Έξυπνες ιδέες για μακροβιότητα

Transcript

1 Έξυπνες ιδέες για μακροβιότητα Μάγδα Τσολάκη, MD, PhD Νευρολόγος-Ψυχίατρος, Θεολόγος, Καθηγήτρια, ΑΠΘ Πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας νόσου Alzheimer

2

3 PopAgeingandDev_WallChart.pdf United Nations

4 ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Ξέρουμε ότι η συμπεριφορά μας εξαρτάται από τον εγκέφαλό μας. Σήμερα θα μάθουμε ότι ο εγκέφαλός μας εξαρτάται από τη συμπεριφορά μας

5

6 Αποφυγή κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων Υγρό: ΙQ, μόρφωση, συνάψεις ( γενετικές ανωμαλίες, FAD κλπ.) Με τον καιρό αυξάνεται η οξείδωση/διάβρωση περισσότερες τρύπες Αργά ή γρήγορα τρυπάει ο κουβάς (= γήρανση) Ορισμένα πρόσθετα συστατικά κάνουν το υγρό πιο επιθετικό περισσότερη διάβρωση ( διαβήτης κλπ.) Για την αποφυγή διάβρωσης Διατήρηση μεγάλης ποσότητας υγρού = νοητική & φυσική άσκηση Χρήση αντιοξειδωτικών = υγιεινή ζωή, δίαιτα Καταπολέμηση πρόσθετων συστατικών = Φάρμακα Οκουβάςμπορείεξαρχήςνα είναι μικρότερος ή ελαττωματικός ( περιγεννητικό περιβάλλον, Καταπολέμηση του τρυπήματος Ρίχνοντας περισσότερο νερό ( =νοητική εκγύμναση) βούλωμα των τρυπών ( ChEIs & νέες θεραπείες)

7 Πιθανή επίδραση των των παρεμβάσεων γιαστην καθυστέρηση καθυστέρηση της εμφάνισης έναρξης της της νόσου άνοιαςalzheimer Καθυστέρηση (χρόνια) ΗΠΑ Επιπολασμός της ΝΑ (εκατ) ΝΑ = Alzheimer s Disease. Year Brookmeyer R et al. Am J Public Health. 1998;88:

8 13 Συμβουλές για τη μείωση του κινδύνου της άνοιας 1.Να κάνεις συχνά CHECK-UP (ΑΠ, ΣΔ, χοληστερίνη Ελικοβακτηρίδιο) 2. ΠΡΟΣΕΧΕ τη ΔΙΑΤΡΟΦΗ σου 3. ΠΡΟΣΕΧΕ το ΣΩΜΑ σου 4. Να εξασκείς το ΜΥΑΛΟ σου 5. ΠΡΟΣΕΧΕ την ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ σου ΖΩΗ 6. ΠΡΟΣΕΞΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ 7. ΠΡΟΣΕΧΕ το ΚΕΦΑΛΙ σου (ΚΕΚ) 8. ΦΡΟΝΤΙΣΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΟΥ 9. ΠΡΟΣΕΧΕ τις ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ σου (κάπνισμα, αλκοόλη) 10. Η σωστή χρήση των φαρμάκων 11. Η καλή ποιότητα του ύπνου 12. Η ενασχόλησηκαιέκφρασημετηντέχνη 13. ΔΙΑΤΗΡΗΣΕ ΤΗΝ ΠΙΣΤΗ ΣΤΟ ΘΕΟ

9 Προσοχή στη χοληστερίνη

10 Χοληστερίνη Τα αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης: Πιθανόν να ενισχύουν την παραγωγή Αβ μέσω αύξησης της παραγωγής ΑΡΡ Συνδέονται με χαμηλή επεισοδιακή μνήμη στην τρίτη ηλικία και χαμηλή ευφράδεια λόγου σε καθορισμένη κατηγορία

11 Σχέση μεταξύ της ηλικίας και της εξέλιξης σε μελέτες επίδρασης χοληστερίνης στον κίνδυνο για άνοια πλάτος αντιπροσωπεύει το χρόνο παρακολούθησης ύψος δείχνει τον αριθμό των συμμετεχόντων Copyright restrictions may apply. Shepardson, N. E. et al. Arch Neurol 2011;68:

12 Προσοχή στον διαβήτη

13 Διαβήτης τύπου 2 και νόσος Alzheimer 30-90% μεγαλύτεροςκίνδυνοςγιαναστουςασθενείς με διαβήτη 1-5 Συστηματική ανασκόπηση: Αύξηση της επίπτωσης κάθε είδους άνοιας (συμπεριλαμβανομένης της ΝΑ & τηςαγγειακήςάνοιας) σε διαβητικούς σε 7/10 μελέτες 6

14 ΔΙΑΒΗΤΗΣ Ανοια + ΝΑ Page

15 ΕΚΡΙΖΩΣΕ ΤΟ ΕΛΙΚΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΟ ΤΟΥ ΠΥΛΩΡΟΥ, ΑΝ ΤΟ ΕΧΕΙΣ

16 88% είναι θετικό στους ηλικιωμένους με ΝΑ Kountouras, et al, Neurology, 2006 Kountouras, et al. Int J Neurosci Kountouras, et al. J Neurol. 2009

17 ATTENTION Προσοχή στη διατροφή TO YOUR DIET

18 Αλκοόλ Ψάρια/ θαλασσινά Καφείνη Βιταμίνη Ε Βιταμίνη C Λίπη

19 Χαμηλότερος κίνδυνος για άνοια ή νοητική έκπτωση Vitamin C Masaki, Losonczy et al. 2000; Engelhart, Geerlings et al. 2002; Zandi, Anthony et al. 2004; Morris, Beckett et al Vitamin E Masaki, Losonczy et al. 2000; Engelhart, Geerlings et al. 2002; Morris, Beckett et al. 1998; Morris, Evans et al. 2002; Morris, Evans et al. 2002; Zandi, Anthony et al. 2004; Corrada, Kawas et al Vitamin B12 La Rue, Koehler et al. 1997; Clarke, Smith et al. 1998; Wang, Wahlin et al Vitamin B6 Corrada, Kawas et al Folate Clarke, Smith et al. 1998; Wang, Wahlin et al. 2001; Corrada, Kawas et al. 2005; Balk 2007 (metaanal-interv). Modest to Moderate ETOH Orgogozo, Dartigues et al. 1997; Ruitenberg, van Swieten et al. 2002; Truelsen, Thudium et al. 2002; Mukamal, Kuller et al. 2003; Luchsinger, Tang et al. 2004; Ganguli, Vander Bilt et al. 2005; Espeland, Gu et al. 2004; Stampfer Kang et al 2005 Flavonoids Commenges, Scotet et al Caroten Barberger-Gateau et al 2007; Page 19 Fish Barberger-Gateau, Letenneur et al. 2002; Morris, Evans et al. 2003; Morris, Evans et al. 2005; Huang, Zandi et al; 2005; Barberger-Gateau et al 2007; Unsaturated fatty acids Kalmijn, Feskens et al. 1997; Morris, Evans et al. 2003; Morris, Evans et al. 2003; Schaefer, Bongard et al. 2006; Laitinen et al. 2006; Barberger- Gateau et al 2007; Lower total fats, cholesterol, saturated fats Kalmijn, Launer et al. 1997; Kalmijn, vanboxtel et al. 2004; Morris, Evans et al. 2003; Luchsinger, Tang et al. 2002; Laitinen et al Coffee Maia, de Mendonca 2002 Fruits Dai, Borenstein et al 2006; Barberger-Gateau et al 2007; Vegetables (polyphenol antioxidants?) Dai, Borenstein et al 2006, Kang, Grodstein; Research-Practice AD 2007, Barberger-Gateau et al 2007; Curry (curcumin - antiinflammatory? antioxidant?) Tze-Pin Ng et al 2006

20 Vitamin C Luchsinger, Tang et al. 2003, Masaki, Losonczy et al. 2000, Heart Protection Study 2002; Laurin, Masaki et al. 2004; Dai, Borenstein et al 2006; Yaffe 2004 Vitamin E Sano 1997; Luchsinger, Tang et al. 2003, Masaki, Losonczy et al. 2000; Heart Protection Study 2002; Laurin, Masaki et al. 2004; Yaffe 2004; Dai, Borenstein et al 2006; Kang 2006 Vitamin B12 Crystal, Ortof et al. 1994, Seshadri, Baser et al. 2002; Balk 2007 (metaanal-interv) Vitamin B6 Seshadri, Baser et al. 2002; Balk 2007 (metaanal-interv) Folate Seshadri, Baser et al. 2002; Balk 2007 Page 20 Ελλειψη συσχέτισης με κίνδυνο για άνοια ή νοητική έκπτωση (metaanal-interv). Fish Schaefer, Bongard et al. 2006; Carotenes Heart Protection Study 2002; Luchsinger, Tang et al. 2003; Laurin, Masaki et al. 2004; Yaffe Wine Dai, Borenstein et al 2006; Barberger- Gateau et al 2007; Flavonoids Laurin, Masaki et al Tea Forster, Newens et al. 1995; Rogers, Simon et al Fruits Kang, Grodstein; Research-Practice AD 2007 Fats Engelhart, Geerlings et al. 2002

21 Page 21 Δίαιτα

22 Ο ρόλος της μεσογειακής διατροφής στην πρόληψη της ΗΝΔ: Οσο πιο μεγάλη προσαρμογή τόσο μεγαλύτερη ελάττωση του κινδύνου Page 22

23 Αλκοόλ και άνοια Πολλές αρνητικές μελέτες Μακροχρόνιες μελέτες o Η κατανάλωση αλκοόλ ελαττώνει τον κίνδυνο άνοιας (1) o Η μικρή έως μέτρια κατανάλωση αλκοόλ (1-3 ποτήρια την ημέρα) μειώνει τον κίνδυνο άνοιας ( HR= O.58) (2) o Η μηνιαία & εβδομαδιαία κατανάλωση αλκοόλ μειώνει τον κίνδυνο άνοιας ( OR = 0.43, 0.33) (3) oh υπερκατανάλωση αλκοόλ στη μέση ηλικία 3-πλασιάζει τον κίνδυνο άνοιας (4)

24 Ψάρια/ Θαλασσινά & ΝΑ: PAQUID 1 N= 1674 ηλικίας 68+, 7 χρόνια παρακολούθηση 170 εμφάνισαν άνοια (135 ΝΑ) Τα πιο μορφωμένα άτομα κατανάλωναν περισσότερα ψάρια/θαλασσινά Έλεγχος με βάση εκπαίδευση, ηλικία, φύλο: Κατανάλωση ψαριών/ θαλασσινών >= 1/ τη βδομάδα OR ( άνοια)= 0.73, 95% CL OR ( ΝΑ)= 0.69, 95% CL

25 Πρόγραμμα Kame: Χυμοί φρούτων / λαχανικών (Πολυφαινόλες) 1836 μη-ανοϊκά άτομα, παρακολούθηση 7-9 χρόνια Προστατευτική επίδραση της κατανάλωσης χυμών >= 3 φορές τη βδομάδα ( OR= 0.24; [ ]) 1-2 φορές τη βδομάδα ( OR 0.84; [ ]) H συσχέτιση ήταν ισχυρότερη σε όσους διέθεταν αλλήλια ApoE4 ή δεν έκαναν φυσική δραστηριότητα Δεν υπήρχε συσχέτιση με τη διατροφική πρόσληψη βιταμίνης Ε, C, β- καροτενίου, τσαγιού Δεν εκτιμήθηκε η κατανάλωση φρέσκων φρούτων/ λαχανικών

26 Κρασί πλούσιο σε φλαβονοειδή, τσάι και σοκολάτα (1) Πληθυσμιακή μελέτη στη Νορβηγία 2031 άτομα ( ετών) Όσοι κατανάλωναν κρασί, τσάι και σοκολάτα είχαν 64% με 74% χαμηλότερο κίνδυνο χαμηλής επίδοσης σε νοητικές δοκιμασίες Όσοι από αυτούς κατανάλωναν και τα 3 είχαν τις καλύτερες επιδόσεις

27 Κατανάλωση καφέ και ΝΑ (1) : 1409 άτομα παρακολουθήθηκαν για 21 χρόνια Η κατανάλωση καφέ στη μέση ηλικία ελαττωμένο κίνδυνο εμφάνισης ΝΑ στην τρίτη ηλικία Ιδανικό: 3 5 φλυτζάνια καφέ τη μέρα!

28 Προσοχή στην παχυσαρκία

29 Παχυσαρκία στη μέση και 3η ηλικία και κίνδυνος άνοιας Ν= 2798, ΗΠΑ, 5.4 χρόνια follow-up 480 νέα περιστατικά άνοιας (245 ΝΑ) 39% αύξηση του κινδύνου για άνοια αν ΒΜΙ > 30 στημέσηηλικία 62% αύξηση του κινδύνου για άνοια αν ΒΜΙ <20 στην τρίτη ηλικία ΒΜΙ στην τρίτη ηλικία: δε βρέθηκε συσχέτιση BMI >30 στην τρίτη ηλικία: μειωμένος κίνδυνος

30 Μεταβολικό σύνδρομο και κίνδυνος άνοιας 1 Ν= 4895 ηλικιωμένες γυναίκες Οι 497 είχαν μεταβολικό σύνδρομο 23% πιο αυξημένος κίνδυνος άνοιας εντός 4 ετών

31 The Deadly Quintet Η θανάσιμη πεντάδα- Το μεταβολικό σύνδρομο the Dysmetabolic Syndrome Αντίσταση στην Ινσουλίνη Υπέρταση 50% Διαβήτης Δυσλιπιδαιμία 50% Παχυσαρκία 80-90%

32 Προσοχή Περιορισμός φαγητού και άνοια

33 Η επίδραση του περιορισμού του φαγητού Ο περιορισμός του φαγητού μεγαλώνει τον μέσο όρο ζωής στα ποντίκια, τα hamster και τα σκυλιά, όταν ξεκινά σε μικρή ηλικία ή νωρίς στην ενήλικη ζωή Ηolehan ea 1986

34 Επίδραση του περιορισμού του φαγητού Αρουραίοι- ελεύθερη πρόσληψη τροφής. Διάρκεια ζωής: ημέρες Αρουραίοι- 50% της ελεύθερης πρόσληψης. Διάρκεια ζωής: ημέρες Ηolehan ea 1986

35 ΟΜΟΚΥΣΤΕΙΝΗ

36 Υπερομοκυστεϊναιμία Συνδέεται με αθηροσκλήρωση. Συνδέεται με νόσο Alzheimer. (Leblhuber et al 2000; Seshadri et al 2002; Vermeer et al 2002). 36

37

38 Κάπνισμα

39 Κάπνισμα Ανοια (A) ΝΑ (B) Αγγειακή Ανοια (C) Page 39 Copyright restrictions may apply. Rusanen, M. et al. Arch Intern Med 2011;171:

40 Παθητικό κάπνισμα και νοητική εξασθένηση ( Ν.Ε.) 4809 μη-καπνιστές ενήλικες ΗΝ.Ε. ορίστηκε ως <10% επίδοσης στην νευροψυχολογική εξέταση Συγκέντρωση κοτινίνης στο σάλιο = βιολογικός δείκτης έκθεσης σε παθητικό κάπνισμα 4 ομάδες ιδίου μεγέθους με βάση τη συγκέντρωση κοτινίνης

41 Ακόμη και το παθητικό κάπνισμα αυξανει τον κίνδυνο νοητικής εξασθένησης 1 Επίπεδα κοτινίνης σιέλου Υψηλότερα ( ng/ml) Τρίτα ( ng/ml) Δεύτερα ( ng/ml) Χαμηλότερα (0-0.1 ng/ml) % αύξησης κινδύνου για Ν.Ε. Μοντέλο προσαρμοσμένο στην ηλικία, φύλο, εκπαίδευση και τα διαστήματα εξέτασης

42 Έκθεση σε παθητικό κάπνισμα σε άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ 1 Επίπεδα κοτινίνης σιέλου Υψηλότερα ( ng/ml) Τρίτα ( ng/ml) Δεύτερα ( ng/ml) Χαμηλότερα ( ng/ml) % αύξησης κινδύνου για ΓΕ Μοντέλο προσαρμοσμένο στην ηλικία, φύλο, εκπαίδευση και διαστήματα εξέτασης

43 Ελέγξτε τη φαρμακευτική σας αγωγή 1. Πρόληψη; 2. Παράγοντες κινδύνου

44 Φάρμακα Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη Ginkgo biloba Βιταμίνες

45 Οιστρογόνα Page 45 Shumaker, S. A. et al. JAMA 2004;291: Copyright restrictions may apply.

46 Ann N Y Acad Sci Sep;1205: Estrogen therapy and Alzheimer's dementia. Craig MC, Murphy DG. Aυτές οι μελέτες υποστηρίζουν ότι τα οιστρογόνα βοηθούν τις νέες γυναίκες στην κριτική περίοδο και τις μεγαλύτερες γυναίκες που άρχισαν οιστρογόνα στην περίοδο της εμμηνόπαυσης.

47 ΜΣΑΦ και νόσος Alzheimer Σύμφωνα με επιδημιολογικές έρευνες η μακρόχρονη και σε υψηλές δόσεις λήψη ΜΣΑΦ ( π.χ. Naproxen, Voltaren, Indocid) συνδέεται με μικρότερο κίνδυνο για ΝΑ (1-4) RCTs δεν επιβεβαιώνουν προληπτικές ή θεραπευτικές δράσεις Τα ΜΣΑΦ μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες.

48 Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα ADAPT Research Group, Arch Neurol 2008;65: Page 48 Copyright restrictions may apply.

49 H χορήγηση Ginkgo Biloba μπορεί να προλάβει την άνοια; (1) RCT διπλή τυφλή, 7 χρόνια follow- up 1545 υποκείμενα σε Gingko, 1524 σε placebo

50 Κέντρα DESCRIPA

51 Στο πρόγραμμα DESCRIPA 8% των ασθενών με ΗΝΔ λαμβάνουν φάρμακα που εξασθενούν την μνήμη! Όλα τα φάρμακα δοκιμάζονται σε νέους ενήλικες με μέσο όρο 50 ετών Ενώ χρησιμοποιούνται σε πολύ ηλικιωμένους: μέσο όρο 80 ετών (Υπάρχει έτοιμη λίστα με 91 αντιχολινεργικές φαρμακευτικές ουσίες (248 φάρμακα) για κάθε ενδιαφερόμενο).

52 Λειτούργησέ το ή ξέχασέ το; Δραστηριότητες & ΝΑ Αναψυχής Σωματικές Νοητικές

53 HOBBIES- ΧΟΜΠΥ- ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ LEISURE ACTIVITIES

54 Αναψυχή και ΝΑ στο Μanhattan 1 N= 1772 μη- ανοικοί, > 65 ετών Μέσο όρο παρακολούθησης= 2.9 χρόνια ( εύρος 0-7.2) Βάση δεδομένων αναφοράς για 13 δραστηριότητες αναψυχής τον τελευταίο μήνα (1 πόντος έκαστη) π.χ. περπάτημα, διάβασμα, χόμπυ, επισκέψεις, φαγητό σε εστιατόρια, κινηματογράφος ή αθλητισμός Χαμηλή δραστηριότητα i.e. <= 6, μεγάλη δραστηριότητα > 6 Αυξημένη αναψυχή RR 0.62, 95% CL 0.46 έως 0.83

55 ΕΞΑΣΚΗΣΕ ΤΟ ΜΥΑΛΟ ΣΟΥ

56 Νοητική δραστηριότητα και άνοια: Το χάνουμε αν δεν το χρησιμοποιούμε;

57 Πώς λειτουργεί αυτό; Νοητική δραστηριότητα σε ποντίκια o Οι επιδράσεις της νοητικής δραστηριότητας στον εγκέφαλο μελετήθηκαν με τη χρήση «περιβαλλοντικού εμπλουτισμού» o Τα ποντίκια που διαβιούσαν σε εμπλουτισμένα περιβάλλοντα είχαν καλύτερη επίδοση σε ασκήσεις μνήμης, επίλυσης προβλημάτων, χρόνου αντίδρασης κλπ. o Ο εμπλουτισμός επίσης επιδρά με διάφορους τρόπους στον εγκέφαλο των ποντικιών

58 Πώς λειτουργεί αυτό; Παθολογοανατομία της ΝΑ Έρευνα: 5 μήνες περιβαλλοντικός εμπλουτισμός & ανάπτυξη των πλακών της ΝΑ σε γενετικώς τροποποιημένα ποντίκια 50% ελάττωση του αριθμού και του μεγέθους των πλακών

59 ΝΟΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ στην πορεία του χρόνου Διατομεακές και προοπτικές μελέτες σταθερά αποδεικνύουν τα εξής δύο: μειωμένος κίνδυνος άνοιας μειωμένο ποσοστό νοητικής έκπτωσης.σε άτομα που εμπλέκονται σε ενεργό νοητική και φυσική δραστηριότητα καθ`όλητηδιάρκειατηςζωήςτους ακόμα και στην τρίτη ηλικία

60 Int J Evid Based Healthc Mar;8(1):2-17. Cognitive leisure activities and their role in preventing dementia: a systematic review. Stern C, Munn Z. Όλες αυτές οι δραστηριότητες ίσως είναι χρήσιμες, όταν γίνονται στη μέση, αλλά και στην τρίτη ηλικία. Δεν υπάρχουν πολλές ενδείξεις για το πια είναι η καλύτερη. Στο Παγκόσμιο Συνέδριο στη Θεσσαλονίκη το Μάρτιο από 7 δραστηριότητες που χρησιμοποιούμε τα καλύτερα αποτελέσματα τα έδωσε η άσκηση στον ηλεκτρονικό υπολογιστή.

61

62 Φρόντισε για την κατάθλιψη, το άγχος και την κοινωνική ζωή σου

63 Κατάθλιψη και ΝΑ Έρευνα με ομάδα ελέγχου σε 65 ασθενείς με ΝΑ και 65 υγιείς Οικογενειακό ιστορικό και κατάθλιψη συνδέθηκαν με τη ΝΑ (Tsolaki et al., International Psychogeriatrics, 1997)

64 Επιδείνωση Η εξέλιξη της νόσου Alzheimer Clinical Phase Κλινικό στάδιο Νοητική εξασθένηση Δυσκολία στην εκτέλεση δραστηριοτήτων καθημερινής ζωής κινητικά προβλήματα Διαταραχές διάθεσης Διαταραχές συμπεριφοράς? From S GAUTHIER 1996 Χρόνος Time in σε years έτη

65 Page 65 Κατάθλιψη

66 Page 66 Κατάθλιψη

67 ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΙ ΑΝΟΙΑ 80% των ασθενών μας είχαν ιστορικό στρεσογόνου ψυχολογικού συμβάντος λίγο πριν την έναρξη των πρώτων συμπτωμάτων της άνοιας Tsolaki M., et al. Psychiatry Research, 2010

68 Page 68 Κρανιοεγκεφαλικές Κακώσεις

69 Κρανιοεγκεφαλικές Κακώσεις Moderate: LOC or amnesia > 30 min Severe: LOC or amnesia > 24 hours Page 69

70 Noητικοί & συναισθηματικοί παράγοντες Υγεία & fitness Ποιότητα ζωής Οικονομική κατάσταση Κοινωνικότητα, διασκέδαση και αναψυχή

71 Νοητικό Απόθεμα 20-25% αποθανόντων χωρίς άνοια πληρούν παθολογοανατομικά κριτήρια Παρόμοια ποσοστά εν ζωή νοητικά υγιών, έχουν εναποθέσεις αμυλοειδούς σε PET. Page 71

72 Page 72 Παράγοντες συνεισφέροντες στο νοητικό απόθεμα Επιδημιολογικά δεδομένα / Απεικονιστικά δεδομένα Προνοσηρές νοητικές ικανότητες (πηλίκο νοημοσύνης) Εκπαίδευση Επάγγελμα Τρόπος ζωής Κοινωνικά δίκτυα Κοινωνικές δραστηριότητες Πνευματικές δραστηριότητες Σωματικές δραστηριότητες

73 Page 73 Παράγοντες συνεισφέροντες στο νοητικό απόθεμα

74 Παράγοντες συνεισφέροντες στο νοητικό απόθεμα Επιδημιολογικά δεδομένα / Απεικονιστικά δεδομένα Προνοσηρές νοητικές ικανότητες (πηλίκο νοημοσύνης) Εκπαίδευση Επάγγελμα Τρόπος ζωής Κοινωνικά δίκτυα Κοινωνικές δραστηριότητες Πνευματικές δραστηριότητες Σωματικές δραστηριότητες Page 74

75 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΟΙΑ

76 Σας ευχαριστώ πολύ

77 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Αύξησητηςροήςτουαίματος Βελτίωση της καρδιακής λειτουργίας Αγγειογένεση Νευροτροφικοί παράγοντες (BDNF, NGF, VEGF) Νευρογένεση Ανιών δικτυωτός σχηματισμός Προμετωπιαίος λοβός Νευροδιαβιβαστές Αναστολή της φλεγμονής Συναπτογένεση (1000 τρις συνάψεις) Αύξηση των τελομερών

78 ΝΕΥΡΟΓΕΝΕΣΗ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΚΑΜΠΟ ΕΝΗΛΙΚΩΝ GCL SGZ Proliferation Migration Differentiation Stem cell Progenitor cell Immature neuron Mature neuron GCL = granular cell layer. SGZ = subgranular zone.

79

80 Χρονική διάρκεια Οι νέοι νευρώνες που δημιουργούνται θα πεθάνουν γρήγορα αν η φυσική δραστηριότητα δεν συνοδεύεται από καινούργιες εμπειρίες και νοητικές ικανότητες (vanpraag κ.α. 1999) Η πυκνότητα των τριχοειδών μπορεί να επανέλθει στα αρχικά της επίπεδα εντός 24h Η νευρογένεση είναι μακροχρόνια μόνο με την συνύπαρξη και μάθησης

81 Φυσική δραστηριότητα= δρα προστατευτικά Βιβλιογραφική ανασκόπηση (1) : συνήθεια που ελαττώνει τον κίνδυνο Lautenschlager: 24 εβδομάδων RCT (2) Ravaglia et al ( μόνο για αγγειακή άνοια) (3) Larson et al (4): φυσική άσκηση >= 3 φορές τη βδομάδα Καναδική μελέτη για την υγεία και τη γήρανση o50% μείωση του κινδύνου άνοιας (5) o Η επίδραση της άσκησης ήταν μεγαλύτερη στα άτομα με τη χειρότερη νοητική κατάσταση

82 Φυσική άσκηση και άνοια 749 άτομα ηλικίας 65+ παρακολουθήθηκαν επί 3.9 έτη (1) Ο κίνδυνος ελαττώνονταν για την αγγειακή άνοια, και όχι για τη ΝΑ o 73 % με το περπάτημα o 71% με ήπια δραστηριότητα o 76% με έντονη φυσική δραστηριότητα Φυσική άσκηση >= 3 φορές/ βδομάδα (2) 35% μείωση του κινδύνου άνοιας

83 Η επίδραση της φυσικής δραστηριότητας στη νοητική λειτουργία 24- εβδομάδων RCT Παρακολούθηση: 18 μήνες Φυσική δραστηριότητα vs εκπαίδευση + συνήθης φροντίδα 138 άτομα ολοκλήρωσαν τη μελέτη Βασικό συμπέρασμα: Μεταβολή του ADAS- cog εντός 18 μηνών

84 Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ

85 Ποιότητα Ζωής (SF 36) Ν=150 * * * (Γιάννη, 2012)

86 Ποιότητα Ζωής (SF 36) Ν=150 (Γιάννη, 2012)

87 ΝΑ ΘΥΜΑΣΑΙ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΕΛΠΙΔΑ ΣΤΟ ΘΕΟ

88 ΕΛΠΙΔΑ ΚΑΙ ΠΙΣΤΗ Η ελπίδα και η αισιοδοξία συνδέονται με θετική επίδραση στην υγεία David Clarke, Australiasian Psychiatry, 2003 Η παγκόσμια QoL φάνηκε να συσχετίζεται σημαντικά με την SB1-15R υποκλίμακα θρησκευτικών πεποιθήσεων Assimacopoulos et al. Psycho-Oncology, 2009

89 ΕΛΠΙΔΑ ΚΑΙ ΠΙΣΤΗ Σεμιαέρευναμε149 ορθοδόξους μοναχούς και μοναχές άνω των 60 ετών από όλη την Ελλάδα και Κύπρο. Οεπιπολασμόςτηςάνοιαςήταν9% άνω των 80 ετών: Δέκα χρόνια καθυστέρηση στην έναρξη των συμπτωμάτων της άνοιας Tsolaki et al. Brain Ageing 2003; 3:13-17

90 ΚΛΙΜΑΚΑ του ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ Περί αποταγής, απροσπαθείας, ξενιτείας, υπακοής, μετανοίας, μνήμης θανάτου, του χαροποιού πένθους, αοργησίας, μνησικακίας, καταλαλιάς, πολυλογίας και σιωπής, ψεύδους, ακηδίας, γαστριμαργίας, αγνείας, φιλαργυρίας, αναισθησίας, ύπνου και προσευχής, αγρυπνίας, δειλίας, κενοδοξίας, υπερηφανείας, λογισμών βλασφημίας, πραότητος και απλότητος, ταπεινοφροσύνης, διακρίσεως, ησυχίας, προσευχής, απαθείας, αγάπης, ελπίδος και πίστεως

91 Παράγοντες κινδύνου Γενετικοί παράγοντες κινδύνου Συνήθειες ζωής (π.χ. κάπνισμα) Υπέρταση και άλλοι αγγειακοί παράγοντες κινδύνου Επαγγελματική έκθεση Συνήθειες ζωής (π.χ. κάπνισμα), Αγγειακοί παράγοντες κινδύνου, Αγγειακές νόσοι, Κατάθλιψη, ΚΕΚ, ορμον. υποκατάσταση (?) Υψηλή μόρφωση Αντιυπερτασικά φάρμακα Πλούσιο κοινωνικό δίκτυο Νοητικές δραστηριότητες Φυσικές δραστηριότητες Προστατευτικοί παράγοντες Διατροφή: Ψάρια, λαχανικά Μέτρια κατανάλωση αλκοόλ

92