ΤΓΚΡΗΣΗΚΖ ΜΔΛΔΣΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΑΝΣΗΛΖΦΖ ΣΧΝ ΚΑΠΝΗΣΧΝ ΚΑΗ ΜΖ ΚΑΠΝΗΣΧΝ ΥΔΣΗΚΑ ΜΔ ΣΟ ΚΑΠΝΗΜΑ ΚΑΗ ΣΑ ΑΝΣΗΚΑΠΝΗΣΗΚΑ ΜΔΣΡΑ

Transcript

1 ΑΝΧΣΑΣΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΤΓΚΡΗΣΗΚΖ ΜΔΛΔΣΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΑΝΣΗΛΖΦΖ ΣΧΝ ΚΑΠΝΗΣΧΝ ΚΑΗ ΜΖ ΚΑΠΝΗΣΧΝ ΥΔΣΗΚΑ ΜΔ ΣΟ ΚΑΠΝΗΜΑ ΚΑΗ ΣΑ ΑΝΣΗΚΑΠΝΗΣΗΚΑ ΜΔΣΡΑ ΟΝΟΜΑ ΠΟΤΓΑΣΖ: ΜΑΡΗΑ ΣΕΗΔΛΖ ΔΠΟΠΣΖ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΔΠΣΔΜΒΡΗΟ 2012 ΔΚΠΟΝΖΘΔΗΑ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΑΠΑΡΑΗΣΖΣΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΚΣΖΖ ΣΟΤ ΒΑΗΚΟΤ ΠΣΤΥΗΟΤ ελίδα 1 από 98

2 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Σν θάπληζκα είλαη ε εηζπλνή ηνπ θαπλνχ πνπ βγαίλεη απφ θαηγφκελα θχιια ή ηξίκκαηα θαπλνχ. Δίλαη κία πνιχ παιηά ζπλήζεηα, πνπ αξρηθά είραλ νη ηζαγελείο ηεο Κεληξηθήο Ακεξηθήο. Ζ ζπλήζεηα ηνπ θαπλίζκαηνο θαη ε θαιιηέξγεηα ηνπ θπηνχ, ζηελ Δπξψπε, ήξζε απφ ηνπο Ηζπαλνχο ηνλ 16 ν αηψλα. Απφ ηελ ζηηγκή πνπ έγηλε γλσζηή ζηνπο αλζξψπνπο απηή ε «θαθηά» ζπλήζεηα, εμαπιψζεθε ξαγδαία ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν. Σν θάπληζκα φκσο έρεη άζρεκε επίδξαζε ζηνλ αλζξψπηλν νξγαληζκφ θαη πξνθαιεί πνιιέο αζζέλεηεο φπσο είλαη ν θαξθίλνο ηνπ πλεχκνλα, ε βξνγρίηηδα θαη δηάθνξεο θαξδηναγγεηαθέο παζήζεηο. Αλ θαη έρεη πεξάζεη ηνπιάρηζηνλ κηζφο αηψλαο απφ ηελ πξψηε επηζηεκνληθή έξεπλα πνπ θαηαδείθλπε ηηο πηζαλέο επηπηψζεηο ηνπ θαπλίζκαηνο ζηελ πγεία θαη ελψ πιένλ έρνπλ δηεξεπλεζεί θαη δηαπηζησζεί απφ ηελ παγθφζκηα επηζηεκνληθή θνηλφηεηα, ζε κεγάιν βαζκφ, νη ζπλέπεηεο απηψλ ηφζν ζηνλ ελεξγφ φζν θαη ζηνλ παζεηηθφ θαπληζηή, ν αξηζκφο ησλ θαπληζηψλ παγθνζκίσο απμάλεηαη αληί λα κεηψλεηαη. Σν θάπληζκα ζχκθσλα κε έξεπλεο, απνηειεί ηε ζπλεζέζηεξε αηηία ζαλάηνπ πνπ ζα κπνξνχζε λα απνθεπρζεί ζηελ ΔΔ. Γλσξίδνληαο ινηπφλ ηηο δπζκελείο ζπλέπεηεο ζηνλ αλζξψπηλν νξγαληζκφ ησλ θαπληζηψλ θαη ησλ παζεηηθψλ θαπληζηψλ, ε ΔΔ ιακβάλεη κέηξα ηα ηειεπηαία ρξφληα, γηα λα απνζαξξχλεη ηε δεκηνπξγία λέσλ θαπληζηψλ, λα βνεζά φζνπο ζέινπλ λα θφςνπλ ην θάπληζκα, λα πξνζηαηεχεη ηνπο παζεηηθνχο θαπληζηέο θαη λα πεξηνξίδεη ηε δηαθήκηζε θαη ηελ πξνψζεζε πξντφλησλ θαπλνχ ζηελ αγνξά. ελίδα 2 από 98

3 Σέηνηνπ είδνπο λνκνζεηηθέο δηαηάμεηο έρνπλ ςεθηζηεί λα εθαξκφδνληαη θαη ζηελ Διιάδα, πξνθαιψληαο «ζχειια» αληηδξάζεσλ ζε ηδηνθηήηεο εζηηαηνξίσλ, cafe,θέληξσλ δηαζθέδαζεο αιιά θαη ζε απινχο πνιίηεο. θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, είλαη λα αλαδείμεη : Σελ ηζηνξία ηνπ θαπλνχ αλά ηνπο αηψλεο Σηο ρξήζεηο ηηο ληθνηίλεο θαη ηηο αηηίεο έλαξμεο ηνπ θαπλίζκαηνο ηηο βιαβεξέο ζπλέπεηεο ηνπ θαπλίζκαηνο ζηνλ νξγαληζκφ ησλ αλζξψπσλ, είηε θαπλίδνπλ, είηε είλαη παζεηηθνί δέθηεο, ηελ ζεκεξηλή εηθφλα ησλ θαπληζηψλ πνπ πεζαίλνπλ απφ ην ηζηγάξν θαη ηα αληηθαπληζηηθά κέηξα πνπ έρεη πάξεη ε Δ.Δ. θαη ηα νπνία ηα ηειεπηαία ρξφληα εθαξκφδνληαη θαη ζηελ Διιάδα. Δπίζεο, ζα αλαιχζνπκε πσο ζπκπεξηθέξνληαη νη θαπληζηέο θαη πσο νη κε θαπληζηέο ζην θάπληζκα θαη ζηα αληηθαπληζηηθά κέηξα. Λέμεηο Κιεηδηά: θαπλφο (θπηφ), θάπληζκα, ληθνηίλε, αηηίεο έλαξμεο θαπλίζκαηνο, είδε θαπλίζκαηνο, ζεκεξηλή εηθφλα θαπληζηψλ, επηπηψζεηο θαπλίζκαηνο ζηνλ νξγαληζκφ, επξσπατθέο δηαηάμεηο θαηαπνιέκεζεο θαπλίζκαηνο, ν αληηθαπληζηηθφο λφκνο ζηελ Διιάδα, αληηιήςεηο-αληηδξάζεηο θαπληζηψλ θαη κε θαπληζηψλ. ελίδα 3 από 98

4 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΔΛ. ΠΔΡΗΛΖΦΖ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Ο ΚΑΠΝΟ ΚΑΗ Ζ ΗΣΟΡΗΑ ΣΟΤ 1.1. ΣΟ ΦΤΣΟ ΚΑΠΝΟ ΚΑΗ ΣΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΟΤ 1.2. Ζ ΝΗΚΟΣΗΝΖ Ζ ΗΣΟΡΗΑ ΣΖ ΝΗΚΟΣΗΝΖ ΟΗ ΥΡΖΔΗ ΣΖ ΝΗΚΟΣΗΝΖ ΟΗ ΓΡΑΔΗ ΚΑΗ ΟΗ ΑΝΔΠΗΘΤΜΖΣΔ ΔΝΔΡΓΔΗΔ ΣΖ ΝΗΚΟΣΗΝΖ 1.3. ΣΤΠΟΗ ΚΑΠΝΟΤ 1.4. Ζ ΗΣΟΡΗΑ ΣΟΤ ΚΑΠΝΟΤ 1.5. Ζ ΗΣΟΡΗΑ ΣΟΤ ΚΑΠΝΟΤ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΣΟ ΚΑΠΝΗΜΑ ΚΑΗ ΟΗ ΚΑΠΝΟΒΗΟΜΖΥΑΝΗΔ 2.1. Ζ ΓΔΝΝΖΖ ΣΟΤ ΣΗΓΑΡΟΤ 2.2. ΟΗ ΚΑΠΝΟΒΗΟΜΖΥΑΝΗΔ ΠΑΓΚΟΜΗΧ 2.3. ΟΗ ΚΑΠΝΟΒΗΟΜΖΥΑΝΗΔ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΑΗΣΗΔ ΔΝΑΡΞΖ ΚΑΠΝΗΜΑΣΟ ΚΑΗ ΣΑ ΔΗΓΖ ΣΟΤ ΚΑΠΝΗΜΑΣΟ 3.1. ΟΗ ΑΗΣΗΔ ΔΝΑΡΞΖ ΚΑΠΝΗΜΑΣΟ 3.2. Ζ ΦΤΥΟΛΟΓΗΑ ΣΟΤ ΚΑΠΝΗΣΖ 3.3. ΣΑ ΔΗΓΖ ΣΟΤ ΚΑΠΝΗΜΑΣΟ 3.4. ΣΟ ΠΑΘΖΣΗΚΟ ΚΑΠΝΗΜΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: Ζ ΖΜΔΡΗΝΖ ΔΗΚΟΝΑ ΣΧΝ ΚΑΠΝΗΣΧΝ 4.1. ΓΗΑΣΗ ΚΑΠΝΗΕΟΤΝ ΟΗ ΝΔΟΗ; 4.2. ΚΑΠΝΗΜΑ Δ ΠΑΗΓΗΑ ΚΑΗ ΔΦΖΒΟΤ 4.3. ΝΟΜΟΘΔΗΔ Δ ΥΧΡΔ ΣΖ Δ.Δ. ΠΟΤ ΓΔΝ ΔΠΗΣΡΔΠΟΤΝ ΣΟ ΣΗΓΑΡΟ ΣΟΤ ΑΝΗΛΖΚΟΤ ελίδα 4 από 98

5 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: ΟΗ ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΣΖΝ ΤΓΔΗΑ ΚΑΠΝΗΣΧΝ ΚΑΗ ΜΖ ΚΑΠΝΗΣΧΝ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6: ΟΗ ΔΤΡΧΠΑΨΚΔ ΓΗΑΣΑΞΔΗ ΓΗΑ ΣΖΝ ΚΑΣΑΠΟΛΔΜΖΖ ΣΟΤ ΚΑΠΝΗΜΣΟ 6.1. Ο ΑΝΣΗΚΑΠΝΗΣΗΚΟ ΝΟΜΟ ΠΑΓΚΟΜΗΧ 6.2. Ο ΑΝΣΗΚΑΠΝΗΣΗΚΟ ΝΟΜΟ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ 6.3. ΜΔΣΡΑ ΠΡΟΛΖΦΖ ΚΑΣΑΠΟΛΔΜΖΖ ΣΟΤ ΚΑΠΝΗΜΑΣΟ ΜΔΣΡΑ ΦΟΡΟΛΟΓΖΖ/ΣΗΜΟΛΟΓΖΖ ΣΧΝ ΠΡΟΗΟΝΣΧΝ ΚΑΠΝΟΤ ΠΡΟΣΑΗΑ ΑΠΟ ΣΖΝ ΔΚΘΔΖ ΣΟΝ ΚΑΠΝΟ ΤΚΔΤΑΗΑ ΚΑΗ ΖΜΑΝΖ ΣΧΝ ΠΡΟΨΟΝΣΧΝ ΚΑΠΝΟΤ ΜΟΡΦΧΖ, ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ, ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΔΤΑΗΘΖΣΟΠΟΗΖΖ ΓΗΑΦΖΜΗΖ ΚΑΗ ΠΡΟΧΘΖΖ ΠΡΟΨΟΝΣΧΝ ΚΑΠΝΟΤ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7: ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΓΗΔΡΔΤΝΖΖ ΑΝΣΗΛΖΦΔΧΝ ΚΑΠΝΗΣΧΝ ΚΑΗ ΜΖ ΓΗΑ ΣΟ ΚΑΠΝΗΜΑ ΚΑΗ ΣΑ ΑΝΣΗΚΑΠΝΗΣΗΚΑ ΜΔΣΡΑ, ΣΟΝ ΓΖΜΟ ΝΔΣΟΤ 7.1. ΓΔΝΗΚΑ ΓΗΑ ΣΟΝ ΓΖΜΟ ΝΔΣΟΤ 7.2. ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΟΤ ΓΔΗΓΜΑΣΟ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ 7.3. ΔΠΗΛΟΓΖ ΜΔΘΟΛΟΓΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΜΔΘΟΓΟ ΤΛΛΟΓΖ ΣΟΗΥΔΗΧΝ 7.4. ΚΟΠΟ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 8: ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΔΤΡΖΜΑΣΧΝ ΔΡΔΤΝΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 9: ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 10:ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 10.1 ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 10.2 ΞΔΝΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΖΓΔΓΗΑΓΗΚΣΤΟΤ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 11 : ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ ελίδα 5 από 98

6 Ο ΚΑΠΝΟ ΚΑΗ Ζ ΗΣΟΡΗΑ ΣΟΤ 1.1. ΣΟ ΦΤΣΟ ΚΑΠΝΟ ΚΑΗ ΣΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΟΤ Ο θαπλφο είλαη κνλνεηέο, πνψδεο θπηφ θαη αλήθεη ζην γέλνο «Νηθνηηαλή» (Nicotiana), ην νπνίν θαιιηεξγείηαη γηα ηα θχιια ηνπ. Απηά, έπεηηα απφ θαηάιιειε επεμεξγαζία ρξεζηκνπνηνχληαη γηα θάπληζκα. Έλα απιφ ηαπεηλφ ρφξην, πνπ έµειιε λα δηαδξακαηίζεη ζεµαληηθφ ξφιν ζηηο γελεέο ηνπ µκεηαγελέζηεξνπ θαη θπξίσο ηνπ ζχγρξνλνπ θφζµνπ. Σν γέλνο Νηθνηηαλή πεξηιακβάλεη γχξσ ζηα πελήληα είδε, εθ ησλ νπνίσλ ηα πιείζηα είλαη ηζαγελή ηεο Ακεξηθαληθήο επείξνπ. Γχν είδε δελ είλαη ηζαγελή ηεο Ακεξηθήο, Ν. ε γιχθνζκνο ή Ν. ε εδχπλνπο (N. suaveolens) κε ηηο πνηθηιίεο Ν. ε ζηξνγγπιφθπιινο (N. rotundifolia) θαη Ν. ε θπκαηψδεο ή Ν. ε θπκαηφθπιινο (N. undulata) θαη ε Ν. ε εχνζκνο (N. fragrans). Ο θαπλφο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζην θάπληζκα ηνπ λαξγηιέ είλαη ην θχιιν ηνπ θπηνχ Νηθνηηαλή ε πηεξσηή ή Νηθνηηαλή ε πεξζηθή (Nicotiana alata, Nicotiana persica), ηζαγελνχο ηεο Βξαδηιίαο. 1. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαπλνχ Ο θαπλφο είλαη θπηφ εηήζην, πνψδεο θαη θηάλεη ηα 3κ. χςνο. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θπηνχ είλαη ηα εμήο: 1 Καπλφο (θπηφ) ελίδα 6 από 98

7 βιαζηφο ηνπ θηάλεη ην χςνο ησλ 2 κέηξσλ, είλαη ηξηρνεηδήο µε κηθξέο ίλεο πνπ εθθξίλνπλ έλα ημψδεο πγξφ. Σα άλζε ηνπ είλαη ζσιελφκνξθα, ιεπθνχ, ξνδ ή θφθθηλνπ ρξψκαηνο θαη ζρεκαηίδνπλ ηαμηαλζίεο. Σα θχιια ηνπ ελαιιάζζνληαη θαη είλαη είηε µε κίζρνπο είηε ρσξίο, θηάλνληαο ζην κήθνο ηα 80 εθαηνζηά, ρλνπδσηά θαη γινηψδε Ο θαξπφο ηνπ είλαη θάςα θα πεξηέρεη κεξηθέο ρηιηάδεο ζπφξηα, ηα νπνία κέζσ ηνπ αλέκνπ θαη ησλ εληφκσλ κεηαθέξνληαη εχθνια, κε απνηέιεζκα ηε γνληκνπνίεζή ηνπ. Σν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ θαπλνχ είλαη ε ληθνηίλε, έλα ζπζηαηηθφ ηδηαίηεξα εζηζηηθφ, ην νπνίν βξίζθεηαη θπξίσο ζηα θχιια θαη ραξαθηεξίδεηαη σο λαξθσηηθφ. Ζ πνζφηεηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο νπζίαο δηαθνξνπνηείηαη αλάινγα κε ην είδνο, ηελ πνηθηιία αιιά θαη ηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο, ζηηο νπνίεο αλαπηχζζεηαη ην θπηφ ηνπ θαπλνχ. Ζ ρακειή ζχζηαζε ζε ληθνηίλε, απνηειεί ην βαζηθφ ζηνηρείν γηα ην νπνίν ηα θχιια ηνπ πνχξνπ απνηεινχλ έλα ηδηαίηεξα εθιεπηπζκέλν είδνο θαπλνχ, θαηφπηλ ζπγθεθξηκέλεο επεμεξγαζίαο 2. Δπηπιένλ, αμίδεη λα αλαθέξνπκε, πσο ε πνηφηεηά ηνπ θπηνχ δηαθνξνπνηείηαη αλάινγα κε ηα εηδηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ, ηα νπνία είλαη: το πάχοσ και το μήκοσ του φφλλου, η ελαςτικότητα ο χρωματιςμόσ το άρωμα του η υφή και τα διάφορα χημικά χαρακτηριςτικά η ευρεία χρήςη του ςτουσ καταναλωτζσ η λιγότερο ή περιςςότερο γλυκιά γεφςη 2 Θεβαίνο Α., «Σν θπηφ ηνπ θαπλνχ»δβδνκαδηαίν Πεξηνδηθφ Πνιηηηζκνχ, Καιεηδνζθφπην (έλζεην ηνπ ) ελίδα 7 από 98

8 Απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά ινηπφλ, είλαη εθείλα πνπ ζπληζηνχλ κία παξαγσγή θαιή ή αδηάθνξε Ζ ληθνηίλε Νηθνηίλε νλνκάδεηαη ην αιθαινεηδέο ζηνηρείν, ην νπνίν βξίζθεηαη ζηα θχιια ηνπ θαπλνχ ζε πνζφηεηεο 0,6 έσο 15%. Δίλαη πγξφ, άρξσκν, ιηπαξφ θαη δειεηεξηψδεο, κε έληνλε νζκή θαη πηθξή γεχζε. Μπνξεί λα δηαιπζεί ζην λεξφ ή ζην νηλφπλεπκα. Σν γεγνλφο φηη ε ληθνηίλε θαίγεηαη ζηνλ αέξα είλαη απηφ πνπ θάλεη δπλαηφ ην θάπληζκα, θαζψο απφ ηα 20 mg πεξίπνπ πνπ πεξηέρεη έλα ηζηγάξν κφλν ην 1 mg πεξίπνπ εηζπλέεηαη. Ζ ληθνηίλε, φπσο φια ηα αιθαινεηδή, είλαη βάζε θαη ζρεκαηίδεη άιαηα κε ηα νμέα 3. Ζ ληθνηίλε είλαη ε νπζία πνπ επζχλεηαη γηα ηε επξχηαηε δηάδνζε ηεο ρξήζεο ηνπ θαπλνχ, δεδνκέλνπ φηη έρεη ηζρπξέο εζηζηηθέο ηδηφηεηεο. Ο εζηζκφο ζηε ληθνηίλε απνηειεί ηελ πην δηαδεδνκέλε θαη δαπαλεξή ζε δσέο θαη ρξήκα εμάξηεζε αιιά θαη ηελ πην παξαγλσξηζκέλε θαη αγλνεκέλε απφ ηηο εμαξηήζεηο Ζ ηζηνξία ηεο ληθνηίλεο Ζ ληθνηίλε πξνθαιεί εξεζηζκφ ζηνλ νξγαληζκφ ηνπ θαπληζηή. Ζ παξνπζία ηα ζηνλ ρπκφ ησλ θχιισλ ηνπ θαπλνχ, αλαθαιχθζεθε απφ ηνλ Γάιιν ρεκηθφ-θαξκαθνπνηφ Louis Nicolas Vauquelin ην 1809, ν νπνίνο παξέιαβε ληθνηίλε ζε αθάζαξηε κνξθή κε 3 Δγθπθινπαίδεηα «2002» ελίδα 8 από 98

9 δηαβίβαζε πδξαηκψλ κέζσ θχιισλ θαπλνχ. ε ρεκηθψο θαζαξή κνξθή ε ληθνηίλε παξαιήθζεθε απφ ηα θχιια ηνπ θαπλνχ ην 1828 απφ ηνπο Γεξκαλνχο ρεκηθνχο Poselt θαη Reimann ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Υατδειβέξγεο. Ο εκπεηξηθφο ρεκηθφο ηχπνο ηεο ληθνηίλεο βξέζεθε απφ ηνλ Melsens ην 1843 θαη ν ζπληαθηηθφο ηχπνο ηεο απφ ηνλ Pinner ην Οη ρξήζεηο ηεο ληθνηίλεο Ζ ληθνηίλε, φπσο αλαθέξακε ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην, παξάγεηαη κε εθρχιηζε ησλ θχιισλ θαπλνχ, αθνχ πξνεγνπκέλσο απηά πγξαλζνχλ κε δηάιπκα ηζρπξήο βάζεο γηα λα απειεπζεξσζεί ε ληθνηίλε απφ ηα άιαηά ηεο. Υξεζηκεχεη ζηε ζεξαπεπηηθή, σο δηεγεξηηθφ ηνπ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο. Έρεη, επίζεο, ρξεζηκνπνηεζεί ζηελ παξαζθεπή εληνκνθηφλσλ, ζεσξνχκελε αξρηθά σο ""νηθνινγηθφ"" εληνκνθηφλν πξνεξρφκελν απφ ην θπηηθφ βαζίιεην. Μπνξεί, φκσο, λα ζθνηψζεη θαη άιια δψα, θαη θπξίσο κηθξά πηελά, ηα νπνία ζα εηζπλεχζνπλ ηνπο αηκνχο ηεο. Χο εθ ηνχηνπ, ε ληθνηίλε έρεη ρξεζηκνπνηεζεί ζηελ παξαζθεπή εληνκνθηφλσλ γηα ςεθαζκνχο θαιιηεξγεηψλ ζε ζεξκνθήπηα, ζεσξνχκελε αξρηθά σο "νηθνινγηθφ" εληνκνθηφλν ηνλ 17 ν αηψλα. Έρεη ην πιενλέθηεκα φηη ηα επηβιαβή έληνκα δελ αλαπηχζζνπλ αλνρή απέλαληί ηεο θαη επίζεο αλαθέξεηαη φηη δελ βιάπηεη ρξήζηκα ή αβιαβή έληνκα ελίδα 9 από 98

10 Σν γλσζηφηεξν ληθνηηλνχρν εληνκνθηφλν είλαη ην νλνκαδφκελν Black Leaf 40 (δηάιπκα 40% ζεηηθήο ληθνηίλεο). Σν δηάιπκα απηφ αξαηψλεηαη κε δηάιπκα ζάπσλνο, νπφηε ιφγσ ηνπ αιθαιηθνχ ph ηνπ ζαπσλνδηαιχκαηνο ειεπζεξψλεηαη ληθνηίλε. Σν ληθνηηλνχρν ζαπσλνδηάιπκα πνπ πξνθχπηεη, ςεθάδεηαη ζηηο θαιιηέξγεηεο. Σν Black Leaf 40 ζπάληα ρξεζηκνπνηείηαη πιένλ. Ζ παξαγσγή ηνπ ζηηο ΖΠΑ ζηακάηεζε απφ ην 1992 θαη έρεη αληηθαηαζηαζεί απφ δξαζηηθφηεξα φξγαλν-θσζθνξηθά εληνκνθηφλα 6. Δπηπιένλ, ε ρξήζε ηεο ληθνηίλεο γηα ζεξαπεπηηθνχο ιφγνπο έγθεηηαη κφλν ζηε ζεξαπεία δηαθνπήο θαπλίζκαηνο. Πνζφηεηεο ληθνηίλεο ρξεζηκνπνηνχληαη απφ δηάθνξεο θαξκαθεπηηθέο βηνκεραλίεο πνπ παξαζθεπάδνπλ επηζέκαηα θαη ηζίριεο ληθνηίλεο, ξηληθά θαη εηζπλεφκελα ζπξέη πνπ βνεζνχλ ζηελ απεμάξηεζε απφ ην θάπληζκα, κηα αγνξά πνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα βξίζθεηαη ζε "άλζεζε" Οη δξάζεηο θαη νη αλεπηζχκεηεο ελέξγεηεο ηεο ληθνηίλεο Ζ ληθνηίλε είλαη κηα ρεκηθή νπζία, φπσο αλαθέξακε παξαπάλσ, έλα αιθαινεηδέο πνπ πξνθαιεί πνηθίιεο αληηδξάζεηο ζηνλ αλζξψπηλν νξγαληζκφ (έρεη ηνμηθή δξάζε). ηαλ ηελ εηζπλένπκε, εηζέξρεηαη ζην αίκα θαη πνιχ γξήγνξα δηαρέεηαη ζε φιν ην ( ). ελίδα 10 από 98

11 ζψκα, ζην δέξκα, ζηνπο κχεο, ζην πεξηθεξηθφ λεπξηθφ ζχζηεκα θαη ζηνλ εγθέθαιν. Ο εγθέθαινο ηνπ θαπληζηή "ζπλεζίδεη" λα δεη θαη λα δξαζηεξηνπνηείηαη κε κία νξηζκέλε δφζε ληθνηίλεο ηελ εκέξα. Μαδί κε ηε ζσκαηηθή εκθαλίδεηαη θαη ε ςπρηθή εμάξηεζε. Ζ ςπρηθή εμάξηεζε (εζηζκφο) είλαη έλα ζχλδξνκν ζπκπεξηθνξάο πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε ςπραλαγθαζηηθή ρξήζε ηνπ ηζηγάξνπ, παξά ηε γλψζε γηα ηελ πξνθαινχκελε βιάβε 8. Ζ ληθνηίλε, ινηπφλ, φηαλ εηζέιζεη ζηνλ αλζξψπηλν νξγαληζκφ κέζσ ηνπ θπθινθνξηθνχ ζπζηήκαηνο, απνξξνθάηαη ηαρέσο θαη ππεξβαίλεη ηνλ αηκαηεγθεθαιηθφ θξαγκφ. Ζ εκηπεξίνδνο δσήο ηεο ληθνηίλεο ζηνλ νξγαληζκφ είλαη πεξίπνπ δχν ψξεο. Απφ θπζηνινγηθήο απφςεσο είλαη έλα απφ ηα ηζρπξφηεξα δειεηήξηα θαη πξνζβάιιεη ηφζν ην θεληξηθφ φζν θαη ην πεξηθεξεηαθφ λεπξηθφ ζχζηεκα θαη είλαη θαη εζηζηηθή. Πξνθαιεί επίζεο: αχμεζε ησλ θαξδηαθψλ παικψλ θαη ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο δάιε θαη λαπηία θαζψο θαη αλνξεμία Ο εζηζκφο πνπ πξνθαιεί ζηνπο θαπληζηέο είλαη ηδηαίηεξα ηζρπξφο, θαζψο κφλν ην 20% ησλ ζπζηεκαηηθά θαπληζηψλ θαηαθέξλνπλ λα θφςνπλ ην θάπληζκα κε ηελ πξψηε πξνζπάζεηα. Αλ θάπνηνο θαπληζηήο θαηαθέξεη λα απέρεη απφ ην θάπληζκα έρεη ζπκπηψκαηα: ηέξεζεο Αχμεζε βάξνπο 8 ελίδα 11 από 98

12 ε πεξηπηψζεηο δειεηεξίαζεο απφ ληθνηίλε εκθαλίδεηαη ζηειφξξνηα, θαπζηηθή γεχζε ζην ζηφκα θαη ζην ιαηκφ, λαπηία, εληεξηθνί πφλνη, έκεηνο θαη δηάξξνηα. Δκθαλίδεηαη, επίζεο, θαη απψιεηα λεπξηθνχ ζπληνληζκνχ. ε πεξηπηψζεηο ιήςεο κεγάισλ δφζεσλ εκθαλίδεηαη ιηπνζπκία ή θψκα, δχζπλνηα, θπάλσζε θαη ηειηθά ζάλαηνο Σχπνη θαπλνχ Ο θνηλφο θαπλφο είλαη ην είδνο ηακπάθν, κνλνεηέο, ηζαγελέο θπηφ ηεο Ννηίνπ Ακεξηθήο. Σνχην δε απνηειεί ην πξψην θπηφ θαπλνχ, κε ην νπνίν ήξζαλ ζε επαθή νη εμεξεπλεηέο ηνπ 15νπ αηψλα. Σν «ηακπάθν» είλαη επίζεο κνλνεηέο θπηφ, κε χςνο πνπ αλέξρεηαη σο ηα 80 εθαηνζηά, ελψ ηα θχιια ηνπ εθθξίλνπλ έλα ημψδεο πγξφ. Ο πξνζδηνξηζµφο ηεο πνηφηεηαο ηνπ θαπλνχ έρεη λα θάλεη µε ην πάρνο θαη ην κήθνο ηνπ θχιινπ,ηελ ειαζηηθφηεηα, ην ρξσµαηηζµφ, ηελ πθή θαη δηάθνξα ρεκηθά ραξαθηεξηζηηθά, φπσο αλαθέξακε θαη ζε πξνεγνχκελν ππνθεθάιαην. Δπίζεο έλαο ηχπνο θαπλνχ ζεσξείηαη θαιφο φηαλ : έρεη πνιινχο θαπληζηέο είλαη αξσκαηηθφο, πνιχ ή ιηγφηεξν, δπλαηφο ή ειαθξχο µε γιπθηά ή ιηγφηεξν γιπθηά γεχζε. Άξα ινηπφλ, δηαθξίλνπκε 3 θαηεγνξίεο 1) Σα αξσκαηηθά. 2) Σα θαπλά γεχζεσο. 3) Σα νπδέηεξα θαπλά Ζ πνηφηεηα, ινηπφλ απνηειεί έλα απνθαζηζηηθφ δήηεκα θαηάηαμεο ηεο εκπνξηθήο αμίαο ηνπ θαπλνχ. Με βάζε πνηνηηθέο αμηνινγήζεηο, ηα θαπλά θαηαηάζζνληαη ζε δχν κεγάιεο θαηεγνξίεο. Ζ ρψξα πξνέιεπζεο ζπληζηά ηελ εηδνπνηφ δηαθνξά γηα ηνχην ην δηαρσξηζκφ. Απφ ηε κηα, ηα ακεξηθαληθά θαπλά κε ηνπο ηξεηο βαζηθνχο ηχπνπο θαη απφ ηελ άιιε ηα αλαηνιηθά θαπλά, ηα νπνία θαιιηεξγνχληαη ζε πεξηνρέο, νη νπνίεο δελ ελίδα 12 από 98

13 θεκίδνληαη γηα ηα πινχζηα εδάθε θαη ηε δπλαηφηεηα ρξήζεο ζεκαληηθψλ, αξδεπηηθψλ κέζσλ. Α) Σα Ακεξηθάληθα θαπλά: Δίλαη 3 νη βαζηθνί ηχπνη ησλ Ακεξηθάληθσλ θαπλψλ. 1) Ο ηχπνο Βηξηδίληα πνπ θάζε θπηφ έρεη 25 πεξίπνπ θχιια κεγάινπ κεγέζνπο κε ρξψκα θηηξηλσπφ πνπ νθείιεηαη θπξίσο ζηε ζχζηαζε ηνπ εδάθνπο ησλ αγξψλ πνπ θαιιηεξγείηαη. 2)Σα θαπλά ηχπνπ Μπέξιευ (Burley) ησλ νπνίσλ ηα θχιια είλαη κηθξφηεξα απφ ηα Βηξηδίληα θαη ην ρξψκα ησλ θχιισλ ηνπο είλαη πξάζηλν αλνηρηφ ν βιαζηφο ηνπο δε ιεπθνθίηξηλνο. Ο ηχπνο απηφο θαιιηεξγείηαη θαη ζηελ Διιάδα. 3)Σέινο ηα θαπλά ηχπνπ Fire-cured κε ηα θχιια ηνπο λα έρνπλ καχξν ρξψκα, ζθιεξή πθή θαη ηδηαίηεξε βαξηά γεχζε. Β) Σα Αλαηνιηθά θαπλά ρεηηθά κε ηα αλαηνιηθά θαπλά, εθείλν πνπ πξέπεη λα ηνληζηεί είλαη πσο απφ ηε ζπλνιηθά, παξαγφκελε πνζφηεηα, εθείλα πνπ θαηαιακβάλνπλ ηηο πξψηεο ζέζεηο, βάζε πνηφηεηαο είλαη εθείλα ησλ κεζνγεηαθψλ ρσξψλ, ηα νπνία αλαπηχζζνληαη ζε μεξέο πεξηνρέο ρσξίο πςειά επίπεδα βξνρνπηψζεσλ. Καιιηεξγνχληαη ζε εδάθε μεξά θαη θησρά είλαη δε πνηθηιίεο θαπλψλ κε κηθξά θαη θνληά θχιια. Θεσξνχληαη αξθεηά εχγεπζηα θαπλά θαη πνιχ θαιήο πνηφηεηαο. Βξίζθνληαη ζε θαιιηέξγεηεο ζηελ Διιάδα, Βνπιγαξία, εξβία, Σνπξθία, πξία θαη αιινχ. Σα θαιχηεξεο πνηφηεηαο αλαηνιηθά θαπλά θχνληαη ζηηο Μεζνγεηαθέο ρψξεο θαη σξηκάδνπλ θπξίσο ηηο μεξέο πεξηφδνπο ρσξίο πνιιέο βξνρέο ελίδα 13 από 98

14 1.4. Ζ ηζηνξία ηνπ θαπλνχ Ο θαπλφο απφ ηα παιηά ρξφληα ήηαλ ζπλδεδεκέλνο κε ηειεηνπξγίεο θαη δνμαζίεο πέλζηκεο ή ενξηαζηηθέο. Οη αλαζθαθέο πνπ έγηλαλ ζηε Νφηην Ακεξηθή απνδεηθλχνπλ φηη ε ρξήζε ηεο πίπαο ρξνλνινγείηαη απφ ηνλ 10ν αηψλα κ.ρ. ην Αξρηπέιαγνο ησλ Αληηιιψλ θαη ζηελ Ν. Ακεξηθή θάπληδαλ επί θαζεκεξηλήο βάζεο Ο θαπλφο θαιιηεξγήζεθε γηα πξψηε θνξά ζηελ Υεξζφλεζν ηνπ Γηνπθαηάλ ζην Μεμηθφ ζχκθσλα κε ηηο αλαζθαθέο θαη ηνλ βξίζθνπκε ζηνπο Μάγηαο ηεο Κεληξηθήο Ακεξηθήο 10. Οη Ηζπαλνί πάλσ ζην ηαμίδη ηνπο ζπλάληεζαλ κεγάια πιήζε αλζξψπσλ, άλδξεο θαη γπλαίθεο κε δάδεο ζηα ρέξηα ηνπο θαη βφηαλα γηα λα θαπλίζνπλ ζχκθσλα κε ηηο ζπλήζεηεο ηνπο. Ζκεξνιφγην Υξηζηνθφξνπ Κνιφκβνπ, 6 Ννέκβξηνπ πσο θαη κε ηελ πξψηε επαθή κε ηα ηδηαίηεξα θαζφιηα ηνπ θαθάνπ, νη επξσπαίνη εμεξεπλεηέο μαθληάζηεθαλ αξρηθά κε ην δψξν ησλ μεξψλ θχιισλ θαπλνχ πνπ ηνπο πξνζέθεξαλ νη ηζαγελείο θαη έηζη ην απέξξηςαλ. Αιιά φηαλ ν Κνιφκβνο έπιεπζε απφ ην αλ αιβαδφξ ζηελ Κνχβα, ηε δεχηεξε ζηάζε ηνπ ζην Νέν Κφζκν, δχν λαχηεο απφ ην πιήξσκά ηνπ ιέγεηαη πσο παξαηήξεζαλ θαιχηεξα ηε παξάμελε γηα απηνχο ζπλήζεηα ηνπ θαπλίζκαηνο, ψζηε κπήθαλ ζηελ δηαδηθαζία λα ην δνθηκάζνπλ. Έγηλαλ έηζη νη πξψηνη Δπξσπαίνη πνπ θάπληζαλ ηνλ θαπλφ (Gately, Iain.. A Cultural History of How an Exotic Plant Seduced Civilization. New York, NY: Grove Press 2001.). Ο Κνιφκβνο ζην εκεξνιφγην ηεο πινήγεζεο πνπ ηεξνχζε ζηηο 28/3/1492 έρνληαο ελίδα 14 από 98

15 ζπλαληήζεη ηνπο Ηλδηάλνπο ηεο Κνχβαο, αλαθέξεη φηη είδε γπλαίθεο κε έλα κηθξφ θαιάκη αλακκέλνπ ρφξηνπ απφ ην νπνίν αλέπλεαλ ην άξσκα ζχκθσλα κε ην έζηκν. Σν θπηφ απηφ ην νλφκαδαλ COHIBA θαη ην θαιάκη (ζσιήλα) TABACO. Οη ηπρνδηψθηεο ηνπ Νένπ Κφζκνπ ήηαλ νη πξψηνη θαπληζηέο ηεο Γχζεο θαζψο επίζεο θαη απηνί πνπ έθεξαλ ζηελ Δπξψπε απνμεξακέλα θχιια θαπλνχ (θαηά ηνλ 16ν αηψλα) θαη έβξηζθαλ επραξίζηεζε ζην θάπληζκα.ηνλ θαπλφ απνδφζεθαλ ζεξαπεπηηθέο έσο θαη ζαπκαηνπξγηθέο ηδηφηεηεο. Ο Εαλ Νηθφη - πξέζβεο ηεο Γαιιίαο ζηελ Πνξηνγαιία - (απφ ηνλ νπνίν πήξε ην φλνκά ηεο ε ληθνηίλε) αγφξαζε κεξηθά θχιια θαπλνχ απφ έλαλ έκπνξν πνπ επέζηξεθε απφ ηελ Νφηην Ακεξηθή. Ο πξέζβεο φηαλ ην δνθίκαζε ηνλ ζεψξεζε ζαλ έλα ζαπκαηνπξγφ ρφξην θαη απνθάζηζε λα ζηείιεη έλα κέξνο ηνπ ζηελ Αηθαηεξίλε ησλ Μεδίθσλ γηα λα ηελ γηαηξέςεη απφ ηηο εκηθξαλίεο ηεο. Σν ζπληζηνχζε γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ άγρνπο, ηε δηαχγεηα ηνπ λνπ θ.α.) Γελ μέξνπκε αλ γηαηξεχηεθαλ νη βαζηιηθέο εκηθξαλίεο πάλησο ν Νηθφη έδσζε ην φλνκά ηνπ ζηελ ληθνηίλε. Σν θπηφ έγηλε γλσζηφηαην ζηελ Γαιιία κε ην φλνκα «ην θπηφ ηεο βαζίιηζζαο» Ζ ηζηνξία ηνπ θαπλνχ ζηελ Διιάδα Ζ θαιιηέξγεηα ηνπ θαπλνχ ζηελ Διιάδα έθηαζε απφ ηνλ Δχμεηλν Πφλην θαη απφ ηα παξάιηα ηεο Μηθξάο Αζίαο. Αξρηθά θαιιηεξγήζεθε ζηελ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη ζηε ζπλέρεηα δηαδφζεθε θαη ζηελ ππφινηπε ρψξα. Ζ θαιιηέξγεηα ηνπ θαπλνχ 12 ελίδα 15 από 98

16 ζπλαληάηαη γηα πξψηε θνξά ζηελ Διιάδα ζηηο αξρέο ηνπ 19νπ αηψλα ζηελ θνηιάδα ηνπ Αμηνχ θαη ζηελ πεξηνρή ηεο Ξάλζεο. χληνκα φκσο ε θαιιηέξγεηα δηαδφζεθε ζε φιεο ηηο θαπλνπαξαγσγηθέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο φπνπ βγήθε πξνζαξκνζκέλνο ζηηο ηνπηθέο ζπλζήθεο ν γλσζηφο ηχπνο πνηθηιηψλ ηνπ αλαηνιηθνχ ηχπνπ. Μεηά ηελ Διιεληθή επαλάζηαζε ε παξαγσγή θαπλνχ έθηαλε ηνπο ηφλνπο, γηα λα θηάζεη ζηα ηέιε ηνπ 1912 πεξίπνπ ζηνπο ηφλνπο. Ζ κεγάιε αχμεζε ζηελ θαιιηέξγεηα ήξζε φκσο κεηά ηελ κηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή θαη ηνλ εξρνκφ ησλ πξνζθχγσλ ζηελ Διιάδα, φπνπ ε παξαγσγή απφ ηφλνπο έθηαζε ηνπο ηφλνπο. Ζ ζεκαζία ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ θαπλνχ απνηππψλεηαη πιήξσο ζηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηεο κεηαπνιεκηθήο Διιάδαο. πγθεθξηκέλα: Σε δεθαεηία ηνπ '50 ε θαιιηεξγνχκελε έθηαζε κε θαπλφ αληηζηνηρνχζε πεξίπνπ ζην 5% ηεο ζπλνιηθήο θαιιηεξγνχκελεο έθηαζεο ηεο ρψξαο, ππνινγίδνληαη γχξσ ζηνπο θαπλεξγάηεο, ελψ άηνκα απαζρνινχληαλ ζηηο θαπλνβηνκεραλίεο θαη ζην θαπλεκπφξην. Ζ εμαγσγή θαπλνχ απνηεινχζε ην 50% ησλ ζπλνιηθψλ εμαγσγψλ ηεο ρψξαο. Γίλεηαη έηζη αληηιεπηφ φηη ε θαιιηέξγεηα ηνπ θαπλνχ είρε κεγάιε ζεκαζία ηφζν γηα ηνλ ηνκέα ηεο γεσξγίαο φζν θαη γηα ηε ρψξα ελ γέλεη. Ζ θαηάζηαζε πξηλ απφ ην Β' Παγθφζκην Πφιεκν δηέθεξε ξηδηθά απφ ηε ζεκεξηλή θαη ν Διιεληθφο θαπλφο θπξηαξρνχζε ζηε δπλακηθή αγνξά ηεο πξνπνιεκηθήο Γεξκαλίαο. Μεηά ηνλ πφιεκν δεκηνπξγήζεθαλ νη πξνυπνζέζεηο πνπ δηεπθφιπλαλ ηελ επηθξάηεζε ηνπ ακεξηθαληθνχ ηχπνπ ηζηγάξσλ φρη κφλν ζηελ Δπξψπε, αιιά θαη ζηνλ ππφινηπν θφζκν, κε ζπλέπεηα ην ζπλερή πεξηνξηζκφ ηνπ αλαηνιηθνχ ηχπνπ θαπλνχ ζηελ αγνξά. Με ηελ έληαμε ηεο Διιάδαο ζηελ ΔΟΚ νη 80 πνηθηιίεο, ππνπνηθηιίεο θαη βηφηππνη πνπ θαιιηεξγνχληαλ ζηε ρψξα καο ζπγρσλεχηεθαλ ζε 8 νκάδεο πνηθηιηψλ θαπλνχ αλαηνιηθνχ ηχπνπ κε ηνπο θσδηθνχο θνηλνηηθνχ αξηζκνχ ήκεξα ν θαπλφο ελίδα 16 από 98

17 θαιιηεξγείηαη ζηε ρψξα καο ζηηο πεξηνρέο ηεο Μαθεδνλίαο, ηεο Θξάθεο, ηεο Θεζζαιίαο, ηεο Ζπείξνπ, ηεο Αηησιναθαξλαλίαο θαη ηεο Πεινπνλλήζνπ. Δμεηδηθεχνληαο ηε ζπλνπηηθή καο παξνπζίαζε ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν, αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε ηνλ πξσηαγσληζηηθφ ξφιν, ηνλ νπνίν δηαδξακάηηζε ζην παξειζφλ θαη ζπλερίδεη σο ηηο κέξεο καο λα δηαδξακαηίδεη ε ειιεληθή θαιιηέξγεηα θαπλνχ. ε πεξηνρέο ηεο ηεξεάο Διιάδαο θαη ηεο Μαθεδνλίαο θχνληαη θαη ζπιιέγνληαη κεξηθέο απφ ηηο πην εθιεθηέο πνηθηιίεο αλαηνιηθψλ θαπλψλ. Απηέο ζπλέβαιαλ κέρξη πξηλ απφ κεξηθέο δεθαεηίεο ζηελ αλάπηπμε ηεο ζρεηηθήο βηνκεραλίαο, κε ηηο νηθνγελεηαθέο επηρεηξήζεηο ησλ Καξέιηα θαη Παπαζηξάηνπ, λα ζεκεηψλνπλ ζεκαληηθά επηηεχγκαηα ζηνλ ηνκέα ησλ εμαγσγψλ θαη ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξάζεο. Οη πφιεηο ηνπ Αγξηλίνπ, ηεο Ξάλζεο, ηεο Γξάκαο θαη ηεο Καβάιαο απνηέιεζαλ ηηο θπξηφηεξεο πεξηνρέο θαιιηέξγεηαο θαη επεμεξγαζίαο εμαηξεηηθψλ πνηθηιηψλ ηνπ θαπλνχ, ζπγθεληξψλνληαο ηηο πξνεγνχκελεο δεθαεηίεο κεγάιν αξηζκφ ηνπ ειιεληθνχ, εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Οη νλνκαζίεο κεξηθψλ απφ ηνπο πην εθιεθηνχο θαπλνχο, νη νπνίνη εμαθνινπζνχλ λα θχνληαη ζηηο νκαιέο εθηάζεηο ηεο Αλαηνιηθήο Θξάθεο, ηεο Μαθεδνλίαο θαη ηεο ηεξεάο Διιάδαο είλαη νη εμήο: «Μπαζκάο» Μαθεδνλίαο, «Μπαζκάο» Ξάλζεο, ν αξσκαηηθφηεξνο, ίζσο, θαπλφο ηνπ θφζκνπ, «Είρλα», «Οπδέηεξνο» Μαθεδνλίαο, «Σζεκπέιηα» Αγξηλίνπ ελίδα 17 από 98

18 ΣΟ ΚΑΠΝΗΜΑ ΚΑΗ ΟΗ ΚΑΠΝΟΒΗΟΜΖΥΑΝΗΔ 2.1. Ζ γέλλεζε ηνπ ηζηγάξνπ Οη άλζξσπνη γηα πξψηε θνξά ήξζαλ ζε επαθή κε ηα θπηά θαπλνχ πεξίπνπ ρξφληα πξηλ, φηαλ κεηαλάζηεο αζηαηηθήο θαηαγσγήο πέξαζαλ γηα πξψηε θνξά ην Βεξίγγεην Πνξζκφ θαη εμαπιψζεθαλ ζε φιεο ηηο επείξνπο (γλσζηή ζήκεξα σο ηελ Ακεξηθή), φπνπ ν θαπλφο ήηαλ εθεί ληφπηνο. Ο θαπλφο πηζαλφλ αξρηθά καζηφηαλ κε απνμεξακέλα ή ςεκέλα θχιια, ή εηζπλένληαλ απφ ηε κχηε. ηηο αξρέο ηνπ δέθαηνπ έλαηνπ αηψλα, ελψ κεγάιν κέξνο ηεο Δπξψπεο ήηαλ ππφ ηελ επηξξνή ηνπ Ναπνιένληα, ν γαιιηθφο ζηξαηφο θαηαιακβάλεη ηελ Ηζπαλία θαη έξρεηαη γηα πξψηε θνξά ζε επαθή κε ηα δεκνθηιή ηζπαληθά πξντφληα θαπλνχ. Πνιινί Ηζπαλνί δηαηήξεζαλ ην έζηκν πνπ πέξαζε ζηνπο πξνγφλνπο ηνπο απφ ηνπο Αδηέθνπο νη νπνίνη θάπληδαλ θαπλφ ηπιίγνληαο ηνλ ζε έλα θνκκάηη ηνπ θινηνχ ηνπ θαιακπνθηνχ, ην νπνίν αξγφηεξα κεηαηξάπεθε ζε ραξηί. Απηή ε κηθξή, επέιηθηε κέζνδν ηνπ θαπλίζκαηνο νλνκαδφηαλ papelote, ή πην ζπρλά cigarito, ηζπαληθφ ππνθνξηζηηθφ ηνπ πνχξνπ. ελίδα 18 από 98

19 Οη Δπξσπαίνη εμεξεπλεηέο είραλ αξρηθά κπεξδεκέλνη κε ην δψξν ησλ απνμεξακέλσλ θχιισλ θαπλνχ θαη έηζη ην απέξξηπηαλ. Αιιά φηαλ ν Κνιφκβνο θαηέπιεπζε απφ ην αλ αιβαδφξ πξνο ηελ Κνχβα, ηε δεχηεξε ζηάζε ηνπ ζην Νέν Κφζκν, δχν κέιε ηνπ πιεξψκαηφο ιέγεηαη φηη παξαηεξνχζαλ πην ζηελά ην έζηκν ηνπ θαπλίζκαηνο, αθφκε πήγαλ πην καθξηά ψζηε λα ην δνθηκάζνπλ... "έηζη έγηλαλ νη πξψηνη Δπξσπαίνη πνπ θάπληζαλ ηζηγάξν"(gately Iain.. A Cultural History of How an Exotic Plant Seduced Civilization. New York, NY: Grove Press 2001) Οη θαπλνβηνκεραλίεο παγθνζκίσο Σν πέξαζκα απφ ην θάπληζκα αθαηέξγαζηνπ θαπλνχ ζην ηζηγάξν έγηλε κφιηο ηνλ 20ν αηψλα, φηαλ κε ηελ πξφνδν ηεο κεραληθήο έγηλε δπλαηφ λα παξαρζεί ζε κεγάιεο πνζφηεηεο. Σφηε δεκηνπξγήζεθαλ θαη νη πξψηεο θαπλνβηνκεραλίεο, πνπ ζεκείσζαλ κεγάιε άλνδν ζηελ παξαγσγή ηνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Α' Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ, φηαλ θάησ απφ ην ζηξεο ηεο κάρεο, νη ζηξαηηψηεο θάπληδαλ φιν θαη πην πνιχ, κε ζπλέπεηα λα εζηζηνχλ ζηε ληθνηίλε 14. Μέρξη ην 1800, πνιινί άλζξσπνη είραλ αξρίζεη λα ρξεζηκνπνηνχλ κηθξέο πνζφηεηεο θαπλνχ. Μεξηθνί κε ην κάζεκα. Άιινη πεξηζηαζηαθά ζε έλα ζσιήλα, είηε κε ην ρέξη έιαζεο έλα ηζηγάξν ή πνχξν. Καηά κέζν φξν, νη άλζξσπνη ηφηε θάπληδαλ πεξίπνπ 40 ηζηγάξα ην ρξφλν ελίδα 19 από 98

20 Σα πξψηα εκπνξηθά ηζηγάξα έγηλαλ ην 1865 απφ ηελ Οπάζηγθηνλ Γνχθα ζε αγξφθηεκα 300-ζηξεκκάησλ ζην Raleigh, Βφξεηα Καξνιίλα. Σα ζηξηθηά ηζηγάξα ηνπ πνπιήζεθαλ ζε ζηξαηηψηεο ζην ηέινο ηνπ Δκθπιίνπ Πνιέκνπ 15. Απηφ ζπλέρηδε κέρξη πνπ ν James Bonsack εθεχξε ηε κεραλή παξαζθεπήο ηζηγάξσλ ην 1881 φηη ην θάπληζκα έγηλε επξέσο δηαδεδνκέλν. Ζ Bonsack κεραλή ηζηγάξσλ ζα κπνξνχζε λα θάλεη ηζηγάξα ηελ εκέξα. Πήγε ζηελ επηρείξεζε κε ην γην ηνπ ν Washington Duke (Οπάζηγθηνλ Γνχθαο), ηνλ James "Buck" Duke. Έρηηζαλ έλα εξγνζηάζην θαη έθαλε 10 εθαηνκκχξηα ηζηγάξα ην πξψην έηνο, θαη πεξίπνπ έλα δηο. ηζηγάξα πέληε ρξφληα αξγφηεξα. Σν πξψην εκπνξηθφ ζήκα ησλ ηζηγάξσλ ήηαλ ζπζθεπαζκέλν ζε έλα θνπηί κε ηηο θάξηεο ηνπ κπέηδκπνι θαη έηζη ν Γνχθαο ηνπ Durham. Buck Duke θαη ν παηέξαο ηνπ μεθίλεζαλ ηελ πξψηε εηαηξεία θαπλνχ ζηηο Ζ.Π.Α. πνπ ηελ νλφκαζαλ «American Tobacco Company» 16. Ζ American Tobacco Company ήηαλ ε κεγαιχηεξε θαη πην ηζρπξή εηαηξεία θαπλνχ κέρξη ηηο αξρέο ηνπ Αθνινχζεζαλ θαη άιιεο εηαηξείεο ζηελ ζπλέρεηα. 15, 16 ελίδα 20 από 98

21 Σν 1902 ε Philip Morris εηαηξεία βγήθε κε Marlboro κάξθα ηνπ. Θα πσινχζαλ ηα ηζηγάξα ηνπο, θπξίσο ζηνπο άλδξεο. Σα πάληα αιιάδνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ( ) θαη ζηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν ( ). ε ζηξαηηψηεο ζην εμσηεξηθφ δίλνληαλ δσξεάλ ηζηγάξα θάζε κέξα. Μέρξη ην 1944 ηα θέξδε απφ ηελ παξαγσγή ηζηγάξσλ ήηαλ έσο θαη 300 δηζ. επξψ εηεζίσο. Οη άλδξεο αγφξαδαλ πεξίπνπ ην 75% ηνπ ζπλφινπ ησλ ηζηγάξσλ πνπ παξάγνληαη. Οη πφιεκνη ήηαλ θαιφ γηα ηηο θαπλνβηνκεραλίεο. Απφ ην Β 'Παγθφζκην Πφιεκν, ππήξμαλ έμη γηγαληηαίεο εηαηξείεο ηζηγάξσλ ζηηο ΖΠΑ. Απηέο ήηαλ νη εμήο: Philip Morris Lorillard American Brand s RJ Reynol ds Liggett & Myers Brown & Willia mson Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980, νη θαπλνβηνκεραλίεο είραλ βγεη κε λέεο κάξθεο ηζηγάξσλ κε κηθξφηεξεο πνζφηεηεο πίζζαο θαη ληθνηίλεο θαη βειηίσζε ησλ θίιηξσλ γηα λα θξαηήζεη ηνπο πειάηεο ηνπο ηελ αγνξά θαη λα βνεζήζεη λα κεηψζεη ηνπο θφβνπο ηνπο. Σν αξρέο ηνπ 1980 θιήζεθαλ νη "πφιεκνη πίζζα", επεηδή νη εηαηξείεο θαπλνχ αληαγσλίζηεθαλ επηζεηηθά λα θάλεη πάλσ απφ 100 ρακειήο πεξηεθηηθφηεηαο ζε πίζζα θαη "ultra" ρακειή πίζζα ηζηγάξα. Καζψο γίλεηαη φιν θαη πην δχζθνιν γηα ηηο ελίδα 21 από 98

22 εηαηξείεο θαπλνχ λα πσινχλ ηα πξντφληα ηνπο ζηηο ΖΠΑ, ςάρλνπλ έμσ. Έηζη νη Ακεξηθαληθέο εηαηξείεο θαπλνχ απμάλνληαη ζηελ Αθξηθή, ζηε Νφηηα Ακεξηθή (Βξαδηιία θαη Παξαγνπάε), ζηελ Ηλδία, ζην Παθηζηάλ, ζηηο Φηιηππίλεο, ηελ Διιάδα, ζηελ Σατιάλδε θαη ηε Γνκηληθαλή Γεκνθξαηία Οη θαπλνβηνκεραλίεο ζηελ Διιάδα Σν 1888 ν Γηψξγνο θαη ν Δπζηάζηνο Καξέιηαο ηδξχνπλ ζηελ Καιακάηα κηα κηθξή θαπλεκπνξηθή επηρείξεζε, πξνκεζεχνληαο ηελ πφιε θαη ηα γχξσ ρσξηά. «Οια μεθίλεζαλ απφ κηα κηθξή βηνηερλία θαπλνχ, έλα θνθηήξην, πνπ πσινχζε θνκκέλν θαπλφ ζε ζαθνχιεο ζηελ ηνπηθή αγνξά, φηαλ ην βηνκεραλνπνηεκέλν ηζηγάξν ήηαλ έλα άγλσζην είδνο ζηελ Διιάδα 17. ηελ Διιάδα ν θιάδνο ηεο θαπλνβηνκεραλίαο ππήξμε έλαο δπλακηθφο θαη πςειήο απφδνζεο θιάδνο ηδηαίηεξα απφ ην 1970 έσο ηα κέζα ηνπ 1990, απαζρνιψληαο θαη δίλνληαο δνπιεηά ζε έλα κεγάιν κέξνο ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο, απνδίδνληαο ζην θξάηνο εθαηνκκχξηα ζε θφξνπο, ελψ είλαη απφ ηνπο ιίγνπο εκπνξηθνχο θιάδνπο πνπ έρνπλ ζεηηθφ εκπνξηθφ ηζνδχγην γηα ηελ ρψξα καο. Μπαίλνληαο φκσο ζηελ επφκελε ρηιηεηία ν θιάδνο δέρηεθε κηα βαζηά χθεζε θπξίσο ζηνλ ηνκέα ηεο θαιιηέξγεηαο σο απφξξνηα ηεο επηδφηεζεο άιισλ εηδψλ θαιιηέξγεηαο κε κεγαιχηεξε απφδνζε απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Αιιά θαη ε εκπνξία εηδψλ θαπλνχ ζηε ρψξα καο έρεη πησηηθή πνξεία είηε ιφγσ ησλ λέσλ πην ζθιεξψλ 17 ελίδα 22 από 98

23 αληηθαπληζηηθψλ κέηξσλ, είηε ιφγσ ηεο απμεκέλεο θνξνινγίαο ζηα είδε θαπλνχ πνπ νδεγεί ζε απμεκέλε ηηκή, θαη παξάιιεια ζε ρακειφηεξε θαηαλάισζε. Σν ζεηηθφ ζεκείν γηα ηνλ ζπγθεθξηκέλν θιάδν είλαη ην εκπνξηθφ ηζνδχγην, δειαδή νη εμαγσγέο ζε ζρέζε κε ηηο εηζαγσγέο, ην νπνίν έρεη ζεηηθφ πξφζεκν. Απηφ έρεη ηδηαίηεξε αμία αλ ζθεθηνχκε πσο ε ρψξα καο έρεη ζπλνιηθά αξλεηηθφ ηζνδχγην, εηζάγνληαο κεγαιχηεξεο αμίαο πξντφληα απφ φηη εμάγεη. Οη θαπλνβηνκεραλίεο ζηελ Διιάδα είλαη νη εμήο: 1) Ζ Παπαζηξάηνο είλαη ζπγαηξηθή ηεο Philip Morris International (PMI). Ζ Παπαζηξάηνο είλαη ε κεγαιχηεξε εηαηξεία πξντφλησλ θαπλνχ ζηελ Διιάδα, ε νπνία ζήκεξα απαζρνιεί πεξηζζφηεξα απφ 800 άηνκα. Παξάγεη εθηφο απφ δηεζλείο κάξθεο ηζηγάξσλ, φπσο ην Marlboro, θαη ηνπηθέο κάξθεο, φπσο ηα Assos, President θαη Old Navy. Γηαζέηεη εθηφο απφ ην εξγνζηάζην, εγθαηαζηάζεηο απνζήθεπζεο θαπλψλ ζην Αγξίλην θαζψο θαη πεξηθεξεηαθά γξαθεία πσιήζεσλ ζηε Θεζζαινλίθε, ηελ Πάηξα θαη ην Ζξάθιεην Κξήηεο 18. 2)Ζ θαπλνβηνκεραλία Καξέιηα ηδξχζεθε ην 1888 ζηελ Καιακάηα φπνπ απφ κία ηνπηθή επηρείξεζε παξαγσγήο πξντφλησλ θαπλνχ εμειίρζεθε κέρξη ζήκεξα ζηε κεγαιχηεξε ειιεληθή εηαηξεία πνπ παξάγεη θαη εμάγεη θαπλφ. Σν 1962 κεηαηξέπεηαη ζε αλψλπκε εηαηξεία θαη ην 1971 κεηαθέξεη ηηο εγθαηαζηάζεηο ηεο απφ ην θέληξν ηεο Καιακάηαο δχν ρηιηφκεηξα έμσ απφ ηελ πφιε. Σν 1973 ε 18 ελίδα 23 από 98

24 δηνίθεζε ηεο εηαηξείαο θάλεη ην κεγάιν βήκα: εηζάγεη ηηο κεηνρέο ηεο ζην Υξεκαηηζηήξην Αμηψλ Αζελψλ. Σν ίδην δηάζηεκα ηα ελία ηεο εηαηξείαο αλαιακβάλεη ν θ. Γ. Καξέιηαο, σο δηεπζχλσλ ζχκβνπινο, εθπξνζσπψληαο ηελ ηξίηε γεληά ηεο νηθνγέλεηαο. Σφηε δεκηνπξγείηαη ην ζήκα «Karelia Lights» πνπ έξρεηαη πξψην ζε πσιήζεηο ζηελ θαηεγνξία ηνπ. ήκεξα ε θαπλνβηνκεραλία Καξέιηα ΑΔ είλαη ε δεχηεξε ζε κέγεζνο ειιεληθή θαπλνβηνκεραλία, κε δπλαηφηεηα παξαγσγήο 45 εθαηνκκπξίσλ ηζηγάξσλ εκεξεζίσο, θαη δηαζέηεη αληίζηνηρα ζεκεία πψιεζεο ζε φιε ηελ Διιάδα. Ζ εμαγσγηθή δξαζηεξηφηεηά ηεο εθηείλεηαη ζε πεξηζζφηεξεο απφ 30 ρψξεο ηεο Δπξψπεο, ηεο Ακεξηθήο, ηεο Αζίαο θαη ηεο Αθξηθήο 19. Έρεη ηδξχζεη ζπγαηξηθέο ζε Βνπιγαξία, Αγγιία θαη Σνπξθία, ελψ έρεη ζπλνιηθή παξνπζία ζε 65 ρψξεο ελίδα 24 από 98

25 ΑΗΣΗΔ ΔΝΑΡΞΖ ΚΑΠΝΗΜΑΣΟ ΚΑΗ ΣΑ ΔΗΓΖ ΣΟΤ ΚΑΠΝΗΜΑΣΟ 3.1. Αηηίεο έλαξμεο θαπλίζκαηνο Οη αηηίεο έλαξμεο ηνπ θαπλίζκαηνο έρνπλ απαζρνιήζεη ηνπο επηζηήκνλεο, νη νπνίνη κεηά απφ πνιιέο έξεπλεο θαηέιεμαλ ζην ζπκπέξαζκα φηη νη ιφγνη είλαη 1) Τιηθνί 2) Φπρνθνηλσληθνί 3) πκπεξηθνξάο Πην ζπγθεθξηκέλα, νη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη μεθηλνχλ ην θάπληζκα γηα έλαλ ή πεξηζζφηεξνπο απφ ηνπο παξαθάησ ιφγνπο. Πνιινί αξρίδνπλ ην θάπληζκα ηπραία Μεξηθνί γηα κίκεζε Άιινη επεξεάδνληαη απφ ηηο δηαθεκίζεηο Οξηζκέλνη πηζηεχνπλ πσο ηνπο δίλεη έλα ηδηαίηεξν «ζηπι» Μεξηθνί πηζηεχνπλ πσο ηνπο εξεκεί θαη ηνπο ραιαξψλεη 21 Γηα άιινπο είλαη έλαο ηξφπνο δηέμνδνο απφ ηα πξνβιήκαηα ηνπο Οη λένη- έθεβνη θαπλίδνπλ γηαηί ζέινπλ λα δείμνπλ πσο κεγάισζαλ, είηε γηα απηνπεπνίζεζε, είηε γηα «καγθηά». Γηα νξηζκέλνπο ην θάπληζκα είλαη ην «κέζνλ» γηα λα θεξδίζνπλ ηελ απνδνρή ησλ άιισλ 21 ελίδα 25 από 98

26 Οξηζκέλνη μεθηλνχλ λα θαπλίδνπλ κε ζθνπφ ηελ απψιεηα ζσκαηηθνχ βάξνπο (θπξίσο ηα θνξίηζηα) 22. Πνιινί ζεσξνχλ φηη κε ην λα μεθηλήζνπλ λα θαπλίδνπλ επαλαζηαηνχλ ζηα «φρη» θαη ζηα «πξέπεη» ησλ γνληψλ ηνπο Πνιινί θαπληζηέο αηζζάλνληαη αβνήζεηνη, ή έμσ απφ ηνλ έιεγρν ζηε δσή ηνπο. Αηζζάλνληαη "παξακειεκέλνη". Απηνί νη άλζξσπνη ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην θάπληζκα σο έλα ζπλαηζζεκαηηθφ «δεθαλίθη» Ζ ςπρνινγία ηνπ θαπληζηή Σν θάπληζκα είλαη κηα πνιχπινθε πξάμε ζπλνδεπκέλε απφ εδνληζηηθέο θαηαζηάζεηο νη νπνίεο δηέπνληαη απφ βηνκεραληθνχο θαη θπζηνινγηθνχο κεραληζκνχο. Ζ πξνζσπηθφηεηα ηνπ θαπληζηή ζχκθσλα κε ηελ ςπρηαηξηθή, αθνξά άηνκα εμσζηξεθή, ζπλαηζζεκαηηθψο αζηαζή, κε πςειφ αλδξηζκφ, επηζεηηθά, ηα νπνία σο ππνζηεξίδνπλ κεξηθνί εξεπλεηέο, ζπλδένληαη κε έλαλ - γελλεηηθφ παξάγνληα. Ο Βξεηαλφο ζπγγξαθέαο Νηέζκνλη Μφξηο παξνκνηάδεη ην θάπληζκα κε ην βξέθνο πνπ ζειάδεη ην κεηξηθφ ζηήζνο θαη κε ηα ρείιε θαη ηα ρέξηα ηνπ ληψζεη ηθαλνπνίεζε θαη αζθάιεηα ζηελ κεηξηθή αγθαιηά. Καηά ηνλ Νη. Μφξηο ν θαπληζηήο σο αλψξηκνο ραξαθηήξαο, αηζζάλεηαη αλαζθάιεηα, φπσο θαη ηα λενγέλλεηα, θαη θαηαθεχγεη ζην ππνθαηάζηαην ηνπ, ην ηζηγάξν Νηαβνχ Μ., Σξηρφπνπινο Α.(1992), «Σν θάπληζκα ζηελ εθεβεία. Φπρνθνηλσληθέο δηαζηάζεηο ηεο ζρέζεο ηνπ εθήβνπ κε ην θάπληζκα», Αζήλα, Δθδφζεηο Παπαδήζε ελίδα 26 από 98

27 Οη πεξηζζφηεξνη θαπληζηέο αληηιακβάλνληαη ηελ άκεζε επίδξαζε ηνπ θαπλίζκαηνο σο θάηη ζεηηθφ. Έλα δηεγεξηηθφ πνπ ηνπο θάλεη λα αηζζάλνληαη πην έηνηκνη, πην μεθάζαξνη θαη είλαη ζε ζέζε λα επηθεληξσζνχλ ζηελ εξγαζία ηνπο. Χζηφζν, απηή ε αληίιεςε ηνπ θαπληζηή είλαη κία ςεπδαίζζεζε. Απφ ηελ ζηηγκή πνπ θάπνηνο ζα εηζπλεχζεη ηνλ θαπλφ ηνπ ηζηγάξνπ, εληφο δέθα δεπηεξνιέπησλ, ε ληθνηίλε, πεξλάεη ζηελ θπθινθνξία ηνπ αίκαηνο, δηέξρεηαη ηνλ θξαγκφ πνπ πξνζηαηεχεη ηνλ εγθέθαιν απφ ηηο πεξηζζφηεξεο αθαζαξζίεο, θαη αξρίδεη λα ελεξγεί επί ησλ θπηηάξσλ ηνπ εγθεθάινπ. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ε ληθνηίλε ηαηξηάδεη ηηο ίδηεο "θιεηδαξφηξππεο" σο έλα απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο λεπξνδηαβηβαζηέο ηνπ εγθεθάινπ, φπνπ νδεγεί ζε κηα βηαζχλε ηεο δηέγεξζεο θαη ηεο αχμεζεο ηεο ξνήο ηνπ αίκαηνο πξνο ηνλ εγθέθαιν. Μεηά απφ δέθα ξνπθεμηέο, ν θαπληζηήο αηζζάλεηαη ελεξγνπνηεκέλνο θαη μεθάζαξνο. Μέζα ζε 30 ιεπηά, ε ληθνηίλε κεηψλεηαη θαη ν θαπληζηήο αηζζάλεηαη ηελ ελέξγεηα λα θεχγεη. Έλα δεχηεξν ηζηγάξν είλαη αλακκέλν, θαη ππάξρεη θαη έλα άιιν θχκα ηεο αδξελαιίλεο, πνπ αξρίδεη λα ραιαξψλεη ηνπο κχεο ζε φιν ην ζψκα Σα είδε ηνπ θαπλίζκαηνο θαη ηα είδε ησλ θαπληζηψλ χκθσλα κε ηνλ Russell (1974) ππάξρνπλ δηάθνξα είδε θαπληζηψλ θαη θαπλίζκαηνο κεηαμχ ησλ νπνίσλ μερσξίδνπκε ηα παξαθάησ: Σν ςπρνθνηλσληθφ θάπληζκα. ηελ θαηεγνξία απηή αλήθνπλ ηα άηνκα πνπ θαπλίδνπλ απιά γηα λα ηνπο δνπλ νη άιινη θαη φρη γηα ηελ πξνζσπηθή ηνπο επραξίζηεζε. ε απηήλ ηελ θαηεγνξία ζπλαληάκε θπξίσο εθήβνπο, γηα ηνπο νπνίνπο, φπσο αλαθέξακε παξαπάλσ, ην θάπληζκα είλαη δείγκα ηεο ελειηθίσζεο ηνπο θαη ηεο απηφεπηβεβαίσζεο ηνπο ελίδα 27 από 98

28 ηελ πεξίπησζε απηή αλήθνπλ, επίζεο, άηνκα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ην ηζηγάξν σο κέζν θαηαπνιέκεζεο ηεο ακεραλίαο ηνπο ή πνπ γίλνληαη θαπληζηέο απφ ηελ επίδξαζε άιισλ θαπληζηψλ. Σν αηζζεζηαθφ θηλεζηαθφ θάπληζκα. Γηα ηα άηνκα απηήο ηεο θαηεγνξίαο, ην ηζηγάξν απνηειεί θεηίρ. Ζ ζρέζε ηνπο κε ην θάπληζκα είλαη ζρεδφλ εξσηηθή. Γηα ηνλ θαπληζηή ην θάπληζκα απνηειεί ηεξνηειεζηία θαη ε επραξίζηεζε πνπ αληινχλ ηα άηνκα απηά απφ ηελ πξάμε ηνπ θαπλίζκαηνο είλαη θαλεξή πεξηζζφηεξν ζηνπο θαπληζηέο πίπαο ή πνχξνπ. Σν ζπγθαηαβαηηθφ θάπληζκα. Ο θαπληζηήο απηήο ηεο θαηεγνξίαο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ειέγρεη ηνλ αξηζκφ ησλ ηζηγάξσλ πνπ ζα θαπλίζεη. Γελ κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο εζηζκέλνο γηαηί αλά πάζα ζηηγκή έρεη ηε δπλαηφηεηα λα απέρεη απφ απηή ηε ζπλήζεηα. Καπλίδεη ζε ψξεο αλάπαπιαο ή ζηα πιαίζηα ηεο παξέαο ή φηαλ έρεη ηζηγάξα. Γελ εθδειψλεη ζπκπηψκαηα ζηέξεζεο αθφκα θαη φηαλ έρεη λα θαπλίζεη πνιιέο ψξεο. Σν θαηαπξαυληηθφ θάπληζκα. ε απηή ηελ θαηεγνξία αλήθνπλ νη αγρψδεηο θαη νη λεπξηθνί θαπληζηέο. Γη απηνχο ην θάπληζκα ζπληζηά κέζν θαηαπνιέκεζεο ηνπ άγρνπο θαη ηεο θαζεκεξηλήο έληαζεο. ε αληίζεζε κε ηνπο θαπληζηέο ηεο πξνεγνχκελεο θαηεγνξίαο, απηνί είλαη εμαξηεκέλνη απφ ην ηζηγάξν θαη φηαλ απέρνπλ απφ ην θάπληζκα γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα ππνθέξνπλ απφ έληνλα ζπκπηψκαηα ζηέξεζεο. Σν δηεγεξηηθφ θάπληζκα. Δδψ ππάγνληαη ηα άηνκα εθείλα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηηο δηεγεξηηθέο ηθαλφηεηεο ηεο ληθνηίλεο γηα λα ειαηηψζνπλ ηελ θφπσζε κηαο εμαληιεηηθήο εκέξαο θαη γηα λα απηνζπγθεληξσζνχλ. Πξφθεηηαη ζπλήζσο γηα άηνκα εξγαζηνκαλή πνπ εξγάδνληαη ζε ελίδα 28 από 98

29 πεξηβάιινλ κε πνιχ ζηξεο θαη πνπ θαηαλαιψλνπλ κεγάιεο πνζφηεηεο ληθνηίλεο ζε θξίζηκεο θαη νξηαθέο θαηαζηάζεηο. Σν απηνκαηνπνηεκέλν θάπληζκα. ε απηή ηελ νκάδα αλήθνπλ νη καληψδεηο θαπληζηέο, ηα άηνκα πνπ είλαη απφιπηα εμαξηεκέλα απφ ηε ληθνηίλε θαη πνπ γη απηνχο ην θάπληζκα απνηειεί κηα αζπλείδεηε κεραληθή πξάμε. Οη θαπληζηέο κπνξνχλ λα ρσξηζηνχλ ζηηο εμήο θαηεγνξίεο 26, κε βάζε ηα παξαπάλσ: Οη Γλψζηεο Οη Σαθηηθνί Οη Πεηξακαηηδφκελνη Οη Δζηζκέλνη 3.4. Σν παζεηηθφ θάπληζκα Παζεηηθφ θάπληζκα είλαη φηαλ δελ θαπλίδεηο εζχ ν ίδηνο αιιά θάπνηνο άιινο θαη εζχ είζαη θνληά θαη εηζπλέεηο ηνλ δειεηεξηψδε θαπλφ ηνπ ηζηγάξνπ ή ηεο πίπαο. Σν παζεηηθφ θάπληζκα κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζε κηα ζεηξά ζνβαξψλ θαη ζπρλά κνηξαίσλ αζζελεηψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ θαξδηαθψλ παζήζεσλ, παζήζεσλ ηνπ αλαπλεπζηηθνχ θαη θαξθίλσλ. Σα παηδηά είλαη ηα πην επάισηα ζην παζεηηθφ θάπληζκα. Σν παζεηηθφ θάπληζκα είλαη κηα γλσζηή αηηία ηνπ θαξθίλνπ ησλ 26 Russell, M.A.H., Peto, J., Patel, U.A. (1974).«The clarification of Smoking by Facto rial structure of motives». International Journal of Smoking Cessation ελίδα 29 από 98

30 πλεπκφλσλ, ηεο θαξδηάο θαη ρξφλησλ παζήζεσλ ησλ πλεπκφλσλ φπσο βξνγρίηηδα, θαζψο θαη άιια πξνβιήκαηα πγείαο. Γελ ππάξρεη αζθαιέο επίπεδν απφ ην παζεηηθφ θάπληζκα. Κάζε ρξφλν, ε έθζεζε ζε παζεηηθφ θάπληζκα πξνθαιεί πάλσ πξφσξνπο ζαλάηνπο. Απφ φινπο ηνπο πξφσξνπο ζαλάηνπο, 47% ( ) ζπκβαίλνπλ γπλαίθεο θαη ην 28% ( ) παηδηά πνπ δελ θαπλίδνπλ. Οη κε θαπληζηέο, πνπ εθηίζεληαη ζε παζεηηθφ θάπληζκα ζην ζπίηη ή ζηελ εξγαζία ηνπο απμάλνπλ ηνλ θίλδπλν γηα ηελ αλάπηπμε ησλ πλεπκφλσλ θαξθίλνπ θαηά 20-30%. Ζ έθζεζε ζε παζεηηθφ θάπληζκα απμάλεη ηνλ θίλδπλν ζηεθαληαίαο λφζνπ θαηά 25-30% 27. Σν παζεηηθφ θάπληζκα αλζξψπνπο ην ρξφλν ζχκθσλα κε έξεπλα ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Τγείαο. Ο ΠΟΤ απνθαίλεηαη πσο ην έλα ηξίην ησλ «ζπκάησλ» ηνπ παζεηηθνχ θαπλίζκαηνο είλαη παηδηά πνπ εθηίζεληαη ζηνλ θαπλφ ησλ ελειίθσλ ζην ζπίηη. Σν παζεηηθφ θάπληζκα επζχλεηαη γηα ηελ εκθάληζε πλεπκνλίαο, άζζκαηνο, αιιά θαη γηα ην ζχλδξνκν αηθληδίνπ ζαλάηνπ βξεθψλ (SIDS). H έξεπλα, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζε 192 ρψξεο, έδεημε πσο πεξίπνπ παηδηά πεζαίλνπλ απφ αζζέλεηεο ζρεηηδφκελεο κε ην παζεηηθφ θάπληζκα, ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία εθ ησλ νπνίσλ πξνέξρεηαη απφ ηε Ννηηναλαηνιηθή Αζία θαη ηελ Αθξηθή ελίδα 30 από 98

31 ε παγθφζκηα θιίκαθα, ην 40% ησλ παηδηψλ, ην 33% ησλ αλδξψλ κε-θαπληζηψλ θαη ην 35% ησλ γπλαηθψλ κε-θαπληζηξηψλ εθηέζεθαλ ζηνλ θαπλφ σο παζεηηθνί θαπληζηέο. χκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο ηνπ ΠΟΤ ε έθζεζε ζηνλ θαπλφ πξνθάιεζε ηνλ ηειεπηαίν ρξφλν ζαλάηνπο απφ θαξδηνπάζεηεο, απφ ινηκψμεηο ηνπ αλαπλεπζηηθνχ, απφ άζζκα θαη απφ θαξθίλν ηνπ πλεχκνλα. Ο κεγαιχηεξνο αξηζκφο παζεηηθψλ θαπληζηψλ είλαη ζηελ Δπξψπε θαη ηελ Αζία, ελψ ηα ρακειφηεξα πνζνζηά βξίζθνληαη ζηελ Ακεξηθή, ηελ Αλαηνιηθή Μεζφγεην θαη ηελ Αθξηθή 28. Σν παζεηηθφ θάπληζκα έρεη ηέινο ζεκαληηθφ αληίθηππν θαη ζηηο γπλαίθεο κε «ζχκαηα» παγθνζκίσο, θαζψο ζχκθσλα κε ηελ έξεπλα νη γπλαίθεο ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο ηνπ θφζκνπ εκθαλίδνπλ 50% κεγαιχηεξε πηζαλφηεηα έθζεζεο ζηνλ θαπλφ απφ ηνπο άλδξεο Global Health Observatory (GHO), «Second-hand smoke», ελίδα 31 από 98

32 Ζ ΖΜΔΡΗΝΖ ΔΗΚΟΝΑ ΣΧΝ ΚΑΠΝΗΣΧΝ 4.1. Γηαηί θαπλίδνπλ νη λένη; Ο Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο (Π.Ο.Τ.) εθηηκά φηη ην έλα ηξίην ηνπ παγθφζκηνπ ελήιηθνπ πιεζπζκνχ, δει. 1,1 δηζεθαηνκκχξηα άλζξσπνη, είλαη θαπληζηέο θαη φηη ν θαπλφο πξνθαιεί 3,5 εθαηνκκχξηα ζαλάηνπο εηεζίσο ζε παγθφζκην επίπεδν. Σν πνζνζηφ απηφ ηζνδπλακεί κε ζαλάηνπο ηελ εκέξα απφ αζζέλεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην θάπληζκα. Οη νθεηιφκελνη ζην θάπληζκα ζάλαηνη είλαη πεξηζζφηεξνη απφ ην άζξνηζκα ησλ ζαλάησλ απφ ππξνβφια φπια, ηα λαξθσηηθά, ηηο απηνθηνλίεο, ην AIDS θαη ηα απηνθηλεηηζηηθά αηπρήκαηα. Με ηνλ ηξέρνληα ξπζκφ εμέιημεο, κέρξη ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 2020, νη ζάλαηνη ζα έρνπλ απμεζεί ζε πεξίπνπ 10 εθαηνκκχξηα εηεζίσο. ηαηηζηηθά ηνηρεία Σν θάπληζκα πξνθαιεί: ηνλ ζάλαην 3,5 εθαηνκκπξίσλ αλζξψπσλ θάζε ρξφλν ζε φιν ηνλ θφζκν ην 25% ησλ ζαλάησλ απφ θαξδηνπάζεηα ην 83% ησλ ζαλάησλ απφ ρξφληα βξνγρίηηδα θαη εκθχζεκα ην 90% ησλ πεξηθεξεηαθψλ αγγεηαθψλ λφζσλ πνπ ζπρλά νδεγνχλ ζε αθξσηεξηαζκφ ελίδα 32 από 98

33 ην 82% ησλ ζαλάησλ απφ θαξθίλν ηνπ πλεχκνλα νηθνλνκηθή «αηκνξξαγία» 200 δηζεθαηνκκπξίσλ δνιαξίσλ θάζε ρξφλν ζηνπο πάζρνληεο απφ λφζνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην θάπληζκα, ζχκθσλα κε κειέηε ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ Διιεληθνχ Ηδξχκαηνο Καξδηνινγίαο, ηεο Αληηθαπληζηηθήο θαη Αληηθαξθηληθήο Δηαηξίαο: Ζ Διιάδα είλαη κία απφ ηηο πξψηεο ρψξεο ζηελ Δπξψπε ζε θαηαλάισζε ηζηγάξσλ, κε ηνπο άλδξεο λα πξνεγνχληαη κε 47,4% έλαληη 39,6% ησλ γπλαηθψλ. Σν 33% ησλ εθήβσλ, ειηθίαο 12 έσο 18 εηψλ, έρνπλ δνθηκάζεη ηζηγάξν θαη ην 10% δειψλνπλ θαπληζηέο. χκθσλα κε ηα ηειεπηαία ζηνηρεία ηεο Διιεληθήο Αληηθαξθηληθήο Δηαηξεία: Οη θαπληζηέο ζηε ρψξα καο απμήζεθαλ θαηά 10% απφ ην Σν ίδην, φκσο, ζπλέβε θαη κε ηνπο ζαλάηνπο κε θαξθίλν ηνπ πλεχκνλα, πνπ μεπεξλνχλ πιένλ ηνπο εηεζίσο. Αθφκε θαη απφ ηελ ειηθία ησλ 10 εηψλ, νη Έιιελεο δνθηκάδνπλ ην ηζηγάξν. Μέρξη ηα 14, ζρεδφλ νη κηζνί έθεβνη έρνπλ δνθηκάζεη ηζηγάξν, ελψ ζηα 18 ν έλαο ζηνπο δχν καζεηέο έρεη γίλεη ζπζηεκαηηθφο θαπληζηήο. Μφιηο ην 3% ησλ καζεηψλ ηνπ γπκλαζίνπ θαη ην 11% ησλ καζεηψλ ηνπ ιπθείνπ θαηαθέξλνπλ λα ζηακαηήζνπλ ην θάπληζκα κεηά απφ ζπζηεκαηηθή ρξήζε. Απμάλνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν νη λέεο γπλαίθεο θαπλίζηξηεο, αιιά θαη φζεο δελ ζπκκνξθψλνληαη ζε επαίζζεηεο πεξηφδνπο, φπσο απηέο ηεο εγθπκνζχλεο θαη ηνπ ζειαζκνχ. Γελ είλαη ηπραίν, εμεγνχλ νη επηζηήκνλεο, φηη ε πηζαλφηεηα γηα έκθξαγκα ελίδα 33 από 98

34 ηνπ κπνθαξδίνπ απμήζεθε θαηά 50% ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηηο γπλαίθεο ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο 30. Γηαηί φκσο είλαη ηφζν απειπηζηηθά ηα πνζνζηά ησλ θαπληζηψλ θπξίσο ζηνπο εθήβνπο καζεηέο; χκθσλα κε έξεπλεο επηζηεκψλ νη βαζηθφηεξεο αηηίεο είλαη νη εμήο: Μίκεζε γνλέσλ θαη θίισλ Πηζηεχνπλ πσο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ζα έρνπλ ηελ απνδνρή ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο Δπεξεάδνληαη απφ ηηο δηαθεκίζεηο Σν ζεσξνχλ «καγθηά» Πηζηεχνπλ πσο ηνπο δίλεη έλα ηδηαίηεξν ζηπι θαη Πσο μεθεχγνπλ απφ ηελ πίεζε πνπ δέρνληαη (π.ρ. απφ ηνπο γνλείο ηνπο) 4.2. Κάπληζκα ζε παηδηά θαη εθήβνπο Αμίδεη ζε απηφ ην ζεκείν λα αλαθέξνπκε ηελ άγλνηα πνπ έρνπλ νη πεξηζζφηεξνη λένη ζε ζρέζε κε ηηο βιαβεξέο επηπηψζεηο ηνπ θαπλίζκαηνο. Βάζε εξεπλψλ: -Σν 61% ησλ λέσλ ζα πεη πσο δελ πεηξάδεη λα δνθηκάζνπλ ην ηζηγάξν, αθνχ κεηά ζα ην θφςνπλ. -Σν 26% έρνπλ ηελ ιαλζαζκέλε εληχπσζε πσο νη θαλνληθνί θαπληζηέο κπνξνχλ εχθνια λα θφςνπλ ην θάπληζκα. ε φιεο ηηο πεξηθέξεηεο ηνπ ΠΟΤ εθηφο Δπξψπεο, ηα θνξίηζηα ειηθίαο εηψλ ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ θαπλφ ζε πςειφηεξεο ηηκέο απφ φ, ηη νη γπλαίθεο ειηθίαο 15 εηψλ θαη άλσ. Απηφ ζα κπνξνχζε λα είλαη κηα αληαλάθιαζε ηνπ επηζεηηθφ κάξθεηηλγθ ηεο θαπλνβηνκεραλίαο γηα ηα θνξίηζηα, ηδηαίηεξα ζην θάησ-θαη κεζαίνπ εηζνδήκαηνο ρψξεο. Σα πςειά πνζνζηά κεηαμχ ησλ θνξηηζηψλ είλαη πνιχ ζρεηηθά, φπσο ηα ζηνηρεία απηά δείρλνπλ ζεκαληηθή αχμεζε δπλαηφηεηεο γηα ηηο γπλαίθεο ζην εγγχο 30 ελίδα 34 από 98

35 κέιινλ. Οη ηηκέο ζηηο νπνίεο αγφξηα ρξήζε θαπλνχ κέζν φξν πεξίπνπ 18% ζε παγθφζκην επίπεδν. Μία αηζηφδνμε θιίζε ζρεηηθά κε ηνπο θηλδχλνπο ηνπ θαπλίζκαηνο εμεηάζηεθαλ αλάκεζα ζε 200 εθήβνπο (Ζιηθίαο 12-17) θαη 203 ελήιηθεο (ειηθίαο 30-50), ζην Παλεπηζηήκην ηνπ Μέξπιαλη. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο ήηαλ ηα παξαθάησ: -Ηζρπξέο πιεηνςεθίεο ησλ εθήβσλ θαη ησλ ελειίθσλ θαπληζηψλ θαη κε θαπληζηψλ ζπκθψλεζαλ φηη ην θάπληζκα είλαη εζηζηηθφ θαη πξνθαιεί ζάλαην γηα «πεξηζζφηεξνπο αλζξψπνπο» πνπ θαπλίδνπλ. -Χζηφζν, γηα ηνπο ίδηνπο πξνζσπηθά ηνπο θαπληζηέο, εθήβνπο θαη ελήιηθεο, ακθέβαιαλ φηη ζα πεζάλνπλ απφ ην θάπληζκα, αθφκα θαη αλ θάπληδαλ γηα 30 ή 40 ρξφληα. -Δπηπιένλ, ην 60% ησλ εθήβσλ θαη ην 48% ησλ ελήιηθσλ θαπληζηψλ πηζηεχνπλ φηη "ζα κπνξνχζαλ λα θαπλίδνπλ γηα κεξηθά ρξφληα θαη ζηε ζπλέρεηα λα ην θφςνπλ ", αλ ήζειαλ. ηνηρεία πνιχ πςειφηεξα απφ φ, ηη γηα ηνπο κε θαπληζηέο. Έηζη, κηα αηζηφδνμε πξνθαηάιεςε ζρεηηθά κε ηελ αληίιεςε γηα ηνπο θηλδχλνπο θάπληζκα θαίλεηαη λα θαηέρεη ηφζν ηνπο εθήβνπο, φζν θαη ηνπο ελήιηθεο θαπληζηέο, θπξίσο φκσο ηνπο εθήβνπο θαη ηδηαίηεξα φζνλ αθνξά ηνλ εζηζκφ. Οη αληηιήςεηο ηνπ θηλδχλνπ ζεσξείηαη επξέσο απφ ηνπο κειεηεηέο φηη δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ έλαξμε θαη ζηελ ζπλέρηζε ηνπ θαπλίζκαηνο 31. ε γεληθέο γξακκέο, νη κειέηεο έρνπλ δείμεη φηη νη έθεβνη θαη νη ελήιηθεο θαπληζηέο πηζηεχνπλ φηη νη θίλδπλνη ηνπ θαπλίζκαηνο ζηελ πγεία ηνπο είλαη ιηγφηεξνη γηα ηνλ εαπηφ ηνπο, απφ φηη ησλ άιισλ θαπληζηψλ ηεο ίδηαο ειηθίαο (Weinstein, 1998). Δίλαη ζεκαληηθφ λα δηεπθξηληζηεί απφ ηελ αξρή πνηα είλαη ε αηζηφδνμε πξνθαηάιεςε ζε ζρέζε κε ην θάπληζκα θαη πνηα φρη. 31 US Department of Health and Human Services, 1989, 1994 ελίδα 35 από 98

36 Ζ αηζηφδνμε πξνθαηάιεςε δελ είλαη απιψο κηα πιήξε πεξηθξφλεζε ησλ θηλδχλσλ πνπ ζπλδένληαη κε ην θάπληζκα. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, νη κειέηεο ππνζηεξίδνπλ ζηαζεξά φηη θαη νη έθεβνη θαη νη ελήιηθεο θαπληζηέο ζπκθσλνχλ, ζε γεληθέο γξακκέο, φηη ην θάπληζκα απμάλεη ηνπο καθξνπξφζεζκνπο θηλδχλνπο ηεο πγείαο κε κηα πνηθηιία απφ πξνβιήκαηα, φπσο είλαη ν θαξθίλνο ηνπ πλεχκνλα θαη νη θαξδηαθέο παζήζεηο (π.ρ., Leventhal, Glynn, & Fleming, 1987? Viscusi, 1992). Δπηπιένλ, νη έθεβνη θαη νη ελήιηθεο θαπληζηέο γεληθά παξαδέρνληαη φηη νη θαπληζηέο δηαηξέρνπλ κεγαιχηεξν καθξνπξφζεζκν θίλδπλν γηα πξνβιήκαηα πγείαο, ζε ζχγθξηζε κε ηνπο κε θαπληζηέο Ννκνζεζίεο ζε ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πνπ δελ επηηξέπνπλ ην ηζηγάξν ζηνπο αλήιηθνπο Οξηζκέλεο ρψξεο αλά ηελ πθήιην, έρνπλ απαγνξεχζεη ηελ πψιεζε θαπλνχ ζε αλήιηθνπο, πξνζπαζψληαο λα ηνπο απνηξέςνπλ θαη ζέινληαο λα κεηψζνπλ ηα πςειά πνζνζηά ησλ αλήιηθσλ θαπληζηψλ 33. Μεξηθέο απφ απηέο ηηο ρψξεο είλαη νη παξαθάησ: 1)Ζ Αγγιία, ε θσηία θαη ε Βφξεηα Ηξιαλδία. Απφ ηελ 1ε Οθησβξίνπ 2007, είλαη παξάλνκε ε πψιεζε πξντφλησλ θαπλνχ ζε άηνκα θάησ ησλ 18 εηψλ - απηφ πεξηιακβάλεη ηα ηζηγάξα, ηα πνχξα, θαη ηνλ θαπλφ πίπαο, θαζψο θαη ηζηγάξν κε ηα ραξηάθηα. Ζ πψιεζε νπνηνδήπνηε απφ ηα πξντφληα απηά ζε θάπνηνλ θάησ ησλ 18 εηψλ ζα κπνξνχζε λα νδεγήζεη ζε πξφζηηκν χςνπο JEFFREY JENSEN ARNETT, «OPTIMISTIC BIAS IN ADOLESCENT AND ADULT SMOKERS AND NONSMOKERS»,University of Maryland 33 Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο, ΤΜΒΑΖ-ΠΛΑΗΗΟ ΠΟΤ ΓΗΑ ΣΟΝ ΔΛΔΓΥΟ ΣΟΤ ΚΑΠΝΟΤ ελίδα 36 από 98

37 2)Ζ ανπδηθή Αξαβία Ο Τπνπξγφο Δζσηεξηθψλ ηεο ανπδηθήο Αξαβίαο απαγφξεπζε ηελ πψιεζε ηζηγάξσλ ζε αλήιηθνπο εμαηηίαο ησλ πςειψλ πνζνζηψλ αλήιηθσλ θαπληζηψλ (8,9%) πνπ παξνπζηάδεη ε ρψξα 35. 3)Ζ Καιηθφξληα Πψιεζε πξντφλησλ θαπλνχ ζε άηνκα θάησ ησλ 18 εηψλ είλαη ελάληηα ζην λφκν ηεο Καιηθφξληαο. Καζέλαο θάησ ησλ 18 εηψλ χκθσλα κε ηνλ Πνηληθφ Κψδηθα (Δλφηεηα 308n ), είλαη έγθιεκα λα δψζεη θαλείο, ή λα πνπιήζεη, νπνηαδήπνηε απφ ηα πξντφληα θαπλνχ ζε αλήιηθνπο. Οη θπξψζεηο ησλ θαηαζηεκαηαξρψλ ή ησλ ππαιιήισλ πνπ παξαβαίλνπλ ην λφκν είλαη λα ηνπο επηβιεζεί πξφζηηκν: 200 δνιάξηα γηα ηελ πξψηε παξάβαζε,$ 500 γηα ηε δεχηεξε παξάβαζε, θαη $ γηα ηελ ηξίηε παξάβαζε «ανπδηθή Αξαβία: Σν βαζίιεην ζθιεξαίλεη ηελ ζηάζε ηνπ απέλαληη ζηνλ θαπλφ» ελίδα 37 από 98

38 ΟΗ ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΣΖΝ ΤΓΔΗΑ ΚΑΠΝΗΣΧΝ ΚΑΗ ΜΖ ΚΑΠΝΗΣΧΝ Σν θφζηνο πνπ πξνθαιεί ην θάπληζκα ζηελ πγεία φρη κφλν ηνπ θαπληζηή αιιά θαη ηνπ παζεηηθνχ θαπληζηή είλαη πνιχ κεγαιχηεξν απφ φηη γλσξίδεη ν πεξηζζφηεξνο θφζκνο. Ηδίσο νη θαπληζηέο δελ έρνπλ πιήξε επίγλσζε ησλ ζνβαξψλ επηπηψζεσλ ζηελ πγεία ηνπ. πσο αλαθέξακε θαη λσξίηεξα, ζχκθσλα κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Τγείαο ζρεδφλ 6 εθαηνκκχξηα αλζξψπνπο ζθνηψλεη ην ηζηγάξν θάζε έηνο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ πεξηζζφηεξσλ απφ κε θαπληζηψλ νη νπνίνη πεζαίλνπλ απφ ηελ έθζεζε ζηνλ θαπλφ ησλ ηζηγάξσλ. Οη ζνβαξφηεξεο παζήζεηο εμαηηίαο ηνπ θαπλίζκαηνο είλαη νη εμήο: Καξθίλνο ( ζηνπο πλεχκνλεο, ζην αλψηεξν αλαπλεπζηηθφ ζχζηεκα, ζην πάγθξεαο, ζηα λεθξά, ζηελ νπξνδφρν θχζηε, ζηνλ ηξάρειν ηεο κήηξαο, ζην παρχ έληεξν, ιάξπγγα). Καξδηαγγεηαθά λνζήκαηα. Πξνβιήκαηα ζηελ θχεζε θαη ζην έκβξπν. Δκθχζεκα Μείσζε ηεο θαιήο ρνιεζηεξίλεο κε ζπλέπεηα λα απμάλεηαη ν θίλδπλνο αξηεξηνζθιήξπλζεο Πξνβιήκαηα ζηελ ζηνκαηηθή θνηιφηεηα (νπιίηηδα, πεξηνδνληίηηδα θαη ίζσο απψιεηα δνληηψλ). Μπνξεί λα επεξεάζεη ηελ γνληκφηεηα ησλ δχν θχιισλ ελίδα 38 από 98

39 Αιινίσζε αηνκηθνχ βάξνπο Αιινίσζε πθήο ηεο επηδεξκίδαο Ληγφηεξν επηθίλδπλεο (αιιά πην ζπρλά εκθαληδφκελεο) ζπλέπεηεο ηνπ θαπλίζκαηνο είλαη: Γηαηάξαμε ηεο φξαζεο (ληθνηηληθή ακβιπσπία κηα απφ ηηο πην επηθίλδπλεο επηπηψζεηο ηνπ θαπλίζκαηνο ζηελ φξαζή ζαο) Φαξπγγίηηδα (Μηα απφ ηηο πην ζπρλέο επηπηψζεηο ηνπ θαπλίζκαηνο εκθαλίδεηαη ζπρλά θαη ζε λέα άηνκα) Αιινίσζε ηεο γεχζεο, ηεο αθνήο θαη ηεο φζθξεζεο Μείσζε ηεο αληνρήο (Μηα απφ ηηο πην γλσζηέο επηπηψζεηο ηνπ θαπλίζκαηνο) Σξεκνχιηαζκα ησλ άθξσλ Ίιηγγνο Νεπξαιγίεο Δγθεθαιηθή ππεξαηκία κε βάξνο θαη δάιε Απμεκέλνπο παικνχο Πφλνπο ζηνκάρνπ θαη εληέξσλ δπζθνηιηφηεηα (Πξφθεηηαη γηα κηα απφ ηηο επηπηψζεηο ηνπ θαπλίζκαηνο πνπ εκθαλίδεηαη πεξηζζφηεξν ζε λένπο θαπληζηέο) Σνπηθφο εξεζηζκφο ζηα ρείιε, ζην ζηφκα θαη ζηε γιψζζα 37 ζνλ αθνξά ην παζεηηθφ θάπληζκα, αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε φηη δελ ππάξρεη θαλέλα αζθαιέο επίπεδν έθζεζεο ζην παζεηηθφ θάπληζκα. Σν παζεηηθφ θάπληζκα κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζε κηα ζεηξά ζνβαξψλ θαη ζπρλά κνηξαίσλ αζζελεηψλ, 37 ελίδα 39 από 98

40 ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ θαξδηαθψλ παζήζεσλ, παζήζεσλ ηνπ αλαπλεπζηηθνχ θαη ηνπ θαξθίλνπ. Σα παηδηά είλαη ηα πην επάισηα ζην παζεηηθφ θάπληζκα 38. Απνηειέζκαηα κειέηεο ηνπ Institute of Medicine ησλ ΖΠΑ, θαηαδεηθλχνπλ πσο ε έθζεζε ζε παζεηηθφ θάπληζκα απμάλεη ηνλ θίλδπλν ζηεθαληαίσλ θαξδηαθψλ παζήζεσλ θαηά 25 30% ζηνπο κε θαπληζηέο, θαη φηη ππάξρνπλ απμεκέλνη θίλδπλνη αθφκε θαη ζηα ρακειφηεξα επίπεδα έθζεζεο. Οη κειέηεο παξνπζηάδνπλ κηα κείσζε απφ 6% κέρξη 47% ζην πνζνζηφ ησλ εκθξαγκάησλ ηφζν ζε θαπληζηέο φζν θαη ζε κε θαπληζηέο αθφηνπ εθαξκφζηεθαλ νη απαγνξεχζεηο θαπλίζκαηνο ζε δεκφζηνπο ρψξνπο «Secondhand smoke exposure and cardiovascular effects: making sense of the evidence». Washington, Institute of Medicine, National Academies Press, ελίδα 40 από 98

41 ΟΗ ΔΤΡΧΠΑΨΚΔ ΓΗΑΣΑΞΔΗ ΓΗΑ ΣΖΝ ΚΑΣΑΠΟΛΔΜΖΖ ΣΟΤ ΚΑΠΝΗΜΑΣΟ 6.1.Ο αληηθαπληζηηθφο λφκνο παγθνζκίσο Αιβαλία: Ο αληηθαπληζηηθφο λφκνο ηέζεθε ζε ηζρχ ζηηο 30 Μαΐνπ 2007 ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ θαπλίζκαηνο ζε θιεηζηνχο δεκφζηνπο ρψξνπο θαη απαγφξεπζε ηεο δηαθήκηζεο ησλ πξντφλησλ θαπλνχ. Αλδφξα: Απφ ην 2004, ην θάπληζκα απαγνξεχεηαη ζε θπβεξλεηηθά θηίξηα, εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα, λνζνθνκεία, αζιεηηθέο εγθαηαζηάζεηο θιεηζηφ θαη ηα ιεσθνξεία. Σν 2010, ε αχμεζε ησλ πεξηνξηζκψλ ζε εζηηαηφξηα, κπαξ θαη ρψξνπο εξγαζίαο ήηαλ ππφ ζπδήηεζε. Αξγεληηλή: Σν 2006 ε απαγφξεπζε ηνπ θαπλίζκαηνο ζε Μπνπέλνο Άηξεο πφιε απαγνξεχεη ην θάπληζκα ζε δεκφζηνπο ρψξνπο ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ κπαξ θαη εζηηαηφξηα, εθηφο αλ ε γξακκή είλαη πάλσ απφ 100 m2, φπνπ είλαη δπλαηφ λα παξέρεη έλα ρψξν γηα ηνπο πειάηεο ηνπ θαπλίζκαηνο. Παξφκνηεο απαγνξεχζεηο ζε άιιεο πφιεηο ηεο Αξγεληηλήο απαηηνχλ κεγαιχηεξεο επηρεηξήζεηο λα παξέρνπλ έλα μερσξηζηφ, πεξηνξηζκέλν ρψξν γηα ηνπο πειάηεο ηνπ θαπλίζκαηνο. Ζ Αξγεληηλή εηζήγαγε κηα απαγφξεπζε ηνπ θαπλίζκαηνο ζε φινπο ηνπο δεκφζηνπο ρψξνπο απφ ηελ 1ε Ηνπλίνπ ελίδα 41 από 98

42 Αξκελία: Ο αληηθαπληζηηθφο λφκνο ηέζεθε ζε ηζρχ ηνλ Μάξηην ηνπ 2005, γηα απαγφξεπζε θαπλίζκαηνο ζηα λνζνθνκεία, πνιηηηζηηθά θαη εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα θαη ηελ ςπρηθή θαη γηα ηα κέζα καδηθήο κεηαθνξάο. Σελ 1ε Μαξηίνπ 2006, νη λένη θαλφλεο πνπ ηέζεθαλ ζε ηζρχ πνπ απαηηνχλ φια ηα δεκφζηα θαη ηδησηηθά ηδξχκαηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ κπαξ θαη εζηηαηφξηα, λα επηηξέπνπλ ην θάπληζκα κφλν ζε εηδηθέο απνκνλσκέλεο πεξηνρέο. Απνπζία νπνησλδήπνηε λνκηθψλ θπξψζεσλ ελαληίνλ εθείλσλ πνπ παξαβηάδνπλ ηνπο λφκνπο θάπληζκα έρνπλ θαηαζηήζεη εληειψο αλαπνηειεζκαηηθή. Απζηξία: Σν θάπληζκα απαγνξεχεηαη ζε φια ηα γξαθεία, κπαξ, ληίζθν, εζηηαηφξηα θιπ κε νξηζκέλεο εμαηξέζεηο, δειαδή αλ ΟΛΟΗ νη εξγαδφκελνη ζπκθσλήζνπλ λα ζπλερηζηεί ην θάπληζκα. Απφ ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2009 ηίζεηαη ζε ηζρχ έλαο λένο λφκνο, πνπ πξνβιέπεη φηη νη ηδηνθηήηεο εζηηαηνξίσλ, κπαξ, ληίζθν θαη πακπ, κεγαιχηεξσλ απφ 80 η.κ., ππνρξενχληαη λα δεκηνπξγήζνπλ ρψξνπο θαπληζηψλ θαη κε θαπληζηψλ. Βέιγην: Απφ 45 θχκαηα πεξλνχλ νη λφκνη θαηά ηνπ θαπλίζκαηνο. Ζ πξψηε απφπεηξα μεθηλά ην 2005, φηαλ δίδεηαη εληνιή ζηηο εηαηξείεο λα εθαξκφζνπλ κέηξα θαηά ηεο βιαβεξήο ζπλήζεηαο. Έλαλ ρξφλν κεηά, ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2006, ην θάπληζκα απαγνξεχεηαη ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο. Σνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2007 ην θάπληζκα απαγνξεχεηαη ζε εζηηαηφξηα θαη κπαξ, κε εμαίξεζε απηά πνπ εμππεξεηνχλ «ειαθξά γεχκαηα» (π.ρ. θξχα γεχκαηα, πίηζα, ζάληνπηηο) θαη έρνπλ ιηγφηεξν απφ ην 30% ηνπ ηδίξνπ ηνπο απφ ηελ πψιεζε ησλ ηξνθίκσλ. Απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ λφκνπ εμαηξνχληαη θαη ηα κηθξά κπαξ. Σνλ επηέκβξην ηνπ 2008 ην θάπληζκα δελ επηηξέπεηαη πιένλ ζηα ζρνιεία θαη ηνλ Ηαλνπαξίνπ ηνπ 2010 ηέζεθε ζε ηζρχ γεληθή απαγφξεπζε ηνπ θαπλίζκαηνο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ φισλ ησλ ηχπσλ κπαξ. ελίδα 42 από 98

43 Χζηφζν, ην κέηξν δελ ηεξείηαη θαη θαηαιήγεη λα ηζρχεη κφλνλ ζε θαηαζηήκαηα, πνπ ζεξβίξνπλ θαγεηφ. Βνπιγαξία: Απαγνξεχεηαη ζε φινπο ηνπο θιεηζηνχο δεκφζηνπο ρψξνπο, εθηφο απφ κπαξ θαη εζηηαηφξηα. Γαιιία: Πεξίπινθα παξακέλνπλ ηα πξάγκαηα ζρεηηθά κε ην θάπληζκα ζηε Γαιιία. Σελ 1ε Φεβξνπαξίνπ 2007 απαγνξεχεηαη ην θάπληζκα ζε φινπο ηνπο δεκφζηνπο ρψξνπο (ζηαζκνί, κνπζεία, θιπ) θαη απφ ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ 2008, ε απαγφξεπζε επεθηείλεηαη θαη ζηα κπαξ, ηα θαθέ, ηα εζηηαηφξηα, ηνπο ρψξνπο δηαζθέδαζεο. χκθσλα κε ηηο λέεο ξπζκίζεηο, ζηνπο ρψξνπο εζηίαζεο θαη δηαζθέδαζεο επηηξέπνληαη νη ρψξνη θαπλίζκαηνο, αιιά ππφθεηληαη ζε πνιχ απζηεξνχο φξνπο: κπνξνχλ λα θαηαιακβάλνπλ ην πνιχ 20% ηνπ ζπλνιηθνχ εκβαδφλ ηνπ θαηαζηήκαηνο θαη ην κέγεζφο ηνπο δελ πξέπεη λα είλαη πεξηζζφηεξν απφ 35 η.κ., πξέπεη λα έρνπλ μερσξηζηή εγθαηάζηαζε εμαεξηζκνχ, πνπ λα αληηθαζηζηά ηνλ πιήξε φγθν ηνπ αέξα δέθα θνξέο αλά ψξα, θαη ν θαζαξηζκφο ηνπ δσκαηίνπ λα γίλεηαη απφ ην πξνζσπηθφ κία ψξα κεηά ηελ ηειεπηαία ρξήζε ηνπ ρψξνπ. Γεξκαλία: Ζ Γεξκαλία είλαη ρψξα, πνπ θαηέρεη απφ ηα πςειφηεξα πνζνζηά θαπληζηψλ ζηελ Δπξψπε. Απφ ην 2007 απαγνξεχεηαη ην θάπληζκα ζε ρψξνπο δηαζθέδαζεο θαη εζηίαζεο, ελψ πξνβιέπνληαη ρψξνη γηα θαπληζηέο. Απφ ηνλ λφκν εμαηξνχληαη νη κηθξνί ρψξνη. Χζηφζν, ηα κέηξα εμαθνινπζνχλ λα ακθηζβεηνχληαη θαη λα κελ εθαξκφδνληαη. Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2009, κάιηζηα, ην πεξηνδηθφ «Der Spiegel» αλέθεξε φηη νη έιεγρνη απφ ηηο αξρέο γηα ηελ ηήξεζε ηεο απαγφξεπζεο ζηα κπαξ είλαη πνιχ αδχλακνη θαη ζε πνιιέο πεξηνρέο ε απαγφξεπζε δελ ηεξείηαη. Γαλία: Απφ ηηο 15 Απγνχζηνπ 2007 απαγνξεχεηαη ην θάπληζκα ζηα μελνδνρεία, εζηηαηφξηα, κπαξ, θιακπ, δεκφζηα κέζα κεηαθνξάο, θαζψο θαη ζε φινπο ηνπο ελίδα 43 από 98

44 ηδησηηθνχο θαη δεκφζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο. Δμαηξνχληαη ηα κπαξ κε εκβαδφλ κηθξφηεξν ησλ 40 η.κ. θαη ηα γξαθεία, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ έλαλ εξγαδφκελν. Χζηφζν, ν λφκνο έρεη πξνθαιέζεη κεγάιε δηακάρε θαη απφ ηνλ Ννέκβξην ηνπ 2007 δελ εθαξκφδεηαη. Δζζνλία: Απφ ηηο 4 Ηνπλίνπ ηνπ 2005 ην θάπληζκα απαγνξεχεηαη ζε θιεηζηνχο δεκφζηνπο ρψξνπο θαη ζε ρψξνπο εξγαζίαο. ηηο 5 Ηνπλίνπ ηνπ 2007 ε απαγφξεπζε επεθηείλεηαη ζε κπαξ, εζηηαηφξηα, θαθεηέξηεο θαη λπρηεξηλά θέληξα, ελψ επηηξέπεηαη ε δεκηνπξγία ρψξσλ θαπληζηψλ. Ζλσκέλν Βαζίιεην: Απφ ην 2007 ην θάπληζκα απαγνξεχεηαη πιήξσο ζε φινπο ηνπο δεκφζηνπο ρψξνπο, ηνπο ρψξνπο εξγαζίαο θαη δηαζθέδαζεο. Ζ λνκνζεζία πξνβιέπεη απζηεξά πξφζηηκα γηα ηνπο παξαβάηεο. Ηξιαλδία: Δίλαη ε πξψηε ρψξα ζηνλ θφζκν, πνπ ζέζπηζε πιήξε απαγφξεπζε ηνπ θαπλίζκαηνο ζε ρψξνπο εξγαζίαο, ζηηο 29 Μαξηίνπ Πξηλ ηελ νιηθή απαγφξεπζε, ην θάπληζκα είρε ήδε ηεζεί εθηφο λφκνπ ζε δεκφζηα θηίξηα, λνζνθνκεία, ζρνιεία, θνπδίλεο εζηηαηνξίσλ, αεξνζθάθε θαη ηξέλα. Ηηαιία: Ήηαλ ε ηέηαξηε ρψξα ζηνλ θφζκν, πνπ απαγφξεπζε ην θάπληζκα. Απφ ηηο 10 Ηαλνπαξίνπ 2005 απαγνξεχεηαη ην θάπληζκα ζε φινπο ηνπο δεκφζηνπο εζσηεξηθνχο ρψξνπο, φπσο κπαξ, θαθέ, εζηηαηφξηα θαη ληηζθνηέθ. Χζηφζν, επηηξέπεηαη ε δεκηνπξγία εηδηθψλ ρψξσλ θαπλίζκαηνο, κε απζηεξέο πξνυπνζέζεηο. Ηζπαλία: Απφ ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ 2006 ε ηζπαληθή λνκνζεζία απαγνξεχεη ην θάπληζκα ζε γξαθεία, θαηαζηήκαηα, ζρνιεία, λνζνθνκεία, πνιηηηζηηθά θέληξα θαη κέζα καδηθήο κεηαθνξάο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ζηαζκψλ θαη ησλ αεξνδξνκίσλ. Ο λφκνο νξίδεη, επίζεο, φηη ηα εζηηαηφξηα θαη ηα κπαξ άλσ ησλ 100 η.κ. κπνξνχλ λα νξίδνπλ έλαλ ρψξν θαπληζηψλ. Οη επηρεηξεκαηίεο ησλ εγθαηαζηάζεσλ, ελίδα 44 από 98

45 πνπ είλαη κηθξφηεξεο ησλ 100 η.κ. κπνξνχλ λα επηιέμνπλ αλ ζα είλαη θαπληζηψλ, ή κε θαπληζηψλ. Χζηφζν, ν λφκνο ζηελ πξάμε έρεη θαηαζηεί αλελεξγφο θαη ζηα πεξηζζφηεξα κπαξ επηηξέπεηαη ην θάπληζκα. Γηα ηνλ ιφγν απηφ, ε ηζπαληθή θπβέξλεζε έρεη αλαθνηλψζεη έλαλ λέν απζηεξφηεξν λφκν, ν νπνίνο ζα απαγνξεχεη ην θάπληζκα ζε φινπο ηνπο εζσηεξηθνχο δεκφζηνπο ρψξνπο, φπσο κπαξ, θιακπ θαη εζηηαηφξηα απφ ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ Κάησ Υψξεο: Απφ ην 2008 ππάξρεη πιήξεο απαγφξεπζε θαπλίζκαηνο, ελψ ζηνπο ρψξνπο δηαζθέδαζεο επηηξέπεηαη ε δεκηνπξγία ρψξσλ θαπληδφλησλ. Σν θάπληζκα θάλλαβεο (καξηρνπάλα θαη ραζίο) επηηξέπεηαη ζε θαηαζηήκαηα θαθέ, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη δελ αλακεηγλχνληαη κε θαπλφ. Κχπξνο: Απφ 1ε Ηαλνπαξίνπ 2010 ζηελ Κχπξν απαγνξεχεηαη ην θάπληζκα ζε φινπο ηνπο δεκφζηνπο ρψξνπο (κπαξ, εζηηαηφξηα, λπρηεξηλά θέληξα θαη ηνπο ρψξνπο εξγαζίαο). Λεηνλία: Απφ ηελ 1ε Μαΐνπ ηνπ 2010 ην θάπληζκα απαγνξεχεηαη πιήξσο ζε εζηηαηφξηα θαη κπαξ. Απαγνξεχεηαη, επίζεο, ζε πάξθα θαη ζε απφζηαζε δέθα κέηξσλ γχξσ απφ θηίξηα, πνπ ζηεγάδνπλ δεκφζηεο ππεξεζίεο, ζρνιεία θαη ζηάζεηο κέζσλ καδηθήο κεηαθνξάο. Ληζνπαλία: Απφ ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ 2007 ν αληηθαπληζηηθφο λφκνο επηβάιιεηαη ζε εζηηαηφξηα, κπαξ, θιακπ (εθηφο απφ ηα εηδηθά γηα θάπληζκα πνχξνπ) θαη λπρηεξηλά θέληξα. Δπηπιένλ, ην θάπληζκα απαγνξεχεηαη ζηηο δεκφζηεο ζπγθνηλσλίεο εθηφο απφ ηνπο ζπξκνχο κεγάισλ απνζηάζεσλ, φπνπ πξνβιέπνληαη ρψξνη θαπληζηψλ. Λνπμεκβνχξγν: Σν θάπληζκα απαγνξεχεηαη ζε φινπο ηνπο θιεηζηνχο δεκφζηνπο ρψξνπο, ηα λνζνθνκεία, ηα εκπνξηθά θέληξα, ζρνιεία θαη ηα εζηηαηφξηα. Δμαηξνχληαη ηα θαθέ θαη κπαξ πνπ ζεξβίξνπλ κφλνλ ζλαθ. Δπηπιένλ, απαγνξεχεηαη ην θάπληζκα ελίδα 45 από 98

46 ζε θαθέ, πνπ ζεξβίξνπλ θαγεηφ απφ ηηο 12 έσο ηηο 2 ην κεζεκέξη θαη απφ ηηο 7 έσο ηηο 9 ην απφγεπκα. Μάιηα: Σνλ Απξίιην ηνπ 2004 ην θάπληζκα απαγνξεχζεθε ζε φινπο ηνπο θιεηζηνχο δεκφζηνπο ρψξνπο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δεκφζησλ κεηαθνξψλ, θιακπ θαη εζηηαηφξηα αλ θαη επηηξέπνληαη ρψξνη θαπλίζκαηνο. Οπγγαξία: Σν θάπληζκα έρεη απαγνξεπηεί εδψ θαη πνιιά ρξφληα ζηηο δεκφζηεο ζπγθνηλσλίεο, λνζνθνκεία, αεξνδξφκηα θαη ζηα δεκφζηα θηίξηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ Κνηλνβνπιίνπ. Απφ ην 2010 ε απαγφξεπζε ηνπ θαπλίζκαηνο εθαξκφδεηαη ζε παηδηθέο ραξέο θαη ππφγεηεο δηαβάζεηο. Σν 2009, ππήξμε πξφηαζε γηα ηελ απαγφξεπζε ηνπ θαπλίζκαηνο ζε φινπο ηνπο δεκφζηνπο ρψξνπο ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ εζηηαηνξίσλ, κπαξ θ.ιπ., αιιά ε εθαξκνγή ηεο έρεη αλαζηαιεί, ιφγσ ηεο πίεζεο απφ ηηο δηάθνξεο θνηλσληθέο νκάδεο. Πνισλία: Σν θάπληζκα απαγνξεχεηαη ζε ζρνιεία, λνζνθνκεία ή άιιεο ηαηξηθέο εγθαηαζηάζεηο θαη ηα κέζα καδηθήο κεηαθνξάο (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ νρεκάησλ, φπσο ην ηξέλν ή ην ιεσθνξείν θαη ζηάζεηο ιεσθνξείσλ, ζηαζκνχο ηξέλσλ θ.ιπ.). Απφ ηηο 15 Ννεκβξίνπ 2010, ζα απαγνξεχεηαη ην θάπληζκα ζε φινπο ηνπο δεκφζηνπο εζσηεξηθνχο ρψξνπο, φπσο κπαξ, θαθεηέξηεο, ληίζθν θαη εζηηαηφξηα, εθηφο θη αλ ππάξρνπλ θιεηζηνί ρψξνη θαπλίζκαηνο. Πνξηνγαιία: Απαγνξεχεηαη ην θάπληζκα ζε φινπο ηνπο δεκφζηνπο ρψξνπο, ελψ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο θιεηζηψλ ρψξσλ γηα θαπληζηέο θαπληζηψλ, εθφζνλ απηνί είλαη εμνπιηζκέλνη κε ηα θαηάιιεια ζπζηήκαηα εμαεξηζκνχ. Παξάιιεια, ν λνκνζέηεο πξνβιέπεη απζηεξά πξφζηηκα γηα ηνπο παξαβάηεο (1.000 επξψ γηα ηνπο θαπληζηέο θαη έσο επξψ γηα ηηο επηρεηξήζεηο). ελίδα 46 από 98

47 Ρνπκαλία: Σν θάπληζκα απαγνξεχεηαη ζε φινπο ηνπο εζσηεξηθνχο δεκφζηνπο ρψξνπο. Μπαξ, εζηηαηφξηα, θιακπ ππνρξενχληαη λα δηαζέηνπλ μερσξηζηνχο ρψξνπο γηα θαπληζηέο θαη κε. ινβαθία: Απφ ην 1990 νη εξγνδφηεο νθείινπλ λα απαγνξεχνπλ ην θάπληζκα ζε ρψξνπο ζηνπο νπνίνπο εξγάδνληαη κε θαπληζηέο. Σν θάπληζκα απαγνξεχεηαη ζε ζρνιεία, δεκφζηεο ππεξεζίεο πγείαο θαη θνηλσληθήο πξφλνηαο. Υψξνη γηα κε θαπληζηέο είλαη ππνρξεσηηθνί κφλν, φπνπ ζεξβίξεηαη θαγεηφ. ινβελία: Απφ ην 2007 απαγνξεχεηαη ην θάπληζκα. Απφ ην λφκν εμαηξνχληαη νη αλνηρηνί θνηλφρξεζηνη ρψξνη, δσκάηηα μελνδνρείσλ, πνπ έρνπλ ραξαθηεξηζηεί σο θαπληζηψλ, εηδηθνί ρψξνη ζε θέληξα θξνληίδαο ειηθησκέλσλ θαη θπιαθέο, θαζψο θαη ζε εηδηθέο αίζνπζεο ζε κπαξ, αιιά θαη άιια κέξε εξγαζίαο. Οη ρψξνη θαπλίζκαηνο ζα πξέπεη λα πιεξνχλ απζηεξέο ηερληθέο πξνδηαγξαθέο θαη λα κελ μεπεξλνχλ ην 20% ηεο ζπλνιηθήο εγθαηάζηαζεο. νπεδία: Σν θάπληζκα έρεη απαγνξεπηεί ζε εζηηαηφξηα, θαθεηέξηεο, κπαξ θαη λπρηεξηλά θέληξα δηαζθέδαζεο ηνλ Ηνχλην ηνπ Δπηηξέπεηαη, σζηφζν, ε δεκηνπξγία μερσξηζηψλ ρψξσλ θαπληδφλησλ, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη δελ ζεξβίξεηαη θαγεηφ ή πνηφ θαη δελ θαηαιακβάλεη πεξηζζφηεξν απφ 25% ηεο ζπλνιηθήο επηθάλεηαο ηνπ θαηαζηήκαηνο. Απφ ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2008 απαγνξεχεηαη ην θάπληζκα θαη ζηνπο εζσηεξηθνχο ρψξνπο ησλ θπιαθψλ. Γεκνθξαηία ηεο Σζερίαο: Δπί ηνπ παξφληνο, ππάξρεη έλαο λφκνο ζε ηζρχ πνπ απαγνξεχεη ην θάπληζκα ζε φινπο ηνπο δεκφζηνπο ρψξνπο, φπσο ηδξχκαηα, λνζνθνκεία, ζηάζεηο ιεσθνξείσλ θαη άιισλ κέζσλ κεηαθνξάο, αιιά ν λφκνο δελ ηζρχεη ζε εζηηαηφξηα, κπαξ θαη θιακπ. Σνλ Ηνχλην ηνπ 2009 ην θνηλνβνχιην εγθξίλεη λνκνζρέδην πνπ ξπζκίδεη ην θάπληζκα ζε δεκφζηνπο ρψξνπο. Χζηφζν, ε κφλε αιιαγή ελίδα 47 από 98

48 πνπ γίλεηαη είλαη φηη ππνρξεψλεη ηα κπαξ θαη ηα εζηηαηφξηα, φπνπ επηηξέπεηαη ην θάπληζκα, λα έρνπλ αλαξηεκέλε ζρεηηθή πηλαθίδα. Φηλιαλδία: Τπάξρεη γεληθή απαγφξεπζε απφ ηελ 1ε Ηνπλίνπ Σν θάπληζκα ζηα κπαξ θαη ηα ηξέλα εμαθνινπζεί λα επηηξέπεηαη ζε θιεηζηνχο ζαιάκνπο, φπνπ, φκσο, απαγνξεχεηαη ην ζεξβίξηζκα θαγεηνχ θαη πνηνχ. Ζ απαγφξεπζε ηνπ θαπλίζκαηνο ζε ρψξεο εθηφο Δ.Δ. Απφ ρξφληα απαγνξεχεηαη ην θάπληζκα ζηηο πεξηζζφηεξεο πνιηηείεο ησλ Ζ.Π.Α. θαη ηνπ Καλαδά ζε θάζε είδνπο θιεηζηφ ρψξν, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ εζηηαηνξίσλ, πακπ, κπαξ θιπ. Απαγνξεχεηαη αθφκε θαη ζε νιφθιεξα νηθνδνκηθά ηεηξάγσλα, θαζψο θαη ζε πνιινχο δξφκνπο. Πνιιέο Πνιηηείεο ησλ ΖΠΑ ζθέθηνληαη ή ήδε έρνπλ επηβάιεη αληηθαπληζηηθά κέηξα. Ζ Καιηθφξληα έρεη ηα πην ζθιεξά κέηξα ζηηο ΖΠΑ αιιά θαη παγθνζκίσο. Σν 1993 ζηελ Καιηθφξληα απαγνξεπφηαλ ην θάπληζκα ζε απφζηαζε 1,5 κέηξνπ απφ νπνηνδήπνηε δεκφζην θηίξην, ελψ πξφζθαηα ην 1,5 κέηξν έγηλε 6 κέηξα. Σν θάπληζκα απαγνξεχεηαη ζε εζηηαηφξηα, κπαξ, θιεηζηνχο εξγαζηαθνχο ρψξνπο, ηηο παξαιίεο θ.α. Ζ Νέα Τφξθε απαγφξεπζε ηνλ Μάξηην 2003 ην θάπληζκα ζηα κπαξ, ηα θιακπ θαη ηα εζηηαηφξηα. Σα λέα κέηξα πξνθάιεζαλ δηακάρε, αθνχ νξηζκέλνη ηδηνθηήηεο κπαξ είπαλ φηη νη επηρεηξήζεηο ηνπο ππνθέξνπλ θαη νη θαπληζηέο φηη ηα δηθαηψκαηα ηνπο θαηαπαηνχληαη. Κάηη αληίζηνηρν έγηλε ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη ζηελ Απζηξαιία. Σα ηειεπηαία ρξφληα γεληθά ε κία ρψξα κεηά ηελ άιιε ςεθίδνπλ θαη εθαξκφδνπλ αληηθαπληζηηθνχο λφκνπο: ελίδα 48 από 98

49 H Νέα Εειαλδία επεθηείλεη παιαηφηεξή ηεο απαγφξεπζε ζε εζηηαηφξηα, κπαξ, θαδίλν θαη ζρνιεία. H Κνχβα απαγνξεχεη ην θάπληζκα ζε κέζα κεηαθνξάο, γξαθεία, ζέαηξα θαη ζηάδηα. H Οπθξαλία απαγνξεχεη ην θάπληζκα ζε δεκφζηνπο ρψξνπο. H Ηλδνλεζία απαγνξεχεη ην θάπληζκα ζε δεκφζηνπο ρψξνπο ηεο Σδαθάξηα. H Ηλδία απαγνξεχεη ην θάπληζκα ζε δεκφζηνπο ρψξνπο. Σν Μπαλγθιαληέο επηβάιιεη απαγφξεπζε θαπλίζκαηνο. Σν Υνλγθ Κνλγθ επεθηείλεη ηελ απαγφξεπζε ζε γξαθεία θαη εζηηαηφξηα. Ζ Ηαπσλία εθαξκφδεη απαγφξεπζε θαπλίζκαηνο ζε δεκφζηνπο ρψξνπο 40. ηε ζπλέρεηα παξαηίζεηαη έλαο παγθφζκηνο ράξηεο κε ηηο ρψξεο φπνπ αλάινγα κε ην ρξψκα πνπ εκθαλίδνπλ ηεξείηαη ή φρη ε απαγφξεπζε ηνπ θαπλίζκαηνο ΓΔΝ ΔΥΔΗ ΑΠΑΓΟΡΔΤΔΗ Ζ ΓΔΝ ΔΥΥΟΤΜΔ ΣΟΗΥΔΗΑ ΚΑΜΗΑ ΔΘΝΗΚΖ ΑΠΑΓΟΡΔΤΖ 40 Καηάινγνο ηεο απαγφξεπζεο ηνπ θαπλίζκαηνο αλά ρψξα ηνπ θφζκνπ ελίδα 49 από 98

50 ΔΘΝΗΚΖ ΑΠΑΓΟΡΔΤΖ Δ ΓΖΜΟΗΟΤ ΥΧΡΟΤ ΔΚΣΟΑ ΑΠΟ ΥΧΡΟΤ ΦΤΥΑΓΧΓΗΑ, ΔΣΗΑΣΟΡΗΑ. ΜΔΡΗΚΔ ΣΟΠΟΘΔΗΔ ΔΥΟΤΝ ΠΛΖΡΖ ΑΠΑΓΟΡΔΤΖ ΗΥΤΡΖ ΔΘΝΗΚΖ ΑΠΑΓΟΡΔΤΖ Δ ΟΛΟΤ ΣΟΤ ΓΖΜΟΗΟΤ ΔΧΣΔΡΗΚΟΤ ΥΧΡΟΤ, ΜΔ ΔΛΑΥΗΣΔ ΔΞΑΗΡΔΔΗ 6.2.Ο αληηθαπληζηηθφο λφκνο ζηελ Διιάδα χκθσλα κε ηελ εγθχθιην πνπ εμέδσζε ην Τπνπξγείν Τγείαο ζηηο 19/08/2010, ν αληηθαπληζηηθφο λφκνο ήξζε ζηελ Διιάδα ζηηο 1/09/2012 απαγνξεχνληαο πιήξσο ην θάπληζκα ζε φινπο ηνπο θιεηζηνχο δεκφζηνπο θαη ηδησηηθνχο εξγαζηαθνχο ρψξνπο ρσξίο ηε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο ρψξσλ θαπληδφλησλ. Γηα ηα θαδίλν θαη ηα Κέληξα δηαζθέδαζεο άλσ ησλ 300 ηκ. κε δσληαλή κνπζηθή ε απαγφξεπζε άξρηζε λα ηζρχεη απφ 1 /06/2011. Αξκφδηεο Αξρέο, γηα ηνλ έιεγρν ησλ παξαβάζεσλ ηνπ θαπλίζκαηνο, ηε βεβαίσζε ησλ παξαβάζεσλ θαη ηελ επηβνιή θπξψζεσλ νξίζηεθαλ νη Γηεπζχλζεηο Γεκφζηαο Τγείαο ησλ Ννκαξρηαθψλ Απηνδηνηθήζεσλ, ε δεκνηηθή αζηπλνκία θαη νη ιηκεληθέο αξρέο ζηελ πεξηνρή επζχλεο ηνπο. Αξρηθά ππήξμαλ καδηθέο αληηδξάζεηο ησλ ηδηνθηεηψλ ησλ θαηαζηεκάησλ θαη ησλ θέληξσλ δηαζθέδαζεο κε απνηέιεζκα, ην Τπνπξγείν λα εθδψζεη δηεπθξηλήζεηο. Απηέο ήηαλ νη εμήο: Ζ δηαθήκηζε πξντφλησλ θαπλνχ επηηξέπεηαη απνθιεηζηηθά ζηνπο εζσηεξηθνχο ρψξνπο ησλ ζεκείσλ πψιεζεο πξντφλησλ θαπλνχ, αλεμάξηεηα εάλ απνηεινχλ ηαπηφρξνλα θαηάζηεκα πγεηνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο. ηελ έλλνηα ησλ ρψξσλ φπνπ ην θάπληζκα απαγνξεχεηαη, εκπίπηνπλ ελδεηθηηθά: - Σν αίζξην ησλ θηηξίσλ θαη ησλ θαηαζηεκάησλ, - ιεο νη ζηνέο ηζφγεηεο, ππφγεηεο, ππέξγεηεο. ελίδα 50 από 98

51 - ινη νη ρψξνη ησλ Ννζειεπηηθψλ θαη Δθπαηδεπηηθψλ Ηδξπκάησλ Οη ρψξνη φπνπ ην θάπληζκα επηηξέπεηαη είλαη ελδεηθηηθά: - Οη εμσηεξηθνί ρψξνη ησλ θαηαζηεκάησλ πγεηνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο θαη φισλ ησλ δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ ρψξσλ, πνπ είλαη αλνηρηνί πεξηκεηξηθά απφ δχν ηνπιάρηζηνλ πιεπξέο. - Οη εμσηεξηθνί ρψξνη ησλ θαηαζηεκάησλ θαη ησλ θηηξίσλ πνπ έρνπλ νκπξέιεο ή ζθίαζηξα ηέληεο. - Σα κπαιθφληα θαη νη ηαξάηζεο ησλ θηηξίσλ - Οη ρψξνη νη νπνίνη είλαη πεξηκεηξηθά θιεηζηνί, αιιά δελ δηαζέηνπλ νξνθή, φπσο ζεξηλνί θηλεκαηνγξάθνη, αλνηρηά ζέαηξα, αλνηρηά γήπεδα θαη αζιεηηθέο εγθαηαζηάζεηο, θαζψο θαη θαηαζηήκαηα πγεηνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο πνπ δελ δηαζέηνπλ νξνθή. - Σν αίζξην ησλ θηηξίσλ θαη θαηαζηεκάησλ, πνπ είλαη αλνηθηφ (ρσξίο ζηέγαζηξν νπνηαζδήπνηε κνξθήο). Αμίδεη λα ηνλίζνπκε πσο ε εγθχθιηνο κε ηα αληηθαπληζηηθά κέηξα, ηνλίδεη πσο νη ηδηνθηήηεο θαηαζηεκάησλ θάησ ησλ 70 η.κ ζα επηιέμνπλ λα ιεηηνπξγήζνπλ απνθιεηζηηθά γηα θαπληζηέο ή γηα κε θαπληζηέο. Αλ επηιέμνπλ λα ιεηηνπξγήζνπλ γηα θαπληζηέο, ζα πξέπεη λα ηξνπνπνηήζνπλ ηελ άδεηα ιεηηνπξγίαο ηνπο θαη λα αλαξηήζνπλ ζηελ πξφζνςε θαη ζηνλ εζσηεξηθφ ρψξν επηγξαθή πνπ ζα αλαθέξεη φηη ην θαηάζηεκα είλαη ρψξνο γηα θαπλίδνληεο. ηα θαηαζηήκαηα πγεηνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο άλσ ησλ 70 η.κ. νη επηρεηξεκαηίεο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ρψξν θαπληδφλησλ κε κέγηζην εκβαδφλ ίζν κε ην 30% ελίδα 51 από 98

52 ηνπ σθέιηκνπ ρψξνπ ηνπ θαηαζηήκαηνο, ν νπνίνο πξέπεη λα είλαη πιήξσο δηαρσξηζκέλνο απφ ην ππφινηπν θαηάζηεκα. Ο ρψξνο γηα ηνπο θαπληζηέο ζα πξέπεη λα έρεη εκθαλή επηγξαθή ζηελ εζσηεξηθή θαη εμσηεξηθή επηθάλεηα ηνπ δηαρσξηζηηθνχ. ην ππφινηπν θαηάζηεκα επηβάιιεηαη λα αλαξηεζνχλ επηγξαθέο γηα απαγφξεπζε ηνπ θαπλίζκαηνο. Οη εμσηεξηθνί ρψξνη, αθφκε θαη αλ θαιχπηνληαη απφ ζθέπαζηξν, δελ εκπίπηνπλ ζην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ λφκνπ. Δηδηθφηεξα, ζηηο ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο θαη ζηηο δεκφζηεο ππεξεζίεο πνπ απαζρνινχλ πεξηζζφηεξνπο απφ 50 ππαιιήινπο κπνξεί λα δηακνξθσζεί ρψξνο γηα θαπλίδνληεο εθφζνλ ππάξρεη ζπκθσλία αλάκεζα ζηνπο εξγαδνκέλνπο θαη ζηνλ εξγνδφηε. Δμαηξνχληαη νη θνξείο παξνρήο ππεξεζηψλ Τγείαο θαη ηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα φισλ ησλ βαζκίδσλ. Πάλησο, ζχκθσλα κε ηηο αιιαγέο, νξίδεηαη φηη ζηνπο ρψξνπο θαπληδφλησλ απαγνξεχεηαη λα εηζέξρνληαη άηνκα θάησ ησλ 18 εηψλ αθφκε θαη αλ ζπλνδεχνληαη απφ ελειίθνπο. Πξφζηηκα: ηα πξφζηηκα θπκαίλνληαη απφ 500 έσο επξψ ζηνπο ηδηνθηήηεο θαηαζηεκάησλ, ή ζε φζνπο πσινχλ πξντφληα θαπλνχ θαη αιθνφι ζε αλειίθνπο ή δηαθεκίδνπλ πξντφληα θαπλνχ. Σα πξφζηηκα ζε θάζε ππνηξνπή δηπιαζηάδνληαη θαη ζηελ ηέηαξηε ππνηξνπή ζθξαγίδεηαη πξνζσξηλά ην θαηάζηεκα πγεηνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο γηα δέθα κέξεο. ηελ πέκπηε ππνηξνπή αλαθαιείηαη νξηζηηθά ε άδεηα απηνχ Τπνπξγείν Τγείαο, Δγθχθιηνη, Νένο αληηθαπληζηηθφο λφκνο, «Μέηξα απαγφξεπζεο ηνπ θαπλίζκαηνο», ελίδα 52 από 98

53 6.3.Μέηξα πξφιεςεο θαηαπνιέκεζεο ηνπ θαπλίζκαηνο Οη κειέηεο δείρλνπλ φηη ιίγνη άλζξσπνη θαηαλννχλ ηνπο εηδηθνχο θηλδχλνπο γηα ηελ πγεία ηνπο απφ ηελ ρξήζε ηνπ θαπλνχ. Μεηαμχ ησλ θαπληζηψλ πνπ γλσξίδνπλ ηνπο θηλδχλνπο ηνπ θαπλίζκαηνο, νη πεξηζζφηεξνη ζέινπλ λα ζηακαηήζνπλ ην θάπληζκα. Μία ζπκβνπιεπηηθή θαη θαξκαθεπηηθή αγσγή κπνξεί λα βνεζήζεη πάξα πνιχ έλαλ θαπληζηή πνπ πξνζπαζεί λα ζηακαηήζεη ην θάπληζκα λα πεηχρεη. Δζληθά ζρέδηα δξάζεο θαη δηαθνπήο ηνπ θαπλίζκαηνο είλαη δηαζέζηκα κφλν ζε 19 ρψξεο, πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ην 14% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ. Γελ ππάξρεη θακία βνήζεηα δηαθνπήο ζην 28% ησλ ρσξψλ κε ρακειφ εηζφδεκα θαη ζην 7% ησλ ρσξψλ κε κέζν εηζφδεκα. Γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο ινηπφλ, ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο, πξνηείλεη κέηξα πξφιεςεο θαη θαηαπνιέκεζεο ηνπ θαπλίζκαηνο, ηα νπνία αλαθέξνληαη δηεμνδηθά ζηε ζπλέρεηα Μέηξα θνξνιφγεζεο ηηκνιφγεζεο ησλ πξντφλησλ θαπλνχ Σα κέηξα πνπ πξφηεηλε ν Π.Ο.Τ. είλαη ηα εμήο: 1) Αχμεζε ησλ θφξσλ επί ησλ πξντφλησλ θαπλνχ 2) Παξαθνινχζεζε ηεο ρξήζεο ηνπ θαπλνχ θαη εθαξκνγή πνιηηηθψλ πξφιεςεο 3) Πξνζηαηεχζηε ηνπο αλζξψπνπο απφ ηε ρξήζε ηνπ θαπλνχ 4) Πξνζθνξά βνήζεηαο γηα λα ζηακαηήζνπλ ηε ρξήζε θαπλνχ 5) Πξνεηδνπνίεζε γηα ηνπο θηλδχλνπο ηνπ θαπλνχ ελίδα 53 από 98

54 6) Δπηβνιή απαγφξεπζεο ηεο δηαθήκηζεο πξντφλησλ θαπλνχ, ηεο πξνψζεζεο θαη ηεο ρνξεγίαο 42. Φφξνη θαπλνχ είλαη ν πην απνηειεζκαηηθφο ηξφπνο γηα λα κεησζεί ε ρξήζε ηνπ θαπλνχ, ηδίσο κεηαμχ ησλ λέσλ θαη ησλ θησρψλ. Μηα αχμεζε ησλ θφξσλ πνπ απμάλεη ηηο ηηκέο ηνπ θαπλνχ θαηά 10% κεηψλεη ηελ θαηαλάισζε θαπλνχ θαηά πεξίπνπ 4% ζε ρψξεο πςεινχ εηζνδήκαηνο θαη θαηά 8% ζε ρψξεο ρακεινχ θαη κεζαίνπ εηζνδήκαηνο ρψξεο. Μφλν 27 ρψξεο, πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ιηγφηεξν απφ ην 8% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ, έρνπλ θφξνπο ζηνλ θαπλφ κεγαιχηεξνπο απφ ην 75% ηεο ιηαληθήο ηηκήο. Έζνδα απφ ηε θνξνινγία θαπλνχ είλαη θαηά κέζν φξν 154 θνξέο πςειφηεξν απφ φ, ηη νη δαπάλεο γηα ηνλ έιεγρν ηνπ θαπλνχ, κε βάζε ηα δηαζέζηκα δεδνκέλα, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ ΠΟΤ, ν νπνίνο έρεη δεζκεπηεί γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο παγθφζκηαο επηδεκίαο ηνπ θαπλίζκαηνο. Ζ ζχκβαζε πιαίζην ηνπ ΠΟΤ γηα ηνλ έιεγρν ηνπ θαπλνχ ηέζεθε ζε ηζρχ ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ Απφ ηφηε, έρεη γίλεη κία απφ ηηο πην επξέσο γλσζηή ζπλζήθε ζηελ ηζηνξία ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ, κε πεξηζζφηεξα απφ 170 κέξε πνπ θαιχπηνπλ ην 87% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ. Ζ ζχκβαζε πιαίζην ηνπ ΠΟΤ είλαη πην ζεκαληηθφ εξγαιείν γηα ηνλ έιεγρν ηνπ θαπλνχ θαη έλα νξφζεκν ζηελ πξναγσγή ηεο δεκφζηαο πγείαο. χκθσλα κε ην άξζξν 6 ηεο ζπλζήθεο, ε αχμεζε ησλ θφξσλ ηηκνιφγεζεο, είλαη ην κέηξν γηα λα κεησζεί ε δήηεζε θαη λα ελζαξξχλεη ηνπ θαπληζηέο λα ην θφςνπλ. 42 Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο, «Σν θάπληζκα», Μάηνο 2012, ελίδα 54 από 98

55 Ζ αχμεζε ζηε θνξνινγία επλνεί θαη ην θξάηνο, δηφηη απμάλεη ηα θξαηηθά έζνδα, ηα νπνία ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ απεμάξηεζε ησλ θαπληζηψλ. πλήζσο ε θνηλσλία, αθφκα θαη νη θαπληζηέο ζε θάπνην βαζκφ, δελ είλαη αληίζεηνη κε ηελ αχμεζε ζηελ θνξνινγία ηνπ θαπλνχ θαη ησλ ηζηγάξσλ γηαηί γλσξίδνπλ πσο είλαη επηβιαβή γηα ηελ πγεία. Οη πςειφηεξνη θφξνη ζηνλ θαπλφ είλαη ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθνί ζην λα απνζαξξχλνπλ ηε λενιαία απφ ηελ έλαξμε ηνπ θαπλίζκαηνο αιιά θαη ηε κείσζε ηνπ θαπλίζκαηνο ή θαη ησλ θαπληζηψλ αλάκεζα ζηνπο νηθνλνκηθά αδχλαηνπο 43. ήκεξα ππάξρνπλ 26 ρψξεο πνπ νη ζπλνιηθνί θφξνη απνηεινχλ πεξηζζφηεξν απφ ην 75% ηεο ιηαληθήο ηηκήο ησλ πξντφλησλ θαπλνχ, ελψ ήδε απφ ην 2008, 11 ρψξεο (αλάκεζά ηνπο θαη ε Διιάδα) έρνπλ πξνβεί ζε απηφ ην κέηξν Πξνζηαζία απφ ηελ έθζεζε ζην θαπλφ ην άξζξν 8 ηεο ζπλζήθεο γίλεηαη αλαθνξά ζηελ πξνζηαζία πνπ πξέπεη λα παξέρεηαη έλαληη ηεο έθζεζεο ζην θαπλφ (δει. ζην παζεηηθφ θάπληζκα) ζην ρψξν εξγαζίαο, ζε κέζα καδηθήο κεηαθνξάο, ζε θιεηζηνχο δεκφζηνπο ρψξνπο θιπ 44. Γηαηί φπσο έρνπκε αλαθέξεη θαη ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην, ε παζεηηθή έθζεζε ζηνλ δειεηεξηψδε θαπλφ ηνπ ηζηγάξνπ, είλαη εμίζνπ πνιχ βιαβεξή κε επηπηψζεηο γηα ηελ πγεία. Γηα απηφλ ηνλ ιφγν νη ηδηνθηήηεο θαηαζηεκάησλ είλαη ππνρξεσκέλνη λα δεκηνπξγήζνπλ ρψξν θαπληδφλησλ θαη κε θαπληδφλησλ κε ζπζηήκαηα εμαεξηζκνχ πνπ απνηξέπνπλ ηελ έθζεζε ζε παζεηηθφ θάπληζκα Έθζεζε ΠΟΤ γηα ηελ παγθφζκηα επηδεκία ηνπ θαπλίζκαηνο, 2009: Δθαξκνγή πεξηβάιινλ ρσξίο θαπλφ, «Πξσηνβνπιία γηα ηνλ θαπλφ» 44 Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο, ΤΜΒΑΖ-ΠΛΑΗΗΟ ΠΟΤ ΓΗΑ ΣΟΝ ΔΛΔΓΥΟ ΣΟΤ ΚΑΠΝΟΤ 45 Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο, ΤΜΒΑΖ-ΠΛΑΗΗΟ ΠΟΤ ΓΗΑ ΣΟΝ ΔΛΔΓΥΟ ΣΟΤ ΚΑΠΝΟΤ ελίδα 55 από 98

56 πζθεπαζία θαη ζήκαλζε ησλ πξντφλησλ θαπλνχ χκθσλα κε ην Άξζξν 11 ηεο χκβαζεο ηνπ Π.Ο.Τ. ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη εηδηθή ζήκαλζε ζηελ ζπζθεπαζία ησλ πξντφλησλ ηνπ θαπλνχ, γηα λα απνηξέπεη ηελ πξνψζεζε ηνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα: -ε ζπζθεπαζία ηνπ θαπλνχ θαη ε ζήκαλζε δελ ζα πξέπεη λα ζπκβάιιεη ζηε πξνψζεζε ηνπ θαπλνχ κε νπνηνδήπνηε κέζνλ πνπ είλαη ςεπδείο, παξαπιαλεηηθφ, ή πνπ ελδέρεηαη λα δεκηνπξγήζνπλ εζθαικέλεο εληππψζεηο ζρεηηθά κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ, ηηο επηπηψζεηο ηνπ θαπλνχ ζηελ πγεία, ηνπο θηλδχλνπο. Οη επηγξαθέο θαη ην εκπνξηθφ ζήκα, εηθνληζηηθφ ή νπνηνδήπνηε άιιν ζεκάδη δελ ζα πξέπεη άκεζα ή έκκεζα λα δεκηνπξγεί ηελ εζθαικέλε εληχπσζε φηη έλα ζπγθεθξηκέλν πξντφλ θαπλνχ είλαη ιηγφηεξν επηβιαβέο απφ άιια πξντφληα θαπλνχ. Απηέο κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ φξνπο φπσο «Υακειή πεξηεθηηθφηεηα ζε πίζζα», "Διαθξχ", "πνιχ ειαθξχ", ή "Ήπην" Δπηπιένλ, θάζε παθέην ησλ πξντφλησλ θαπλνχ ζα πξέπεη λα έρεη ζηελ εμσηεξηθή ζπζθεπαζία, γξαπηέο ή εηθνληθέο πξνεηδνπνηήζεηο γηα ηηο βιαβεξέο ζπλέπεηεο ηνπ θαπλίζκαηνο Μφξθσζε, εθπαίδεπζε, επηθνηλσλία θαη θνηλσληθή επαηζζεηνπνίεζε χκθσλα κε ην Άξζξν 12 ηεο ζχκβαζεο, νη θπβεξλήζεηο ζα πξέπεη λα παξέρνπλ ηελ γλψζε γηα ηνλ εζηζκφ πνπ πξνθαιεί ην θάπληζκα θαη ηα πξνβιήκαηα ζηελ πγεία 46 Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο, ΤΜΒΑΖ-ΠΛΑΗΗΟ ΠΟΤ ΓΗΑ ΣΟΝ ΔΛΔΓΥΟ ΣΟΤ ΚΑΠΝΟΤ ελίδα 56 από 98

57 πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη, αιιά ζα πξέπεη επίζεο λα επαηζζεηνπνηήζεη ηελ θνηλσλία κπξνζηά ζε απηφ ην θνηλσληθφ πιένλ πξφβιεκα, αθνχ έρεη γίλεη κάζηηγα, ψζηε λα κελ ρξεηάδνληαη κέηξα απαγφξεπζεο ή πξφζηηκα αιιά απφ κφλε ηεο ε θνηλσλία λα βάιεη έλα θξαγκφ. χκθσλα κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Τγείαο (Π.Ο.Τ.) απηφ κπνξεί λα γίλεη κέζσ 6 δξάζεσλ. Κάζε θξάηνο ζα πξέπεη 1) λα έρεη έλα κεραληζκφ πνπ λα ειέγρεη, λα ζπληνλίδεη, λα αμηνινγεί θαη λα δηεπθνιχλεη ηα πξνγξάκκαηα ειέγρνπ ηνπ θαπλίζκαηνο αιιά θαη ηα πξνγξάκκαηα επηκφξθσζεο θαη εθπαίδεπζεο. 2) λα παξέρεη απηά ηα πξνγξάκκαηα επηκφξθσζεο θαη εθπαίδεπζεο. 3) λα παξέρεη πιήξε θαη εχθνιε πξφζβαζε ζε νπνηαδήπνηε πιεξνθνξία θαη γλψζε γχξσ απφ ην θάπληζκα. 4) λα ελεξγνπνηεί ηελ θνηλσλία λα ιάβεη ελεξγφ ξφιν ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαπλίζκαηνο θαη λα βνεζά ζην ζρεδηαζκφ, ηελ αλάπηπμε θαη ηελ εθηέιεζε ησλ πξνγξακκάησλ επηκφξθσζεο ψζηε λα ππάξρεη ν κεγαιχηεξνο δπλαηφο αληίθηππνο. 5) λα ειέγρεη θαη λα επαλεμεηάδεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα φινπ ηνπ ζπζηήκαηνο επηκφξθσζεο θαη ηέινο. 6) λα ππάξρεη δηεζλήο ζπλεξγαζία θαη αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ κεηαμχ ησλ θξαηψλ γηα ηελ πην απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε ηνπ. ηφρνο ησλ άξζξσλ ηεο χκβαζεο είλαη λα ελεκεξψζνπλ θαη λα αθππλίζνπλ ηελ θνηλσλία ηηο ηξνκεξέο ζπλέπεηεο ηνπ θαπλίζκαηνο θαη απηφ γηαηί πνιινί θαπληζηέο ελίδα 57 από 98

58 δελ γλσξίδνπλ ηηο πιήξεηο ζπλέπεηεο πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ ζηνλ εαπηφ ηνπο αιιά θαη ζηνπο άιινπο Γηαθήκηζε θαη πξνψζεζε πξντφλησλ θαπλνχ ην άξζξν 11 ηεο ζπλζήθεο, φπσο αλαθέξακε παξαπάλσ, γίλεηαη εθηελήο αλαθνξά γηα ην πψο ζα πξέπεη λα επηζεκαίλνληαη νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ηνπ θαπλίζκαηνο ζηελ πγεία. Έξεπλεο έρνπλ δείμεη πσο ε ζήκαλζε απηή βνεζά ηνπο λένπο λα κελ αξρίζνπλ ην θάπληζκα θαη βνεζά ηνπο θαπληζηέο λα πάξνπλ ηελ απφθαζε λα ην δηαθφςνπλ. Σα πξνεηδνπνηεηηθά ζήκαηα πξέπεη λα θαηαιακβάλνπλ απφ ην 30% κέρξη θαη πάλσ απφ ην 50% ηεο βαζηθήο επηθάλεηαο ησλ ζπζθεπαζηψλ ησλ πξντφλησλ θαπλνχ, κε κεγάια θαζαξά γξάκκαηα, ελψ γηα κεγαιχηεξν απνηέιεζκα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη εηθφλεο, κε ην κήλπκα ηνπ ζήκαηνο λα ελαιιάζζεηαη αλά πεξηφδνπο. Οη «Hard-hitting» (ζθιεξέο) δηαθεκίζεηο θαηά ηνπ θαπλίζκαηνο θαη γξαθηθέο πξνεηδνπνηήζεηο ζην παθέην - εηδηθά εθείλνη πνπ πεξηιακβάλνπλ εηθφλεο κεηψλεη ηνλ αξηζκφ ησλ παηδηψλ πνπ αξρίδνπλ ην θάπληζκα θαη απμάλεη ηνλ αξηζκφ ησλ θαπληζηψλ πνπ ζηακαηνχλ ην θάπληζκα. Οη κειέηεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη κεηά ηελ εθαξκνγή ηνπ παθέηνπ κε ζθιεξέο εηθνλνγξαθηθέο πξνεηδνπνηήζεηο ζηε Βξαδηιία, ηνλ Καλαδά, ηε ηγθαπνχξε θαη ηελ Σατιάλδε κε ζπλέπεηα, δείρλνπλ φηη εηθνλνγξαθηθέο πξνεηδνπνηήζεηο απμάλνπλ ζεκαληηθά ηελ επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ γηα ηεο βιαβεξήο ρξήζεο ηνπ θαπλνχ. 47 Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο, ΤΜΒΑΖ-ΠΛΑΗΗΟ ΠΟΤ ΓΗΑ ΣΟΝ ΔΛΔΓΥΟ ΣΟΤ ΚΑΠΝΟΤ ελίδα 58 από 98

59 Μφλν 19 ρψξεο, πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ην 15% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ, πιεξνχλ ηηο βέιηηζηεο πξαθηηθέο γηα εηθνλνγξαθεκέλεο πξνεηδνπνηήζεηο, ε νπνία πεξηιακβάλεη ηηο πξνεηδνπνηήζεηο ζηελ ηνπηθή γιψζζα θαη θαιχπηνπλ θαηά κέζν φξν ηνπιάρηζηνλ ην ήκηζπ ηεο κπξνζηά θαη πίζσ απφ ηα παθέηα ησλ ηζηγάξσλ. Δπίζεο ζα πξέπεη λα ειέγρεηαη θαη ε ζπζθεπαζία φπσο βγαίλεη απφ ηνλ θαηαζθεπαζηή ψζηε λα κελ επηηξέπεηαη ε χπαξμε κελπκάησλ πνπ κπνξεί λα παξεξκελεπηνχλ απφ ηνπο θαπληζηέο ή λα ηνπο παξαπιεξνθνξήζεη γηα ηε ζχζηαζε ή γηα ηνπο θηλδχλνπο πνπ ελέρεη ε ρξήζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξντφληνο θαπλνχ. Σα πξνεηδνπνηεηηθά ζήκαηα ζηηο ζπζθεπαζίεο ησλ πξντφλησλ θαπλνχ πέξα απφ ηελ ελεκεξσηηθή πιεπξά ηνπο σο πξνο ηηο ζπλέπεηεο ηνπ θαπλίζκαηνο ζηελ πγεία, έρνπλ θαη έλα δεχηεξν ιφγν χπαξμεο. Δκπνδίδνπλ ηελ επίδξαζε ηνπ marketing ησλ θαπλνβηνκεραληψλ θαη κεηψλνπλ ηελ ππεξαμία πνπ πξνζιακβάλεη ν θαπληζηήο πνπ επηιέγεη κία ζπγθεθξηκέλε κάξθα ηζηγάξσλ. ζν πην κηθξφο είλαη ν ρψξνο πάλσ ζην παθέην γηα γξαθηθά, εηθφλεο, θαιιηγξαθηθέο θαη έγρξσκεο γξακκαηνζεηξέο κε ηελ επσλπκία ηνπ πξντφληνο, ηφζν ιηγφηεξε δπλακηθή ζα έρεη ην marketing ησλ εηαηξηψλ. 48 Με ηηο βιαβεξέο ζπλέπεηεο ηνπ θαπλίζκαηνο λα είλαη πιένλ γλσζηέο, ηα πεξηζζφηεξα θξάηε πξνρσξνχλ ζε φιν θαη πην πξνσζεκέλεο εθζηξαηείεο αιιά θαη ιήςε κέηξσλ πνπ ζηφρν έρνπλ ηε κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ θαπληζηψλ. Σα παθέηα ηζηγάξσλ κε ηελ ππνρξεσηηθή παξνπζίαζε θσηνγξαθηψλ πνπ ζνθάξνπλ απφ ηηο ζπλέπεηεο πνπ επηθέξεη ην θάπληζκα κπνξνχλ λα βξεζνχλ ζε αξθεηέο ρψξεο, ηφζν ηεο Δπξψπεο, φζν θαη νιφθιεξνπ ηνπ θφζκνπ. ζν πην ζθιεξέο είλαη ηφζν πην κεγάιε εληχπσζε θάλνπλ, δηφηη γίλνληαη αληηιεπηέο απφ πεξηζζφηεξν θφζκν θαη 48 Guidelines for implementation of Article 11 of the WHO Framework Convention on Tobacco Control (Packaging and labelling of tobacco products) ελίδα 59 από 98

60 κεηαδίδνπλ ην κήλπκα ηνπο αθφκα θαη ζε θφζκν πνπ είλαη αγξάκκαηνο, αιιά θπξίσο πξνθαινχλ ζπλαηζζεκαηηθή αληίδξαζε. Μεξηθέο απφ ηηο πην επθάληαζηεο δηαθεκίζεηο είλαη νη παξαθάησ εηθφλεο 49 : ΑΤΣΟΚΣΟΝΗΑ ΣΡΟΜΟΚΡΑΣΗΑ ΚΟΣΧΝΔΗ ΣΟΝ ΔΑΤΣΟ ΟΤ Ο Καλαδάο έγηλε ε πξψηε ρψξα πνπ πηνζέηεζε κεγάιεο, γξαθηθέο πξνεηδνπνηήζεηο γηα ηελ πγεία ζηηο ζπζθεπαζίεο ησλ ηζηγάξσλ ην 2001, θαπληζηέο πνπ είραλ δηαβάζεη, ζπιινγηζηεί θαη ζπδήηεζαλ γηα ηηο εηηθέηεο ήηαλ πηζαλφηεξν λα εγθαηαιείςνπλ, ή λα έθαλαλ κηα πξνζπάζεηα λα δηαθφςνπλ, ή λα κείσζαλ ην θάπληζκά ηνπο 50. ε κηα θαλαδηθή κειέηε, ην 1/5 ησλ θαπληζηψλ κείσζε ην θάπληζκα σο απνηέιεζκα ηεο ζέαο ησλ πξνεηδνπνηεηηθψλ ζεκάησλ πγείαο ζηα παθέηα. ηελ Δ.Δ. ε νδεγία γηα ηε δηαθήκηζε ησλ πξντφλησλ θαπλνχ (2003/33/ΔΚ) έρεη κηα απαγφξεπζε ζε νιφθιεξε ηελ ΔΔ ζρεηηθά κε ηε δηαζπλνξηαθή δηαθήκηζε ησλ πξντφλησλ θαπλνχ θαη ηε ρνξεγία ζε κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο εθηφο απφ ηελ ηειεφξαζε. Ζ απαγφξεπζε θαιχπηεη ηα έληππα κέζα, ην ξαδηφθσλν, ην δηαδίθηπν θαη ηε ρνξεγία εθδειψζεσλ πνπ αθνξνχλ πεξηζζφηεξα ηνπ ελφο θξάηε κέιε, φπσο νη νιπκπηαθνί αγψλεο θαη αγψλεο Formula One. Γσξεάλ δηαλνκή πξντφλησλ θαπλνχ Hammond D, Fong GT, McDonald PW, Cameron R, Brown KS. Impact of the graphic Canadian warning labels on adult smoking behaviour. Tob Control Dec;12(4): ελίδα 60 από 98

61 απαγνξεχεηαη ζε ηέηνηεο εθδειψζεηο. Ζ απαγφξεπζε θαιχπηεη ηε δηαθήκηζε θαη ηε ρνξεγία κε ζθνπφ ή κε άκεζν ή έκκεζν απνηέιεζκα ηελ πξνψζεζε ελφο πξντφληνο θαπλνχ. Ζ δηαθήκηζε πξντφλησλ θαπλνχ θαη ηε ρνξεγία ζηελ ηειεφξαζε απαγνξεχεηαη ήδε απφ ην 1989 απφ ηελ Σειεφξαζε ρσξίο χλνξα (89/552/ΔΟΚ). Ζ παξνχζα νδεγία ζα πξέπεη λα αληηθαηαζηαζεί απφ ηελ νδεγία ππεξεζηψλ νπηηθναθνπζηηθψλ κέζσλ (2007/65/ΔΚ), πνπ εγθξίζεθε ην Γεθέκβξην ηνπ 2007, ε νπνία επεθηείλεη ην πεδίν εθαξκνγήο ηεο απαγφξεπζεο ζε φιεο ηηο κνξθέο νπηηθναθνπζηηθψλ εκπνξηθψλ αλαθνηλψζεσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ηνπνζέηεζεο πξντφλησλ. 51 Σα παξαπάλσ κέηξα ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ απζηεξφ θξαηηθφ έιεγρν ζηηο θαπλνβηνκεραλίεο, φζνλ αθνξά ηε ζχζηαζε ησλ πξντφλησλ θαπλνχ θαη ηελ αθξηβή αλαγξαθή ησλ ζπζηαηηθψλ πνπ απηά πεξηέρνπλ, θαζψο θαη ηελ παξνρή βνήζεηαο ζε θαπληζηέο λα δηαθφςνπλ ηνλ εζηζκφ ηνπο ηφηε ζα ππάξρεη έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα πξφιεςεο θαη αληηκεηψπηζεο απηήο ηεο κάζηηγαο Δπξσπατθή Δπηηξνπή, Γεκφζηα Τγεία, Ννκνζεζία γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ θαπλίζκαηνο 52 Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο, Μέηξα απνζάξξπλζεο-θαηαπνιέκεζεο ηνπ θαπλίζκαηνο ελίδα 61 από 98

62 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΓΗΔΡΔΤΝΖΖ ΑΝΣΗΛΖΦΔΧΝ ΚΑΠΝΗΣΧΝ ΚΑΗ ΜΖ ΓΗΑ ΣΟ ΚΑΠΝΗΜΑ ΚΑΗ ΣΑ ΑΝΣΗΚΑΠΝΗΣΗΚΑ ΜΔΣΡΑ, ΣΟΝ ΓΖΜΟ ΝΔΣΟΤ Ο ΓΖΜΟ ΝΔΣΟΤ 8.1 Γεληθά Ζ Υξπζνχπνιε είλαη κηα αγξνηηθή πφιε ζην θέληξν ηεο πεδηάδαο ηνπ Νέζηνπ, πεξίπνπ 6 ρηιηφκεηξα απφ ηελ εζληθή νδφ Καβάιαο-Ξάλζεο, 25 ρηιηφκεηξα απφ ηελ Καβάια, 25 ρηιηφκεηξα απφ ηελ Ξάλζε, 10 ρηιηφκεηξα απφ ην αεξνδξφκην Μέγαο Αιέμαλδξνο θαη 16 ρηιηφκεηξα απφ ην ιηκάλη ηεο Κεξακσηήο. Γηνηθεηηθά ε Υξπζνχπνιε είλαη πξσηεχνπζα ηεο επαξρίαο Νέζηνπ ηνπ λνκνχ Καβάιαο. Ο λένο Γήκνο Νέζηνπ πεξηιακβάλεη άιια 18 Γεκνηηθά Γηακεξίζκαηα θαη ν πιεζπζκφο ηνπ Γήκνπ αγγίδεη ηνπο θαηνίθνπο. 8.2 ΚΟΠΟ, ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΚΑΗ ΓΔΗΓΜΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΠΔΡΗΛΖΦΖ ελίδα 62 από 98

63 ην παξφλ θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε πνπ πηνζεηείηαη απφ ηελ παξνχζα κειέηε. Ζ ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ έγηλε ην δηάζηεκα Ηνπλίνπ- Απγνχζηνπ 2012 κε ηελ ηερληθή ηνπ αλψλπκνπ εξσηεκαηνινγίνπ ΚΟΠΟ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ θνπφο ηεο έξεπλαο είλαη λα δηαπηζησζεί αλ νη Γεκφηεο ηνπ Γήκνπ Νέζηνπ είλαη θαπληζηέο ή φρη θαη ην πψο αληηιακβάλνληαη ηα αληηθαπληζηηθά κέηξα πνπ ηζρχνπλ ζηε ρψξα καο απφ ηηο 01/09/ ΔΠΗΛΟΓΖ ΣΖ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ Ζ παξνχζα εξεπλεηηθή πξνζέγγηζε απνηειεί κία έξεπλα πεδίνπ/ επηζθφπεζεο, φπσο αλαθέξεηαη ζηελ εξεπλεηηθή κεζνδνινγία ησλ θνηλσληθψλ επηζηεκψλ θαη αλήθεη ζηηο επηινγέο ηεο πνζνηηθήο έξεπλαο, (Cohen & Manion, 1994).Γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ αιιά θαη ηελ δηεξεχλεζε ησλ ππνζέζεσλ ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο ηνπ γξαπηνχ εξσηεκαηνινγίνπ ην νπνίν ήηαλ δνκεκέλν κε εξσηήζεηο θιεηζηνχ ηχπνπ. Ζ επηινγή ηεο κεζφδνπ έγηλε κε βάζε ηα εμήο θξηηήξηα: Ζ κέζνδνο απηή ζηεξίδεη επαξθψο έξεπλεο πεδίνπ- επηζθφπεζεο Σα άηνκα πνπ ζπκκεηέρνπλ απαληνχλ απξφζσπα, αλψλπκα θαη εχθνια Παξέρεηαη αξθεηφο ρξφλνο ζηνπο εξσηψκελνπο γηα λα απαληήζνπλ Ζ κέζνδνο απηή δηεπθνιχλεη ηε ζηαηηζηηθή αλάιπζε θαη επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ κε ηε ρξήζε ζηαηηζηηθψλ πξνγξακκάησλ. ηελ ζπγθεθξηκέλε αλάιπζε ρξεζηκνπνηήζεθε ην πξφγξακκα SPSS. Ζ ζπιινγή ησλ ζηνηρείσλ γίλεηαη εχθνια θαη γξήγνξα ελίδα 63 από 98

64 Ζ κέζνδνο απηή δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζπιινγήο κεγάινπ αξηζκνχ πιεξνθνξηψλ ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα (Henerson,Morris & Fitz Gibbon, 1987,Παξαζθεπφπνπινο, 1993) ζνλ αθνξά ην πεξηερφκελν ησλ εξσηήζεσλ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, απηέο κπνξνχλ λα νκαδνπνηεζνχλ ζηηο παξαθάησ θαηεγνξίεο: Γεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά (1-5 εξσηήζεηο) Γεληθά γηα ην αλ είλαη ή ήηαλ θάπνηνο θαπληζηήο (6-10 εξσηήζεηο) Δξσηήζεηο κφλν γηα θαπληζηέο (11-17 εξσηήζεηο) Δξσηήζεηο γηα κε θαπληζηέο (18-24 εξσηήζεηο) Κνηλέο εξσηήζεηο θαπληζηψλ θαη κε θαπληζηψλ ζρεηηθά κε ηα αληηθαπληζηηθά κέηξα (25-35 εξσηήζεηο) ΣΟ ΓΔΗΓΜΑ Καηά ηε δηάξθεηα κηαο έξεπλαο ιεηηνπξγνχλ νη παξάγνληεο δαπάλεο, ρξφλνο θαη δπλαηφηεηα πξφζβαζεο, δελ είλαη πάληνηε πξαθηηθφ ή δπλαηφ λα έρεηο κεηξήζεηο απφ φιν ην πιεζπζκφ. Γηα ην ιφγν απηφ επηιέγνπλ λα ζπιιέμνπλ ζηνηρεία απφ έλα αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα ηνπ πιεζπζκνχ. Σν δείγκα είλαη φινη Γεκφηεο ηνπ Γήκνπ Νέζηνπ, απφ ηελ πφιε ηεο Υξπζνχπνιεο αιιά θαη απφ ηα γχξσ ρσξηά. Δίλαη φινη ελήιηθεο κε δηαθνξεηηθφ κνξθσηηθφ επίπεδν, εηζφδεκα θαη επαγγεικαηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ. ελίδα 64 από 98

65 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΑ ΣΟΝ ΓΖΜΟ ΝΔΣΟΤ ην θεθάιαην απηφ παξνπζηάδνληαη, αλαιχνληαη θαη ζρνιηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα έξεπλαο αγνξάο, πνπ δηεμήρζε απφ ηνλ Μάην έσο ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2012 ζηνλ Γήκν Νέζηνπ. 1)Ζ πξψηε εξψηεζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ αθνξνχζε ην θχιιν ηνπ δείγκαηνο πσο βιέπνπκε θαη ζην παξαθάησ γξάθεκα (βιέπε γξάθεκα 1) κε ηα απνηειέζκαηα, ην 45,5% (Ν=45) ηνπ δείγκαηνο είλαη άλδξεο θαη ην 54,5 % γπλαίθεο( Ν=55). Γηαπηζηψλνπκε ινηπφλ πσο νη γπλαίθεο είλαη πεξηζζφηεξεο. Γξάθεκα 1: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ην θχιιν ηνπ δείγκαηνο. ΦΥΛΛΟ 54,50% ΑΝΓΡΔ ΓΤΝΑΗΚΔ 45,50% 2)Ζ δεύηεπη επώηηζη ηος επωηημαηολογίος αθοπούζε ηην ηλικία ηος δείγμαηορ Ζ γεληθή κέζε ειηθία φισλ ησλ ζπκκεηερφλησλ ζην δείγκα αλεμαξηήησο ηνπ θχιιν είλαη ηα 36 έηε. Δπηπιένλ, ελδηαθέξνλ έρεη λα δνχκε πνηα ήηαλ ε κεγαιχηεξε θαη ε κηθξφηεξε ειηθία. Ζ κεγαιχηεξε ειηθία ησλ ζπκκεηερφλησλ ήηαλ 68 θαη αθνξνχζε άλδξα εξσηψκελν ελψ ε κηθξφηεξε είλαη 15 θαη αθνξνχζε γπλαίθα. Σέινο λα αλαθέξνπκε πσο ε κεγαιχηεξε ειηθία πνπ δηαπηζηψζεθε ζε γπλαίθα εξσηψκελν είλαη 58. ελίδα 65 από 98

66 Γπάθημα 2:Καηανομή ζσεηικών ζςσνοηήηων ζε ποζοζηό % ωρ ππορ ηην ηλικία ηος δείγμαηορ ΗΛΚΚΚΑ 26% 3% 19% < % 33% 45+ Ζ επόμενη επώηηζη, η επώηηζη 3 ζηοςρ επωηώμενοςρ πος ζςμμεηείσαν αθοπούζε ηην ανάλςζη ηων οικονομικών δεδομένων ηοςρ. Γπάθημα 3: Καηανομή ζσεηικών ζςσνοηήηων ζε ποζοζηό % ωρ ππορ ηην οικονομική καηάζηαζη ηος δείγμαηορ 67% % 4% 5% 0 > <1500 ΕΙΟΔΗΜΑ ελίδα 66 από 98

67 Αλαθνξηθά κε ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηνπ δείγκαηνο παξαηεξήζεθε φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ δείγκαηνο ην 67% (Ν=67 άηνκα ) έρνπλ θαζαξφ κεληαίν εηζφδεκα ιηγφηεξν απφ ηελ δεχηεξε ζέζε θαη κε πνζνζηφ 24% (Ν=24 άηνκα) έρνπλ κηζζφ πάλσ απφ 1000 θαη ιηγφηεξν απφ 1500, ελψ ζηελ ηειεπηαία θαηεγνξία κε κηζζφ πάλσ απφ 1500 αλήθεη ην πνζνζηφ ηνπ 5% (Ν=5) απφ ηνπο εξσηεζέληεο.αμίδεη λα ηνλίζνπκε πσο αλάκεζα ζηνπο εξσηεζέληεο ππήξραλ θαη άλεξγνη ζε πνζνζηφ 4% (Ν=4). Ζ 4 η επώηηζη αθοπούζε ηο μοπθωηικό επίπεδο ηος δείγμαηορ. Γπάθημα 4: Καηανομή ζσεηικών ζςσνοηήηων ζε ποζοζηό % ωρ ππορ ηο μοπθωηικό επίπεδο ηος δείγμαηορ 50 45% % ΜΟΡΦΩΖ % 8% 3% 0 Σν κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ αηφκσλ πνπ δέρζεθαλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ έξεπλα, θηλείηαη θπξίσο ζην επίπεδν ησλ απνθνίησλ δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζε πνζνζηφ 45%, δειαδή 45 άηνκα θαη δεπηεξεπφλησο ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (Α.Δ.Η, Σ.Δ.Η) ζε πνζνζηφ 35% δειαδή 35 αηφκσλ. Αθνινπζνχλ άηνκα κε κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο ζε πνζνζηφ 8% δειαδή 8 αηφκσλ θαη ηέινο απέκεηλαλ 9 άηνκα δειαδή ην 9% ηνπ δείγκαηνο ηα νπνία αλήθαλ ζην επίπεδν ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο, ην Γεκνηηθφ. ελίδα 67 από 98

68 5) Δπφκελε εξψηεζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ αθνξνχζε ηελ επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε ηνπ δείγκαηνο % ΔΠΑΓΓΔΛΜΑ 19% 22% % 12% 10% 5 0 Ζ πιεηνλφηεηα ηνπ δείγκαηνο είλαη Ηδησηηθνί Τπάιιεινη ζε πνζνζηφ 29% (Ν=29 αηφκσλ),αθνινπζνχλ νη Άλεξγνη ζε πνζνζηφ 22% (Ν=22), ελψ ζηελ ηξίηε ζέζε θαη ζε πνζνζηφ 19% (Ν=19 αηφκσλ) αλέξρνληαη νη θνηηεηέο. 6)H 6 ε εξψηεζε αθνξνχζε ην θαηά πφζν νη εξσηεζέληεο είλαη ή ήηαλ θαπληζηέο Γξάθεκα 6: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ην αλ θαπλίδεη ή θάπληδε ην δείγκα KAΠNIZETE? % 47% 13% NAI OXI TO ΕΚΟΨΑ ελίδα 68 από 98

69 χκθσλα κε ην Γξάθεκα 6 ε πιεηνλφηεηα ηνπ δείγκαηνο ζε πνζνζηφ 47% δελ θαπλίδεη. ηε δεχηεξε ζέζε κε πνζνζηφ 40% είλαη θαπληζηέο, ελψ κφιηο ην 13% ην έρνπλ θφςεη. πκπεξαζκαηηθά ινηπφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ην δείγκα ησλ εξσηεζέλησλ ζε πνζνζηφ 53% (40%+13%) έρνπλ δνθηκάζεη ην ηζηγάξν, έζησ θαη κία θνξά ζηε δσή ηνπο. 7)Ζ επφκελε εξψηεζε, ε 7 ε, αθνξνχζε ηα έηε ζπλνιηθά πνπ θάπληδαλ νη ζπκκεηέρνληεο. Γξάθεκα 7: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ην πφζα έηε θαπλίδεη ή θάπληδε ην δείγκα 18% 1-5 ΔΣΖ 11% 6-10 ΔΣΖ ΔΣΖ 11% 13% 20+ χκθσλα κε ην παξαπάλσ γξάθεκα, ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ θαπληζηψλ θαπλίδνπλ 11 κε 20 έηε (Ν=18), αθνινπζνχλ νη θαπληζηέο πνπ θαπλίδνπλ πάλσ απφ 20 έηε ζε πνζνζηφ 13% (Ν=13) θαη ζηελ επφκελε ζέζε κε πνζνζηφ 11% έξρνληαη νη θαπληζηέο πνπ θαπλίδνπλ απφ 1 έσο 10 έηε (Ν=22). Αμίδεη λα ηνλίζνπκε πσο Γξάθεκα 7 ην άζξνηζκα ησλ πνζνζηψλ δελ έρνπλ άζξνηζκα 100 αιιά 53, αθνχ 53% είλαη ην πνζνζηφ θαη ην Ν=53 ησλ ησξηλψλ θαη ησλ παιαηψλ θαπληδφλησλ ηνπ δείγκαηνο. ελίδα 69 από 98

70 8)Ζ 8 ε εξψηεζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ αθνξνχζε ην είδνο ηνπ θαπλνχ πνπ θαπλίδνπλ ή θάπληδαλ νη ζπκκεηέρνληεο. Γξάθεκα 8: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ην είδνο ηνπ θαπλνχ πνπ θαπλίδεη ή θάπληδε ην δείγκα % 10% 1% 0% ΤΣΚΓΑΟ ΣΤΚΦΤΟ ΡΚΡΑ ΡΟΥΟ χκθσλα κε ην Γξάθεκα 8 ε πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ ηνπ δείγκαηνο θαπλίδεη ή θάπληδε θαλνληθφ ηζηγάξν ζε πνζνζηφ 42%, ελψ αθνινπζεί κε πνζνζηφ 10% εθείλνη πνπ θαπλίδνπλ ζηξηθηφ θαπλφ. Μφιηο έλαο (1%) θαπλίδεη πίπα, ελψ θαλέλαο δελ θάπληδε πνχξν. Αμίδεη λα ηνλίζνπκε πσο ην άζξνηζκα ησλ πνζνζηψλ δελ έρνπλ άζξνηζκα 100 αιιά 53, αθνχ 53% είλαη ην πνζνζηφ θαη ην Ν=53 ησλ ησξηλψλ θαη ησλ παιαηψλ θαπληδφλησλ ηνπ δείγκαηνο. 9)πλερίδνπκε ζηελ εξψηεζε 9 ε νπνία αθνξνχζε ηνλ αξηζκφ ησλ ηζηγάξσλ πνπ θαπλίδεη ή θάπληδε ην δείγκα ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα. Σα απνηειέζκαηα αλαγξάθνληαη ζην Γξάθεκα 9. ελίδα 70 από 98

71 Γξάθεκα 9: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ηνλ αξηζκφ ησλ ηζηγάξσλ πνπ θαπλίδεη ή θάπληδε ην δείγκα ΑΚΙ.ΤΣΚΓΑΩΝ 25 23% % 13% % 0 > ΣΗΓ ΣΗΓ. 40+ Απ φηη κπνξνχκε λα δνχκε απφ ηα Γξάθεκα 9 ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ θαπληδφλησλ, ζε πνζνζηφ 23%, θαπλίδεη ή θάπληδε 11 κε 20 ηζηγάξα εκεξεζίσο. ηελ δεχηεξε ζέζε κε πνζνζηφ 14% θαπλίδεη/θάπληδε ιηγφηεξν απφ 10 ηζηγάξα ηελ εκέξα, ελψ ην 13% θαπλίδεη ηζηγάξα. Μφιηο ην 3% θαπλίδεη πάλσ απφ 40 ηζηγάξα ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπ. 10)Ζ 10 ε εξψηεζε αθνξνχζε ην νηθνλνκηθφ πνζφ ζε επξψ ( ) πνπ μνδεχνπλ νη θαπληζηέο ηεο έξεπλαο. Γξάθεκα 10: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ηα ρξήκαηα πνπ μνδεχεη γηα λα αγνξάζεη ηα ηζηγάξα ην δείγκα ηεο έξεπλαο πνπ θαπλίδεη. ελίδα 71 από 98

72 ΚΟΣΤΟΣ ΣΕ 4% 11% 47% 18% 20% ΓΔΝ ΚΑΠΝΗΕΟΤΝ χκθσλα κε ην Γξάθεκα 10, ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ θαπληζηψλ ζε πνζνζηφ 20% μνδεχεη πάλσ απφ 100 ηνλ κήλα γηα λα αγνξάζεη ηα ηζηγάξα ηνπ. ηελ δεχηεξε ζέζε κε πνζνζηφ 18% μνδεχεη , κεηά έξρνληαη νη εξσηεζέληεο πνπ μνδεχνπλ ζε πνζνζηφ 11% θαη ηέινο κφιηο 4 είλαη εθείλνη πνπ μνδεχνπλ ηα ιηγφηεξα (1-20 ) γηα ηα ηζηγάξα ηνπο. Αμίδεη λα αλαθέξνπκε, πσο ν Μέζνο Όξνο ησλ ρξεκάησλ πνπ μνδεχνπλ νη θαπληζηέο είλαη 87,24. Ζ κεγαιχηεξε ηηκή πνπ ππήξρε ζηηο απαληήζεηο ήηαλ 300 /κεληαίσο, ελψ ε κηθξφηεξε 5 /κεληαίσο. ΟΗ ΔΡΧΣΖΔΗ ΣΟΤ ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟΤ ΑΦΟΡΟΤΑΝ ΜΟΝΟ ΣΟΤ ΚΑΠΝΗΣΔ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ 11)Ζ εξψηεζε 11 ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ αθνξνχζε ηελ αθνξκή έλαξμεο ηνπ θαπλίζκαηνο. Γξάθεκα 11: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ηελ/ηηο αθνξκή/εο γηα λα μεθηλήζνπλ ην θάπληζκα ελίδα 72 από 98

73 ΑΦΟΜΗ ΕΝΑΞΗΣ ΆΛΛΟ 1% ΥΩΡΗ ΛΟΓΟ 14% ΑΝΣΗΓΡΑΖ ΣΖΝ ΑΠΑΓΟΡΔΤΖ ΔΠΑΓΓΔΛ/ΚΟΗ ΛΟΓΟΗ 3% 3% ΓΟΝΔΗ ΑΝΣΗΓΡΑΖ ΥΟΛ.ΥΡΟΝ. ΑΡΝΖΣΗΚΟ ΤΜΒΑΝ 4% 5% 5% ΓΟΚΗΜΖ 19% ΔΠΗΓΔΗΞΖ 8% ΠΑΡΔΔ 19% Αξρηθά πξέπεη λα αλαθέξνπκε πσο ζ απηή ηελ εξψηεζε νη ζπκκεηέρνληεο είραλ ηε δπλαηφηεηα λα απαληήζνπλ κε έσο 3 απαληήζεηο. χκθσλα κε ην Γξάθεκα 11 ινηπφλ νη βαζηθέο αηηίεο γηα ηελ έλαξμε ηνπ θαπλίζκαηνο, νξίδνληαη νη Παξέεο θαη ε πεξηέξγεηα ηεο Γνθηκήο κε πνζνζηφ 19%. ηελ δεχηεξε ζέζε κε πνζνζηφ 14% βξίζθνληαη νη θαπληζηέο νη νπνίνη μεθίλεζαλ ην θάπληζκα ρσξίο ιφγν. Σν 8% ησλ εξσηεζέλησλ ήζειαλ λα θάλνπλ επίδεημε ελψ ην 5% ην μεθίλεζαλ κε αθνξκή έλα αξλεηηθφ ζπκβάλ ζηε δσή ηνπο θαη απφ αληίδξαζε ησλ ζρνιηθψλ ηνπο ρξφλσλ. ηηο ηειεπηαίεο ζέζεηο θαη κε πνζνζηφ 4% θαη 3% ζπλαληάκε ηηο ιηγφηεξν ζεκαληηθέο αθνξκέο έλαξμεο ηνπ θαπλίζκαηνο, νη νπνίεο είλαη: ε κίκεζε ησλ γνληψλ, νη επαγγεικαηηθνί ιφγνη θαη ε αληίδξαζε ζηελ απαγφξεπζε. ελίδα 73 από 98

74 12)Ζ εξψηεζε 12 αθνξνχζε ην κέξνο φπνπ νη θαπληζηέο ζπλεζίδνπλ λα θαπλίδνπλ ζπρλφηεξα. Δίραλ ηελ δπλαηφηεηα λα επηιέμνπλ έσο 3 απαληήζεηο. Γξάθεκα 12: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ηνλ ζπρλφηεξν ηφπνπ φπνπ θαπλίδνπλ 30,00 27% ΤΟΡΟΣ ΚΑΡΝΚΣΜΑΤΟΣ 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 8% 19% 2% 1% 2% 0% πσο κπνξνχκε λα δνχκε ζην Γξάθεκα 12 νη πεξηζζφηεξνη θαπληζηέο κε πνζνζηφ 27% ζπλεζίδνπλ λα θαπλίδνπλ πεξηζζφηεξν ζηνπο ρψξνπο ζπλάζξνηζεο θαη δηαζθέδαζεο θαη θαηά 19% ζην ζπίηη ηνπο. Αθνινπζνχλ εθείλνη πνπ θαπλίδνπλ ζηνλ εξγαζηαθφ ηνπο ρψξν ζε πνζνζηφ 8% θαη είλαη ιηγφηεξνη εθείλνη πνπ θαπλίδνπλ ζηνλ δξφκν θαη ζην απηνθίλεην (2%) θαζψο επίζεο θαη ζην ππλνδσκάηην ηνπο (1%). 13)Αθνινπζεί ε εξψηεζε 13 ε νπνία αθνξνχζε ην θαηά πφζν είλαη δχζθνιν γηα ηνπο θαπληζηέο λα θαπλίδνπλ ζηνπο ρψξνπο φπνπ απαγνξεχεηαη βάζε λφκνπ. Γξάθεκα 13: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ηνλ ζπρλφηεξν ηφπνπ φπνπ θαπλίδνπλ ελίδα 74 από 98

75 ΕΛΝΑΚ ΔΥΣΚΟΛΟ ΝΑ ΚΑΡΝΚΖΕΤΕ ΣΕ ΧΩΟΥΣ ΑΡΑΓΟΕΥΣΗΣ? 55% % 15% ΝΑΗ ΌΥΗ ΓΔΝ ΣΟ ΥΩ ΚΔΦΣΔΗ Βάζε ινηπφλ ην Γξάθεκα 13, ην 55% ησλ εξσηεζέλησλ θαπληζηψλ (Ν=22) ηνπο είλαη δχζθνιν λα θαπλίδνπλ ζε δεκφζηνπο ρψξνπο φπνπ απαγνξεχεηαη ην θάπληζκα βάζε Νφκνπ. Αληηζέησο ην 30% (Ν=12) δελ έρνπλ πξφβιεκα λα θαπλίδνπλ ζε ρψξνπο φπνπ ην θάπληζκα απαγνξεχεηαη. Απηφ ζεκαίλεη πσο δελ δέρνληαη ηηο Ννκνζεηηθέο Γηαηάμεηο ηεο ρψξαο θαη φηη δελ ππαθνχλε ζηνπο Νφκνπο. Μπνξεί φκσο θάπνηα ζηηγκή λα ηελ πιεξψζνπλ απηή ηνπο ηελ αληίιεςε, αθνχ νη παξαβάηεο ηηκσξνχληαη κε απζηεξά πξφζηηκα. Σέινο, κφιηο ην 15% δελ ην έρεη ζθεθηεί. 14) πλερίδνπκε κε ηελ 14 ε εξψηεζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ε νπνία ξσηνχζε ηνπο ζπκκεηέρνληεο πνπ θαπλίδνπλ, αλ ζέινπλ λα ην ζηακαηήζνπλ. Γξάθεκα 14: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ην εάλ έρνπλ ζειήζεη νη θαπληζηέο λα θφςνπλ ην ηζηγάξν. ελίδα 75 από 98

76 ΙΕΛΕΤΕ ΚΑ ΚΟΨΕΤΕ ΤΟ ΚΑΡΝΚΣΜΑ? 12,5% Γεν θέλω 15% Γεν ηο ζκέθηηκα 27,5% Θέλω αλλά δεν μποπώ 45% Απγόηεπα Ζ πιεηνςεθία ησλ θαπληζηψλ κε πνζνζηφ 45% (Ν=18) επηζπκνχλ θάπνηα ζηηγκή αξγφηεξα ζην κέιινλ λα ην ζηακαηήζνπλ. ηελ δεχηεξε ζέζε θαη κε πνζνζηφ 27,5% (Ν=11) ζέινπλ πνιχ λα θφςνπλ ην θάπληζκα, αιιά δελ κπνξνχλ, ελψ ην 12,5% (Ν=5) δελ ζέινπλ λα ην θφςνπλ. Σέινο, ππήξραλ θαη εθείλνη νη ζπκκεηέρνληεο νη νπνίνη δελ έρνπλ ζθεθηεί λα θφςνπλ ην θάπληζκα ζε πνζνζηφ 15% (Ν=6) 15)Ζ 15 ε εξψηεζε αθνξνχζε ηνπο θαπληζηέο θαη θαηά πφζν αλεζπρνχλ γηα ηελ πγεία ηνπο, αθνχ έρνπλ κία ηφζν βιαβεξή ζπλήζεηα. Σα απνηειέζκαηα ήηαλ ηα εμήο: Γξάθεκα 14: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ηελ αλεζπρία ηνπ ηπρφλ λνηψζνπλ νη θαπληζηέο γηα ηελ πγεία ηνπο. ΑΝΖΤΥΔΗΣΔ ΓΗΑ ΣΖΝ ΤΓΔΗΑ Α? ,5% % ,5% 0 ΝΑΗ ΜΔΡΗΚΔ ΦΟΡΔ ΌΥΗ ελίδα 76 από 98

77 πσο κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ζην Γξάθεκα 14, ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ θαπληδφλησλ 62,5% (Ν=25) αλεζπρνχλ κεξηθέο θνξέο γηα ηηο ζπλέπεηεο ζηελ πγεία ηνπο. Οη 35% (Ν=14) αλεζπρνχλ έληνλα γηα ηελ πγεία ηνπο, ελψ κφιηο έλαο (1) ζπκκεηέρνληαο (2,5%) δελ αλεζπρεί θαζφινπ γηα ηελ πγεία ηνπ. 16)πλερίδνπκε κε ηελ εξψηεζε 16 ε νπνία ξσηνχζε ηνπο ζπκκεηέρνληεο θαηά πφζν επεξεάδνπλ 6 παξάγνληεο ηελ εκθάληζε αζζελεηψλ ζηελ πγεία ησλ θαπληζηψλ. Οη 6 παξάγνληεο ήηαλ νη εμήο: -Ζ ειηθία έλαξμεο -Γηάξθεηα θαπλίζκαηνο -Πνηθηιία ηνπ θαπλνχ -Διαθξχ / Βαξχ ηζηγάξν -Αξηζκφο ηζηγάξσλ -Μάξθα ησλ ηζηγάξσλ Γξάθεκα 16: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ην πφζν πνιχ επεξεάδνπλ ηελ εκθάληζε αζζελεηψλ: ε ειηθία έλαξμεο, ην ειαθξχ/βαξχ ηζηγάξν, ε δηάξθεηα θαπλίζκαηνο, ν αξηζκφο ησλ ηζηγάξσλ, ε πνηθηιία ηνπ θαπλνχ θαη ε κάξθα ησλ ηζηγάξσλ ,5 60 ΠΟΛΎ ΛΗΓΟ ΛΗΓΟ ,5 2, , ,5 12,5 2,5 2, ,5 22,5 22,5 17, , ,5 ΜΔΣΡΗΑ ΠΟΛΎ ΠΑΡΑ ΠΟΛΎ ελίδα 77 από 98

78 χκθσλα κε ην Γξάθεκα 16, νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ πεξηζζφηεξν ηελ εκθάληζε αζζελεηψλ είλαη ν αξηζκφο ησλ ηζηγάξσλ (60% επεξεάδεη πάξα πνιχ), ε δηάξθεηα θαπλίζκαηνο (45% επεξεάδεη πάξα πνιχ ) θαη ε ειηθία έλαξμεο ηνπ θαπλίζκαηνο (40% επεξεάδεη πάξα πνιχ). Αληίζεηα, ζχκθσλα κε ηηο απαληήζεηο ησλ εξσηεζέλησλ, νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ιηγφηεξν ηελ εκθάληζε θάπνηαο αζζέλεηαο ζε έλαλ θαπληζηή είλαη ε κάξθα ησλ ηζηγάξσλ (20% επεξεάδεη πνιχ ιίγν) θαη ε πνηθηιία ηνπ θαπλνχ (17,5% επεξεάδεη πνιχ ιίγν)πνπ ρξεζηκνπνηεί ν θαπληζηήο. 17)Αθνινπζεί ε εξψηεζε 17 (ε ηειεπηαία πνπ αθνξά κφλν ηνπο θαπληζηέο) θαη αλαθέξνληαλ ζην έλα ζθέθηνληαη ηα πιενλεθηήκαηα πνπ ζα έρνπλ έλα ζηακαηήζνπλ ην θάπληζκα. Γξάθεκα 17: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο αλ ζθέθηνληαη ηα πιενλεθηήκαηα πνπ ζα έρνπλ εάλ ζηακαηήζνπλ λα θαπλίδνπλ. ΣΚΕΦΤΕΣΤΕ ΤΑ ΡΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΝ ΚΟΨΕΤΕ ΤΟ ΤΣΚΓΑΟ? ,5% 50% 7,5% ΝΑΙ ΜΕΡΙΚΕ ΦΟΡΕ ΌΧΙ πσο δηαθξίλνπκε απφ ην Γξάθεκα 17, ε πιεηνςεθία ησλ θαπληδφλησλ θαη ζπγθεθξηκέλα νη κηζνί αθξηβψο 50% (Ν= νη 20 απφ ηνπο 40), ζθέθηνληαη κεξηθέο ελίδα 78 από 98

79 θνξέο ηα πιενλεθηήκαηα ζηελ πγεία θαη ζηε ηζέπε ηνπο πνπ ζα έρνπλ εάλ ζηακαηήζνπλ λα θαπλίδνπλ, ελψ ην 42,5% (Ν= νη17 απ ηνπο 40 πνπ θαπλίδνπλ) ην ζθέθηνληαη ζπλέρεηα. Μφιηο ην 7,5% (Ν=3) δελ ζθέθηνληαη πσο ζα είλαη ε πγεία ηνπο θαη ηα νηθνλνκηθά ηνπο, ρσξίο ην ηζηγάξν. ΟΗ ΔΡΧΣΖΔΗΑ ΑΝΑΦΔΡΟΝΣΑΗ ΣΟΤ ΜΖ ΚΑΠΝΗΣΔ 18) Ζ 18 εξψηεζε ξσηνχζε ηνπο κε θαπληζηέο, αλ είλαη νη ίδηνη παζεηηθνί θαπληζηέο. Γξάθεκα 18: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο αλ ην δείγκα είλαη παζεηηθνί θαπληζηέο 43,3% 53,3% ΝΑΗ Γ/Ξ Γ/Α ΌΥΗ 3,4% Ζ πιεηνςεθία ησλ κε θαπληζηψλ ζε πνζνζηφ 53,3% (Ν=32) είλαη παζεηηθνί θαπληζηέο, ελψ ην 43,3% (Ν=26) δελ είλαη. Αθνινπζεί έλα 3,4% (Ν=2)πνπ δελ γλσξίδεη. 19)Ζ εξψηεζε 19 αλαθεξφηαλ ζηελ αληίδξαζε ησλ κε θαπληζηψλ φηαλ ήηαλ παζεηηθνί θαπληζηέο. Γξάθεκα 19: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ηηο αληηδξάζεηο ησλ κε θαπληζηψλ. ελίδα 79 από 98

80 ΠΩ ΑΝΣΗΓΡΑΣΔ ΌΣΑΝ ΔΗΣΔ ΠΑΘΖΣΗΚΟ ΚΑΠΝΗΣΖ; 7% ΣΟ ΑΠΟΓΔΥΟΜΑΗ 22% 22% 49% ΕΖΣΩ ΝΑ ΜΔ ΔΒΑΣΟΤΝ & ΝΑ ΣΑΜΑΣΖΟΤΝ ΓΗΑΜΑΡΣΤΡΟΜΑΗ ΆΛΛΟ χκθσλα κε ην Γξάθεκα 19 νη πεξηζζφηεξνη παζεηηθνί θαπληζηέο, ζε πνζνζηφ 49% απνδέρνληαη λα εηζπλένπλ ηνλ θαπλφ ησλ θαπληζηψλ θαη λα δελ αληηδξνχλ. Μφιηο ην 22% αληηδξνχλ θαη δηακαξηχξνληαη γηα λα ηνπο ζεβαζηνχλ. 20) πλερίδνπκε κε ηελ 20 ε εξψηεζε, ε νπνία αλαθεξφηαλ κε ηνλ αξηζκφ ησλ θαπληζηψλ πνπ ππάξρνπλ ζε ζηηο νηθνγέλεηεο ησλ εξσηεζέλησλ. Γξάθεκα 20: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ηνλ αξηζκφ ησλ θαπληζηψλ ζε θάζε νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ. 60 ΡΟΣΑ ΑΤΟΜΑ ΚΑΡΝΚΖΟΥΝ ΑΡΠ ΤΟ ΟΚΚΟΓΕΝΕΚΑΚΟ ΣΑΣ ΡΕΚΒΑΛΛΟΝ; % 58% 3% 2% 0 KANENA ΑΠΌ 1-3 ΑΠΌ 4-5ΠΑΝΩ ΑΠΌ 5 χκθσλα κε ην Γξάθεκα 20 ην 58% ησλ εξσηεζέλησλ έρνπλ απφ 1 έσο 3 άηνκα πνπ θαπλίδνπλ ζην νηθνγελεηαθφ ηνπο πεξηβάιινλ. Σν 37% δελ έρεη θαλέλαλ θαπληζηή, ελψ ην 3% έρεη 4-5 θαη ην 2% πάλσ απφ 5 άηνκα. ελίδα 80 από 98

81 21)Ζ 21 ε εξψηεζε αλαθεξφηαλ ζηελ ζπρλφηεηα πνπ ελνρινχληαη νη κε θαπληζηέο απφ ηνλ θαπλφ. Γξάθεκα 20: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ηελ ζπρλφηεηα πνπ ελνρινχληαη νη κε θαπληζηέο απφ ηνλ θαπλφ. ΡΟΣΟ ΣΥΧΝΑ ΕΝΟΧΛΕΚΣΤΕ ΑΡΠ ΤΟΝ ΚΑΡΝΟ? ΠΟΣΔ 5% ΠΑΝΗΑ 10% ΜΔΡΗΚΔ ΦΟΡΔ 48% ΑΡΚΔΣΑ ΤΥΝΑ 37% πσο κπνξνχκε λα δνχκε ζην παξαπάλσ Γξάθεκα, ην 48% ελνριείηε κεξηθέο θνξέο θαη ην 37% αξθεηά ζπρλά. Γειαδή πάλσ απφ ην 70% ελνρινχληαη πνιχ, ελψ κφιηο ην 5% θαη ην 10% ελνρινχληαη ζπάληα θαη πνηέ. 22)Ζ επφκελε εξψηεζε ζην εξσηεκαηνιφγην, είρε λα θάλεη κε ηελ αληίδξαζε ησλ κε θαπληζηψλ, φηαλ βξεζνχλ ζε έλαλ ρψξν πνπ είηε πνπ δελ είρε εηδηθφ ρψξν γηα κε θαπληζηέο ή είηε είρε θαη δελ εθαξκφδνληαλ. Γξάθεκα 22: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ηελ αληίδξαζε ησλ κε θαπληζηψλ, φηαλ βξεζνχλ ζε έλαλ ρψξν πνπ είηε πνπ δελ είρε εηδηθφ ρψξν γηα κε θαπληζηέο ή είηε είρε θαη δελ εθαξκφδνληαλ. ελίδα 81 από 98

82 ΠΩ ΘΑ ΑΝΣΗΓΡΟΤΑΣΔ ΑΝ ΓΔΝ ΤΠΖΡΥΔ Δ ΈΝΑ ΜΑΓΑΕΗ ΥΩΡΟ ΚΑΠΝΗΕΟΝΣΩΝ Ή ΑΝ ΤΠΖΡΥΔ ΓΔΝ ΔΡΦΑΡΜΟΕΟΝΣΑΝ; 21% 2,5% 28% 5% 4% Οη πεξηζζφηεξνη κε θαπληζηέο ζχκθσλα κε ην Γξάθεκα 22, ζε πνζνζηφ 28% ζα απνδερφηαλ ην γεγνλφο, ελψ ην 21% ζα έθεπγαλ απφ ην θαηάζηεκα θαη κφλν ην 2,5% ζα δηακαξηπξφηαλ ζηνλ ηδηνθηήηε. 23) Ζ εξψηεζε 23 αλαθεξφηαλ ζην εάλ έρνπλ δεηήζεη νη κε θαπληζηέο απφ θαπληζηέο λα ζηακαηήζνπλ ην θάπληζκα. Γξάθεκα 23: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ην εάλ έρνπλ δεηήζεη νη κε θαπληζηέο απφ θαπληζηέο λα ζηακαηήζνπλ ην θάπληζκα. ΕΧΕΤΕ ΖΗΤΗΣΕΚ ΑΡΠ ΚΑΡΝΚΣΤΗ ΝΑ ΑΡΟΜΑΚΤΥΝΙΕΚ Θ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΚ ΤΟ ΚΑΡΝΚΣΜΑ; 21% 7% ΝΑΚ ΠΧΚ 72% Δ/Γ Δ/Α Ζ πιεηνςεθία ησλ κε θαπληδφλησλ, ζε πνζνζηφ 72% (Ν=43) έρνπλ δεηήζεη απφ θαπληζηή είηε λα ζηακαηήζεη, είηε λα απνκαθξπλζεί. Αληίζεηα ην 21% (Ν=13) δελ ην έρεη δεηήζεη πνηέ. ελίδα 82 από 98

83 24)Ζ εξψηεζε 24 αλαθεξφηαλ ζηα ζπκπηψκαηα πνπ πξνθαιεί ν θαπλφο ζηνπο παζεηηθνχο θαπληζηέο. Γξάθεκα 24: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ηα ζπκπηψκαηα πνπ πξνθαιεί ν θαπλφο ζηνπο παζεηηθνχο θαπληζηέο. χκθσλα κε ην Γξάθεκα 24 νη πεξηζζφηεξνη κε θαπληζηέο λνηψζνπλ ηζνχμηκν ζηα κάηηα (38%), βήρα (25%) θαη δαιάδα (20%). Γελ είλαη φκσο θαη ιίγνη εθείλνη πνπ λνηψζνπλ αζθπμία (17%). ΤΚ ΣΥΜΡΤΩΜΑΤΑ ΣΑΣ ΡΟΚΑΛΕΚ Ο ΚΑΡΝΟΣ; ΤΣΟΥΞΚΜΟ ΜΑΤΚΩΝ 38% ΑΣΦΥΞΚΑ 17% ΖΑΛΑΔΑ 20% ΒΗΧΑΣ 25% ΟΗ ΔΡΧΣΖΔΗ ΔΗΝΑΗ ΚΟΗΝΔ ΔΡΧΣΖΔΗ ΑΝΔΞΑΡΣΖΣΑ ΑΝ Ο ΤΜΜΔΣΈΥΟΝΣΑ ΔΗΝΑΗ ΚΑΠΝΗΣΉ ΚΑΗ ΜΖ ΚΑΠΝΗΣΖ ΚΑΗ ΑΝΑΦΔΡΟΝΣΑΝ ΣΟΝ ΑΝΣΗΚΑΠΝΗΣΗΚΟ ΜΟΝΟ ΣΖ ΔΛΛΑΓΑ. 25)Ζ εξψηεζε 25 ξσηνχζε αλ ν ζπκκεηέρνληαο ήηαλ ελήκεξνο γηα ηα αληηθαπληζηηθά κέηξα πνπ ηζρχνπλ ζηελ Διιάδα. Γξάθεκα 25: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ην εάλ έρνπλ γλψζε νη ζπκκεηέρνληεο αληηθαπληζηηθά κέηξα πνπ ηζρχνπλ ζηελ Διιάδα. πσο βιέπνπκε ζην παξαθάησ Γξάθεκα, ε πιεηνλφηεηα ησλ εξσηεζέλησλ ζε πνζνζηφ 77% γλσξίδνπλ ηα λέα κέηξα, ελψ ην 21% φρη. ελίδα 83 από 98

84 ΕΝΗΜΕΩΙΗΚΕΣ ΓΚΑ ΤΟΝ ΑΝΤΚΚΑΡΝΚΣΤΚΚΟ ΝΟΜΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ; 21% 2% ΝΑΗ 77% ΌΥΗ Γ/Γ 26)Ζ επφκελε εξψηεζε αλαθεξφηαλ ζην εάλ ήζειαλ νη εξσηεζέληεο λα κάζνπλ πεξηζζφηεξα γηα ηνλ αληηθαπληζηηθφ λφκν. Γξάθεκα 26: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ην εάλ ζέινπλ λα κάζνπλ πεξηζζφηεξα νη ζπκκεηέρνληεο γηα ηα αληηθαπληζηηθά κέηξα πνπ ηζρχνπλ ζηελ Διιάδα ΙΑ ΙΕΛΑΤΕ ΝΑ ΜΑΙΕΤΕ ΡΕΚΣΣΠΤΕΑ ΓΚΑ ΤΟΝ ΑΝΤΚΚΑΡΝΚΣΤΚΚΟ ΝΟΜΟ; 46% 50% 4% ΝΑΚ ΠΧΚ Δ/Γ Ζ πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ,ζε πνζνζηφ 50%,δελ ζα ήζειαλ λα κάζνπλ πεξηζζφηεξα γηα ηα λέα κέηξα, ελψ ην 46% ζα ήζειε. 27)πλερίδνπκε κε ηελ 27 ε εξψηεζε ε νπνία ξσηνχζε ηνπο ζπκκεηέρνληαο αλ ζπκθσλνχλ κε ηα λέα αληηθαπληζηηθά κέηξα. ελίδα 84 από 98

85 Γξάθεκα 27: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ην εάλ ζπκθσλνχλ κε ηα λέα αληηθαπληζηηθά κέηξα. ΡΟΣΟ ΣΥΜΦΩΝΕΚΤΕ ΜΕ ΤΑ ΑΝΤΚΚΑΡΝΚΣΤΚΚΑ ΜΕΤΑ; % 38% 17% ΑΡΚΕΣΑ ΛΙΓΟ ΚΑΘΟΛΟΤ ρεδφλ νη κηζνί εξσηεζέληεο ζε πνζνζηφ 45% ζπκθσλνχλ αξθεηά κε ηα κέηξα, ην 38% ζπκθσλεί ιίγν ελψ κφιηο ην 17% δελ ζπκθσλεί θαζφινπ. 28)πλερίδνπκε κε ηελ 28 ε εξψηεζε ε νπνία ξσηνχζε ηνπο ζπκκεηέρνληαο πφζν ζπκθσλνχλ κε ηα παξαθάησ κέηξα. ΚΑΜΡΑΝΚΕΣ ΕΝΗΜΕΩΣΗΣ ΑΡ/ΣΗ ΔΚΑΦΗΜΚΣΗΣ ΧΟ. ΦΑΜΑΚΩΝ ΚΑΤΕΚΑ ΔΚΑΚΟΡΗΣ ΑΡ/ΣΗ ΣΕ ΑΝΗΛΚΚΟΥΣ ΕΚΡΑΚΔ. ΡΑΚΔ. ΥΓΕΚΑΣ ΕΚΡΑΚΔ. ΣΧΟΛΕΚΑ ΣΥΜΦΩΝΩ ΑΡΟΛΥΤΑ ΣΥΜΦΩΝΩ ΜΕΤΚΑ ΔΚΑΦΩΝΩ ΔΚΑΦΩΝΩ ΑΡΟΛΥΤΑ ελίδα 85 από 98

86 πσο βιέπνπκε ζην παξαπάλσ Γξάθεκα, νη πεξηζζφηεξνη εξσηεζέληεο ζπκθσλνχλ απφιπηα κε ηελ εθπαίδεπζε ζηα ζρνιεία θαη ηελ απαγφξεπζε πψιεζεο θαπλνχ ζε αλήιηθνπο (54%). Πνιχ θαιφ κέηξν βξίζθνπλ επίζεο ηελ δεκηνπξγία δεκνζίσλ ηαηξείσλ δηαθνπήο ηνπ θαπλίζκαηνο (53%), ηελ ρνξήγεζε θαξκάθσλ ζε απηνχο πνπ πξνζπαζνχλ λα θφςνπλ ην θάπληζκα (43%), θαζψο επίζεο θαη ηηο θακπάληεο ελεκέξσζεο ησλ θηλδχλσλ πνπ δηαηξέρνπλ θαη νη θαπληζηέο θαη νη κε (37%). 29)Ζ εξψηεζε 29 πνπ αθνινπζεί ζην εξσηεκαηνιφγην αθνξνχζε ηελ γλψκε ησλ εξσηεζέλησλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ αληηθαπληζηηθψλ κέηξσλ. ΡΚΣΤΕΥΕΤΕ ΠΤΚ ΤΑ ΝΕΑ ΜΕΤΑ ΙΑ ΕΧΟΥΝ ΑΡΟΤΕΛΕΣΜΑ; 13% 13% ΝΑΗ ΌΥΗ Γ/Γ Γ/Α 74% χκθσλα κε ην Γξάθεκα ζρεδφλ ηα ¾ ησλ ζπκκεηερφλησλ (74%) πηζηεχνπλ πσο δελ ζα έρνπλ απνηέιεζκα ηα αληηθαπληζηηθά κέηξα, ελψ κφιηο ην 13% πηζηεχεη φηη ζα έρνπλ. 30) Ζ εξψηεζε 30 ξσηνχζε ηελ γλψκε ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα γηα ηα αληηθαπληζηηθά κέηξα. ελίδα 86 από 98

87 ΡΚΣΤΕΥΕΤΕ ΠΤΚ ΤΑ ΝΕΑ ΜΕΤΑ ΕΚΝΑΚ: ΑΝΣΗΓΖΜΟΚΡΑΣΗΚΑ 33% 3% 22% ΑΝΟΤΗΑ ΑΤΣΖΡΑ 8% 34% ΑΝΑΓΚΑΗΑ ΑΝΑΓΚΑΗΑ ΓΗΑ ΔΝΗΥΤΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ Γξάθεκα 30: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ηελ γλψκε ησλ εξσηεζέλησλ γηα ηα λέα αληηθαπληζηηθά κέηξα ζηελ Διιάδα. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εξσηεζέλησλ πηζηεχεη πσο ηα κέηξα ζηελ Διιάδα είλαη αλνχζηα (34%). Καηά έλα πνζνζηφ ιηγφηεξν (33%) είλαη εθείλνη πνπ πηζηεχνπλ πσο ηα αληηθαπληζηηθά κέηξα είλαη αλαγθαία ζηελ ειιεληθή θνηλσλία. Δμίζνπ κεγάιν πνζνζηφ (22%) πηζηεχεη πσο ηα κέηξα είλαη αληηδεκνθξαηηθά. Απηνί είλαη θπξίσο νη ηδηνθηήηεο ησλ θαηαζηεκάησλ πνπ εξσηήζεθαλ, νη νπνίνη αληηδξνχλ έληνλα ζηα κέηξα θαη νη νπνίνη πηζηεχνπλ πσο αληηθξνχνπλ ηα ζπκθέξνληα ηνπο. 31)Ζ εξψηεζε 31 αθνξνχζε κε ην θαηά πφζν ζπκθσλνχλ νη εξσηεζέληεο κε ηηο αηηίεο πνπ ζα έρεη ε εθαξκνγή ησλ αληηθαπληζηηθψλ κέηξσλ. Γξάθεκα 31: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο ηελ γλψκε ησλ εξσηεζέλησλ κε ην θαηά πφζν ζπκθσλνχλ νη εξσηεζέληεο κε ηηο αηηίεο πνπ ζα έρεη ε εθαξκνγή ησλ αληηθαπληζηηθψλ κέηξσλ. Οη πεξηζζφηεξνη φπσο κπνξνχκε λα δνχκε ζην Γξάθεκα, ζπκθσλνχλ απφιπηα φηη ζα έρνπκε θαιχηεξν βηνηηθφ επίπεδν (55%), ζα κεησζνχλ νη ζάλαηνη (53%) θαη ζα εληζρπζεί θαηά πνιχ ην εηζφδεκα ηνπ θαπληζηή (49%). ελίδα 87 από 98

88 ΡΛΗΓΜΑ ΣΤΟΥΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΑΡΝΟΥ ΡΛΗΓΜΑ ΣΤΟΥΣ ΚΔΚΟΚΤΗΤΕΣ ΚΑΤ. ΕΝΚΣΧΥΣΗ ΕΛΛΗΝ. ΟΚΚΟΝΟΜΚΑΣ ΚΑΛΥΤΕΟ ΒΚΩΤΚΚΟ ΕΡΚΡ. ΕΝΤΑΣΕΚΣ ΚΑΡΝΚΣΤΩΝ & ΜΗ ΚΟΚΝ.ΣΤΚΓΜΑΤΚΣΜΟΣ ΜΕΚΩΣΗ ΙΑΝΑΤΩΝ ΛΚΓΟΤΕΟΚ ΕΞΟΔΟΚ ΕΝΚΣΧΥΣΗ ΕΚΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΕΞΟΚΚΟΝΟΜΗΣΗ ΧΗΜΑΤΩΝ ΜΕΚΩΣΗ ΚΑΡΝΚΣΜΑΤΟΣ ΣΥΜΦΩΝΩ ΑΡΟΛΥΤΑ ΣΥΜΦΩΝΩ ΜΕΤΚΑ ΔΚΑΦΩΝΩ ΔΚΑΦΩΝΩ ΑΡΟΛΥΤΑ Πνιινί είλαη φκσο θαη εθείλνη πνπ ελψ ζπκθσλνχλ πσο είλαη θαιχηεξν λα εθαξκνζηνχλ ηα κέηξα, πηζηεχνπλ φκσο πσο ζα είλαη κεγάιν πιήγκα ζηνπο ηδηνθηήηεο ησλ θαηαζηεκάησλ πνπ εθαξκφδνπλ ηα κέηξα (46%). 32)Ζ εξψηεζε 32 αθνξνχζε κε ην θαηά φζν ζπκθσλνχλ ή δηαθσλνχλ κε θάπνηεο αηηίεο γηα ηηο νπνίεο δελ εθαξκφδνληαη ηα κέηξα. Γξάθεκα 31: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο θαηά πφζν ζπκθσλνχλ ή δηαθσλνχλ κε θάπνηεο αηηίεο γηα ηηο νπνίεο δελ εθαξκφδνληαη ηα κέηξα. ελίδα 88 από 98

89 ΜΕΤΑ ΜΟΝΟ ΣΤΑ ΧΑΤΚΑ ΑΝΑΚΟΚΝΩΝΟΝΤΑΚ & ΕΦΑΜΟΖΟΝΤΑΚ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΡΑΚΔΕΚΑ ΟΚ ΕΛΛΗΝΕΣ ΔΕΝ ΑΝΑΚΟΚΝΩΝΟΝΤΑΚ, ΔΕΝ ΕΦΑΜΟΖΟΝΤΑΚ ΔΙΑΦΩΝΩ ΑΠΟΛΤΣΑ ΔΙΑΦΩΝΩ ΜΕΣΡΙΑ ΤΜΦΩΝΩ ΤΜΦΩΝΩ ΑΠΟΛΤΣΑ Οη ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ ζπκθσλεί απφιπηα φηη ζηελ Διιάδα ηα κέηξα είλαη κφλν ζηα ραξηηά (75%) θαη φηη δελ αλαθνηλψλνληαη θαη δελ εθαξκφδνληαη (43%). πνιινί είλαη φκσο θαη εθείλνη πνπ ζεσξνχλ ηνπο Έιιελεο ρσξίο παηδεία γηα λα δερηνχλ θαη λα εθαξκφζνπλ ηα κέηξα (30%). 33)Ζ εξψηεζε 33 αλαθεξφηαλ ζην θέξδνο ηνπ θξάηνπο απφ ηα κέηξα TO ΕΛΛΗΝΚΚΟ ΚΑΤΟΣ ΕΡΩΦΕΛΕΚΤΕ ΑΡΠ ΤΑ ΑΝΤΚΚΑΡΝΚΣΤΚΚΑ ΜΕΤΑ; 35% 40% 25% ΝΑΗ ΌΥΗ Γ/Γ Γ/Α ελίδα 89 από 98

90 Ζ πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ (40%) πηζηεχεη πσο ην θξάηνο δελ επσθειείηαη απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ αληηθαπληζηηθνχ λφκνπ θαη έρεη δίθαην, αθνχ δελ εθαξκφδεηαη απφ ηνπο πεξηζζνηέξνπο θαη αλ εθαξκφδεηαη δελ εθαξκφδεηαη ζσζηά. Απηφ καο ηα απνδεηθλχνπλ θαη ηα παξαθάησ ζηνηρεία πνπ ιέλε πσο απφ ηα 40 εθαη. επξψ πνπ είραλ ππνινγίζεη νη ηζχλνληεο ηνπ ππνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ πσο ζα εηζπξάμνπλ, ηειηθά κφλν 3 εθαη. επξψ κπήθαλ ζην ηακείν. Σν γεγνλφο πσο κεηά ηα αληηθαπληζηηθά κέηξα θαπλφο έγηλαλ θαη ηα αλακελφκελα έζνδα απφ ηηο παξαβηάζεηο ηνπ αληηθαπληζηηθνχ λφκνπ επηβεβαηψλεη ηηο ππνςίεο ηεο εγρψξηαο επηζηεκνληθήο θνηλφηεηαο πσο ε ίδηα ε θπβέξλεζε ππνλνκεχεη ηελ αληηθαπληζηηθή εθζηξαηεία θαη πξνζηαηεχεη ηα ζπκθέξνληα ηεο θαπλνβηνκεραλίαο ζε βάξνο ησλ πνιηηψλ ηεο ρψξαο )Απηφ έξρεηαη λα επηβεβαησζεί θαη ζην Γξάθεκα 34 ην νπνίν καο δείρλεη κε ην εάλ ζπκθσλεί ν θφζκνο κε ηελ δηαρείξηζε πνπ γίλεηαη απφ ην Διιεληθφ θξάηνο. Ζ ζπγθξηηηθή πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ ζε πνζνζηφ 82% πηζηεχεη πσο ην θξάηνο δελ θάλεη θαιή δηαρείξηζε. Γξάθεκα 34: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % σο πξνο θαηά πφζν ζπκθσλνχλ ή δηαθσλνχλ κε ηελ δηαρείξηζε ηεο θαηάζηαζεο απφ ην θξάηνο. ΣΥΜΦΩΝΕΚΤΕ ΜΕ ΤΗΝ ΔΚΑΧΕΚΚΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΡΠ ΤΟ ΚΑΤΟΣ; 82% % 5% ΠΧΚ ΝΑΚ Δ/Γ Δ/Α 53 Αλεξία Νάνος ελίδα 90 από 98

91 35) Καη ε ηειεπηαία εξψηεζε ηεο έξεπλαο αθνξνχζε κε ην αλ ε κείσζε ηνπ θαπλίζκαηνο απνηειεί εζληθφ ζηφρν γηα ηνπο Έιιελεο. Γξάθεκα 35: Καηαλνκή ζρεηηθψλ ζπρλνηήησλ ζε πνζνζηφ % κε ην εάλ ε κείσζε ηνπ θαπλίζκαηνο απνηειεί εζληθφ ζηφρν γηα ηνπο Έιιελεο. 60 Η ΜΕΚΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΝΚΣΜΑΤΟΣ ΑΡΟΤΕΛΕΚ ΕΙΝΚΚΟ ΣΤΟΧΟ; 55% % 18% 0 ΝΑΚ ΠΧΚ Δ/Γ Δ/Α πσο βιέπνπκε ζην Γξάθεκα 35 πάλσ απφ ηνπο κηζνχο εξσηεζέληεο (55%) ζεσξνχλ πσο ε κείσζε ηνπ θαπλίζκαηνο απνηειεί εζληθφ ζηφρν γηα ηελ ρψξα καο, αθνχ δπζηπρψο ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηελ ρψξα καο θαηαγξάθνληαη πεξηζηαζηαθά θαη ζάλαηνη απφ ηνλ θαξθίλν ηνπ πλεχκνλα. ελίδα 91 από 98