Σπανό Ιωάννη Α.Μ. 148

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Σπανό Ιωάννη Α.Μ. 148"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Ηλεκτροχημική εναπόθεση και μελέτη των ιδιοτήτων, λεπτών υμενίων μεταβατικών μετάλλων, για παραγωγή H2 Διπλωματική Εργασία Υποβληθείσα στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών από το Σπανό Ιωάννη Α.Μ. 148 Επιβλέπων Καθηγητής: κ. Γιαννούλης Παναγιώτης Πάτρα,

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος... 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΣΗΣ 1.1 Ηλεκτρόλυση και ηλεκτρολυτικό στοιχείο Ηλεκτρόλυση του νερού Προϊόντα ηλεκτρόλυσης Μονάδα ηλεκτρόλυσης (Electrolyzer) Ποτενσιομετρία Αντίδραση παραγωγής υδρογόνου (Hydrogen evolution reaction, HER) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΙΚΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ 2.1 Δομή της ηλεκτρισμένης διεπιφάνειας Το πρότυπο του Helmholtz Πρότυπο των Gouy-Chapman

3 2.1.3 Πρότυπο του Stern Τα δυναμικά των φάσεων Ρυθμός ηλεκτροχημικής αντίδρασης - Πυκνότητα ρεύματος ανταλλαγής Οι νόμοι του Faraday Υπέρταση Η έννοια της υπέρτασης και η εξίσωση Butler-Volmer Η σχέση του δυναμικού με την ενέργεια ενεργοποίησης Η παράμετρος α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ 3.1 Πειραματική μέτρηση της υπέρτασης ενός ημιστοιχείου Ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης (SEM) Κανόνι ηλεκτρονίων Λειτουργία ηλεκτρονικού μικροσκοπίου σάρωσης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΙΚΗ ΕΝΑΠΟΘΕΣΗ ΛΕΠΤΩΝ ΥΜΕΝΙΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΥΔΡΟΓΟΝΟΥ 4.1 Επιλογή των κατάλληλων υποστρωμάτων Θεωρητική μελέτη της καταλληλότητας των μεταβατικών μετάλλων ως ηλεκτρόδια παραγωγής υδρογόνου-ανάλυση της θεωρίας των Brewer-Engel και του Ezaki Ηλεκτροχημική εναπόθεση λεπτών υμενίων σε υπόστρωμα Χαλκού (Cu) και ανοξείδωτου χάλυβα (StS 304)-Περιγραφή πειραματικής διαδικασίας Ηλεκτροχημική εναπόθεση δειγμάτων με βάση το Νικέλιο (Ni) Πειραματικές μετρήσεις απόδοσης παραγωγής Υδρογόνου μέσω ηλεκτρόλυσης και μέτρηση υπερδυναμικού

4 Από τη μορφή των διαγραμμάτων Tafel βλέπουμε ότι ο μηχανισμός που ακολουθούν οι αντιδράσεις παραγωγής υδρογόνου είναι ο συνδυασμός Volmer-Tafel [17]: Ανάλυση λεπτών υμενίων με τη μέθοδο της Ηλεκτρονικής Μικροσκοπίας Σάρωσης Στοιχειομετρική ανάλυση υμενίων με τη μέθοδο EDX ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 4

5 Πρόλογος Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον γύρω από το υδρογόνο έχει αυξηθεί κατακόρυφα λόγω της διαγραφόμενης προοπτικής ανάπτυξης ενός ενεργειακού δικτύου, που θα παρέχει καθαρές και βιώσιμες ενεργειακές λύσεις. Η οικονομία που θα στηρίζεται στην αξιοποίηση του υδρογόνου, ως ενεργειακού φορέα, μπορεί να επιλύσει μόνιμα τις ανησυχίες για την εντεινόμενη εξάντληση των αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων, την ατμοσφαιρική ρύπανση και τις κλιματικές μεταβολές λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου. Το υδρογόνο ως καύσιμο, προσφέρει τη δυνατότητα ενός αξιόπιστου και ανανεώσιμου ενεργειακού συστήματος, με σχεδόν μηδενικές εκπομπές αερίων ρύπων και διοξειδίου του άνθρακα. Η επερχόμενη οικονομία του υδρογόνου, εντούτοις, προϋποθέτει την εντατική έρευνα σε διάφορους επιστημονικούς τομείς μεταξύ των οποίων και αυτός της παραγωγής υδρογόνου. Η κλιμάκωση της χρήσης υδρογόνου είναι αναγκαίο να συνοδευτεί από μια ισοδύναμη αύξηση της παραγωγής του από τις μητρικές του 5

6 ενώσεις ( νερό, ορυκτά καύσιμα, βιομάζα). Με την ηλεκτρόλυση του νερού αποφεύγονται πλήρως οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, αλλά καθίσταται αποτελεσματική μόνο εάν η απαιτούμενη ηλεκτρική ισχύς παρέχεται από ανανεώσιμες πηγές. Προς το πρόν, είναι λιγότερο αποδοτική και οικονομικά συμφέρουσα σε σχέση με την παραγωγή υδρογόνου από ορυκτά καύσιμα και η κατάσταση αυτή, δεν αναμένεται να αλλάξει σημαντικά τις επόμενες δεκαετίες. Οι κύριες διαδικασίες παραγωγής υδρογόνου έχουν φθάσει στο σημείο της βιομηχανικής εκμετάλλευσης με τις εξής μεθόδους: α) αναμόρφωση με ατμό του φυσικού αερίου β) καταλυτική διάσπαση του φυσικού αερίου γ) μερική οξείδωση βαρέων πετρελαιοειδών δ) αεριοποίηση του άνθρακα ε) steam-iron αεριοποίηση του άνθρακα. Άλλες διαδικασίες, όπως θερμοχημικές, φωτοχημικές, φωτοηλεκτροχημικές και φωτοβιολογικές διαδικασίες βρίσκονται σε επίπεδο έρευνας και ανάπτυξης. Στις μέρες μας, το 96 % της παγκόσμιας παραγωγής υδρογόνου προέρχεται από την καταλυτική αναμόρφωση ορυκτών καυσίμων (φυσικό αέριο, αέρια κλάσματα πετρελαίου). Το φυσικό αέριο μεταφέρεται μέσω μεγάλων συστημάτων σωληνώσεων στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες. Εκτός από τα συστήματα σωληνώσεων γίνεται και μια παγκόσμια διακίνηση του φυσικού αερίου σε υγροποιημένη μορφή (Liquid Natural Gas, LNG). Το φυσικό αέριο το οποίο περιέχει 60-90% CH4, είναι το περισσότερο διαθέσιμο πρωτογενές καύσιμο με υψηλό ενεργειακό περιεχόμενο, ενώ σε υψηλή πίεση και σε κατάλληλα σχεδιασμένα δοχεία, αποτελεί ένα τέλειο μέσο για ενεργειακή αποθήκευση. Επί του παρόντος, η αναμόρφωση με ατμό του φυσικού αερίου αποτελεί την φθηνότερη λύση για βιομηχανικό υδρογόνο. Αν και το κόστος του υδρογόνου εξαρτάται από την τιμή των καυσίμων και το κόστος επεξεργασίας, υπολογίζεται ότι η αναμόρφωση με ατμό του φυσικού αερίου θα συνεχίσει να παρέχει την φθηνότερη πηγή υδρογόνου για τα επόμενα 15 με 20 χρόνια. Σε ένα ενεργειακό μέλλον με προβλήματα που οφείλονται στα αέρια του θερμοκηπίου, όπου τα συμβατικά καύσιμα διατηρούν τον κυρίαρχο ρόλο τους στην παγκόσμια προμήθεια ενέργειας για τις επόμενες δεκαετίες, η δέσμευση και η 6

7 αποθήκευση του CO2 (CO2 Capture and Storage, CCS), εξασφαλίζει την παραγωγή ηλεκτρισμού και υδρογόνου με μειωμένες εκπομπές CO2. Η διαδικασία αυτή, περιλαμβάνει τον διαχωρισμό του CO2, το οποίο παράγεται από σταθερές πηγές και τη δέσμευσή του. Ακολουθεί μεταφορά του τελευταίου και αποθήκευσή του σε γεωλογικές δεξαμενές ή σε ωκεανούς, έτσι ώστε να αποφευχθεί η εκπομπή του στην ατμόσφαιρα. Οι τεχνολογίες για την δέσμευση και την αποθήκευση του CO2, με σκοπό την παραγωγή ηλεκτρισμού ή (σε μικρότερο βαθμό) υδρογόνου από συμβατικά καύσιμα, αποτελούν αντικείμενο ερευνών τα τελευταία χρόνια. Λόγω της αυξανόμενης και πολλά υποσχόμενης χρήσης υδρογόνου, είναι αναγκαίο να βελτιστοποιηθούν οι μέθοδοι παραγωγής του. Η ηλεκτρόλυση φαίνεται να είναι ιδανική μέθοδος παραγωγής του, εξαιτίας των μηδαμινών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, αλλά δεν είναι οικονομικά συμφέρουσα όταν η απαιτούμενη ηλεκτρική ισχύς δεν παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενεργείας. Για το λόγο εκτενής έρευνα γίνεται για την αντικατάσταση ακριβών μετάλλων ως ηλεκτροδίων παραγωγής υδρογόνου (Pt, Ru, Pd κ.α.) με άλλα φθηνότερα και αποδοτικότερα. Στην κατεύθυνση αυτή κινείται και η τεχνολογία της ηλεκτροχημικής εναπόθεσης λεπτών υμενίων ευγενών μετάλλων με βάση το Νικέλιο (Ni) και το Κοβάλτιο (Co), που έχει ως σκοπό την παρασκευή κραμάτων υπό μορφή λεπτών υμενίων, μειώνοντας κατά πολύ το κόστος παραγωγής τους αλλά και τις επιπτώσεις προς το περιβάλλον από την εξόρυξη και επεξεργασία των μετάλλων. Στην εργασία αυτή σκοπός μας ήταν η κατασκευή μιας αποδοτικής αλλά και φθηνής ηλεκτρολυτικής συσκευής με ηλεκτρόδια παραγωγής Υδρογόνου κατασκευασμένα με τη διαδικασία της ηλεκτροχημικής εναπόθεσης, καθώς με τη μέθοδο αυτή αποφεύγεται η χρήση καθαρών μετάλλων, κάτι που θα αύξανε σημαντικά το κόστος. Σαφώς η χρήση ειδικών καυστήρων για την τήξη και ανάμιξη των μετάλλων με σκοπό την παρασκευή κραμάτων, θα απαιτούσε τη χρήση πολύ ακριβού εξοπλισμού. Αντίθετα για την ηλεκτροχημική εναπόθεση λεπτών υμενίων η πειραματική διάταξη έχει ελάχιστο κόστος. 7

8 Περίληψη Η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει αναγκαία με τη συνεχόμενη περιβαλλοντική ρύπανση και την αλόγιστη σπατάλη των φυσικών πόρων. Οι τεχνολογίες υδρογόνου και ειδικά η παραγωγή υδρογόνου μέσω της διαδικασίας της ηλεκτρόλυσης έχει αρχίσει να κερδίζει σημαντικό έδαφος τα τελευταία χρόνια με τη συνεχιζόμενη ανακάλυψη νέων υλικών, αποδοτικών και με χαμηλό κόστος. Στην παρούσα εργασία θα αναλύσουμε την τεχνολογία παραγωγής υδρογόνου με ηλεκτρόλυση καθώς και την παρασκευή υλικών με τη μέθοδο της ηλεκτροχημικής εναπόθεσης διμεταλλικών και τριμεταλλικών λεπτών υμενίων μεταβατικών μετάλλων με βάση το Νικέλιο (Ni). Τα κράματα Νικελίου με προσθήκη άλλων μετάλλων όπως Fe, Co, Mo κ.α. έχουν τεράστιο ερευνητικό ενδιαφέρον λόγω των πολύ καλών ηλεκτροκαταλυτικών ιδιοτήτων που παρουσιάζουν όσον αφορά την παραγωγή υδρογόνου, καθώς παρουσιάζουν καλύτερες ιδιότητες και από 8

9 την Πλατίνα(Pt), που αποτελεί το αποδοτικότερο αλλά και το ακριβότερο μέταλλο που έχει χρησιμοποιηθεί ως καταλύτης για παραγωγή υδρογόνου. Η τεχνολογία της ηλεκτροχημικής εναπόθεσης λεπτών υμενίων προσφέρει υλικά πορώδη, αποδοτικά, φθηνά και ανθεκτικά σε συνθήκες έντονο αλκαλικού και όξινου περιβάλλοντος. Τα υλικά που παρασκευάσαμε ήταν NiFe, NiFeZn, NiCoZn, NiCoFeZn και NiMoZn. Κύριος στόχος της εργασίας αυτής ήταν η μελέτη των συνθηκών της ηλεκτροχημικής εναπόθεσης και ο τρόπος με τον οποίο επηρεάζουν τη μορφολογία και τις ιδιότητες των λεπτών υμενίων. Αρχικά μελετήσαμε τα υμένια σε πραγματικές συνθήκες ηλεκτρόλυσης, μετρώντας την παραγωγή υδρογόνου για συγκεκριμένες πάντα συνθήκες. Στη συνέχεια έγιναν μετρήσεις υπερδυναμικού παραγωγής υδρογόνου και από τα δεδομένα αυτά και με τη βοήθεια των διαγραμμάτων Tafel υπολογίσαμε ηλεκτροκαταλυτικούς συντελεστές όπως η πυκνότητα ρεύματος ανταλλαγής και η κλίση Tafel. Τέλος μετρήσεις σε ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης (SEM) και στοιχειακές αναλύσεις (EDX) μας έδωσαν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για την επίδραση των συνθηκών της ηλεκτροχημικής εναπόθεσης στην μορφολογία της επιφάνειας των λεπτών υμενίων και των ιδιοτήτων τους. Μελετήσαμε τις ηλεκτροκαταλυτικές ιδιότητες ενός νέου υλικού (NiCoFeZn), καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι είναι ένα πολλά υποσχόμενο υλικό για την παραγωγή υδρογόνου και για το λόγο αυτό πρέπει να μελετηθεί εκτενέστερα, καθώς σήμερα χρησιμοποιείται κυρίως ως μαγνητικό υλικό. Λέξεις κλειδιά: Παραγωγή υδρογόνου, τριμερή υλικά, κράματα Νικελίου, ηλεκτροκαταλύτες υδρογόνου 9

10 Abstract The continuous environmental pollution and the depletion of natural resources have brought forward the need for the development of new renewable energy technologies. Hydrogen technologies and especially electrolytic hydrogen production, has gained considerable ground in the recent years due to the discovery of new, efficient and low cost alloy compounds. In this work we analyze the electrolytic hydrogen production and the fabrication of electrodeposited binary and ternary Nickel-based thin film alloys. 10

11 The addition of the Fe, Co, Mo transition metals in Nickel-based alloys is of great interest in terms of research, because of their great electrocatalytic properties and high hydrogen production. These alloys even surpass Platinum (Pt), which is the most efficient yet also one of the most expensive metal used as hydrogen production catalyst. The electrodeposition of thin film alloys, offers porous, inexpensive and resistive in basic and acidic environment, compounds. The alloys we fabricated were NiFe, NiFeZn, NiCoZn, NiCoFeZn and NiMoZn. Our main goal was to study the electrodeposition process conditions and the manner in which they affect the morphology and the properties of the thin film alloys. At first we studied the electrocatalytic properties of the thin film alloys during the electrolytic production process using the same conditions every time. The next step was to measure the hydrogen production overvoltage and the estimation of electrocatalytic constants such as the exchange current density and the Tafel slope using the Tafel diagrams. Finally SEM micrographs and EDX stoichiometry analysis gave more accurate results on the morphology and the electrocatalytic properties of the thin film alloys. We also studied the electrocatalytic properties of a new compound (NiCoFeZn), which is in fact a very promising compound for the electrolytic hydrogen production. Today the research around this material is mainly focused on its magnetic properties, so a thorough study of its catalytic properties would be of great importance. Keywords: hydrogen production, ternary compounds, Ni-based alloys, hydrogen electrocatalysts 11

12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΣΗΣ 1.1 Ηλεκτρόλυση και ηλεκτρολυτικό στοιχείο Ηλεκτρόλυση ονομάζεται το χημικό φαινόμενο που λαμβάνει χώρα, όταν ηλεκτρικό ρεύμα διέρχεται από διάλυμα ή τήγμα ηλεκτρολύτη. Εφαρμόζοντας ηλεκτρική τάση στα ηλεκτρόδια ενός γαλβανικού κελιού προκαλείται μια κατευθυνόμενη ηλεκτροχημική δράση, η οποία δεν είναι πλέον αυθόρμητη. Σε ποιο ηλεκτρόδιο θα λάβει χώρα οξείδωση και σε ποιο αναγωγή δεν εξαρτάται πλέον από το δυναμικό αναγωγής τους αλλά από την επιβαλλόμενη διαφορά δυναμικού. Το κελί αυτό ονομάζεται ηλεκτρολυτικό κελί. Στο ηλεκτρόδιο που συνδέεται με το θετικό πόλο της 12

13 ηλεκτρικής πηγής λαμβάνει χώρα οξείδωση, ενώ στο ηλεκτρόδιο που συνδέεται με τον αρνητικό πόλο λαμβάνει χώρα αναγωγή. Σύμφωνα με τη φορά κίνησης των ηλεκτρονίων, το ηλεκτρόδιο της οξείδωσης, αν και βρίσκεται σε υψηλό δυναμικό, ονομάζεται άνοδος του κελιού (αφού τα ηλεκτρόνια φεύγουν από αυτό), ενώ το ηλεκτρόδιο της αναγωγής, κάθοδος του κελιού (αφού τα ηλεκτρόνια πηγαίνουν σε αυτό). Σημειώνεται πως για ένα ηλεκτρολυτικό κελί δεν είναι απαραίτητη η ύπαρξη ξεχωριστών ηλεκτρολυτικών διαλυμάτων. Βυθίζοντας δύο όμοια μεταλλικά ελάσματα σε ένα ηλεκτρολυτικό διάλυμα που περιέχει μεταλλοκατιόντα του μετάλλου και επιβάλλοντας μια διαφορά δυναμικού στα δύο ηλεκτρόδια θα προκαλέσουμε την οξείδωση του θετικού ηλεκτροδίου (δηλαδή την κατανάλωση του μετάλλου και την αναγωγή του αρνητικού ηλεκτροδίου ή αλλιώς την απόθεση μετάλλου στο ηλεκτρόδιο). Ειδικά στην περίπτωση των υδατικών διαλυμάτων το νερό μπορεί να δράσει και σαν αναγωγικό και σαν οξειδωτικό μέσο: Ηλεκτρόλυση είναι η διάσπαση μιας ουσίας με τη βοήθεια ηλεκτρικού ρεύματος. Η αρχή έγινε το 1800, όταν πρώτοι οι Nikolson και Karlile παρατήρησαν πως όταν βύθιζαν δύο μεταλλικές ράβδους (ηλεκτρόδια) σε ορισμένα διαλύματα (ηλεκτρολύτες) και συνέδεαν έπειτα τις ράβδους με μια μπαταρία, το ηλεκτρικό ρεύμα κυκλοφορούσε μέσω του ηλεκτρολύτη. Μάλιστα στο ένα ή και στα δύο ηλεκτρόδια είχαμε εναπόθεση κάποιας ουσίας. Αυτό εξηγείται ως εξής : Υπάρχουν ενώσεις, οι οποίες όταν βρεθούν σε διάλυμα, διασπώνται σε θετικά και αρνητικά φορτισμένα σωματίδια. Έτσι όταν συνδέσουμε με μια πηγή ηλεκτρικού ρεύματος τα ηλεκτρόδια, τα θετικά φορτισμένα σωματίδια θα τα έλξει το αρνητικό ηλεκτρόδιο (κάθοδος), ενώ τα αρνητικά φορτισμένα το θετικό ηλεκτρόδιο (άνοδος). Αυτά τα σωματίδια ο Faraday τα ονόμασε "ιόντα". Έτσι με το φαινόμενο της ηλεκτρόλυσης είναι δυνατόν να διασπαστεί μια ένωση στα στοιχεία που περιέχει, μια και τα ιόντα χάνουν το φορτίο τους στα ηλεκτρόδια και μετατρέπονται συνήθως σε ουδέτερα άτομα. 13

14 Η ηλεκτρόλυση χρησιμοποιείται για την εξαγωγή καθαρών μετάλλων από τα μεταλλεύματα τους, για τον "γαλβανισμό" υλικών (δηλαδή την επίστρωση μετάλλων με ασήμι, χρυσό ή άλλες ουσίες) κ.α. Ας θεωρήσουμε τώρα ότι σε ένα διάλυμα θειικού οξειδίου του χαλκού CuSO4 και νερού H2O τοποθετούμε δύο ηλεκτρόδια που τα έχουμε συνδέσει με μια πηγή σταθερού ρεύματος και δυναμικού. Το θετικό ηλεκτρόδιο, η άνοδος, θα είναι συνδεδεμένη με τον θετικό πόλο της πηγής ενώ η άνοδος, το αρνητικό ηλεκτρόδιο, με τον αρνητικό. Στο διάλυμα υπάρχουν τα παρακάτω ιόντα: Cu 2+ και SO4 2- από το θειικό οξείδιο του χαλκού CuSO4 H + και ΟΗ - από το νερό Η2Ο Τα θετικά φορτισμένα ιόντα θα κατευθυνθούν προς την κάθοδο όπου και θα πάρουν ηλεκτρόνια για να μετατραπούν σε ουδέτερα άτομα. Τα αρνητικά φορτισμένα ιόντα θα κατευθυνθούν προς την άνοδο όπου και θα δώσουν τα παραπάνω ηλεκτρόνιά τους. Έτσι, τα κατιόντα παίρνουν ηλεκτρόνια από την κάθοδο τα οποία αναπληρώνονται από την άνοδο και έτσι κλείνει το κύκλωμα. Τα φαινόμενα αγωγιμότητας παρατηρούνται κυρίως λόγω του θειικού οξειδίου. Ισχύουν τα παρακάτω: 1. Όσο πιο μεγάλη είναι η συγκέντρωση των ιόντων στο διάλυμα τόσο πιο έντονα θα είναι τα ηλεκτρικά φαινόμενα. 2. Για μεγαλύτερο δυναμικό, τα φορτία στην άνοδο και στην κάθοδο μεγαλώνουν και άρα πιο έντονα έλκονται τα ιόντα του διαλύματος παράγοντας μεγαλύτερο ρεύμα. 3. Όσο πιο μεγάλη είναι η απόσταση μεταξύ των ηλεκτροδίων τόσο πιο πολύ χρόνο χρειάζονται τα ιόντα να ταξιδέψουν προς αυτά και άρα το ρεύμα 14

15 του κυκλώματος ελαττώνεται. Ο νόμος της ηλεκτρόλυσης συσχετίζει τη μάζα που εναποτίθεται στα ηλεκτρόδια με το ηλεκτρικό ρεύμα που διαρρέει το κύκλωμα. Στο παραπάνω παράδειγμα που αναφέραμε, ας θεωρήσουμε για μια στιγμή ότι τα μόνα ιόντα που υπάρχουν στο διάλυμα είναι τα κατιόντα. Αυτά θα κατευθυνθούν, όπως είπαμε, προς την κάθοδο (το αρνητικό ηλεκτρόδιο) και εκεί θα πάρουν από αυτή ηλεκτρόνια. Ας υποθέσουμε ότι τα ουδέτερα άτομα δεν αποκολλώνται από την κάθοδο αλλά παραμένουν πάνω της. Η μάζα που εναποτέθηκε στην κάθοδο (M) θα είναι, έτσι, ίση με τον αριθμό των κατιόντων που έφτασαν σε αυτή (Ν) επί τη μάζα κάθε κατιόντος (m): M = Nm (1.1) Το συνολικό φορτίο που θα παρθεί από την κάθοδο (Q) θα είναι ίσο με τον αριθμό των κατιόντων που έφτασαν σε αυτήν (Ν) επί τον αριθμό των ηλεκτρονίων που κάθε κατιόν απορρόφησε (q): Q = Nq (1.2) Γνωρίζουμε ότι το ρεύμα ισούται με: (1.3) αν τα φορτία κινούνται αναλογικά με τον χρόνο. Οπότε: (1.4) Δηλαδή η μάζα που εναποτίθεται στην κάθοδο είναι ανάλογη του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα του νόμου της ηλεκτρόλυσης του Faraday [1]. 15

16 Το ηλεκτροχημικό στοιχείο που συνδέεται με μια πηγή ηλεκτρικής ισχύος και παράγονται με ηλεκτροχημικές αντιδράσεις προϊόντα ως αποτέλεσμα παροχής ηλεκτρικού έργου στο σύστημα, ονομάζεται ηλεκτρολυτικό στοιχείο ή ηλεκτρολυτικό κελί ή ηλεκτροχημικός αντιδραστήρας. Στα ηλεκτροχημικά στοιχεία λοιπόν, όπως είδαμε, για να πραγματοποιηθούν οι ηλεκτροχημικές αντιδράσεις στην άνοδο και στην κάθοδο και να παραχθούν με αυτό τον τρόπο τα χημικά προϊόντα, απαιτείται η παροχή ηλεκτρικού έργου στο σύστημα. Αυτό σημαίνει ότι κάτω από τις συνθήκες στις οποίες βρίσκονται τα αντιδρώντα συστατικά στο ηλεκτροχημικό σύστημα, δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί αυθόρμητα η αντίστοιχη συνολική χημική αντίδραση (δεν ευνοείται θερμοδυναμικά). Είναι λοιπόν απαραίτητο να δημιουργηθεί, με παροχή ηλεκτρικού έργου στο ηλεκτροχημικό σύστημα, η αναγκαία «κινητήρια δύναμη» για την πραγματοποίηση της ηλεκτροχημικής αντίδρασης [1]. 1.2 Ηλεκτρόλυση του νερού Κατά την ηλεκτρόλυση το νερό διασπάται στα βασικά στοιχεία όπου το αποτελούν, υδρογόνο και οξυγόνο με την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος. Τα πλεονεκτήματα αυτής της διεργασίας είναι η υψηλής καθαρότητας υδρογόνο που παράγεται. Ωστόσο, αποτελεί ακριβή μέθοδο σε σύγκριση με την αναμόρφωση ατμού του φυσικού αερίου εξαιτίας του κόστους του ηλεκτρικού ρεύματος το οποίο απαιτείται. Κατά την ηλεκτρόλυση σε όξινο ηλεκτρολυτικό διάλυμα, στην κάθοδο ιόντα υδρογόνου (πρωτόνια) ανάγονται σε υδρογόνο ενώ στην άνοδο το νερό οξειδώνεται σε οξυγόνο και πρωτόνια. Οι διεργασίες αυτές περιγράφονται αντίστοιχα από τις παρακάτω αντιδράσεις [2]: και 2H + (aq) + 2e - H2(g) (κάθοδος) (1.5) 2H2O(liq) O2 + 4H + (aq) + 4e - (άνοδος) (1.6) 16

17 οι οποίες μας δίνουν το συνολικό μηχανισμό της ηλεκτρόλυσης: 2H2O(liq) O2(g) + 2H2(g) (1.7) Πλεονέκτημα της μεθόδου είναι το ότι το παραγόμενο οξυγόνο μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για βιομηχανική ή άλλη χρήση. Θεωρητικά 1,23 V εφαρμοζόμενης τάσης αρκούν για τη διεξαγωγή της ηλεκτρόλυσης. Πρακτικά, χρειάζεται περισσότερη τάση (1,55V με 1,65V ). Η θερμοδυναμική απόδοση της ηλεκτρόλυσης ορίζεται ως ο λόγος του 1,23 V προς την τάση που χρησιμοποιείται. Με τάση 1,60 V έχουμε απόδοση: Η θεωρητική τιμή υπολογίζεται ως εξής. Η εξίσωση του Nernst για την κάθοδο είναι: (1.8) 0 Όπου Ec το δυναμικό σε ισορροπία για την κάθοδο, E H το πρότυπο 2 δυναμικό του ηλεκτροδίου υδρογόνου, 2F το φορτίο Coulomb που διέρχεται από το ηλεκτρόδιο και αχ οι ενεργότητες προϊόντων και αντιδρόντων. Ανάλογα για την άνοδο έχουμε: (1.9) με E 0 O2 θεωρούμε το πρότυπο δυναμικό του ανοδικού ηλεκτροδίου. Κατά σύμβαση E 0 H2 =0. Θεωρώντας a = a = a H 2 O 2 HO 2 =1 (ότι δηλαδή H2, O2 και H2O 17

18 βρίσκονται στην πρότυπη κατάσταση (standard state)) τότε από τις παραπάνω σχέσεις έχουμε [2]: Ea Ec = 1,229 V (1.10) Η αντίδραση της ανόδου, εμπλέκει όπως είδαμε 4 ηλεκτρόνια και η οξείδωση πραγματοποιείται μέσω μιας σειράς ενδιάμεσων προϊόντων. Σε αυτό οφείλεται η ανάγκη επιπλέον τάσης (υπέρταση) καθώς η όλη διαδικασία χαρακτηρίζεται από αργό κινητικό μηχανισμό. Η χρήση ηλεκτροκαταλύτη βοηθάει στη μείωση αυτής της τάσης και επιταχύνει τη διαδικασία. Ένας ιδανικός καταλύτης για την οξείδωση του νερού θα πρέπει να εξισορροπεί την απαιτούμενη ενέργεια του κάθε ενδιάμεσου βήματος και επίσης να εξισορροπεί τους ρυθμούς μεταφοράς κάθε ηλεκτρονίου. Η απευθείας ηλεκτρόλυση νερού μέχρι και τη δεκαετία του '50 είχε ευρεία χρήση στην παραγωγή υδρογόνου. Σήμερα, ένα μικρό μόνο ποσοστό υδρογόνου παράγεται κατά αυτόν τον τρόπο σε εφαρμογές κυρίως όπου χρειάζεται μικρός όγκος καθαρού υδρογόνου. Ωστόσο παράλληλα παρατηρείται μια αναγέννηση του ενδιαφέροντος με την κατασκευή ολοκληρωμένων συστημάτων ηλεκτρολυτών σε συνδυασμό με εκμετάλλευση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ηλιακής ή αιολικής). Οι ημιαντιδράσεις που γίνονται στα δύο ηλεκτρόδια σε όξινο και αλκαλικό περιβάλλον είναι αντίστοιχα: Ημιαντιδράσεις σε αλκαλικό διάλυμα: Καθοδική αντίδραση νερού 2H2O + 2e - H2(g)+ 2OH - (aq) Ανοδική αντίδραση νερού 4OH - O2 + 4e - + 2H2O Ολική αντίδραση νερού 18

19 H2O <=> H2 + ½ O2 Ημιαντιδράσεις σε όξινο διάλυμα Καθοδική αντίδραση νερού 2H + (aq) +2e - <=> H2(g) Ανοδική αντίδραση νερού H2O(l) <=> ½ Ο2(g)+ 2H + (aq) +2e - Ολική αντίδραση νερού H2O <=> H2 + ½ O2 Τα προϊόντα των ημιαντιδράσεων εξαρτώνται από τη σειρά εκφόρτισης των ιόντων στο κάθε ηλεκτρόδιο [1]. 1.3 Προϊόντα ηλεκτρόλυσης Για να αποφορτιστεί (να οξειδωθεί ή να αναχθεί) ένα ιόν στην άνοδο ή την κάθοδο, θα πρέπει να αναπτυχθεί μια διαφορά δυναμικού μεταξύ των ηλεκτροδίων, που ονομάζεται τάση αποφόρτισης (Vαποφόρτισης) ή τάση ηλεκτρόλυσης (Vηλεκτρόλυσης). Αν σε ένα διάλυμα περιέχονται περισσότερα από ένα διαφορετικά κατιόντα ή διαφορετικά ανιόντα, μπορούμε να ρυθμίσουμε τη διαφορά δυναμικού ώστε να γίνεται εκλεκτική αποφόρτιση (οξείδωση ή αναγωγή) ορισμένων απ αυτά. Η σειρά αποφόρτισης των διαφόρων ιόντων στα αντίστοιχα ηλεκτρόδια, καθορίζει και τα προϊόντα της ηλεκτρόλυσης. Η σειρά αποφόρτισης εξαρτάται κυρίως από τους εξής παράγοντες: Από τη φύση των ιόντων του ηλεκτρολύτη, δηλαδή από το δυναμικό εκφόρτισης ενός ιόντος (Εεκφόρτισης ιόντος). Στην κάθοδο πρώτα 19

20 εκφορτίζονται τα κατιόντα ή τα σώματα που έχουν υψηλές τιμές δυναμικού εκφόρτισης (πιο θετικές ή λιγότερο αρνητικές) και παθαίνουν αναγωγή. Ενώ στην άνοδο πρώτα εκφορτίζονται τα ανιόντα ή τα σώματα που έχουν χαμηλές τιμές δυναμικού εκφόρτισης (πιο αρνητικές ή λιγότερο θετικές) και παθαίνουν οξείδωση. Από τη φύση των ηλεκτροδίων (αδρανή ή όχι αδρανή ηλεκτρόδια). Από τη συγκέντρωση των ιόντων στο διάλυμα (αραιό ή πυκνό διάλυμα). Από την εφαρμοζόμενη διαφορά δυναμικού (γενικά, από δύο κατιόντα ή από δύο ανιόντα θα αποφορτιστεί πρώτο αυτό που απαιτεί τη μικρότερη διαφορά δυναμικού). Αν τα ηλεκτρόδια είναι αδρανή και τα ιόντα έχουν παραπλήσια συγκέντρωση (περίπου 1 Μ), τότε η σειρά αποφόρτισης είναι η εξής: Η σειρά εκφόρτισης κατιόντων στην κάθοδο (-)είναι: Au 3+ > Pt 2+ > Ag + > Cu 2+ > H + (οξύ) > Pb 2+ > Sn 2+ > Ni 2+ > [H2O] > Fe 2+ > Cr 3+ > Zn 2+ > Mn 2+ > Al 3+ > Mg 2+ > Na + > Ca 2+ > Ba 2+ > K + Η σειρά εκφόρτισης ανιόντων στην άνοδο (+) είναι: S 2- > OH - (βάση) > J - > [H2O] > Br - > Cl - > οξυγονούχα ιόντα > F - Αδρανή ηλεκτρόδια θεωρούνται τα ηλεκτρόδια που δεν αντιδρούν με τα συστατικά που ηλεκτρολύονται και απλώς λειτουργούν σαν αγωγοί ρεύματος. Συνήθως σαν αδρανή ηλεκτρόδια χρησιμοποιούνται ηλεκτρόδια από λευκόχρυσο (Pt) ή από γραφίτη (C). Δραστικά ηλεκτρόδια θεωρούνται τα ηλεκτρόδια που αντιδρούν με τα συστατικά που ηλεκτρολύονται. Δραστικά ηλεκτρόδια θεωρούνται αυτά που είναι κατασκευασμένα από μέταλλο του οποίου υπάρχουν κατιόντα στο διάλυμα. Για παράδειγμα, όταν χρησιμοποιούμε για ηλεκτρόδιο μία ράβδο Cu που είναι βυθισμένη σε διάλυμα που περιέχει ιόντα Cu 2+ (aq), τότε η ράβδος Cu είναι ένα δραστικό ηλεκτρόδιο και αντιδρά με τα ιόντα Cu 2+ (aq). Πόλωση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο τα ηλεκτρόδια του ηλεκτρολυτικού στοιχείου γίνονται πόλοι ενός γαλβανικού στοιχείου, είτε πριν την ηλεκτρόλυση είτε κατά τη διάρκειά της, με αποτέλεσμα 20

21 να δημιουργείται εντός του ηλεκτρολυτικού στοιχείου ένα αντίθετης φοράς ηλεκτρικό πεδίο που εμποδίζει την κίνηση των ηλεκτρονίων. Η πόλωση μπορεί να είναι αντιστρεπτή, οπότε αναιρείται με εφαρμογή τάσης τουλάχιστον ίσης με την ΗΕΔ (Ηλεκτρεγερτική Δύναμη ή Δυναμικό Γαλβανικού Στοιχείου - Εστοιχείου) ή μη αντιστρεπτή, οπότε απαιτείται επιπλέον τάση από αυτή της ΗΕΔ του γαλβανικού στοιχείου για να αρχίσει η ηλεκτρόλυση. Το δυναμικό πόλωσης (Επόλωσης) είναι το δυναμικό που εμφανίζεται στα ηλεκτρόδια του ηλεκτρολυτικού στοιχείου εξαιτίας της δημιουργίας ή της προΰπαρξης γαλβανικού στοιχείου. Υπέρταση είναι η επιπλέον τάση (πέρα από την ΗΕΔ), που πρέπει να εφαρμοστεί στα ηλεκτρόδια ενός ηλεκτρολυτικού στοιχείου, εξαιτίας της μη αντιστρεπτής πόλωσης του ηλεκτροδίου, για να αρχίσει η ηλεκτρόλυση. Αυτή η τιμή της υπέρτασης εξαρτάται από τη φύση και το είδος της επιφάνειας του ηλεκτροδίου, τη θερμοκρασία και την πυκνότητα του ρεύματος (Α/cm 2 ). Οι τιμές της υπέρτασης κατά την εκφόρτιση ενός μεταλλοκατιόντος γενικά είναι μικρές και μπορούν συχνά να θεωρηθούν αμελητέες, όμως οι τιμές της υπέρτασης κατά την εκφόρτιση των ιόντων Η + ή ΟΗ - γενικά είναι μεγάλες και πρέπει να παίρνονται υπόψη. Το δυναμικό εκφόρτισης ενός ιόντος (Εεκφόρτισης ιόντος), σ ένα ηλεκτρόδιο, ορίζεται σαν το ελάχιστο δυναμικό που πρέπει να έχει το ηλεκτρόδιο για να εκφορτιστεί σ αυτό, το ιόν. Για την εύρεση του δυναμικού εκφόρτισης ιόντος, (Εεκφόρτισης ιόντος), χρειάζεται να βρούμε το δυναμικό του αντίστοιχου ημιστοιχείου στο αντίστοιχο ηλεκτρόδιο με χρήση της εξίσωσης Nernst, (άρα χρειάζονται τα κανονικά δυναμικά των ημιστοιχείων και οι συγκεντρώσεις των σωματιδίων), καθώς και την υπέρταση που εμφανίζεται στο αντίστοιχο ηλεκτρόδιο από το σωματίδιο που εκφορτίζεται. Έτσι το Εεκφόρτισης ιόντος όλων των σωματιδίων υπολογίζεται από τη σχέση: Εεκφόρτισης ιόντος = Εημιστοιχείου + Ευπέρτασης. 21

22 Η τάση της ηλεκτρόλυσης (Vηλεκτρόλυσης) ορίζεται σαν η ελάχιστη τάση που απαιτείται για να επιτευχθεί η διαδικασία ηλεκτρόλυσης. Η θεωρητική τάση της ηλεκτρόλυσης (Vηλεκτρόλυσης), ισούται με το δυναμικό πόλωσης. Για να βρούμε την πραγματική τάση ηλεκτρόλυσης (Vηλεκτρόλυσης), πρέπει να ξέρουμε την τάση εκφόρτισης των σωμάτων στην άνοδο και την κάθοδο (Εεκφόρτισης ιόντος), καθώς και την πτώση τάσης (Ι*Rδιαλύματος/τήγματος), που οφείλεται στην ωμική αντίσταση στο τήγμα ή το διάλυμα κατά τη διέλευση ηλεκτρικού ρεύματος μέσα απ αυτό. Η πραγματική τάση της ηλεκτρόλυσης (Vηλεκτρόλυσης), ισούται με: Vηλεκτρόλυσης = (Ε + εκφόρτισης Ε - εκφόρτισης) + Ι*Rδιαλύματος/τήγματος. Επειδή η παραπάνω διαδικασία είναι περίπλοκη, συχνά στο επίπεδο της μέσης εκπαίδευσης γίνονται οι εξής προσεγγίσεις: o Συνήθως η πτώση τάσης στο τήγμα ή το διάλυμα είναι πολύ μικρή και θεωρείται αμελητέα. Άρα θεωρούμε το γινόμενο o Ι*Rδιαλύματος/τήγματος 0 Συνήθως αμελούμε τις υπερτάσεις στα ηλεκτρόδια, εκτός αν δίνονται, για όλα τα σωματίδια εκτός από τις περιπτώσεις που εκλύονται οξυγόνο κυρίως ή και υδρογόνο, οπότε θα πρέπει να δίνονται έτοιμες οι τάσεις εκφόρτισης αυτών, συμπεριλαμβάνοντας και τις υπερτάσεις. o Επίσης στη θέση των δυναμικών των ημιστοιχείων χρησιμοποιούμε τα κανονικά δυναμικά για να αποφύγουμε εφαρμογή των εξισώσεων του Nernst. o Έτσι ο υπολογισμός της Vηλεκτρόλυσης, συχνά ανάγεται στη σχέση: Vηλεκτρόλυσης = (Ε 0 ημιστοιχείου καθόδου Ε 0 ημιστοιχείου ανόδου) Η σχέση: Vηλεκτρόλυσης = (Ε 0 ημιστοιχείου καθόδου Ε 0 ημιστοιχείου ανόδου), δείχνει ότι η τάση ηλεκτρόλυσης συχνά προσεγγίζεται με την ΗΕΔ του αντίστοιχου γαλβανικού στοιχείου. Παράδειγμα Ηλεκτρόλυσης υδατικού διαλύματος ΚΟΗ με ηλεκτρόδια Pt: 22

23 Στο διάλυμα γίνονται οι εξής αντιδράσεις: ΚΟΗ(s) Κ + (aq) + ΟΗ - (aq) H2O(l) H + (aq) + OH - (aq) Άρα μέσα στο διάλυμα του ηλεκτρολύτη υπάρχουν: Κ +, Η +, OH -, H2O Η σειρά εκφόρτισης κατιόντων στην κάθοδο (-) είναι: Au 3+ > Pt 2+ > Ag+ > Cu 2+ >H + (οξύ)> Pb 2+ > Sn 2+ > Ni 2+ > [H2O] > Fe 2+ > Cr 3+ > Zn 2+ > Mn 2+ > Al 3+ > Mg 2+ > Na + > Ca 2+ > Ba 2+ > K + Η σειρά εκφόρτισης ανιόντων στην άνοδο (+) είναι: S 2- > OH - (βάση) > J - > [H2O] > Br - > Cl - > οξυγονούχα ιόντα > F - Κάθοδος (-) : Προς την κάθοδο θα κινηθούν τα Κ +, H +, H2O. Το περιβάλλον στην περιοχή αυτή δεν είναι όξινο (αφού τα Η+ προέρχονται κυρίως από τον ιοντισμό του H2Ο). Άρα ουσιαστικά συναγωνίζονται τα Κ + και τα Η2Ο. Μεταξύ αυτών των δύο από τη σειρά εκφόρτισης προηγούνται τα Η2Ο. Άρα αυτά θα αναχθούν στην κάθοδο σύμφωνα με την αντίδραση (αναγωγή του υδρογόνου του Η2Ο) : Κάθοδος: 2 Η2Ο (l)+ 2e - Η2(g) + 2ΟΗ - (aq) Άνοδος (+) : Προς την άνοδο θα κινηθούν τα OH -, H2O. Το περιβάλλον στην περιοχή αυτή είναι βασικό, αφού τα ΟΗ- προέρχονται κυρίως από τον ιοντισμό του ΚΟΗ. Μεταξύ αυτών των δύο από τη σειρά εκφόρτισης προηγούνται τα ΟΗ -. Άρα αυτά θα οξειδωθούν στην άνοδο σύμφωνα με την αντίδραση : Άνοδος: 2ΟΗ - (aq) Η2Ο (l) + ½Ο2(g) + 2e - 23

24 Σχ.1.1 Σχηματική απεικόνιση ηλεκτρολυτικού κελιού 1.4 Ανάλυση του φαινομένου της ηλεκτρόλυσης Ο όρος Ηλεκτρόλυση γενικά αναφέρεται στη μέθοδος διαχωρισμού χημικών στοιχείων ή ενώσεων εφαρμόζοντας ηλεκτρικό ρεύμα το οποίο και τα διαπερνά. Όσον αφορά την ηλεκτρόλυση του νερού, εφαρμόζοντας συνεχές ρεύμα μέσω μιας πηγής, π.χ. μπαταρία, θα παρατηρήσουμε ότι στο ένα ηλεκτρόδιο το οποίο ονομάζεται κάθοδος θα έχουμε την εμφάνιση φυσαλίδων υδρογόνου ενώ στο άλλο ηλεκτρόδιο την άνοδο θα έχουμε την εμφάνιση οξυγόνου. Το ηλεκτρόδιο που είναι συνδεδεμένο με τον αρνητικό πόλο της πηγής είναι η κάθοδος, ενώ στο θετικό πόλο είναι συνδεδεμένη η άνοδος. Εφόσον η κάθοδος είναι συνδεδεμένη στον αρνητικό πόλο της μπαταρίας τότε θα έχει πλεόνασμα ηλεκτρόνίων και θα έλκει θετικά ιόντα σε αντίθεση με την άνοδο που έχει έλλειμμα ηλεκτρονίων και θα έλκει αρνητικά ιόντα. Άρα στοιχεία σε επαφή με την κάθοδο τείνουν να πάρουν ηλεκτρόνια(θετικά ιόντα) καθώς η κάθοδος προσπαθεί να δώσει ηλεκτρόνια (για το λόγο αυτό και λέγεται δότης ηλεκτρονίων) δηλαδή ανάγονται, ενώ στοιχεία σε επαφή με την άνοδο τείνουν να δώσουν ηλεκτρόνια(αρνητικά 24

25 ιόντα) καθώς η άνοδος έχει έλλειμμα ηλεκτρονίων και προσπαθεί να πάρει ηλεκτρόνια(δέκτης ηλεκτρονίων)δηλαδή οξειδώνονται. Εξ αιτίας του πλεονάσματος ηλεκτρονίων που υπάρχει στην κάθοδο τα ηλεκτρόνια σπρώχνονται προς το νερό και τείνουν να πάνε προς την άνοδο η οποία όπως είπαμε τείνει να πάρει ηλεκτρόνια. Όμως το νερό δεν είναι πολύ καλός αγωγός ηλεκτρονίων, έτσι για να έχουμε ροή ρεύματος τα μόρια του νερού κοντά στην κάθοδο σπάνε σε θετικά φορτισμένα υδρογονοκατιόντα Η + δηλαδή πρωτόνια και σε αρνητικά φορτισμένα υδροξυλιόντα ΟΗ -. H2O H + + OH - Ο λόγος που έχουμε το σχηματισμό φορτισμένων ιόντων και όχι ουδέτερων ατόμων είναι ότι το άτομο του οξυγόνου είναι πιο ηλεκτραρνητικό από το υδρογόνο και έτσι έλκει πιο ισχυρά το ηλεκτρόνιο. Με τον τρόπο αυτό το υδροξυλιόν έχει συμπληρωμένη την εξωτερική του στοιβάδα και είναι πιο σταθερό. Τότε το υδρογονοκατιόν που είναι απλά ένα πρωτόνιο προσπαθεί να πάρει ένα ηλεκτρόνιο από την κάθοδο η οποία ως δότης που είναι δίνει ηλεκτρόνια ώστε να γίνει άτομο υδρογόνου. H + + e - H Στη συνέχεια το άτομο υδρογόνου ενώνεται με ένα άλλο άτομο υδρογόνου και σχηματίζει μοριακό υδρογόνο H + H H2 το οποίο με τη απελευθερώνεται με τη μορφή φυσαλίδων στην επιφάνεια. Παράλληλα η θετική άνοδος έλκει το υδροξυλιόν το οποίο φτάνει στην άνοδο διαμέσου του διαλύματος και εκεί χάνει το πλεονάζον ηλεκτρόνιο και συνδέεται με άλλα υδροξυλιόντα και σχηματίζει 1 μόριο οξυγόνου και 2 μόρια νερού. 25

26 4OH - O2 + 2H2O + 4e - Το μόριο του οξυγόνου επειδή είναι σταθερό και αυτό με τη μορφή φυσαλίδων απελευθερώνεται στην επιφάνεια. Με τον τρόπο αυτό κλείνει το κύκλωμα και η ενέργεια που δόθηκε από την μπαταρία μετατρέπεται σε παραγωγή υδρογόνου. Η ηλεκτρική ενέργεια που πρέπει να δοθεί είναι ίση με την ελεύθερη ενέργεια κατά Gibbs της αντίδρασης: H2O H + + OH - συν τις απώλειες του συστήματος. Επειδή όμως οι απώλειες του συστήματος μπορούν να θεωρηθούν μηδέν, η μέγιστη θερμοδυναμική απόδοση είναι ίση με τη μεταβολή της ενθαλπίας δια τη μεταβολή της ελεύθερης ενέργειας της αντίδρασης. Τις περισσότερες φορές η ενέργεια που δίνεται είναι μεγαλύτερη από τη μεταβολή της ενθαλπίας και έτσι ένα μέρος της ενέργειας απελευθερώνεται υπό μορφή θερμότητας. Όσο περισσότερο το ρεύμα που διαπερνά το ηλεκτρολυτικό κελί τόσο περισσότερα ηλεκτρόνια περνούν από αυτό. Αυτό μεταφράζεται σε υψηλότερους ρυθμούς αναγωγής στην κάθοδο και οξείδωσης στην άνοδο και άρα περισσότερα mol προϊόντων. Το ρεύμα εξαρτάται από την αγωγιμότητα των ηλεκτροδίων και του ηλεκτρολύτη καθώς και από την πηγή. Η απόδοση της ηλεκτρόλυσης του νερού παρουσιάζει διακυμάνσεις. Αποτελεί μέτρο του ποσοστού της ηλεκτρικής ενέργειας που μετατράπηκε σε χημική ενέργεια του υδρογόνου. Ένα μέρος μετατρέπεται σε θερμότητα που είναι άχρηστο παραπροϊόν. Η απόδοση της ηλεκτρόλυσης που βασίζεται στη Ελάχιστη Θερμική Τιμή του Υδρογόνου, που είναι η θερμική ενέργεια που απελευθερώνεται κατά την καύση του υδρογόνου, υπολογίζεται περίπου σε 50-70% ενώ κατά άλλους κυμαίνεται από 80-94%. Το τελευταίο ποσοστό αναφέρεται στη θεωρητική μέγιστη απόδοση της ηλεκτρόλυσης που είναι το συνολικό ποσό ενέργειας υδρογόνου και οξυγόνου και αναφέρονται στο συνολικό ποσό ενέργειας που μετατρέπεται σε χημική ενέργεια του υδρογόνου [2]. 26

27 1.5 Μονάδα ηλεκτρόλυσης (Electrolyzer) Οι μονάδες ηλεκτρόλυσης μετατρέπουν χημικές ενώσεις, που υπάρχουν σε αφθονία στη φύση, σε άλλες με μεγαλύτερη χρηστική αξία, με χρήση ηλεκτρικού ρεύματος. Συνήθως η μετατροπή αυτή σε απλούστερα προϊόντα ή επιμέρους στοιχεία γίνεται με διάσπαση των δεσμών της ένωσης. Ένα κλασικό παράδειγμα ηλεκτρόλυσης είναι η διάσπαση του νερού σε αέριο υδρογόνο και αέριο οξυγόνο. Μια τέτοια ηλεκτρόλυση, σε πειραματικό επίπεδο, όλοι μας έχουμε δει πιθανά στο σχολείο, όπου συνδέοντας μια μπαταρία με δύο ηλεκτρόδια πλατίνας μέσα σε ένα δοχείο με νερό παράγεις φυσαλίδες που δεν είναι τίποτα άλλο από αέριο υδρογόνου και οξυγόνου. Φυσικά λόγω της μεγάλης αξίας που έχει το υδρογόνο ως εναλλακτικό καύσιμο (οικονομία του υδρογόνου ) τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει σημαντική μελέτη όσον αφορά τις μονάδες ηλεκτρόλυσης σε βιομηχανικό επίπεδο. 1.6 Ποτενσιομετρία Παρακάτω συνοψίζονται μερικά πράγματα σχετικά με τη χρησιμότητα του ποτενσιοστατικού ελέγχου κατά τις ηλεκτρολύσεις και γενικά στις δυναμικές ηλεκτροαναλυτικές τεχνικές. Κατά την απλή ηλεκτρόλυση με σταθερή εφαρμοζόμενη τάση (ηλεκτρόλυση "δύο ηλεκτροδίων") ισχύει πάντοτε η σχέση: Eεφ = Εαν - Εκαθ + IR όπου Eεφ : η σταθερή εφαρμοζόμενη τάση, Eαν : το δυναμικό της ανόδου, Εκαθ : το δυναμικό της καθόδου, I : το ρεύμα που διαρρέει το ηλεκτρολυτικό στοιχείο και R : η ωμική αντίσταση του στοιχείου (IR : ωμική πτώση τάσης). Το ένα ηλεκτρόδιο είναι το ηλεκτρόδιο εργασίας (συνήθως η κάθοδος) και το άλλο ηλεκτρόδιο είναι το αντιηλεκτρόδιο (συνήθως η άνοδος). 27

28 Από τη σχέση (1) προκύπτει ότι το άθροισμα των όρων Εαν, Εκαθ και IR διατηρείται σταθερό χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι και οι τιμές των επιμέρους όρων διατηρούνται σταθερές. Αν υποθέσουμε ότι ηλεκτρολύουμε διάλυμα ιόντων Ag + και Cu 2+ σε παραπλήσιες συγκεντρώσεις με σκοπό να αποθέσουμε στην κάθοδο μόνο τον άργυρο και όχι τον χαλκό. Τότε θα συμβούν τα εξής: (α) Στην αρχή πραγματικά στην κάθοδο (ηλεκτρόδιο εργασίας) θα αποτίθεται μόνο ο άργυρος, εφόσον η αναγωγή των ιόντων Ag + έχει λιγότερες ενεργειακές "απαιτήσεις" από εκείνες των ιόντων Cu 2+, δηλαδή απαιτεί σχετικά λιγότερο αναγωγικό (αλγεβρικά μεγαλύτερο) δυναμικό. (β) Καθώς τα ιόντα Ag + εξαντλούνται από το διάλυμα το ηλεκτρολυτικό ρεύμα θα αρχίσει να μειώνεται, οπότε θα αρχίσει να μειώνεται και ο όρος IR στη σχέση (1). (γ) Για να διατηρηθεί το άθροισμα των όρων σταθερό, οι άλλοι όροι αρχίζουν να τροποποιούνται. Κυρίως επηρεάζεται ο όρος Εκαθ ο οποίος καθίσταται αλγεβρικά μικρότερος και επομένως η κάθοδος τώρα μπορεί να κάνει και "πιο δύσκολες" αναγωγές και μοιραία θα αρχίσει και η αναγωγή των ιόντων Cu 2+. Το τελικό αποτέλεσμα είναι να χαθεί η "εκλεκτικότητα" της ηλεκτρολυτικής απόθεσης. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο στην Αγγλική Βιβλιογραφία αυτό το είδος ηλεκτρόλυσης αναφέρεται χαρακτηριστικά ως "Brute force electrolysis" (ελεύθερη απόδοση: "Ηλεκτρολύουμε και ότι βγει"). Να σημειωθεί πως οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει τη μείωση του ρεύματος, θα είχε το ίδιο αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, αν μειωθεί η ανάδευση κατά την ηλεκτρόλυση, για να καλυφθεί η μείωση του ΙR (λόγω εντονότερης πόλωσης συγκέντρωσης), πάλι τα δυναμικά των ηλεκτροδίων θα "ξεφύγουν". Στην παρακάτω εικόνα (Σχήμα 1.2) βλέπουμε πως περίπου κατανέμεται η εφαρμοζόμενη τάση και πως μεταβάλλονται τα δυναμικά των ηλεκτροδίων κατά την πορεία της ηλεκτρόλυσης. 28

29 Κατά την ηλεκτρόλυση με ελεγχόμενο δυναμικό (του ηλεκτροδίου εργασίας) τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα. Η σχέση (1) εξακολουθεί να ισχύει, μόνο τώρα υπάρχει η δυνατότητα παρακολούθησης του δυναμικού του ηλεκτροδίου εργασίας. Εάν διαπιστωθεί ότι το δυναμικό αυτό πάει να "ξεφύγει" από την προκαθορισμένη ή προγραμματισμένη τιμή του, μεταβάλλεται η τιμή της εφαρμοζόμενης τάσης (Εεφ) προς την κατεύθυνση που χρειάζεται, ώστε η τιμή του δυναμικού του ηλεκτροδίου εργασίας να επανέλθει στην επιθυμητή τιμή. Για να καταστεί δυνατή η παρακολούθηση του δυναμικού του ηλεκτροδίου εργασίας είναι απαραίτητη η παρουσία ενός τρίτου ηλεκτροδίου, ενός ηλεκτροδίου αναφοράς και για το λόγο αυτό η ηλεκτρόλυση αυτή συχνά αναφέρεται ως ηλεκτρόλυση τριών ηλεκτροδίων. Σχήμα 1.2. Ηλεκτρόλυση χωρίς ποτενσιοστατικό έλεγχο. Εφαρμόζεται σταθερή τάση στα ηλεκτρόδια (Eεφ). Στην πορεία της ηλεκτρόλυσης οι συνθήκες αλλάζουν, π.χ. λόγω απόθεσης του υλικού το ρεύμα σταδιακά μειώνεται και επομένως και ο όρος IR. Επειδή όμως το άθροισμα όλων των επιμέρους όρων διατηρείται σταθερό στην τιμή Eεφ, τα δυναμικά των ηλεκτροδίων αρχίζουν να "ξεφεύγουν" από τις αρχικές τιμές τους. Έτσι, π.χ. το δυναμικό του ηλεκτροδίου εργασίας (που εδώ είναι κάθοδος) γίνεται στην πορεία αλγεβρικά μικρότερο (πιο αναγωγικό) με αποτέλεσμα να "χάνεται" η εκλεκτικότητα της απόθεσης. Τελικό και ανεπιθύμητο αποτέλεσμα: Μεταβαλλόμενο δυναμικό ηλεκτροδίου εργασίας. 29

30 Ο όρος αυτός δεν πρέπει να μας ξεγελά. Η ηλεκτρόλυση πραγματοποιείται πάντοτε μεταξύ δύο ηλεκτροδίων (του ηλεκτροδίου εργασίας και του αντιηλεκτροδίου, που στην περίπτωση αυτή συχνά αναφέρεται και ως βοηθητικό ηλεκτρόδιο). Το "τρίτο ηλεκτρόδιο", δηλ. το ηλεκτρόδιο αναφοράς, δρα μόνο σαν "μάρτυρας". Τονίζεται ότι μεταξύ ηλεκτροδίου εργασίας και ηλεκτροδίου αναφοράς πραγματοποιείται ποτενσιομετρία και όχι ηλεκτρόλυση. Συνεπώς, το ρεύμα που διαρρέει το ηλεκτρόδιο αναφοράς είναι πρακτικά μηδενικό. Στο Σχήμα 1.3 δείχνονται "δίπλα-δίπλα" οι ηλεκτρολύσεις "με δύο ηλεκτρόδια" (Σχήμα 1.3α) και "με τρία ηλεκτρόδια" (Σχήμα 1.3β) και ο τρόπος συμβολικής παρουσίασης. 30

31 Σχήμα 1.3α. Ηλεκτρόλυση με "δύο ηλεκτρόδια". Απλή οργανολογία, αλλά αδυναμία ελέγχου του δυναμικού του ηλεκτροδίου εργασίας και επομένως της ηλεκτροδιακής αντίδρασης που πραγματοποιείται σε αυτό. Σχήμα 1.3β. Ηλεκτρόλυση με "τρία ηλεκτρόδια". Ο χειριστής σε ρόλο "ποτενσιοστάτη" παρακολουθεί συνεχώς το δυναμικό του ηλεκτροδίου εργασίας (ΕΗΕ) και διορθώνει την εφαρμοζόμενη τάση (Εεφ) ώστε το ΕΗΕ να διατηρείται στην επιθυμητή τιμή. Η διαδικασία ελέγχου του δυναμικού του ηλεκτροδίου εργασίας αναφέρεται ως "ποτενσιοστάτηση". Η ποτενσιοστάτηση μπορεί να γίνει εύκολα, ακριβέστερα και ταχύτατα με ένα ειδικό ηλεκτρονικό κύκλωμα, που είναι γνωστό ως ποτενσιοστάτης. 31

32 Στην παρακάτω εικόνα (Σχήμα 1.4) βλέπουμε πως διατηρείται σταθερό το δυναμικό του ηλεκτροδίου εργασίας με τη βοήθεια ποτενσιοστάτη, ο οποίος μεταβάλλει όσο χρειάζεται την εφαρμοζόμενη τάση (Eεφ) ώστε να κρατά σταθερό το δυναμικό EHE. Σχήμα 1.4: Ποτενσιοστατικά ελεγχόμενη ηλεκτρόλυση. Η παρουσία του ηλεκτροδίου αναφοράς εξασφαλίζει δυνατότητα παρακολούθησης του δυναμικού του ηλεκτροδίου εργασίας. Έτσι, ο ποτενσιοστάτης παρακολουθεί του δυναμικό του ηλεκτροδίου εργασίας και αν "δει" ότι αυτό πάει να "ξεφύγει" από την προκαθορισμένη τιμή (ΕΗΕ), επιφέρει "ακαριαία" διορθώσεις στην εφαρμοζόμενη τάση (Eεφ), ώστε να κρατήσει την τιμή ΕΗΕ σταθερή. Τελικό αποτέλεσμα: Σταθερό δυναμικό ηλεκτροδίου εργασίας (επιθυμητό αποτέλεσμα), μεταβλητή εφαρμοζόμενη τάση. Μια λεπτομέρεια που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να έχει ουσιαστική σημασία: Συχνά αναφέρεται ότι το άκρο του ηλεκτροδίου αναφοράς πρέπει να τοποθετείται όσο το δυνατόν πλησιέστερα στο ηλεκτρόδιο εργασίας (όπως δείχνεται στα Σχήματα 1.4 και 1.5). Ο λόγος γίνεται σαφής από το Σχήμα 1.5 και είναι ένα όρος-"σφάλμα", η πτώση τάσης IRu από το ηλεκτρόδιο εργασίας μέχρι το άκρο του ηλεκτροδίου αναφοράς. Εξαιτίας αυτού του όρου, το ηλεκτρόδιο αναφοράς δεν βρίσκεται 32

33 στο δυναμικό του διαλύματος (παχιά διακεκομμένη γραμμή), αλλά σε κατά τι μεγαλύτερο δυναμικό (λεπτή διακεκομμένη γραμμή). Η πτώση τάσης IRu προσμετράται στο μετρούμενο δυναμικό από τον ποτενσιοστάτη, οπότε αυτός στην ουσία ελέγχει την ποσότητα EHE - IRu και όχι το EHE (μόνο) όπως θα έπρεπε. Αυτό το σφάλμα (- IRu) έχει σημασία μόνο όταν τα ρεύματα είναι μεγάλα (π.χ. σε ηλεκτρόλυση παρασκευαστικής κλίμακας) ή όταν η αντίσταση του στοιχείου είναι μεγάλη (π.χ. μικρές συγκεντρώσεις ηλεκτρολυτών, ηλεκτρολύσεις σε μη υδατικά διαλύματα). Στις περιπτώσεις αυτές πράγματι επιβάλλεται η τήρηση του παραπάνω κανόνα. Σχήμα 1.5: Λεπτομέρεια του Σχήματος 3. Η πτώση τάσης ΙRu από το ηλεκτρόδιο εργασίας μέχρι το άκρο του ηλεκτροδίου αναφοράς προσμετράται στο μετρούμενο δυναμικό με αποτέλεσμα αν είναι μεγάλη να μειώνεται η ακρίβεια ποτενσιοστάτησης. Στις συνήθεις βολταμετρικές μεθόδους (όπου πάντοτε απαιτείται ποτενσιοστατικός έλεγχος), επειδή τα ρεύματα είναι μικρά (από κλάσμα του na έως λίγα μα) και κατά κανόνα χρησιμοποιούνται υδατικά διαλύματα με σχετικά μεγάλες συγκεντρώσεις φέροντος ηλεκτρολύτη, ο όρος IRu είναι αμελητέος και έτσι δεν έχει ιδιαίτερη σημασία η θέση του ηλεκτροδίου αναφοράς. 33

34 1.7 Αντίδραση παραγωγής υδρογόνου (Hydrogen evolution reaction, HER) Η καθοδική αντίδραση παραγωγής υδρογόνου είναι μία από τις πιο μελετημένες ηλεκτροχημικές αντιδράσεις γιατί γίνεται από ένα περιορισμένο αριθμό βημάτων και έχουμε επίσης μόνο ένα ενδιάμεσο στην συνολική αντίδραση. Υπάρχουν παράλληλα πολλές μελέτες, όσον αφορά την κινητική της συγκεκριμένης αντίδρασης, με στόχο να προσδιοριστεί ο μηχανισμός της αντίδρασης και η επιφανειακή κάλυψη, θ, του ροφημένου υδρογόνου πάνω στο ηλεκτρόδιο. Η επιφανειακή κάλυψη του υδρογόνου έχει μεγάλη σημασία στην ηλεκτροκατάλυση. Πολλές τεχνικές έχουν χρησιμοποιηθεί για τον υπολογισμό των κινητικών παραμέτρων της αντίδρασης παραγωγής υδρογόνου. Μερικές από αυτές είναι οι παρακάτω: (α) ταχεία γαλβανοστατική φόρτιση (β) μείωση του δυναμικού ανοιχτού κυκλώματος (γ) σταδιακή ποτενσιοστατική φόρτιση (δ) φασματοσκοπία σύνθετης αντίστασης Είναι γενικά αποδεκτό ότι η αντίδραση παραγωγής υδρογόνου σε αλκαλικά διαλύματα προχωρεί μέσω τριών βημάτων[3]: (Ι) ηλεκτροαναγωγή του νερού με ρόφηση του υδρογόνου, αντίδραση Volmer (ΙΙ) ηλεκτροχημική εκρόφηση του υδρογόνου, αντίδραση Heyrovsky (ΙΙΙ) χημική εκρόφηση του υδρογόνου, αντίδραση Tafel k 1 HO 2 M e MH ads OH k 2 MH 2 ads HO 2 e M H 2 OH k 2 k k k 1 αντίδραση Volmer ( ρυθμός v1 ) k 2 M H αντίδραση Heyrovsky ( ρυθμός v2 ) k 2 2 ads 2 k 2 MH 2MM H H 2 αντίδραση Tafel ( ρυθμός v3 ) 34

35 Οι ρυθμοί των παραπάνω αντιδράσεων είναι αντίστοιχα: v1 k 1 (1 H )exp( FE / RT ) k 1 H exp[(1 ) FE / RT ] k 1 '(1 H ) k 1 ' H (1.11) v2 k 2 H exp( FE / RT ) k 2 (1 H )exp[(1 ) FE / RT ] k 2 ' H k 2 '(1 H ) (1.12) 2 2 v3 k H k (1 3 3 H ) (1.13) όπου, ki και k-i (mol cm -2 s -1 ) είναι οι κινητικές σταθερές των αντιδράσεων προς τις δύο κατευθύνσεις. Για μεγαλύτερη ευκολία, οι τιμές των κινητικών σταθερών περιλαμβάνουν τις συγκεντρώσεις των OH -, H2O και H2. Το β είναι ο συντελεστής συμμετρίας. Ο υπολογισμός των κινητικών παραμέτρων της αντίδρασης παραγωγής υδρογόνου είναι μια περίπλοκη διαδικασία και είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει ακόμα κοινή συμφωνία στην βιβλιογραφία σχετικά με τον μηχανισμό της αντίδρασης παραγωγής υδρογόνου σε αλκαλικά διαλύματα. Ο Conway και ο Bai [4] μελέτησαν την ρόφηση του υδρογόνου σε πολυκρυσταλλικά ηλεκτρόδια Ni, χρησιμοποιώντας μετρήσεις του δυναμικού ανοιχτού κυκλώματος, καθώς και την φασματοσκοπία σύνθετης αντίστασης. Οι προηγούμενες μελέτες έδειξαν ότι η αντίδραση παραγωγής υδρογόνου, σε ηλεκτρόδια βασισμένα στο νικέλιο, προχωράει μόνο μέσω των δύο αντιδράσεων Volmer και Heyrovsky. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν μόνο 3 ανεξάρτητες κινητικές σταθερές, αφού ισχύει η σχέση: kk (1.14) k 1 k 1 2 Αν το ρυθμορυθμιστικό βήμα είναι η αντίδραση Volmer τότε αναμένεται μείωση του θ όσο αυξάνουμε την καθοδική υπέρταση, ενώ αν το ρυθμορυθμιστικό βήμα είναι η αντίδραση Heyrovsky τότε αναμένεται αύξηση του θ καθώς αυξάνουμε την καθοδική υπέρταση. Με βάση λοιπόν τα πειραματικά δεδομένα [4] προκύπτει ότι η αντίδραση Heyrovsky είναι το 35

36 ρυθμορυθμιστικό βήμα της αντίδρασης στα ηλεκτρόδια που είναι βασισμένα στο νικέλιο. Αντίθετα ο Lasia και ο Rami [3] υπολόγισαν τις τιμές των κινητικών σταθερών, χρησιμοποιώντας τις ίδιες τεχνικές με αυτές του Conway και συμπέραναν ότι η αντίδραση Volmer είναι το ρυθμορυθμιστικό βήμα. Από την άλλη μεριά ο Kreysa [5] και οι συνεργάτες του μελέτησαν την αντίδραση παραγωγής υδρογόνου σε άμορφα και πολυκρυσταλλικά ηλεκτρόδια νικελίου και κατέληξαν ότι ο μηχανισμός της αντίδρασης περιλαμβάνει μόνο τις αντιδράσεις Volmer και Tafel. Στην περίπτωση αυτή η αντίδραση Tafel είναι το ρυθμορυθμιστικό βήμα. Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώθηκαν και από τον Ekdunge [6], που χρησιμοποίησε την φασματοσκοπία σύνθετης αντίστασης. Ο Notoya και ο Matsuda [7] χρησιμοποίησαν την τεχνική της γαλβανοστατικής φόρτισης για να υπολογίσουν τις κινητικές σταθερές της αντίδρασης παραγωγής υδρογόνου. Ωστόσο, ασχολήθηκαν μόνο με χαμηλές υπερτάσεις και με την βοήθεια της εξίσωσης Butler-Volmer, προσπάθησαν να προσεγγίσουν τον μηχανισμό της αντίδρασης. Πολλές μελέτες καταδεικνύουν ότι το νικέλιο και μερικά μίγματά του με άλλα μέταλλα έχουν την τάση να προσροφούν στην κύρια μάζα τους (absorption) το ροφημένο υδρογόνο, σχηματίζοντας υδρίδια (NiHx), δίνοντας έτσι ένα εναλλακτικό βήμα στην αντίδραση παραγωγής υδρογόνου, που είναι η αντίδραση απορρόφησης υδρογόνου (Hydrogen absorption reaction, HAR). Επομένως, οι επιπλέον συνεισφορές στην φαρανταϊκή αντίσταση του συστήματος οφείλονται στην αντίδραση αυτή. Έτσι, ο Lim και ο Pyun [8] έλαβαν υπόψη τους την διάχυση των ατόμων του υδρογόνου στο εσωτερικό του ηλεκτροδίου, με στόχο να προσομοιώσουν καλύτερα τα δεδομένα που είχαν από την φασματοσκοπία σύνθετης αντίστασης, κατά την μελέτη της αντίδρασης παραγωγής υδρογόνου πάνω σε μεμβράνες Pd. Παρόμοιες μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν πάνω σε ηλεκτρόδια πολυκρυσταλλικής πλατίνας και νικελίου[6]. Ο Castro και οι συνεργάτες του [9] μελέτησαν την αντίδραση παραγωγής υδρογόνου σε ηλεκτρόδια Ni/NiMoS2, χρησιμοποιώντας την φασματοσκοπία σύνθετης αντίστασης. Για καλύτερη προσομοίωση των πειραματικών δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν και τα τρία προτεινόμενα βήματα της 36

37 αντίδρασης ( Volmer-Heyrovsky-Tafel ), καθώς και η διάχυση του υδρογόνου (absorption) στην κύρια μάζα του ηλεκτροδίου. Οπότε, έτσι υπολογίστηκαν οι κινητικές σταθερές για τα διάφορα χημικά και ηλεκτροχημικά βήματα και ο συντελεστής διάχυσης των ατόμων του υδρογόνου στο ηλεκτρόδιο Ni/NiMoS2. 37

38 Βιβλιογραφία [1] Electrochemical Methods-Fundamentals and Applications - Allen J. Bard, Larry R. Faulkner - John Wiley & Sons, New York Chichester Brisbane, Toronto [2] Μπεμπέλης Συμεών Ηλεκτροχημεία - Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο - Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας [3] A. Lasia and A. Rami - J. Electroanal. Chem., 294 (1990) 123 [4] Β.E. Conway and L Bai - J. Chem. Soc. Faraday Trans., 181 (1985) 1841 [5] G. Kreysa and B. Hankansson - J. Electroanal. Chem., 61 (1986) 201 [6] E. P. Ekunge, K. Juttner, G. Kreysa, et all - J. Electrochem. Soc., 138 (1991) 2660 [7] A. Matsuda, R. Notoya - J. Phys. Chem., 93 (1989) 5521 [8] Ch. Lim and Su-II Pyun - Electrochim. Acta, 38 (1993) 2645 [9] E. B. Castro, M. J. de Giz, E.R. Gonzalez and J. R. Vilche - Electrochim. Acta, 42 (1997)

39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΙΚΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ 2.1 Δομή της ηλεκτρισμένης διεπιφάνειας Όταν ένα ηλεκτρόδιο έρθει σε επαφή με ένα ηλεκτρολύτη, τότε εμφανίζεται διαχωρισμός θετικού και αρνητικού ηλεκτρικού φορτίου στη διεύθυνση κάθετα προς την επιφάνεια επαφής. Ο διαχωρισμός αυτός του ηλεκτρικού φορτίου, ο οποίος κάνει την διεπιφάνεια να συμπεριφέρεται ως ηλεκτρικός πυκνωτής, μπορεί να οφείλεται τόσο στην ανισοτροπία των δυνάμεων, οι οποίες ασκούνται πάνω στα ιόντα και στα δίπολα του διαλύτη στην περιοχή της διεπιφάνειας, όσο και στη διέλευση ηλεκτρικού φορτίου διαμέσου της διεπιφάνειας. Στην πρώτη περίπτωση, εξαιτίας της παρουσίας του ηλεκτροδίου, οι δυνάμεις που ασκούνται πάνω στα ευρισκόμενα στην περιοχή της διεπιφάνειας είδη (όπως ιόντα, μόρια διαλύτη) στην πλευρά του ηλεκτρολύτη δεν είναι, κατά μέσο όρο, ίδιες προς όλες τις κατευθύνσεις, όπως συμβαίνει στην κυρίως μάζα του ηλεκτρολύτη, μακριά από το ηλεκτρόδιο. Ως 39

40 αποτέλεσμα, λαμβάνει χώρα μια αναδιάταξη των προηγούμενων ειδών στην διεπιφάνεια, όπως για παράδειγμα, δημιουργία στοιβάδας προσανατολισμένων δίπολων, με αποτέλεσμα την συσσώρευση αρνητικού ή θετικού φορτίου στην πλευρά του ηλεκτρολύτη. Η φόρτιση του ηλεκτρολύτη στη διεπιφάνεια προκαλεί εξ επαγωγής φόρτιση του ηλεκτροδίου με ίσο αλλά αντίθετο ηλεκτρικό φορτίο, δημιουργώντας έτσι μια ηλεκτρισμένη διεπιφάνεια. Ο διαχωρισμός ίσων και αντίθετων ηλεκτρικών φορτίων μεταξύ των δύο πλευρών της διεπιφάνειας οδηγεί, σύμφωνα με τους νόμους της φυσικής, σε εμφάνιση ηλεκτρικού πεδίου και ανάπτυξη διαφοράς δυναμικού μεταξύ ηλεκτροδίου και ηλεκτρολύτη. Με ανάλογο τρόπο δημιουργείται η ηλεκτρισμένη διεπιφάνεια στην περίπτωση όπου το ηλεκτρόδιο φορτίζεται ηθελημένα με σύνδεση του με μια εξωτερική πηγή, οπότε η φόρτιση του οδηγεί σε ανακατανομή των ειδών στην πλευρά του ηλεκτρολύτη, με τρόπο τέτοιο ώστε να δημιουργηθεί συσσώρευση ίσου και αντίθετου ηλεκτρικού φορτίου. Προφανώς όλη η διαφασική περιοχή, θεωρώντας την ως σύνολο, εμφανίζεται ηλεκτρικά ουδέτερη. Στη δεύτερη περίπτωση η συσσώρευση ίσων και αντίθετων ηλεκτρικών φορτίων στις δύο πλευρές της διεπιφάνειας είναι αποτέλεσμα αντιδράσεων μεταφοράς φορτίου, κατά τις οποίες συμβαίνει ανταλλαγή ηλεκτρονίων μεταξύ του ηλεκτροδίου και ιόντων ή ουδέτερων μορίων στην πλευρά του ηλεκτρολύτη. Και στην περίπτωση αυτή η διαφασική περιοχή εμφανίζεται στο σύνολό της ηλεκτρικά ουδέτερη. Στη δημιουργία της ηλεκτρισμένης διεπιφάνειας είναι δυνατό να συμμετέχουν ταυτόχρονα και σε διαφορετικό βαθμό, οι δύο προηγούμενοι μηχανισμοί. Είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε ότι ανεξάρτητα από τον σχηματισμό της ηλεκτρισμένης διεπιφάνειας, το τελικό αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση διαφοράς δυναμικού μεταξύ των δύο φάσεων, ηλεκτροδίου και ηλεκτρολύτη. Με άλλα λόγια, σε κάθε διεπιφάνεια ηλεκτροδίου/ηλεκτρολύτη εμφανίζεται πάντα μια διαφορά δυναμικού. Αυτή η διαφορά δυναμικού δεν είναι μεγάλη (είναι περίπου 1 Volt), αλλά επειδή το πάχος της διαφασικής περιοχής μέσα στην οποία αναπτύσσεται είναι πολύ μικρό (της τάξης του 1 nm), αντιστοιχεί σε ηλεκτρικό πεδίο πολύς μεγάλης έντασης (της τάξης του 40

ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΤΤΑΡΩΝ ΟΡΓΑΝΣΙΜΩΝ ΟΙ ΖΩΙΚΟΙ ΙΣΤΟΙ 2 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΤΤΑΡΩΝ ΟΡΓΑΝΣΙΜΩΝ ΟΙ ΖΩΙΚΟΙ ΙΣΤΟΙ 2 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΤΤΑΡΩΝ ΟΡΓΑΝΣΙΜΩΝ ΟΙ ΖΩΙΚΟΙ ΙΣΤΟΙ 2 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΣΑΣ:.. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 η Οι ιστοί των οργάνων του πεπτικού συστήματος Α) Ένα σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 2. Γενικά Οργάνωση Ελέγχου (ΙΙ) Φύλλα Εργασίας Εκθέσεις Ελέγχων

Ενότητα 2. Γενικά Οργάνωση Ελέγχου (ΙΙ) Φύλλα Εργασίας Εκθέσεις Ελέγχων Ενότητα 2 Γενικά Οργάνωση Ελέγχου (ΙΙ) Φύλλα Εργασίας Εκθέσεις Ελέγχων Φύλλα Εργασίας (Γενικά) Με τον όρο "φύλλα εργασίας" εννοούµε, το σύνολο των φύλλων που περιέχουν όλο το αποδεικτικό υλικό, το οποίο

Διαβάστε περισσότερα

Του Σταύρου Ν. PhD Ψυχολόγου Αθλητικού Ψυχολόγου

Του Σταύρου Ν. PhD Ψυχολόγου Αθλητικού Ψυχολόγου Του Σταύρου Ν. PhD Ψυχολόγου Αθλητικού Ψυχολόγου Η σχέση και η αλληλεπίδραση των αθλητών, των προπονητών και των γονιών αποτελεί μια αναπόσπαστη διαδικασία στην αθλητική ανάπτυξη του παιδιού. Η αλληλεπίδραση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 13 Α' ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897 ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 13 Α' ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897 ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 13 Α' ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897 ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ Του Βασίλη Γούναρη 19 1. Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΗΤΤΑΣ ΤΟΥ 1897 21 η ηττα και η συνθηκολογηση οι συνεπειες της ηττας εξελιξεις και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ A1. Ο συγγραφέας ορίζει το φαινόμενο του ανθρωπισμού στη σύγχρονη εποχή. Αρχικά προσδιορίζει την

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ A1. Ο συγγραφέας ορίζει το φαινόμενο του ανθρωπισμού στη σύγχρονη εποχή. Αρχικά προσδιορίζει την ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ A1. Ο συγγραφέας ορίζει το φαινόμενο του ανθρωπισμού στη σύγχρονη εποχή. Αρχικά προσδιορίζει την έννοια της ανθρωπιάς ως συμμετοχής στα προβλήματα των

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. Άρθρο πρώτο.

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. Άρθρο πρώτο. ΝΟΜΟΣ: 1634/86 Κύρωση των πρωτοκόλλων 1980 «Για την προστασία της Μεσογείου θαλάσσης από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές» και 1982 «περί των ειδικά προστατευομένων περιοχών της Μεσογείου» (ΦΕΚ 104/Α/18-07-86)

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΦΑΣΗ 34750/2006 (Αριθμός καταθέσεως πράξεως 43170/2006) ΤΟ ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από

ΑΠΟΦΑΣΗ 34750/2006 (Αριθμός καταθέσεως πράξεως 43170/2006) ΤΟ ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από ΑΠΟΦΑΣΗ 34750/2006 (Αριθμός καταθέσεως πράξεως 43170/2006) ΤΟ ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές Κυριάκο Μπαμπαλίδη, Πρόεδρο Πρωτοδικών,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ Έργα παιδιών Εμπνευσμένα από το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα στη Δημοτική Πινακοθήκη Λεμεσού Πρόγραμμα Ο τόπος μας με την παλέτα των ζωγράφων Τα έργα είναι εμπνευσμένα από

Διαβάστε περισσότερα

Δράση 1.2. Υλοτομία και προσδιορισμός ποσοτήτων υπολειμμάτων.

Δράση 1.2. Υλοτομία και προσδιορισμός ποσοτήτων υπολειμμάτων. 1 η ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΓΟΥ 1 η φάση έργου (Περίοδος 25 Μαϊου έως 30 Σεπτεμβρίου 2014) Στη πρώτη φάση του έργου υλοποιήθηκαν τα παρακάτω: 1 ο Πακέτο εργασίας (Προσδιορισμός είδους και ποσοτήτων υπολειμμάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Ελαιόλαδο το χρυσάφι στο πιάτο μας» Παραγωγή Ελαιολάδου

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Ελαιόλαδο το χρυσάφι στο πιάτο μας» Παραγωγή Ελαιολάδου ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Ελαιόλαδο το χρυσάφι στο πιάτο μας» Παραγωγή Ελαιολάδου Υπεύθυνες Καθηγήτριες κ. Λαγουτάρη Ελένη κ. Σούσου Άρτεμις Ομάδα Μαθητών Κάμτσιος Παναγιώτης Κασπάρης Δημήτριος Κατσαΐτης Νικόλας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΘΗΚΗ SCHENGEN (ΣΕΝΓΚΕΝ)

ΣΥΝΘΗΚΗ SCHENGEN (ΣΕΝΓΚΕΝ) ΣΥΝΘΗΚΗ SCHENGEN (ΣΕΝΓΚΕΝ) ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΤΟΥ ΣΕΝΓΚΕΝ της 14ης Ιουνίου 1985 μεταξύ των κυβερνήσεων των κρατών της Οικονομικής Ένωσης Μπενελούξ, της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση θα εφαρμοστεί με τα παρακάτω Εργαλεία

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση θα εφαρμοστεί με τα παρακάτω Εργαλεία ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η κρίση υπερχρέωσης και οι πολιτικές δημοσιονομικής προσαρμογής ανέδειξαν τις διαρθρωτικές αδυναμίες της περιφερειακής οικονομίας και προκάλεσαν επιπτώσεις σε σχέση με την οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Π.Σ.Ε.Υ. - Ν.Π.Δ.Δ. ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Π.Σ.Ε.Υ.-Ν.Π.Δ.Δ. ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΑΘΗΝΑ 2015 1 Πίνακας περιεχομένων

Διαβάστε περισσότερα

Πρακτικό 1/2012 της συνεδρίασης της Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης του Δήμου Λήμνου,

Πρακτικό 1/2012 της συνεδρίασης της Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης του Δήμου Λήμνου, Πρακτικό 1/2012 της συνεδρίασης της Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης του Δήμου Λήμνου,. Αριθμός Απόφασης 1/2012 της 1 ης Δεκεμβρίου 2012. τεχνικού προγράμματος του Δήμου Λήμνου, οικονομικού έτους 2013.

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο Πέμπτο Εθνοπολιτισμική Ζωή και Εμπειρίες Ελληνικότητας των Ελληνοαυστραλών Εφήβων

Κεφάλαιο Πέμπτο Εθνοπολιτισμική Ζωή και Εμπειρίες Ελληνικότητας των Ελληνοαυστραλών Εφήβων Κεφάλαιο Πέμπτο Εθνοπολιτισμική Ζωή και Εμπειρίες Ελληνικότητας των Ελληνοαυστραλών Εφήβων Στο πλαίσιο του παρόντος κεφαλαίου εξετάζονται οι κοινές ενδοοικογενειακές δραστηριότητες και η γλωσσική αλληλεπίδραση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ. Γενικές Αρχές και Ορισμοί. Άρθρο 1 Γενικές αρχές

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ. Γενικές Αρχές και Ορισμοί. Άρθρο 1 Γενικές αρχές ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Γενικές Αρχές και Ορισμοί Άρθρο 1 Γενικές αρχές 1. Η ανάπτυξη της κινηματογραφικής τέχνης αποτελεί υποχρέωση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ I ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

ΤΙΤΛΟΣ I ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΥΜΒΑΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΤΑ ΥΨΗΛΑ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ, ΜΕΛΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ, στο εξής αποκαλούµενα «τα συµβαλλόµενα µέρη»,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ. Α. Αντικείμενο του εγχειριδίου

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ. Α. Αντικείμενο του εγχειριδίου ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ Α. Αντικείμενο του εγχειριδίου Με το ν. 3133/2003 «Κεντρική Επιτροπή Κωδικοποίησης»

Διαβάστε περισσότερα

Η Φυσική με Πειράματα

Η Φυσική με Πειράματα Α Γυμνασίου Η Φυσική με Πειράματα Πρόγραμμα Σπουδών Περιγραφή Το μάθημα της Φυσικής, η "Φυσική με Πειράματα", στην πρώτη τάξη του Γυμνασίου προβλέπεται να διδάσκεται μία ώρα την εβδομάδα, στην τάξη ή στο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ 42, 105 63 ΑΘΗΝΑ ΙΝΕΜΥ - ΕΣΕΕ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ 42, 105 63 ΑΘΗΝΑ ΙΝΕΜΥ - ΕΣΕΕ ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ 42, 105 63 ΑΘΗΝΑ ΙΝΕΜΥ - ΕΣΕΕ Δευτέρα, 27 Ιουνίου 2011 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΕΤΗΣΙΩΝ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΕΩΝ ΑΥΤΟΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ ΕΜΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Επαρχιακός Γραμματέας Λ/κας-Αμ/στου ΠΟΑ Αγροτικής

Επαρχιακός Γραμματέας Λ/κας-Αμ/στου ΠΟΑ Αγροτικής Πρόεδρος Αίγλη Παντελάκη Γενική Διευθύντρια Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος Αντιπρόεδρος Χάρης Ζαννετής Πρώτος Λειτουργός Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος Μέλη Χρίστος Κουρτελλάρης

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΑ: ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ»

«ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΑ: ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» 1 ο ΕΠΑ.Λ ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΩΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: «ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΑ: ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2008-2009 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

6 η Ενότητα Στρατηγική σε επιχειρηματικό επίπεδο

6 η Ενότητα Στρατηγική σε επιχειρηματικό επίπεδο Στρατηγική Διοίκηση και Διαχείριση της Απόδοσης 6 η Ενότητα Στρατηγική σε επιχειρηματικό επίπεδο ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΑΝΟΥΡΓΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ Αντικείμενο ενότητας Ποια ανταγωνιστική στρατηγική

Διαβάστε περισσότερα

Οι Αγώνες θα διεξαχθούν τόσο στο Σύγχρονο Θέατρο όσο και στο Αρχαίο

Οι Αγώνες θα διεξαχθούν τόσο στο Σύγχρονο Θέατρο όσο και στο Αρχαίο ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Υ.Π.Π 24.09.1.8 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ιευθυντές/τριες Σχολείων Μέσης, Τεχνικής ηµόσιας και Ιδιωτικής Εκπαίδευσης 23 Σεπτεµβρίου 2013 Θέµα: Προκήρυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΘΜΟΙ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟ - - ΑΤΤΙΚΗ - ΣΕΠΟΛΙΑ - ΑΓ. ΑΝΤΩΝΙΟΣ - - ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

ΣΤΑΘΜΟΙ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟ - - ΑΤΤΙΚΗ - ΣΕΠΟΛΙΑ - ΑΓ. ΑΝΤΩΝΙΟΣ - - ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ 1 Τ.Ε.Ι. ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΔΟΜΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΑΘΜΟΙ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟ - - ΑΤΤΙΚΗ - ΣΕΠΟΛΙΑ - ΑΓ. ΑΝΤΩΝΙΟΣ - - ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Πτυχιακή Εργασία ΛΟΥΛΑΔΑΚΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ''ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΟΥ Τ.Ε.Ι. ΗΠΕΙΡΟΥ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΤΟΥΣ'' ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΤΑΛΑΟΥΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3646, 25/10/2002. ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Αρ. 3646 της 25ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2002

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3646, 25/10/2002. ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Αρ. 3646 της 25ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2002 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Αρ. 3646 της 25ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2002 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΕΡΟΣ I Ο περί Σκύλων Νόμος του 2002, εκδίδεται με δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας

Διαβάστε περισσότερα

Δείτε πρώτα το βιντεάκι με τίτλο «Ένας γίγαντας υπό εξαφάνιση» που ετοίμασα για σας και θα τα ξαναπούμε σύντομα!

Δείτε πρώτα το βιντεάκι με τίτλο «Ένας γίγαντας υπό εξαφάνιση» που ετοίμασα για σας και θα τα ξαναπούμε σύντομα! 2 η Δραστηριότητα ιστοεξερευνηση ΘΕΜΑ: Η καφέ αρκούδα ΤΑΞΗ: Δ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 Διδακτικές ώρες ΣΧΟΛΕΙΟ: 15ο Δημοτικό Σχολείο Νίκαιας ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ : Καλλιόπη Κοματιανού ΕΙΣΑΓΩΓΗ Καλημέρα σε όλους!

Διαβάστε περισσότερα

Τοποθέτηση Δημάρχου Γ. Πατούλη. για τεχνικό πρόγραμμα 2010

Τοποθέτηση Δημάρχου Γ. Πατούλη. για τεχνικό πρόγραμμα 2010 Τοποθέτηση Δημάρχου Γ. Πατούλη για τεχνικό πρόγραμμα 2010 Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι Η διοίκηση του Δήμου φέρνει σήμερα προς ψήφιση στο Δημοτικό Συμβούλιο το τεχνικό πρόγραμμα του Δήμου Αμαρουσίου για

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Τρίτο Έτος Αξιολόγησης

Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Τρίτο Έτος Αξιολόγησης Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Τρίτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούνιος 2011) 1. Ταυτότητα της Έρευνας Το πρόγραμμα Αλφαβητισμός, που λειτουργεί κάτω από την εποπτεία της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής

Διαβάστε περισσότερα

Ασυντήρητες και επικίνδυνες οικοδομές

Ασυντήρητες και επικίνδυνες οικοδομές Ασυντήρητες και επικίνδυνες οικοδομές Στα τελευταία πέντε χρόνια έχουν καταγραφεί αρκετά περιστατικά πτώσης τμημάτων οικοδομών, κυρίως μπαλκονιών από πολυώροφες οικοδομές και είναι πραγματικά θαύμα το

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844. Εξώφυλλο του Συντάγµατος του 1844 (Βιβλιοθήκη Βουλής των

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844. Εξώφυλλο του Συντάγµατος του 1844 (Βιβλιοθήκη Βουλής των ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844 Το Σύνταγµα του 1844 αποτελείται από 107 άρθρα, κατανεµηµένα στα εξής δώδεκα µέρη: Περί Θρησκείας, Περί του δηµοσίου δικαίου των Ελλήνων, Περί συντάξεως της πολιτείας, Περί του Βασιλέως,

Διαβάστε περισσότερα

Ίδρυση και μετονομασία Υπουργείων, μεταφορά και κατάργηση υπηρεσιών

Ίδρυση και μετονομασία Υπουργείων, μεταφορά και κατάργηση υπηρεσιών Ίδρυση και μετονομασία Υπουργείων, μεταφορά και κατάργηση υπηρεσιών Εκδόθηκε το Προεδρικό Διάταγμα, υπ αριθ. 85 (ΦΕΚ 141/τ. Α /21-6- 2012) για την «Ίδρυση και μετονομασία Υπουργείων, μεταφορά και κατάργηση

Διαβάστε περισσότερα

Μια Ιστορία Πολλοί Συγγραφείς

Μια Ιστορία Πολλοί Συγγραφείς Μια Ιστορία Πολλοί Συγγραφείς 22 ο Νηπιαγωγείο Χαλκίδας ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «WE CARE» 2014-2015 Εκπαιδευτικός: Μαζιώτη Παγώνα Η Περιπέτεια μας με το καράβι του WECARE και οι εμπειρίες μας. Συγγραφείς: τα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΩΜΑ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΚΥΠΡΟΥ. Εσωτερικός Κανονισμός. Προσκοπικού Πρατηρίου

ΣΩΜΑ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΚΥΠΡΟΥ. Εσωτερικός Κανονισμός. Προσκοπικού Πρατηρίου ΣΩΜΑ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΚΥΠΡΟΥ Εσωτερικός Κανονισμός Προσκοπικού Πρατηρίου Λευκωσία Μάιος 2010 Περιεχόμενα: 1. Υπόσταση.... 2 2. Σκοπός... 2 3. Λειτουργία... 2 4. Διαχειριστική Επιτροπή..... 2 5. Πελάτες.... 4

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Σημειώσεις με θέμα «Πιστωτικοί Τίτλοι» Πιστωτικοί τίτλοι καλούνται τα έγγραφα εκείνα με τα οποία αποδεικνύεται τόσο η ύπαρξη της

Διαβάστε περισσότερα

www.aoth.edu.gr / Απαντήσεις πανελληνίων εξετάσεων Επαγγελματικών λυκείων (ΕΠΑΛ) 2009

www.aoth.edu.gr / Απαντήσεις πανελληνίων εξετάσεων Επαγγελματικών λυκείων (ΕΠΑΛ) 2009 A ΟΜΑΔΑ ΘΕΜΑ 1 ο Α Β Γ Δ ε Σωστό ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ, Σελίδα 115, ενότητα 3, Κεφάλαιο 6 ο Σωστό Σελίδα 154, ενότητα 4, μπλε κουτί, Κεφάλαιο 8 ο Λάθος ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ, Κεφάλαιο 11 ο Λάθος Σελίδα 183, ενότητα 4, 2 η παράγραφος,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ : : Εισηγητική έκθεση Δ τριμήνου του έτους 2013 προς την οικονομική επιτροπή, για την εκτέλεση του προϋπολογισμού.

ΘΕΜΑ : : Εισηγητική έκθεση Δ τριμήνου του έτους 2013 προς την οικονομική επιτροπή, για την εκτέλεση του προϋπολογισμού. Από το πρακτικό της 18/3/2014 ΔΗΜΟΣ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ ΜΕΝΕΜΕΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Πληρ: Koυκουλιώτης Ε. Τηλ. 2313313689 Αριθ. Απόφασης 047/2014 ΘΕΜΑ : : Εισηγητική έκθεση Δ τριμήνου του έτους 2013 προς την

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ Τις ερωτήσεις επιμελήθηκε η εξιδικευμένη ομάδα εισηγητών των Πανεπιστημιακών Φροντιστηρίων ΚΟΛ- ΛΙΝΤΖΑ. Στις ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών για την ειδικότητα των νηπιαγωγών των

Διαβάστε περισσότερα

ΣΩΜΑ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΚΥΠΡΟΥ

ΣΩΜΑ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΚΥΠΡΟΥ Υπό την Υψηλή Προστασία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας ΣΩΜΑ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ - ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟΥ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ «ΠΛΑΤΑΝΙΑ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Μία αλεπού και ένα τσακάλι που ζουν σε ένα οικοσύστημα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Κυριακή 4 Μαρτίου 2012 Α. α) η απάντηση βρίσκεται στη σχολικό βιβλίο: Εισαγωγή των «Ποιημάτων για την Ποίηση», σελίδες

Διαβάστε περισσότερα

β) κίνημα στο Γουδί: σχολ. βιβλ σελ 86-87 «το 1909 μέσω της Βουλής».

β) κίνημα στο Γουδί: σχολ. βιβλ σελ 86-87 «το 1909 μέσω της Βουλής». ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2014 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. α) αγροτική μεταρρύθμιση: σχολ. βιβλ. σελ 42 «καθώς. κοινωνικές συνθήκες». β) κίνημα στο Γουδί: σχολ. βιβλ σελ 86-87 «το 1909 μέσω της Βουλής». γ) Συνθήκη

Διαβάστε περισσότερα

Πρότυπο Σχέδιο Δράσης για τα Συμβούλια Ένταξης Μεταναστών

Πρότυπο Σχέδιο Δράσης για τα Συμβούλια Ένταξης Μεταναστών Πρότυπο Σχέδιο Δράσης για τα Συμβούλια Ένταξης Μεταναστών Δράση 4.1/10 - «Δημιουργία δικτύου συνεργασίας σε τοπικό επίπεδο μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ» 1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. Εισαγωγή...3 2. Το σχέδιο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2009 2010 ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ν. Ιωνία, ΒΟΛΟΣ Τη συγκέντρωση της ύλης του και την επιμέλεια της έκδοσης είχε

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Α. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Α. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Με την υπαγωγή του τομέα και της πολιτικής για την Έρευνα και την Τεχνολογία στο Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων (ΥΠΔΒΜΘ), το Υπουργείο ανέλαβε

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛIΑ ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΜΟΣΧΟΝΑ

ΟΜΙΛIΑ ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΜΟΣΧΟΝΑ ΟΜΙΛIΑ ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΜΟΣΧΟΝΑ ΣΤΙΣ 9 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008, ΚΑΤΑ ΤΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΤΟΝ ΙΕΡΟ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟ ΝΑΟ ΤΩΝ ΠΑΜΜΕΓΙΣΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ, ΚΑΤΟΠΙΝ ΠΡΟΤΡΟΠΗΣ ΚΑΙ ΕΥΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΞΑΡΧΟΝΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί συνδυασμό μεθόδων για την ανάπτυξη της έβδομης παραγράφου.

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί συνδυασμό μεθόδων για την ανάπτυξη της έβδομης παραγράφου. Α.1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στο κείμενο αυτό ο συγγραφέας παρουσιάζει την αξία των αρχαίων ελληνικών μνημείων και την αναγκαιότητα ανάδειξής τους. Αρχικά συσχετίζει τα μνημεία αυτά με τη δημοκρατία και τη συμμετοχή στα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ

ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ- ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΕΒΕΖΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΗΓΟΡΟΥ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ. για την κατάρτιση ΚΩΔΙΚΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΗΓΟΡΟΥ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ. για την κατάρτιση ΚΩΔΙΚΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ Ελληνική Δημοκρατία Ευρωπαϊκό ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΕΛΛΑΔΑΣ Κέντρο Καταναλωτή Ελλάδας ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΗΓΟΡΟΥ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ για την κατάρτιση ΚΩΔΙΚΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ Δεκέμβριος 2015 ΠΡΟΤΑΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τιμαριθμική 2012Α 1 ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ 1.1 Αντικείμενο του παρόντος Τιμολογίου είναι ο καθορισμός των τιμών μονάδος με τις οποίες θα εκτελεσθεί το έργο, όπως προδιαγράφεται στα λοιπά τεύχη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΔΟΜΗΣΗΣ ΕΡΓΟ: ΑΝΤΙΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΥΠΑΡΧΟΝΤΟΣ ΤΟΙΧΕΙΟΥ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΑΓ.ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Φιλοσοφίας ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Φιλοσοφίας ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Φιλοσοφίας ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Υπουργικές αποφάσεις λειτουργίας: Υ.Α. Ζ1/9760/23.12.14 (ΦΕΚ 3591/31.12.14, τ. Β ), Υ.Α. Β7/29073/6.7.06

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική Πρόταση για μια Προοδευτική Διέξοδο Από την Κρίση

Πολιτική Πρόταση για μια Προοδευτική Διέξοδο Από την Κρίση Πολιτική Πρόταση για μια Προοδευτική Διέξοδο Από την Κρίση ΑΘΗΝΑ, 09/04/12 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η χώρα διανύει την κρισιμότερη περίοδο μετά τη μεταπολίτευση. Δεν πρέπει να ζήσει σε καθεστώς χρεοκρατίας, ούτε όμως

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΕΚΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΓΟΥΝΟΦΟΡΩΝ

ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΕΚΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΓΟΥΝΟΦΟΡΩΝ ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΕΚΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΓΟΥΝΟΦΟΡΩΝ ΚΑΣΑΠΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Γεωπόνος, Msc Αγροτικής Οικονομίας Βουλευτής Ν. Κοζάνης ΚΟΖΑΝΗ 11 ΜΑΪΟΥ 2012 1 ΣΤΟΧΟΙ: Πρόβλεψη

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 10 Ιουνίου 2014 ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Ημερησίων Γενικών Λυκείων ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ A1. α. Αγροτική μεταρρύθμιση : Η κατάργηση των μεγάλων ιδιοκτησιών και η κατάτμηση

Διαβάστε περισσότερα

Σύμβαση για την πρόσληψη, τοποθέτηση και τις συνθήκες εργασίας των εργαζόμενων μεταναστών, 1939, Νο. 66 1

Σύμβαση για την πρόσληψη, τοποθέτηση και τις συνθήκες εργασίας των εργαζόμενων μεταναστών, 1939, Νο. 66 1 Σύμβαση για την πρόσληψη, τοποθέτηση και τις συνθήκες εργασίας των εργαζόμενων μεταναστών, 1939, Νο. 66 1 Υιοθετήθηκε την 28η Ιουνίου 1939 από τη Γενική Συνδιάσκεψη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας κατά

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΗΝ ΤΡΟΙΖΗΝΙΑ ΑΠΟ ΑΓ.ΕΛΕΝΗ ΕΩΣ ΤΟΝ ΚΟΜΒΟ ΚΑΛΛΟΝΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΤΙΜΟΥ. ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τιμαριθμική 2012Α

ΣΤΗΝ ΤΡΟΙΖΗΝΙΑ ΑΠΟ ΑΓ.ΕΛΕΝΗ ΕΩΣ ΤΟΝ ΚΟΜΒΟ ΚΑΛΛΟΝΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΤΙΜΟΥ. ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τιμαριθμική 2012Α ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΝΗΣΩΝ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΔ & Μ.Ε Αριθμός Μελέτης : 3 Δήμος : ΤΡΟΙΖΗΝΙΑΣ Εργο : ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΒΛΑΒΩΝ ΣΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΟΔΟΦΩΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΤΡΟΙΖΗΝΙΑ ΑΠΟ ΑΓ.ΕΛΕΝΗ ΕΩΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 30 ΜΑΪΟΥ 2012 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ÁÍÉÁ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 30 ΜΑΪΟΥ 2012 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ÁÍÉÁ ΘΕΜΑ Α1. ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 30 ΜΑΪΟΥ 2012 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ α. «Φεντερασιόν»: σελίδα 46: «Η κατάσταση αυτή ιδεολογίας στη χώρα.» β. «Πεδινοί»: σελίδα 77: «Οι πεδινοί είχαν και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ. Α. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ. Α. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις) 16/01/2011 Γ ΕΠΑΛ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις) Επιχειρηματολογία με την οποία καταβάλλεται προσπάθεια να αντικρουστούν εισηγήσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΚΤΙΚΟΥ 10 / 14-06 - 2011

ΠΡΑΚΤΙΚΟΥ 10 / 14-06 - 2011 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Κέρκυρα, 14-06 /2011 ΠΡΑΚΤΙΚΟΥ 10 / 14-06 - 2011 Στην Κέρκυρα σήμερα 14-06 - 2011 ημέρα Tρίτη και ώρα 18:30, συνεδρίασε, η Οικονομική Επιτροπή,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΜΕΘΟΔΟΙ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΜΕΘΟΔΟΙ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΜΕΘΟΔΟΙ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Μέθοδοι και προπονητικά συστήματα για την ανάπτυξη της μυϊκής μάζας Από την δεκαετία του 70 που το bodybuilding άρχισε να γίνεται ιδιαίτερα δημοφιλές μέχρι και σήμερα έχει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΞΗΡΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ: ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ-ΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΕΥΑΜΒ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Δ/ΚΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ ΔΕΥΑΜΒ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΞΗΡΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ: ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ-ΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΕΥΑΜΒ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Δ/ΚΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ ΔΕΥΑΜΒ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΞΗΡΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ: ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ-ΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΕΥΑΜΒ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Δ/ΚΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ ΔΕΥΑΜΒ 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ - ΑΡΘΡΟ Σελίδα Κεφάλαιο Α' Αντικείμενο Γενικοί Όροι 1. Αντικείμενο του

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΟΝ. Ιστορία γραμμένη με αγώνες και αίμα

ΕΠΟΝ. Ιστορία γραμμένη με αγώνες και αίμα Ιστορία γραμμένη με αγώνες και αίμα ΕΠΟΝ Στις 23 Φλεβάρη 1943, σε ένα μικρό σπίτι, στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3 στους Αμπελόκηπους, ιδρύεται η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, η θρυλική ΕΠΟΝ, η μεγαλύτερη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΟ. «Στρατολογία των Ελλήνων» Άρθρο 1 Υπόχρεοι σε στράτευση

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΟ. «Στρατολογία των Ελλήνων» Άρθρο 1 Υπόχρεοι σε στράτευση ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΟ «Στρατολογία των Ελλήνων» Άρθρο 1 Υπόχρεοι σε στράτευση 1. Όλοι οι Έλληνες πολίτες, από την 1η Ιανουαρίου του έτους κατά το οποίο διανύουν το

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ. Από το υπ' αριθμ. 37/18-12-2014 Πρακτικό της Οικονομικής Επιτροπής Ιονίων Νήσων

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ. Από το υπ' αριθμ. 37/18-12-2014 Πρακτικό της Οικονομικής Επιτροπής Ιονίων Νήσων ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Από το υπ' αριθμ. 37/18-12-2014 Πρακτικό της Οικονομικής Επιτροπής Ιονίων Νήσων Αριθμ. απόφασης 851-37/18-12-2014 ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Έγκριση

Διαβάστε περισσότερα

I.Επί της Αρχής του σχεδίου Νόµου: ΙΙ. Επί των άρθρων του σχεδίου Νόµου: ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

I.Επί της Αρχής του σχεδίου Νόµου: ΙΙ. Επί των άρθρων του σχεδίου Νόµου: ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ στο σχέδιο νόµου «Πρωτοβάθµιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας (Π.Ε.Δ.Υ.), αλλαγή σκοπού Ε.Ο.Π.Υ.Υ. και λοιπές διατάξεις» Προς τη Βουλή των Ελλήνων I.Επί της Αρχής του σχεδίου Νόµου: Με τις διατάξεις

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ,

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ, ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 1077/2008 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 3ης Νοεμβρίου 2008 περί της θέσπισης λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1966/2006 του Συμβουλίου σχετικά με την ηλεκτρονική καταχώριση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ

ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ Διπλωματική Εργασία ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΒΙΒΛΙΩΝ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

62 η ΣΥΝΟΔΟΣ ΠΡΥΤΑΝΕΩΝ & ΠΡΟΕΔΡΩΝ Δ.Ε. ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ

62 η ΣΥΝΟΔΟΣ ΠΡΥΤΑΝΕΩΝ & ΠΡΟΕΔΡΩΝ Δ.Ε. ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ 62 η ΣΥΝΟΔΟΣ ΠΡΥΤΑΝΕΩΝ & ΠΡΟΕΔΡΩΝ Δ.Ε. ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου του Ε.Μ.Π. 11 & 12 Δεκεµβρίου 2009, Λαύριο ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΠΑΛΛΟΥΡΟΚΑΜΠΟΥ ΣΤΟΝ ΗΜΟ ΛΑΤΣΙΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΠΑΛΛΟΥΡΟΚΑΜΠΟΥ ΣΤΟΝ ΗΜΟ ΛΑΤΣΙΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΠΑΛΛΟΥΡΟΚΑΜΠΟΥ ΣΤΟΝ ΗΜΟ ΛΑΤΣΙΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΣΕΛ. - 1 - Πρόγραμμα ιαγωνισμού Γενικό Πλαίσιο: Η περιοχή Παλλουρόκαμπος στο ήμο Λατσιών

Διαβάστε περισσότερα

Στις ερωτήσεις Α1 Α4 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Στις ερωτήσεις Α1 Α4 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΘΕΜΑ Α Στις ερωτήσεις Α1 Α4 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΤΕΤΑΡΤΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2015 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5)

Διαβάστε περισσότερα

Αδαμαντία Φατσέα Σχολική Σύμβουλος Φυσικής Αγωγής Β/θμιας Εκπ/σης Δωδ/σου 2

Αδαμαντία Φατσέα Σχολική Σύμβουλος Φυσικής Αγωγής Β/θμιας Εκπ/σης Δωδ/σου 2 ΡΟΔΟΣ 2008-2009 ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ Φατσέα Αδαμαντία Σχολική Σύμβουλος Φυσικής Αγωγής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΤΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ... 3 ΚΑΛΑΜΑΤΙΑΝΟΣ Ή ΣΥΡΤΟΣ... 4

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Αρ.Φακ.: 7.11.15.10 Αρ.Τηλ.: 22809543 Αρ.Φαξ:22800802 e-mail:oloimero@schools.ac.cy. 2 Σεπτεμβρίου 2010

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Αρ.Φακ.: 7.11.15.10 Αρ.Τηλ.: 22809543 Αρ.Φαξ:22800802 e-mail:oloimero@schools.ac.cy. 2 Σεπτεμβρίου 2010 ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Αρ.Φακ.: 7.11.15.10 Αρ.Τηλ.: 22809543 Αρ.Φαξ:22800802 e-mail:oloimero@schools.ac.cy 2 Σεπτεμβρίου 2010 Διευθυντή/ντρια

Διαβάστε περισσότερα

Γ Τάξη Δημοτικού. 2. Ζωντανοί οργανισμοί-ζώα (Πρώτα βήματα στην Επιστήμη) Ζώα του τόπου μας

Γ Τάξη Δημοτικού. 2. Ζωντανοί οργανισμοί-ζώα (Πρώτα βήματα στην Επιστήμη) Ζώα του τόπου μας Γ Τάξη Δημοτικού 1. Ζωντανοί οργανισμοί-φυτά (Πρώτα βήματα στην Επιστήμη) Μελέτη του καρπού Η χρησιμότητα των φυτών Το άνθος (κατασκευή, επικονίαση, γονιμοποίηση) 2. Ζωντανοί οργανισμοί-ζώα (Πρώτα βήματα

Διαβάστε περισσότερα

Τρίτη, 2 Σεπτεμβρίου 2014 Αριθ. Τεύχους: 200 Περιεχόμενα

Τρίτη, 2 Σεπτεμβρίου 2014 Αριθ. Τεύχους: 200 Περιεχόμενα Περιεχόμενα Σχετικά με την εφημερίδα ΔΗΜΟΣΙΟγραφικά... 2 Κατάργηση της υποβολής επικυρωμένων αντιγράφων... 3 Υπόμνηση της κατάργησης της υποχρέωσης υποβολής πρωτότυπων ή επικυρωμένων αντιγράφων εγγράφων...

Διαβάστε περισσότερα

Ε Κ Θ Ε Σ Η. του Διοικητικού Συμβουλίου της Ανωνύμου Εταιρίας με την επωνυμία. «Unibios Ανώνυμος Εταιρία Συμμετοχών»

Ε Κ Θ Ε Σ Η. του Διοικητικού Συμβουλίου της Ανωνύμου Εταιρίας με την επωνυμία. «Unibios Ανώνυμος Εταιρία Συμμετοχών» Ε Κ Θ Ε Σ Η του Διοικητικού Συμβουλίου της Ανωνύμου Εταιρίας με την επωνυμία «Unibios Ανώνυμος Εταιρία Συμμετοχών» για την έκδοση Μετατρέψιμου Ομολογιακού Δανείου βάσει του άρθρου 4.1.4.1.2 του Κανονισμού

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΟΣ 3719/2008 - ΦΕΚ 241/Α'/26.11.2008 Μεταρρυθμίσεις για την οικογένεια, το παιδί, την κοινωνία και άλλες διατάξεις.

ΝΟΜΟΣ 3719/2008 - ΦΕΚ 241/Α'/26.11.2008 Μεταρρυθμίσεις για την οικογένεια, το παιδί, την κοινωνία και άλλες διατάξεις. ΝΟΜΟΣ 3719/2008 - ΦΕΚ 241/Α'/26.11.2008 Μεταρρυθμίσεις για την οικογένεια, το παιδί, την κοινωνία και άλλες διατάξεις. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Εκδίδομε τον ακόλουθο νόμο που ψήφισε η Βουλή:

Διαβάστε περισσότερα

Μετρώ από πόσα τετραγωνάκια αποτελείται το καθένα από τα παρακάτω σχήματα:

Μετρώ από πόσα τετραγωνάκια αποτελείται το καθένα από τα παρακάτω σχήματα: ÅðéôñïðÞ Äéáãùíéóìïý ôïõ ðåñéïäéêïý "ï ìéêñüò Åõêëåßäçò" ïò Ìáèçôéêüò Äéáãùíéóìüò "Ðáé íßäé êáé ÌáèçìáôéêÜ" Για μαθητές της Ε Τάξης ημοτικού 1. Συμπληρώνω το άλλο μισό.. Ακολουθώ τα βέλη και γράφω με ψηφία

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΕΡΙ ΥΔΑΤΟΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΝΟΜΟΣ

Ο ΠΕΡΙ ΥΔΑΤΟΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΝΟΜΟΣ Ο ΠΕΡΙ ΥΔΑΤΟΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΝΟΜΟΣ Κεφ. 350. 25 του 1972 31 του 1982 172 του 1988 9(Ι) του 1994 18(Ι) του 1996 24(Ι) του 2007 63(Ι) του 2007 9(Ι) του 2012 199(I) του 2012 105(Ι)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Τίτλος προγράμματος: «Ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης» Τάξη: Α Εκπαιδευτικός: Βασιλική Αντωνογιάννη Σχολικό έτος: 2013-14 Σύνολο μαθητών

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α Τροποποίηση διατάξεων του ν. 3316/2005

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α Τροποποίηση διατάξεων του ν. 3316/2005 ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ Μεταρρύθμιση Συστήματος Ανάθεσης και Εκτέλεσης συμβάσεων Μελετών και Δημοσίων Έργων Ίδρυση Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων και λοιπές διατάξεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α Τροποποίηση διατάξεων του ν. 3316/2005

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ A1. Με αυτά λοιπόν τα μέσα εφοδιασμένοι οι άνθρωποι κατοικούσαν στην αρχή διασκορπισμένοι, πόλεις όμως δεν υπήρχαν κατασπαράσσονταν λοιπόν από τα θηρία, γιατί ήταν από

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ - ΕΚΛΟΓΙΚΟ

ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ - ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ - ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα 2 Σεπτεμβρίου 2015 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ & Αριθ. Πρωτ.: 30474 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΛΟΓΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Αριθμός 9769/2014 TO ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές Μυρσίνη Κοντογιάννη, Πρόεδρο

Αριθμός 9769/2014 TO ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές Μυρσίνη Κοντογιάννη, Πρόεδρο Αριθμός 9769/2014 TO ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές Μυρσίνη Κοντογιάννη, Πρόεδρο Πρωτοδικών, η οποία ορίστηκε Αναπληρωματική Πρόεδρος

Διαβάστε περισσότερα

Νεοελληνική Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατεύθυνσης 4-6-2014 Α1. Β1. Ορόσημο www.orosimo.gr Τηλ. 2810 222 724

Νεοελληνική Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατεύθυνσης 4-6-2014 Α1. Β1. Ορόσημο www.orosimo.gr Τηλ. 2810 222 724 Νεοελληνική Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατεύθυνσης 4-6-2014 Α1. Ο Γ. Βιζυηνός χαρακτηρίζεται εκτός των άλλων, ως δραματικός πεζογράφος. Η περίτεχνη πλοκή της αφήγησης, με τις εναλλαγές των σκηνών ή των συγκρούσεων,

Διαβάστε περισσότερα

35η ιδακτική Ενότητα ΕΝΟΧΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ( ΕΝΟΧΙΚΟ ΙΚΑΙΟ)

35η ιδακτική Ενότητα ΕΝΟΧΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ( ΕΝΟΧΙΚΟ ΙΚΑΙΟ) 35η ιδακτική Ενότητα ΕΝΟΧΙΚΕ ΧΕΕΙ ( ΕΝΟΧΙΚΟ ΙΚΑΙΟ) Εργασία για το σχολείο Ο καθηγητής θα µοιράσει µισθωτήρια κατοικιών στους µαθητές, θα τους χωρίσει ανά θρανίο σε εκµισθωτές και µισθωτές και αφού τους

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ 2015 1 Το επιστημονικό περιεχόμενο του παρόντος βιβλίου έχει υποβληθεί σε κριτική ανάγνωση και εγκριθεί με το σύστημα των κριτών. Η κριτική ανάγνωση πραγματοποιήθηκε από

Διαβάστε περισσότερα

Εσωτερικοί Κανονισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Εσωτερικοί Κανονισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Εσωτερικοί Κανονισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Καταστατικές Πρόνοιες και Εσωτερικοί Κανονισμοί που αφορούν τη Διεύθυνση Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τις εκλογές Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Σχολικών Εφορειών, τη λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟΥ ΝΕΟΤΗΤΑΣ. ΙΔΡΥΣΗ Ιδρύεται Κέντρο Νεότητας µε την επωνυµία «Κέντρο Νεότητας... µε έδρα...

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟΥ ΝΕΟΤΗΤΑΣ. ΙΔΡΥΣΗ Ιδρύεται Κέντρο Νεότητας µε την επωνυµία «Κέντρο Νεότητας... µε έδρα... ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟΥ ΝΕΟΤΗΤΑΣ ΑΡΘΡΟ 1 ΙΔΡΥΣΗ Ιδρύεται Κέντρο Νεότητας µε την επωνυµία «Κέντρο Νεότητας... µε έδρα... ΑΡΘΡΟ 2 Στο Καταστατικό αυτό «Κέντρο Νεότητας» σηµαίνει: «εθελοντική-κοινοτική οργάνωση

Διαβάστε περισσότερα

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 53/14 ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ (ΕΕ) 2015/296 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 24ης Φεβρουαρίου 2015 για τη θέσπιση διαδικαστικών λεπτομερειών της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με την ηλεκτρονική ταυτοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. Αγγελική Περιστέρη Α 2

ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. Αγγελική Περιστέρη Α 2 ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Αγγελική Περιστέρη Α 2 ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ Ιρλανδία: Τη νύκτα της παραμονής των Χριστουγέννων όλα τα παράθυρα των σπιτιών που βλέπουν προς το δρόμο, φωτίζονται από ένα αναμμένο κερί, το οποίο

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ Έντυπο Υπολογισμού Κενών-Πλεονασμάτων Σχολείου στο Σύστημα «Αθηνά» Γενικές Πληροφορίες ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ Ωράριο Διευθυντή 5 δηλ. τόσο εμφανίζεται στην οθόνη με τα ωράρια στο Αθηνά Όνομα/τα Υποδιευθυντή/ών 1. Βασιλόπουλος

Διαβάστε περισσότερα

Πρακτικό 6/2012 της συνεδρίασης της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, του Δήμου Λήμνου, της 4ης Μαΐου 2012.

Πρακτικό 6/2012 της συνεδρίασης της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, του Δήμου Λήμνου, της 4ης Μαΐου 2012. Πρακτικό 6/2012 της συνεδρίασης της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, του Δήμου Λήμνου, της 4ης Μαΐου 2012. Στη Μύρινα, σήμερα στις 4 του μήνα Μαΐου του έτους 2012, ημέρα Παρασκευή και ώρα 12:00 στο Δημοτικό Κατάστημα

Διαβάστε περισσότερα

Αριθµ. Απόφασης: 147 / 2015 ΠΑΡΟΝΤΕΣ: ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΗΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ

Αριθµ. Απόφασης: 147 / 2015 ΠΑΡΟΝΤΕΣ: ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΗΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ ΗΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Απόσπασµα της Αριθµ. Συνεδρίασης: 6 / 18-03-2015 ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ Αριθµ. Απόφασης: 147 / 2015 ΘΕΜΑ: Ορισµός Καλλιτεχνικής Επιτροπής ήµου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΙΑΚΙΝΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΙΑΚΙΝΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΙΑΚΙΝΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ηµοσιοποιείται από το Γραφείο Παρακολούθησης και Καταπολέµησης της Παράνοµης ιακίνησης Ανθρώπων 12 Ιουνίου 2007 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι καταθέσεις των θυµάτων που περιλαµβάνονται

Διαβάστε περισσότερα

«Φιλολογικό» Φροντιστήριο Επαναληπτικό διαγώνισμα στη Νεοελληνική Γλώσσα. Ενδεικτικές απαντήσεις. Περιθωριοποίηση μαθητών από μαθητές!

«Φιλολογικό» Φροντιστήριο Επαναληπτικό διαγώνισμα στη Νεοελληνική Γλώσσα. Ενδεικτικές απαντήσεις. Περιθωριοποίηση μαθητών από μαθητές! «Φιλολογικό» Φροντιστήριο Επαναληπτικό διαγώνισμα στη Νεοελληνική Γλώσσα Ενδεικτικές απαντήσεις Περιθωριοποίηση μαθητών από μαθητές! Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου που σας δίνεται (λέξεις 100-120).

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Τριμηνιαία Έρευνα. A Τρίμηνο 2014

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Τριμηνιαία Έρευνα. A Τρίμηνο 2014 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ Τριμηνιαία Έρευνα A Τρίμηνο 2014 Αθήνα, Απρίλιος 2014 2 Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Α Τρίμηνο 2014 3 4 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ Ο κανονισμός 14 των Κανονισμών Λειτουργίας Δημοσίων Σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης 311/2005 αναφέρεται επί λέξει: Κάθε σχολική μονάδα διαμορφώνει με

Διαβάστε περισσότερα