, αυτοκινούµενου πυροβολικού και αεροπορίας προκειµένου να επιτευχθεί αρχικά επίθεση για τη διάσπαση του µετώπου µε τη δηµιουργία ρήγµατος. Μετά τη διάνοιξη του ρήγµατος, µηχανοκίνητες µονάδες θα επιχειρούσαν διείσδυση για τη δηµιουργία επιχειρησιακού βάθους. Βοµβαρδιστικά αεροσκάφη θα έπλητταν τις εφεδρείες του εχθρού, ενώ αλεξιπτωτιστές θα καταλάµβαναν ζωτικά εδάφη εντός της εχθρικής τοποθεσίας και θα έφραζαν τις πιθανές οδούς διαφυγής του αντιπάλου. Ταυτόχρονα, άλλες µηχανοκίνητες δυνάµεις θα επιχειρούσαν κυκλωτική ενέργεια για την πλήρη εκµηδένιση του εχθρού επιφέροντάς του συντριπτικό πλήγµα. 49 V K Triandafillov, The Nature of the Operations of Modern Armies(Portland,OR: Frank Cass, 1994), Aleksandr A.Svechin, Strategy(Minneapolis: Minn:East View Publications, 1992), 6.

23 -15- πραγµατική φύση της έννοιας της επιχείρησης και µιας απαίτησης για την επιτυχή διεύθυνση και έλεγχο της. 51 Η ανωτέρω απαίτηση, οδήγησε στη δηµιουργία ενός νέου επιπέδου στρατιωτικής σκέψης που θα συµπλήρωνε το κενό µεταξύ της τακτικής και της στρατηγικής, στην ιεραρχική δοµή του στρατιωτικού συστήµατος. Πρώτος, ο Αλεξάντερ Σβέτσιν το 1923, εισήγαγε τον όρο της επιχειρησιακής τέχνης αναφερόµενος σε µια τρίτη κατηγορία στρατιωτικής τέχνης, περιγράφοντάς την ως τη γέφυρα µεταξύ στρατηγικής και τακτικής. 52 Συµπερασµατικά, δεν θα ήταν χρήσιµο να ξεχωρίσουµε τη σοβιετική προσέγγιση της επιχειρησιακής τέχνης από το πλαίσιο των επιχειρήσεων εις βάθος. Οι επιχειρήσεις σε βάθος αποτελούσαν µια επιχειρησιακή τεχνική, η οποία µπορούσε να επιτευχθεί µέσω της επιχειρησιακής τέχνης, την οποία σύνδεσαν άµεσα µε την έννοια της στρατηγικής. Το σχέδιο της εκστρατείας ήταν προϊόν της στρατηγικής, που όριζε τις επιχειρήσεις που θα διεξάγονταν και η επιχειρησιακή τέχνη ήταν αυτή που τις διεξήγαγε. Οι επιχειρησιακοί αντικειµενικοί σκοποί παρέχονταν από τη στρατηγική ενώ η επιχειρησιακή τέχνη καθόριζε τις λεπτοµέρειες για την υλοποίησή τους Πολυχρόνης Ναλµπάντης, "Η Εξέλιξη της Σοβιετικής Επιχειρησιακής Στρατιωτικής Σκέψης," Institute for Security and Defence Analysis - ISDA(2013), 52 Hennessy, The Operational Art: Developments in the Theories of War, Brennan, "Alien: How Operational Art Devoured Strategy," 49.

24 -16- ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β: ΟΙ ΜΕΤΑΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΤΩΝ ΗΠΑ: ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ Η ΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΛΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΥ Αµέσως µετά την απόσυρση των αµερικανικών στρατευµάτων από το Βιετνάµ, οι στρατιωτικοί ηγέτες των ΗΠΑ ξεκίνησαν να ασχολούνται µε την ανοικοδόµηση του στρατεύµατος, εκµεταλλευόµενοι τις ήδη αποκτηθείσες εµπειρίες, µε σκοπό να προετοιµάσουν τις ένοπλες δυνάµεις τους για τον επόµενο πόλεµο. 54 Εν τούτοις, οι πολιτικοί και στρατιωτικοί επικεφαλής διακατέχονταν από ένα συναίσθηµα αποτυχίας για την έκβαση του πολέµου στο Βιετνάµ και η κάθε πλευρά για τους δικούς της λόγους. Οι τακτικές επιτυχίες στα πεδία των µαχών δεν είχαν µετατραπεί σε στρατηγικές νίκες και αυτό αποτέλεσε το πλαίσιο στο οποίο στηρίχθηκε η ανοικοδόµηση και η αναδιοργάνωση του στρατεύµατος. Οι ένοπλες δυνάµεις όφειλαν να επανακτήσουν τη χαµένη αξιοπιστία και κύρος απέναντι στον λαό και την κυβέρνηση. 55 Παράλληλα, τα διδάγµατα από τον αραβοϊσραηλινό πόλεµο του 1973 καταδείκνυαν µια πιθανή λύση στον προβληµατισµό που είχε ανακύψει για µια ενδεχόµενη σύγκρουση µε τη Σοβιετική Ένωση που αφορούσε το µικρό δυναµικό του στρατού των ΗΠΑ σε σχέση µε τον όγκο των στρατευµάτων των Σοβιετικών. Ο πόλεµος στο Γιοµ Κιπούρ αποτελούσε πλέον µια ισχυρή απόδειξη για το πώς ένας άρτια εκπαιδευµένος και ανώτερα τεχνολογικά εξοπλισµένος στρατός µπορούσε να κερδίσει έναν εχθρό αριθµητικά µεγαλύτερο. 56 Τα ανωτέρω αποτέλεσαν το εναρκτήριο λάκτισµα για τον καθορισµό των απαιτήσεων για τον εξοπλισµό του στρατού µε νέα οπλικά συστήµατα, τα οποία θεωρούνταν απαραίτητα σε περίπτωση µιας µακράς συµβατικής εµπλοκής µε τη 54 John Romjue, "Prepare the Army for War:A Historical Overview of the Army Training and Doctrine Command ," in TRADOC Historical Study Series, ed. U.S Training and Doctrine Command VA:Military History Office(Fort Monroe: 1998), Roger Spiller, "In the shadow of the dragon: Doctrine and the US army after Vietnam," RUSI Journal 142, no. 6 (1997): Andrew Krepenivich, The Army and Vietnam(Baltimore: MD:John Hopkins University Press, 1986), 272.

25 -17- Σοβιετική Ένωση. 57,58 Κρίθηκε επιπλέον σκόπιµο, στο πλαίσιο των µεταρρυθµίσεων του εξοπλισµού και της εκπαίδευσης, να επανεξεταστεί ταυτόχρονα το επίπεδο του επαγγελµατισµού του σώµατος των αξιωµατικών. Θεωρώντας ότι οι στρατιωτικοί ηγέτες αποτελούσαν τους καθόλα υπεύθυνους και αρµόδιους για την επιβολή της στρατιωτικής ισχύος, µέσω της ανάπτυξης των δυνάµεων, αποτελούσε πλέον επιθυµία να επαναπροσδιορισθεί η εν γένει αποστολή τους, περιορίζοντας παράλληλα την εµπλοκή της πολιτικής στις τακτικές ενέργειες. 59 Συνέπεια των παραπάνω διεργασιών αποτέλεσε η «δηµιουργία» και η ενσωµάτωση στην αναθεωρηµένη έκδοση του εγχειριδίου εκστρατείας FM Επιχειρήσεις (Operations) το 1982 ενός νέου επιπέδου πολέµου, πλέον του στρατηγικού και του τακτικού. Το νέο αυτό επίπεδο, αποτέλεσε τη βασική αρχή για τη δηµιουργία του δόγµατος των επιχειρήσεων στις ΗΠΑ. ιαχωρίζοντας τη στρατηγική από τις τακτικές ενέργειες, αποτελούσε πλέον ευθύνη του επιχειρησιακού διοικητή να µεταφράσει τη στρατηγική στους υφιστάµενούς του διοικητές. Η διχοτόµηση αυτή απέβλεπε πρωτίστως στη διατήρηση της επαγγελµατικής αυτονοµίας των αξιωµατικών και την προστασία τους από κάθε είδους πολιτικής παρέµβασης, όπως είχε συµβεί στον πόλεµο του Βιετνάµ. 60 Η έκδοση του 1982 του FM εισήγαγε εκτός από το στρατηγικό και το τακτικό και το επιχειρησιακό επίπεδο πολέµου, ως το επίπεδο το οποίο: χρησιµοποιεί τους διαθέσιµους στρατιωτικούς πόρους για την επίτευξη των στρατηγικών αντικειµενικών σκοπών εντός του θεάτρου του πολέµου επιπλέον περιλαµβάνει τη σχεδίαση και τη διεξαγωγή εκστρατειών. Οι εκστρατείες είναι υποστηριζόµενες επιχειρήσεις σχεδιαζόµενες για να νικήσουν µια εχθρική δύναµη σε προσδιορισµένο/καθορισµένο τόπο και χρόνο µε ταυτόχρονες και διαδοχικές µάχες. Η διάθεση των δυνάµεων, η επιλογή των αντικειµενικών σκοπών και των δράσεων που αναλαµβάνονται για να αποδυναµώσουν ή να 57 A.McGrew, "Politics and the Operational Level of War," Ο τεχνολογικός εκσυγχρονισµός περιελάµβανε την είσοδο στο αµερικανικό οπλοστάσιο οπλικών συστηµάτων, όπως άρµατα µάχης M1 Abrams, ελικόπτερα Apache ΑΗ-64 και Black Hawk UH-60, συστήµατα πολλαπλών εκτοξευτών πυραύλων MLRS, σύγχρονων υπολογιστών και αναβαθµισµένων επικοινωνιακών συστηµάτων για τον έλεγχο µεγάλων µονάδων και τον συντονισµό των πυρών. 59 Brennan, "The Leavenworth Heresy and the Perversion of Operational Art," John Romjue, The Army Excellence:The Development of the 1980s Army(Washington,DC: Center of Military History, 2004), 80.

26 -18- εξαρθρώσουν τον εχθρό, θέτουν τους όρους για την επόµενη µάχη και εκµεταλλεύονται τα τακτικά πλεονεκτήµατα. Όλα αυτά αποτελούν µέρος του επιχειρησιακού επιπέδου του πολέµου. 61 Αναντίρρητα, είναι φανερή η επιρροή που άσκησε η Σοβιετική στρατιωτική σκέψη στη διαµόρφωση του αµερικανικού δόγµατος µε την έννοια των διαδοχικών επιχειρήσεων µε τη διεξαγωγή ταυτόχρονων και διαδοχικών µαχών σε βάθος. 62 Στον αντίποδα όµως αυτής της επιρροής, δεν έχει ακόµη αποσαφηνιστεί µε ποιόν τρόπο µεταφράστηκε από την αµερικανική στρατιωτική κοινότητα η έννοια της επιχειρησιακής τέχνης των Σοβιετικών, αφού µετατράπηκε αβίαστα σε ένα ξεχωριστό επίπεδο πολέµου µεταξύ στρατηγικού και τακτικού, το οποίο αναλάµβανε τον ρόλο της σχεδίασης των εκστρατειών. 63 Ο FM (1982) στερούσε από τη στρατηγική τον παραδοσιακό ρόλο της σχεδίασης των εκστρατειών και σύγχεε τον όρο της εκστρατείας µε αυτό που οι Σοβιετικοί ονόµαζαν επιχείρηση, δηλαδή την αλληλουχία ταυτόχρονων και διαδοχικών µαχών, ενωµένες κάτω από µια ενιαία ιδέα επιδιώκοντας να επιφέρουν τη νίκη εναντίον των εχθρικών δυνάµεων. 64 Toν Μάιο του 1986, εκδόθηκε η αναθεωρηµένη έκδοση του FM Επιχειρήσεις (Operations), στην οποία παρουσιάστηκε το βασικό δόγµα πολέµου του στρατού των ΗΠΑ, µε την ονοµασία Air Land Battle. 65 Το εν λόγω εγχειρίδιο αναγνώριζε την τρισδιάστατη φύση του σύγχρονου πολέµου, 66 καθορίζοντας τις τρείς διαστάσεις στις οποίες επιτελείται η προετοιµασία και η διεξαγωγή του, ήτοι: 61 U.S Department of the Army, "FM 100-5, Operations,"(Washington,DC: Department of the Army, 1982), 2-3.: The operational level of war uses available military resources to attain strategic goals within a theater of war It also involves planning and conducting campaigns. Campaigns are sustained operations designed to defeat an enemy force in a specified space and time with simultaneous and sequential battles. The disposition of forces, selection of objectives, and actions taken to weaken or to out-maneuver the enemy all set the terms of the next battle and exploit tactical gains. They are all part of the operational level of war. 62 Richard Swain, "Filling the Void:The Operational Art and the U.S. Army," in Operational Art:Developments in the Theories of War, ed. Mc Kercher and Michael Hennessey(New York,NY: Praeger Publishers, 1996), Brennan, "Alien: How Operational Art Devoured Strategy," Brennan, "The Leavenworth Heresy and the Perversion of Operational Art," 113; Brennan, "Alien: How Operational Art Devoured Strategy," Τhe US Army s basic fighting doctrine is called AirLand Battle... It is called AirLand Battle in recognition of the inherently three-dimensional nature of modern warfare. (FM 100-5, Operations, 1986),9 66 U.S Department of the Army, "FM 100-5, Operations,"(Washington,DC: U.S Department of the Army, 1986), 9.

27 -19- η στρατιωτική στρατηγική, η επιχειρησιακή τέχνη και η τακτική. 67 Η διατύπωση αυτή αντικαθιστούσε την αντίστοιχη του εγχειριδίου του 1982, σύµφωνα µε το οποίο, το στρατηγικό, το επιχειρησιακό και το τακτικό επίπεδο αποτελούσαν τις τρείς διαστάσεις για την προετοιµασία και διεξαγωγή του πολέµου. 68 Καθίσταται σαφές, ότι στην έκδοση του 1986 εισήχθη η έννοια της επιχειρησιακής τέχνης η οποία ορίσθηκε ως: η χρησιµοποίηση στρατιωτικών δυνάµεων για την επίτευξη στρατηγικών αντικειµενικών σκοπών σε ένα θέατρο πολέµου ή σε ένα θέατρο επιχειρήσεων µέσω της σχεδίασης, οργάνωσης και διεξαγωγής εκστρατειών και κύριων επιχειρήσεων. 69 Καίτοι, ο ορισµός της επιχειρησιακής τέχνης παρουσιάζει αξιοσηµείωτες οµοιότητες µε τον ορισµό του επιχειρησιακού επιπέδου του πολέµου που διατυπώθηκε το 1982, 70 εντούτοις διαφοροποιείται από αυτό, αφού στη µεταγενέστερη έκδοση -σε άλλο τµήµα του εγχειριδίου- γίνεται ξεκάθαρη αναφορά για το επιχειρησιακό επίπεδο του πολέµου. Η παρανόηση αυτή που δηµιούργησε ο FM µε τη δηµιουργία της έννοιας του επιχειρησιακού επιπέδου, οδηγούσε στην υιοθέτηση ενός ανεξάρτητου επιπέδου, το οποίο αντιστέκονταν στον ρόλο της εµπλοκής, τόσο της στρατηγικής όσο και της πολιτικής, στη σχεδίαση των εκστρατειών, 71 ενώ ταυτόχρονα η έννοια και ο ρόλος της επιχειρησιακής τέχνης τελούσε υπό πλήρη σύγχυση. Αν και οι αµερικάνοι θεωρητικοί υπήρξαν οι πρωτεργάτες της δηµιουργίας του επιχειρησιακού επιπέδου του πολέµου, επηρεάζοντας τη διεθνή στρατιωτική κοινότητα, πρακτική και παγκόσµια βιβλιογραφία, ωστόσο οι επιπτώσεις της απουσίας του στρατηγικού επιπέδου από τη σχεδίαση των εκστρατειών 67 Military strategy, operational art, and tactics are the broad divisions of activity in preparing for and conducting war. Ibid. (1986) 68 Strategic, operational and tactical levels are the broad divisions of activity in preparing for and conducting war. "FM 100-5, Operations," 2-3.(1982) 69 Operational art is the employment of military forces to attain strategic goals in a theater of war or theater οf operations through the design, organization, and conduct of campaigns and major operations. "FM 100-5, Operations," A.McGrew, "Politics and the Operational Level of War," Brennan, "The Leavenworth Heresy and the Perversion of Operational Art," 113; Brennan, "Alien: How Operational Art Devoured Strategy," 63.

28 -20- καταδείχθηκαν έντονα στους µεταγενέστερους πολέµους, καίτοι χαρακτηρίζονταν από τακτικές επιτυχίες. Καθίσταται προφανές, ότι είχαν αναπτύξει έναν τρόπο για να κερδίζουν τις µάχες, αλλά όχι έναν τρόπο για να κερδίζουν τον πόλεµο. Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΟΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 1982 ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΕΠΙΠΕ ΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Η εφαρµογή του δόγµατος των ΗΠΑ, περί της ύπαρξης ενός ανεξάρτητου επιχειρησιακού επιπέδου, υλοποιήθηκε κατά τον πρώτο πόλεµο του Κόλπου το , για την απελευθέρωση του Κουβέιτ από τις δυνάµεις κατοχής του Ιράκ. Στο πλαίσιο αυτό, σχεδιάσθηκε µία και µοναδική εκστρατεία και διεξήχθησαν δύο επιχειρήσεις: η επιχείρηση INSTANT THUNDER των αεροπορικών επιδροµών και η επιχείρηση DESERT STORM των χερσαίων δυνάµεων για την απελευθέρωση του Κουβέιτ. Ανώτατος ιακλαδικός ιοικητής των Συµµαχικών δυνάµεων ορίσθηκε ο Στρατηγός Νόρµαν Σβάρτσκοπφ (General Norman Schwarzkopf), ο οποίος µε το επιτελείο του, αποτελούσαν τον συνδετικό κρίκο µεταξύ των αµερικανικών εθνικών αρχών και των υφισταµένων του τακτικών διοικητών. 72 Ο Στρατηγός Σβάρτσκοπφ, κατά τα πρώτα στάδια της κρίσης, επικοινωνούσε καθηµερινά µε τον υπουργό άµυνας Ρίτσαρντ Τσένεϋ (Richard Cheney) και τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άµυνας Στρατηγό Κόλιν Πάουελ (General Colin Powell). 73 Επιπλέον, είχε διαρκή επαφή µε τον πρόεδρο και τα µέλη του υπουργικού συµβουλίου κατά τις δύο πρώτες εβδοµάδες, ακόµη και όταν αργότερα ο ίδιος και το επιτελείο του µεταστάθµευσαν στη Σαουδική Αραβία. Λόγω της συχνής αυτής επικοινωνίας, αλλά και της στήριξης που του παρείχε ο Στρατηγός Πάουελ, οι πολιτικοί ηγέτες είχαν ελάχιστη επιρροή και εµπλοκή µε τους τακτικούς διοικητές κατά τη διάρκεια της εκστρατείας. Με τον 1997), A.McGrew, "Politics and the Operational Level of War," Robert Scales, Certain Victory:The US Army in the Gulf War(Washington,DC: Brassey's,

29 -21- τρόπο αυτό ο Στρατηγός Σβάρτσκοπφ εκπλήρωνε απόλυτα τον ρόλο του επιχειρησιακού διοικητή σύµφωνα µε το υφιστάµενο αµερικάνικο δόγµα. 74 Στις 5 Αυγούστου του 1990, ο Πρόεδρος των Ηνωµένων Πολιτειών Τζορτζ Μπους καθόρισε τους στρατηγικούς αντικειµενικούς σκοπούς του πόλεµου του Κόλπου, οι οποίοι εστιάζονταν στην: α) Άµεση, ολοκληρωτική και άνευ όρων αποχώρηση των Ιρακινών δυνάµεων από το Κουβέιτ β) Επαναφορά της νόµιµης κυβέρνησης του Κουβέιτ γ) Εξασφάλιση της ασφάλειας και της σταθερότητας στη Σαουδική Αραβία και στα υπόλοιπα κράτη πλησίον του Περσικού Κόλπου δ) Εξασφάλιση της ασφάλειας των αµερικανών πολιτών που διέµεναν στις γειτονικές χώρες 75 Ο Πρόεδρος Μπους εστίασε στην αποκατάσταση της νόµιµης κυβέρνησης του Κουβέιτ και τη δηµιουργία σταθερότητας στην περιοχή και τον Νοέµβριο του ιδίου έτους παρείχε την εξουσιοδότηση για τη διεξαγωγή επιθετικών επιχειρήσεων, µε σκοπό τον εξαναγκασµό των Ιρακινών να αποχωρήσουν από το έδαφος του Κουβέιτ, πάντα όµως, υπό το πρίσµα του αρχικού στρατηγικού πλαισίου που είχε καθορίσει. 76 Ο Στρατηγός Σβάρτσκοπφ εξέδωσε διαταγή επιχειρήσεων στις 17 Ιανουαρίου 1991, πριν την έναρξη των αεροπορικών επιδροµών, καθορίζοντας τους στρατιωτικούς αντικειµενικούς σκοπούς της επερχόµενης εκστρατείας και συγκεκριµένα: α) Εξάρθρωση της πολιτικό-στρατιωτικής ηγεσίας του Ιράκ και του συστήµατος διοίκησης και ελέγχου τους β) Εξασφάλιση και διατήρηση αεροπορικής υπεροχής 74 A.McGrew, "Politics and the Operational Level of War," US General Accounting Office, Operation Desert Storm:Evaluation of the Air Campaign, vol. NSIAD (Washington DC: Government Printing Office, 1997), Richard Swain, "Lucky War:Third Army in Desert Storm" (U.S Army Command and General Staff College, 1994), 90.

30 -22- γ) Αποκοπή των Ιρακινών γραµµών ανεφοδιασµού δ) Εξουδετέρωση των χηµικών, βιολογικών και πυρηνικών ικανοτήτων των Ιρακινών ε) Εξουδετέρωση της προεδρικής φρουράς του Σαντάµ Χουσεΐν 77 Από τα ανωτέρω καθίσταται σαφές ότι οι επιχειρησιακοί αντικειµενικοί σκοποί που έθεσε Στρατηγός Σβάρτσκοπφ για τη διεξαγωγή της εκστρατείας δεν ήταν απόλυτα εναρµονισµένοι µε τους στρατηγικούς αντικειµενικούς σκοπούς του Προέδρου Μπους. 78 Οι στρατηγικοί ΑΝΣΚ απέβλεπαν στην επίτευξη σταθερότητας και στην αποκατάσταση της εθνικής κυριαρχίας του Κουβέιτ, γεγονός που καταδεικνύει ότι οι συµµαχικές χερσαίες δυνάµεις όφειλαν να ενεργήσουν µέχρι τα σύνορα Ιράκ Κουβέιτ. Ωστόσο, οι στρατιωτικοί επιχειρησιακοί ΑΝΣΚ αποσκοπούσαν στην καταστροφή των Ιρακινού στρατού και της εξουδετέρωσης της µαχητικής του ικανότητας, µε την είσοδο των συµµαχικών δυνάµεων εντός του Ιρακινού εδάφους και τη διεξαγωγή επιθέσεων σε βάθος, προκειµένου να εκπληρωθεί ο σκοπός της εκστρατείας. Πέραν τούτου, µε το πέρας του πολέµου, ουδόλως είχε εξασφαλισθεί η ασφάλεια και η σταθερότητα στην περιοχή, σύµφωνα µε τη στρατηγική κατεύθυνση του προέδρου Μπους. Συµπερασµατικά, ο πρώτος πόλεµος του Κόλπου αντικατοπτρίζει το αµερικάνικο δόγµα του 1982 περί της ύπαρξης ενός ξεχωριστού επιχειρησιακού επιπέδου πολέµου. Οι κατευθύνσεις της εθνικής ηγεσίας µετουσιώθηκαν σε ένα σχέδιο εκστρατείας από τον Στρατηγό Σβάρτσκοπφ προς τους υφιστάµενούς του τακτικούς διοικητές. Όµως, οι επιχειρησιακοί αντικειµενικοί σκοποί που τέθηκαν δεν ήταν συνυφασµένοι µε τους αντίστοιχους στρατηγικούς. Το ανεξάρτητο επιχειρησιακό επίπεδο λειτούργησε σύµφωνα µε τα ισχύοντα, ενώ η επιχειρησιακή τέχνη δεν εκπλήρωσε την επίτευξη των στρατηγικών αντικειµενικών σκοπών, σύµφωνα µε τον ρόλο που τις προσέδιδε το αµερικανικό εγχειρίδιο. Θα απαιτούνταν η παρέλευση µια δεκαετίας περίπου και η διεξαγωγή των επόµενων πολέµων για να επαναπροσδιορισθεί ο ρόλος και η αποστολή της. 1995), US General Accounting Office,Operation Desert Storm, Michael Gordon and Bernard Trainor, The General's War(New York,NY: Backbay Books,

31 -23- Ο ΕΠΑΝΑΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Τόσο οι επιχειρήσεις στη Σοµαλία το 1992, στο Κόσσοβο το 1998 αλλά και στο Ιράκ το 2003, αποτελούν περίτρανα παραδείγµατα των προβληµάτων που επέφερε η προσέγγιση του αµερικανικού δόγµατος µε τον διαχωρισµό της πολιτικής και της στρατηγικής κατά τη σχεδίαση των εκστρατειών. Είχε καταστεί σαφές, τόσο στη πολιτική όσο και στη στρατιωτική κοινότητα ότι, καίτοι οι επιχειρήσεις διεξάγονταν επιτυχώς, εντούτοις οι πόλεµοι οδηγούσαν σε πολιτικά αδιέξοδα και στρατηγικές αποτυχίες. Τον εκέµβριο του 2006 και µετά την πάροδο τριών ετών από τη δεύτερη εισβολή στο Ιράκ, ο πρόεδρος Μπους προέβη στον επαναπροσδιορισµό και επανακαθορισµό της πολιτικής και στρατηγικής που έπρεπε να ακολουθηθεί για την αποκατάσταση της σταθερότητας στο Ιράκ. Αφού έλαβε υπόψη του, τις εισηγήσεις και µελέτες οµάδων εργασίας, που είχαν επιφορτισθεί η κάθε µια µε διαφορετικό πεδίο µελέτης και έρευνας, µεταξύ άλλων, η Σχολή Εθνικής Άµυνας, 79 η οµάδα µελέτης για το Ιράκ (Iraq Study Group), 80 µέλη κυβερνητικών οργανισµών και αξιωµατούχοι των µυστικών υπηρεσιών, στις 11 εκεµβρίου κάλεσε τους επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άµυνας προκειµένου να συζητήσουν τις εν δυνάµει στρατιωτικές επιλογές για το συγκεκριµένο θέµα. Στη συζήτηση κατέστη εµφανές ότι η επίλυση του προβλήµατος στο Ιράκ δεν θα µπορούσε να είναι αµιγώς στρατιωτική, αλλά συνισταµένη πολιτικών, διπλωµατικών και οικονοµικών ενεργειών. 81 Οι δηλώσεις του προέδρου Μπους αντικατοπτρίζουν πλήρως την αποκατάσταση του κύρους και του ρόλου της στρατηγικής: Ο στρατός µας δεν µπορεί να κάνει αυτή τη δουλειά µόνος του χρειάζεται µια πολιτική στρατηγική που είναι αποτελεσµατική Michael Baranick Mark Abdollahian, Brian Efird, and Jacek Kugler, "Senturion: A Predictive Political Simulation Model" (National Defense University, 2006). 80 Iraq Study Group, "Iraq Study Group Report," ed. United States Institute for Peace. 81 Robin Wright and Ann Scott Tyson, "Joint Chiefs Advise Change In War Strategy," The Washington Post(2006), 82 "Our military cannot do this job alone; our military needs a political strategy that is effective."

32 -24- Η υιοθέτηση της παραπάνω στάσης είναι σύννοµη µε την επικρατούσα άποψη από µέρους της στρατιωτικής κοινότητας, ότι µετά την περίοδο του ψυχρού πολέµου ο ολοκληρωτικός πόλεµος µεταξύ των κρατών αποτελούσε πλέον την σπανιότερη µορφή πολέµου στον οποίο είχαν εµπλακεί οι ΗΠΑ. Η νέα αυτή µορφή πολεµικών συγκρούσεων, χαρακτηρίσθηκε ως ο πόλεµος µεταξύ των ανθρώπων. 83,84 Στο πλαίσιο αυτό, µέρος των εµπλεκοµένων αποτελούνταν από άτακτους και ανεξάρτητες οµάδες, µε αποτέλεσµα οι στρατιωτικές επιχειρήσεις να µην επιφέρουν άµεσα πολιτικά αποτελέσµατα. Επιπρόσθετα διαπιστώθηκε ότι οι µάχες διεξάγονται µέσα σε µικρές πόλεις ή και χωριά και αρκετές φορές οι ίδιοι οι άνθρωποι αποτελούσαν τους αντικειµενικούς σκοπούς των εµπλοκών. Την πολυπλοκότητα του νέου αυτού πεδίου µάχης ήρθε να εντείνει το διαδίκτυο και τα ΜΜΕ, τα οποία διαµόρφωναν αστραπιαία την παγκόσµια κοινή γνώµη σε πραγµατικό χρόνο, όπου κάθε ενέργεια αποτελούσε ένα µήνυµα, η ερµηνεία του οποίου δηµιουργούσε ανεπιθύµητες και πολλές φορές απρόβλεπτες συνέπειες. Αναµφίβολα εποµένως, αυτή η σύγχρονη δυναµική και πολυπλοκότητα, οδηγούσε σε έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης για τη σχεδίαση και διεξαγωγή των εκστρατειών και των επιχειρήσεων, απαιτώντας ως ικανή και αναγκαία συνθήκη την άµεση σύνδεση της στρατηγικής µε την τακτική. Αβίαστα εποµένως είχε δηµιουργηθεί το εύφορο έδαφος για να ανθίσει ο καρπός που θα προσέφερε στην παγκόσµια στρατιωτική διαλεκτική, εκείνο το εργαλείο που θα συνέδεε τη στρατηγική µε την τακτική και στην επιχειρησιακή τέχνη τον σηµερινό της ρόλο. Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Σύµφωνα µε τον Κ 2-1/2012, η επιχειρησιακή τέχνη ορίζεται σήµερα ως: «Η επιδεξιότητα χρησιµοποίησης στρατιωτικών δυνάµεων και µέσων προς επίτευξη στρατηγικών ή και επιχειρησιακών ΑΝΣΚ, µέσω της σχεδίασης, οργάνωσης, ενοποίησης και διεξαγωγής επιχειρήσεων. Περισσότερο 83 Rupert Smith, The Utility of Force:The Art of War in the Modern World(London: Penguin Books Ltd, 2005), , 84 Ο χαρακτηρισµός αυτός αποδόθηκε από τον General Sir Rupert Smith (γεννηµένος το 1943): Βρετανός Στρατηγός. Συµµετείχε στον πόλεµο του Κόλπου ( ) ως διοικητής της 1 ης Βρετανικής Τεθωρακισµένης Μεραρχίας.

33 -25- απλουστευµένα, η επιχειρησιακή τέχνη αποφασίζει πότε, πού και για ποιό σκοπό οι δυνάµεις θα εκτελέσουν επιχειρήσεις επιδιώκει να συνδυάσει αποτελεσµατικά τους σκοπούς (ends), τους τρόπους (ways) και τα µέσα (means) κατά τη σχεδίαση και διεξαγωγή των επιχειρήσεων από τη µία πλευρά και τους κινδύνους (risks) από την άλλη». 85 Ο κανονισµός ορολογίας 86 (AAP-06), το διακλαδικό δόγµα της σχεδίασης επιχειρησιακού επιπέδου 87 του ΝΑΤΟ (ΑJP-5) και ο αµερικάνικος κανονισµός των διακλαδικών επιχειρήσεων, 88 (JP 3-0) χρησιµοποιούν επίσης εφάµιλλους ορισµούς. Η επιχειρησιακή τέχνη στο επιχειρησιακό επίπεδο αποτελεί τον συνδετικό κρίκο µεταξύ της στρατηγικής και της τακτικής. Η στρατηγική καθοδηγεί την επιχειρησιακή τέχνη, καθορίζοντας τους στρατηγικούς ΑΝΣΚ που πρέπει να επιτευχθούν κατανέµοντας τα στρατιωτικά και τα πολιτικά µέσα. Επιπρόσθετα, η στρατηγική καθορίζει και επιβάλλει περιορισµούς στη χρήση των ενόπλων δυνάµεων. Για την απόλυτη επιτυχία των επιχειρήσεων, αυτές πρέπει να διεξάγονται εντός ενός πλαισίου, όπου θα υλοποιείται ότι είναι στρατηγικά και επιχειρησιακά εφικτό. 89 Ωστόσο, η αποτελεσµατική χρήση της επιχειρησιακής τέχνης, απαιτεί τη βαθιά γνώση των πολύπλοκων δυναµικών και της αλληλεπίδρασης όλων των παραγόντων, που δρουν στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον και όχι απλά 85 ΓΕΕΘΑ, " Κ 2-1/2012,Επιχειρησιακή Σχεδίαση Ενόπλων υνάµεων," ed. Α ΚΛΑ ΟΣ/ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΣΧΕ ΙΑΣΗΣ (Α2)/ΤΜΗΜΑ ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΧΕ ΙΩΝ(ΑΘΗΝΑ2012), Nato Standardization Agency (NSA), "AAP-06 (2013): Nato Glossary of Terms and Definitions,"(NATO, 2013), 2-O-3.: «Operational Art: The employment of forces to attain strategic and/or operational objectives through the design, organization, integration and conduct of strategies, campaigns, major operations and battles. 87 "AJP-5:Allied Joint Doctrine for Operational Level Planning,"(NATO, 2013), «Operational Art: The employment of forces to attain strategic and/or operational objectives through the design, organization, integration and conduct of strategies, campaigns, major operations and battles. (Focused on the operational level and includes the orchestration of an operation, in concert with other agencies, to convert strategic objectives into tactical activity in order to achieve a desired outcome).» 88 US Joint Chiefs of Staff, "JP 3-0:Joint Operations,"(2011), xii.«operational art is the use of creative thinking by commanders and staffs to design strategies, campaigns, and major operations and organize and employ military forces integrates ends, ways and means while accounting for risk, across the levels of war.» 89 (NSA), "AJP-5:Allied Joint Doctrine for Operational Level Planning," 2-4.

34 -26- µία στείρα κατανόηση των διαδικασιών και τεχνικών για την εφαρµογή της. 90 Θα πρέπει να συνδυάζει την αποτελεσµατική χρήση των εργαλείων σχεδίασης, τα οποία θα καθιστούν τον διοικητή ικανό να χρησιµοποιεί τις δυνάµεις, τον χρόνο, τον χώρο και τις πληροφορίες που του διατίθενται, για την επιτυχή σχεδίαση της επιχείρησης. Με τον τρόπο αυτό, του παρέχεται το πλαίσιο, στο οποίο χρησιµοποιώντας την κριτική και δηµιουργική σκέψη, την εµπειρία και την πρωτοτυπία θα κατανοήσει τις συνθήκες για την επίτευξη των τεθέντων αντικειµενικών σκοπών. 91 Πρακτικά η επιχειρησιακή τέχνη αποτελεί εκείνο το µεθοδολογικό εργαλείο, που παρέχει το εννοιολογικό πλαίσιο, το οποίο θα καταστήσει ικανό τον διοικητή να δώσει απαντήσεις στα παρακάτω ερωτήµατα: 1) Ποιές συνθήκες θα πρέπει να επικρατούν στην περιοχή των επιχειρήσεων, ώστε να επιτευχθούν οι στρατηγικοί και οι επιχειρησιακοί αντικειµενικοί σκοποί (Ends); 92 Σε περίπτωση που οι πολιτικοί σκοποί της επιχείρησης µεταβληθούν στον χρόνο ή εξαιτίας των γεγονότων, θα δηµιουργηθεί µια απαίτηση για την αναπλαισίωση του επιχειρησιακού προβλήµατος. 93 2) Ποιές ενέργειες ή αλληλουχία ενεργειών πρέπει να αναληφθούν, ώστε να δηµιουργηθούν οι συνθήκες επίτευξης της επιθυµητής τελικής κατάστασης και πώς αυτές θα κατανεµηθούν σε τόπο και σε χρόνο; (Ways) 94 3) Ποιές στρατιωτικές δυνατότητες και πόροι είναι διαθέσιµοι ή πρέπει να χρησιµοποιηθούν εντός καθορισµένων περιορισµών, ώστε να επιτευχθούν οι παραπάνω συνθήκες; (Means) 95 Πώς τα στρατιωτικά και µη στρατιωτικά µέσα αλληλεπιδρούν για την επίτευξη αυτή; ΓΕΕΘΑ., " όγµα ιακλαδικών Επιχειρήσεων," ed. ιεύθυνση ιακλαδικού όγµατος, 2ο Προσχέδιο Αναθεώρησης (ΓΕΕΘΑ/ Ι Ο, 2008), Nato Standardization Agency (NSA), "AJP-01(D):Allied Joint Doctrine,"(NATO, December 2010), ΓΕΕΘΑ, " Κ 2-1/2012,Επιχειρησιακή Σχεδίαση Ενόπλων υνάµεων," (NSA), "AJP-01(D):Allied Joint Doctrine," ΓΕΕΘΑ, " Κ 2-1/2012,Επιχειρησιακή Σχεδίαση Ενόπλων υνάµεων," Ibid. 96 (NSA), "AJP-5:Allied Joint Doctrine for Operational Level Planning," 2-6.

35 -27-4) Ποιό το πιθανό κόστος και το ρίσκο αναλαµβάνοντας τις παραπάνω ενέργειες ή αλληλουχία ενεργειών και πώς µπορούν να µειωθούν σε αποδεκτά επίπεδα διαχείρισης; (Risk) 97 Κατά την εφαρµογή της επιχειρησιακής τέχνης, ο διοικητής στηρίζεται στην εµπειρία (experience), στη νοηµοσύνη (intellect), στη δηµιουργικότητα (creativity), στη διαίσθηση (intuition), στη µάθηση (education) και στην κρίση (judgment) του, ώστε χρησιµοποιώντας το επιχειρησιακό πρότυπο (operational design) να προβεί αρχικά στην κατανόηση (understanding) του επιχειρησιακού περιβάλλοντος και του προβλήµατος, για να αναπτύξει µια επιχειρησιακή προσέγγιση (operational approach) της επιχείρησης, δηλαδή τον οραµατισµό (visualization) εκείνων των ενεργειών που πρέπει να υλοποιηθούν, ώστε να απαντηθούν τα ερωτήµατα των Ends, Ways, Means, Risk (εικόνα 1). Εικόνα 1 98 : Η επιχειρησιακή τέχνη Η παραπάνω διαδικασία επιτελείται κατά το 3 ο Στάδιο της επιχειρησιακής σχεδίασης Operational Estimate 99 (Επιχειρησιακή Εκτίµηση) του συµµαχικού εγχειριδίου σχεδίασης COPD V.2.0 (Οκτώβριος 2013), το οποίο αντικαθιστά το αντίστοιχο 3 ο Στάδιο Operational Orientation 100 (Επιχειρησιακός Προσανατολισµός) του προγενέστερου COPD V1.0 (2010), εφάµιλλο µε το 2 ο 97 ΓΕΕΘΑ, " Κ 2-1/2012,Επιχειρησιακή Σχεδίαση Ενόπλων υνάµεων," US Joint Chiefs of Staff, "JP 5-0:Joint Operation Planning,"(2011), III Supreme Headquarters Allied Powers Europe, "COPD V2.0:Allied Command Operations Comprehensive Operations Planning Directive," ed. NATO(October 2013), "COPD V1.0:Allied Command Operations Comprehensive Operations Planning Directive ", ed. NATO(2010), 4-30.

36 -28- Στάδιο (Προσανατολισµός), 101 που µνηµονεύεται στον ελληνικό διακλαδικό κανονισµό της επιχειρησιακής σχεδίασης ( Κ 2-1/2012). Η επιχειρησιακή τέχνη εποµένως, αποτελεί την ενορχήστρωση όλων εκείνων των στρατιωτικών και µη παραγόντων, που είναι απαραίτητα για τη µετατροπή των στρατηγικών αντικειµενικών σκοπών σε τακτικές ενέργειες µε σκοπό την επίτευξη των επιθυµητών αποτελεσµάτων. Αποτελεί απαραίτητο εργαλείο του διοικητή, ώστε να παράγει πρακτικά και αποτελεσµατικά επιχειρησιακά σχέδια. 102 Το µεθοδολογικό όµως εργαλείο, που συνεπικουρεί την επιχειρησιακή τέχνη και µετατρέπει µια αρχική απροσδιόριστη επιχειρησιακή κατάσταση, σε µια σειρά επιθυµητών επιχειρησιακών συνθηκών είναι το επιχειρησιακό πρότυπο (operational design), το οποίο αναλύεται στη συνέχεια. 101 ΓΕΕΘΑ, " Κ 2-1/2012,Επιχειρησιακή Σχεδίαση Ενόπλων υνάµεων," (NSA), "AJP-01(D):Allied Joint Doctrine," 5-8.

37 -29- ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ: ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ (OPERATIONAL DESIGN) ΚΑΙ Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΩΣ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΤΟΥ ΟΓΜΑΤΟΣ Η γέννηση, η ανάπτυξη και εξέλιξη της επιχειρησιακής τέχνης, σύµφωνα µε όσα προαναφέρθηκαν στα δύο πρώτα κεφάλαια της παρούσης εργασίας, αποτέλεσαν προϊόν προβληµατισµού των θεωρητικών του πολέµου, τόσο στην Ευρώπη (Γαλλία- Γερµανία) και στη Σοβιετική Ένωση όσο και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ. Ωστόσο, η εξέλιξη του επιχειρησιακού προτύπου αποτέλεσε προϊόν της ισραηλινής στρατιωτικής σχολής σκέψης, το οποίο υιοθετήθηκε παγκοσµίως, αποτελώντας σήµερα τον ακρογωνιαίο λίθο της σύγχρονης διαλεκτικής για την επίλυση των επιχειρησιακών προβληµάτων. Μετά τον πόλεµο των Έξι Ηµερών (Αραβοϊσραηλινός Πόλεµος 5-10 Ιουνίου 1967), το στρατηγικό βάθος του Ισραήλ µεταβλήθηκε σηµαντικά, αφού επήλθαν υπό τον έλεγχο του, η υτική όχθη, η Λωρίδα της Γάζας, τα υψώµατα του Γκολάν και ο έλεγχος της Ανατολικής Ιερουσαλήµ. Παρόλα αυτά, οι τακτικές επιτυχίες των Ισραηλινών Ενόπλων υνάµεων (ΙΕ ) δεν εκπλήρωσαν τον στρατηγικό αντικειµενικό σκοπό του πολέµου, που αποτελούσε η εγκαθίδρυση της ειρήνης µε τους Άραβες γείτονες. 103 Το εν λόγω γεγονός, ακολουθούµενο από τα αποτελέσµατα του Αραβοϊσραηλινού πολέµου του 1973, της εισβολής στον Λίβανο το 1982 και του πολέµου στον Κόλπο το 1991, αποτέλεσαν τον θεµέλιο λίθο επί του οποίο εδράζετο ο προβληµατισµός των ισραηλινών στρατιωτικών ιθυνόντων αναφορικά µε την ανάγκη αναθεώρησης του υφιστάµενου πολεµικού τους δόγµατος John R.Billmyer, "The IDF:Tactical Success-Strategic Failure, SOD, the Second Intifada and Beyond" (United States Army Command and General Staff College, 2011), Συναφώς, καταδείχθηκε η ανεπάρκεια αυτού του δόγµατος πρόληψης, όταν το Ιράκ εξαπέλυσε βαλλιστικούς πυραύλους SCUD εναντίον του Ισραήλ. Τα παραπάνω γεγονότα αποκάλυπταν µια έντονη δογµατική διχοτόµηση. Ενώ ο στρατός επικαλούνταν ένα άτυπο επιθετικό δόγµα, εν τούτοις οι ΙΕ εµφάνιζαν µια απροσδόκητη αµυντική στάση. Στον πόλεµο του 1973, το Ισραήλ αποφάσισε να µην εξαπολύσει προληπτικό χτύπηµα, παρά τις σοβαρές προειδοποιήσεις που θα του το επέτρεπαν. Αυτό, γιατί ακολουθούσε την πολιτική στάση, που επιθυµούσε να µην λάβει τον ρόλο του επιτιθέµενου, µε αποτέλεσµα να αναβάλλει τις επιθετικές του δραστηριότητες παρά µόνο µετά την έναρξη της σύρραξης. Έτσι, µετά τη λήξη του πολέµου του 1973, το Ισραήλ

38 -30- Με γνώµονα τον ανωτέρω προβληµατισµό ιδρύθηκε το 1995, το Ερευνητικό Ινστιτούτο Επιχειρησιακής Θεωρίας [Operational Theory Research Institute (OTRI)] 105 και η Σχολή Επιχειρησιακής ιοίκησης [School of Operational Command (SOC)], µε αποστολή να προάγουν την κριτική και δηµιουργική σκέψη, ήτοι τα συστατικά στοιχεία οποιασδήποτε επιχειρούµενης αναθεώρησης. 106 Οι Ταξίαρχοι Shimon Naveh και Dov Tamari θεωρούνται οι θεµελιωτές του OTRI. H ανάγκη για την εξέλιξη της επιχειρησιακής σκέψης προκλήθηκε από την επιθυµία των υψηλά ισταµένων των ΙΕ να προχωρήσουν πέρα από τις τακτικές δεξιοτεχνίες, αναπτύσσοντας µια συστηµική 107 προσέγγιση της πολεµικής πράξης, µε απώτερο στόχο τη χρησιµοποίηση των στρατιωτικών δυνάµεων για την επίτευξη των πολιτικών αντικειµενικών σκοπών και τη διασφάλιση των εθνικών συµφερόντων. 108 Ο Ταξίαρχος Naveh µαζί µε τους µαθητές του, µετά από επισταµένη µελέτη και έρευνα κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι η υφιστάµενη επιχειρησιακή σχεδίαση δεν ανταποκρινόταν στις ανάγκες του επιχειρησιακού περιβάλλοντος εντός του οποίου οι ΙΕ καλούνταν να δράσουν. 109,110 Το Ισραήλ αναµφίβολα είχε να όχι µόνο υπέγραψε τη συνθήκη ειρήνης µε την Αίγυπτο το 1979, αλλά είχε υποστεί την πιο ταπεινωτική πολεµική εµπειρία κατά τη διάρκεια αυτού του πολέµου. Στο ίδιο πλαίσιο, η εισβολή στον Λίβανο το 1982, παρόλο που πέτυχε την αποµάκρυνση της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (Ο.Α.Π), δηµιούργησε ένα πολιτικό αδιέξοδο και άλλη µια στρατηγική αποτυχία. Ibid., Randy T.Johnson, "Balancing the Israeli Defence Force for Future Warfare" (US Army Command and General Staff College, ibid.), Milan N.Vego, "Increasing Doctrinal Wisdom:A Case Against Systemic Operational Design," Joint Force Quarterly (JFQ), no. 53 (2009): Γεώργιος Μπαµπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, εύτερη έκδοση ed.(αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας Ε.Π.Ε, 2002), «Συστηµικός»: Αυτός που σχετίζεται ή επηρεάζει στο σύνολό του ένα σύστηµα (συνήθως πολιτικό, κοινωνικό ή οικονοµικό). Η έννοια της συστηµικής προσέγγισης έχει τη βάση της στη θεωρία των συστηµάτων, που αναπτύχθηκε το 1940 από τον βιολόγο Λούντβιχ βον Μπερτάλανφι (Ludwig von Bertalanffy) και σύµφωνα µε αυτή οποιοδήποτε σύστηµα είναι δυνατόν να ιδωθεί ως σύνολο αλληλεπιδρώντων τµηµάτων. Οι σχετικές επιδράσεις των τµηµάτων ακολουθούν κανόνες που αν διατυπωθούν άπαξ, είναι δυνατόν να χρησιµοποιηθούν για την περιγραφή του συστήµατος ανεξαρτήτως της φύσης των περιεχοµένων του. 108 Shimon Naveh, "Operational Art and the IDF: A Critical Study of a Command Culture," Center for Strategic and Budgetary Assessment (2007): N.Vego, "Increasing Doctrinal Wisdom:A Case Against Systemic Operational Design," Την εποχή εκείνη το περιβάλλον ασφαλείας του Ισραήλ εµφανιζόταν εξαιρετικά πολύπλοκο και συνίστατο από ένα σύνολο εκτεταµένων εµπλοκών στον νότιο Λίβανο (ήδη από το 1982), από έναν αριθµό πολλαπλών συµβατικών απειλών στην περιοχή των συνόρων και πολύ περισσότερο από ένα εχθρικό παλαιστινιακό πληθυσµό εντός της επικράτειας ακριβώς δίπλα στα ισραηλινά σύνορα..billmyer, "The IDF:Tactical Success-Strategic Failure, SOD, the Second Intifada and Beyond," 55.

39 -31- αντιµετωπίσει συµβατικές και ασύµµετρες απειλές τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων. 111 Εργαζόµενοι στο παραπάνω πλαίσιο, ο Naveh και η οµάδα του, χρησιµοποίησαν ως εννοιολογικό εργαλείο τη θεωρία των συστηµάτων, για την κατανόηση του υφιστάµενου ισραηλινού επιχειρησιακού περιβάλλοντος και την ανάλυση των παραγόντων που επιδρούσαν στη διαµόρφωσή του. 112 Το αποτέλεσµα της παραπάνω εργασίας ονοµάστηκε Συστηµικό Επιχειρησιακό Πρότυπο (Systemic Operational Design). 113 ΣΥΣΤΗΜIKO ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ [SYSTEMIC OPERATIONAL DESIGN (SOD)] Η ισραηλινή ερευνητική οµάδα, αφού µελέτησε διεξοδικά την εξέλιξη της επιχειρησιακής τέχνης και τη σχέση της µε τη στρατηγική και την τακτική, κατέληξε στο συµπέρασµα ότι η τελολογική 114 προσέγγισή της από τους δυτικούς θεωρητικούς δεν µπορούσε να εφαρµοστεί στο περίπλοκο ισραηλινό επιχειρησιακό περιβάλλον. 115 Η αναλυτική και επαγωγική µέθοδος προσέγγισης των γεγονότων από τους δυτικούς και η ερµηνεία της ανθρώπινης συµπεριφοράς εντός ενός µοντέλου αιτίας- αποτελέσµατος, δεν µπορούσαν να αποτελέσουν τα εννοιολογικά εργαλεία για την επίλυση των πολύπλοκων επιχειρησιακών προβληµάτων που είχαν να αντιµετωπίσουν οι ΙΕ. Για τον λόγο αυτό, η δηµιουργία του SOD στηρίχθηκε στην επιστηµολογία 116 και πιο συγκεκριµένα στη 111 R.Billmyer, "The IDF:Tactical Success-Strategic Failure, SOD, the Second Intifada and Beyond," Joseph A. DiPasquale, "Discourse in Systemic Operational Design" (ibid.2007), Craig Dalton, "Systemic Operational Design: Epistemological Bumpf or the Way Ahead for Operational Design?" (ibid.2006), Τελεολογία: Η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσµο διέπονται από έναν σκοπό, προς την εκπλήρωση του οποίου τείνουν. Μπαµπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Η τελεολογία αποτελεί µια φιλοσοφική ιδέα, ότι όλα τα πράγµατα έχουν σκοπούς και αιτίες και πως αυτά εξελίσσονται προς την πραγµάτωση του σκοπού που ενυπάρχει στη φύση τους ή τον σκοπό που αυτά δηµιουργήθηκαν. 115 Dalton, "Systemic Operational Design: Epistemological Bumpf or the Way Ahead for Operational Design?," Επιστηµολογία: Επιστηµονικός κλάδος, ο οποίος έχει ως αντικείµενο έρευνας και µελέτης του την ίδια την επιστήµη δηλαδή τον καθορισµό των ερευνητικών πεδίων και των µεθοδολογικών εργαλείων µέσω των οποίων παράγεται η επιστηµονική γνώση. Μπαµπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, 658.

40 -32- γενική θεωρία των συστηµάτων [General Systems Theory (GST)], 117 που είχε αναπτυχθεί ήδη από τη δεκαετία του 1940 από τον Αυστριακό βιολόγο Λούντβιχ βον Μπερτάλανφι (Ludwig von Bertalanffy). Σύµφωνα µε αυτή, τα συστήµατα ανεξάρτητα από τη φύση τους, µοιράζονται ορισµένα κοινά χαρακτηριστικά και διέπονται από γενικούς νόµους και ιδιότητες, που µπορούν να ερµηνεύσουν τις συµπεριφορές τους. 118 Επίσης, τα επιµέρους στοιχεία ενός συστήµατος και τα χαρακτηριστικά του, µπορούν µόνο να γίνουν κατανοητά ως µέρος ενός συνολικού συστήµατος. 119 Με λίγα λόγια το SOD χρησιµοποίησε µια ολιστική µέθοδο για την προσέγγιση των συστηµάτων που αναπτύσσονταν ή υφίσταντο εντός του ισραηλινού επιχειρησιακού περιβάλλοντος. 120 Σύµφωνα µε τον Naveh, τα στρατιωτικά συστήµατα βρισκόντουσαν σε απόλυτη ταύτιση µε τα συστήµατα που µελετούσε ο Μπερτάλανφι, αφού και αυτά µπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «ανοιχτά» 121 και µη γραµµικά. 122 Έτσι το SOD προσπαθούσε να προσθέσει στη φαρέτρα της στρατιωτικής σκέψης εκείνα τα γνωστικά εργαλεία που θα την καθιστούσαν ικανή να προσεγγίσει ένα πολυσύνθετο περιβάλλον µε καινοτοµία και προσαρµοστικότητα. 123 Η µεθοδολογία του SOD αποτελούνταν από δύο κύρια µέρη και συγκεκριµένα την πλαισίωση/διαµόρφωση του συστήµατος (System Framing) και την 117 Περισσότερη ανάλυση στο Ludwig von Bertalanffy, General Systems Theory- Foundations,Development,Applications(New York: George Braziller, 1993). Καθώς επίσης και στο Dalton, "Systemic Operational Design: Epistemological Bumpf or the Way Ahead for Operational Design?," Περισσότερη ανάλυση για τη θεωρία των συστηµάτων και τη θεωρία της πολυπλοκότητας που αποτέλεσαν το θεωρητικό υπόβαθρο για την ανάπτυξη της θεωρίας του (SOD) στο σελ Shimon Naveh, In Pursuit of Military Excellence:The Evolution of Operational Theory(London: Frank Cass, 1997), Ανοιχτά Συστήµατα (Open Systems): Σύµφωνα µε τη θεωρία των συστηµάτων θεωρούνται αυτά που αλληλεπιδρούν συνεχώς µε το περιβάλλον τους. Η αλληλεπίδραση αυτή συντελείται µέσω µεταφοράς πληροφοριών, ενέργειας ή ακόµη και υλικού εντός και εκτός των ορίων τους. Τα συστήµατα αυτά έρχονται σε πλήρη αντιδιαστολή µε τα αποµονωµένα συστήµατα (Isolated Systems) ή κλειστά συστήµατα, τα οποία δεν αλληλεπιδρούν µε το περιβάλλον τους. 122 Μη γραµµικά συστήµατα (Nonlinear Systems):Στη φυσική αλλά και σε άλλες επιστήµες, ένα µη γραµµικό σύστηµα, σε αντίθεση µε ένα γραµµικό (linear system),θεωρείται αυτό που δεν πληροί την αρχή της επαλληλίας, δηλαδή το προϊόν που παράγεται και αποδίδεται δεν είναι ευθέως ανάλογο µε αυτό που εισάγεται. Για παράδειγµα αν θεωρήσουµε τις καιρικές συνθήκες ως ένα σύστηµα, τότε αυτό τείνει να είναι χαοτικό, αφού απλές αλλαγές σε ένα µέρος του συστήµατος παράγουν σύνθετες και µη γραµµικές συνέπειες σε ολόκληρο το σύστηµα. Αυτή ακριβώς η µη γραµµικότητα είναι ένας από τους βασικούς λόγους όπου ακριβείς µακροπρόθεσµες µετεωρολογικές προβλέψεις είναι αδύνατον να παραχθούν ακόµη και µε τη σηµερινή εξέλιξη της τεχνολογίας. 123 R.Billmyer, "The IDF:Tactical Success-Strategic Failure, SOD, the Second Intifada and Beyond," 58.

41 -33- πλαισίωση/διαµόρφωση της επιχείρησης (Operation Framing). Κάθε ένα από αυτά τα µέρη περιελάµβανε διάφορα στάδια, που ακολουθούσαν µία διαδικασία δοµηµένου διαλόγου. 124 Παρόλο που η διαδικασία ακολουθούσε µια συγκεκριµένη λογική ήτοι, από αποκλίνουσα σε συγκλίνουσα, από γενική σε ειδική, από αφηρηµένη σε συγκεκριµένη, εντούτοις δεν αποτελούσε µια αυστηρή τεχνική ενός εγχειριδίου. 125 Αρκετές φορές κρινόταν σκόπιµο η διαδικασία να επιστρέψει σε κάποιο προηγούµενο στάδιο, εφόσον είχαν προκύψει ιδέες που ανέτρεπαν τις διαµορφωθείσες µέχρι τότε συµπερασµατικές σκέψεις. Βασικό στοιχείο στη διαδικασία επίσης, αποτελούσε η µάθηση, καθόσον γινόταν αντιληπτό αφενός µεν ότι η πλήρης κατανόηση ενός µη γραµµικού συστήµατος στο σύνολό του δεν ήταν εφικτή, αφετέρου δε πως η αντίληψη για µια κατάσταση δεν µπορούσε παρά να είναι προσωρινή και όχι µόνιµη. Το SOD αποτελούσε µια δυναµική αναζήτηση για την καλύτερη κατανόηση του συστήµατος. Αφού αποτελούσε µεθοδολογία και όχι συγκεκριµένη τεχνική, αυτό σήµαινε ότι η οµάδα που χρησιµοποιούσε τη διαδικασία, θα είχε τη δυνατότητα να την προσαρµόσει ανάλογα, ώστε να εξυπηρετήσει τη δική της δυναµική. 126 Η µεθοδολογία του SOD περιελάµβανε τα ακόλουθα επτά στάδια (εικόνα 2) : System Framing (Πλαισίωση/ διαµόρφωση του Συστήµατος) Rival as Rationale (Ο αντίπαλος ως λογική) Logistics as Rationale (Η επιµελητεία ως λογική) Command as Rationale (Η διοίκηση ως λογική) Operation Framing (Πλαισίωση/ διαµόρφωση της επιχείρησης) Operational Effects (Επιχειρησιακές επιδράσεις) Forms of Function (Μορφές/τρόποι λειτουργίας) 124 Ο διάλογος (discourse) αυτός καθίσταται ζωτικός για την επιτυχία της όλης διαδικασίας. εν αποτελούσε ένα είδος απλής συζήτησης, αλλά µια τεχνική ανταλλαγής ιδεών και δηµιουργίας υποθέσεων στο πλαίσιο ενός ισότιµου διαλόγου µεταξύ των εµπλεκοµένων, µε σκοπό την καλύτερη κατανόηση του ανακύπτοντος θέµατος. Η ελεύθερη ροή των νοηµάτων εντός αυτής της διαδικασίας επέτρεπε στην οµάδα να ανακαλύψει καινοτόµες ιδέες που θα ήταν αδύνατον να παραχθούν ατοµικά. 125 Glen R. Downing William T. Sorrells, Paul J. Blakesley,David W. Pendall,Jason K. Walk,Richard D. Wallwork, "Systemic Operational Design: Αn Ιntroduction." (United States Army Command and General Staff College, 2005), Peter Checkland and Jim Scholes, Soft Systems Methodology in Action(Chichester: John Wiley & Sons, Ltd, 2005), 285.

42 -34- Εικόνα : Επισκόπηση του Systemic Operational Design (SOD) Συµπερασµατικά, το SOD προήλθε από την ενσωµάτωση της θεωρίας των συστηµάτων στην επιχειρησιακή τέχνη. Αποτέλεσε µια προσπάθεια για τον ορθολογισµό της πολυπλοκότητας µέσω της συστηµικής λογικής και µιας ολιστικής προσέγγισης, ώστε να µεταφραστεί η στρατηγική και πολιτική κατεύθυνση σε απτά χρηστικά προϊόντα κατευθύνοντας τις τακτικές ενέργειες. Αυτό πρακτικά επιτυγχάνονταν µέσω των προαναφερθέντων επτά σταδίων, τα οποία αποτελούσαν µια διαδικασία που αφενός προσδιόριζε το επιχειρησιακό περιβάλλον και αφετέρου διευκόλυνε την περαιτέρω σχεδίαση. Πώς όµως η θεωρία του SOD επηρέασε τη δυτική επιχειρησιακή τέχνη και ενσωµατώθηκε στις διαδικασίες της; Πώς δηµιουργήθηκε το αµερικάνικο επιχειρησιακό πρότυπο (Operational Design); Η ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ (OPERATIONAL DESIGN) Η ηµιουργία των Επιχειρήσεων Βασισµένων στα Αποτελέσµατα (Effects Based Operations (EBO)] Μετά τον πρώτο Πόλεµο του Κόλπου ( ), µέρος της στρατιωτικής κοινότητας των Η.Π.Α υποστήριξε ότι η εµπλοκή στη νότιο δυτική Ασία απαίτησε θεµελιώδεις αλλαγές στον αµερικανικό τρόπο πολέµου. 128 Στη δεκαετία που 127 Schneider, "Introduction," David A. Deptula, Firing for Effect: Change in the Nature of Warfare, Defense and Airpower Series (Aerospace Education Foundation 1995), 4.

43 -35- ακολούθησε είχαν όλοι πλέον πειστεί, πως ο πόλεµος εξακολουθούσε να αποτελεί µια πολύπλοκη διαδικασία και ότι είχαν αναδυθεί νέες προκλήσεις στο περιβάλλον ασφαλείας των Η.Π.Α, ειδικότερα µετά τα γεγονότα της 11 ης Σεπτεµβρίου Ενώ φαινοµενικά δεν υφίστατο ισότιµος/ισοδύναµος αντίπαλος, εντούτοις, περιφερειακές δυνάµεις και κράτη παρειές (rogue states) είχαν τη δυνατότητα να απειλήσουν τη σταθερότητα περιοχών ζωτικής σηµασίας για τα συµφέροντα της Αµερικής και των συµµάχων της. 129 Οι αµερικανικές ένοπλες δυνάµεις όφειλαν να επαναπροσδιορίσουν τον τρόπο σκέψης για τη διεξαγωγή του πολέµου. 130 Στο πλαίσιο αυτό, τον Οκτώβριο του 2001 η έννοια των Επιχειρήσεων Βασισµένων στα Αποτελέσµατα [Effects-Based Operations (EBO)] αποτέλεσε το αντικείµενο µελέτης, επεξεργασίας και συζήτησης στους κόλπους της αµερικανικής στρατιωτικής κοινότητας και δει της ιοίκησης ιακλαδικών υνάµεων (Joint Forces Command) 131 των αµερικανικών Ενόπλων υνάµεων. Ο πόλεµος του Κόλπου ( ), 132 οι βοµβαρδισµοί του ΝΑΤΟ στη Βοσνία (1995) και στο Κόσσοβο ( ) αποτέλεσαν εν τοις πράγµασι το πεδίο της πρακτικής εφαρµογής των ΕΒΟ. 133 Σύµφωνα µε τον Αντιπτέραρχο David Deptula, 134 σε αντίθεση µε την τακτική της τριβής ή της εξόντωσης του εχθρού, η νέα µέθοδος διεξαγωγής των επιχειρήσεων εστιαζόταν στη δηµιουργία επιθυµητών αποτελεσµάτων, παρά στην κατάληψη αντικειµενικών σκοπών ή στη φυσική καταστροφή των στόχων. Αυτό θα επιτυγχάνονταν µε την εφαρµογή της έννοιας του «παράλληλου πολέµου» (parallel warfare), δηλαδή την επίτευξη αποτελεσµατικού ελέγχου επί του συνόλου των συστηµάτων του αντιπάλου από τα οποία αντλούσε δύναµη και επιρροή, όπως η ηγεσία, ο πληθυσµός, η βιοµηχανία, οι µεταφορές και οι στρατιωτικές του δυνάµεις. Ο Deptula βασισµένος 129 Allen W. Batschelet, "Effects-based operations: A new Operational Model?" (U.S. Army War College, 2002), Leonard D. Rickerman, "Effects-Based Operations: A New Way of Thinking and Fighting" (United States Army Command and General Staff College, 2003), Στις 18 Οκτωβρίου του 2001, εκδόθηκε από τη διεύθυνση J9 Joint Forces Command (JFC), το White Paper µε τίτλο Effects Based Operations. Στον αµερικάνικο στρατό White Paper αποτελεί ένα προσχέδιο για περαιτέρω µελέτη, ανάπτυξη και ανάλυση. 132 Κατά τον πρώτο πόλεµο του Κόλπου, αξίζει να σηµειωθεί ότι το σχέδιο της αεροπορικής εκστρατείας προέβλεπε τον βοµβαρδισµό 152 διαφορετικών στόχων µέσα στο πρώτο 24ωρο. 133 Batschelet, "Effects-based operations: A new Operational Model?," Lieutenant General David A. Deptula (Ret.): Θεωρείται ο ιδρυτής της έννοιας των (EBO) µε τη δηµοσίευση του έργου του Effects Based Operations: Change in the Nature of Warfare και ο ένας από τους αρµόδιους για τη σχεδίαση της αεροπορικής επιχείρησης στον Πόλεµο του Κόλπου το Περαιτέρω πληροφορίες στο Operations-D.A.Deptula-2001.pdf

44 -36- στο έργο του Σµήναρχου John Ashley Warden III, 135 Enemy as a System, έδωσε έµφαση στην κατανόηση του εχθρού ως ένα πολύπλοκο σύστηµα καθοδηγούµενο από περίπλοκες ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις και όχι ως ένα σύνολο φυσικών στόχων. Με τον τρόπο αυτό µπορούσε κανείς να αντιµετωπίσει µια επιχείρηση πιο συνεκτικά. 136,137 Αυτό το νέο εννοιολογικό µοντέλο κατανόησης του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, ως δοµή ενός συνόλου συστηµάτων (στρατιωτικό, κοινωνικό, πολιτικό, οικονοµικό, πληροφοριών και υποδοµών), είχε ως συνέπεια την ανάπτυξη µιας τεχνικής για την προσέγγισή του, που ονοµάστηκε Σύστηµα για την Ανάλυση των Συστηµάτων [System of Systems Analysis (SoSA)]. 138 Αν και από πολλούς θεωρήθηκε επανάσταση στον τοµέα της στρατιωτικής διαλεκτικής και ένα εργαλείο στην «υπηρεσία» της επιχειρησιακής τέχνης, ο πόλεµος στο Αφγανιστάν (2001) και στο Ιράκ (2003), κατέδειξαν την ανεπάρκεια της εν λόγω µεθόδου. Η λογική της µεθοδολογίας αυτής, στηρίχθηκε περισσότερο σε µια συστηµατική/µηχανιστική κατανόηση 139 παρά σε µια συστηµική. Σύµφωνα µε τον Ταξίαρχο (ε.α) Huba Wass de Czege, 140 η εφαρµογή της υπονόµευε την κριτική και δηµιουργική σκέψη αφού απέδιδε στις δοµές και τα συστήµατα µια Νευτώνεια περιστασιακή λογική που προωθούσε µια εννοιολογική ακαµψία. 141 Η επιχειρησιακή τέχνη εποµένως δεν είχε ακόµη αποκτήσει το κατάλληλο µεθοδολογικό εργαλείο που θα την καθιστούσε ικανή να επιλύει µη γραµµικά (non linear) επιχειρησιακά προβλήµατα. 135 John Ashley Warden III (Γεννηµένος στις 21 εκεµβρίου 1943): Σµήναρχος (ε.α) της USAF. Θεωρείται ο αρχιτέκτονας της αεροπορικής επιχείρησης στον πόλεµο του Κόλπου ( ) όπου ανέπτυξε µια µεθοδολογία βασισµένη στην προσέγγιση του εχθρού ως σύστηµα. Περισσότερη ανάλυση στο έργο του Enemy as a system David A. Deptula, Effects-Based Operations: Change in the Nature of Warfare, Defence and Airpower Series (Lee Highway, Arlington, Virginia: Aerospace Education Foundation, 2001), Batschelet, "Effects-based operations: A new Operational Model?," Περαιτέρω ανάλυση στο Commander s Handbook for an Effects-Based Approach to Joint Operations (Joint Warfighting Center, February 2006),Chapter II, διαθέσιµο στο Θεωρείται ότι η µεθοδολογική προσέγγιση αιτίας-αποτελέσµατος έχει νόηµα στις φυσικές δοµές. Ωστόσο, σε πιο πολύπλοκες δοµές και σχέσεις όπως οι κοινωνικές και οι πολιτικές αυτή η προσέγγιση καθίσταται αναξιόπιστη, αφού αλληλεπιδρά η ανθρώπινη συµπεριφορά. 140 Huba Wass de Czege (Γεννηµένος 13 Αυγούστου 1941): Ταξίαρχος (ε.α) του αµερικάνικου στρατού. Ιδρυτής και πρώτος ιοικητής του SAMS (School of Advanced of Military Studies) το Huba Wass de Czege, "Systemic Operational Design:Learning and Adapting in Complex Missions," Military Review (Junuary-February 2009): 2-3.Available in

45 -37- Η Αλληλεπίδραση της Αµερικανικής και Ισραηλινής στρατιωτικής κοινότητας : Operational Design vs. SOD Στις αρχές του 21 ου αιώνα, ο στρατός των ΗΠΑ, ενώ είχε αναπτύξει µια µεθοδολογία για τη σχεδίαση των επιχειρήσεων στο τακτικό επίπεδο, µε την εµφάνιση του Military-Decision Making Process (MDMP), 142 εντούτοις στο επιχειρησιακό επίπεδο η κατάσταση παρουσιαζόταν περισσότερο συγκεχυµένη. Η επιχειρησιακή τέχνη όχι µόνο δεν είχε αποκτήσει εκείνο το µεθοδολογικό εργαλείο που θα αποτελούσε αρωγό για τη σχεδίαση των επιχειρήσεων, αλλά πολύ περισσότερο, οι έννοιες και οι ορισµοί που διατύπωναν τα στρατιωτικά εγχειρίδια αποτελούσαν πηγή σύγχυσης. Επί παραδείγµατι, στην έκδοση του JP 3-0 (Doctrine for Joint Operations) του 2001, γινόταν αναφορά στα θεµελιώδη στοιχεία της επιχειρησιακής τέχνης (Fundamentals Elements of Operational Art), 143 ενώ το ίδιο δόγµα διατύπωνε ότι «η επιχειρησιακή τέχνη µεταφράζει τη στρατηγική του διακλαδικού διοικητή σε επιχειρησιακό πρότυπο και τελικά σε τακτικές ενέργειες. 144 Ακολούθως, η έκδοση του JP 3-0 το 2006 αναθεώρησε τους ορισµούς της επιχειρησιακής τέχνης και του επιχειρησιακού προτύπου καθώς και τη µεταξύ τους σχέση, ήτοι: «Η επιχειρησιακή τέχνη εφαρµόζεται κατά τη διάρκεια του επιχειρησιακού προτύπου -τη σύλληψη και κατασκευή του πλαισίου που στηρίζει/θεµελιώνει µια εκστρατεία ή ένα διακλαδικό επιχειρησιακό σχέδιο και την επακόλουθη εκτέλεσή του.» 145 Στο ίδιο εγχειρίδιο γινόταν και η πρώτη αναφορά για τα στοιχεία του επιχειρησιακού προτύπου (Elements of Operational Design): 142 H µεθοδολογία αυτή έκανε την εµφάνισή της στις 31 Μαΐου 1997, µε την έκδοση του FM (Staff Organization and Operations) ιαθέσιµο στο US Joint Chiefs of Staff, "JP 3-0:Doctrine for Joint Operations,"(2001), III-9 Αναφέρονται ως θεµελιώδη στοιχεία της επιχειρησιακής τέχνης µεταξύ άλλων, το κέντρο βάρους και τα αποφασιστικά σηµεία, που µεταγενέστερα αποτέλεσαν θεµελιώδη στοιχεία του επιχειρησιακού προτύπου. 144 Ibid., GL-14. Ο ίδιος ορισµός επίσης αναφέρεται και στο JP 1-02 Department of Defense Dictionary of Military and Associated Terms (2001), σελ "JP 3-0:Joint Operations,"(2006), IV-3. «Operational art is applied during operational design- the conception and construction of the framework that underpins a campaign or joint operation plan and its subsequent execution».

46 -38- «Οι ιακλαδικοί ιοικητές µε τα επιτελεία τους χρησιµοποιούν έναν αριθµό στοιχείων του επιχειρησιακού προτύπου για να τους βοηθήσουν να οραµατιστούν τη διάταξη των ενεργειών στον χρόνο, τον χώρο και αναλόγως του σκοπού, ώστε να εκπληρώσουν την αποστολή τους.» 146 O JP 5-0 (Joint Operation Planning) που εκδόθηκε το ίδιο έτος (2006) επίσης διατυπώνει: «Η επιχειρησιακή τέχνη περικλείει το επιχειρησιακό πρότυπο τη διαδικασία της ανάπτυξης του νοητικού πλαισίου που θα στηρίζει/θεµελιώνει όλα τα σχέδια και την επακόλουθη εκτέλεσή τους. Τα στοιχεία του επιχειρησιακού προτύπου αποτελούν εργαλεία για να βοηθήσουν τους υποστηριζόµενους διοικητές και τα επιτελεία τους να οραµατιστούν πώς η διακλαδική επιχείρηση θα πρέπει να µοιάζει και να διαµορφώνει την πρόθεση του ιοικητή.» Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι η χρήση του επιχειρησιακού προτύπου, παρείχε τη δυνατότητα στους διοικητές και επιτελείς να οραµατιστούν και να σχεδιάσουν την επιχείρηση εν τόπω και χρόνω. Η χρήση όµως της παραπάνω µεθοδολογίας εξακολουθούσε να αποτελεί µια µηχανιστική, γραµµική διαδικασία µε τη χρήση των στοιχείων εκείνων που αποτελούσαν απόσταγµα της στρατιωτικής θεωρίας του 19 ου αιώνα. 147 Το µόνο που είχε µεταβληθεί ήταν ο τρόπος προσέγγισης του επιχειρησιακού περιβάλλοντος επηρεασµένος από το SoSA των EBO. Εξυπηρετούσε όµως η διαδικασία αυτή τον σκοπό για τον οποίο δηµιουργήθηκε; Παρείχε στον διοικητή το απαραίτητο νοητικό πλαίσιο, ώστε αναπτύσσοντας κριτική και δηµιουργική 146 ibid., IV-5. «JFCs and their staffs use a number of operational design elements to help them visualize the arrangement of actions in time, space, and purpose to accomplish their mission» 147 Εύκολα διαπιστώνει κανείς, µελετώντας τα έργα των δύο µεγαλυτέρων θεωρητικών του πολέµου, το Περί Πολέµου (On War) του Κλαούζεβιτς και Η Τέχνη του Πολέµου (The Art of War) του Αντουάν Ζοµινί, ότι τα θεµέλια της σύγχρονης στρατιωτικής θεωρίας έχουν τις ρίζες τους στις αρχές του 19 ου αιώνα. Η συνεισφορά αυτή στην παγκόσµια στρατιωτική διαλεκτική παραµένει διαχρονική και αναλλοίωτη, αφού παρείχε πολύτιµες έννοιες και όρους που αποτελούν µέχρι και σήµερα παρακαταθήκη που έχει διεισδύσει στο σύνολο των εγχειριδίων/δογµάτων της στρατιωτικής επιστήµης. Στο πλαίσιο αυτό, µεγάλη συνεισφορά του Ζοµινί αποτέλεσε η εισαγωγή όρων, όπως των γραµµών επιχειρήσεων (lines of operation) και των αποφασιστικών σηµείων (decisive points), ενώ του Κλαούζεβιτς της πανταχού παρούσας στη στρατιωτική διαλεκτική της έννοιας του κέντρου βάρους (center of gravity).

47 -39- σκέψη να προσεγγίσει το περιβάλλον και το πρόβληµα; Ή αποτελούσε ακόµη µια αναλυτική, γραµµική διαδικασία έτοιµη να επιλύσει γραµµικά επιχειρησιακά προβλήµατα; Τα ερωτήµατα αυτά απασχόλησαν έντονα τη στρατιωτική διαλεκτική των ΗΠΑ, αφού διαπιστώθηκε µέσω των πολέµων στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ, ότι τα προβλήµατα που αντιµετώπιζαν ήταν πολυσύνθετα (complex) και όχι πολύπλοκα (complicated). 148 Το SOD των Ισραηλινών και η γενική θεωρία των συστηµάτων που αυτό εφάρµοζε, παρείχε το απαραίτητο θεωρητικό υπόβαθρο για την κατανόηση του σύγχρονου πολυσύνθετου επιχειρησιακού περιβάλλοντος που οι ένοπλες δυνάµεις των ΗΠΑ αντιµετώπιζαν. Τον Ιανουάριο του 2005, οµάδα οκτώ σπουδαστών του School of Advanced Military Studies (SAMS) των ΗΠΑ, στο πλαίσιο διεξαγωγής της ετήσιας άσκησης Unified Quest (UQ 05) 149 συνεργάστηκαν µε τον Shimon Naveh και µέλη του OTRI προκειµένου να δηµιουργήσουν έναν εναλλακτικό τρόπο σχεδίασης στον οποίο θα ενσωµάτωναν το SOD. 150 Τον Μάιο του ίδιου έτους, διεξήχθη η εν λόγω άσκηση και η συγκεκριµένη οµάδα σύγκρινε τα προϊόντα της διαδικασίας του SOD, µε τα προϊόντα άλλων δύο οµάδων σχεδίασης που είχαν ακολουθήσει τη διαδικασία των EBO και του MDMP αντίστοιχα. Τα αποτελέσµατα προσέλκυσαν το ενδιαφέρον όλων των υψηλά ιστάµενων αξιωµατικών, αφού η λογική της προσέγγισης ήταν εντελώς διαφορετική, ακολουθώντας µια ολιστική έρευνα και µελέτη της φύσης του αντιπάλου και εν συνεχεία πλαισίωση και κατανόηση του προβλήµατος. Το καλοκαίρι του 2005, εκπαιδευτικό προσωπικό του SAMS και αριθµός αξιωµατικών µετέβηκε στο Ισραήλ και παρακολούθησε σεµινάριο διάρκειας µίας εβδοµάδος, που οργάνωσε το OTRI, µε τη συµµετοχή από πλευράς του Ισραήλ αξιωµατικών, ανώτερων ακαδηµαϊκών και µελών της κυβέρνησης που είχαν διδαχθεί και ενστερνιστεί τη µεθοδολογία του SOD Czege, "Systemic Operational Design:Learning and Adapting in Complex Missions," Unified Quest Army Future Warfare Study: Αποτελεί µια σειρά από πειραµατισµούς, µελέτες και κυρίως πολεµικά παίγνια που διεξάγονται σε ετήσια βάση, ώστε να παρέχει στους στρατιωτικούς ηγέτες τις απαραίτητες γνώσεις για να αναγνωρίζουν τις µελλοντικές προκλήσεις και τους κινδύνους, παρέχοντάς τους πιθανές λύσεις στο πολυσύνθετο περιβάλλον που πιθανόν να αντιµετωπίσουν µελλοντικά. ιεξάγεται διακλαδικά µε τη συµµετοχή του US Army, του US Joint Command και US Special Operations Command (SOCOM). 150 School of Advanced Military Studies, Art of Design (Student text, Version 2.0)(2010), Ibid., 1-2.

48 -40- Κινούµενοι στο ίδιο πλαίσιο, κατά το ακαδηµαϊκό έτος , διδάχθηκε στους σπουδαστές του SAMS η µεθοδολογία του SOD ως µέρος του γενικού πυρήνα του προγράµµατος σπουδών της σχολής, που αφορούσε στην πρακτική της επιχειρησιακής τέχνης. 152 Η θεωρία και ο τρόπος προσέγγισης του SOD ενσωµατώθηκαν τον Ιανουάριο του 2008 στο TRADOC Pamphlet The U.S Army Commander s Appreciation and Campaign Design, 153 ενώ το 2009 το εκπαιδευτικό προσωπικό του SAMS συµµετείχε στην έκδοση του προσχεδίου FMI 5-2 Design, το οποίο τελικά ενσωµατώθηκε ως ξεχωριστό κεφάλαιο εντός του FM 5-0 The Operations Process (2010). Τί σήµαινε όµως ο όρος Design ; Αποτελούσε άλλη µια παράφραση του όρου Operational Design που θα δηµιουργούσε περαιτέρω σύγχυση; Ή αφορούσε µια νέα επανάσταση στον τρόπο σκέψης και επίλυσης των στρατιωτικών προβληµάτων; Σύµφωνα µε το εν λόγω εγχειρίδιο η έννοια του Design διατυπώνεται ως ακολούθως: Design είναι η µεθοδολογία της εφαρµογής της κριτικής και δηµιουργικής σκέψης για την κατανόηση, οραµατισµό και επεξήγηση των πολυσύνθετων και ασθενώς δοµηµένων (ill-structured) 154 προβληµάτων και η ανάπτυξη προσέγγισης για την επίλυσή τους. 155 Το Design εποµένως, δεν λειτούργησε αποσχιστικά αλλά αντιθέτως αποτέλεσε επικουρικό εργαλείο, µε το οποίο οι επιτελείς µπορούσαν πλέον µε αρωγό την κριτική και δηµιουργική σκέψη να κατανοήσουν και να πλαισιώσουν το επιχειρησιακό περιβάλλον (Environmental Frame) και το πρόβληµα (Problem 152 Edward P W Hayward, "Planning Beyond Tactics: Towards a Military Application of the Philosophy of Design in the Formulation of Strategy" (United States Army Command and General Staff College, 2008), US Department of the Army, "TRADOC Pamphlet , The U.S Army Commander's Appreciation and Campaign Design," ed. Department of the Army(Fort Monroe, Virginia: Training and Doctrine Command, 2008), i. 154 Τα επιχειρησιακά προβλήµατα σύµφωνα µε τον "FM 5-0:The Operations Process" διακρίνονται σε τρείς κατηγορίες: 1) Well Structured (Εύκολα προβλήµατα), 2) Medium Structured (Μέτρια προβλήµατα) και 3) Ill-Structured ( ύσκολα προβλήµατα) Για περισσότερη ανάλυση στο σελ US Department of the Army, "FM 5-0:The Operations Process,"(Washington, DC: Headquarters Department of the Army, 2010), 3-1.

49 -41- Frame), ώστε να καταλήξουν στη εξεύρεση µιας επιχειρησιακής προσέγγισης (Operational Approach) για να το επιλύσει (εικόνα 3). Εικόνα Η µεθοδολογία του Design Θα µπορούσε να λεχθεί, ότι το επιχειρησιακό πρότυπο (Operational Design) αποτελεί ένα ταξίδι ανακάλυψης παρά ένα ταξίδι µε συγκεκριµένο προορισµό. Ένα ταξίδι κατά τη διάρκεια του οποίου επιχειρείται να δοθούν απαντήσεις στα ερωτήµατα των Ends, Ways, Means, Risks που θέτει η επιχειρησιακή τέχνη, εξασφαλίζοντας ότι ο ιοικητής και το επιτελείο του δεν επιλύουν απλά το πρόβληµα σωστά, αλλά επιλύουν και το σωστό πρόβληµα. Το επόµενο κεφάλαιο ιχνηλατεί αυτή τη µεθοδολογική εξερεύνηση. 156 Ibid., 3-7.

50 -42- ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΕΠΙΛΥΟΝΤΑΣ ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΠΛΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΩΣΤΑ Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Αποτελεί πραγµατικότητα το γεγονός, ότι σήµερα βιώνουµε ένα πολύπλοκο, δυναµικό και ασαφές περιβάλλον, όπου οι καταστάσεις και τα γεγονότα δεν είναι ευκόλως κατανοητά και οι έτοιµες, πατροπαράδοτες λύσεις δεν είναι ούτε διαθέσιµες αλλά ούτε και αναµενόµενες. Πολύ περισσότερο, αυτά που αντιµετωπίζονται σήµερα ως προβλήµατα είναι απλώς τα συµπτώµατα βαθύτερων συνιστωσών µε ιδιαίτερες δυναµικές και επιδράσεις. Αυτό δεν αποτελεί καινούριο φαινόµενο. Ο κόσµος πάντα ήταν και εξακολουθεί να παραµένει περίπλοκος. Η πηγή της καινοτοµίας και της πολυπλοκότητας που αντιµετωπίζουµε καθηµερινά, είναι παράγωγα της τεχνολογικής επανάστασης και των ιδεολογικών επιρροών, που εµφανώς ζυµώνονται εδώ και πολλές χιλιετίες. Με γνώµονα το παραπάνω πλαίσιο καθίσταται σαφές, ότι και το επιχειρησιακό περιβάλλον στο οποίο οι ένοπλες δυνάµεις δρουν, δεν παρέµεινε ανεπηρέαστο. Τα σηµερινά επιχειρησιακά προβλήµατα είναι περισσότερο διαδραστικά. Χαρακτηρίζονται ως πολυσύνθετα, µη γραµµικά και δυναµικά και η επίλυση τους αποτελεί συνήθως πρόκληση και συγχρόνως πηγή αντιπαράθεσης µεταξύ των εµπλεκοµένων. 157 Αρκετές φορές πάλι δεν είναι σαφώς καθορισµένα και περιπλέκονται ακόµη περισσότερο, όταν υπεισέρχεται ο παράγοντας χρόνος. 158 Η έλλειψη επαρκών πληροφοριών σε συνδυασµό µε το εξελισσόµενο και δυναµικό περιβάλλον µέσα στο οποίο αναπτύσσονται, δεν επιτρέπουν την υιοθέτηση των ήδη δοκιµασµένων µεθόδων και πρακτικών. Τουναντίον, απαιτούν την εφαρµογή διαδικασιών για την προσέγγιση και την πλαισίωσή τους, ώστε να παράγονται εφικτές, καινοτόµες και ρεαλιστικές λύσεις. Η προσέγγιση αυτή καθίσταται λειτουργική, εφόσον δύναται να ορίσει ποιό είναι το πρόβληµα και τί το δηµιουργεί. 157 Ibid., Major Ketti Davinson. US Army, "From Tactical Planning to Operational Design," Military Review (September-Octomber 2008): 34.

51 -43- Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Η επιχειρησιακή τέχνη, όπως αναφέρθηκε στο «Β» κεφάλαιο της παρούσας εργασίας, αποτελεί εκείνο το µεθοδολογικό εργαλείο που παρέχει το εννοιολογικό πλαίσιο που θα καταστήσει ικανό τον διοικητή να δώσει απαντήσεις στα ερωτήµατα των Ends, Ways, Means και Risk. Με τη χρήση της, οι διοικητές, ενσαρκώνουν το όραµα, που συνδέει τις τακτικές ενέργειες µε τους στρατηγικούς ΑΝΣΚ, αποτελώντας µε τον τρόπο αυτό τον συνδετικό κρίκο µεταξύ της στρατηγικής και της τακτικής. Το επιχειρησιακό πρότυπο λειτουργώντας επικουρικά, καθίσταται µια συνεχόµενη διαδικασία κατανόησης και πλαισίωσης του προβλήµατος, που υποστηρίζει την εφαρµογή της επιχειρησιακής τέχνης, παρέχοντάς της τα κατάλληλα εργαλεία και µια µέθοδο, ώστε να δύναται να συλλαµβάνει και να οραµατίζεται βιώσιµες προσεγγίσεις για τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων. 159 Κατόπιν τούτου, η συνδυαστική χρησιµοποίηση της επιχειρησιακής τέχνης και του επιχειρησιακού προτύπου, ως δύο αλληλοσυµπληρούµενων µεθοδολογικών εργαλείων, παρέχει τις απαντήσεις των Ends, Ways, Means και Risk. Με τον τρόπο αυτό αποσαφηνίζεται ευκρινώς µια κατάσταση και διαµορφώνεται µια σαφής αντίληψη του πώς θα διεξαχθεί η επιχείρηση, 160 εξασφαλίζοντας ότι οι τακτικές ενέργειες θα επιφέρουν τα επιθυµητά αποτελέσµατα που η προϊστάµενη αρχή έχει καθορίσει. Στην εικόνα 4 καταδεικνύεται ότι κατά την εφαρµογή της η επιχειρησιακή τέχνη (οperational art), αναπτύσσεται στο πλαίσιο δύο διαφορετικών πεδίων, ήτοι: της κατανόησης (Understanding) και του οραµατισµού (Visualization). Ενώ καθίσταται σαφές, ότι το επιχειρησιακό πρότυπο (Operational design) δρα και στα δυο προαναφερθέντα πεδία και οδηγεί τελικά στην ανάπτυξη µιας επιχειρησιακής προσέγγισης (operational approach) της επιχείρησης. 159 Staff, "JP 5-0:Joint Operation Planning," III ΓΕΕΘΑ/Α ΚΛΑ ΟΣ, " Κ 2-1/2012,Επιχειρησιακή Σχεδίαση Ενόπλων υνάµεων," ed. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΣΧΕ ΙΑΣΗΣ (Α2)/ΤΜΗΜΑ ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΧΕ ΙΩΝ(ΑΘΗΝΑ: ΤΥΕΣ, 2012), 12.

52 -44- Εικόνα 4: Η επιχειρησιακή τέχνη Πώς όµως θα χρησιµοποιήσει ο διοικητής µε το επιτελείο του τα παραπάνω γνωστικά εργαλεία για να εξασφαλίσει ότι θα επιλυθεί το σωστό πρόβληµα; ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΟΥ ΣΩΣΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΣΧΕ ΙΑΣΗ Οι ανωτέρω διαπιστώσεις καίτοι δηµιουργούν το εννοιολογικό πλαίσιο για την ανάπτυξη µιας διαλεκτικής περί της επίλυσης των σύγχρονων επιχειρησιακών προβληµάτων, εντούτοις αποτελούν ταυτόχρονα περισπαστικό αίτιο και πηγή σύγχυσης κατά τη διαδικασία της σχεδίασης. Σε εθνικό επίπεδο και ειδικότερα στο ελληνικό εγχειρίδιο της επιχειρησιακής σχεδίασης, κατά την επεξήγηση του Επιχειρησιακού Προτύπου (Operational Design) και την παρουσίαση των ενεργειών που λαµβάνουν χώρα στο 2 ο Στάδιο «Προσανατολισµός» (Orientation) αναγράφονται τα κάτωθι: «Η ανάπτυξη του επιχειρησιακού προτύπου είναι θεµελιώδης στην επιχειρησιακή σχεδίαση Καθοδηγεί την επίλυση του επιχειρησιακού προβλήµατος που αντιµετωπίζεται και τελικά την εκπόνηση του ολοκληρωµένου, συνεκτικού και αναλυτικού Σχεδίου.» 161 Και επιπλέον: 161 Ibid., 25.

53 -45- «Ολοκληρώνοντας την ανάλυση της αποστολής, η οµάδα σχεδίασης προχωρά στην ανάπτυξη του επιχειρησιακού προτύπου, το οποίο αποτελεί το υπόβαθρο για την περαιτέρω σχεδίαση της επιχείρησης Εφαρµόζοντας την επιχειρησιακή τέχνη, η οµάδα σχεδίασης αναπτύσσει το επιχειρησιακό πρότυπο βασιζόµενη στα αποτελέσµατα της έως εκείνη τη στιγµή ανάλυσης. Η διατυπωµένη αποστολή αποτελεί τον «φάρο» που κατευθύνει την ανάπτυξη του επιχειρησιακού προτύπου.» 162 Ψηλαφίζοντας τις παραπάνω διατυπώσεις γίνονται αντιληπτά τα κάτωθι: Το ελληνικό εγχειρίδιο αναφέρεται ρητά στην έννοια του επιχειρησιακού προβλήµατος, χωρίς ωστόσο να δίνει σαφή απάντηση σε τρία θεµελιώδη ερωτήµατα που εγγενώς δηµιουργούνται στον αναγνώστη, ήτοι: Πώς καθοδηγείται η επίλυση του προβλήµατος, χωρίς πρωτίστως να έχει προσδιοριστεί µε σαφήνεια; Πώς εξασφαλίζεται ότι το προς επίλυση πρόβληµα είναι το σωστό και δεν αποτελεί σύµπτωµα ή σκέλος ενός πιο σύνθετου προβλήµατος; Αν το επιχειρησιακό πρότυπο καθοδηγεί την επίλυση του προβλήµατος, τότε ποιό µεθοδολογικό εργαλείο παρέχει στον διοικητή και το επιτελείο του τη δυνατότητα να το προσδιορίσει και µάλιστα ορθά; Κατά την εφαρµοζόµενη διαδικασία σχεδίασης, το επιχειρησιακό πρότυπο δεν αποτελεί µεθοδολογικό εργαλείο για τον προσδιορισµό του επιχειρησιακού προβλήµατος, καθόσον έπεται της ανάλυσης της αποστολής και καθοδηγείται από την ήδη διατυπωµένη αποστολή. Τα ανωτέρω δηµιουργούν αναπόδραστα ένα εννοιολογικό κενό ικανό να φαλκιδεύσει την ακολουθητέα διαδικασία της επιχειρησιακής σχεδίασης, θέτοντας επαγωγικά σε σύγχυση τους επιτελείς κατά την εφαρµογή της. Ενός κενού, το οποίο θα επιχειρηθεί να καλυφθεί µε την προσέγγιση της µεθοδολογίας που καθιστά το επιχειρησιακό πρότυπο τον ακρογωνιαίο λίθο της επίλυσης των επιχειρησιακών προβληµάτων. 162 Ibid., 66.

54 -46- ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΕΚ ΝΕΟΥ ΤΗΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΣΧΕ ΙΑΣΗ Η εισαγωγή της µεθοδολογίας του design, στη στρατιωτική θεωρία και διαλεκτική, προκάλεσε αναπόφευκτα επανάσταση στη σύγχρονη επιχειρησιακή σκέψη, αφού προσέφερε το κατάλληλο εννοιολογικό υπόβαθρο, για την επίλυση των πολυσύνθετων (complex) προβληµάτων. Όπως ήδη αναφέρθηκε, οι στρατιωτικοί κανονισµοί και τα ισχύοντα µέχρι τότε δόγµατα, στερούνταν εκείνης της µεθοδολογίας που θα προσέγγιζε επιτυχώς τα µη γραµµικά συστήµατα τα οποία αλληλεπιδρούσαν στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον. Ωστόσο το 2010, το design, συµπεριελήφθη σε ξεχωριστό κεφάλαιο στον FM 5-0 (The Operations Process), ως µια µεθοδολογία κριτικής και δηµιουργικής σκέψης για την κατανόηση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος και την ανάλυση των προβληµάτων. 163 Έκτοτε, ενσωµατώθηκε σε όλα τα κλαδικά και διακλαδικά 164 εγχειρίδια/δόγµατα του στρατού των Η.Π.Α και συνακολούθως και τους συµµαχικούς κανονισµούς, 165 αποτελώντας παράλληλα πεδίο µελέτης και περαιτέρω ανάλυσης της στρατιωτικής κοινότητας στη δυτική πλευρά του Ατλαντικού. Χρησιµοποιώντας ως εφαλτήριο τα ανωτέρω θεσµικά κείµενα, αλλά και πλήθος από µονογραφίες, άρθρα και πραγµατείες της στρατιωτικής πανεπιστηµιακής κοινότητας, θα επιχειρηθεί ακολούθως η διατύπωση, ει δυνατόν, µιας νέας µεθοδολογίας, για την επίλυση των πολυσύνθετων επιχειρησιακών προβληµάτων προσαρµοσµένη εντός του 2 ου Σταδίου «Προσανατολισµός», 166 του υφιστάµενου ελληνικού εγχειρίδιου επιχειρησιακής σχεδίασης. Η ανωτέρω µεθοδολογία θα αναφέρεται από τούδε ως «Design», 167 για να αποφευχθεί τυχόν 163 Army, "FM 5-0:The Operations Process," Foreword (Martin Demsey General U.S Army Commanding General). 164 Staff, "JP 5-0:Joint Operation Planning.",Joint Staff J-7, "Planner's Handbook for Operational Design," ed. Joint and Coalition Warfighting(Suffolk, Virginia: US Joint Chiefs of Staff, 2011).,Staff, "JP 3-0:Joint Operations." 165 Europe, "COPD V2.0:Allied Command Operations Comprehensive Operations Planning Directive.",(NSA), "AJP-5:Allied Joint Doctrine for Operational Level Planning.","AJP-01(D):Allied Joint Doctrine." 166 εν θα γίνει ανάπτυξη των λοιπών σταδίων της Επιχειρησιακής Σχεδίασης, καθόσον δεν επηρεάζονται από την προτεινόµενη µεθοδολογία. Ο γράφων θεωρεί ότι παραµένουν όπως µνηµονεύονται στον Κ 2-1/ Ο FM 5-0 (2010) αναφέρει την εν λόγω διαδικασία ως «Design» Army, "FM 5-0:The Operations Process," 3-1., τα αµερικάνικα διακλαδικά εγχειρίδια ως «Operational Design» Staff, "JP 5-0:Joint Operation Planning," III-1. και J-7, "Planner's Handbook for Operational Design." και

55 -47- παρερµηνεία µε τον υφιστάµενο ορισµό και έννοια του Επιχειρησιακού Προτύπου (Operational Design), όπως χρησιµοποιείται στον ελληνικό κανονισµό. 168 Συνοπτική Περιγραφή του Design Η µετάβαση από το 1 ο Στάδιο «Έναρξη» στο 2 ο Στάδιο «Προσανατολισµός» της σχεδιάσης σηµατοδοτεί την έναρξη χρήσης της µεθοδολογίας του Design, η υλοποίηση της οποίας «διαµερισµατοποιείται» ως ακολούθως: Βήµα 1 ο :Κατανόηση/πλαισίωση του Επιχειρησιακού Περιβάλλοντος (Frame the Operational Environment) Βήµα 2 ο :Κατανόηση/πλαισίωση του Προβλήµατος (Frame the Problem) Βήµα 3 ο :Ανάπτυξη Επιχειρησιακής Προσέγγισης (Develop an Operational Approach) Στο 1 ο Βήµα, αναλύονται οι κατευθύνσεις του στρατηγικού διοικητή, όπου παρέχει τους στρατηγικούς ΑΝΣΚ, έργα, κριτήρια επιτυχίας όπως επίσης περιορισµούς, απαγορεύσεις και δεσµεύσεις για την εκτέλεση της επιχείρησης. Οι παραπάνω πληροφορίες καθίσταται ζωτικές, αφού βοηθούν τον διοικητή και το επιτελείο του να κατανοήσει την παρούσα κατάσταση (Where we are) και να καθορίσει την επιθυµητή κατάσταση (Where do we want to go) -τις συνθήκες δηλαδή που πρέπει να επικρατούν µε το πέρας της επιχείρησης. Κατόπιν, στο 2 ο Βήµα, αναγνωρίζεται το πρόβληµα (Identify problem), δηλαδή τους παράγοντες και τις συνθήκες εκείνες που εµποδίζουν τη δηµιουργία της επιθυµητής κατάστασης. Στο 3 ο Βήµα αναπτύσσεται, µε τη χρήση των στοιχείων του επιχειρησιακού προτύπου (Elements of Operational Design), 169 µια το συµµαχικό δόγµα Σχεδίασης Επιχειρησιακού Επιπέδου ως «Design Approach» (NSA), "AJP- 5:Allied Joint Doctrine for Operational Level Planning," Η έννοια της ανάπτυξης του Επιχειρησιακού Προτύπου (Operational Design) σύµφωνα µε τον Κ 2-1/2012, περιορίζεται στη χρήση εννοιών και εργαλείων της Επιχειρησιακής Σχεδίασης, µε σκοπό τη µορφοποίηση µιας κυρίαρχης ιδέας για το πώς θα διεξαχθεί η επιχείρηση. ( Κ 2-1/2012,σελ 25). 169 Ως στοιχεία του Επιχειρησιακού Προτύπου (Elements of Operational Design), σύµφωνα µε τα αµερικάνικα εγχειρίδια, θεωρούνται τα Κέντρα Βάρους, οι Γραµµές Επιχειρήσεων, η ΕΤΚ, ΑΝΣΚ, Αποφασιστικά Σηµεία κλπ. Staff, "JP 5-0:Joint Operation Planning," III-18. Στο συµµαχικό

56 -48- επιχειρησιακή προσέγγιση (Operational approach), δηλαδή ένας οραµατισµός µιας γενικής αλληλουχίας ενεργειών που οι δυνάµεις πρέπει να υλοποιήσουν, ώστε να επικρατήσουν οι επιθυµητές συνθήκες µε το πέρας της επιχείρησης (εικόνα 5). Ακολούθως, περιγράφεται αναλυτικά η εν λόγω διαδικασία, εντεταγµένη στο 2 ο Στάδιο της υφιστάµενης επιχειρησιακής σχεδίασης. Εικόνα : H µεθοδολογία του Design ΕΝΣΩΜΑΤΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ DESIGN ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ 2 ου ΣΤΑ ΙΟΥ «ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ» : ΜΙΑ ΕΝ ΕΛΕΧΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Βήµα 1 ο : Κατανόηση/πλαισίωση του Επιχειρησιακού Περιβάλλοντος (Frame the Operational Environment) Ενέργεια 1 η : Ανάλυση των Κατευθύνσεων Σχεδίασης προϊσταµένου διοικητή. διακλαδικό δόγµα AJP -01(D) αναφέρονται ως Operational Design Concepts (NSA), "AJP- 01(D):Allied Joint Doctrine," Annex 5A. 170 Staff, "JP 5-0:Joint Operation Planning," III-3. Στην εν λόγω απεικόνιση χρησιµοποιείται η λέξη Design, αντί του Operational Design που απεικονίζεται στην πρωτότυπη, ώστε η εικόνα να είναι σύννοµη µε τα διαλαµβανόµενα της προσέγγισης που επιχειρείται από τον γράφοντα.

57 -49- Η διαδικασία ξεκινά µε τη λήψη των κατευθύνσεων σχεδίασης του προϊσταµένου διοικητή που αποτελούν το πεδίο αναφοράς, εντός του οποίου θα αναπτυχθεί το Design. Ο διοικητής και το επιτελείο προβαίνει στη µελέτη και στην ανάλυσή τους, εξασφαλίζοντας την ύπαρξη ενός κοινού πλαισίου κατανόησης, που θα αποτελέσει το εφαλτήριο της περαιτέρω διαδικασίας, σύµφωνα µε τον σκοπό και τις προθέσεις της προϊστάµενης αρχής. Οι κατευθύνσεις αυτές δύναται να είναι ασαφείς ή να αποτελούν προϊόντα ελλιπούς ανάλυσης της επιχειρησιακής κατάστασης. Με βάση την αρχή της συνεργατικής σχεδίασης 171 και την ανάπτυξη ενός δηµιουργικού διαλόγου, ο διοικητής και το επιτελείο του, αφού εντοπίσουν έγκαιρα τις ασάφειες θα µεταδώσουν στην προϊστάµενη αρχή τη δική τους προοπτική για την κατάσταση, ώστε να εξασφαλιστεί µια κοινή αντίληψη που αποτελεί αναγκαία και ικανή συνθήκη για την εφαρµογή της ενότητας του σκοπού και της προσπάθειας. Ακολούθως, µελετούνται εκτενώς οι αντικειµενικοί σκοποί, η αποστολή, η πρόθεση και η επιθυµητή τελική κατάσταση του στρατηγικού διοικητή (Strategic End State), που συνθέτουν το νοητικό υπόβαθρο όπου θα κατευθύνει τον διοικητή να συνάγει την Στρατιωτική Επιθυµητή Τελική Κατάσταση (Military End State), 172 δηλαδή τις στρατιωτικές συνθήκες που πρέπει να επικρατούν µε το πέρας της επιχείρησης. Κατόπιν τούτου, θα έχει αποσαφηνιστεί πλήρως ο ρόλος των στρατιωτικών δυνάµεων για την εκτέλεση της επιχείρησης, ώστε να προσδιορισθούν οι Επιχειρησιακοί ΑΝΣΚ (Objectives), δηλαδή η περιγραφή των αποτελεσµάτων ή των συνθηκών που πρέπει να επιτευχθούν. Ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να δοθεί επίσης στη µελέτη του ρόλου και του αντικειµενικού σκοπού µη στρατιωτικών οργανισµών ή υπηρεσιών που αλληλεπιδρούν στο επιχειρησιακό περιβάλλον, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι επικείµενες στρατιωτικές ενέργειες εκπληρώνουν την πρόθεση του στρατηγικού διοικητή. 171 Η αρχή της συνεργατικής σχεδίασης αναλύεται περαιτέρω στον Κ 2-1/2012 στη σελ Η Στρατιωτική ΕΤΚ θα χρησιµοποιηθεί για την πλαισίωση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος (ενέργεια 7 η ), στην διατύπωση της Αρχικής Πρόθεσης (Initial Intent) του διοικητή (Βήµα 4 ο ) καθώς και στον καθορισµό των Κριτηρίων Τερµατισµού (Termination Criteria) της επιχείρησης. Παράλληλα, οι Επιχειρησιακοί ΑΝΣΚ (Objectives) συµβάλλουν στον προσδιορισµό των Κέντρων Βάρους (ενέργεια 6 η ) και στην ανάπτυξη της Επιχειρησιακής Προσέγγισης (operational approach) (Βήµα 3 ο ).

58 -50- Ενέργεια 2 η : Ανάλυση της Εκτίµησης Πληροφοριών Η ιεύθυνση Πληροφοριών µε τη λήψη της ιαταγής Έναρξης Σχεδίασης προβαίνει σε αναλύσεις, εκτιµήσεις και λοιπά πληροφοριακά στοιχεία, µέσω της Προπαρασκευής Πληροφοριών στην Περιοχή των Επιχειρήσεων (ΠΠΕΠΙΧ) και παρουσιάζει στον διοικητή την Εκτίµηση Πληροφοριών. 173 Η Εκτίµηση Πληροφοριών περιλαµβάνει τους παράγοντες που δύναται να επηρεάσουν τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων και επιπλέον πληροφορίες που αφορούν το λειτουργικό πλαίσιο 174 του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, για όλες τις διαστάσεις 175 του Ενοποιηµένου Πεδίου Μάχης. Η διαδικασία της Εκτίµησης Πληροφοριών είναι δυναµική και συνεχίζεται καθόλη τη διάρκεια της σχεδίασης προβαίνοντας σε συλλογή νέων στοιχείων ή επικαιροποίηση των ήδη υπαρχόντων. Τα προϊόντα της εκτίµησης αποτελούν απαραίτητο πληροφοριακό υλικό για όλες τις ενέργειες της διαδικασίας και πρωτίστως για την απεικόνιση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος (ενέργεια 3 η ). Ενέργεια 3 η : Απεικόνιση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος ως σύνολο συστηµάτων Κατά το βήµα αυτό ο διοικητής προβαίνει στη γραφική αναπαράσταση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, απεικονίζοντάς το ως ένα σύνολο συστηµάτων, µε σκοπό να αποσαφηνίσει τη σχέση και την αλληλεπίδραση µεταξύ τους. Για τον λόγο αυτό αναλύονται τα επί µέρους συστήµατα που το συνθέτουν, ήτοι: πολιτικό, οικονοµικό, στρατιωτικό, κοινωνικό, πληροφοριακό καθώς και το σύστηµα υποδοµών (εικόνα 6). Ακολούθως, προσδιορίζονται οι κόµβοι (nodes) και οι σύνδεσµοι (links) εντός εκάστου συστήµατος. Οι κόµβοι αποτελούν τα απτά εκείνα στοιχεία του συστήµατος, τα οποία δύνανται να στοχοποιηθούν για δράση όπως έµψυχο δυναµικό, υλικό ή εγκαταστάσεις. Οι σύνδεσµοι είναι οι λειτουργικές ή συµπεριφοριστικές σχέσεις µεταξύ των κόµβων, που τους επιτρέπουν να 173 Υπόδειγµα της Εκτίµησης Πληροφοριών στον Κ 2-1/2012 σελ Για περαιτέρω πληροφορίες για το λειτουργικό πλαίσιο στο Κ 2-1/2012 σελ Οι έξι διαστάσεις του Ενοποιηµένου Πεδίου Μάχης είναι: Ξηρά, Θάλασσα µε τον υποθαλάσσιο χώρο, ο αέρας µαζί µε το διάστηµα, το ηλεκτροµαγνητικό φάσµα, ο χρόνος και η πληροφορία.

59 -51- λειτουργούν µε ένα συγκεκριµένο τρόπο. Συνεπώς, ενεργώντας εναντίον συγκεκριµένων κόµβων µε καταστροφή ή διακοπή των µεταξύ τους συνδέσµων, προκαλείται ρήξη στη σχέση µεταξύ τους, γεγονός που επηρεάζει το σύστηµα ως σύνολο. Εικόνα : Γραφική Απεικόνιση Σχέσης των Συστηµάτων Ο διοικητής µε το επιτελείο του προβαίνει στην ανάλυση του συνόλου των κόµβων και συνδέσµων (φίλιων, εχθρικών και ουδέτερων) που υφίστανται εντός εκάστου συστήµατος, αλλά και µεταξύ των συστηµάτων, προκειµένου να αναγνωρίσει αυτούς που συσχετίζονται µε την επικείµενη επιχείρηση (εικόνα 7). Εικόνα : Αναγνώριση Συσχετισµένων Σχέσεων 176 J-7, "Planner's Handbook for Operational Design," IV Ibid., IV-5.

60 -52- Στο σηµείο αυτό κρίνεται σκόπιµο να αναφερθεί ότι, ενώ µερικά συστήµατα δύνανται να χαρακτηριστούν ως «στατικά» (όπως για παράδειγµα οι υποδοµές), εντούτοις τo σύνολο των συστηµάτων εντός του επιχειρησιακού περιβάλλοντος παρουσιάζονται πολυσύνθετα και δυναµικά. Αρκετά από αυτά αναπόδραστα εµφανίζουν απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες συµπεριφορές. Η κριτική και δηµιουργική σκέψη 178 αποτελεί εκείνο το πολύτιµο εργαλείο που θα δηµιουργήσει το εννοιολογικό πλαίσιο όπου θα αναπτυχθούν καινοτόµες ιδέες και µη συµβατικές προσεγγίσεις, ικανές να αντιπαρέλθουν στην πολυπλοκότητα και την ασάφεια. Ενέργεια 4 η : Προσδιορισµός των Κύριων ρώντων 179 (Main Actors) του επιχειρησιακού περιβάλλοντος Καίριο σηµείο της όλης διαδικασίας αποτελεί ο προσδιορισµός των κύριων δρώντων (φίλιων, εχθρικών και ουδέτερων) του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, που επιδρούν άµεσα στη συµπεριφορά των συστηµάτων, προσπαθώντας να εξυπηρετήσουν συµφέροντα και σκοπούς. Για την κατανόηση των αλληλεπιδράσεων και σχέσεων των δρώντων θα ληφθούν υπόψη οι τάσεις (tendencies), που αφορούν την έµφυτη ροπή/έφεση να σκέφτονται ή να συµπεριφέρονται µε έναν συγκεκριµένο τρόπο. Έτσι, µε τον τρόπο αυτό αναγνωρίζεται το πιθανό µοντέλο των σχέσεων και συµπεριφορών που αναπτύσσεται µεταξύ τους χωρίς εξωτερική επιρροή. Ακολούθως, προσδιορίζονται οι δυνατότητες (potentials) των τάσεων αυτών να εκδηλωθούν µέσα στο επιχειρησιακό περιβάλλον. 180 Σε αυτό το πλαίσιο και για την απόκτηση µιας ευρείας αντίληψης, ο διοικητής πρέπει να προσδιορίσει τα παρακάτω : 178 Για περαιτέρω ανάλυση της κριτικής και δηµιουργικής σκέψης στο Studies, Art of Design (Student text, Version 2.0).καθώς και στο J-7, "Planner's Handbook for Operational Design," Appendix C. 179 Ως δρώντες χαρακτηρίζονται µεµονωµένα άτοµα ή οµάδες ατόµων σε ένα κοινωνικό δίκτυο που ενεργούν µε γνώµονα την προώθηση προσωπικών συµφερόντων. Οι δρώντες µπορεί να περιλαµβάνουν κράτη και κυβερνήσεις, πολυεθνικούς φορείς όπως συµµαχίες, περιφερειακές οµάδες και συνασπισµούς, δίκτυα τροµοκρατών και εγκληµατικές οργανώσεις. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσονται πολυεθνικές και διεθνείς εταιρείες, µη κυβερνητικές οργανώσεις και έτεροι δρώντες που δύνανται να επηρεάσουν µια κατάσταση είτε απευθείας, είτε µέσω κοινωνικών, θρησκευτικών και στρατιωτικών αρχών. Army, "FM 5-0:The Operations Process," Για περαιτέρω ανάλυση των τάσεων (tendencies) και δυνατοτήτων (potentials) στο J-7, "Planner's Handbook for Operational Design." Σελ V-15

61 -53- Επιδιώξεις και αντικειµενικούς σκοπούς των δρώντων. Βασικά και υποστηρικτικά όργανα εξουσίας/δύναµης. Τα συστήµατα από τα οποία ο δρώντας αντλεί εξουσία και δύναµη και επιδιώκει να αξιοποιήσει προκειµένου να επηρεάσει άλλους δρώντες ή συστήµατα. Αλληλεπιδράσεις, αλληλεξαρτήσεις, επιρροές και τρωτότητες των δρώντων εντός των συστηµάτων. Στρατιωτικές και µη ικανότητες, όπως επίσης δυνατότητες και αδυναµίες των δρώντων να επιτυγχάνουν τους αντικειµενικούς τους σκοπούς και πιο συγκεκριµένα την ικανότητα να χρησιµοποιούν δυνάµεις στον χρόνο και στον χώρο. Εκτίµηση πιθανών δράσεων µε παράλληλη εξέταση ενδεχόµενης αντίδρασης σε περίπτωση πιθανής στρατιωτικής εµπλοκής των φίλιων δυνάµεων (για τους εχθρικούς δρώντες). 181 Προσεγγίζοντας τις απαντήσεις των ανωτέρων ερωτηµάτων, καταδεικνύεται ο ρόλος και η σχέση των δρώντων µε το επιχειρησιακό περιβάλλον καθώς η δυναµική εµπλοκή τους στη λειτουργία των συστηµάτων. Ως εκ τούτου, ο προσδιορισµός των Κέντρων Βάρους τους αποτελεί ορόσηµο για την επιχειρησιακή σκέψη και την περαιτέρω σχεδίαση, καθόσον παρέχει µια ευκρινέστερη εικόνα για τις δυνατότητες και τα τρωτά τους σηµεία, η εκµετάλλευση των οποίων θα δηµιουργήσει το κατάλληλο πλαίσιο, ώστε να επιτευχθούν οι φίλιοι επιχειρησιακοί αντικειµενικοί σκοποί (Objectives). Ενέργεια 5 η : Προσδιορισµός των Κέντρων Βάρους [Centers of Gravity (COG)] Ο προσδιορισµός των φίλιων και εχθρικών Κέντρων Βάρους 182 αποτελεί µία από τις σηµαντικότερες ενέργειες της διαδικασίας. Με γνώµονα τις επιδιώξεις των δρώντων, γίνονται αντιληπτές οι συνθήκες που αυτοί επιθυµούν να επιτύχουν 181 Europe, "COPD V2.0:Allied Command Operations Comprehensive Operations Planning Directive," Κέντρο Βάρους ορίζεται ως το/α χαρακτηριστικά, η/οι ικανότητα/ες, ή/οι τοποθεσία/ες, στα οποία ένα Έθνος, µια Συµµαχία ή µια στρατιωτική δύναµη, στηρίζει την ελευθερία ενεργείας, την ισχύ και τη θέληση να πολεµήσει ( Κ 2-1/2012, σελ 28)

62 -54- προκειµένου να εκπληρώσουν τους αντικειµενικούς τους σκοπούς. Με βάση τις απαντήσεις της 4 ης ενέργειας, ο διοικητής προσδιορίζει τα Κέντρα Βάρους των δρώντων, ώστε αναλύοντάς τα να καθορίσει: Τις Κρίσιµες υνατότητες (Critical Capabilities) δηλαδή τις λειτουργίες, δυνατότητες ή χαρακτηριστικά που λειτουργούν ως µοχλός, που παρέχει στον δρώντα την κινητήριο δύναµη και τις ικανότητες να εκπληρώσει τους αντικειµενικούς του σκοπούς. Τις Κρίσιµες Απαιτήσεις (Critical Requirements), που αποτελούν εκείνες τις συνθήκες, τα µέσα και τους πόρους, όπου καθιστούν τις ανωτέρω κρίσιµες δυνατότητες λειτουργικές. Τις Κρίσιµες Τρωτότητες (Critical Vulnerabilities), που συνιστούν εκείνα τα στοιχεία και τα χαρακτηριστικά των κρίσιµων απαιτήσεων που εµφανίζουν αδυναµίες ή ελλείψεις και καθίστανται ευάλωτα σε πιθανή προσβολή, προκαλώντας έτσι υποβάθµιση ή εξάλειψη της κρίσιµης δυνατότητας που αντιστοιχούν. 183 Ο προσδιορισµός των παραπάνω στοιχείων καθίσταται σηµαντικός τόσο για την κατανόηση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, όσο και για την ανάπτυξη της επιχειρησιακής προσέγγισης στο 3 ο Βήµα της διαδικασίας. Κρίνεται δε σκόπιµο να αναφερθεί, ότι το σύνολο των κρισίµων δυνατοτήτων, απαιτήσεων και τρωτοτήτων θα πρέπει να αναζητηθεί ανάµεσα στους κόµβους (nodes) και τις συνδέσεις (links) των συστηµάτων που προσδιορίσθηκαν ανωτέρω (ενέργεια 3 η ). Επιπρόσθετα, από την ανάλυση των κρίσιµων απαιτήσεων και των κρίσιµων τρωτοτήτων θα προσδιορισθούν, τα αποφασιστικά σηµεία (Decisive points), 184 από τα οποία θα συναχθούν απορρέοντα έργα (tasks) για τους υφισταµένους, κατά το στάδιο της ανάλυσης της αποστολής (Βήµα 5 o ). 183 Για περαιτέρω ανάλυση των Κέντρων Βάρους στο J-7, "Planner's Handbook for Operational Design," Appendix B; U.S. Joint Forces Command, "Commander s Handbook for an Effects-Based Approach to Joint Operations," ed. Joint Warfighting Center:Joint Concept Development and Experimentation Directorate(Suffolk: Standing Joint Force Headquarters, 2006), ΙΙ-1 ΙΙ-5; Σταύρος Πετρουλάκης, "Η Θεωρία του Κέντρου Βάρους στο Έργο «Περί Πολέµου On WaR» του Carl Von Clausewitz: Ένα Αναλυτικό Εργαλείο ή µια Πηγή Σύγχυσης στην «Υπηρεσία» της Υφιστάµενης Επιχειρησιακής Σχεδίασης;" (Ανώτατη ιακλαδική Σχολή Πολέµου, 2013), Για περαιτέρω ανάλυση των Αποφασιστικών Σηµείων (Decisive Points) στον Κ 2-1/2012 σελ 34

63 -55- Ενέργεια 6 η : Πλαισίωση Τρέχοντος (Current) και Μελλοντικού/ Επιθυµητού (Future) Επιχειρησιακού Περιβάλλοντος Ο διοικητής έχοντας αποσαφηνίσει τις σχέσεις και την αλληλεπίδραση µεταξύ κόµβων και συνδέσµων που σχετίζονται µε την επιχείρηση και έχοντας αναγνωρίσει τους δρώντες και τις συµπεριφορές τους, απεικονίζει το επιχειρησιακό περιβάλλον που υφίσταται πριν από την έναρξη της επιχείρησης (Current). Εν συνεχεία, απεικονίζει το µελλοντικό (future)/επιθυµητό (desired) επιχειρησιακό περιβάλλον, δηλαδή τις συνθήκες που επιθυµεί να επικρατούν µε το πέρας της επιχείρησης, λαµβάνοντας υπόψη επίσης τα Kριτήρια Eπιτυχίας (Criteria for Success), τους Περιορισµούς (Limitations), που έχει θέσει ο προϊστάµενος και τη Στρατιωτική Επιθυµητή Τελική Κατάσταση (Military End State), που έχει καθορίσει στο Βήµα 1 ο /Ενέργεια 1 η. Στην απεικόνιση αυτή, οι κόµβοι και οι συνδέσεις θα έχουν εκείνη τη σχέση και αλληλεπίδραση µεταξύ τους και οι δρώντες εκείνες τις συµπεριφορές που επιτάσσει η διαµόρφωση του µελλοντικού/επιθυµητού επιχειρησιακού περιβάλλοντος (εικόνα 8). Εικόνα : Απεικόνιση Τρέχοντος και Μελλοντικού Επιχειρησιακού Περιβάλλοντος 185 J-7, "Planner's Handbook for Operational Design," IV-2.

64 -56- Βήµα 2 ο : Κατανόηση/πλαισίωση του Προβλήµατος Ενέργεια 1 η : Αξιολόγηση τάσεων (tendencies), δυνατοτήτων (potentials) και προσδιορισµός αντιδράσεων (tensions) 186 Η διαδικασία ξεκινά µε την επαναξιολόγηση των τάσεων (tendencies) και δυνατοτήτων (potentials) των δρώντων, ώστε να αναγνωρισθούν και να εντοπισθούν οι θετικές, αρνητικές ή ουδέτερες αντιδράσεις (tensions) που υφίστανται, κατά τη µετατροπή των τρεχουσών σε επιθυµητές συνθήκες. Πιο συγκεκριµένα, πρέπει να αποσαφηνίσει πώς οι δρώντες αναµένεται να δράσουν ή να αντιδράσουν, να αντισταθούν ή να διευκολύνουν την αλλαγή, ώστε να επιτευχθεί η µόχλευση, έναντι της αδράνειας που χαρακτηρίζει το επιχειρησιακό περιβάλλον. Ειδικότερα, µετά την πλαισίωση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, οι σχέσεις και οι αντιδράσεις (tensions) µεταξύ των δρώντων µπορούν να εξερευνηθούν περαιτέρω, ώστε να αποσαφηνιστεί η φύση τους. Για την πληρέστερη κατανόηση, δύναται να απαντηθούν τα παρακάτω ερωτήµατα: Ποιες είναι οι έµφυτες τάσεις (tendencies) των δρώντων σε σχέση µε το επιθυµητό περιβάλλον, χωρίς εξωτερική επιρροή; Ποιες οι δυνατότητες (potentials) να διαµορφωθούν οι τάσεις (tendencies) ενός δρώντα, αν ένας εξωτερικός δρώντας προσπαθήσει να δράσει ή να παρέµβει στο σύστηµα; Τί είδους αντιδράσεις (tensions) δηµιουργούνται µεταξύ των δρώντων κατά τη µετατροπή των συνθηκών από τρέχουσες σε επιθυµητές; Αντιδράσεις που µπορούν να αξιοποιηθούν για να προωθήσουν την αλλαγή, καθίσταται ζωτικής σηµασίας για τη µετατροπή των υφιστάµενων 186 Ένταση (tension) ορίζεται ως η αντίσταση ή τριβή (δράση ή αντίδραση) µεταξύ των δρώντων. Για περαιτέρω ανάλυση του όρου στο Planner s Handbook for Operational Design (2011), V-15

65 -57- συνθηκών, ενώ αντίθετα αντιδράσεις που ενδέχεται να την υπονοµευόσουν πρέπει να αντιµετωπισθούν κατάλληλα. 187 Ενέργεια 2 η : Προσδιορισµός κινήτρων και σκοπών Με εργαλείο την κριτική και δηµιουργική σκέψη, αµφισβητούνται οι µέχρι τότε υποθέσεις και τα γνωστά νοητικά µοντέλα, ώστε να προσδιορισθούν εκείνοι οι παράγοντες που επηρεάζουν τα πραγµατικά κίνητρα και τους ενδόµυχους σκοπούς που υποκινούν τη συµπεριφορά των δρώντων. Μέσω δηµιουργικού διαλόγου, επαναξιολογούνται οι τάσεις, οι δυνατότητες και οι αντιδράσεις, υπό το πρίσµα πολιτικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και ιδεολογικών αλληλεπιδράσεων. Η παραπάνω διαδικασία εξασφαλίζει ότι δεν θα αντιµετωπιστούν τα συµπτώµατα, αλλά τα βαθύτερα αίτια του προβλήµατος. Ενέργεια 3 η : Αναγνώριση του προβλήµατος Το πραγµατικό πρόβληµα έχει εντοπιστεί, εφόσον ο διοικητής και το επιτελείο µπορούν ευκρινώς να περιγράψουν τα κάτωθι: Τις αντιδράσεις (tensions) εκείνες που υπονοµεύουν την µετατροπή των συνθηκών από τρέχουσες σε επιθυµητές και πρέπει να αντιµετωπισθούν µε παρέµβαση. Τα στοιχεία εκείνα εντός του επιχειρησιακού περιβάλλοντος τα οποία πρέπει να µεταβληθούν, προκειµένου να επιτευχθεί η επιθυµητή τελική κατάσταση. Ευκαιρίες (Opportunities) που δύναται να αξιοποιηθούν ή απειλές (Threats) που µπορεί να εµποδίσουν την επίτευξη του επιθυµητού αποτελέσµατος. Περιορισµούς (Limitations) στη δράση, σύµφωνα µε τις κατευθύνσεις της προϊστάµενης διοίκησης 187 Για περαιτέρω ανάλυση της διαδικασίας στο Studies, Art of Design (Student text, Version 2.0), και στο Department of the Army, "ADRP 5-0: The Operations Process," ed. Department of the Army(Washington,DC2012), 2-9.

66 -58- Τα παραπάνω θα αποτελέσουν το νοητικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο θα οικοδοµηθεί η ανάπτυξη της επιχειρησιακής προσέγγισης, κατά το 3 ο Βήµα της διαδικασίας, όπου θα επιχειρηθεί η επίλυση του αναγνωρισµένου προβλήµατος. Ενέργεια 4 η : ιατύπωση του προβλήµατος (Problem Statement) ιατυπώνεται µια συνοπτική δήλωση για το επιχειρησιακό πρόβληµα που έχει ανακύψει. Η δήλωση αυτή αποτελεί το εφαλτήριο του επόµενου σταδίου που θα οδηγήσει στη λύση του προβλήµατος. Αποτελεί µια περιγραφή των παραγόντων που παρεµποδίζουν την επίτευξη της επιθυµητής τελικής κατάστασης, ενώ ταυτόχρονα καταδεικνύει τις περιοχές όπου πρέπει να αναληφθεί δράση (action) προκειµένου να µεταβληθούν οι τρέχουσες συνθήκες, πριν ο εχθρός τις µεταβάλει σύµφωνα µε τη δική του επιθυµητή τελική κατάσταση. Βήµα 3 ο : Ανάπτυξη Επιχειρησιακής Προσέγγισης (Develop of Operational Approach) Η επιχειρησιακή προσέγγιση (Operational Approach) αποτελεί µια γενική περιγραφή των ενεργειών τις οποίες πρέπει να εκτελέσουν οι φίλιες δυνάµεις, προκειµένου να επιτευχθεί η επιθυµητή τελική κατάσταση. 188 Το τελικό προϊόν αυτού του βήµατος αποτελεί ένα γράφηµα, το οποίο προωθεί την αµοιβαία κατανόηση και την ενότητα της προσπάθειας µεταξύ όλων των κλιµακίων διοικήσεως και παρέχει ένα γενικό µοντέλο εκτιµήσεων για την επικείµενη επιχείρηση, προσεγγίζοντας τους τρόπους (ways) και τα µέσα (means) µε τα οποία θα επιτευχθούν οι αντικειµενικοί σκοποί (ends), υπό το πρίσµα των αποδεκτών κινδύνων (risks). Αποτελεί τη βάση για την ανάλυση της αποστολής (Mission Analysis) (Βήµα 5 ο ) και χρησιµοποιώντας ως εργαλεία τα στοιχεία του επιχειρησιακού προτύπου (Elements of Operational Design), παρέχει: 1) Τα θεµέλια για την ανάπτυξη των Οδηγιών Σχεδίασης του ιοικητή (Commander s Planning Guidance) 2) Ένα νοητικό µοντέλο για την εκτέλεση της επιχείρησης και ανάπτυξης περαιτέρω εκτιµήσεων 188 Army, "FM 5-0:The Operations Process," 3-11; J-7, "Planner's Handbook for Operational Design," VI-1.

67 -59-3) Μια ευρύτερη κατανόηση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος και του προβλήµατος 4) Την αρχική πρόθεση (Initial Intent) 189 του διοικητή Ενέργεια 1 η : Προσδιορισµός των απαιτούµενων ενεργειών Μετά την πλήρη κατανόηση του τρέχοντος και του επιθυµητού επιχειρησιακού περιβάλλοντος και του προβλήµατος, ο διοικητής και το επιτελείο µε βάση τη Στρατιωτική Επιθυµητή Τελική Κατάσταση, τους Επιχειρησιακούς ΑΝΣΚ, οραµατίζεται εκείνες τις ενέργειες ή συνδυασµό αυτών που θα επιφέρουν τις επιθυµητές συνθήκες (εικόνα 9). Εικόνα : Επιχειρησιακή Προσέγγιση (Ενέργεια 1 η ) Ενέργεια 2 η : Εντοπισµός των δράσεων (actions) Αφού το πρόβληµα έχει πρωτίστως προσδιορισθεί σωστά και έχουν καθορισθεί τα στοιχεία εκείνα του επιχειρησιακού περιβάλλοντος που πρέπει να µεταβληθούν ή απαιτείται παρέµβαση, ο διοικητής εντοπίζει τις δράσεις (actions) 189 Η αρχική πρόθεση (Initial Intent) αποτελεί ένα από τα προϊόντα της διαδικασίας του Design και εκφράζεται πριν την Ανάλυση της Αποστολής (Mission Analysis) (Βήµα 5 o ). ιαφέρει ως προς την Πρόθεση του ιοικητή (Commander s Intent), η οποία αποτελεί προϊόν της Ανάλυσης της Αποστολής. Για περαιτέρω ανάλυση στο Staff, "JP 5-0:Joint Operation Planning," III J-7, "Planner's Handbook for Operational Design," VI-2.

Ενότητα 2. Γενικά Οργάνωση Ελέγχου (ΙΙ) Φύλλα Εργασίας Εκθέσεις Ελέγχων

Ενότητα 2. Γενικά Οργάνωση Ελέγχου (ΙΙ) Φύλλα Εργασίας Εκθέσεις Ελέγχων Ενότητα 2 Γενικά Οργάνωση Ελέγχου (ΙΙ) Φύλλα Εργασίας Εκθέσεις Ελέγχων Φύλλα Εργασίας (Γενικά) Με τον όρο "φύλλα εργασίας" εννοούµε, το σύνολο των φύλλων που περιέχουν όλο το αποδεικτικό υλικό, το οποίο

Διαβάστε περισσότερα

Oδηγία 94/33/ΕΚ του Συµβουλίου της 22ας Ιουνίου 1994 για την προστασία των νέων κατά την εργασία

Oδηγία 94/33/ΕΚ του Συµβουλίου της 22ας Ιουνίου 1994 για την προστασία των νέων κατά την εργασία Oδηγία 94/33/ΕΚ του Συµβουλίου της 22ας Ιουνίου 1994 για την προστασία των νέων κατά την εργασία ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ, Έχοντας υπόψη: τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ A1. Ο συγγραφέας ορίζει το φαινόμενο του ανθρωπισμού στη σύγχρονη εποχή. Αρχικά προσδιορίζει την

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ A1. Ο συγγραφέας ορίζει το φαινόμενο του ανθρωπισμού στη σύγχρονη εποχή. Αρχικά προσδιορίζει την ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ A1. Ο συγγραφέας ορίζει το φαινόμενο του ανθρωπισμού στη σύγχρονη εποχή. Αρχικά προσδιορίζει την έννοια της ανθρωπιάς ως συμμετοχής στα προβλήματα των

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ FREDERICK

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ FREDERICK ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ FREDERICK ΟΙ ΠΕΡΙ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ FREDERICK ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ του 2006 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ (Άρθρα 43-61 του Καταστατικού Χάρτη) ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ Κανονισµός ΓΕΝΙΚΑ 1. Συνοπτικός

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΙΑΚΙΝΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΙΑΚΙΝΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΙΑΚΙΝΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ηµοσιοποιείται από το Γραφείο Παρακολούθησης και Καταπολέµησης της Παράνοµης ιακίνησης Ανθρώπων 12 Ιουνίου 2007 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι καταθέσεις των θυµάτων που περιλαµβάνονται

Διαβάστε περισσότερα

«Πολιτιστικές διαδροµές στα µεταλλευτικά τοπία της Kύθνου»

«Πολιτιστικές διαδροµές στα µεταλλευτικά τοπία της Kύθνου» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ 2009-10 (15/2/2011 - πηγή www.greekarchitects.gr) «Πολιτιστικές διαδροµές στα µεταλλευτικά τοπία της Kύθνου» Φυσικό τοπίο - βιοµηχανική κληρονοµιά - ιστορική µνήµη. Φοιτητές: Βελουδάκη Χριστιάννα,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ I ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

ΤΙΤΛΟΣ I ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΥΜΒΑΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΤΑ ΥΨΗΛΑ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ, ΜΕΛΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ, στο εξής αποκαλούµενα «τα συµβαλλόµενα µέρη»,

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 183 «για την αναθεώρηση της (αναθεωρηµένης) σύµβασης για την προστασία της µητρότητας,»

ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 183 «για την αναθεώρηση της (αναθεωρηµένης) σύµβασης για την προστασία της µητρότητας,» ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 183 «για την αναθεώρηση της (αναθεωρηµένης) σύµβασης για την προστασία της µητρότητας,» Η γενική Συνδιάσκεψη της ιεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, που συγκλήθηκε στη Γενεύη από το ιοικητικό

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΡΟΣΒΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ Ο ΙΚΩΝ ΑΞΟΝΩΝ

ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΡΟΣΒΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ Ο ΙΚΩΝ ΑΞΟΝΩΝ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΡΟΣΒΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ Ο ΙΚΩΝ ΑΞΟΝΩΝ Εύα Κασάπη Ηράκλειο Κρήτης 2-7-2008 Η διαχείριση προσβάσεων είναι πολιτικές τεχνικές οδηγίες διαδικασίες που αποσκοπούν στην: Βελτίωση της

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΤΤΑΡΩΝ ΟΡΓΑΝΣΙΜΩΝ ΟΙ ΖΩΙΚΟΙ ΙΣΤΟΙ 2 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΤΤΑΡΩΝ ΟΡΓΑΝΣΙΜΩΝ ΟΙ ΖΩΙΚΟΙ ΙΣΤΟΙ 2 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΤΤΑΡΩΝ ΟΡΓΑΝΣΙΜΩΝ ΟΙ ΖΩΙΚΟΙ ΙΣΤΟΙ 2 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΣΑΣ:.. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 η Οι ιστοί των οργάνων του πεπτικού συστήματος Α) Ένα σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Με βάση το στόχο της εργασίας που ήταν να εντοπιστούν και να παρουσιαστούν οι ποσοτικές (διαφορές βαθµολογικής απόδοσης) και οι ποιοτικές διαφορές (που αφορούν στην

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ. ΝΟΜΟΣ. Δηµόσιες υπεραστικές οδικές µεταφορές επιβατών. Κεφ. Α - ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ. Άρθρο 1 Σκοπός πεδίο εφαρµογής

ΣΧΕΔΙΟ. ΝΟΜΟΣ. Δηµόσιες υπεραστικές οδικές µεταφορές επιβατών. Κεφ. Α - ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ. Άρθρο 1 Σκοπός πεδίο εφαρµογής ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΣ. Δηµόσιες υπεραστικές οδικές µεταφορές επιβατών Κεφ. Α - ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 1 Σκοπός πεδίο εφαρµογής 1. Σκοπός του παρόντος νόµου είναι : α) η εξασφάλιση της συνεχούς προσφοράς δηµοσίων

Διαβάστε περισσότερα

Οι Αγώνες θα διεξαχθούν τόσο στο Σύγχρονο Θέατρο όσο και στο Αρχαίο

Οι Αγώνες θα διεξαχθούν τόσο στο Σύγχρονο Θέατρο όσο και στο Αρχαίο ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Υ.Π.Π 24.09.1.8 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ιευθυντές/τριες Σχολείων Μέσης, Τεχνικής ηµόσιας και Ιδιωτικής Εκπαίδευσης 23 Σεπτεµβρίου 2013 Θέµα: Προκήρυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠ.Ε.Π.Θ. / ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ»

ΥΠ.Ε.Π.Θ. / ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» ΥΠ.Ε.Π.Θ. / ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» Γ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΡΓO ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΟΥΜΕΝO ΚΑΤΑ 80% ΑΠΟ ΤΟ ΕΚΤ ΚΑΙ ΚΑΤΑ 20% ΑΠΟ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ «Ολοκληρωµένη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση θα εφαρμοστεί με τα παρακάτω Εργαλεία

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση θα εφαρμοστεί με τα παρακάτω Εργαλεία ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η κρίση υπερχρέωσης και οι πολιτικές δημοσιονομικής προσαρμογής ανέδειξαν τις διαρθρωτικές αδυναμίες της περιφερειακής οικονομίας και προκάλεσαν επιπτώσεις σε σχέση με την οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844. Εξώφυλλο του Συντάγµατος του 1844 (Βιβλιοθήκη Βουλής των

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844. Εξώφυλλο του Συντάγµατος του 1844 (Βιβλιοθήκη Βουλής των ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844 Το Σύνταγµα του 1844 αποτελείται από 107 άρθρα, κατανεµηµένα στα εξής δώδεκα µέρη: Περί Θρησκείας, Περί του δηµοσίου δικαίου των Ελλήνων, Περί συντάξεως της πολιτείας, Περί του Βασιλέως,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΕΣ ΦΥΤΙΚΗΣ - ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ - ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΕΣ ΦΥΤΙΚΗΣ - ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ - ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΡΟ ΟΠΗΣ ΗΜΟΣ ΙΑΣΜΟΥ ΙΑΣΜΟΣ 69200 /ΝΣΗ ΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Ιασµος 24-02 2014 ΠΛΗΡ: Καρούνη Μαρίνα Αριθ.πρωτ: 2580 ΤΗΛ : 2534350105 FAΧ : 2534350119 Έχοντας υπόψη: ΑΠΟΦΑΣΗ ΑΡΙΘ.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Με το Π.. 39/2012 αρθρ.1 διατηρήθηκε σε ισχύ ανύπαρκτο σύστηµα αξιολόγησης των δικαστικών υπαλλήλων!!!! Όπως σαφέστατα καταδεικνύεται µετά την

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ i ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. ΙΟΙΚΗΣΗ 1 Αρµοδιότητες- Καθήκοντα Συµβούλια 1 Σύνθεση Προσωπικού 1 ιευθυντής Σχολής 1 Υποδιευθυντής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ» Ποσοστό στη.. του Μέτρου. Ποσό (σε ΕΥΡΩ)

ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ» Ποσοστό στη.. του Μέτρου. Ποσό (σε ΕΥΡΩ) ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΜΕΤΡΟΥ 7.12 : «EΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΡΩΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ» Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΟΥ Κ.Π.Σ. 2000-2006 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

4 ο ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΘΕΜΑ. Ε ιµέλεια Εργασίας :Τµήµα Α4

4 ο ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΘΕΜΑ. Ε ιµέλεια Εργασίας :Τµήµα Α4 4 ο ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΘΕΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Ε ιµέλεια Εργασίας :Τµήµα Α4 Ε ιβλέ ων Καθηγητής :Φράγκος Κων/νος Σχολικό Έτος : 2013-2014

Διαβάστε περισσότερα

στο σχέδιο νόµου «Διαχείριση των µη εξυπηρετούµενων δανείων, µισθολογικές ρυθµίσεις και άλλες επείγουσες στόχων και διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων»

στο σχέδιο νόµου «Διαχείριση των µη εξυπηρετούµενων δανείων, µισθολογικές ρυθµίσεις και άλλες επείγουσες στόχων και διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων» ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ στο σχέδιο νόµου «Διαχείριση των µη εξυπηρετούµενων δανείων, µισθολογικές ρυθµίσεις και άλλες επείγουσες διατάξεις εφαρµογής της συµφωνίας δηµοσιονοµικών στόχων και διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων»

Διαβάστε περισσότερα

Του Σταύρου Ν. PhD Ψυχολόγου Αθλητικού Ψυχολόγου

Του Σταύρου Ν. PhD Ψυχολόγου Αθλητικού Ψυχολόγου Του Σταύρου Ν. PhD Ψυχολόγου Αθλητικού Ψυχολόγου Η σχέση και η αλληλεπίδραση των αθλητών, των προπονητών και των γονιών αποτελεί μια αναπόσπαστη διαδικασία στην αθλητική ανάπτυξη του παιδιού. Η αλληλεπίδραση

Διαβάστε περισσότερα

62 η ΣΥΝΟΔΟΣ ΠΡΥΤΑΝΕΩΝ & ΠΡΟΕΔΡΩΝ Δ.Ε. ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ

62 η ΣΥΝΟΔΟΣ ΠΡΥΤΑΝΕΩΝ & ΠΡΟΕΔΡΩΝ Δ.Ε. ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ 62 η ΣΥΝΟΔΟΣ ΠΡΥΤΑΝΕΩΝ & ΠΡΟΕΔΡΩΝ Δ.Ε. ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου του Ε.Μ.Π. 11 & 12 Δεκεµβρίου 2009, Λαύριο ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

I.Επί της Αρχής του σχεδίου Νόµου: ΙΙ. Επί των άρθρων του σχεδίου Νόµου: ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

I.Επί της Αρχής του σχεδίου Νόµου: ΙΙ. Επί των άρθρων του σχεδίου Νόµου: ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ στο σχέδιο νόµου «Πρωτοβάθµιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας (Π.Ε.Δ.Υ.), αλλαγή σκοπού Ε.Ο.Π.Υ.Υ. και λοιπές διατάξεις» Προς τη Βουλή των Ελλήνων I.Επί της Αρχής του σχεδίου Νόµου: Με τις διατάξεις

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ ΒΙΒΛΙΟ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ ΒΙΒΛΙΟ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ ΒΙΒΛΙΟ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφάλαιο 1: ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΥΨΟΣ ΤΟΥ ΦΙΛΕ 1.1. Ύψος του φιλέ Κεφάλαιο 2: ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ 2.1. Παίκτης µε τεχνητό πόδι

Διαβάστε περισσότερα

Η υγειονοµική µέριµνα για τους πρόσφυγες

Η υγειονοµική µέριµνα για τους πρόσφυγες Η υγειονοµική µέριµνα για τους πρόσφυγες Θεόδωρος Ι. αρδαβέσης Αν. Καθηγητής Υγιεινής και Κοινωνικής Ιατρικής Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. Μετά την κατάρρευση του µετώπου στη Μικρά Ασία και την υπογραφή της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΟ. «Στρατολογία των Ελλήνων» Άρθρο 1 Υπόχρεοι σε στράτευση

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΟ. «Στρατολογία των Ελλήνων» Άρθρο 1 Υπόχρεοι σε στράτευση ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΟ «Στρατολογία των Ελλήνων» Άρθρο 1 Υπόχρεοι σε στράτευση 1. Όλοι οι Έλληνες πολίτες, από την 1η Ιανουαρίου του έτους κατά το οποίο διανύουν το

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2014

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2014 2014 Α1. Ο δοκιµιογράφος αναφέρεται στην έννοια του ανθρωπισµού. Αρχικά, παραδίδει τον ορισµό της έννοιας επιχειρώντας και µια διαχρονική προσέγγιση του όρου. Στη συνέχεια, περιγράφει τις ιδιότητες του

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική Πρόταση για μια Προοδευτική Διέξοδο Από την Κρίση

Πολιτική Πρόταση για μια Προοδευτική Διέξοδο Από την Κρίση Πολιτική Πρόταση για μια Προοδευτική Διέξοδο Από την Κρίση ΑΘΗΝΑ, 09/04/12 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η χώρα διανύει την κρισιμότερη περίοδο μετά τη μεταπολίτευση. Δεν πρέπει να ζήσει σε καθεστώς χρεοκρατίας, ούτε όμως

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 13 Α' ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897 ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 13 Α' ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897 ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 13 Α' ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897 ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ Του Βασίλη Γούναρη 19 1. Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΗΤΤΑΣ ΤΟΥ 1897 21 η ηττα και η συνθηκολογηση οι συνεπειες της ηττας εξελιξεις και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΦΑΣΗ 34750/2006 (Αριθμός καταθέσεως πράξεως 43170/2006) ΤΟ ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από

ΑΠΟΦΑΣΗ 34750/2006 (Αριθμός καταθέσεως πράξεως 43170/2006) ΤΟ ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από ΑΠΟΦΑΣΗ 34750/2006 (Αριθμός καταθέσεως πράξεως 43170/2006) ΤΟ ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές Κυριάκο Μπαμπαλίδη, Πρόεδρο Πρωτοδικών,

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. Άρθρο πρώτο.

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. Άρθρο πρώτο. ΝΟΜΟΣ: 1634/86 Κύρωση των πρωτοκόλλων 1980 «Για την προστασία της Μεσογείου θαλάσσης από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές» και 1982 «περί των ειδικά προστατευομένων περιοχών της Μεσογείου» (ΦΕΚ 104/Α/18-07-86)

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΘΕΜΑ 1 ο ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Ποιο

Διαβάστε περισσότερα

Πρότυπο Σχέδιο Δράσης για τα Συμβούλια Ένταξης Μεταναστών

Πρότυπο Σχέδιο Δράσης για τα Συμβούλια Ένταξης Μεταναστών Πρότυπο Σχέδιο Δράσης για τα Συμβούλια Ένταξης Μεταναστών Δράση 4.1/10 - «Δημιουργία δικτύου συνεργασίας σε τοπικό επίπεδο μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ» 1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. Εισαγωγή...3 2. Το σχέδιο

Διαβάστε περισσότερα

Συλλόγου ιπλωµατούχων Νοσηλευτριών και Νοσηλευτών Χειρουργείου

Συλλόγου ιπλωµατούχων Νοσηλευτριών και Νοσηλευτών Χειρουργείου Κ Α Τ Α Σ Τ Α Τ Ι Κ Ο Συλλόγου ιπλωµατούχων Νοσηλευτριών και Νοσηλευτών Χειρουργείου Άρθρο 1 ο ΣΥΣΤΑΣΗ ΕΠΩΝΥΜΙΑ Ε ΡΑ Ιδρύεται Σωµατείο µε την επωνυµία «Σύλλογος ιπλωµατούχων Νοσηλευτριών και Νοσηλευτών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Κυριακή 4 Μαρτίου 2012 Α. α) η απάντηση βρίσκεται στη σχολικό βιβλίο: Εισαγωγή των «Ποιημάτων για την Ποίηση», σελίδες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ Αθήνα, 19-06-2002

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ Αθήνα, 19-06-2002 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ Αθήνα, 19-06-2002 ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Αριθµ. Πρωτ. Οικ.: 112851 ΚΟΙΝOΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΙ ΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ & ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ''ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΟΥ Τ.Ε.Ι. ΗΠΕΙΡΟΥ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΤΟΥΣ'' ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΤΑΛΑΟΥΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ένα Κέλβιν ισούται εξ ορισµού µε το κλάσµα 1/273.16 της θερµοκρασίας του τριπλού σηµείου του ύδατος.

Ένα Κέλβιν ισούται εξ ορισµού µε το κλάσµα 1/273.16 της θερµοκρασίας του τριπλού σηµείου του ύδατος. ΤΟ ΘΕΡΜΟΜΕΤΡΟ. Τα θερµόµετρα είναι όργανα µε τα οποία ορίζουµε και µετρούµε τη θερµοκρασία ενός συστήµατος. Ένα θερµόµετρο που βρίσκεται σε κατάσταση θερµικής ισορροπίας µε ένα σύστηµα δεν µετρά µόνο τη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ

ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ- ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΕΒΕΖΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:

Διαβάστε περισσότερα

Τοποθέτηση Δημάρχου Γ. Πατούλη. για τεχνικό πρόγραμμα 2010

Τοποθέτηση Δημάρχου Γ. Πατούλη. για τεχνικό πρόγραμμα 2010 Τοποθέτηση Δημάρχου Γ. Πατούλη για τεχνικό πρόγραμμα 2010 Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι Η διοίκηση του Δήμου φέρνει σήμερα προς ψήφιση στο Δημοτικό Συμβούλιο το τεχνικό πρόγραμμα του Δήμου Αμαρουσίου για

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛIΑ ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΜΟΣΧΟΝΑ

ΟΜΙΛIΑ ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΜΟΣΧΟΝΑ ΟΜΙΛIΑ ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΜΟΣΧΟΝΑ ΣΤΙΣ 9 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008, ΚΑΤΑ ΤΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΤΟΝ ΙΕΡΟ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟ ΝΑΟ ΤΩΝ ΠΑΜΜΕΓΙΣΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ, ΚΑΤΟΠΙΝ ΠΡΟΤΡΟΠΗΣ ΚΑΙ ΕΥΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΞΑΡΧΟΝΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

35η ιδακτική Ενότητα ΕΝΟΧΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ( ΕΝΟΧΙΚΟ ΙΚΑΙΟ)

35η ιδακτική Ενότητα ΕΝΟΧΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ( ΕΝΟΧΙΚΟ ΙΚΑΙΟ) 35η ιδακτική Ενότητα ΕΝΟΧΙΚΕ ΧΕΕΙ ( ΕΝΟΧΙΚΟ ΙΚΑΙΟ) Εργασία για το σχολείο Ο καθηγητής θα µοιράσει µισθωτήρια κατοικιών στους µαθητές, θα τους χωρίσει ανά θρανίο σε εκµισθωτές και µισθωτές και αφού τους

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ Έργα παιδιών Εμπνευσμένα από το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα στη Δημοτική Πινακοθήκη Λεμεσού Πρόγραμμα Ο τόπος μας με την παλέτα των ζωγράφων Τα έργα είναι εμπνευσμένα από

Διαβάστε περισσότερα

Αριθµ. Απόφασης: 147 / 2015 ΠΑΡΟΝΤΕΣ: ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΗΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ

Αριθµ. Απόφασης: 147 / 2015 ΠΑΡΟΝΤΕΣ: ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΗΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ ΗΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Απόσπασµα της Αριθµ. Συνεδρίασης: 6 / 18-03-2015 ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ Αριθµ. Απόφασης: 147 / 2015 ΘΕΜΑ: Ορισµός Καλλιτεχνικής Επιτροπής ήµου

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Α. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Α. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Με την υπαγωγή του τομέα και της πολιτικής για την Έρευνα και την Τεχνολογία στο Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων (ΥΠΔΒΜΘ), το Υπουργείο ανέλαβε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟΥ ΝΕΟΤΗΤΑΣ. ΙΔΡΥΣΗ Ιδρύεται Κέντρο Νεότητας µε την επωνυµία «Κέντρο Νεότητας... µε έδρα...

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟΥ ΝΕΟΤΗΤΑΣ. ΙΔΡΥΣΗ Ιδρύεται Κέντρο Νεότητας µε την επωνυµία «Κέντρο Νεότητας... µε έδρα... ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟΥ ΝΕΟΤΗΤΑΣ ΑΡΘΡΟ 1 ΙΔΡΥΣΗ Ιδρύεται Κέντρο Νεότητας µε την επωνυµία «Κέντρο Νεότητας... µε έδρα... ΑΡΘΡΟ 2 Στο Καταστατικό αυτό «Κέντρο Νεότητας» σηµαίνει: «εθελοντική-κοινοτική οργάνωση

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟΘΡΗΣΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΤΟΥ ΡΕΖΙΣ ΝΤΕΜΠΡΕ)

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟΘΡΗΣΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΤΟΥ ΡΕΖΙΣ ΝΤΕΜΠΡΕ) Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟΘΡΗΣΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΤΟΥ ΡΕΖΙΣ ΝΤΕΜΠΡΕ) I Το Δεκέμβριο του 2001 ο Ζακ Λαγκ, Υπουργός Εθνικής Παιδείας της Γαλλίας ζήτησε από τον καθηγητή Ρεζίς Ντεμπρέ, το θεωρητικό ενδιαφέρον

Διαβάστε περισσότερα

Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. C 372 της 09/12/1997 σ. 0005-0013

Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. C 372 της 09/12/1997 σ. 0005-0013 Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. C 372 της 09/12/1997 σ. 0005-0013 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ όσον αφορά τον ορισµό της σχετικής αγοράς για τους σκοπούς του κοινοτικού δικαίου ανταγωνισµού (97/C 372/03) (Κείµενο

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΜΗΜΑΤΩΝ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΗΝ Π/ΘΜΙΑ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΜΗΜΑΤΩΝ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΗΝ Π/ΘΜΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΜΗΜΑΤΩΝ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΗΝ Π/ΘΜΙΑ ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΩΡΕΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ 48% (12,012 ώρες) 41% (2.996) 52% (12,828 ώρες) Πίνακας 1 ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Πίνακας 2 59% (4.260)

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΑ

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΑ ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΝΟΜΟΘΕΤΗΜΑΤΟΣ Είδος: ΝΟΜΟΣ Αριθµός: 1569 Έτος: 1985 ΦΕΚ: Α 183 19851025 Τέθηκε σε ισχύ: 25.10.1985 Ηµ.Υπογραφής: 21.10.1985 Τίτλος ιαµεσολάβηση στις συµβάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Συνεργάστηκαν : Παπαδόπουλος Γεώργιος Τ / 99017 Σχίζας Χαράλαµπος Τ / 99039 Ιωάννου Ιωάννης Τ / 99113. Υπεύθυνος Καθηγητής : Λάιος Λάµπρος

Συνεργάστηκαν : Παπαδόπουλος Γεώργιος Τ / 99017 Σχίζας Χαράλαµπος Τ / 99039 Ιωάννου Ιωάννης Τ / 99113. Υπεύθυνος Καθηγητής : Λάιος Λάµπρος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2001-2002 E ΕΞΑΜΗΝΟ Μάθηµα: ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ Ηµεροµηνία: 28 Ιανουαρίου 2002 ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ : ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ ΑΣΤΙΚΩΝ ΛΕΩΦΟΡΕΙΩΝ Συνεργάστηκαν

Διαβάστε περισσότερα

Το σχέδιο έχει ως βάση ένα ενιαίο σύστημα κλειστών αγωγών το οποίο εκτείνεται

Το σχέδιο έχει ως βάση ένα ενιαίο σύστημα κλειστών αγωγών το οποίο εκτείνεται Να θυμόμαστε ότι ο νόμος Ν 3199/2003 για την προστασία και διαχείριση υδάτων ψ ηφίστηκε από την Ελλάδα ώστε να εναρμονισθεί με την οδηγία πλαίσιο 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου «Διαχείριση και

Διαβάστε περισσότερα

Δράση 1.2. Υλοτομία και προσδιορισμός ποσοτήτων υπολειμμάτων.

Δράση 1.2. Υλοτομία και προσδιορισμός ποσοτήτων υπολειμμάτων. 1 η ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΓΟΥ 1 η φάση έργου (Περίοδος 25 Μαϊου έως 30 Σεπτεμβρίου 2014) Στη πρώτη φάση του έργου υλοποιήθηκαν τα παρακάτω: 1 ο Πακέτο εργασίας (Προσδιορισμός είδους και ποσοτήτων υπολειμμάτων

Διαβάστε περισσότερα

Θεσσαλονίκη, 08/11/2011. Αρ. Πρωτ.: Α309104 Κωδ.Εγγρ.: Ε22/250/ΓΚ/1975/γκ

Θεσσαλονίκη, 08/11/2011. Αρ. Πρωτ.: Α309104 Κωδ.Εγγρ.: Ε22/250/ΓΚ/1975/γκ ΠΡΟΣ: Όλους τους ενδιαφερόµενους ΘΕΜΑ: Πρόσκληση συµµετοχής σε διαγωνισµό για την επιλογή αναδόχου της προµήθειας για τη "Μίσθωση τριών (3) ΠΟΛΥΕΡΓΑΤΩΝ µε λεπίδα και αλατιέρα για τον αποχιονισµό και την

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ. Α. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ. Α. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις) 16/01/2011 Γ ΕΠΑΛ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις) Επιχειρηματολογία με την οποία καταβάλλεται προσπάθεια να αντικρουστούν εισηγήσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Ελαιόλαδο το χρυσάφι στο πιάτο μας» Παραγωγή Ελαιολάδου

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Ελαιόλαδο το χρυσάφι στο πιάτο μας» Παραγωγή Ελαιολάδου ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Ελαιόλαδο το χρυσάφι στο πιάτο μας» Παραγωγή Ελαιολάδου Υπεύθυνες Καθηγήτριες κ. Λαγουτάρη Ελένη κ. Σούσου Άρτεμις Ομάδα Μαθητών Κάμτσιος Παναγιώτης Κασπάρης Δημήτριος Κατσαΐτης Νικόλας

Διαβάστε περισσότερα

www.aoth.edu.gr / Απαντήσεις πανελληνίων εξετάσεων Επαγγελματικών λυκείων (ΕΠΑΛ) 2009

www.aoth.edu.gr / Απαντήσεις πανελληνίων εξετάσεων Επαγγελματικών λυκείων (ΕΠΑΛ) 2009 A ΟΜΑΔΑ ΘΕΜΑ 1 ο Α Β Γ Δ ε Σωστό ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ, Σελίδα 115, ενότητα 3, Κεφάλαιο 6 ο Σωστό Σελίδα 154, ενότητα 4, μπλε κουτί, Κεφάλαιο 8 ο Λάθος ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ, Κεφάλαιο 11 ο Λάθος Σελίδα 183, ενότητα 4, 2 η παράγραφος,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ (συνταγείσα σύµφωνα µε το άρθρο 26 παρ. 2β του κ.ν. 2190/1920)

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ (συνταγείσα σύµφωνα µε το άρθρο 26 παρ. 2β του κ.ν. 2190/1920) ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ (συνταγείσα σύµφωνα µε το άρθρο 26 παρ. 2β του κ.ν. 2190/1920) Των µετόχων της Ανώνυµης Εταιρείας µε την επωνυµία «ΠΛΑΙΣΙΟ COMPUTERS ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΟΣ 3263/2004 (ΦΕΚ 179 Α ) Μειοδοτικό σύστηµα ανάθεσης των δηµοσίων έργων και άλλες διατάξεις

ΝΟΜΟΣ 3263/2004 (ΦΕΚ 179 Α ) Μειοδοτικό σύστηµα ανάθεσης των δηµοσίων έργων και άλλες διατάξεις ΝΟΜΟΣ 3263/2004 (ΦΕΚ 179 Α ) Μειοδοτικό σύστηµα ανάθεσης των δηµοσίων έργων και άλλες διατάξεις ΑΡΘΡΟ 1 Ανάδειξη αναδόχου εκτέλεσης των έργων 1. Η ανάθεση της κατασκευής των δηµοσίων έργων γίνεται υποχρεωτικά

Διαβάστε περισσότερα

Κύκλος Σχέσεων Κράτους -Πολίτη. ΠΟΡΙΣΜΑ (Άρθρο 4 6 ν. 3094/2003 «Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις»)

Κύκλος Σχέσεων Κράτους -Πολίτη. ΠΟΡΙΣΜΑ (Άρθρο 4 6 ν. 3094/2003 «Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις») Κύκλος Σχέσεων Κράτους -Πολίτη ΠΟΡΙΣΜΑ (Άρθρο 4 6 ν. 3094/2003 «Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις») «Απαγορευτικοί όροι για την άσκηση δικαιώµατος ένταξης στο πρόγραµµα επιδότησης ενοικίου, έτους

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο 2 -Καταχώρηση και τήρηση στοιχείων σε ηλεκτρονική µορφή

Άρθρο 2 -Καταχώρηση και τήρηση στοιχείων σε ηλεκτρονική µορφή Π.Δ. 114/05 (ΦΕΚ 165 Α / 30-6-2005) : Yποχρεωτική ανασύσταση φακέλου, ο οποίος έχει απολεσθεί από υπαιτιότητα της υπηρεσίας. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Έχοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις της παραγράφου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑ ΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

ΑΝΑ ΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΑΝΑ ΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Με το προτεινόµενο νοµοσχέδιο επιχειρείται οθεσµικός εκσυγχρονισµός του Πυροσβεστικού Σώµατος, που επιτυγχάνεται µέσω της αναδιοργάνωσής του και του επανακαθορισµού

Διαβάστε περισσότερα

«ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΗΜΑΡΧΟΥ ΙΛΙΟΥ, Κ. ΝΙΚΟΥ ΖΕΝΕΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙ Α «ΜΙΤΟΣ» ΚΑΙ ΤΗ ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟ ΑΘΗΝΑ ΠΕΡΡΑΚΗ» 4.11.2008

«ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΗΜΑΡΧΟΥ ΙΛΙΟΥ, Κ. ΝΙΚΟΥ ΖΕΝΕΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙ Α «ΜΙΤΟΣ» ΚΑΙ ΤΗ ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟ ΑΘΗΝΑ ΠΕΡΡΑΚΗ» 4.11.2008 ΝΙΚΟΣ ΖΕΝΕΤΟΣ «ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΗΜΑΡΧΟΥ ΙΛΙΟΥ, Κ. ΝΙΚΟΥ ΖΕΝΕΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙ Α «ΜΙΤΟΣ» ΚΑΙ ΤΗ ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟ ΑΘΗΝΑ ΠΕΡΡΑΚΗ» 4.11.2008 1. Κύριε ήµαρχε θα θέλαµε να µας κάνετε µια µικρή αναφορά στα σηµαντικότερα

Διαβάστε περισσότερα

Τρίτη, 2 Σεπτεμβρίου 2014 Αριθ. Τεύχους: 200 Περιεχόμενα

Τρίτη, 2 Σεπτεμβρίου 2014 Αριθ. Τεύχους: 200 Περιεχόμενα Περιεχόμενα Σχετικά με την εφημερίδα ΔΗΜΟΣΙΟγραφικά... 2 Κατάργηση της υποβολής επικυρωμένων αντιγράφων... 3 Υπόμνηση της κατάργησης της υποχρέωσης υποβολής πρωτότυπων ή επικυρωμένων αντιγράφων εγγράφων...

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΘΗΚΗ SCHENGEN (ΣΕΝΓΚΕΝ)

ΣΥΝΘΗΚΗ SCHENGEN (ΣΕΝΓΚΕΝ) ΣΥΝΘΗΚΗ SCHENGEN (ΣΕΝΓΚΕΝ) ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΤΟΥ ΣΕΝΓΚΕΝ της 14ης Ιουνίου 1985 μεταξύ των κυβερνήσεων των κρατών της Οικονομικής Ένωσης Μπενελούξ, της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τιµαριθµική 2012Γ

ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τιµαριθµική 2012Γ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΕΡΓΟ : "ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΠΗΓΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΑΝΝΑΣ ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡ/ΜΟΥ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ' ΥΠΟ ΟΜΩΝ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: 50.000,00 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

επείγοντος για την κατανοµή των βαρών της υποδοχής και προσωρινής διαµονής των µετακινουµένων ατόµων ( 6 ). Έχοντας υπόψη:

επείγοντος για την κατανοµή των βαρών της υποδοχής και προσωρινής διαµονής των µετακινουµένων ατόµων ( 6 ). Έχοντας υπόψη: L 212/12 EL Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 7.8.2001 Ο ΗΓΙΑ 2001/55/ΕΚ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 20ής Ιουλίου 2001 σχετικά µε τις ελάχιστες προδιαγραφές παροχής προσωρινής προστασίας σε περίπτωση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Για τους όρους αµοιβής και εργασίας των Εργαζοµένων στις Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις Νοµού Χανίων

ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Για τους όρους αµοιβής και εργασίας των Εργαζοµένων στις Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις Νοµού Χανίων ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Για τους όρους αµοιβής και εργασίας των Εργαζοµένων στις Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις Νοµού Χανίων (Πράξη κατάθεσης Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης: Π.Κ. 30/4-10-2010)

Διαβάστε περισσότερα

Ε Κ Θ Ε Σ Η. του Διοικητικού Συμβουλίου της Ανωνύμου Εταιρίας με την επωνυμία. «Unibios Ανώνυμος Εταιρία Συμμετοχών»

Ε Κ Θ Ε Σ Η. του Διοικητικού Συμβουλίου της Ανωνύμου Εταιρίας με την επωνυμία. «Unibios Ανώνυμος Εταιρία Συμμετοχών» Ε Κ Θ Ε Σ Η του Διοικητικού Συμβουλίου της Ανωνύμου Εταιρίας με την επωνυμία «Unibios Ανώνυμος Εταιρία Συμμετοχών» για την έκδοση Μετατρέψιμου Ομολογιακού Δανείου βάσει του άρθρου 4.1.4.1.2 του Κανονισμού

Διαβάστε περισσότερα

Πρακτικό 1/2012 της συνεδρίασης της Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης του Δήμου Λήμνου,

Πρακτικό 1/2012 της συνεδρίασης της Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης του Δήμου Λήμνου, Πρακτικό 1/2012 της συνεδρίασης της Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης του Δήμου Λήμνου,. Αριθμός Απόφασης 1/2012 της 1 ης Δεκεμβρίου 2012. τεχνικού προγράμματος του Δήμου Λήμνου, οικονομικού έτους 2013.

Διαβάστε περισσότερα

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ 13.2.2015 L 38/1 II (Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) 2015/207 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 20ής Ιανουαρίου 2015 για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) αριθ.

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Από το Πρακτικό της 03ης Τακτικής Συνεδρίασης του ηµοτικού Συµβουλίου Σκοπέλου

Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Από το Πρακτικό της 03ης Τακτικής Συνεδρίασης του ηµοτικού Συµβουλίου Σκοπέλου ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΗΜΟΣ ΣΚΟΠΕΛΟΥ Πληροφορίες: Σπυριδούλα Καρβέλη Τηλέφωνο: 2424350103 E-mail: dstech@otenet.gr ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΘΜ. ΑΠΟΦ: 31 /2013 Α.Π. 1181 Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Από

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας Άρθρων του Νοµοθετήµατος : Ν 2121/1993 / Α-25 Πνευµατική ιδιοκ/σία, συγγενικά δικαιώµατα. Πολιτιστικά

Πίνακας Άρθρων του Νοµοθετήµατος : Ν 2121/1993 / Α-25 Πνευµατική ιδιοκ/σία, συγγενικά δικαιώµατα. Πολιτιστικά Πίνακας Άρθρων του Νοµοθετήµατος : Ν 2121/1993 : Πνευµατική ιδιοκ/σία, συγγενικά δικαιώµατα. Πολιτιστικά Άρθρο - Τίτλος Άρθρου 0 Πνευµατική ιδιοκ/σία, συγγενικά δικαιώµατα. Πολιτιστικά 1 Πνευµατική ιδιοκτησία

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Εκδίδοµε τον ακόλουθο νόµο που ψήφισε η Βουλή:

Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Εκδίδοµε τον ακόλουθο νόµο που ψήφισε η Βουλή: ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ.3084 (ΦΕΚ.318/Α /16-12-2002) Κύρωση της Σύµβασης µεταξύ της Ελληνικής ηµοκρατίας και της ηµοκρατίας της Σλοβενίας για την αποφυγή της διπλής φορολογίας αναφορικά µε τους φόρους εισοδήµατος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΩΡΙΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΗΜΟΥΣ ΝΑΥΠΛΙΕΩΝ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΙΑ 0.2%-4.8% του γενικού πληθυσµού προσβάλλεται από τη νόσο της Ψωρίασης

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΩΡΙΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΗΜΟΥΣ ΝΑΥΠΛΙΕΩΝ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΙΑ 0.2%-4.8% του γενικού πληθυσµού προσβάλλεται από τη νόσο της Ψωρίασης ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΩΡΙΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΗΜΟΥΣ ΝΑΥΠΛΙΕΩΝ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΙΑ 0.2%-4.8% του γενικού πληθυσµού προσβάλλεται από τη νόσο της Ψωρίασης Το Εθνικό ιαδηµοτικό ίκτυο Υγιών Πόλεων Προαγωγής Υγείας (Ε ΥΠΠΥ), οι ήµοι

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ A1. Με αυτά λοιπόν τα μέσα εφοδιασμένοι οι άνθρωποι κατοικούσαν στην αρχή διασκορπισμένοι, πόλεις όμως δεν υπήρχαν κατασπαράσσονταν λοιπόν από τα θηρία, γιατί ήταν από

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Α ΦΑΣΗ

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Α ΦΑΣΗ ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Α 1. Ηµεροµηνία: Σάββατο 3 Ιανουαρίου 2015 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Το κείµενο πραγµατεύεται τη µαθητική επιθετικότητα στους

Διαβάστε περισσότερα

Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. L335 της 19/12/2001 σ. 0015-0020 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ,

Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. L335 της 19/12/2001 σ. 0015-0020 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ, Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. L335 της 19/12/2001 σ. 0015-0020 Απόφαση του Συµβουλίου της 3ης εκεµβρίου 2001 για το ευρωπαϊκό έτος των ατόµων µε ειδικές ανάγκες 2003 (2001/903/ΕΚ) ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Αφήγηση. Βασικά στοιχεία αφηγηµατικού κειµένου:

Αφήγηση. Βασικά στοιχεία αφηγηµατικού κειµένου: Αφήγηση Αφήγηση µιας ιστορίας έχουµε όταν παρουσιάζουµε γεγονότα µε µια ορισµένη σειρά. Τα γεγονότα µπορεί να είναι πραγµατικά ή φανταστικά. Η αφήγηση µπορεί να είναι προφορική ή γραπτή. Όταν η αφήγηση

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο Πέμπτο Εθνοπολιτισμική Ζωή και Εμπειρίες Ελληνικότητας των Ελληνοαυστραλών Εφήβων

Κεφάλαιο Πέμπτο Εθνοπολιτισμική Ζωή και Εμπειρίες Ελληνικότητας των Ελληνοαυστραλών Εφήβων Κεφάλαιο Πέμπτο Εθνοπολιτισμική Ζωή και Εμπειρίες Ελληνικότητας των Ελληνοαυστραλών Εφήβων Στο πλαίσιο του παρόντος κεφαλαίου εξετάζονται οι κοινές ενδοοικογενειακές δραστηριότητες και η γλωσσική αλληλεπίδραση

Διαβάστε περισσότερα

Στο Δηµόσιο Σχολείο «µας»...

Στο Δηµόσιο Σχολείο «µας»... Στο Δηµόσιο Σχολείο «µας»... Κανείς από όσους εµπλέκονται στο ηµόσιο Σχολείο (Πολιτεία, ΟΛΜΕ, ΕΛΜΕ και απλοί καθηγητές) δεν ενδιαφέρθηκε ΠΟΤΕ για τον «καλό» µαθητή... Όλο το ηµόσιο Σχολείο ήταν από πάντα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Π.Σ.Ε.Υ. - Ν.Π.Δ.Δ. ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Π.Σ.Ε.Υ.-Ν.Π.Δ.Δ. ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΑΘΗΝΑ 2015 1 Πίνακας περιεχομένων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΡΑΚ Α.Ε. ΕΝ ΙΑΜΕΣΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΝΝΕΑΜΗΝΟ ΤΟΥ 2005 ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΙΕΘΝΗ ΠΡΟΤΥΠΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ( ΠΧΠ)

ΕΛΤΡΑΚ Α.Ε. ΕΝ ΙΑΜΕΣΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΝΝΕΑΜΗΝΟ ΤΟΥ 2005 ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΙΕΘΝΗ ΠΡΟΤΥΠΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ( ΠΧΠ) ΕΛΤΡΑΚ Α.Ε. ΕΝ ΙΑΜΕΣΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΝΝΕΑΜΗΝΟ ΤΟΥ 2005 ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΙΕΘΝΗ ΠΡΟΤΥΠΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ( ΠΧΠ) Βεβαιώνεται ότι οι συνηµµένες Ενδιάµεσες Εταιρικές και Ενοποιηµένες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΡΙΣΜΑ. Κύκλος Κοινωνικής Προστασίας. ιερεύνηση συνθηκών θανάτων νεογνών [ΑΡ. ΠΡΩΤ. ΑΝΑΦΟΡΑΣ 1464/25-02-1999]

ΠΟΡΙΣΜΑ. Κύκλος Κοινωνικής Προστασίας. ιερεύνηση συνθηκών θανάτων νεογνών [ΑΡ. ΠΡΩΤ. ΑΝΑΦΟΡΑΣ 1464/25-02-1999] Κύκλος Κοινωνικής Προστασίας ΠΟΡΙΣΜΑ (ΝΟΜΟΣ 2477/1997 Συνήγορος του Πολίτη και Σώµα Ελεγκτών-Επιθεωρητών ηµόσιας ιοίκησης Άρθρο 4, Παράγραφος 6) [ΑΡ. ΠΡΩΤ. ΑΝΑΦΟΡΑΣ 1464/25-02-1999] Θέµα: ιερεύνηση συνθηκών

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ 2015 1 Το επιστημονικό περιεχόμενο του παρόντος βιβλίου έχει υποβληθεί σε κριτική ανάγνωση και εγκριθεί με το σύστημα των κριτών. Η κριτική ανάγνωση πραγματοποιήθηκε από

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ - ΟΧΙ ΣΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ

ΝΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ - ΟΧΙ ΣΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ 3,4,5 Απριλίου 1998 ιαρκές Συνεδρίου του Συνασπισµού για τη Συνθήκη του Αµστερνταµ ΝΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ - ΟΧΙ ΣΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ Εισηγητής: Παναγιώτης Λαφαζάνης Α. ΟΙ ΝΕΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΕΛΜΟΥΖΟΣ» «ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ» ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΕΛΜΟΥΖΟΣ» «ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ» ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΕΛΜΟΥΖΟΣ» «ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ» ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ Μετεκπαιδευόμενη δασκάλα: ΔΟΥΚΑ ΙΟΥΛΙΑ-ΔΗΜΗΤΡΑ Ακαδημαϊκό

Διαβάστε περισσότερα

«Φιλολογικό» Φροντιστήριο Επαναληπτικό διαγώνισμα στη Νεοελληνική Γλώσσα. Ενδεικτικές απαντήσεις. Περιθωριοποίηση μαθητών από μαθητές!

«Φιλολογικό» Φροντιστήριο Επαναληπτικό διαγώνισμα στη Νεοελληνική Γλώσσα. Ενδεικτικές απαντήσεις. Περιθωριοποίηση μαθητών από μαθητές! «Φιλολογικό» Φροντιστήριο Επαναληπτικό διαγώνισμα στη Νεοελληνική Γλώσσα Ενδεικτικές απαντήσεις Περιθωριοποίηση μαθητών από μαθητές! Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου που σας δίνεται (λέξεις 100-120).

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ. Γενικές Αρχές και Ορισμοί. Άρθρο 1 Γενικές αρχές

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ. Γενικές Αρχές και Ορισμοί. Άρθρο 1 Γενικές αρχές ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Γενικές Αρχές και Ορισμοί Άρθρο 1 Γενικές αρχές 1. Η ανάπτυξη της κινηματογραφικής τέχνης αποτελεί υποχρέωση

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομική Σημασία του ελέγχου στο ξενοδοχείο. Κωνσταντίνος Γ. Ζωγραφίδης. Σημαντικοί όροι :Πρότυπα, Προϋπολογισμός, Έλεγχος, Αποτελεσματικότητα

Οικονομική Σημασία του ελέγχου στο ξενοδοχείο. Κωνσταντίνος Γ. Ζωγραφίδης. Σημαντικοί όροι :Πρότυπα, Προϋπολογισμός, Έλεγχος, Αποτελεσματικότητα Οικονομική Σημασία του ελέγχου στο ξενοδοχείο Κωνσταντίνος Γ. Ζωγραφίδης Σημαντικοί όροι :Πρότυπα, Προϋπολογισμός, Έλεγχος, Αποτελεσματικότητα ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σε κάθε επιχείρηση έτσι και στις ξενοδοχειακές μονάδες

Διαβάστε περισσότερα

14.00 µ.µ. 18.00 µ.µ. ένα (1) άτοµα (προετοιµασία παρασκευή) 06.00 π.µ. 10.00 π.µ. δύο (2) άτοµα (προετοιµασία παρασκευή)

14.00 µ.µ. 18.00 µ.µ. ένα (1) άτοµα (προετοιµασία παρασκευή) 06.00 π.µ. 10.00 π.µ. δύο (2) άτοµα (προετοιµασία παρασκευή) ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟ ΙΑΓΡΑΦΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΑΝΑ ΟΧΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΩΡΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ Ε ΕΣΣΑΣ (Προϋπολογισµός:103.196,81 συµπεριλαµβανοµένου του ΦΠΑ) Ο Προσφέρων υποχρεούται: 1) Μαζί µε την προσφορά

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑ Α 3 η ΤΑΞΗ ΕΠΑ.Λ. (Β ΟΜΑ Α) ΦΥΣΙΚΗ ΙΙ Ηµεροµηνία: Τετάρτη 23 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Στις ηµιτελείς προτάσεις Α1 Α4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ Έντυπο Υπολογισμού Κενών-Πλεονασμάτων Σχολείου στο Σύστημα «Αθηνά» Γενικές Πληροφορίες ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ Ωράριο Διευθυντή 5 δηλ. τόσο εμφανίζεται στην οθόνη με τα ωράρια στο Αθηνά Όνομα/τα Υποδιευθυντή/ών 1. Βασιλόπουλος

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΕΡΙ ΥΔΑΤΟΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΝΟΜΟΣ

Ο ΠΕΡΙ ΥΔΑΤΟΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΝΟΜΟΣ Ο ΠΕΡΙ ΥΔΑΤΟΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΝΟΜΟΣ Κεφ. 350. 25 του 1972 31 του 1982 172 του 1988 9(Ι) του 1994 18(Ι) του 1996 24(Ι) του 2007 63(Ι) του 2007 9(Ι) του 2012 199(I) του 2012 105(Ι)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣ: ΚΟΙΝ: ΘΕΜΑ: Ενηµερωτικό σηµείωµα για το πρόβληµα της παράνοµης υλοτοµίας και ειδικά αυτό της καυσοξύλευσης

ΠΡΟΣ: ΚΟΙΝ: ΘΕΜΑ: Ενηµερωτικό σηµείωµα για το πρόβληµα της παράνοµης υλοτοµίας και ειδικά αυτό της καυσοξύλευσης 1 Ιωάννης Κέκερης ασοπόνος Επίτιµος Πρόεδρος Ένωσης ασοπόνων Μακεδονίας Θράκης Μέλος.Σ. Πανελλήνιας Ένωσης ασοπόνων και ιαχειριστών Φυσικού Περιβάλλοντος ΠΡΟΣ: ΚΟΙΝ: Αρναία 16/12/2012 Κα Πρόεδρο Ειδικής

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «Η ΑΝΕΜΟΕΣΣΑ»

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «Η ΑΝΕΜΟΕΣΣΑ» ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΟΙΚΟΠΕ ΟΥΧΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΤΩΝ ΕΜΠ ΚΑΡΥΣΤΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ «Η ΑΝΕΜΟΕΣΣΑ» ΑΡΘΡΟ 1 0 ΕΠΩΝΥΜΙΑ - Ε ΡΑ Ιδρύεται σωµατείο µε την επωνυµία «ΕΞΩΡΑΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΟΙΚΟΠΕ ΟΥΧΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Πρακτικό 6/2012 της συνεδρίασης της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, του Δήμου Λήμνου, της 4ης Μαΐου 2012.

Πρακτικό 6/2012 της συνεδρίασης της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, του Δήμου Λήμνου, της 4ης Μαΐου 2012. Πρακτικό 6/2012 της συνεδρίασης της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, του Δήμου Λήμνου, της 4ης Μαΐου 2012. Στη Μύρινα, σήμερα στις 4 του μήνα Μαΐου του έτους 2012, ημέρα Παρασκευή και ώρα 12:00 στο Δημοτικό Κατάστημα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ. Α. Αντικείμενο του εγχειριδίου

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ. Α. Αντικείμενο του εγχειριδίου ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ Α. Αντικείμενο του εγχειριδίου Με το ν. 3133/2003 «Κεντρική Επιτροπή Κωδικοποίησης»

Διαβάστε περισσότερα