Τι Χρωστάμε στη Νεολαία Μας; Ελεν Φρούστη Βρυνιώτη. M.Ed., M.A. Clinical Psychology. (Σύμβουλος& Καθηγήτρια του ΙΒ Psychology, ACS Athens)

Transcript

1 Τι Χρωστάμε στη Νεολαία Μας; Ελεν Φρούστη Βρυνιώτη M.Ed., M.A. Clinical Psychology (Σύμβουλος& Καθηγήτρια του ΙΒ Psychology, ACS Athens) Τον τελευταίο καιρό ακούμε πολύ για το «τι χρωστάμε». Πετάμε τη μπάλα από τη μια χώρα στην άλλη, από το ένα κόμμα στο άλλο, από το ένα υπουργείο στο άλλο. Ας μην ξεχνάμε όμως, ότι το μεγαλύτερο χρέος μας είναι προς τη νεολαία μας, που την έχουμε γονατίσει εδώ και πολλές δεκαετίες προσπαθώντας να αποφύγουμε την μπάλα. Τον παλιό καλό καιρό (εάν πραγματικά υπήρχε), τα παιδιά μας έπαιζαν, διάβαζαν, είχαν πιο αρμονικές σχέσεις και μεγάλωναν με περισσότερο σεβασμό προς τον εαυτό τους, τους συνομήλικούς τους και τους ενήλικους που ήταν υπεύθυνοι για τη ζωή τους. Τον τελευταίο καιρό βλέπουμε μια πολύ διαφορετική εικόνα: αύξηση στην ενδοσχολική και οικογενειακή βία, καταλήψεις, καταστροφή του σχολικού περιβάλλοντος, φωτιές, βία και μολότωφ στην πόλη, καταστροφή της περιουσίας των άλλων, συμπεριλαμβανομένων και των εθνικών μας μνημείων. Τα συστήματα επιμένουν να κρατούν το κατεστημένο στάσιμο αποφεύγοντας αναγκαίες αλλαγές, φοβούμενα μην καταρρεύσουν, ενώ κανείς δεν βλέπει ότι όλοι στέκονται ανάμεσα σε συντρίμμια. Ως σύμβουλοι και ψυχολόγοι στη δουλειά μας προσπαθούμε να βοηθήσουμε τον πελάτη μας να αντικαταστήσει δυσλειτουργικές συμπεριφορές με άλλες, πιο εποικοδομητικές. Σε άλλα σημεία του κόσμου, όπου η μπάλα της «κρίσης» έχει ήδη περάσει, πανεπιστημιακοί έχουν ερευνήσει πώς να επαναφέρουμε μια δυσλειτουργική κοινωνία σε μια κοινωνία ισορροπημένη με εφόδια για την υποστήριξη των νέων. Το Πανεπιστήμιο της Μιννεσότα ίδρησε το Search Institute το οποίο ερευνά επιστημονικά τους παράγοντες που οδηγούν σε υγιείς κοινωνίες. Τα τελευταία χρόνια, διεξήχθηκαν έρευνες σε πέντε ηπείρους, οι οποίες ανέδειξαν σαράντα προσόντα ανάπτυξης (developmental assets) που λειτουργούν σαν ένας προστατευτικός ιστός έναντι καταστροφικών συμπεριφορών. Οι έρευνες έδειξαν ότι όσα περισσότερα από τα σαράντα αυτά προσόντα έχει ένας νέος στη ζωή του, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα για θετικές συμπεριφορές (π.χ. ακαδημιακή επιτυχία, υπευθυνότητα, προσφορά) και μειώνονται ακραίες συμπεριφορές (π.χ. κατάχρηση βλαβερών ουσιών, πρόωρες σεξουαλικές επαφές κλπ. (Lerner, 2003). 1

2 Τα προσόντα ανάπτυξης αποτελούνται από δύο βασικούς κλάδους, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από εξωτερικά και εσωτερικά προτερήματα. Τα εξωτερικά αποτελούνται από: A. Υποστήριξη Οικογενειακή υποστήριξη- το οικογενειακό περιβάλλον προσφέρει αγάπη, ενθάρρυνση και υποστήριξη. Ενεργή επικοινωνία των μελών της οικογένειας- ο νέος νιώθει άνετα να επικοινωνήσει και να αναζητήσει τη βοήθεια και συμβουλή των γονέων του. Επιπρόσθετη αλληλεπίδραση με τρεις ή περισσότερους ενήλικες- ο νέος παίρνει υποστήριξη από ενήλικες εκτός των γονέων του όπως π.χ. καθηγητής, νονός/νονά, προπονητής. Στοργική γειτονιά- οι γείτονες δείχνουν ενδιαφέρον για την προστασία των νέων στη γειτονιά τους. Στοργικό σχολικό κλίμα- το σχολείο προσφέρει ένα ασφαλές και ενθαρρυντικό περιβάλλον. Γονική συμμετοχή σε σχολικά θέματα- οι γονείς προσφέρουν ηθική στήριξη για την εξασφάλιση της ακαδημαϊκής επιτυχίας του παιδιού. Β. Ενδυνάμωση Η κοινωνία εκτιμά τους νέους-οι νέοι αντιλαμβάνονται την αξία που τους δίνουν οι ενήλικες. Νεολαία ως πολύτιμος πόρος- τους δίνεται η ευκαιρία να δράσουν ως ενεργά μέλη της κοινωνίας. Εθελοντισμός- οι νέοι αφιερώνουν μία ή περισσότερες ώρες για ανιδιοτελή προσφορά στην κοινωνία. Ασφάλεια- οι νέοι νιώθουν ασφαλείς στο κοινωνικό τους περιβάλλον (σχολείο, οικογένεια). 2

3 Γ. Όρια και Προσδοκίες Οικογενειακοί κανόνες- η οικογένεια θέτει όρους οι οποίοι πρέπει να τηρούνται, και αν όχι θα επακολουθήσουν λογικές επιπτώσεις. Οι γονείς πρέπει να ξέρουν πού βρίσκονται τα παιδιά τους. Σχολικοί κανόνες- το σχολείο θέτει όρους οι οποίοι πρέπει να τηρούνται, και αν όχι θα επακολουθήσουν λογικές επιπτώσεις. Άγραφοι κανόνες της κοινωνίας- η γειτονιά έχει την ευθύνη για την επίβλεψη και προστασία των παιδιών της γειτονιάς. Πρότυπα- γονείς και άλλοι ενήλικες στη ζωή των νέων αποτελούν πρότυπα για τη θετική συμπεριφορά και υπευθυνότητα. Θετική επιρροή συνομηλίκων- οι στενοί φίλοι επιδεικνύουν υπευθυνότητα. Υψηλές προσδοκίες- γονείς και καθηγητές ενθαρρύνουν τους νέους να στοχεύσουν ψηλά. Δ. Εποικοδομητική Χρήση Χρόνου Δημιουργικές δραστηριότητες- ο νέος πρέπει να αξιοποιεί τουλάχιστον τρείς ώρες την εβδομάδα σε δημιουργικές δραστηριότητες όπως μουσική, θέατρο, και εικαστικά. Συντονισμένα προγράμματα για νέους- ο νέος πρέπει να αξιοποιεί τουλάχιστον τρείς ώρες την εβδομάδα σε δημιουργικές δραστηριότητες όπως αθλήματα, συμμετοχή σε ομαδικά σπορ που προσφέρει η κοινότητά του, είτε αυτή είναι σχολική ή δημοτική. Θρησκεία- ο νέος έρχεται σε πνευματική επαφή με τη θρησκεία του, τουλάχιστον μία ώρα την εβδομάδα. Αφιέρωση χρόνου στο σπίτι- ο έφηβος δεν αποφεύγει να βρίσκεται στο σπίτι του. Ιδανικά, δεν λείπει βράδυ από το σπίτι του περισσότερο από δύο φορές την εβδομάδα. Τα εξωτερικά προτερήματα αποτελούνται από: 3

4 Ε. Δέσμευση για μάθηση Κίνητρο για επιτυχία- ο νέος δραστηριοποιείται από μόνος του για να βελτιώσει την απόδοσή του. Ενεργή συμμετοχή στο σχολείο- ο νέος είναι ενεργό μέλος της σχολικής του κοινότητας. Σχολική μελέτη- ο νέος διαβάζει στο σπίτι τουλάχιστον μια ώρα την ημέρα. Δεσμοί με το σχολείο- ο νέος σέβεται και νοιάζεται για το σχολείο του. Διάβασμα για ευχαρίστηση- ο νέος διαβάζει για προσωπική του ευχαρίστηση τουλάχιστον τρεις ώρες την εβδομάδα. Ζ. Αξίες Στοργή: Ο νέος βάζει μεγάλη αξία στο να βοηθάει τους άλλους. Ισότητα & Δικαιοσύνη: Ο νέος αναγνωρίζει και υποστηρίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως η καταπολέμηση της φτώχειας και της πείνας. Αξιοπιστία: Ο νέος υποστηρίζει τα πιστεύω του. Ειλικρίνεια: Ο νέος δεν φοβάται να είναι ειλικρινής και στις πιο δύσκολες καταστάσεις. Υπευθυνότητα: Ο νέος υποδέχεται και παίρνει προσωπική ευθύνη για τις πράξεις του. Eγκράτεια: Ο νέος αντιστέκεται σε πειρασμούς όπως η χρήση ουσιών και οι σεξουαλικές επαφές χωρίς προστασία. Η. Κοινωνικές Ικανότητες Ικανότητα σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων: Ο νέος κάνει σχέδια για το μέλλον του. 4

5 Διαπροσωπικές Ικανότητες: Ο νέος έχει ενσυναίσθηση, ευαισθησία και αναπτύσσει αρμονικές φιλίες. Πολιτισμικές Ικανότητες: Ο νέος έχει γνώση και κατανόηση και αποδέχεται τους ανθρώπους με πολιτισμικές διαφορές. Αντιστάσεις: Οι νέοι αντιστέκονται σε αρνητικές επιρροές από τους συνομήλικούς τους. Ειρηνική επίλυση διαφορών: Ο νέος αναζητά μη βίαιες λύσεις σε διαφορές. Θ. Θετική Προσωπικότητα: Positive Identity Προσωπική Δύναμη: Ο νέος αισθάνεται ότι έχει τον έλεγχο της ζωής του. Αυτοεκτίμηση: Ο νέος έχει υγιή εικόνα και αντίληψη του εαυτού του. Σκοπός στη Ζωή: Ο νέος νιώθει ότι η ζωή του έχει νόημα και σκοπό. Θετική εικόνα του μέλλοντος: Ο νέος νιώθει αισιόδοξος για το μέλλον του. Το μοντέλο αυτό προσαρμόζεται σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Περιλαμβάνει τη συνεργασία της οικογένειας, του σχολείου και των κοινωνικών αρχών που μαζί θα δημιουργήσουν το έδαφος για να συμμετάσχει ο νέος στις αποφάσεις της κοινωνίας που τον επηρεάζει, δίνοντάς του την ευκαιρία να ακουστεί η φωνή του και να διαμορφώσει τον κόσμο του και το μέλλον του ως ενεργός πολίτης και όχι ως ανίσχυρο παιδί. Ποιές είναι οι πράξεις που δημιουργούν ένα κοινωνικό προστατευτικό ιστό για τα παιδιά μας; Τα ακόλουθα παραδείγματα είναι χρήσιμα για γονείς και εκπαιδευτικούς: 40 ΤΡΟΠΟΙ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΜΕ ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ 5

6 o Δείχνουμε σεβασμό στα μέλη της οικογένειας εντός και εκτός σπιτιού o Κάνουμε παρέα με υπεύθυνους ενήλικες που θα είναι μέρος της ζωής των παιδιών μας o Λέμε κάτι θετικό στο παιδί μας κάθε μέρα o Δείχνουμε ενδιαφέρον για άτομα έξω από την οικογένεια o Ίσως να μπορούμε να γίνουμε μέντορες σε άλλους νέους ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ o Συμπεριλαμβάνουμε τους νέους ως ενεργά μέλη σε γεγονότα o Ενθαρρύνουμε τους νέους να συμμετέχουν στην κοινότητά τους o Συμμετέχουμε μαζί με τα παιδιά μας στον εθελοντισμό o Δίνουμε στα παιδιά υπεύθυνους ρόλους στην οικογένεια o Μαθαίνουμε στα παιδιά πώς να είναι ασφαλείς όπου και να πάνε. ΟΡΙΑ & ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ o Όταν βάζουμε όρια στους άλλους, να εξηγούμε την αξία τους. o Δημιουργούμε μαζί με τα παιδιά τους κανόνες της οικογένειας και αποφασίζουμε ποιες θα είναι οι συνέπειες o Συμπεριφερόμαστε στους άλλους με σεβασμό o Είμαστε εμείς οι ίδιοι θετικό μοντέλο συμπεριφοράς για τους νέους o Σεβόμαστε τις ιδιωτικές στιγμές των παιδιών μας, αλλά είμαστε ενήμεροι για τις φιλίες και τις ασχολίες τους. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΧΡΟΝΟΥ 6

7 o Δεν ξεχνάμε να αφιερώσουμε χρόνο σε δραστηριότητες μαζί με τα παιδιά μας, όπως επισκέψεις σε μουσεία, θεατρικά έργα και συναυλίες. o Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να έχουν τουλάχιστον ένα εξωσχολικό ενδιαφέρον. o Κανονίζουμε μια βραδιά την εβδομάδα αποκλειστικά να κάνουμε κάτι διασκεδαστικό με τα παιδιά μας. o Συμμετέχουμε στον εθελοντισμό μαζί με τα παιδιά μας. ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΓΙΑ ΜΑΘΗΣΗ o Δείχνουμε ενδιαφέρον για το σχολείο του παιδιού και την πρόοδό του. o Επιβραβεύουμε την προσπάθεια περισσότερο από το βαθμό. o Βοηθάμε στην οργάνωση του προγράμματος του παιδιού και αφιερώνουμε χρόνο για τυχόν βοήθεια στο διάβασμα o Υποστηρίζουμε το παιδί μόνο όταν το χρειάζεται και δεν το υπερφορτώνουμε με ιδιαίτερα και φροντιστήρια ΑΞΙΕΣ o Είμαστε υπεύθυνοι για τις σκέψεις, λέξεις και συμπεριφορές μας. o Τα λάθη των παιδιών είναι μέρος της ζωής και της ανάπτυξής τους. Τα μαθήματα ζωής είναι πιο αποτελεσματικά από τις τιμωρίες. o Δείχνουμε ενδιαφέρον και κάνουμε καλές πράξεις προς τους άλλους για να μάθει να δίνει και το παιδί. o Δίνουμε το καλό παράδειγμα και τη σωστή συμπεριφορά προς το περιβάλλον, τη φύση, τους συνανθρώπους μας. 7

8 o Μαθαίνουμε στα παιδιά να σέβονται τη διαφορετικότητα των άλλων. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ & ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ o Μαθαίνουμε στα παιδιά πώς να επιλύουν διαφορές με ηρεμία και σεβασμό προς τους άλλους. o Δίνουμε στα παιδιά το δικαίωμα να συμβάλλουν στις αποφάσεις της οικογένειας. o Επιτρέπουμε στα παιδιά να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. o Ακούμε τα αιτήματα των παιδιών χωρίς να μειώνουμε τη σημασία που έχουν για αυτά. o Δίνουμε το καλό παράδειγμα για το πώς να αντιμετωπίζουμε δυσκολίες με θάρρος και αισιοδοξία. POSITIVE IDENΤITY: Θετική Προσωπικότητα o Να εστιάζεστε περισσότερο στο τι κάνουν τα παιδιά καλά και λιγότερο στο τι δεν κάνουν καλά. o Μην συγκρίνετε τα παιδιά σας με άλλους. o Πείτε στα παιδιά πόσο υπερήφανοι είστε για τις ικανότητες, ταλέντα και ανακαλύψεις τους. o Να ακούμε όταν μας μιλάνε για τα όνειρά τους και το σκοπό της ζωής τους. o Να ρωτάμε τους νέους για τα πράγματα για τα οποία έχουν πάθος και ενδιαφέρον. Η υποστήριξή μας προς το οικογενιακό και σχολικό περιβάλλον θα είναι αναγκαία ακόμα περισσότερο τα επόμενα χρόνια. Η συλλογική προσπάθεια για να είμαστε χρήσιμοι στις αναγκαίες αλλαγές των καιρών μας είναι το πρώτο βήμα για να διαμορφώσουμε ένα προστατευτικό ιστό που θα μπορέσει να μετατρέψει την απογοήτευση και οργή των νέων 8

9 σε ελπίδα, θετική ενέργεια, υπευθυνότητα, δημιουργικότητα, πνευματικότητα και κοινωνική και συναισθηματική ευαισθητοποίηση για θετικές αλλαγές. Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω τις μαθήτριές μου που με βοήθησαν να μεταφράσω τα κείμενα και να εκφραστώ καλύτερα στα ελληνικά που είναι η δεύτερη γλώσσα μου. Είναι ένα μικρό παράδειγμα πώς μπορούv να συμβάλλουν ενεργά οι νέοι στη ζωή μας Μετάφραση: Άννα Ιγνατιάδη, Ευανθία Αναστοπούλου Β Λυκείου ACS Athens References Lerner, R. M. (2003). Developmental assets and asset-building communities A view of the issues. In R. M. Lerner & P. L. Benson (Eds.),Developmental assets and asset-building communities: Implications for research, policy, and practice (pp. 3 18). New York: Kluwer Academic/Plenum; Lerner, R. M. (2004). Liberty: Thriving and civic engagement among America s youth. Thousand Oaks, CA: Sage. USEFUL WEBSITES Institute for Community & Adolescent Resilience; University of Minnesota: Search Institute; CASEL.ORG: 9