ιπλωµατική εργασία του φοιτητή του Τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Τεχνολογίας Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Πατρών

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ιπλωµατική εργασία του φοιτητή του Τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Τεχνολογίας Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Πατρών"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ, ΙΑΝΟΜΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ιπλωµατική εργασία του φοιτητή του Τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Τεχνολογίας Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Πατρών Λιάνα Αριστείδη του Γεωργίου (Α.Μ. 6302) Θέµα: «Μελέτη της συµπεριφοράς ενός ρυθµιστή τάσης που βασίζεται σε στατικό αντισταθµιστή STATCOM και χρησιµοποιείται σε αυτοδιεγειρόµενες επαγωγικές γεννήτριες που τροφοδοτούν µη γραµµικά φορτία» Επιβλέπων : Γ.Β. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Καθηγητής Πανεπιστηµίου Πατρών Αριθµός ιπλωµατικής Εργασίας: /2010 Πάτρα, Σεπτέµβριος 2010 i

2 ii

3 ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Πιστοποιείται ότι η ιπλωµατική Εργασία µε θέµα: «Μελέτη της συµπεριφοράς ενός ρυθµιστή τάσης που βασίζεται σε στατικό αντισταθµιστή STATCOM και χρησιµοποιείται σε αυτοδιεγειρόµενες επαγωγικές γεννήτριες που τροφοδοτούν µη γραµµικά φορτία» του φοιτητή του Τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Τεχνολογίας Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Πατρών Λιάνα Αριστείδη του Γεωργίου (Α.Μ. 6302) Παρουσιάστηκε δηµόσια και εξετάστηκε στο τµήµα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών στις /9/2010 Ο Επιβλέπων Καθηγητής Ο ιευθυντής του Τοµέα Γ.Β. Γιαννακόπουλος Καθηγητής Αλεξανδρίδης Αντώνης Καθηγητής iii

4 iv

5 Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ xi Abstract xii ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΙΣΧΥΟΣ ΑΠΟ ΕΠΑΓΩΓΙΚΕΣ ΓΕΝΝΗΤΡΙΕΣ Εισαγωγή Αρχή λειτουργίας επαγωγικής γεννήτριας Τρόποι λειτουργίας επαγωγικής γεννήτριας Αυτόνοµη λειτουργία ((Αυτοδιεγειρόµενη γεννήτρια (SEIG)) Ανύψωση τάσης στην αυτοδιεγειρόµενη γεννήτρια (SEIG) Επιλογή µεγέθους και διάταξης πυκνωτών διέγερσης Παράλληλη λειτουργία (Παραλληλισµένη στο δίκτυο) Μοντελοποίηση SEIG (Self Excited Induction Generator) Μοντέλο αναφοράς αξόνων D-Q (D-Q Reference Model) Μοντέλο αντιδράσεων (Impedance-Based Model) Μοντέλο αγωγιµοτήτων (Admittance-Based Model) Μοντέλο τελεστικού κυκλώµατος (Operational-Based Model) Μοντέλο Εξισώσεων Ισχύος (Power-Based Model) Ανάλυση λειτουργίας µόνιµης κατάστασης Ανάλυση µόνιµης κατάστασης χωρίς φορτίο Ανάλυση µόνιµης κατάστασης µε φορτίο Συµπεράσµατα και παρατηρήσεις ανάλυσης µόνιµης κατάστασης Ανάλυση µεταβατικής / δυναµικής συµπεριφοράς Συνδεσµολογία simple-shunt ιαταραχή φορτίου Ξαφνικό βραχυκύκλωµα Ανύψωση τάσης υπό φορτίο Συνδεσµολογία short-shunt Εφαρµογή φορτίου ιαταραχή φορτίου Συνθήκες σφάλµατος και βραχυκυκλώµατος Επαναδιέγερση και ανύψωση τάσης υπό φορτίο ιέγερση υπό ασύµµετρη λειτουργία πυκνωτών Ανύψωση τάσης υπό συνθήκες συµµετρικής διέγερσης χωρίς φορτίο Ξαφνική αποσύνδεση ενός πυκνωτή διέγερσης µε γραµµή ουδετέρου Ξαφνική αποσύνδεση δύο πυκνωτών διέγερσης µε γραµµή ουδετέρου Ξαφνική αποσύνδεση ενός πυκνωτή διέγερσης χωρίς γραµµή ουδετέρου Θέµατα ελέγχου και ρύθµισης τάσης Με χρήση πυκνωτών αντιστάθµισης Άλλες λύσεις ρύθµισης τάσης Σύνοψη κεφαλαίου 27 Αναφορές-Βιβλιογραφία.27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΙΣΧΥΟΣ Εισαγωγή 29 v

6 2.2 Βυθίσεις τάσης ιακοπές ισχύος Υπερτάσεις ιακυµάνσεις τάσης Αρµονικές και µη γραµµικά φορτία Αρµονικές Ορισµός αρµονικών Μέτρηση αρµονικών-δείκτης ολικής αρµονικής παραµόρφωσης Σχέση αρµονικών και συντελεστή ισχύος Συνέπειες αρµονικών Μη γραµµικά φορτία Εισαγωγή Είδη µη γραµµικών φορτίων Μοντελοποίηση µη γραµµικών φορτίων Αλληλεπίδραση µη γραµµικών φορτίων(ανορθωτές) µε γεννήτριες και συνέπειες Αντιµετώπιση αρµονικών και αρµονικά φίλτρα Ορισµός Λειτουργία αρµονικών φίλτρων Κατηγορίες αρµονικών φίλτρων Επιλογή του κατάλληλου αρµονικού φίλτρου Σύνοψη κεφαλαίου.48 Αναφορές-Βιβλιογραφία 49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΙΣΧΥΟΣ-STATCOM Εισαγωγή Γενικά Έλεγχος ενεργού και αέργου ισχύος Ευέλικτα συστήµατα µεταφοράς ΕΡ (FACTS) Ο στατικός σύγχρονος αντισταθµιστής (STATCOM) οµή STATCOM και αρχή λειτουργίας Σχεδιασµός και επιλογή στοιχείων STATCOM Συνθέσεις STATCOM Χαρακτηριστικά µεγέθη και επιλογή στοιχείων Στρατηγικές ελέγχου και σύστηµα ελέγχου Στρατηγικές ελέγχου Τεχνική ελέγχου διαµόρφωσης παλµών PWM (Pulse Width Modulation) PWM ελέγχου του ρεύµατος σε βρόχο υστέρησης Ηµιτονοειδής διαµόρφωση εύρους παλµών Σύστηµα ελέγχου Βρόχος παρακολούθησης φάσης-pll Παραγωγή παλµών έναυσης Βρόχος ελέγχου αέργου ισχύος ή AC τάσης (έµµεσος έλεγχος) Έλεγχος της τάσης του πυκνωτή (άµεσος έλεγχος) Εφαρµογές STATCOM και πλεονεκτήµατα Εφαρµογές Πλεονεκτήµατα έναντι άλλων διατάξεων Σύνοψη κεφαλαίου.80 Αναφορές-Βιβλιογραφία..81 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΞΟΜΟΙΩΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ SEIG-STATCOM-ΦΟΡΤΙΟ ΣΤΟ PSCAD/EMTDC 83 vi

7 4.1 Εισαγωγή Το υπό µελέτη σύστηµα Προσοµοίωση και µετρήσεις Λειτουργία της επαγωγικής γεννήτριας χωρίς φορτίο Λειτουργία της επαγωγικής γεννήτριας µε φορτίο (µη γραµµικό-γραµµικό) Σύνδεση µη γραµµικού φορτίου Σύνδεση γραµµικού φορτίου Σύνδεση γραµµικού και µη γραµµικού φορτίου Λειτουργία της επαγωγικής γεννήτριας µε φορτίο και χρήση του STATCOM Φόρτιση γεννήτριας µε µη γραµµικό φορτίο και χρήση STATCOM Φόρτιση γεννήτριας µε συνδυασµό µη γραµµικού και γραµµικού φορτίου και χρήση STATCOM Σύνοψη κεφαλαίου 118 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ..119 vii

8 Σχήματα Σχήµα 1.1 Η χαρακτηριστική ροπής-ταχύτητας µιας επαγωγικής µηχανής στην περιοχή λειτουργίας γεννήτριας Σχήµα 1.2 Αυτοδιεγειρόµενη επαγωγική γεννήτρια που τροφοδοτεί φορτίο µε συστοιχία πυκνωτών που τροφοδοτούν το σύστηµα µε άεργο ισχύ Σχήµα 1.3 Καµπύλη µαγνήτισης επαγωγικής µηχανής και χαρακτηριστική φορτίου πυκνωτή για διάφορες τιµές χωρητικότητας, κατά τη λειτουργία χωρίς φορτίο. Η χαρακτηριστική φορτίου του πυκνωτή αντιστοιχεί σε συγκεκριµένη συχνότητα Σχήµα 1.4 Ισοδύναµο κύκλωµα ασύγχρονης γεννήτριας µε πυκνωτή διέγερσης Σχήµα1.5 Μονοφασικό ισοδύναµο του µοντέλου αναφοράς αξόνων D-Q µε φορτίο σύνθετης αντίστασης Ζ Σχήµα 1.6 Ανά φάση ισοδύναµο κύκλωµα µιας SEIG του µοντέλου αγωγιµοτήτων Σχήµα 1.7 Μεταβολή του λόγου Vg/F συναρτήσει της µαγνητικής αντίδρασης X M Σχήµα 1.8 Χαρακτηριστική ροπής ταχύτητας µιας SEIG, f s1 >f s2 Σχήµα 1.9 Χαρακτηριστική µαγνήτισης και χαρακτηριστικές φόρτισης του πυκνωτή µιας SEIG µε φορτίο, f s1 >f s2 Σχήµα 1.10 Μεταβατική απόκριση µιας simple shunt SEIG α. ανύψωση τάσης b. εφαρµογή φορτίου c. υπερφόρτιση d. βραχυκύκλωµα Σχήµα 1.11 Ανύψωση τάσης υπό φορτίο στην short shunt SEIG Σχήµα 1.12 Γρήγορη ανύψωση τάσης στη short shunt SEIG Σχήµα 1.13 Μεταβατική απόκριση της short shunt SEIG a. εφαρµογή φορτίου b. διαταραχή c,d,e βραχυκύκλωµα στο φορτίο, στη µηχανή, στους εν σειρά πυκνωτές αντίστοιχα Σχήµα 2.1 Μια τυπική συµµετρική τριφασική βύθιση τάσης Σχήµα 2.2 Ανάλυση ηµιτονοειδούς σήµατος όπου διακρίνονται οι αρµονικές διαφόρων τάξεων καθώς και η τελική κυµατοµορφή Σχήµα 2.3 Όρια THD για δίκτυα διαφορετικής τάσης Σχήµα 2.4 Μεταβολή Συντελεστή Ισχύος ανάλογα µε το THD Σχήµα 2.5 Χαρακτηριστική V-I του φούρνου τήξης ηλεκτρικού τόξου (µη γραµµικό φορτίο) Σχήµα 2.6 Ισοδύναµο κύκλωµα συστήµατος µε µη γραµµικό φορτίο, µε G συµβολίζουµε τη γεννήτρια, µε s την αντίδραση του ισοδύναµου Thevenin και L το φορτίο. Σχήµα 2.7 Μοντελοποίηση ηλεκτρονικού υπολογιστή στο PSCAD Σχήµα 2.8 Μοντελοποίηση λάµπας φθορισµού στο PSCAD Σχήµα 2.9 Μοντελοποίηση ASD στο PSCAD Σχήµα 2.10 Επίδραση φαινοµένου κλυδωνισµού (ringing effect) στην τάση Σχήµα 2.11 Πολλαπλές διασχίσεις του µηδενός (zero crossings) προκαλούν εσφαλµένες εναύσεις του κυκλώµατος σκανδαλισµού Σχήµα 2.12 Παθητικά αρµονικά φίλτρα Σχήµα 2.13 Παράλληλο ενεργό φίλτρο ισχύος Σχήµα 2.14 Εν σειρά σύνδεση ενός ενεργού και ενός παθητικού φίλτρου Σχήµα 3.1 Μοντέλο δύο µηχανών και καµπύλη ενεργού ισχύος - γωνίας δ Σχήµα 3.2 Πίνακας ελεγκτών FACTS Σχήµα 3.3 Βασική δοµή του STATCOM Σχήµα 3.4 Λειτουργία χωρίς φορτίο Σχήµα 3.5 Χωρητική Λειτουργία Σχήµα 3.6 Επαγωγική Λειτουργία Σχήµα 3.7 Χαρακτηριστικές STATCOM Σχήµα 3.8 Πακέτα µε 2,3,4,6 IGBTs για διάφορες εφαρµογές Σχήµα 3.9 Αρχή λειτουργίας τεχνικής ελέγχου ρεύµατος σε βρόχο υστέρησης viii

9 Σχήµα 3.10 α) αρχή λειτουργίας SPWM για τριφασικό µετατροπέα β) πολική και φασική κυµατοµορφή τάσης Σχήµα 3.11 Τάση εξόδου αντιστροφέα ως συνάρτηση του m a (δείκτη διαµόρφωσης) Σχήµα 3.12 Βασική σύνθεση STATCOM δύο επιπέδων, έξι παλµών (PSCAD) Σχήµα 3.13 ηµιουργία φέροντος σήµατος Α) Αύξηση κλίσης ράµπας βασισµένη στη συχνότητα φορέα Β) Περιορισµός ράµπας σε ο στη συχνότητα φορέα C) µετατροπή ραµπών φορέα σε φέρον σήµα Σχήµα 3.14 ηµιουργία φέροντος σήµατος και σύγκριση µε ηµιτονοειδή καµπύλη για τη παραγωγή παλµών µεταβλητού πλάτους που θα τροφοδοτήσουν τις βαλβίδες Σχήµα 3.15 Βρόχος Ελέγχου AC Τάσης (PSCAD) Σχήµα 3.16 Συµπεριφορά ελέγχου droop Σχήµα 3.17 Σύγκριση ρυθµιστή τάσης µε droop και χωρίς droop αντίστοιχα Σχήµα 3.18 Η µετατόπιση των καµπυλών από το σήµα Shft αφότου έχουν ήδη µετατοπιστεί κατά 30 ο λόγω της ύπαρξης του Υ- µετασχηµατιστή Σχήµα 3.19 Ρύθµιση τάσης πυκνωτή κατά τον άµεσο έλεγχο Σχήµα 4.1 Σχηµατική απεικόνιση του υπό µελέτη συστήµατος Σχήµα 4.2 To υπό µελέτη σύστηµα σχεδιασµένο στο πρόγραµµα PSCAD Σχήµα 4.3 Φυλλάδιο κατασκευαστή (data sheet) της ασύγχρονης µηχανής Σχήµα 4.4 Ανύψωση τάσης της SEIG, εφαρµοζόµενη µηχανική ροπή και συχνότητα περιστροφής γεννήτριας Σχήµα 4.5 Ροή ενεργού και αέργου ισχύος Σχήµα 4.6 Εισαγωγή σφάλµατος (βραχυκύκλωµα) στο σύστηµα Σχήµα 4.7 Τάση εξόδου και ταχύτητα περιστροφής γεννήτριας υπό σφάλµα Σχήµα 4.8 Ροή ενεργού και αέργου ισχύος υπό σφάλµα Σχήµα 4.9 Μοντέλο του µη γραµµικού φορτίου Σχήµα 4.10 Τάση εξόδου και ταχύτητα περιστροφής γεννήτριας υπό φόρτιση (µη γραµµικό φορτίο) Σχήµα 4.11 Ροή ενεργού και αέργου ισχύος υπό φόρτιση (µη γραµµικό φορτίο) Σχήµα 4.12 IΤHD ρεύµατος φορτίου Σχήµα 4.13 THD τάσης ζυγού Σχήµα 4.14 Επαγωγικής φύσης φορτίο 0.08 MVAR Σχήµα 4.15 Τάση εξόδου και ταχύτητα περιστροφής γεννήτριας υπό φόρτιση (γραµµικό φορτίο) Σχήµα 4.16 Ροή ενεργού και αέργου ισχύος υπό φόρτιση (γραµµικό φορτίο) Σχήµα 4.17 Τάση εξόδου και ταχύτητα περιστροφής γεννήτριας υπό συνδυασµένη φόρτιση Σχήµα 4.18 Ροή ενεργού και αέργου ισχύος υπό συνδυασµένη φόρτιση Σχήµα 4.19 THD Τάσης ζυγού Σχήµα 4.20 Τάση ζυγού κατά τη φόρτιση µε µη γραµµικό φορτίο και ενεργοποιηµένο STATCOM Σχήµα 4.21 Τάση στα άκρα του DC πυκνωτή (C DC ) Σχήµα 4.22 Φασική γωνία µετατόπισης δ µεταξύ ac συστήµατος και STATCOM Σχήµα 4.23 Ροή ενεργού και αέργου ισχύος προς τον STATCOM Σχήµα 4.24 Πολική τάση (V AB ) εξόδου STATCOM Σχήµα 4.25 Τριφασικό ρεύµα εξόδου STATCOM Σχήµα 4.26 Συνολική αρµονική παραµόρφωση στο ζυγό Σχήµα 4.27 Ροή ενεργού και αέργου ισχύος στο ac σύστηµα µε χρήση STATCOM Σχήµα 4.28 Ταχύτητα περιστροφής γεννήτριας µε παρουσία STATCOM Σχήµα 4.29 Τάση ζυγού κατά τη συνδυασµένη φόρτιση και κατά τη διάρκεια βραχυκυκλώµατος µε παρουσία STATCOM Σχήµα 4.30 Τάση DC πυκνωτή (C DC ) κατά τη συνδυασµένη φόρτιση και κατά τη διάρκεια βραχυκυκλώµατος µε παρουσία STATCOM Σχήµα 4.31 Φασική γωνία µετατόπισης δ µεταξύ ac συστήµατος και STATCOM κατά τη συνδυασµένη φόρτιση και κατά τη διάρκεια βραχυκυκλώµατος ix

10 Σχήµα 4.32 Ροή ενεργού και αέργου ισχύος προς τον STATCOM κατά τη συνδυασµένη φόρτιση και κατά τη διάρκεια βραχυκυκλώµατος Σχήµα 4.33 Πολική τάση (V AB ) εξόδου STATCOM κατά τη συνδυασµένη φόρτιση και κατά τη διάρκεια βραχυκυκλώµατος Σχήµα 4.34 Τριφασικό ρεύµα εξόδου STATCOM κατά τη συνδυασµένη φόρτιση και κατά τη διάρκεια βραχυκυκλώµατος Σχήµα 4.35 Ροή ενεργού και αέργου ισχύος στο ac σύστηµα µε χρήση STATCOM κατά τη συνδυασµένη φόρτιση και κατά τη διάρκεια βραχυκυκλώµατος Σχήµα 4.36 Ταχύτητα περιστροφής γεννήτριας µε παρουσία STATCOM κατά τη συνδυασµένη φόρτιση και κατά τη διάρκεια βραχυκυκλώµατος Σχήµα 4.37 Συνολική αρµονική παραµόρφωση στο ζυγό Εικόνες Εικόνα 3.1 Συστοιχία πυκνωτών ενός STATCOM Εικόνα 3.2 Αρµονικό φίλτρο Εικόνα 4.1 Ηµιαγωγικές ιατάξεις ενός STATCOM x

11 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στην παρούσα διπλωµατική θα γίνει µελέτη θεµάτων που αφορούν την ποιότητα της παρεχόµενης ισχύος στα σύγχρονα δίκτυα. Θα εξεταστεί η λειτουργία ενός στατικού σύγχρονου αντισταθµιστή-statcom (Static Synchronous Compensator) για τη ρύθµιση τάσης σε σύστηµα αυτοδιεγειρόµενης επαγωγικής γεννήτριας που τροφοδοτεί µη γραµµικά φορτία. Εκτός από τη θεωρητική ανάλυση των συνιστωσών αυτού του συστήµατος, θα γίνει και λεπτοµερής εξοµοίωσή του σε ειδικό λογισµικό, προκειµένου να εξαχθούν από τα αποτελέσµατα που θα πάρουµε, χρήσιµα συµπεράσµατα. Ιδιαίτερη βαρύτητα θα δοθεί, εκτός από τη δυνατότητα αποτελεσµατικής ρύθµισης τάσης και στην έννοια της αρµονικής παραµόρφωσης και στις διαταραχές που προκαλούν αυτές στην ποιότητα της παρεχόµενης ισχύος. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται αναλυτική µελέτη της αρχής λειτουργίας της επαγωγικής γεννήτριας, του µαθηµατικού της µοντέλου, της συµπεριφοράς της σε διάφορες µεταβολές του δικτύου και στη δυνατότητα ρύθµισης της τάσης εξόδου της. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται αναλυτική αναφορά στις αιτίες που προκαλούν διατάραξη της ποιότητας ισχύος και δίνεται ιδιαίτερη έµφαση σε έναν εκ των παραγόντων, την ύπαρξη αρµονικών λόγω µη γραµµικών φορτίων. Γίνεται παρουσίαση µοντέλων µη γραµµικών φορτίων και των προβληµάτων που εισάγουν στο δίκτυο µε τη χρήση τους. Στο τρίτο κεφάλαιο περιγράφεται αναλυτικά η αρχή λειτουργίας και ο υπολογισµός των συνιστωσών της διάταξης που λέγεται STATCOM και ανήκει στην οικογένεια διατάξεων που καλούνται FACTS. Γίνεται επίσης παρουσίαση του µαθηµατικού του µοντέλου, του συστήµατος ελέγχου του και των πλεονεκτηµάτων που προκύπτουν από τη χρήση του. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρατίθενται τα αναλυτικά αποτελέσµατα της εξοµοίωσης του συστήµατος στο λογισµικό PSCAD και γίνεται σύγκριση µε τα αποτελέσµατα της θεωρητικής ανάλυσης των προηγούµενων κεφαλαίων. Στο πέµπτο και τελευταίο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στα γενικά συµπεράσµατα που προέκυψαν από τη θεωρητική µελέτη και την εξοµοίωση του παραπάνω συστήµατος. Για την εκπόνηση της διπλωµατικής αυτής εργασίας, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερµά τον καθηγητή του Πανεπιστηµίου Πατρών και επιβλέποντα, κύριο Γαβριήλ Γιαννακόπουλο, για την καθοδήγησή του και την πολύτιµη βοήθειά του, όποτε αυτή υπήρξε αναγκαία. xi

12 Abstract This diploma thesis studies issues concerning the provided power quality in modern power systems. We will examine the performance of a STATCOM (Static synchronous Compensator) based voltage regulator in a, self excited induction generator (SEIG) feeding non-linear loads, system. Besides the theoretical analysis of each component of the examined system, we will simulate it with the help of a software program called PSCAD/EMTDC in order to get useful conclusions through the provided results. Specific attention will be given, besides the efficiency in voltage regulation, in total harmonic distortion and the effect harmonics cause in power quality. Επαγωγική Γεννήτρια STATCOM Φούρνος τήξης ηλεκτρικού τόξου (Μη γραµµικό φορτίο) xii

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΙΣΧΥΟΣ ΑΠΟ ΕΠΑΓΩΓΙΚΕΣ ΓΕΝΝΗΤΡΙΕΣ 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Για την παραγωγή, τη διανοµή και τη χρησιµοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας χρησιµοποιούνται στις µέρες µας δύο βασικά στοιχεία: οι ηλεκτρικές µηχανές και οι µετασχηµατιστές. Οι ηλεκτρικές µηχανές µετατρέπουν είτε την ηλεκτρική ενέργεια σε κινητική, οπότε λέµε ότι λειτουργούν σαν κινητήρες, είτε την µηχανική κινητική ενέργεια σε ηλεκτρική, οπότε λέµε ότι λειτουργούν ως γεννήτριες. Οι µετασχηµατιστές µετατρέπουν ενέργεια κάποιας τάσης, κάποιου ρεύµατος και κάποιας συχνότητας σε ενέργεια άλλης τάσης, άλλου ρεύµατος αλλά ίδιας συχνότητας. Αυτή είναι η σπουδαιότερη µετατροπή ηλεκτρικής ενέργειας. Υπάρχουν δύο είδη ηλεκτρικών µηχανών: Μηχανές συνεχούς ρεύµατος (DC) Μηχανές εναλλασσόµενου ρεύµατος (AC) Ασύγχρονες Μηχανές Σύγχρονες Μηχανές Εκτιµάται ότι στην εποχή µας το πλήθος των ασύγχρονων µηχανών αποτελεί το 80% περίπου όλων των ηλεκτρικών µηχανών του πλανήτη. Οι ασύγχρονες µηχανές ξεκινούν από πολύ µικρές ισχύεις της τάξης των µερικών Watt και φθάνουν µέχρι και µερικές δεκάδες ΜWatt. Κατ εξοχήν µετατρέπουν ηλεκτρική ενέργεια προερχόµενη από πηγές µονοφασικής ή τριφασικής εναλλασσόµενης τάσεως σε µηχανικό έργο και το φάσµα των εφαρµογών είναι πάρα πολύ εκτεταµένο. Η χρήση των ασύγχρονων µηχανών ως κινητήρες, τείνει να αποκτήσει την αποκλειστικότητα εκτοπίζοντας ολοένα και περισσότερο τους κινητήρες συνεχούς ρεύµατος. Αυτό οφείλεται σε δύο σηµαντικούς λόγους, πρώτον στην απλή κατασκευαστική µορφή τους, άρα και στη στιβαρότητά τους και στη µακροζωία τους και δεύτερον στις εξαίρετες δυνατότητες ελέγχου της λειτουργικής κατάστασής τους που επέφερε η ανάπτυξη της τεχνολογίας των ηλεκτρονικών µετατροπέων ισχύος. Αντίθετα, οι σύγχρονες µηχανές κατέχουν σχεδόν την αποκλειστικότητα στη µετατροπή της µηχανικής ενέργειας σε ηλεκτρική, το δε µέγεθος ισχύος αυτών ξεκινάει από την τάξη των VA και εκτείνεται έως την τάξη των GVA. Οι σύγχρονες µηχανές είναι πολυπλοκότερες σε σύγκριση µε τις ασύγχρονες µηχανές και γενικά ο έλεγχος της λειτουργίας τους επιτυγχάνεται µε διατάξεις συνθετότερης µορφής. Ως γεννήτριες, οι σύγχρονες µηχανές αποτελούν την «καρδιά» κάθε συστήµατος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, µετατρέποντας την ενέργεια που περιέχεται σε φυσικές πηγές σε ηλεκτρική ενέργεια. Ο ενεργειακός βαθµός απόδοσης των 1

14 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες σύγχρονων µηχανών, ιδιαίτερα όταν η ονοµαστική ισχύς αυτών είναι υψηλή, είναι πολύ µεγάλος και µπορεί να φτάσει έως το 99%. Η αυξανόµενη αξιοποίηση των συµβατικών ενεργειακών πηγών, οι οποίες έχουν αρχίσει να εξαντλούνται, έδωσαν το έναυσµα για τη χρήση ανεξάντλητων πηγών ενέργειας και την παραγωγή ενέργειας από τον άνεµο, το νερό και τον ήλιο. Μέχρι τώρα η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας γινόταν από θερµικά, πυρηνικά και µεγάλα υδροηλεκτρικά εργοστάσια, τα οποία πέραν αυτού υποβάθµιζαν και το γειτονικό περιβάλλον. Αυτές οι εξελίξεις οδήγησαν στην έµφαση παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιµες πηγές ενέργειας ιδιαίτερα και µετά την αύξηση των τιµών των καυσίµων τη δεκαετία του Κυρίαρχο ρόλο σ αυτού του είδους την παραγωγή ενέργειας παίζει η επαγωγική γεννήτρια η οποία γίνεται ολοένα και πιο δηµοφιλής. Ταξινόμηση των επαγωγικών γεννητριών Με βάση την κατασκευή του δροµέα, όπως αναφέρθηκε, χωρίζονται σε µηχανές βραχυκυκλωµένου κλωβού και δακτυλιοφόρου δροµέα. Όσον αφορά τώρα το κινητήριο σύστηµα (σταθερών ή µεταβλητών στροφών) και του τόπου εγκατάστασης (κοντά στο δίκτυο ισχύος ή σε αποµονωµένες τοποθεσίες), χωρίζονται στις εξής κατηγορίες: i. Σταθερών-στροφών σταθερής-συχνότητας (CSCF) ii. Μεταβλητών-στροφών σταθερής-συχνότητας (VSCF) iii. Μεταβλητών-στροφών µεταβλητής συχνότητας (VSVF) Σταθερών-στροφών σταθερής-συχνότητας (CSCF) Σε αυτή την υλοποίηση η ταχύτητα του κινητήριου συστήµατος διατηρείται σταθερή. Μια επαγωγική γεννήτρια µπορεί να λειτουργήσει σε έναν άπειρο ζυγό µε ολίσθηση 1-5% πάνω από τη σύγχρονη ταχύτητα. Μπορούµε να τις χειριστούµε και να τις ελέγξουµε εύκολα, είναι οικονοµικές και δεν παρουσιάζουν προβλήµατα συγχρονισµού. Μεταβλητών-στροφών σταθερής-συχνότητας (VSCF) Στη λειτουργία µεταβλητών στροφών έχουµε µεγαλύτερη απόδοση και µεγαλύτερες δυνατότητες παραγωγής ισχύος, τόσο για χαµηλές όσο και για υψηλές ταχύτητες λειτουργίας. Εδώ έχουµε δύο σηµαντικές υλοποιήσεις: α) γεννήτριες µε AC-DC-AC ζεύξη στο δίκτυο και β) τις γεννήτριες διπλής τροφοδοσίας DFIG (double-fed induction generator). Μεταβλητών-στροφών µεταβλητής συχνότητας (VSVF) Για αυτού του είδους τη λειτουργία, η επαγωγική γεννήτρια µπορεί να χρησιµοποιηθεί για φορτία ανεπαίσθητα στις µεταβολές της συχνότητας και σε αποµονωµένες εφαρµογές, ιδιαίτερα σε αποµακρυσµένα αιολικά πάρκα. [1],[3] 2

15 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες 1.2 ΑΡΧΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΠΑΓΩΓΙΚΗΣ ΓΕΝΝΗΤΡΙΑΣ Όταν ένας επαγωγικός κινητήρας οδηγείται από µια κινητήρια µηχανή σε µια ταχύτητα µεγαλύτερη της σύγχρονης ταχύτητας (n sync ), η φορά της επαγόµενης ροπής αντιστρέφεται και τότε λειτουργεί ως γεννήτρια. Καθώς αυξάνεται η ροπή που εφαρµόζει η κινητήρια µηχανή στον άξονα της επαγωγικής µηχανής, αυξάνεται η ισχύς που παράγει η γεννήτρια. Όπως δείχνει το σχήµα 1.1, υπάρχει κάποια µέγιστη επαγόµενη ροπή κατά τη λειτουργία της µηχανής, όταν αυτή εργάζεται ως γεννήτρια. Αυτή η ροπή ονοµάζεται ροπή αναστροφής (pushover torque) της γεννήτριας. Αν συµβεί η κινητήρια µηχανή να ασκεί στον άξονα της επαγωγικής γεννήτριας ροπή µεγαλύτερη της ροπής αναστροφής, η γεννήτρια θα επιταχυνθεί επικίνδυνα. Χαρακτηριστική Ροπής-Ταχύτητας Ροπή 100% Περιοχή Ευστάθειας Ταχύτητα, % της Σύγχρονης Ταχύτητας Ροπή αναστροφής Σχήµα 1.1 Η χαρακτηριστική ροπής-ταχύτητας µιας επαγωγικής µηχανής στην περιοχή λειτουργίας γεννήτριας Όπως κάθε γεννήτρια, έτσι και η επαγωγική γεννήτρια παρουσιάζει κάποια όρια λειτουργίας. Επειδή στερείται ενός ξεχωριστού κυκλώµατος διέγερσης, η επαγωγική γεννήτρια δεν µπορεί να παράγει άεργο ισχύ. Στην πραγµατικότητα αυτή καταναλώνει άεργο ισχύ και γι αυτό θα πρέπει να συνδέεται σε µια εξωτερική πηγή άεργης ισχύος, ώστε να διατηρείται το µαγνητικό πεδίο του στάτη της. Αυτή η πηγή άεργης ισχύος θα πρέπει επίσης να ρυθµίζει την τάση στα άκρα της γεννήτριας επειδή δεν υφίσταται το ρεύµα διέγερσης, η επαγωγική γεννήτρια δεν είναι ικανή να ρυθµίζει µόνη της την τάση εξόδου της. Κάτω από κανονικές συνθήκες η τάση της γεννήτριας διατηρείται από το εξωτερικό σύστηµα ισχύος στο οποίο είναι συνδεδεµένη. [2] Τα σηµαντικότερα πλεονεκτήµατα αυτής της γεννήτριας είναι το πολύ χαµηλό κόστος, το µικρό µέγεθος, η απουσία ψηκτρών (µηχανή βραχυκυκλωµένου 3

16 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες κλωβού(squirrel cage)), η απουσία ξεχωριστής πηγής συνεχούς ρεύµατος (dc), η εύκολη και αραιή συντήρηση και η αυτοπροστασία απέναντι σε υπερφορτίσεις και βραχυκυκλώµατα(λόγω άµεσης κατάρρευσης της τάσης). Στα µειονεκτήµατα της χρήσης αυτής της γεννήτριας συγκαταλέγονται η ελλιπής ικανότητα ρύθµισης της τάσης, η κατανάλωση αέργου ισχύος όπως προαναφέρθηκε, η εµφάνιση διακυµάνσεων ενεργού ισχύος κατά την κίνηση του δροµέα και η διόγκωση της άεργης φόρτισης κατά την εκκίνηση της µονάδας. [3],[5],[8] 1.3 ΤΡΟΠΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΠΑΓΩΓΙΚΗΣ ΓΕΝΝΗΤΡΙΑΣ Υπάρχουν δύο τρόποι λειτουργίας της επαγωγικής γεννήτριας: Αυτόνοµη λειτουργία Παράλληλη λειτουργία ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ (Αυτοδιεγειρόμενη γεννήτρια) Μια επαγωγική µηχανή είναι δυνατό να συµπεριφέρεται ως µεµονωµένη γεννήτρια, ανεξάρτητα από οποιοδήποτε σύστηµα ισχύος (ανεµογεννήτριες, µικρά υδροηλεκτρικά, αποµονωµένα συστήµατα κλπ.), εφόσον υπάρχουν πυκνωτές οι οποίοι θα παράγουν την απαιτούµενη άεργο ισχύ που καταναλώνει η γεννήτρια αλλά και το οποιοδήποτε συνδεδεµένο φορτίο. Μια τέτοια µεµονωµένη επαγωγική γεννήτρια φαίνεται στο παρακάτω σχήµα. Κινητήριο Σύστηµα Πυκνωτές ιέγερσης AC Φορτίο Σχήµα 1.2 Αυτοδιεγειρόµενη επαγωγική γεννήτρια που τροφοδοτεί φορτίο µε συστοιχία πυκνωτών που τροφοδοτούν το σύστηµα µε άεργο ισχύ Το ρεύµα µαγνήτισης Ι Μ µιας επαγωγικής µηχανής συναρτήσει της τάσης στα άκρα της είναι δυνατόν να υπολογιστεί, αν µετρηθεί το ρεύµα οπλισµού της µηχανής συναρτήσει της τάσης στα άκρα της, όταν αυτή λειτουργεί ως κινητήρας χωρίς φορτίο. Για να παραχθεί ένα δεδοµένο επίπεδο τάσης από µια επαγωγική γεννήτρια θα πρέπει οι εξωτερικοί πυκνωτές της να παράγουν το ρεύµα µαγνήτισης που αντιστοιχεί σ αυτό το επίπεδο. Αν στα άκρα µιας επαγωγικής γεννήτριας συνδεθεί µια τριφασική διάταξη πυκνωτών, η τάση της γεννήτριας κατά τη λειτουργία χωρίς φορτίο βρίσκεται στο σηµείο τοµής της καµπύλης µαγνήτισης της γεννήτριας µε τη χαρακτηριστική φορτίου του πυκνωτή. 4

17 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες V T, NL Eg [V] Μικρή C Χαρακτηριστική Πυκνωτή Καµπύλη Μαγνήτισης Τάση εξόδου γεννήτριας χωρίς φορτίο Μεσαία C Μεγάλη C Ι Μ ή Ι C [A] Σχήµα 1.3 Καµπύλη µαγνήτισης επαγωγικής µηχανής και χαρακτηριστική φορτίου πυκνωτή για διάφορες τιµές χωρητικότητας, κατά τη λειτουργία χωρίς φορτίο. Η χαρακτηριστική φορτίου του πυκνωτή αντιστοιχεί σε συγκεκριµένη συχνότητα Ας σηµειωθεί ότι όσο µεγαλύτερη είναι η χωρητικότητα του πυκνωτή, τόσο µεγαλύτερο είναι το ρεύµα για δεδοµένη τάση. Αυτό το ρεύµα προπορεύεται της τάσης σχεδόν κατά 90 ο. Η τάση στα άκρα µιας γεννήτριας που λειτουργεί χωρίς φορτίο υπολογίζεται µε τη σχεδίαση της χαρακτηριστικής εξόδου της γεννήτριας και της καµπύλης τάσης - ρεύµατος του πυκνωτή στο ίδιο διάγραµµα. Στην τοµή των δύο καµπυλών βρίσκεται το σηµείο όπου η άεργος ισχύς που απαιτεί η γεννήτρια είναι ίση µε την άεργο ισχύ που προσφέρουν οι πυκνωτές. Επίσης αυτό το σηµείο δίνει την τάση εξόδου της γεννήτριας στη λειτουργία χωρίς φορτίο Ανύψωση τάσης στην αυτοδιεγειρόμενη γεννήτρια (SEIG) Όταν µια επαγωγική γεννήτρια αρχίζει να λειτουργεί για πρώτη φορά και ξεκινά την περιστροφή της, η παραµένουσα µαγνήτιση του κυκλώµατος διέγερσης παράγει κάποια µικρή τάση. Αυτή η τάση προκαλεί ένα χωρητικό ρεύµα που αυξάνει την τάση, που αυξάνει περισσότερο το χωρητικό ρεύµα και ούτω καθεξής µέχρι την ανάπτυξη της πλήρους τάσης. Αν στη γεννήτρια συνεχούς ρεύµατος δεν υπήρχε η αρχική παραµένουσα µαγνήτιση, η αυτοδιέγερση της τάσης θα ήταν αδύνατη και το κύκλωµα διέγερσης θα έπρεπε να φορτιστεί. Εντελώς ανάλογα, αν στο δροµέα της επαγωγικής γεννήτριας δεν υπάρχει παραµένουσα µαγνητική ροή, η τάση της δε θα αυτοδιεγερθεί και η µηχανή θα πρέπει αρχικά να λειτουργήσει για λίγο ως κινητήρας, µε σκοπό να αποκτήσει τη αρχική της φόρτιση. Το πιο σοβαρό πρόβληµα µιας επαγωγικής γεννήτριας που λειτουργεί αυτόνοµα, όπως προαναφέρθηκε είναι η ελλιπής ικανότητα ρύθµισης της τάσης, δηλαδή, η τάση εξόδου της µεταβάλλεται σηµαντικά µε τις αλλαγές του φορτίου και ειδικότερα µε τις 5

18 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες αλλαγές του επαγωγικού φορτίου. Σηµειώνεται ότι κατά την επαγωγική φόρτιση η τάση καταρρέει πολύ απότοµα. Αυτό συµβαίνει, διότι οι πυκνωτές σταθερής χωρητικότητας θα πρέπει να τροφοδοτούν µε άεργο ισχύ τόσο τη γεννήτρια, όσο και το φορτίο και µάλιστα η άεργος ισχύς που αποσπάται από το φορτίο µετακινεί το σηµείο λειτουργίας της γεννήτριας προς τα αριστερά της καµπύλης µαγνήτισης προκαλώντας σηµαντική πτώση στην τάση της. Έτσι για επαγωγικά φορτία όπως οι ασύγχρονοι κινητήρες, η εκκίνησή τους είναι πολύ δύσκολη όταν συνδέονται σε ένα σύστηµα ισχύος που τροφοδοτείται από επαγωγική γεννήτρια. Σ αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να χρησιµοποιηθούν ειδικές µέθοδοι για την αύξηση της ενεργού χωρητικότητας κατά την εκκίνηση και για την ελάττωσή της στην κανονική λειτουργία. Η συχνότητα µιας επαγωγικής γεννήτριας µεταβάλλεται µε το φορτίο της εξαιτίας της µορφής που έχει η χαρακτηριστική ροπής ταχύτητάς της. Αλλά, επειδή, η χαρακτηριστική ροπής ταχύτητας στην κανονική λειτουργία της γεννήτριας είναι πολύ απότοµη, η µεταβολή της συνολικής συχνότητας περιορίζεται σε ένα ποσοστό µικρότερο του 5%. Αυτό το ποσοστό µεταβολής είναι αρκετά ικανοποιητικό σε πολλές εφαρµογές όπου οι γεννήτριες λειτουργούν µεµονωµένα ή µόνο σε έκτακτες περιπτώσεις Επιλογή μεγέθους και διάταξης πυκνωτών διέγερσης Σηµαντικό ρόλο στην απόδοση και συµπεριφορά της επαγωγικής γεννήτριας, παίζει η σωστή επιλογή και διάταξη των πυκνωτών διέγερσης. Για σταθερή λειτουργία το µέγεθος της απαιτούµενης χωρητικότητας πρέπει να είναι λίγο µεγαλύτερο από την ελάχιστη που απαιτείται για την αυτοδιέγερση. Όσον αφορά τη µέγιστη τιµή επιλογής της χωρητικότητας είναι επιθυµητό να µην επιλέγεται. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι για ίδιο επίπεδο τάσης, η µεγαλύτερη χωρητικότητα θα κοστίζει περισσότερο. Επιπρόσθετα, αν επιλεγεί µεγαλύτερη τιµή χωρητικότητας, υπάρχει η πιθανότητα το ρεύµα που ρέει στον πυκνωτή να ξεπεράσει την ονοµαστική τιµή του ρεύµατος στάτη, λόγω του γεγονότος ότι χωρητική αντίδραση µειώνεται όσο αυξάνεται η τιµή της χωρητικότητας. Θα πρέπει όµως να σηµειωθεί, ότι υπάρχει επίσης ένα κατώφλι ταχύτητας κάτω από το οποίο υπό οποιαδήποτε τιµή της χωρητικότητας, δεν µπορεί να συµβεί αυτοδιέγερση στη λειτουργία χωρίς φορτίο. Στην περίπτωση όµως που η γεννήτρια τροφοδοτεί φορτίο (ωµικό) υπάρχει και µια µέγιστη ταχύτητα πάνω από την οποία η αυτοδιέγερση δεν µπορεί να διατηρηθεί. Μπορούµε λοιπόν να συµπεράνουµε ότι για µια φορτισµένη γεννήτρια η υψηλή ταχύτητα δεν εξασφαλίζει την αυτοδιέγερση, ενώ για την αφόρτιστη το άνω όριο είναι το µηχανικό όριο της µηχανής. 6

19 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες Στη συνέχεια θα δώσουµε µια αναλυτική έκφραση της ελάχιστης χωρητικότητας που απαιτείται για την αυτοδιέγερση. Σχήµα 1.4 Ισοδύναµο κύκλωµα ασύγχρονης γεννήτριας µε πυκνωτή διέγερσης Για να ικανοποιηθούν οι συνθήκες αυτοδιέγερσης για µια επαγωγική γεννήτρια είναι απαραίτητο η παραµένουσα ηλεκτρεγερτική δύναµη που επάγεται από το ρεύµα, να είναι ικανή να δηµιουργήσει χωρητικό ρεύµα, το οποίο θα οδηγήσει σε αύξηση της ΗΕ του τυλίγµατος του στάτη, I ( x + x ) > σ I x M 1 i. n C C I M = I C Όπου x είναι η επαγωγική αντίδραση του µη κορεσµένου συστήµατος της SEIG. Η µεταβατική διαδικασία της αυτοδιέγερσης λήγει όταν εξαιτίας του κορεσµού του µαγνητικού συστήµατος η αντίδραση x µειώνεται έτσι ώστε I = ( x + x ) = I x C σ 1 M C C Συνεπώς η ελάχιστη χωρητικότητα των πυκνωτών που απαιτούνται για την αυτοδιέγερση µιας SEIG δίνεται από την παρακάτω σχέση: 1 C= ω ( x + x ) 1 σ1 M (1.1) Όπου ω η γωνιακή συχνότητα, και x σ1 και x Μ οι αντιδράσεις σκέδασης στάτη και µέγιστης µαγνήτισης αντίστοιχα. [2],[3],[4],[7],[8],[13],[24],[25] 7

20 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες Παράλληλη Λειτουργία (παραλληλισμένη στο δίκτυο) Στην παράλληλη λειτουργία, η επαγωγική γεννήτρια τροφοδοτεί κάποιο φορτίο συνδεδεµένο σε ένα ηλεκτρικό ενεργειακό σύστηµα. Σ αυτήν την περίπτωση η παροχή και η διατήρηση των κατάλληλων συνθηκών για αυτοδιέγερση δεν είναι υποχρεωτική. Η άεργος ισχύς που απαιτείται για τη δηµιουργία του περιστρεφόµενου πεδίου µέσα στη γεννήτρια παρέχεται απευθείας από το ηλεκτρικό δίκτυο και δεν απαιτούνται πυκνωτές ή άλλη διάταξη αυτοδιέγερσης. Στα πλεονεκτήµατα της παράλληλης λειτουργίας περιλαµβάνεται η απουσία ανάγκης ρύθµισης της ταχύτητας της κινητήριας µηχανής. Σε αντίθεση µε την αυτόνοµη λειτουργία, η ταχύτητα του δροµέα της επαγωγικής γεννήτριας δεν επηρεάζει την ταχύτητα περιστροφής του µαγνητικού πεδίου του δροµέα και κατ επέκταση τη συχνότητα του ρεύµατος και της τάσης στα άκρα της γεννήτριας. Επίσης τυχόν µεταβολές που παρατηρούνται στη φόρτιση του συστήµατος ισχύος δεν επηρεάζουν τη λειτουργία της επαγωγικής γεννήτριας. Σηµαντικό είναι να αναφέρουµε ότι όταν οι επαγωγικές γεννήτριες συνδεθούν στον δίκτυο δεν απαιτείται συγχρονισµός. Κατά τη σύνδεση της γεννήτριας στο δίκτυο, µε την ταχύτητα του δροµέα της διαφορετική (λιγότερο από 10%) από τη σύγχρονη, η επίδρασή της στη λειτουργία του δικτύου είναι αµελητέα. Μετά τη σύνδεση, στις περισσότερες περιπτώσεις, µια νέα τιµή της ταχύτητας του δροµέα τίθεται σε εφαρµογή απεριοδικά και καθορίζεται από την αναλογία των µηχανικών σταθερών της κινητήριας µηχανής και των ηλεκτρικών σταθερών της γεννήτριας. Έτσι αποφεύγεται η έγερση διακυµάνσεων ισχύος στο ηλεκτρικό δίκτυο. Από την άλλη το γεγονός ότι η επαγωγική γεννήτρια απαιτεί άεργο ισχύ από το σύστηµα, αποτελεί ένα επιπλέον «βάρος» για αυτό και πρέπει να αντιµετωπισθεί αναλόγως. [3],[8] Στη συνέχεια της διπλωµατικής εργασίας θα δοθεί ιδιαίτερη έµφαση στην αυτόνοµη λειτουργία της επαγωγικής γεννήτριας, δηλαδή στην αυτοδιεγειρόµενη επαγωγική γεννήτρια SEIG (Self Excited Induction Generator). 1.4 ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ SEIG (Self Excited Induction Generator) Στη διεθνή βιβλιογραφία έχουν προταθεί διάφορα µοντέλα για την ανάλυση της µόνιµης κατάστασης λειτουργίας της SEIG καθώς και της µεταβατικής της συµπεριφοράς. Τα σηµαντικότερα εξ αυτών είναι: Μοντέλο αναφοράς αξόνων D-Q (D-Q Reference Model) Μοντέλο αντιδράσεων (Impedance Based Model) Μοντέλο αγωγιµοτήτων (Admittance Based Model) Μοντέλο τελεστικού κυκλώµατος (Operational Based Model) Μοντέλο Εξισώσεων Ισχύος (Power Based Model) 8

21 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΑΞΟΝΩΝ D-Q (D-Q REFERENCE MODEL) Η χρήση αυτού του µοντέλου ενδείκνυται για τη µελέτη της µεταβατικής συµπεριφοράς της γεννήτριας καθώς και σε συνθήκες ασύµµετρης φόρτισης. Η απεικόνιση του µοντέλου δίνεται στο παρακάτω σχήµα. Σχήµα1.5 Μονοφασικό ισοδύναµο του µοντέλου αναφοράς αξόνων D-Q µε φορτίο σύνθετης αντίστασης Ζ Οι εξισώσεις τάσης δίνονται παρακάτω: Z Rs + pls + 0 pm 0 vd 1+ ZpC v Q Z = 0 Rs + pls + 0 pm v d 1+ ZpC v pm ω q rm Rr + plr ωr Lr ωrm pm ωrlr Rr + plr id i Q i d iq όπου L X + X 2π f 1 m s=, L X + X 2π f 2 m r =, X m M= 2π f Επίσης V Q = - (R L + pl L ) i Q V D = - (Z C ) i D V d και V q = 0 (ο δροµέας είναι βραχυκυκλωµένος) και a) Ζ = R L + pl L (επαγωγικό φορτίο) 9

22 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες b) Ζ = R L (ωµικό φορτίο) c) Ζ = (χωρίς φορτίο) d) Ζ = R L + (1+pC l ) (χωρητικό φορτίο) Οι παραπάνω εξισώσεις λαµβάνουν υπόψη την επίδραση του κορεσµού της µαγνητικής ροής και όχι µόνο τη γραµµική περιοχή της, καθώς η συµπεριφορά της SEIG εξαρτάται αποκλειστικά από τη µη γραµµική χαρακτηριστική της µαγνητικής επαγωγής για να διατηρήσει την αυτοδιέγερση ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ (IMPEDANCE BASED MODEL) Το µοντέλο αυτό χρησιµοποιείται για την αποτίµηση διαφόρων χαρακτηριστικών κατά τη λειτουργία στη µόνιµη κατάσταση αυτόνοµων γεννητριών, όπως το φαινόµενο διαφοροποίησης του άξονα, αλλαγής στον αριθµό των πόλων και η παράλληλη λειτουργία. Χρησιµοποιείται επίσης σε περιπτώσεις ανάλυσης των επιδράσεων των εγχυµένων αρµονικών ρευµάτων, που προέρχονται από τη λειτουργία ηλεκτρονικών µετατροπέων, στις απώλειες της γεννήτριας κατά τη µόνιµη λειτουργία ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΩΝ (ADMITTANCE BASED MODEL) Το µοντέλο αυτό χρησιµοποιείται επίσης κατά τη λειτουργία στη µόνιµη κατάσταση. Για τον καθορισµό της συχνότητας λειτουργίας (F) και της µαγνητικής αντίδρασης (Xm), τα πραγµατικά και φανταστικά µέρη του αθροίσµατος των αγωγιµοτήτων των κλάδων του δροµέα, µαγνήτισης και του στάτη εξισώνονται µε το µηδέν. Αυτή η µέθοδος δίνει µια αλγεβρική έκφραση για τη µαγνητική αντίδραση σε όρους συχνότητας της γεννήτριας και άλλων παραµέτρων της µηχανής και δοθείσης ταχύτητας. Στο µοντέλο του παρακάτω σχήµατος δίνεται το ανά φάση ισοδύναµο µιας επαγωγικής γεννήτριας που τροφοδοτεί ένα ωµικό φορτίο. Παράλληλα αγνοούνται οι απώλειες πυρήνα και η επίδραση των αρµονικών. Σχήµα 1.6 Ανά φάση ισοδύναµο κύκλωµα µιας SEIG του µοντέλου αγωγιµοτήτων 10

23 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες Από το σχήµα αυτό, το συνολικό ρεύµα στον κόµβο a δίνεται από την εξίσωση Ε 1 (Υ 1 +Υ Μ +Υ R ) = 0 (1.2) Έτσι, κατά την αυτοδιέγερση στη µόνιµη κατάσταση λειτουργίας, η ολική αγωγιµότητα πρέπει να είναι µηδέν, αφού Ε1 0 Υ 1 +Υ Μ +Υ R = 0 (1.3) ή Real (Υ 1 +Υ Μ +Υ R ) = 0 (1.4) Imag (Υ 1 +Υ Μ +Υ R ) = 0 (1.5) Όπου ( YC + YL )( YS ) Y1 = Y + Y + Y C L S Y C = 1 Y 1 L = ( R / F ) 2 ( jx C / F ) L Y S 1 = ( R / F) + jx S S Y M = 1 jx M Y R 1 = RR ( ) + F v jx R Οι εξισώσεις 1.4 και 1.5 είναι µη γραµµικές µε τέσσερις αγνώστους: F,X M,X C και v. ύο από αυτούς τους αγνώστους πρέπει να καθοριστούν. Οι άλλοι δύο άγνωστοι µπορούν να βρεθούν λύνοντας την εξίσωση 1.4 για έναν άγνωστο και ο άλλος άγνωστος υπολογίζεται από την εξίσωση 1.5. Έχοντας προσδιορίσει τις δύο άγνωστες παραµέτρους, η συµπεριφορά µόνιµης κατάστασης της γεννήτριας µπορεί να προσδιοριστεί λύνοντας το κύκλωµα του σχήµατος 1.6 µε τη βοήθεια της καµπύλης µαγνήτισης της γεννήτριας. Τα χαρακτηριστικά της συµπεριφοράς της γεννήτριας δίνονται από τις παρακάτω σχέσεις: I S = Eg / F R jx R + jx F F R FX S C L S 2 L C I R = Eg / F RR + X F v R I L = jx CIS R F X L C V = I R T L L P in = 2 3R R F I R F v 2 P = 3 I R out L L 11

24 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες Όπως προαναφέρθηκε υπάρχουν 3 συνθήκες λειτουργίας της αυτοδιεγειρόµενης επαγωγικής γεννήτριας. Η λειτουργία σταθερών στροφών, σταθερής συχνότητας και µεταβλητών στροφών µεταβλητής συχνότητας. Για να επιτύχουµε λειτουργία σταθερών στροφών η γεννήτρια πρέπει να οδηγηθεί από έναν άξονα σταθερών στροφών. Για να επιτύχουµε τάση εξόδου σταθερής συχνότητας, µπορεί να χρησιµοποιηθεί ένας ελεγχόµενος άξονας που θα κινεί τη γεννήτρια. Αν ένας µη ελεγχόµενος άξονας οδηγήσει τη γεννήτρια, η συχνότητα και η ταχύτητα επηρεάζονται από την πηγή ενέργειας. Βασισµένοι στις εξισώσεις 1.4 και 1.5 οι τρεις προαναφερθείσες καταστάσεις λειτουργίας µοντελοποιούνται µαθηµατικά. Αν η γεννήτρια λειτουργεί µε σταθερές στροφές, F και X M αλλάζουν ανάλογα µε το φορτίο και κατ επέκταση θεωρούνται ως οι δύο άγνωστοι. Γι αυτήν την περίπτωση, ένα 5 ης τάξης πολυώνυµο, ανεξάρτητο του Χ Μ, βγαίνει από την εξίσωση 1.4 και η Χ Μ εξίσωση βγαίνει από την εξίσωση 1.5, όπως ακολουθεί: A 5 F 5 +A 4 F 4 +A 3 F 3 +A 2 F 2 +A 1 F+A 0 = 0 (1.6) X M X X = 1 / + [ R / ( F v)] X R X R AC R + R AC + AC (1.7) όπου R3 R 3 R 2 R X R A0 = vrr A1 = RR + R3 + v R3 RL RL RL RL X R R S X S X S A2 = 2vR3 vrr + 2 RL X C RL X C 2 2 X S R S X S X R R R 2 X R A3 = RR R3 + RS + v RS RL X C X C RL X C X C X S X R X S X R A4 = v RR + 2RS A5 = RR + RS X C X C X C X C R = R X / [ F( F R + X )] bc L C L C X = R X / ( F R + X ) bc L C L C R ac R F S = + Rbc X ac X S X bc = R3 = RS + RL Όταν µια SEIG λειτουργεί σε σταθερή συχνότητα, v και Χ Μ πρέπει να θεωρούνται ως άγνωστοι. Γι αυτήν την κατάσταση λειτουργίας η εξίσωση 1.4 µπορεί να απλοποιηθεί στην εξίσωση 1.8 η οποία είναι τετραγωνική εξίσωση του v. Για δοθέν F, X C και R L, η εξίσωση 1.8 µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να υπολογίσουµε το v και µετά το Χ Μ µπορεί να υπολογισθεί από την εξίσωση

25 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες B 2 v 2 +B 1 v+b 0 = 0 (1.8) όπου B R F R X R R F X = R ( ac + ac ) + ac ( R + R ) B R R X FR X = [ R ( ac + ac ) + 2 ac R ] B = R X 2 2 ac R Για τη λειτουργία µεταβλητής συχνότητας στροφών, F και X M επηρεάζονται από τα R L και v. Έτσι F και X M µπορούν να θεωρηθούν ως οι άγνωστες παράµετροι, αλλά οι επιδράσεις R L και v σ αυτούς τους αγνώστους πρέπει ληφθεί υπόψη. Για δοθέντα v, X C και R L, η εξίσωση 1.6 µπορεί να λυθεί για να καθοριστεί το F και το X M µπορεί να υπολογιστεί χρησιµοποιώντας την εξίσωση ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΕΛΕΣΤΙΚΟΥ ΚΥΚΛΩΜΑΤΟΣ (OPERATIONAL CIRCUIT BASED MODEL) Το µοντέλο τελεστικού κυκλώµατος είναι µια εναλλακτική προσέγγιση της ανάλυσης µόνιµης κατάστασης σε µια αυτόνοµη SEIG. Ένα τελεστικό ισοδύναµο κύκλωµα σε όρους του τελεστή p = (1/ω) d/dt ο οποίος αντικαθιστά το F σε ένα προϋπάρχον µοντέλο αντιδράσεων, όπου ω = 2πf. Η λύση ενός 5 ης τάξης πολυωνύµου για επαγωγικής φύσεως φορτίο, δίνει τις τιµές για τα F και Χ Μ ΜΟΝΤΕΛΟ ΕΞΙΣΩΣΕΩΝ ΙΣΧΥΟΣ (POWER BASED MODEL) Τα προαναφερθέντα µοντέλα είναι δύσκολο να επεκταθούν για ένα σύστηµα πολλών µηχανών, όπως για παράδειγµα υβριδικά συστήµατα ανεµογεννητριών ντιζελογεννητριών τα οποία έχουν και σύγχρονες και ασύγχρονες γεννήτριες, αφού αυτά τα µοντέλα βασίζονται σε εξισώσεις τάσεων ρευµάτων. Επιπρόσθετα, η διακύµανση της ολίσθησης, πολύ σηµαντική παράµετρος στα αιολικά συστήµατα εξαιτίας της κυµαινόµενης φύσης του αέρα, δεν είχε ληφθεί υπόψη στα παραπάνω µαθηµατικά µοντέλα. [3],[5],[7],[9],[15],[16] 13

26 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες 1.5 ΑΝΑΛΥΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΜΟΝΙΜΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Η ανάλυση λειτουργίας µόνιµης κατάστασης είναι άµεσου ενδιαφέροντος τόσο από άποψη σχεδιασµού, όσο και από άποψη λειτουργικότητας της SEIG. Για την κατάσταση µόνιµης λειτουργίας γίνονται οι ακόλουθες υποθέσεις: i. Η αντίδραση σκέδασης του στάτη και του δροµέα είναι ίσες στο ανά µονάδα σύστηµα κάτι που ισχύει γενικά στις επαγωγικές µηχανές. ii. iii. iv. Οι απώλειες του πυρήνα είναι συνήθως αµελητέες, αν και η ανάλυση µπορεί να επεκταθεί λαµβάνοντάς τες υπόψη. Οι αρµονικές στα πεδία της συχνότητας και του χρόνου στις κυµατοµορφές των επαγόµενων τάσεων και ρευµάτων αµελούνται, κάτι που ισχύει για καλά σχεδιασµένες µηχανές. Όλες οι παράµετροι θεωρούνται σταθερές και ανεξάρτητες του κορεσµού, εκτός της µαγνητικής αντίδρασης. Η αντίδραση µαγνήτισης εξαρτάται από τη µαγνητική χαρακτηριστική της µηχανής. Στο παρακάτω σχήµα φαίνεται η µαγνητική χαρακτηριστική της µηχανής, η οποία συσχετίζει την τάση διακένου Vg/F (κανονικοποιηµένη στη βάση της συχνότητας) συναρτήσει της µαγνητικής αντίδρασης Χ Μ. Αντίδραση Μαγνήτισης Xm (p.u.) Σχήµα 1.7 Μεταβολή του λόγου Vg/F συναρτήσει της µαγνητικής αντίδρασης X M Παρατηρούµε ότι όσο αυξάνεται η τάση, η µαγνητική ροή του διακένου οδηγεί τη µηχανή στον κορεσµό. Αντιστοίχως η µαγνητική αντίδραση σταδιακά µειώνεται 14

27 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες µέχρι να επέλθει µια ισορροπία µεταξύ ενεργής και αέργου ισχύος µεταξύ της µηχανής και του τερµατικού φορτίου. Το σηµείο ισορροπίας καθορίζεται από τα χαρακτηριστικά του κόρου, τη χωρητικότητα διέγερσης, την ταχύτητα του δροµέα και το τερµατικό φορτίο. Σε ένα αποµονωµένο σύστηµα ισχύος, η τερµατική τάση και η συχνότητα είναι άγνωστες ποσότητες και πρέπει να υπολογιστούν για δεδοµένη ταχύτητα, χωρητικότητα και σύνθετη αντίσταση φορτίου. Κατά καιρούς έχουν προταθεί διάφορες τεχνικές επίλυσης για την εύρεση των άγνωστων ποσοτήτων, οι οποίες χρησιµοποιούν τα διάφορα µοντέλα που έχουν αναλυθεί πιο πάνω, και θα παρατεθούν στη συνέχεια. Η πρώτη τεχνική επίλυσης χρησιµοποιεί το µοντέλο αντιδράσεων. ύο µη γραµµικές εξισώσεις, που είναι τα πραγµατικά και φανταστικά µέρη των αντιδράσεων, λύνονται για δύο αγνώστους F και Χ Μ χρησιµοποιώντας τη µέθοδο Newton - Rapshon. Μια άλλη τεχνική χρησιµοποιεί το µοντέλο αγωγιµοτήτων για να εξάγει µια εξίσωση κόµβων και µετά διαχωρίζεται σε πραγµατικό και φανταστικό µέρος έτσι ώστε να λυθεί αρχικά για την F και µετά για το Χ Μ αντικαθιστώντας την τιµή της F. Μια τρίτη µέθοδος αφορά το σχηµατισµό µιας αλγεβρικής εξίσωσης που λύνεται για µια αρχική τιµή της F και µετά χρησιµοποιείται η µέθοδος του Secant για την εύρεση της ακριβής λύσης. Τεχνικές που χρησιµοποιούν την επαναληπτική µέθοδο έχουν επίσης προταθεί, στις οποίες υποθέτουµε µια αρχική τιµή της F και έπειτα λύνοντας την εξίσωση χρησιµοποιώντας τη νέα τιµή και µε χρήση µικρού βήµατος συγκλίνουµε στο τελικό αποτέλεσµα. Τέλος θα πρέπει να αναφερθούµε και στην επαναληπτική τεχνική, η οποία χρησιµοποιεί ένα ακριβές ισοδύναµο κύκλωµα και ένα µαθηµατικό µοντέλο για την καµπύλη Β-Η και η λύση ελαχιστοποιείται σε µια µη γραµµική εξίσωση της F ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΙΜΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΧΩΡΙΣ ΦΟΡΤΙΟ Την καµπύλη µαγνήτισης χωρίς φορτίο, η οποία φαίνεται στο σχήµα 1.3, µπορούµε να την προσδιορίσουµε από την ονοµαστική συχνότητα στην οποία λειτουργεί η µηχανή. Η συµπεριφορά της µηχανής κατά την απουσία φόρτισης αποτυπώνεται χρησιµοποιώντας έναν σύγχρονο κινητήρα ως κινητήρια µηχανή και µια µεταβλητή πηγή ηµιτονοειδούς τάσης. Η πηγή τάσης εφαρµόζεται στο στάτη της επαγωγικής γεννήτριας και παράλληλα ο δροµέας της οδηγείται από το σύγχρονο κινητήρα στη σύγχρονη ταχύτητα της µηχανής. Είναι γνωστό ότι το ρεύµα µαγνήτισης είναι η διαφορά µεταξύ του ρεύµατος του στάτη και του ρεύµατος δροµέα αναφερόµενο στη µεριά του στάτη. Στην περίπτωση που η ολίσθηση είναι πολύ µικρή, πρακτικά µηδενική, θεωρούµε τον κλάδο που αντιστοιχεί στο δροµέα στο ισοδύναµο κύκλωµα (Σχ. 1.4), ως ανοιχτοκύκλωµα. Έτσι το ρεύµα του κλάδου µαγνήτισης είναι στην ουσία το ρεύµα που µετράµε στο στάτη όταν δεν υπάρχει φορτίο. Το σηµείο λειτουργίας της γεννήτριας καθώς και η τερµατική τάση εξόδου της βρίσκονται στην τοµή της καµπύλης µαγνήτισης µε τη χαρακτηριστική φορτίου του πυκνωτή (Σχ. 1.3), στο σηµείο δηλαδή που οι πυκνωτές διέγερσης τροφοδοτούν επακριβώς τις ανάγκες αέργου ισχύος της γεννήτριας. 15

28 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΙΜΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΜΕ ΦΟΡΤΙΟ Όταν µια αυτοδιεγειρόµενη επαγωγική γεννήτρια τροφοδοτεί κάποιο φορτίο, το πλάτος και η συχνότητα της ηλεκτρεγερτικής δύναµης που αναπτύσσεται επηρεάζονται από την ταχύτητα του κινητήριου συστήµατος, τη χωρητικότητα της συστοιχίας των πυκνωτών καθώς και από τη σύνθετη αντίσταση του φορτίου. Για να απλοποιήσουµε την ανάλυση, υποθέτουµε ότι έχουµε καθαρά ωµικό φορτίο, αµελούµε τις απώλειες και κρατάµε την ταχύτητα του δροµέα σταθερή. Στην περίπτωση αυτή αύξηση του φορτίου (Ρout) θα έχει ως αποτέλεσµα την πτώση της συχνότητας του στάτη ώστε να παρέχει µεγαλύτερη ροπή και να ανταπεξέλθει στη ζήτηση ενεργού ισχύος. Αυτό φαίνεται στο σχήµα 1.7 Ροπή SEIG [Nm] Ταχύτητα ροµέα [rpm] Σχήµα 1.8 Χαρακτηριστική ροπής - ταχύτητας µιας SEIG, f s1 >f s2 Το αρχικό σηµείο λειτουργίας ήταν το Α (Σχ. 1.7) και η συχνότητα f s1. Όταν η ζήτηση ισχύος αυξάνει, η σύγχρονη συχνότητα µειώνεται από f s1 σε f s2 και το νέο σηµείο λειτουργίας µόνιµης κατάστασης είναι το σηµείο Β. Η µείωση στη σύγχρονη συχνότητα προκαλεί µείωση της επαγόµενης ΗΕ στην ίδια αναλογία, αν ο λόγος ΗΕ /fs µένει σταθερός. Επιπλέον, η µείωση στην f s αλλάζει την κλίση της χαρακτηριστικής φόρτισης του πυκνωτή από Z C1 σε Z C2 όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήµα σύµφωνα µε την ακόλουθη σχέση: Z C 1 = (1.9) 2π fsc 16

29 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες Σχήµα 1.9 Χαρακτηριστική µαγνήτισης και χαρακτηριστικές φόρτισης του πυκνωτή µιας SEIG µε φορτίο, f s1 >f s2 Η επαγόµενη ΗΕ θα µπορούσε να αυξηθεί, αν η κλίση της Z C γυρίσει στην προηγούµενη τιµή της (αυξάνοντας την τιµή της χωρητικότητας των πυκνωτών). Αφού η σύγχρονη παραµένει f s2, το νέο σηµείο λειτουργίας µόνιµης κατάστασης θα είναι τώρα το C ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΜΟΝΙΜΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Συµπεριφορά τάσης κατά τη φόρτιση (ωµική, επαγωγική) i. Το όριο εύρους λειτουργίας της SEIG αυξάνει µε την ταχύτητα λειτουργίας ii. Οι απώλειες πυρήνα οδηγούν σε ελαφρά µείωση της τερµατικής τάσης iii. Μεγάλη διακύµανση ωµικού φορτίου δεν οδηγεί σε σηµαντική διακύµανση της τερµατικής τάσης Συµπεριφορά συχνότητας κατά τη φόρτιση (ωµική, επαγωγική) i. Για δοθέν φορτίο η παραγόµενη συχνότητα είναι απόλυτα εξαρτηµένη από την ταχύτητα λειτουργίας ii. Οι επιδράσεις απωλειών πυρήνα στην παραγόµενη συχνότητα είναι αµελητέες iii. Η επιλογή ταχύτητας είναι σηµαντική για να πάρουµε την ονοµαστική συχνότητα 17

30 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες Απαιτήσεις αέργου ισχύος κατά τη φόρτιση (ωµική, επαγωγική) i. Οι απαιτήσεις αέργου ισχύος αυξάνουν µε το φορτίο για λειτουργία σταθερών στροφών ii. Η επίδραση των απωλειών πυρήνα στις απαιτήσεις αέργου ισχύος είναι αµελητέες υπό την προϋπόθεση ότι η ταχύτητα διατηρείται σταθερή iii. Οι απαιτήσεις αέργου ισχύος µπορούν να αντισταθµιστούν µέσω του ελέγχου της ταχύτητας, αλλά µε επίδραση στη συχνότητα, πράγµα ανεπιθύµητο σε ευαίσθητα στη συχνότητα φορτία iv. Οι απαιτήσεις αέργου ισχύος αυξάνουν όσο ο συντελεστής ισχύος µετατοπίζεται από µοναδιαίος σε επαγωγικός επηρεάζοντας και την τιµή της χωρητικότητας διέγερσης Ρεύµα στάτη κατά τη φόρτιση (ωµική, επαγωγική) i. Όσο η χωρητικότητα διέγερσης µειώνεται µε αύξηση της ταχύτητας, έχουµε µείωση του χωρητικού ρεύµατος για δοθέν φορτίο. Κατά συνέπεια το ρεύµα στάτη µειώνεται µε αύξηση της ταχύτητας λειτουργίας. ii. Για λειτουργία σταθερών στροφών, το ρεύµα στάτη αυξάνεται µε το φορτίο εξαιτίας της αύξησης ενεργού και αέργου ισχύος. Αποδοτικότητα κατά τη φόρτιση (ωµική, επαγωγική) i. Για το ίδιο φορτίο, η αποδοτικότητα αυξάνεται µε αύξηση στην ταχύτητα λειτουργίας και οφείλεται στη µείωση του ρεύµατος του στάτη ii. Οι απώλειες πυρήνα επιδρούν άµεσα στην αποδοτικότητας της γεννήτριας Σηµαντικό ρόλο στη απόδοση της γεννήτριας κατά τη λειτουργία µόνιµης κατάστασης παίζει η ευελιξία αλλαγής των πόλων(4/6), που αυτή χρησιµοποιεί. Έχει αποδειχθεί ότι σε χαµηλές ταχύτητες του κινητήριου συστήµατος, η γεννήτρια πρέπει να λειτουργεί µε µεγαλύτερο αριθµό πόλων (6), ενώ σε µεγαλύτερες ταχύτητες πρέπει να λειτουργεί µε µικρότερο αριθµό πόλων (4), έτσι ώστε να µειωθούν οι ανάγκες διέγερσης σε ένα µεγάλο εύρος ταχυτήτων. Έχει παρατηρηθεί ότι οι ανάγκες πυκνωτών διέγερσης πέφτουν στο 44%, µικρότερο ρεύµα στο στάτη και η ισχύς εξόδου είναι περίπου δυόµισι φορές µεγαλύτερη στην τετραπολική µηχανή σε σύγκριση µε την εξαπολική, κάτι που οδηγεί σε καλύτερη αξιοποίηση της γεννήτριας. Τέλος, µια άλλη σηµαντική παράµετρος στην απόδοση της αυτοδιεγειρόµενης επαγωγικής γεννήτριας στη µόνιµη κατάσταση λειτουργίας είναι η χρήση µετασχηµατιστή στα τερµατικά άκρα της γεννήτριας, για την τροφοδότηση φορτίων σε διάφορα επίπεδα τάσης ή για την ανύψωση της τερµατικής τάσης. Ο µετασχηµατιστής τείνει να έρχεται σε κορεσµό σε υψηλότερες ταχύτητες και γι αυτό απορροφά την πλεονάζουσα άεργο ισχύ, περιορίζει την αύξηση της τερµατικής τάσης και βελτιώνει τη ρύθµιση τάσης. Στα αρνητικά της χρήσης του µετασχηµατιστή σηµειώνεται η επιπρόσθετη απουσία γραµµικότητας, η οποία κάνει την ανάλυση ιδιαίτερα πολύπλοκη. [3],[6],[7],[12],[28] 18

31 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες 1.6 ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗΣ/ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Οι περισσότερες µελέτες που αφορούν την ανάλυση µεταβατικής κατάστασης σχετίζονται µε την ανύψωση τάσης εξαιτίας της αυτοδιέγερσης και τις διαταραχές φορτίου. Για την ανάλυση αυτή απαιτείται η κατάλληλη χρήση µαθηµατικού µοντέλου της γεννήτριας και αυτό είναι το µοντέλο αναφοράς αξόνων D-Q. Η δυναµική συµπεριφορά κάθε γεννήτριας καθορίζεται εκτός από τα χαρακτηριστικά της και από τον τρόπο συνδεσµολογίας της. Υπάρχουν δύο κυρίαρχα είδη συνδεσµολογιών : Συνδεσµολογία simple - shunt Συνδεσµολογία short - shunt ΣΥΝΔΕΣΜΟΛΟΓΙΑ SIMPLE - SHUNT Σ αυτή τη συνδεσµολογία, µόνο ένας πυκνωτής συνδέεται παράλληλα στη µηχανή. Η ελλιπής ρύθµιση τάσης της SEIG είναι εµφανής ήδη από τη χαρακτηριστική µόνιµης κατάστασης για διαφορετικές τιµές χωρητικότητας. Επιπλέον για συγκεκριµένη χωρητικότητα υπάρχει µια µέγιστη ισχύς εξόδου που µπορεί να εξαχθεί από τη γεννήτρια και αντιστοιχεί στη µέγιστη επιτρεπόµενη τάση στη λειτουργία χωρίς φορτίο. Αν η γεννήτρια φορτιστεί πέρα από αυτό το σηµείο, γίνεται ασταθής και αποδιεγείρεται Διαταραχή φορτίου Μια αυτοδιεγειρόµενη επαγωγική γεννήτρια µπορεί να συντηρήσει µικρά φορτία που εφαρµόζονται ξαφνικά και η SEIG γρήγορα επανέρχεται σε µια νέα τιµή της µόνιµης κατάστασης. Παρόλα αυτά εάν εφαρµοστεί στα άκρα της ένα σχετικά µεγάλο φορτίο, η τάση της µηχανής καταρρέει απότοµα εξαιτίας της αποδιέγερσης Ξαφνικό βραχυκύκλωμα Από τις προηγούµενες αναλύσεις µπορεί εύκολα να προβλεφθεί ότι η SEIG δε µπορεί να διατηρήσει την αυτοδιέγερση όταν συµβεί βραχυκύκλωµα στα άκρα του φορτίου. Κατά τη διάρκεια του βραχυκυκλώµατος διαπερνά το κύκλωµα ένα ξαφνικό ρεύµα πολύ µικρής διάρκειας, το πλάτος του οποίου εξαρτάται από την υπάρχουσα τάση στα άκρα του πυκνωτή τη στιγµή του βραχυκυκλώµατος. Επίσης, δεν παρουσιάζονται αξιοσηµείωτες εξάρσεις στην τάση, η οποία καταρρέει σχεδόν αµέσως καθώς η µηχανή αποδιεγείρεται. Παρόλο που σε ορισµένες περιπτώσεις η απώλεια διέγερσης της γεννήτριας εξαιτίας υπερφόρτισης ή βραχυκυκλώµατος µπορεί να είναι θετική σε κάποιες κρίσιµες εφαρµογές µπορεί να αποδειχθεί καταστροφική. Το πρόβληµα επιτείνεται περαιτέρω από την αβεβαιότητα επαναδιέγερσης της µηχανής µετά από βραχυκύκλωµα εκτός κι αν παρέχουµε κάποια φόρτιση. Επίσης η αποδιέγερση της µηχανής είναι τόσο γρήγορη που δεν είναι ικανή να διατηρήσει το ρεύµα σφάλµατος 19

32 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες για να ενεργοποιήσει τις προστατευτικές διατάξεις υπερρεύµατος. Έτσι για πολλές κρίσιµες εφαρµογές υπάρχει κάποιο σύστηµα υποστήριξης για τις SEIG. Αυτά τα συστήµατα παράγουν ρεύµα µεγαλύτερου του ονοµαστικού για επαρκές χρονικό διάστηµα ώστε να διασφαλίσουν τη γρήγορη εκκαθάριση του σφάλµατος και να διασφαλίσουν την ακεραιότητα του συστήµατος ισχύος Ανύψωση τάσης υπό φορτίο Μια SEIG συνδεσµολογίας simple shunt δεν αυτοδιεγείρεται αν έχει ήδη συνδεδεµένο κάποιο φορτίο. Αντί αυτού ο µικρός παραµένων µαγνητισµός της µηχανής µειώνεται σε πολύ χαµηλό επίπεδο και έχει ως αποτέλεσµα τη δύσκολη επαναδιέγερση της µηχανής, κατάσταση όµοια µε αυτή που συµβαίνει µετά από κάποιο βραχυκύκλωµα. Συνεπώς, εκτός από την ελλιπή ρύθµιση τάσης, αυτής της συνδεσµολογίας η γεννήτρια έχει χαµηλή ικανότητα υπερφόρτισης και υποφέρει από προβλήµατα που σχετίζονται µε την απώλεια διέγερσης κατά το βραχυκύκλωµα ή κατά τη διατήρηση συνθηκών υπερφόρτισης. Σχήµα 1.10 Μεταβατική απόκριση µιας simple shunt SEIG α. ανύψωση τάσης b. εφαρµογή φορτίου c. υπερφόρτιση d. βραχυκύκλωµα ΣΥΝΔΕΣΜΟΛΟΓΙΑ SHORT - SHUNT Αυτή η συνδεσµολογία αντιστοιχεί στη βέλτιστη τιµή πυκνωτών για την ελάχιστη ρύθµιση τάσης. Η χαρακτηριστική φορτίου µόνιµης κατάστασης (τάση συναρτήσει της ισχύος εξόδου) είναι σχεδόν ευθεία γραµµή παράλληλη στον άξονα της ισχύος εξόδου Εφαρμογή φορτίου Κατά την εφαρµογή ονοµαστικού φορτίου στην ήδη διεγερµένη γεννήτρια δεν παρατηρείται έξαρση τάσης ή ρεύµατος και η γεννήτρια επανέρχεται γρήγορα σε ένα νέο σηµείο λειτουργίας µόνιµης κατάστασης Διαταραχή φορτίου Αφότου η επαγωγική γεννήτρια φτάσει στην ονοµαστική τάση χωρίς φορτίο και εφαρµοστεί φορτίο µεγαλύτερο του ονοµαστικού, οι τάσεις και τα ρεύµατα 20

33 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες επανέρχονται σε νέες τιµές της νέας κατάστασης αναδεικνύοντας την υψηλή δυνατότητα υπερφόρτισης και την καλή µεταβατική απόκριση της short shunt SEIG. Επίσης, κατά την εφαρµογή ή απόρριψη φορτίου δεν υπάρχει σοβαρή υπερύψωση ή βύθιση τάσης ή ρεύµατος Συνθήκες σφάλματος και βραχυκυκλώματος Αφορά τις περιπτώσεις τριφασικού σφάλµατος και βραχυκυκλώµατος. Βραχυκύκλωμα στο φορτίο Αυτή είναι η πιο πιθανή περίπτωση σφάλµατος. Η απόκριση του συστήµατος στην εφαρµογή και την αποµόνωση βραχυκυκλώµατος στο φορτίο είναι τέτοια που δεν επιτρέπει στη γεννήτρια να αποδιεγερθεί και συνεχίζει να τροφοδοτεί το σφάλµα. Ένα µεγάλο ρεύµα διαπερνά τους πυκνωτές οι οποίοι τώρα φορτίζονται σε υψηλότερη τάση. Υπό αυτή τη συνθήκη, η εν σειρά πυκνωτές είναι παράλληλα µε τους εν παραλλήλω πυκνωτές και υπερδιεγείρουν τη µηχανή, η οποία τώρα λειτουργεί σε συνθήκες χωρίς φορτίο. Πλέον, η καθαρή χωρητικότητα είναι µεγαλύτερη από αυτή που απαιτείται για τη δηµιουργία ονοµαστικής τάσης χωρίς φορτίο και έχει ως αποτέλεσµα τη δηµιουργία πολύ µεγάλων τάσεων και ρευµάτων στη µηχανή. Ενώ το µέγεθος των εν παραλλήλω πυκνωτών εξαρτάται από την τάση, αυτό των εν σειρά πυκνωτών εξαρτάται από το ρεύµα. Έτσι, η ονοµαστική τάση των εν παραλλήλω πυκνωτών αντιστοιχεί στην ονοµαστική τάση τροφοδοσίας και το ονοµαστικό ρεύµα των εν σειρά πυκνωτών αντιστοιχεί στο ονοµαστικό ρεύµα φορτίου. Επίσης, οι χρονικές σταθερές των πυκνωτών υπερισχύουν του βραχυκυκλώµατος στο φορτίο. Σε αντίθεση µε τη συνδεσµολογία simple shunt πλέον υπάρχει επαρκής ποσότητα ρεύµατος που τροφοδοτεί το σφάλµα και ενεργοποιεί τις προστατευτικές διατάξεις υπερρεύµατος. Έτσι, η ανάγκη ύπαρξης ξεχωριστού βοηθητικού συστήµατος διέγερσης είναι περιττή και απλοποιεί τη συνολική διάταξη. Βραχυκύκλωμα στα άκρα της μηχανής Όπως και στην περίπτωση της simple shunt SΕIG, η µηχανή αποδιεγείρεται άµεσα. Βραχυκύκλωμα στα άκρα των εν σειρά πυκνωτών Αν στη µηχανή εφαρµοστεί φορτίο µεγαλύτερο του ονοµαστικού και φτάσει τα λειτουργία µόνιµης κατάστασης εφαρµόζουµε βραχυκύκλωµα στους εν σειρά πυκνωτές. Η εφαρµογή βραχυκυκλώµατος στους εν σειρά πυκνωτές σηµαίνει την αποµόνωσή τους και καταλήγουµε στη συνδεσµολογία simple shunt µε µόνο τους εν παραλλήλω πυκνωτές συνδεδεµένους στη µηχανή. Οι εν παραλλήλω πυκνωτές από µόνο τους δεν µπορούν να καλύψουν τις άεργες ανάγκες του συστήµατος σε τόσο µεγάλο φορτίο και η γεννήτρια αποδιεγείρεται. Εάν οι εν σειρά πυκνωτές αποµονωθούν σε συνθήκες ελαφριάς φόρτισης τότε η γεννήτρια καταλήγει σε µια σταθερή κατάσταση, στην οποία υποθέτουµε ίδια συµπεριφορά µε τη συνδεσµολογία simple shunt. 21

34 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες Επαναδιέγερση και ανύψωση τάσης υπό φορτίο Μετά την αποδιέγερση της γεννήτριας εξαιτίας βραχυκυκλώµατος στα άκρα της µηχανής, η short shunt SΕIG επαναδιεγείρεται µε την αφαίρεση του σφάλµατος. Στην πραγµατικότητα η short shunt SΕIG όχι µόνο ανυψώνει την τάση µετά την απώλεια της διέγερσης, αλλά το κάνει ακόµα και αν το φορτίο είναι ήδη συνδεδεµένο πάνω της. Σχήµα 1.11 Ανύψωση τάσης υπό φορτίο στην short shunt SEIG Εναλλακτικά, µια πολύ γρήγορη ανύψωση της τάσης µπορεί να επιτευχθεί βραχυκυκλώνοντας στιγµιαία το φορτίο. Συγκρινόµενη µε τη διαδικασία ανύψωσης τάσης στη simple shunt SEIG, αυτή τη φορά, η ανύψωση είναι πολύ πιο γρήγορη εξαιτίας της ενίσχυσης που προσφέρουν στη διέγερση οι εν σειρά πυκνωτές. Σχήµα 1.12 Γρήγορη ανύψωση τάσης στη short shunt SEIG Όταν η αποδιέγερση συµβεί στη simple shunt SEIG εξαιτίας βραχυκυκλώµατος, η αποµένουσα µαγνητική ροή στη µηχανή πέφτει σε τόσο χαµηλό επίπεδο που οι εν παραλλήλω πυκνωτές δεν µπορούν να βοηθήσουν στην επαναδιέγερση. Αντιθέτως στην περίπτωση της short shunt συνδεσµολογίας, ο συνδυασµός εν σειρά και εν παραλλήλω πυκνωτών είναι αρκετός για να ανυψώσει τη µικρή παραµένουσα µαγνητική ροή και ανυψώνει την τάση. 22

35 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες Σχήµα 1.13 Μεταβατική απόκριση της short shunt SEIG a. εφαρµογή φορτίου b. διαταραχή c,d,e βραχυκύκλωµα στο φορτίο, στη µηχανή, στους εν σειρά πυκνωτές αντίστοιχα ΔΙΕΓΕΡΣΗ ΥΠΟ ΑΣΥΜΜΕΤΡΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΠΥΚΝΩΤΩΝ Ένα άλλο σηµαντικό χαρακτηριστικό που επηρεάζει τη µεταβατική απόκριση µιας αυτοδιεγειρόµενης επαγωγικής γεννήτριας είναι η διέγερσή της υπό ασύµµετρη λειτουργία των πυκνωτών διέγερσης. Μπορούµε να διακρίνουµε τέσσερις σηµαντικές περιπτώσεις ασύµµετρης διέγερσης που επηρεάζουν τη µεταβατική απόκριση. Αυτές είναι: Ανύψωση τάσης υπό συνθήκες συµµετρικής διέγερσης χωρίς φορτίο Ξαφνική αποσύνδεση ενός πυκνωτή διέγερσης µε γραµµή ουδετέρου Ξαφνική αποσύνδεση δύο πυκνωτών διέγερσης µε γραµµή ουδετέρου Ξαφνική αποσύνδεση ενός πυκνωτή διέγερσης χωρίς γραµµή ουδετέρου Ανύψωση τάσης υπό συνθήκες συμμετρικής διέγερσης χωρίς φορτίο Αφού οι πυκνωτές διέγερσης είναι ίδιοι, όλο το σύστηµα βρίσκεται υπό τριφασική συµµετρία. Έτσι οι µεταβατικές αποκρίσεις εδώ είναι ανεξάρτητες της σύνθετης αντίστασης Ζ του ουδετέρου. Το µόνο αξιοσηµείωτο είναι µια πολύ µικρή πτώση της ταχύτητας του δροµέα αµέσως αφότου φτάσει η τάση το µέγιστο, η οποία επανακάµπτει σχεδόν αµέσως. 23

36 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες Ξαφνική αποσύνδεση ενός πυκνωτή διέγερσης με γραμμή ουδετέρου Όταν ένας από τους τρεις πυκνωτές διέγερσης αποκοπεί υπό συνθήκες συµµετρικής διέγερσης, η SEIG έχει πλέον µόνο δύο πυκνωτές για να δηµιουργήσουν τη διέγερση. Παρατηρείται µια µικρή πτώση τάσης στη γραµµή η οποία (τάση), γρήγορα επιστρέφει στην τιµή της µόνιµης κατάστασης. Η απόκριση του ρεύµατος γραµµής είναι παρόµοια µε αυτή της τάσης. Η ταχύτητα του δροµέα πέφτει σε µια χαµηλότερη τιµή και διατηρείται σε αυτή µε µικρές µικρού πλάτους ταλαντώσεις Ξαφνική αποσύνδεση δύο πυκνωτών διέγερσης με γραμμή ουδετέρου Όταν δύο από τους τρεις πυκνωτές διέγερσης αποκοπούν υπό συνθήκες συµµετρικής διέγερσης, η SEIG έχει πλέον µόνο έναν πυκνωτή για να δηµιουργήσει τη διέγερση. Η ύπαρξη µόνο ενός ενεργού πυκνωτή δεν είναι αρκετή για να διατηρήσει την αυτοδιέγερση, η φασική τάση καταρρέει και σταδιακά πέφτει στο µηδέν. Το ρεύµα επίσης καταρρέει στο µηδέν εξαιτίας της κατάρρευσης της τάσης. Η ταχύτητα του δροµέα πέφτει αισθητά και µάλιστα περισσότερο από όταν αποκοπεί µόνο ένας πυκνωτής και ταλαντώνεται µε µικρό πλάτος γύρω από µια τιµή µόνιµης κατάστασης Ξαφνική αποσύνδεση ενός πυκνωτή διέγερσης χωρίς γραμμή ουδετέρου Με τη γραµµή του ουδετέρου αποκοµµένη η σύνθετη αντίσταση του ουδετέρου Ζ απειρίζεται. Όταν ένας από τους τρεις πυκνωτές διέγερσης αποκοπεί υπό συνθήκες συµµετρικής διέγερσης, η SEIG έχει πλέον µόνο δύο πυκνωτές για να δηµιουργήσουν τη διέγερση. Η αυτοδιέγερση γίνεται πλέον ασύµµετρη και η τάση της γραµµής πέφτει αισθητά, ανακάµπτει σε µια νέα µόνιµη κατάσταση σιγά σιγά, όµως σε χαµηλότερη τιµή της αρχικής. Ως συµπέρασµα µπορούµε να πούµε ότι έχουµε µικρότερη πτώση τάσης και µικρότερους χρόνους ανάκαµψης, όταν κατά τη διάρκεια δυναµικών καταστάσεων είναι ενεργοποιηµένη η γραµµή ουδετέρου. Τέλος θα πρέπει είναι να αναφέρουµε ότι η µεταβατική απόκριση αλλάζει σε περιπτώσεις συµµετρικών ή ασύµµετρων σφαλµάτων, συµµετρικών ή ασύµµετρων φορτίσεων και άλλων καταστάσεων του συστήµατος που δεν εµπίπτουν στο σκοπό αυτής της διπλωµατικής εργασίας. [3],[15],[16],[17],[18] 24

37 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες 1.7 ΘΕΜΑΤΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΑΣΗΣ Η ανάγκη για υποστήριξη αέργου ισχύος και η ελλιπής ρύθµιση τάσης είναι τα δύο µεγαλύτερα µειονεκτήµατα των επαγωγικών γεννητριών. Οι επαγωγικές γεννήτριες όπως και τα φορτία, τα οποία είναι γενικά επαγωγικής φύσεως, απαιτούν τροφοδοσία αέργου ισχύος. Η ασύµµετρη τροφοδοσία αέργου ισχύος οδηγεί σε διακύµανση της τάσης κατά τη λειτουργία. Για την αντιµετώπιση των παραπάνω προβληµάτων έχουν προταθεί διάφορες λύσεις: ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΠΥΚΝΩΤΩΝ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗΣ Η πρώτη από αυτές αφορά τη χρήση πυκνωτών αντιστάθµισης και το είδος συνδεσµολογίας τους, πράγµα που έχει αναλυθεί και σε προηγούµενη ενότητα. Από τις διάφορες αναλύσεις έχει προκύψει ότι η ελάχιστη χωρητικότητα είναι αντιστρόφως ανάλογη του τετραγώνου της ταχύτητας και της µέγιστης αντίδρασης µαγνήτισης. Παράλληλη αντιστάθμιση Σε αυτή την περίπτωση χρησιµοποιούνται πυκνωτές παράλληλα στο φορτίο και αντιστοιχεί στη simple shunt συνδεσµολογία. Σήµερα η λύση αυτή δεν είναι ιδιαίτερα επιθυµητή διότι έχει χαµηλές δυνατότητες ρύθµισης της τάσης ενώ παράλληλα παρατηρούνται φαινόµενα έντονου κορεσµού σε λειτουργία υψηλής συχνότητας. Θα πρέπει επίσης να αναφέρουµε ότι η παροχή αέργου ισχύος ακόµα και µε χρήση διαφόρων τιµών χωρητικότητας γίνεται σε διακριτά επίπεδα. Παράλληλη και εν σειρά αντιστάθμιση Αυτή η συνδεσµολογία αντιστοιχεί στη short shunt συνδεσµολογία που έχει προαναφερθεί. Έχει αποδειχθεί ότι τέτοια συνδεσµολογία δίνει καλύτερη απόδοση σε όρους ρύθµισης τάσης σε σύγκριση µε την παράλληλη αντιστάθµιση και βοηθάει στην αύξηση επιπέδου της διέγερσης. Επιπλέον ο συνδυασµός των πυκνωτών φιλτράρει καλύτερα τις αρµονικές ρεύµατος και τάσης. Στα αρνητικά αυτής της συνδεσµολογίας συγκαταλέγεται το γεγονός ότι εµφανίζονται υποσύγχρονες ταλαντώσεις όταν τροφοδοτούνται επαγωγικά ή δυναµικά φορτία και µπορεί να αποβούν καταστροφικές για τους άξονες των γεννητριών. Σταθερός πυκνωτής Η λύση του σταθερού πυκνωτή, δεν µπορεί να παρέχει το επιπλέον ποσό αέργου ισχύος που απαιτεί η επαγωγική γεννήτρια, σε όλο το εύρος ταχυτήτων και σε όλες τις συνθήκες φόρτισης. Ακόµα και αν αυτό είναι εφικτό, η αυτοδιέγερση µπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύµητες υπερτάσεις. 25

38 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες Σταθερός και διακοπτόμενος πυκνωτής Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα λύση είναι αυτή του σταθερού αλλά και διακοπτόµενου πυκνωτή. Αποτελείται από δύο διακριτά τµήµατα, σταθερών και διακοπτόµενων πυκνωτών, οι οποίοι παρέχουν αρκετή άεργο ισχύ στην SEIG σε όλο το εύρος ταχυτήτων κατά τη λειτουργία. Ο αριθµός των διακοπτόµενων πυκνωτών κρατείται ελάχιστος για λόγους απλότητας του κυκλώµατος, αλλά παρ όλα αυτά παρέχει επαρκή και κυµαινόµενη άεργη αντιστάθµιση. Ένας ελεγκτής ανιχνεύει την άεργο ισχύ που τραβάει η µηχανή και παρέχει αυτή που απαιτείται προκειµένου να βελτιωθεί ο συντελεστής ισχύος κοντά στη µονάδα. Η µέθοδος αυτή έχει περιορισµένες εφαρµογές επειδή ρυθµίζει την τερµατική τάση σε διακριτές τιµές ΑΛΛΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΑΣΗΣ Υπερδιεγερμένη Σύγχρονη Γεννήτρια Μια άλλη λύση αντιστάθµισης είναι η χρήση µιας υπερδιεγερµένης σύγχρονης µηχανής που θα παρέχει την απαιτούµενη άεργο ισχύ. Αυτό γίνεται όµως θυσιάζοντας ποσότητα παραγόµενης ενεργού ισχύος αφού το τύλιγµα της σύγχρονης γεννήτριας σχεδιάζεται για συγκεκριµένο µέγεθος ρεύµατος. Επιπλέον, αυτή η µέθοδος είναι κάπως πολύπλοκη και οικονοµικά αποτελεσµατική µόνο όταν απαιτείται µεγάλο ποσό αντιστάθµισης. STATCOM Η πλέον σύγχρονη λύση αντιστάθµισης και παράλληλα αυτή που δίνει τα καλύτερα αποτελέσµατα από πλευράς ρύθµισης τάσης, γρήγορης απόκρισης, παροχής αέργου ισχύος και εξάλειψης αρµονικών, είναι η χρήση στατικών αντισταθµιστών που βασίζονται σε διατάξεις ηλεκτρονικών ισχύος. Υπάρχει σήµερα πλήθος τέτοιων συσκευών, οι οποίες εστιάζουν σε διαφορετικά σηµεία αλλά έχουν ως τελικό σκοπό τη ρύθµιση της τάσης, µέσω της παροχής αέργου ισχύος. Μια τέτοια διάταξη είναι ο σύγχρονος στατικός αντισταθµιστής STATCOM (Static Synchronous Compensator), ο οποίος προσφέρει πολύ γρήγορη απόκριση, συνεχή έλεγχο ροής αέργου ισχύος και µεγάλο αριθµό πλεονεκτηµάτων σε σχέση µε τις συµβατικές διατάξεις αντιστάθµισης. Η λειτουργία του STATCOM θα αναλυθεί διεξοδικά σε παρακάτω κεφάλαιο. [3],[10],[11],[12],[26] 26

39 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες 1.8 ΣΥΝΟΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Στο κεφάλαιο αυτό έγινε εκτεταµένη αναφορά σε ένα πολύ δηµοφιλές είδος γεννήτριας, που χρησιµοποιείται ευρύτατα τα τελευταία χρόνια σε αποµονωµένες κυρίως εφαρµογές, αλλά και σε εφαρµογές ανανεώσιµων πηγών, µε σκοπό την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας µε αξιόπιστο τρόπο και χαµηλό κόστος. Αρχικά έγινε µια εισαγωγή για την αρχή και τον τρόπο λειτουργίας της επαγωγικής γεννήτριας, στη συνέχεια παρουσιάστηκαν τα µαθηµατικά µοντέλα που εξηγούν το πώς λειτουργεί και αναλύθηκαν διεξοδικότερα αυτά που χρησιµοποιούνται περισσότερο στις αναλύσεις. Έγινε σηµαντική αναφορά σε θέµατα που αφορούν τη λειτουργία µόνιµης κατάστασης και τη µεταβατική απόκρισή της για διάφορες συνθήκες λειτουργίας και διαταραχές. Τέλος αναλύθηκαν θέµατα ρύθµισης και ελέγχου της τάσης εξόδου της γεννήτριας και προτάθηκαν ονοµαστικά κάποιες λύσεις, ενώ παράλληλα έγινε και µια µικρή σύγκριση µεταξύ τους. ΑΝΑΦΟΡΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [1] Ηλεκτρικές Μηχανές, Αθανάσιος Ν. Σαφάκας, Εκδόσεις Πανεπιστηµίου Πατρών, 2008 [2] Electric Machinery Fundamentals,Stephen Chapman, McGraw-Hill, 2004 [3] Three phase self excited induction generators: An overview, R.C. Bansal, IEEE transactions on energy conversion, vol.20, no.2, June 2005 [4] On set theory of self-excitation in induction generator, Shakuntla Boora, International journal of recent trends in engineering, vol2, no.5, November 2009 [5] Controlled Shunt capacitor Self excited induction generator, Mustafa A. Al-Safar, IEEE, 1998 [6] Voltage control of SEIG using genetic algorithm, Dheeraj Joshi, Turk J Elec Eng & Comp Sci, Vol 17, no 1, 2009 [7] Teaching the SEIG using Matlab, Yaser N. Anagreh, International Journal of Electrical Engineering Education 40/1 [8] Compensation of reactive power of asynchronous generators at small hydro power stations, J.P. Ngoma, Energetics and electrical engineering, 2008 [9] Self regulated Single phase induction generator, M.M. Ahmed, Inernational Conference on comutation, computer and power, Feb 15-18, 2009 [10] Investigation of SEIGs for wind turbine applications, E. Muljadi, IEEE Industry Applications Society,

40 Κεφάλαιο 1 - Παραγωγή Ισχύος από Επαγωγικές Γεννήτριες [11] Selection of capacitor for the single phase SEIG, Ching-Tong Su [12] Excitation Control of SEIG using genetic algorithm and artificial neural network, Dheeraj Joshi, International journal of mathematical models and methods in applied sciences [13] Analysis of an isolated self-excited induction generator driven by a variable speed prime mover, D. Seyoum, University of New South Wales [14] Operating 60 cycle induction motors as generators, 2008 [15] Transient simulation of a SEIG during grid faults, Chan Ki Kim, JPE 7-2-1, Feb 6, 2007 [16] Permanent and dynamic behaviors of SEIG in balanced mode, M. Benkaddour, Volume7, number1, Jan 2006 [17] Transient performance of an isolated SEIG under unbalanced excitations capacitors, Li Wang, IEEE Transactions on energy conversion, Vol. 14, No. 4, December 1999 [18] Transient performance of the short shunt SEIG, L. Shridar, IEEE Transactions on energy conversion, Vol. 10, No. 2, June 2005 [19] Steady state analysis of SEIG for balanced and unbalanced conditions, Manoj Kumar Arya, Thesis for master of engineering, July 2009 [20] Three phase induction generator voltage control with variable reactor, F. Yamamitsu, International Conference On EE 2009 [21] Dynamic phasors modeling of the wound rotor induction generator for electromagnetic and electromechanical analysis, Alberto Coronado Mendoza [22] Parallel operation of SEIG, Abdallah Al-Bahrani, Vol. 6, Eng. Sci., pp [23] Wound rotor induction motor, Fundamentals of Power Engineering Lab13, Spring 2008 [24] The analysis of a saturated SEIG, K-E Hallenius, IEEE transactions on energy conversion, Vol. 6, No. 2, June 1991 [25] Static Exciters for IGs, Michael Brennen, IEEE transactions on industry applications, Vol. IA-13, No. 5, Sep/Oct 1977 [26] An alternative isolated wind electric pumping system using induction machines, Marcos S. Miranda, IEEE Transactions on energy conversion, Vol. 14, No. 4, Dec

41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΙΣΧΥΟΣ 2.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Με τον όρο ποιότητα ισχύος (Power Quality) εννοούµε ένα µεγάλο αριθµό ηλεκτροµαγνητικών φαινοµένων, αναφερόµαστε όµως κυρίως στη διατήρηση της τιµής της τάσης και της συχνότητας λειτουργίας του δικτύου όσο πιο σταθερή γίνεται. Η διατήρησή της έχει ιδιαίτερη σηµασία, λόγω των υψηλών αναγκών για αξιοπιστία, της ολοένα αυξανόµενης χρήσης συσκευών ευαίσθητων σε διαταραχές, αλλά και συσκευών που δηµιουργούν διαταραχές καθώς και λόγω της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, που επιβάλλει αυστηρούς κανονισµούς στην ποιότητα της παραγόµενης ισχύος. Τα προβλήµατα που παρουσιάζονται λόγω παροχής κακής ποιότητας ισχύος είναι κρίσιµα γιατί συνδέονται µε ανθρώπινες ζωές (νοσοκοµεία, αεροδρόµια κλπ.), αλλά και µε αυξηµένο κόστος κατανάλωσης (βιοµηχανικοί καταναλωτές). Η διατάραξη της ποιότητας ισχύος ενός δικτύου µπορεί να οφείλεται σε διάφορα φυσικά αίτια, όπως κεραυνοί, πρόκληση βραχυκυκλώµατος από πτώση δέντρων, καθώς και στη λειτουργία του συστήµατος όπως, διακοπτικά φαινόµενα, ύπαρξη µη γραµµικών φορτίων, προβλήµατα αντιστάθµισης κ.α. Τα πιο συνηθισµένα προβλήµατα ισχύος που παρουσιάζονται είναι τα εξής: Βυθίσεις Τάσης (µικρής διάρκειας, µεγάλης διάρκειας) ιακοπές Ισχύος (µικρής διάρκειας, µεγάλης διάρκειας) Υπερτάσεις (µικρής διάρκειας, µεγάλης διάρκειας) ιακυµάνσεις Τάσης Ύπαρξη αρµονικών µη γραµµικών φορτίων 2.2 ΒΥΘΙΣΕΙΣ ΤΑΣΗΣ Βύθιση τάσης είναι µικρής διάρκειας µείωση της ενεργού τάσης κυρίως λόγω των σφαλµάτων στο δίκτυο ή λόγω της εκκίνησης µεγάλων κινητήρων. Τα κύρια χαρακτηριστικά µιας βύθισης τάσης είναι η διάρκεια και το µέγεθός της. 29

42 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Σχήµα 2.1 Μια τυπική συµµετρική τριφασική βύθιση τάσης Για βυθίσεις λόγω σφαλµάτων το µέγεθος της τάσης εξαρτάται από την απόσταση του σφάλµατος από το φορτίο, τις διασυνδέσεις του δικτύου καθώς και το πόσο δυνατό ή ασθενές είναι το δίκτυο (ισχύς βραχυκύκλωσης) στο σηµείο του σφάλµατος. Ο τύπος σφάλµατος και οι συνδεσµολογίες των µετασχηµατιστών επηρεάζουν το πλάτος βύθισης. Η διάρκεια εξαρτάται κυρίως από την ταχύτητα λειτουργίας του συστήµατος προστασίας προκειµένου να αποµονωθεί το τµήµα του δικτύου όπου εµφανίστηκε το σφάλµα. Οι χρόνοι που υπεισέρχονται εδώ είναι τόσο ο χρόνος εντοπισµού του σφάλµατος, δηλαδή ο τύπος προστασίας που χρησιµοποιείται, καθώς και ο χρόνος λειτουργίας των συσκευών διακοπής του ρεύµατος. Τυπικός χρόνος για τη λειτουργία προστασίας στο δίκτυο µεταφοράς είναι 5 κύκλοι (100 msec), ενώ µεγαλύτεροι χρόνοι παρατηρούνται σε δίκτυα χαµηλότερης τάσης. Βυθίσεις τάσης λόγω της σύνδεσης µεγάλων κινητήρων προκαλούνται λόγω των µεγάλων ρευµάτων εκκίνησης, τα χαρακτηριστικά των οποίων εξαρτώνται από το µέγεθος των κινητήρων, τα τεχνικά δεδοµένα τους, όπως η αδράνεια και ο τρόπος εκκίνησης, καθώς και από την ισχύ βραχυκύκλωσης στο ζυγό που συνδέεται ο κινητήρας. Μια πτώση τάσης µπορεί να δηµιουργήσει προβλήµατα σε µεγάλο αριθµό συσκευών, όπως ηλεκτρονικοί υπολογιστές, κινητήρες ελεγχόµενης ταχύτητας, συστήµατα ελέγχου PLC. Επίσης, κάποιες συσκευές δεν µπορούν να αντέξουν τάση κάτω από το 90% της ονοµαστικής για έναν ή δύο κύκλους. [6] 2.3 ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΙΣΧΥΟΣ Οι διακοπές ισχύος µπορούν να θεωρηθούν ειδική περίπτωση βυθίσεων τάσης, όπου η τάση γίνεται µηδέν και έχουν παρόµοια επίδραση στα φορτία όπως και οι πολύ µεγάλες βυθίσεις τάσης. 30

43 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Χωρίζονται σε δύο κατηγορίες ανάλογα µε τη διάρκειά τους. Σε µικρής διάρκειας διακοπές (< 3 λεπτά) και σε µεγάλης διάρκειας διακοπές (> 5 λεπτά). Οι διακοπές µεγάλης διάρκειας οφείλονται είτε σε κάποιο σοβαρό µόνιµο σφάλµα που θέτει εκτός λειτουργίας στοιχεία του δικτύου και χρειάζεται αποκατάσταση επιτόπου, είτε λόγω προγραµµατισµένων εργασιών συντήρησης στο δίκτυο. Οι διακοπές µικρής διάρκειας οφείλονται στη λειτουργία διακοπτών ισχύος ή επανακλειόµενων διακοπτών για την επαναφορά του δικτύου µετά από σφάλµα. Η διαδικασία αυτή είναι συνηθισµένη σε δίκτυα διανοµής και εφαρµόζεται διότι µεγάλο ποσοστό των σφαλµάτων είναι παροδικά και εξαφανίζονται µετά το άνοιγµα του διακόπτη. [6] 2.4 ΥΠΕΡΤΑΣΕΙΣ Οι υπερτάσεις προκαλούνται συνήθως από κεραυνούς οι οποίοι µπορεί να οδηγήσουν και σε σφάλµατα, από προβλήµατα σε διακόπτες ισχύος και λόγω άλλων φαινοµένων διακοπής και σφαλµάτων. Μπορούν να γίνουν ιδιαίτερα επικίνδυνες για τον εξοπλισµό του δικτύου αλλά και για τα φορτία. ιακόπτες ισχύος που διακόπτουν πρόωρα το οποίο εισέρχεται από αυτούς και όχι στο σηµείο που το ρεύµα µηδενίζεται προκαλούν µεγάλες υπερτάσεις. Το φαινόµενο µπορεί να εµφανιστεί όταν διακόπτες ισχύος προσπαθούν να διακόψουν µικρά επαγωγικά ρεύµατα και ενδέχεται να οφείλεται σε πρόβληµα των επαφών του. Οι υπερτάσεις αυτές είναι τυπικά µικρής διάρκειας αλλά µπορεί να φτάσουν σε µέγεθος 3 φορές την ονοµαστική τιµή. Υπερτάσεις µεγαλύτερης διάρκειας εµφανίζονται κατά τη διάρκεια µονοφασικών σφαλµάτων σε αγείωτα δίκτυα ή δίκτυα γειωµένα µέσω σύνθετης αντίστασης (voltage swells). Οι υπερτάσεις στην χειρότερη περίπτωση ισούνται µε την πολική τάση του δικτύου, εµφανίζονται στις υγιείς φάσεις και διαρκούν όσο διαρκεί το σφάλµα. Υπερτάσεις µικρής διάρκειας αλλά µεγάλου µεγέθους ενδέχεται να σηµειωθούν κατά τη σύνδεση πυκνωτών στο δίκτυο. Το µέγεθός τους µπορεί να φτάσει µέχρι και δύο φορές την ονοµαστική τάση και αυτό εγκυµονεί κινδύνους για τη λειτουργία αλλά και για την ασφάλεια ευαίσθητων ηλεκτρονικών συσκευών. Άλλες υπερτάσεις (κεραυνοί), που συνδέονται µε υψηλότερες συχνότητες, ανακλώνται στο µετασχηµατιστή και δεν δηµιουργούν προβλήµατα στα φορτία. Όταν συνδέονται πυκνωτές στο δίκτυο διανοµής για την υποστήριξη της τάσης το φαινόµενο ενδέχεται να παρουσιάσει δυσµενέστερα χαρακτηριστικά. [6] 2.5 ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΕΙΣ ΤΑΣΗΣ Η διακύµανση τάσης µπορεί να ιδωθεί σαν µια διαµόρφωση της θεµελιώδους συχνότητας (50 Ηz) από ένα σήµα µικρότερης συχνότητας. Φορτία µε µεγάλες µεταβολές στην ένταση του ρεύµατος που καταναλώνουν, προκαλούν διακυµάνσεις στην τάση, οι οποίες έχει επικρατήσει διεθνώς να ονοµάζονται flicker, δηλαδή τρεµόσβηµα, διότι προκαλούν εναλλαγές στην ένταση του φωτισµού. ιακύµανση έως και 0.5% του πλάτους της τάσης των 50Hz µπορεί να προκαλέσει αντιληπτές αλλαγές στην ένταση φωτισµού εάν η συχνότητα διαµόρφωσης είναι 6-8 Hz. 31

44 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Συσκευές δυναµικής αντιστάθµισης της αέργου ισχύος όπως είναι οι διατάξεις πυκνωτών, πηνίων αλλά και ηλεκτρονικών ισχύος µπορούν να περιορίσουν σηµαντικά τα προβλήµατα βελτιώνοντας παράλληλα το συντελεστή ισχύος της εγκατάστασης. [6] 2.6 ΑΡΜΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΗ ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΦΟΡΤΙΑ Αυτή η ενότητα θα αναλυθεί εκτενώς, καθώς η ύπαρξη αρµονικών, οι οποίες παράγονται από τύπους φορτίων που λέγονται µη γραµµικά, και τα προβλήµατα που συνεπάγονται από αυτές στα σύγχρονα δίκτυα µεταφοράς ενέργειας, αρχίζουν να κεντρίζουν όλο και πιο πολύ το ενδιαφέρον των ενεργειακών µηχανικών, οι οποίοι ερευνούν και προτείνουν συνεχώς λύσεις για την αντιµετώπισή τους. Η ενότητα αυτή εξάλλου αποτελεί και κοµµάτι της εξοµοίωσης κατά την εκπόνηση της παρούσας διπλωµατικής εργασίας. [5] ΑΡΜΟΝΙΚΕΣ Ορισμός αρμονικών Οποιαδήποτε περιοδική απόκλιση από την καθαρά ηµιτονική µορφή της τάσης µπορεί να αναπαρασταθεί µε ένα άθροισµα από καθαρά συνηµίτονα µε συχνότητα ίση µε την ονοµαστική και ακέραια πολλαπλάσια αυτής. Η ονοµαστική συχνότητα ονοµάζεται θεµελιώδης συχνότητα. Μια ηµιτονική κυµατοµορφή µε συχνότητα n φορές µεγαλύτερη από τη θεµελιώδη (το n είναι ακέραιος αριθµός) καλείται αρµονική διαταραχή. Ο λόγος µεταξύ της αρµονικής συχνότητας και της θεµελιώδους συχνότητας καλείται τάξη της αρµονικής. [5] Σχήµα 2.2 Ανάλυση ηµιτονοειδούς σήµατος όπου διακρίνονται οι αρµονικές διαφόρων τάξεων καθώς και η τελική κυµατοµορφή 32

45 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Μέτρηση αρμονικών -Δείκτης ολικής αρμονικής παραμόρφωσης (THD) Η µέτρηση των αρµονικών γίνεται υπολογίζοντας τον µέσο όρο των αρµονικών για κάποιο χρονικό διάστηµα ανά τακτά χρονικά διαστήµατα. Η παρουσία αρµονικών υπολογίζεται µέσω του δείκτη ολικής αρµονικής παραµόρφωσης (THD Total Harmonic Distortion). Το µέτρο του δείκτη αυτού είναι ο λόγος του αθροίσµατος των ισχύων (Ρ) όλων των αρµονικών συχνοτήτων πάνω από τη βασική συχνότητα προς την ισχύ της βασικής συχνότητας. harmonicpowers P 2+ P 3+ P 4+ + P n (2.1) THD= = FFP P 1 Όπου FFP = Fundamental Frequency Power ύο µεγέθη που χρησιµοποιούνται ευρέως, ως άµεση εικόνα της ποιότητας του δικτύου σε ένα σηµείο, είναι η συνολική διαταραχή λόγω αρµονικών, τόσο για την τάση (THDV) όσο και για το ρεύµα (THDI). Προκύπτει από το άθροισµα των τετραγώνων του πλάτους κάθε αρµονικής διαιρεµένο µε το τετράγωνο της συνιστώσας στη θεµελιώδη συχνότητα (50 Hz). Το µέγεθος αυτό χρησιµοποιείται επίσης και για τον καθορισµό ορίων που αφορούν τις αρµονικές τα οποία παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα. THDV n n 2 2 Vk cv k k= 2 k= V1 cv 1 = = (2.2) n n 2 2 Ik ci k k= 2 k= I1 ci 1 THDI = = (2.3) cv Όπου V k k = η ενεργός τιµή της τάσης της αρµονικής τάξης k, V 1 η ενεργός τιµή 2 της τάσης της θεµελιώδους συνιστώσας, c Vk το πλάτος της τάσης της αρµονικής k και c V1 το πλάτος της τάσης της θεµελιώδους συνιστώσας. Αντίστοιχα ισχύουν και για το ρεύµα. Σχήµα 2.3 Όρια THD για δίκτυα διαφορετικής τάσης 33

46 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Για τι ανάγκες µέτρησης της ποιότητας ισχύος η µέγιστη τάξη της µετρούµενης αρµονικής θα µπορούσε να µειωθεί στην 50 η τάξη, πράγµα που σηµαίνει 2500Hz για ένα δίκτυο συχνότητας 50Hz. ιαφορά φάσης µεταξύ των αρµονικών και της θεµελιώδους συχνότητας δεν θεωρείται σαν πρόβληµα ποιότητας ισχύος. Παρ όλα αυτά, διαφορά φάσης µεταξύ των αρµονικών ρευµάτων και τάσεων της ίδιας τάξης µπορούν να χρησιµοποιηθούν για µια γεννήτρια αρµονικής παραµόρφωσης. [5] Σχέση αρμονικών και συντελεστή ισχύος Οι αρµονικές συνδέονται άµεσα µε το συντελεστή ισχύος. Ο πραγµατικός συντελεστής ισχύος είναι ο µέσος όρος της ενεργού ισχύος προς το γινόµενο της ενεργού τάσης µε την ενεργό ένταση. Υπό ηµιτονοειδή τάση, οι αρµονικές του ρεύµατος δεν οδηγούν σε µέση ισχύ. Παρ όλα, οι οδηγούν σε αύξηση της rms τιµής του ρεύµατος και κατ επέκταση στη µείωση του συντελεστή ισχύος. Η µέση ισχύς είναι P av V I = cos( ϕ1 θ1) (2.4) όπου V 1 και Ι 1 είναι οι peak τιµές και φ 1 και θ 1 είναι οι γωνίες φάσης της θεµελιώδους τάσης και ρεύµατος αντίστοιχα. Η rms τιµή του ρεύµατος λαµβάνοντας υπόψη τις αρµονικές δίνεται από την παρακάτω σχέση: RMS Ρεύµα I = I + (2.5) n n= 1 2 Όπου Ι n είναι η peak τιµή του ρεύµατος για την αρµονική n τάξης. Ο συντελεστής ισχύος δίνεται από τη σχέση: Συντελεστής ισχύος I 1 = 2 cos( ϕ 2 1 θ1) 2 In I0 + 2 n= 1 (2.6) Επίσης, Συντελεστής ισχύος = (Συντελεστής παραµόρφωσης) (Συντελεστής µετατόπισης) O συντελεστής παραµόρφωσης ορίζεται ως ο λόγος της θεµελιώδους τιµής rms του ρεύµατος προς την ολική τιµή rms του ρεύµατος. Σε όρους THD ο συντελεστής παραµόρφωσης ορίζεται ως εξής: Συντελεστής παραµόρφωσης = ( THD) 2 (2.7) 34

47 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Σχήµα 2.4 Μεταβολή Συντελεστή Ισχύος ανάλογα µε το THD [3] Συνέπειες αρμονικών Τα προβλήµατα που δηµιουργούνται από την ύπαρξη αρµονικών διαταραχών και οφείλονται στα µη γραµµικά φορτία, είναι ποικίλα και πολυσύνθετα και µπορούµε να τα συνοψίσουµε στα εξής: Οι µετασχηµατιστές και ο εξοπλισµός κίνησης υπερθερµαίνονται λόγω της επιπρόσθετης φόρτισης που υφίστανται. Επίσης, καταπονούνται µηχανικά µε αποτέλεσµα να υπάρχουν σε αυξηµένο βαθµό δονήσεις και θόρυβος κατά τη λειτουργία τους. Πιο συγκεκριµένα για τους µετασχηµατιστές, τα αρµονικά ρεύµατα φορτίου προκαλούν υπερθέρµανση, µε τη µορφή απωλειών δινορευµάτων. Για αυτό το λόγο, γίνεται υπερδιαστασιολόγηση κατά τη σχεδίαση, µε τη χρήση µετασχηµατιστών παράγοντα-κ και µπορεί να φτάσει το 30-40% για την τροφοδότηση µονοφασικών φορτίων, πράγµα που όµως οδηγεί σε αυξηµένο κόστος. Ο παράγοντας-κ (Κ-Factor) είναι ένας δείκτης βάρους των αρµονικών ρευµάτων φορτίου, ανάλογα µε τα θερµικά αποτελέσµατα που έχει στο µετασχηµατιστή. Παράγοντας-Κ ίσος µε τη µονάδα υποδηλώνει γραµµικό φορτίο. Όσο µεγαλύτερη η τιµή του παράγοντα τόσο µεγαλύτερα τα θερµικά αποτελέσµατα στο µετασχηµατιστή 2 2 K Factor= ( I ) h (2.1) Όπου Ι h είναι το ρεύµα φορτίου στην h αρµονική, εκφρασµένη στο ανά µονάδα σύστηµα τέτοια ώστε το συνολικό RMS ρεύµα να αντιστοιχεί σε ένα Ampere 2 ( I ) = 1 (2.2) h Συνήθεις τυποποιηµένες τιµές του Κ-Factor είναι 1,4,9,13,20,30,40. Μεµονωµένα φορτία µε παράγοντα µεγαλύτερο του 20 είναι σπάνια. Σε αίθουσες όµως µε πολλούς υπολογιστές και τερµατικά έχουν παρατηρηθεί και τιµές του παράγοντα-κ. Οι µετασχηµατιστές παράγοντα-κ σχεδιάζονται µε σκοπό να λειτουργούν υπό πλήρες αρµονικό φορτίο έχοντας παράγοντα ίσο µε τον παράγοντα-κ του φορτίου. Αυτοί οι µετασχηµατιστές προτιµώνται τελικά, γιατί έχουν µεγαλύτερη θερµική ικανότητα στα όρια λειτουργίας τους, σχεδιαστικά χαρακτηριστικά που ελαχιστοποιούν τις απώλειες αρµονικών ρευµάτων και τερµατικές συνδέσεις και συνδέσεις ουδετέρου 200% του κανονικού. [2],[5] Ο ουδέτερος αγωγός υπερφορτίζεται, καθώς το διανυσµατικό άθροισµα των ρευµάτων που τον διαρρέουν, δεν είναι πλέον ίσο µε το µηδέν (περίπτωση h 35

48 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος συµµετρικών φορτίων). Τα ρεύµατα των διαφόρων συχνοτήτων προστίθενται και αποτελούν υπολογίσιµη ποσότητα, ενώ οι τιµές τάσης µεταξύ ουδετέρουγης είναι µη αποδεκτές. Αποτέλεσµα αυτού είναι το ρεύµα του ουδετέρου να µην είναι εντός των αποδεκτών ορίων τις περισσότερες φορές. Υπάρχουσες διατάξεις πυκνωτών κινδυνεύουν να καταστραφούν σε περιπτώσεις όπου ο κλάδος στον οποίο συνδέονται, εµφανίζει την ίδια συχνότητα µε κάποιες από τις αρµονικές που υπάρχουν στο δίκτυο. Στην περίπτωση αυτή, η σύνθετη αντίσταση του συγκεκριµένου κλάδου ελαχιστοποιείται µε αποτέλεσµα να αυξάνει κατά πολύ το ρεύµα που τον διαρρέει. Έτσι το πλάτος των αρµονικών αυξάνεται (ηλεκτρική ταλάντωση), αυξάνεται η ενεργός τάση και ένταση, οι πυκνωτές υπερθερµαίνονται και ενδέχεται είτε να καταστραφεί το διηλεκτρικό τους υλικό, είτε να λιώσουν οι ασφάλειές τους µε αποτέλεσµα να τεθούν εκτός λειτουργίας. Τα µέσα ζεύξης και προστασίας φθείρονται και είναι πιθανό να λειτουργήσουν ανεπιθύµητα, ιδιαίτερα αν η αρχή λειτουργίας τους στηρίζεται σε θερµικά µοντέλα ή για τον υπολογισµό της ενεργούς τιµής της έντασης χρησιµοποιείται το πλάτος της κυµατοµορφής της, το οποίο είναι στην περίπτωση αυτή παραµορφωµένο. Η λειτουργία του ηλεκτρονικού εξοπλισµού και των γεννητριών καθίσταται αναξιόπιστη. Σηµειώνονται λανθασµένες καταγραφές ηλεκτρικών µεγεθών από τις µετρητικές διατάξεις. Γίνεται σπατάλη ενέργειας µε αποτέλεσµα οι λογαριασµοί κατανάλωσης ενέργειας να είναι υψηλότεροι. Μειώνεται η εφεδρεία της ηλεκτρικής εγκατάστασης, καθώς τα ρεύµατα που διαρρέουν τα καλώδια και τους ηλεκτρικούς πίνακες, είναι σηµαντικά µεγαλύτερα λόγω των αρµονικών. Όλα τα παραπάνω οδηγούν σε επιβάρυνση της ηλεκτρικής εγκατάστασης η οποία ισοδυναµεί µε οικονοµικό κόστος που προκύπτει από την: Μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας, άρα την πληρωµή υψηλοτέρων λογαριασµών. Αδικαιολόγητα σταµατήµατα στην παραγωγή - χαµένοι χρόνοι - πρόσθετο κόστος Ταχύτερη φθορά του εξοπλισµού η οποία έχει σαν αποτέλεσµα επιπρόσθετες επενδύσεις Υψηλότερο κόστος συντήρησης και επισκευών Μειωµένη ποιότητα του παραγόµενου προϊόντος ή της παρεχόµενης υπηρεσίας. [5] 36

49 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος ΜΗ ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΦΟΡΤΙΑ Εισαγωγή Η ύπαρξη αρµονικών στην τάση και το ρεύµα οφείλεται κυρίως στην ύπαρξη µη γραµµικών φορτίων, φορτίων δηλαδή, όπου το ρεύµα έχει διαφορετική κυµατοµορφή από αυτήν της τάσης, άγουν δηλαδή ρεύµα µόνο σε ορισµένες περιοχές της τάσης και η χαρακτηριστική τάσης-ρεύµατος είναι µη ευθεία γραµµή. Σχήµα 2.5 Χαρακτηριστική V-I του φούρνου τήξης ηλεκτρικού τόξου (µη γραµµικό φορτίο) Το φάσµα των αρµονικών (ο µετασχηµατισµός Fourier δηλαδή της κυµατοµορφής ώστε να υπολογιστούν οι συχνότητες τις οποίες περιέχει) εξαρτάται από τη φύση των φορτίων αυτών. Μέσω της τάσης και σε συνάρτηση µε την ισχύ βραχυκυκλώσεως του δικτύου, οι αρµονικές που παράγονται σε ένα σηµείο µεταδίδονται και µπορούν να δηµιουργήσουν προβλήµατα και σε άλλα φορτία. Τέτοια προβλήµατα αφορούν την παραµόρφωση τάσης που επηρεάζει άµεσα τη λειτουργία των λεγόµενων ευαίσθητων φορτίων. Οι αρµονικές παρουσιάζονται κατά τη µόνιµη κατάσταση λειτουργίας του συστήµατος Είδη μη γραμμικών φορτίων Τα προηγούµενα χρόνια τα περισσότερα φορτία ήταν γραµµικά (επαγωγικοί κινητήρες, αντιστάσεις θέρµανσης, λάµπες πυρακτώσεως), δηλαδή η κυµατοµορφή της τάσης ήταν ίδια µε αυτή του ρεύµατος. Σήµερα, όµως χρησιµοποιούνται ευρέως φορτία µη γραµµικά, τα οποία όταν συνδέονται µε πηγή ηµιτονοειδούς τάσης άγουν ρεύµα µη ηµιτονοειδούς µορφής. Μη γραµµικά φορτία µπορούµε να συναντήσουµε τόσο σε οικιακούς όσο και σε βιοµηχανικούς καταναλωτές. Τέτοια είναι: 37

50 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Φορτία µε ηλεκτρονικά ισχύος: ανορθωτές, PLC, AS Drives, Variable Frequency Drives (VFD s) Φορτία που χρησιµοποιούν το ηλεκτρικό τόξο: φούρνοι τήξης και λάµπες φθορισµού Φορτία που χρησιµοποιούν ηλεκτρονικά: τηλεοράσεις, φούρνοι µικροκυµάτων, φωτοαντιγραφικά, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, εκτυπωτές, κλιµατιστικά κτλ. Οι επιπτώσεις των αρµονικών συνδέονται µε την αύξηση είτε του πλάτους είτε της ενεργούς τιµής είτε του φάσµατος τόσο της τάσης όσο και της έντασης. Κύριο χαρακτηριστικό τέτοιων φορτίων είναι ο µεγάλος αριθµός τους που παράγουν ατοµικά µεν χαµηλό ποσοστό παραµόρφωσης αλλά που όµως αθροιστικά αποτελούν κύρια και σπουδαία πηγή αρµονικών. Τα ρεύµατα των αρµονικών αυτών µπορεί να αθροίζονται ή να αλληλοαναιρούνται µεταξύ τους. Η παραµόρφωση τάσης εξαρτάται από την εµπέδηση του συστήµατος παροχής ενέργειας (µετασχηµατιστές και αγωγοί παροχής) και από την ολική αρµονική παραµόρφωση ρεύµατος των φορτίων. [1],[3],[5] Μοντελοποίηση μη γραμμικών φορτίων Για λόγους καλύτερης ανάλυσης, τα µη γραµµικά φορτία µπορούµε να τα αναπαραστήσουµε σαν γραµµικά φορτία µαζί µε µια γεννήτρια αρµονικών. Σχήµα 2.6 Ισοδύναµο κύκλωµα συστήµατος µε µη γραµµικό φορτίο, µε G συµβολίζουµε τη γεννήτρια, µε Xs την αντίδραση του ισοδύναµου Thevenin και L το φορτίο. Οι αρµονικές του ρεύµατος προκαλούν µια µη ηµιτονοειδή πτώση τάσης στην αντίδραση του ισοδύναµο κυκλώµατος Xs και κατ επέκταση µια µη ηµιτονοειδή παραµόρφωση στην παρεχόµενη τάση από την πηγή, όπως αυτή φαίνεται στα άκρα του φορτίου. Τα µη γραµµικά φορτία διαταράσσουν την παρεχόµενη τάση κατά τέτοιο τρόπο που µόνο αρµονικές περιττής µπορούν να µετρηθούν µε µετρητικά όργανα. Στη συνέχεια θα παραθέσουµε µερικά χαρακτηριστικά µοντέλα µη γραµµικών φορτίων τα οποία έχουν δηµιουργηθεί στο πρόγραµµα PSCAD/EMTDC. 38

51 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Ηλεκτρονικός Υπολογιστής (Η/Υ) Σχήµα 2.7 Μοντελοποίηση ηλεκτρονικού υπολογιστή στο PSCAD Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές είναι µια από τις διαδεδοµένες ηλεκτρονικές συσκευές σήµερα. Παράγει αρµονικό ρεύµα, ιδιαίτερα όταν υπάρχει συγκεντρωµένος µεγάλος αριθµός από αυτούς σε ένα σύστηµα διανοµής. Χρησιµοποιεί διακόπτες ηλεκτρονικών ισχύος οι οποίοι τραβάνε εξαιρετικά µη γραµµικά ρεύµατα που περιέχουν µεγάλα ποσά 3 ης και υψηλότερης τάξης αρµονικές. Το τροφοδοτικό (switch mode power supply-smps) έχει ένα µεγάλο πυκνωτή ο οποίος διατηρεί σχεδόν σταθερή την τάση στην DC πλευρά του τροφοδοτικού. Λάµπα Φθορισµού Σχήµα 2.8 Μοντελοποίηση λάµπας φθορισµού στο PSCAD Οι λάµπες φθορισµού έχουν συµπεριφορά αρνητικής δυναµικής αντίστασης, η οποία οδηγεί στην ανάγκη της χρήσης ενός περιοριστή ρεύµατος. Ο περιοριστής ρεύµατος περιλαµβάνει ένα αντιστροφέα ηµι-γέφυρας και ένα LC φίλτρο ώστε να πάρουµε τη µη γραµµική χαρακτηριστική της λάµπας. 39

52 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Οδηγός ρύθµισης ταχύτητας (adjustable speed drive-asd) Σχήµα 2.9 Μοντελοποίηση ASD στο PSCAD Τα ASD αποτελούνται από ένα επαγωγικό κινητήρα που τροφοδοτείται από µεταβλητή εναλλασσόµενη τάση την οποία παίρνουµε από τους µετατροπείς. Κατ επέκταση, το ΑSD αποτελείται από τρία µέρη: Το πρώτο είναι το µπροστά µέρος το οποίο είναι συνήθως ένας 6 ή 12 παλµικός ανορθωτής. Το δεύτερο είναι το στάδιο του αντιστροφέα, που µετατρέπει την παραγόµενη συνεχή τάση σε ελεγχόµενη συχνότητα και εναλλασσόµενη τάση για να ρυθµίσει την ταχύτητα του κινητήρα. Το τελευταίο στάδιο είναι η DC ζεύξη (παράλληλος πυκνωτής) που συζευγνύει τα δύο κύρια στάδια και βοηθάει στη µείωση της κυµάτωσης (ripple) της συνεχούς τάσης. Οι αρµονικές που εγχέονται από τον αντιστροφέα εξαρτώνται κυρίως από την τοπολογία του και τα χαρακτηριστικά του κινητήρα. Έτσι το ASD µπορεί να µοντελοποιηθεί µε ένα τριφασικό µετατροπέα µαζί µε ένα κύκλωµα DC ζεύξης και µια πηγή ρεύµατος αρµονικών για να αναπαραστήσει τον αντιστροφέα και τον κινητήρα. [1],[3] Αλληλεπίδραση μη γραμμικών φορτίων (ανορθωτές) με γεννήτριες και συνέπειες Σε διάφορα συστήµατα ηλεκτρικής ενέργειας και δη σε αποµονωµένα συστήµατα, είναι σύνηθες, γεννήτριες είτε επαγωγικές είτε σύγχρονες να τροφοδοτούν απευθείας µη γραµµικά φορτία. Οι γεννήτριες θεωρούνται εγγενώς µια πηγή µεγάλης επαγωγικής αντίδρασης, κάτι που επηρεάζει άµεσα τη λειτουργία τους κατά τη φόρτιση µε µη γραµµικά φορτία, όπως είναι οι ανορθωτές. Το φάσµα των συνεπειών των µη γραµµικών φορτίων στις γεννήτριες είναι ιδιαίτερα ευρύ και το αποτελούν τα παρακάτω: 40

53 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Παραμόρφωση Τάσης Η παραµόρφωση του πλάτους της κυµατοµορφής της τάσης που προκαλείται από τη µη γραµµική ζήτηση ρεύµατος του ανορθωτή, είναι συνάρτηση της επαγωγικής αντίδρασης της πηγής. Η επαγωγική αντίδραση της πηγής είναι µια τιµή που δεν µπορεί να καθοριστεί εύκολα, καθώς η αντίδραση µεταβάλλεται στη διάρκεια του χρόνου µετά από µια απότοµη αλλαγή φορτίου. Η υποµεταβατική αντίδραση της γεννήτριας (Χ d) και η υποµεταβατική σταθερά χρόνου βραχυκυκλώµατος (T d) είναι οι πρωταρχικές παράµετροι που επηρεάζουν την παραµόρφωση, ιδιαίτερα κατά το φαινόµενο µετάβασης των ανορθωτών. Μια γεννήτρια σε κατάσταση αναµονής έχει χαρακτηριστικά µεγαλύτερη επαγωγική αντίδραση από αυτή των µετασχηµατιστών. Οι µετασχηµατιστές µιας εγκατάστασης σχεδιάζονται να έχουν συχνά τέτοιο µέγεθος ώστε να τροφοδοτούν το πλήρες φορτίο της εγκατάστασης. Οι γεννήτριες που βρίσκονται σε κατάσταση αναµονής συχνά έχουν τέτοιο µέγεθος ώστε να τροφοδοτούν µόνο κρίσιµα ή φορτία εκτάκτων καταστάσεων. Οι γεννήτριες µπορεί να έχουν 5 µε 100 φορές µεγαλύτερη υποµεταβατική αντίδραση από τους απλούς µετασχηµατιστές πηγής. Συνεπώς, τα µη γραµµικά φορτία µπορεί να δουλεύουν σωστά στην εγκατάσταση, αλλά να αντιδρούν τελείως διαφορετικά όταν τροφοδοτούνται από ένα σετ γεννητριών. Χρησιµοποιώντας µια µεγαλύτερου µεγέθους γεννήτρια µπορούµε να µειώσουµε κάπως την επαγωγική αντίδραση. ιπλασιάζοντας το µέγεθός της, η επαγωγική αντίδραση µειώνεται στο µισό. Όµως αυτή η λύση δεν είναι πάντα οικονοµικά συµφέρουσα. Η απόσβεση που προκαλούν άλλα φορτία µειώνει την ενεργή αντίδραση του ζυγού. Οι κινητήρες, για παράδειγµα, ενεργούν ως απορροφητές των στιγµιαίων ανωµαλιών της τάσης και µειώνουν το αρµονικό περιεχόµενο στη γραµµή. Τα ωµικά φορτία είναι αποτελεσµατικά στην ελαχιστοποίηση της παραµόρφωσης της κυµατοµορφής της τάσης που προκαλείται από το φαινόµενο κλυδωνισµού. Το φαινόµενο του κλυδωνισµού είναι ένα φαινόµενο που προκαλείται από τη διακοπτική λειτουργία των ηµιαγωγικών στοιχείων στους ανορθωτές. Ο κλυδωνισµός είναι ένας υψηλής συχνότητας συντονισµός που ακολουθεί ένα ξαφνικό «άναµµα» ενός διακοπτικού στοιχείου. Είναι το αποτέλεσµα µια υψηλής συχνότητας ταλάντωσης που συµβαίνει στο κύκλωµα πηγής του ανορθωτή εξαιτίας της σύµφυτης επαγωγής και χωρητικότητας στα στοιχεία του κυκλώµατος. Το φαινόµενο του κλυδωνισµού µπορεί να προκαλέσει σοβαρή παραµόρφωση της κυµατοµορφής της τάσης. Προσθέτοντας ένα ωµικό φορτίο είναι µια τεχνική για να ελαχιστοποιήσουµε την παραµόρφωση της κυµατοµορφής από την ταλάντωση του συστήµατος. Αυτό, παρ όλα αυτά είναι αποτελεσµατικό µόνο όταν υψηλής συχνότητας ταλαντώσεις είναι η αιτία του προβλήµατος. Εάν εφαρµοστεί ένα ωµικό φορτίο εν σειρά µε έναν πυκνωτή, θα µειωθεί το θεµελιώδες ρεύµα και θα έχει ελάχιστη επίδραση στην απόσβεση των υψίφωνων ταλαντώσεων. 41

54 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Σηµείο Έναυσης Σχήµα 2.10 Επίδραση φαινοµένου κλυδωνισµού (ringing effect) στην τάση Είναι θεωρητικά εφικτό να προσθέσουµε ένα χαµηλοδιαβατό φίλτρο στην έξοδο της γεννήτριας για τη µείωση των κυριαρχουσών αρµονικών. Παρ όλα αυτά, αυτό θα πρέπει να είναι η τελευταία λύση καθώς τα φίλτρα µπορεί να εισάγουν περισσότερα προβλήµατα από όσα λύνουν. Σηµαντικό ρόλο επίσης παίζει το µέγεθος και το κόστος τους. Συντελεστής Ισχύος Οι γεννήτριες σχεδιάζονται για να τροφοδοτούν φορτία συντελεστή ισχύος τουλάχιστον 0.8. Τα συνδεδεµένα φορτία µπορεί να έχουν χαµηλότερο συντελεστή ισχύος. Η µετατόπιση του ρεύµατος σε σχέση µε την τάση οφείλεται στον έλεγχο φάσης του ανορθωτή. Ο συντελεστής ισχύος της γραµµής µπορεί να διαφέρει ανάλογα µε τη γωνία έναυσης των ηµιαγωγικών στοιχείων του ανορθωτή. Η σύνθεση αυτού είναι τα υψίσυχνα αρµονικά ρεύµατα τα οποία καταλήγουν σε επιπρόσθετα kvars. Υπερθέρμανση γεννητριών Τα αρµονικά ρεύµατα παράγουν υψηλής συχνότητας µεταβολή στη ροή και προκαλούν υπερθέρµανση στους πυρήνες του στάτη. Παρατηρούνται επίσης αυξηµένες απώλειες στο δροµέα, επειδή τα αρµονικά ρεύµατα στο στάτη θα επάγουν ρεύµατα στα µέτωπα των πόλων και στα τυλίγµατα του τυµπάνου. Υψηλότερες θερµοκρασίες στο µαγνητικό πυρήνα έχουν ως αποτέλεσµα υψηλότερες θερµοκρασίες στα τυλίγµατα. Η υπερθέρµανση του στάτη της γεννήτριας είναι επίσης συνάρτηση των ωµικών απωλειών. Η θέρµανση του τυλίγµατος είναι ανάλογη του τετραγώνου του ενεργού ή αλλιώς RMS ρεύµατος. Το RMS ρεύµα για ένα ηµιτονοειδές σήµα είναι 1.11 φορές τη µέση τιµή. Η RMS τιµή της παραµορφωµένης κυµατοµορφής του ρεύµατος εισόδου του ανορθωτικού κυκλώµατος, είναι συνήθως µεγαλύτερη από 1.11 φορές τη µέση τιµή του ρεύµατος. 42

55 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Σφάλματα ενδείξεων οργάνων Τα τυπικά όργανα µέτρησης που χρησιµοποιούνται στην παραγωγή ηλεκτρικής ισχύος χαρακτηρίζονται από σφάλµατα παραµόρφωσης της κυµατοµορφής. Η µέτρηση του AC ρεύµατος και τάσης έχει τυποποιηθεί στη βάση της RMS (root mean square) τιµής, αλλά η αποµάκρυνση από το ηµιτονοειδές σήµα µπορεί να εισάγει σηµαντικό σφάλµα σε πολλά όργανα µέτρησης. Η ακρίβεια των βολτοµέτρων και αµπεροµέτρων που χρησιµοποιούνται συχνά στα πάνελ και στους πίνακες των γεννητριών, περιορίζονται γενικά στη µέτρηση συγκεκριµένων συχνοτήτων. Αυτά τα όργανα ανταποκρίνονται στη µέτρηση τιµών RMS, παρ όλα αυτά, υψηλής συχνότητας αρµονικές µπορεί να παράγουν δινορεύµατα, ρεύµατα υστέρησης βρόχου και φαινόµενα επαγωγικής αντίδρασης τα οποία µπορεί να προκαλέσουν σφάλµατα ένδειξης έως και 40%. Αστάθεια του ελέγχου έναυσης σβέσης Είναι πολύ πιθανό η παραµόρφωση κυµατοµορφής που προκαλείται από µια ανορθωτική διάταξη να µην είναι ανεκτική στον έλεγχό της. Αυτό δεν είναι ασυνήθιστο για εξοπλισµό που δεν έχει ληφθεί υπόψη στο σχεδιασµό η ύπαρξη ζυγού που δεν είναι άπειρος και η ύπαρξη πηγής µεγάλης επαγωγικής αντίδρασης. Η έξοδος µιας ανορθωτικής διάταξης ελέγχεται από το µεταβλητό λόγο του χρόνου on προς το χρόνο off. Αυτό επιτυγχάνεται µε έλεγχο της γωνίας φάσης, όπου η γωνία έναυσης, µετράται από την αρχή κάθε µισού κύκλου ή από τη διάσχιση του µηδενός (zero crossover). Όταν η κυµατοµορφή παραµορφώνεται, η διάσχιση του µηδενός µπορεί να µετακινηθεί ή µπορεί να υπάρξουν πολλαπλές διασχίσεις του µηδενός, προκαλώντας εσφαλµένες εναύσεις από τον ένα κύκλο στον άλλο. Τα κυκλώµατα χρονισµού πρέπει να σχεδιαστούν ώστε να ανταποκρίνονται µόνο στην 50Hz θεµελιώδη συχνότητα εξόδου της γεννήτριας. Το φιλτράρισµα των κυκλωµάτων σκανδαλισµού είναι εφικτό και θα πρέπει να περιλαµβάνεται στον αρχικό σχεδιασµό. Επιπρόσθετο φιλτράρισµα θα πρέπει να αποφεύγεται, καθώς τέτοια κυκλώµατα είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στη µετατόπιση φάσης. Σχήµα 2.11 Πολλαπλές διασχίσεις του µηδενός (zero crossings) προκαλούν εσφαλµένες εναύσεις του κυκλώµατος σκανδαλισµού 43

56 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Επίδραση σε άλλα φορτία Οι περισσότερες ηλεκτρικές συσκευές και ο εξοπλισµός τους λειτουργούν σχεδόν ανεπηρέαστες από την ύπαρξη µη γραµµικών φορτίων όταν τροφοδοτούνται από γεννήτριες. Οι περισσότερες ηλεκτρονικές συσκευές περιέχουν εσωτερικά ΑC DC τροφοδοτικά µε επαρκή φίλτρα και έχουν σχετική ανοσία στην παραµόρφωση τάσης. Παρ όλα αυτά, µερικές ειδικού σκοπού ηλεκτρονικές συσκευές ή συσκευές ελέγχου που εξαρτώνται από τα zero crossings της τάσης για το χρονισµό τους, µπορεί να λειτουργήσουν εσφαλµένα. Εάν αυτές οι συσκευές είναι χαµηλής ισχύος, ένα απλό και χαµηλού κόστους φίλτρο µπορεί να εξαλείψει το πρόβληµα. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να ληφθεί υπόψη όταν χρησιµοποιούνται πυκνωτές αντιστάθµισης της αέργου ισχύος. Μια κατάσταση ταλάντωσης σε µια αρµονική συχνότητα, µε κάποια επαγωγή της γραµµής όπως κάποιος µετασχηµατιστής, ένας ενλειτουργία κινητήρας είτε η ίδια η γεννήτρια, είναι πιθανή. Υπερβολικά µεγάλα και πιθανώς καταστροφικά ρεύµατα στην αρµονική συχνότητα µπορεί να ρεύσουν µέσω του εξοπλισµού. Παρ όλα αυτά, εκτός από τη διόρθωση του συντελεστή ισχύος, οι πυκνωτές µπορούν να είναι εξίσου αποτελεσµατικοί και στη µείωση της παραµόρφωσης της κυµατοµορφής της τάσης. Οι τριφασικοί κινητήρες που συνδέονται στις ίδιες γραµµές τροφοδοσίας µε µη γραµµικά φορτία, αποσβένουν τις αρµονικές. Κάποιο µέρος της αρµονικής ενέργειας απορροφάται από τους κινητήρες ως ενέργεια. Η αύξηση όµως της θερµοκρασίας µπορεί να είναι µεγαλύτερη της επιτρεπτής. Κάποιο φίλτρο ή πυκνωτές αντιστάθµισης µπορούν να χρησιµοποιηθούν για τη µείωση του αρµονικού ρεύµατος, εάν η αύξηση της θερµοκρασίας είναι υπερβολική. Ρυθµιστικές συσκευές, όπως φορτιστές µπαταριών, ρυθµιστές τάσης, αυτόµατες συσκευές ελέγχου ταχύτητας και άλλες συσκευές «κλειστού βρόχου», οι οποίες έχουν στοιχεία αναφοράς, ανίχνευσης και διόρθωσης σφάλµατος µπορεί να είναι επιρρεπείς σε αστάθεια ή ιδιοταλάντωση. Αυτό το πρόβληµα δεν είναι συχνό, αλλά µπορεί να συµβεί όταν οι χρόνοι απόκρισης συµπίπτουν και δηµιουργούν ταλαντωτική απόκριση µεταξύ του εξοπλισµού. Ένα άλλο αποτέλεσµα των αρµονικών είναι ο ΕΜΙ/RFI θόρυβος που επάγεται σε χαµηλού επιπέδου σήµατος κυκλώµατα, όπως το τηλέφωνο και ηλεκτρονικοί ελεγκτές γεννητριών. Βασικές πρακτικές όπως, θωρακισµένα καλώδια, καλή γείωση και φυσική παραγωγή ενέργειας, ελαχιστοποιούν αυτά τα προβλήµατα. [1] 44

57 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Πίνακας 2.1 ιαφορές Γραµµικών και Μη Γραµµικών Φορτίων Α/Α ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΦΟΡΤΙΑ Α/Α ΜΗ ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΦΟΡΤΙΑ 1. Εφαρµόζεται ο νόµος του Ohm 1. εν εφαρµόζεται ο νόµος του Ohm 2. W atts Συντελεστής ισχύος= 2. W atts = cosϕ Συντελεστής ισχύος= cosϕ V I V I 3. Το ρεύµα φορτίου δεν περιέχει 3. Το ρεύµα φορτίου περιέχει αρµονικές αρµονικές 4. Ωµικά, Επαγωγικά, Χωρητικά 4. εν κατηγοριοποιούνται. (Lead, Lag) 5. Μηδενικό ρεύµα ουδετέρου αν τα 5. Ρεύµα ουδετέρου µέχρι 2.7 φορές το φορτία είναι συµµετρικά ρεύµα γραµµής για συµµετρικά 6. εν απαιτούν µεγάλα ρεύµατα εκκίνησης φορτία 6. Απαιτούν µεγάλα ρεύµατα εκκίνησης (20 φορές το ονοµαστικό) ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΡΜΟΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΡΜΟΝΙΚΑ ΦΙΛΤΡΑ Ορισμός Τα φίλτρα απόσβεσης αρµονικών είναι συστήµατα τα οποία παγιδεύουν τις αρµονικές και δεν τις επιτρέπουν να διεισδύσουν στο δίκτυο. Αποτελούνται από συνδυασµό πηνίων και ειδικών πυκνωτών κατάλληλα διαστασιολογηµένων, ώστε να συντονίζονται (να ελαχιστοποιούν δηλαδή τη σύνθετη αντίστασή τους) σε επιλεγµένες συχνότητες και διαχωρίζονται σε βαθµίδες. Έχουν τη δυνατότητα ελέγχου από ρυθµιστή ο οποίος ανάλογα µε τη ζήτηση του φορτίου είτε βάζει εντός είτε βγάζει εκτός βαθµίδες πηνίων πυκνωτών, ούτως ώστε να αποφεύγεται το φαινόµενο της υπεραντιστάθµισης Λειτουργία αρμονικών φίλτρων Οι λειτουργίες που εκτελεί ένα αρµονικό φίλτρο απαριθµούνται ακολούθως: 1. Μειώνει τα ρεύµατα ουδετέρου 2. Μειώνει τη φόρτιση των µετασχηµατιστών 3. Προστατεύει τα ηλεκτρικά συστήµατα 4. Μειώνει τους κινδύνους φωτιάς 5. Προστατεύει τον ουδέτερο αγωγό 6. Ενισχύει την προστασία του συστήµατος 7. Ελαχιστοποιεί τις επιπτώσεις στους µετασχηµατιστές διανοµής 8. Μειώνει τον τοπικό ουδέτερο στην τάση γείωσης 9. Αυξάνει τη χωρητικότητα του συστήµατος 10. Μειώνει τις απώλειες του συστήµατος 11. Χαµηλώνει την κορυφή του φασικού ρεύµατος και του µέσου φασικού ρεύµατος 12. Βελτιώνει το συντελεστή ισχύος (power factor) στα µη γραµµικά φορτία 45

58 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος 13. Μειώνει την ολική αρµονική παραµόρφωση 14. Βελτιώνει την ισορροπία ευστάθεια του συστήµατος 15. Αυξάνει την ευστάθεια της φασικής τάσης Κατηγορίες αρμονικών φίλτρων Τα αρµονικά φίλτρα χωρίζονται σε τρεις µεγάλες κατηγορίες και οι οποίες είναι: Παθητικά αρµονικά φίλτρα (passive harmonic filters) Ενεργά αρµονικά φίλτρα (active harmonic filters) Υβριδικά αρµονικά φίλτρα (hybrid active filters) Παθητικά αρμονικά φίλτρα (passive harmonic filters) Ένα παθητικό φίλτρο κατασκευάζεται µε τη χρήση µιας διάταξης πυκνωτών, επαγωγών και αντιστάσεων. Μπορεί να πάρει τη µορφή µιας απλής γραµµής µε επαγωγική αντίσταση (Χ L ) ή µπορεί να χρησιµοποιεί µια σειρά από παράλληλα συντονιζόµενα φίλτρα για να εξαλείψει αρµονικές. Τα παθητικά φίλτρα χωρίζονται επίσης µε βάση τον τρόπο που συνδέονται στο φορτίο: i. Σειριακό φίλτρο Εδώ το φίλτρο τοποθετείται σε σειρά µε το φορτίο και χρησιµοποιεί παράλληλα στοιχεία (πηνία και πυκνωτές συνδέονται µαζί τους παράλληλα). Το φίλτρο αυτό είναι στην ουσία µια διάταξη απόρριψης ρεύµατος. ii. Παράλληλο φίλτρο Το φίλτρο τοποθετείται παράλληλα µε το φορτίο και τα στοιχεία του κατασκευάζονται σε σειρά. Το φίλτρο αυτό είναι µια διάταξη «αποδοχής» ρεύµατος. Γενικώς τα εν παραλλήλω συνδεδεµένα φίλτρα είναι πιο πρακτικά και οικονοµικά από τα εν σειρά συνδεδεµένα. Σχήµα 2.12 Παθητικά αρµονικά φίλτρα 46

59 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Ενεργά αρμονικά φίλτρα (active harmonic filters) Τα ενεργά φίλτρα είναι διατάξεις ηλεκτρονικών ισχύος που παράγουν και διοχετεύουν στο δίκτυο το αντίθετο ρεύµα των αρµονικών, από αυτό που δηµιουργούν οι πηγές αρµονικών του δικτύου. Χρησιµοποιούνται σε περιπτώσεις που ο µη αντισταθµισµένος συντελεστής ισχύος βρίσκεται κοντά στη µονάδα και εποµένως δεν απαιτείται τόσο η αντιστάθµιση αέργου όσο η µείωση της ολικής αρµονικής παραµόρφωσης (THD%). Είναι ιδιαίτερα ακριβές λύσεις και γι αυτό χρησιµοποιούνται σε περιπτώσεις που ισχύουν οι παρακάτω συνθήκες: Υπάρχει µεγάλο περιεχόµενο σε µη γραµµικά φορτία Οι απαιτήσεις για καλή ποιότητα τάσης είναι αυξηµένες (VTHD < 3%) Υπάρχει ευαίσθητος ηλεκτρονικός εξοπλισµός Το βασικότερο πλεονέκτηµα των ενεργών φίλτρων είναι ότι πετυχαίνουν ολοκληρωτική αποκοπή των αρµονικών που εµφανίζονται στο δίκτυο, ενώ από την άλλη έχουν ως σοβαρό µειονέκτηµα το γεγονός ότι δεν αντισταθµίζουν την άεργο ισχύ. Σχήµα 2.13 Παράλληλο ενεργό φίλτρο ισχύος Υβριδικά αρμονικά φίλτρα (hybrid active filters) Για µεγαλύτερη αποτελεσµατικότητα στο φιλτράρισµα των αρµονικών, τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί τα υβριδικά φίλτρα, τα οποία αξιοποιούν τα πλεονεκτήµατα τόσο των παθητικών όσο και των ενεργών αρµονικών φίλτρων. Πρόκειται για φίλτρα που βασίζονται σε συνδυασµό ενός ενεργού και ενός παθητικού φίλτρου. Ένας τέτοιος συνδυασµός ενεργού και παθητικού φίλτρου καθιστά εφικτή τη σηµαντική µείωση των χαρακτηριστικών µεγεθών (rating) του ενεργού φίλτρου. [5] 47

60 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Σχήµα 2.14 Εν σειρά σύνδεση ενός ενεργού και ενός παθητικού φίλτρου Επιλογή του κατάλληλου αρμονικού φίλτρου Η επιλογή ενός αρµονικού φίλτρου πρέπει να βασίζεται στα ακόλουθα: Οι απαιτήσεις του φορτίου (σε VA) Αρµονική κατανοµή του ρεύµατος φορτίου Αρµονικός παράγοντας του ρεύµατος ουδετέρου οµή του υπάρχοντος ή του προτεινόµενου συστήµατος 2.7 ΣΥΝΟΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Στο παρόν κεφάλαιο αναφέρθηκε ο όρος ποιότητα ισχύος και αναλύθηκαν οι αιτίες που την επηρεάζουν στα σύγχρονα ενεργειακά δίκτυα. Ιδιαίτερη µνεία δόθηκε στην ανάλυση της επίδρασης των αρµονικών στο δίκτυο, λόγω της ύπαρξης µη γραµµικών φορτίων, τα οποία αποτελούν ολοένα αυξανόµενο κοµµάτι στο σύνολο του δικτύου. όθηκαν οι απαραίτητοι ορισµοί, αναλύθηκαν τα διάφορα µοντέλα των µη γραµµικών φορτίων και παρουσιάστηκαν οι συνέπειες της χρήσης τους. Τέλος έγινε µια µικρή αναφορά στους τρόπους (φίλτρα) αντιµετώπισης των συνεπειών αυτών των φορτίων, που όµως θα αναλυθούν στο κεφάλαιο που ακολουθεί διεξοδικότερα. 48

61 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος ΑΝΑΦΟΡΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [1] Understanding nonlinear loads and generator set interaction, Gregory M. Williams [2] K-Factor transformers and nonlinear, Liebert Corp [3] Modeling of nonlinear loads estimation of harmonics in industrial distribution system, C. Venkatesh, 15 th National Power Systems Conference, Dec 2008 [4] About the possibility of power controlling in the three phase EAFs using PSCAD Simulation Program, Manuela Panoiu, Advances in Electrical and Computer Engineering [5] Υβριδικά Φίλτρα για φιλτράρισµα αρµονικών που οφείλονται σε µη γραµµικά φορτία, ιαµάντης Αλέξανδρος- ιαµαντής Κωνσταντίνος, ιπλωµατική Εργασία, Σεπ 2009 [6] ιερεύνηση της λειτουργίας και σχεδίαση των συστηµάτων ελέγχου του εξελιγµένου στατικού αντισταθµιστή που χρησιµοποιείται στα δίκτυα διανοµής, Ροδιτάκης Κων/νος, ιπλωµατική Εργασία, Ιουν

62 Κεφάλαιο 2-Θέματα Ποιότητας Ισχύος Φούρνος τήξης ηλεκτρικού τόξου (Μη γραµµικό φορτίο) 50

63 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΙΣΧΥΟΣ-STATCOM 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΑ Η χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας τον 20 ο αιώνα είχε µια αλµατώδη αύξηση λόγω των πολλαπλών τεχνολογικών καινοτοµιών, αλλά τον 21 ο αιώνα η αύξηση αυτή εκτιµάται ότι θα είναι ακόµα µεγαλύτερη και θα πολλαπλασιαστεί. Για να καλυφθεί αυτή η ραγδαία αύξηση στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, είναι απαραίτητη η δραστική αύξηση του µεγέθους και της πολυπλοκότητας των Συστηµάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΣΗΕ). Επειδή οι ενεργειακές πηγές αλλά και τα κέντρα παραγωγής ενέργειας βρίσκονται µακριά από τα κέντρα κατανάλωσης, η λειτουργία ενός τόσο εκτεταµένου και πολύπλοκου δικτύου µε αποδοτικότητα και αξιοπιστία απαιτεί την άµεση χρήση και αξιοποίηση όλων των σύγχρονων τεχνολογικών ανακαλύψεων. Η αδυναµία αποθήκευσης µεγάλων ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας σε συνδυασµό µε τη συνεχή µεταβολή του ηµερήσιου φορτίου επιβάλλει τη συνεχή προσαρµογή της παραγωγής στο κυµαινόµενο φορτίο, διατηρώντας κατά το µέγιστο δυνατό την τάση και τη συχνότητα σταθερές. Επιπρόσθετα προβλήµατα στην αξιόπιστη λειτουργία ενός ΣΗΕ προκαλούν διάφορες διαταραχές που προκύπτουν είτε από φυσικά φαινόµενα (π.χ. κεραυνοί) είτε από τεχνητά (π.χ. διακοπτικές λειτουργίες, βραχυκυκλώµατα). εν θα πρέπει να παραλείψουµε και τα προβλήµατα που εισάγει η αλλαγή της φύσεως των φορτίων του συστήµατος τα τελευταία χρόνια (π.χ. µη γραµµικά φορτία) που εισάγουν ανώτερες αρµονικές και επιβαρύνουν το δίκτυο µειώνοντας την αποδοτικότητα και την αξιοπιστία του. Για την αντιµετώπιση των παραπάνω προβληµάτων, µία λύση θα ήταν η κατασκευή νέων σταθµών παραγωγής καθώς και νέων γραµµών µεταφοράς. Όµως εγείρονται πολλά προβλήµατα, όχι µόνο τεχνικοοικονοµικής φύσεως αλλά και σοβαρά περιβαλλοντικά ζητήµατα, που κάνουν αυτή τη λύση συνήθως ασύµφορη. Οι παραπάνω λόγοι, η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από τη δεκαετία του 1970, καθώς και η ανάπτυξη της τεχνολογίας των ηµιαγωγικών στοιχείων στερεάς κατάστασης, οδήγησαν από τη δεκαετία του 1980 µέχρι και σήµερα, στην ανάπτυξη συστηµάτων µεταφοράς που ονοµάστηκαν «Ευέλικτα Συστήµατα Μεταφοράς Εναλλασσόµενου Ρεύµατος» (Flexible AC Transfer Systems (FACTS)). Η τεχνολογία αυτή υπόσχεται αύξηση του βαθµού χρησιµοποίησης της εγκατεστηµένης ικανότητας µεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, αντιµετώπιση των περιορισµών ευστάθειας, έλεγχο πραγµατικής και αέργου ισχύος και έλεγχος του µέτρου και της γωνίας της τάσης. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας αυτής, επεκτάθηκε η χρήση γραµµών εναλλασσόµενου ρεύµατος και σε περιπτώσεις που προηγουµένως ήταν τεχνικοοικονοµικά αδύνατο. 51

64 Κεφάλαιο 3-Βελτίωση Ποιότητας Ισχύος-STATCOM ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΝΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΑΕΡΓΟΥ ΙΣΧΥΟΣ Η µεταφερόµενη πραγµατική και άεργος ισχύς από µια γραµµή µεταφοράς ενός ΣΗΕ καθορίζεται από τα µέτρα των τάσεων αναχώρησης και άφιξης, τη διαφορά των γωνιών των τάσεων στα άκρα της γραµµής και από τη σύνθετη αντίσταση της γραµµής. Η µέγιστη ισχύς που µπορεί να µεταφερθεί από µια γραµµή µεταφοράς προσδιορίζεται από τρία όρια: Θερµικό όριο, που είναι η ονοµαστική µεταφορική ικανότητα της γραµµής για συγκεκριµένη θερµοκρασία. Ανεξέλεγκτο όριο ροής ισχύος, που είναι το όριο που προσδιορίζεται από το νόµο της φυσικής για µεταφορά ισχύος. Όριο ευστάθειας, που είναι το όριο που επιβάλλεται για ασφαλή, δυναµικά ευσταθή µεταφορά ισχύος. Στα περισσότερα διασυνδεδεµένα ΣΗΕ η µεταφερόµενη ισχύς από τις γραµµές περιορίζεται από τη µεταβατική ευστάθεια και την ευστάθεια τάσης. Αυτή η ισχύς όµως, ανάλογα µε τα χαρακτηριστικά του συστήµατος, µπορεί να φτάνει π.χ. τα MW για ασφαλή λειτουργία γραµµής 500KV, ενώ το θερµικό της όριο είναι 3000MW.Εποµένως αποτελεί πρόκληση η αύξηση του ορίου αυτού για την αποδοτικότερη εκµετάλλευση των γραµµών, χωρίς βέβαια να διακινδυνεύεται η ασφάλεια και ευστάθεια του ΣΗΕ. Για ευκολότερη κατανόηση της ροής ισχύος, χρησιµοποιούµε το απλό µοντέλο των δύο µηχανών που φαίνεται στο σχήµα 3.1 Σχήµα 3.1 Μοντέλο δύο µηχανών και καµπύλη ενεργού ισχύος - γωνίας δ 52

65 Κεφάλαιο 3-Βελτίωση Ποιότητας Ισχύος-STATCOM Η γραµµή µεταφοράς µεταξύ δύο µηχανών θεωρείται χωρίς απώλειες και παριστάνεται µε επαγωγική αντίδραση X. Η τάση V ~ στο άκρο άφιξης θεωρείται R ως τάση αναφοράς, δηλαδή έχει γωνία µηδέν. Η σχέση που συνδέει φαινόµενη, ενεργό και άεργο ισχύ είναι η ακόλουθη: ~ ~ S = P + jq = V I Για το άκρο άφιξης προκύπτουν οι παρακάτω σχέσεις: S R = P + jq = V I R R ~ ~ (3.1) R P R = P max sinδ (3.2) Q R = VR P cosδ max X (3.3) 2 Για το άκρο αναχώρησης της γραµµής έχουµε τις εξής σχέσεις: P S = P max sinδ (3.4) Q S 2 VS = Pmax cosδ (3.5) X όπου V S, V τα µέτρα των τάσεων άφιξης και αναχώρησης, δ η µεταξύ τους διαφορά R V V γωνίας και S R P =. Οι εξισώσεις τόσο για την εισερχόµενη ενεργό ισχύ Pόσο max S X και για την εξερχόµενη ενεργό ισχύ P είναι ισοδύναµες, διότι υποθέσαµε ότι έχουµε R σύστηµα χωρίς απώλειες. Όπως φαίνεται και στο σχήµα 3.1 η µέγιστη µεταφερόµενη ενεργός ισχύς P max, προκύπτει για γωνία δ=90 0. Αν ληφθούν υπόψη και οι ωµικές απώλειες, τότε η τιµή της γωνίας δ για την οποία έχουµε µέγιστη µεταφερόµενη ισχύ είναι διαφορετική. Το αν το σύστηµα είναι ευσταθές ή όχι εξαρτάται από το αν η dp παράγωγος είναι αντίστοιχα θετική ή αρνητική. Η µέγιστη ισχύς Pmaxπου µπορεί dδ να µεταφερθεί χωρίς να αποσυγχρονισθούν οι µηχανές των άκρων αναχώρησης και dp άφιξης προκύπτει για µηδενική τιµή της παραγώγου και αποτελεί το όριο dδ στατικής ευστάθειας. Πρακτικά ένα σύστηµα µεταφοράς δεν πρέπει να λειτουργεί κοντά στο όριο στατικής ευστάθειας. Θα πρέπει να προβλέπεται ένα συγκεκριµένο περιθώριο στη µεταφορά ισχύος ούτως ώστε το σύστηµα να είναι ικανό να χειριστεί διαταραχές, όπως µεταβολές στο φορτίο, σφάλµατα στο δίκτυο (βραχυκυκλώµατα) και χειρισµούς µεταγωγής (άνοιγµα - κλείσιµο διακοπτών). Όπως µπορεί να φανεί από το σχήµα 3.1, η τοµή µεταξύ της γραµµής φορτίου, η οποία αντιπροσωπεύεται από τη µηχανική ισχύ στην αναχώρηση, και της καµπύλης µεταφερόµενης ισχύος καθορίζει την τιµή της γωνίας δ µόνιµης κατάστασης : µια µικρή αύξηση στη µηχανική ισχύ στο άκρο αναχώρησης αυξάνει τη γωνία δ. 53

66 Κεφάλαιο 3-Βελτίωση Ποιότητας Ισχύος-STATCOM Για γωνίες µε τιµές άνω των 90 0 η παραµικρή αύξηση ισχύος επιταχύνει την γεννήτρια και καθιστά το σύστηµα ασταθές. Ωστόσο στο αριστερό σηµείο τοµής, αύξηση της γωνίας δ προκαλεί αύξηση της ηλεκτρικής ισχύος για να ισοσταθµίσει την αύξηση της µηχανικής ισχύος. Για τον προσδιορισµό του κατάλληλου περιθωρίου ως προς τη γωνία φορτίου δ, χρησιµοποιείται η βασική ιδέα της δυναµικής ευστάθειας ή της µεταβατικής ευστάθειας. Σύµφωνα µε την IEEE δυναµική ευστάθεια είναι η ικανότητα που έχει το ΣΗΕ να παραµένει συγχρονισµένο κάτω από µικρές διαταραχές, ενώ µεταβατική ευστάθεια είναι η ικανότητα που διαθέτει το ΣΗΕ να παραµένει συγχρονισµένο όταν υπόκειται σε διάφορες µεταβατικές διαταραχές, όπως σφάλµατα (βραχυκυκλώµατα, απώλεια γραµµών µεταφοράς) ή απώλειες στην παραγωγή. Μια τυπική ισχύ µεταφοράς αντιστοιχεί σε γωνίες ισχύος κάτω των Για να είµαστε σίγουροι για την µόνιµη ευσταθή κατάσταση του δροµέα, οι τιµές των γωνιών στα διάφορα σηµεία του συστήµατος µεταφοράς, συνήθως είναι κάτω των Μια πιο αναλυτική διερεύνηση των εξισώσεων (3.2) και (3.4) δείχνει ότι η µεταφερόµενη ενεργός ή πραγµατική ισχύς εξαρτάται κυρίως από τη γωνία ισχύος δ. Μελετώντας τις εξισώσεις (3.3) και (3.5) παρατηρούµε ότι οι απαιτήσεις σε άεργο ισχύ στην αναχώρηση και άφιξη της γραµµής είναι υπερβολικές για µεγάλες γωνίες. Μπορούµε επίσης να συµπεράνουµε ότι η µεταφορά άεργου ισχύος εξαρτάται κυρίως από τα µέτρα των τάσεων, µε φορά ροής από την υψηλότερη τάση προς τη χαµηλότερη τάση, ενώ η κατεύθυνση της ροής ενεργού ισχύος εξαρτάται από το πρόσηµο της γωνίας ισχύος. Οι εξισώσεις (3.2) µέχρι και (3.5) δείχνουν ότι η ροή ισχύος σε µια γραµµή µεταφοράς εξαρτάται από την επαγωγική αντίδραση της γραµµής µεταφοράς, τα µέτρα των τάσεων άφιξης και αναχώρησης, και τη φασική γωνία µεταξύ των δύο αυτών τάσεων. Στα πλαίσια λοιπόν της αποδοτικότερης αξιοποίησης των δικτύων µεταφοράς αναπτύχθηκε η ιδέα των FACTS, που αξιοποιώντας την κατάλληλη τεχνολογία ελαχιστοποιούν τη διαφορά µεταξύ του θερµικού ορίου και του ορίου ευστάθειας. Αυτά ενσωµατώνουν στη δοµή τους ελεγκτές βασισµένους σε ηλεκτρονικά ισχύος αλλά και άλλους στατικούς ελεγκτές, µε στόχο την αύξηση της δυνατότητας ασφαλούς µεταφοράς και βελτίωση της δυνατότητας ελέγχου (π.χ. αντισταθµιστές αέργου ισχύος). Με τη βοήθεια των ελεγκτών αυτών είναι δυνατόν να ρυθµίζονται όλοι οι παράγοντες που εισάγουν τους περιορισµούς στη ροή ισχύος των γραµµών, δηλαδή η εν σειρά και εγκάρσια σύνθετη αντίσταση, η φασική γωνία και οι ταλαντώσεις µε συχνότητες µικρότερες της ονοµαστικής συχνότητας (υποσύγχρονες ταλαντώσεις). Φυσικά µέρος των πλεονεκτηµάτων και του κέρδους αντισταθµίζεται από το κόστος των ηλεκτρονικών ελεγκτών, που είναι περίπου ($50-$100)/kVA για αυτούς που χρησιµοποιούν θυρίστορ. Το κόστος όµως ελαττώνεται µε την αύξηση του µεγέθους και τη διεύρυνση χρήσης τους. 54

67 Κεφάλαιο 3-Βελτίωση Ποιότητας Ισχύος-STATCOM 3.2 ΕΥΕΛΙΚΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΕΡ (FACTS) Οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί στα ΣΗΕ τα τελευταία χρόνια έχουν οδηγήσει διεθνώς στην αναζήτηση τρόπων αποδοτικότερης αξιοποίησής τους και κατ επέκταση στην εξάντληση των λειτουργικών δυνατοτήτων τους. Σήµερα σηµαντικό ζήτηµα που αφορά τα συστήµατα διανοµής είναι ο γρήγορος έλεγχος και η βελτίωση της ποιότητας της τροφοδοτούµενης ισχύος. Αυτό επιβάλλει την ανάπτυξη ενός εξελιγµένου συστήµατος διανοµής. Άλλοι λόγοι που οδήγησαν στην απαίτηση για την ύπαρξη τέτοιων δικτύων είναι: Τα νέα αυτοµατοποιηµένα συστήµατα παραγωγής και επεξεργασίας της πληροφορίας στις βιοµηχανίες (π.χ. ηλεκτρονικά ισχύος για τον έλεγχο στροφών, ροµπότ, αυτόµατες γραµµές παραγωγής, προγραµµατιζόµενοι λογικοί ελεγκτές, ηλεκτρονικοί υπολογιστές κ.α.) είναι πολύ ευαίσθητα στις πολύ µικρής χρονικής διάρκειας (<1sec) διακοπές παροχής ισχύος, διακυµάνσεις της τάσης ή συχνότητας. Την ανάγκη για: Εκτεταµένη αξιοποίηση των διαθέσιµων τοπικών πηγών ενέργειας, µεταξύ των οποίων και οι ανανεώσιµες, αξιοποιούµενες από ανεµογεννήτριες, φωτοβολταϊκά στοιχεία και µικρούς υδροηλεκτρικούς σταθµούς. Τη σύνδεση φορτίων αποµακρυσµένων από δίκτυα µεταφοράς, που όµως δεν είναι αρκετά µεγάλα για να δικαιολογήσουν οικονοµικά την κατασκευή συνηθισµένων γραµµών µεταφοράς και διανοµής. Τροφοδοσία µικρών νησιωτικών φορτίων. Τροφοδοσία µικρών αγροτικών φορτίων από µικρές αποµακρυσµένες γεννήτριες. Την πρόκληση από την εξελισσόµενη απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και τη νέα εποχή των αναβαθµισµένων υπηρεσιών. Οι τεχνολογικές εξελίξεις στις τεχνολογίες των ηλεκτρονικών µετατροπέων ισχύος, επέτρεψαν την ανάπτυξη και την εισαγωγή στα συστήµατα µεταφοράς πολλών διατάξεων ελέγχου, οι οποίες χρησιµοποιούν τέτοιους µετατροπείς επιτρέπουν καλύτερη αξιοποίηση των δυνατοτήτων µεταφοράς. Οι διατάξεις αυτές είναι σηµαντικής ισχύος (φτάνουν τις αρκετές εκατοντάδες MVA) και τα συστήµατα στα οποία λειτουργούν χαρακτηρίζονται ως «Ευέλικτα Συστήµατα Μεταφοράς Εναλλασσόµενου Ρεύµατος (FACTS)». 55

68 Κεφάλαιο 3-Βελτίωση Ποιότητας Ισχύος-STATCOM Τα FACTS (Flexible AC Transfer Systems) έχουν τους εξής σκοπούς: Την πλήρη αξιοποίηση του συστήµατος µεταφοράς µε ασφαλή φόρτιση των γραµµών κοντά στο θερµικό τους όριο. Πλήρη έλεγχο της ροής πραγµατικής και αέργου ισχύος ώστε να ρέει στους προδιαγεγραµµένους δρόµους µεταφοράς, χωρίς βροχοειδείς ή παράλληλες ροές ισχύος. Περιορισµό των ρευµάτων βραχυκύκλωσης και σφαλµάτων συσκευών µε αποτέλεσµα την αποτροπή αλυσιδωτών αποσυνδέσεων τµηµάτων δικτύου και συσκευών. Απόσβεση των ταλαντώσεων ισχύος, που καταπονούν και καταστρέφουν τον εξοπλισµό και περιορίζουν την επιτρεπόµενη µεταφορά ισχύος. Από πλευράς δοµής µπορούν να καταταχθούν σε δύο κατηγορίες: Μετατροπείς που επιτρέπουν την ευέλικτη διαχείριση συνιστωσών όπως πηνίων ή πυκνωτών ή µετασχηµατιστών µε ρύθµιση φάσεως. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα στατά συστήµατα ελέγχου άεργου ισχύος (Static Var Compensators, SVC), οι ελεγχόµενοι αντισταθµιστές σειράς (Τhyristor Controlled Series Capacitors, TCSC) και οι ρυθµιστές γωνίας φάσεως (Phase Shifters, PS). Οι µετατροπείς των διατάξεων αυτών χρησιµοποιούν θυρίστορ (ηµιαγωγικά στοιχεία χωρίς δυνατότητα εξαναγκασµένης σβέσης) και απλώς επιτυγχάνουν γρηγορότερες αποκρίσεις ζεύξης από τους κλασικούς διακόπτες. Μετατροπείς που υλοποιούν ελεγχόµενες πηγές τάσεως ή ρεύµατος και χρησιµοποιούν συνήθως GTO (Gate Turn Off thyristors) ή IGBT (Insulated Gate Bipolar Transistors), δηλαδή ηµιαγωγικά στοιχεία µε δυνατότητα εξαναγκασµένης σβέσης. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι ελεγχόµενοι σύγχρονοι αντισταθµιστές (STATic synchronous COMpensators, STATCOM), οι ελεγχόµενοι σύγχρονοι αντισταθµιστές σειράς (Static Synchronous Series Compensators, SSSC), οι ενοποιηµένοι ρυθµιστές ροής ισχύος (Unified Power Flow Controllers, UPFC) και οι ρυθµιστές ροής ισχύος µεταξύ γραµµών µεταφοράς (Interline Power Flow Controllers, IPFC). Τα ευέλικτα συστήµατα αυτής της κατηγορίας εµφανίζουν βελτιωµένα χαρακτηριστικά σε σχέση µε τα αντίστοιχα συστήµατα της προηγούµενης κατηγορίας επιτρέποντας επιπρόσθετα την έγχυση ή απορρόφηση ενεργού ισχύος. 56

69 Κεφάλαιο 3-Βελτίωση Ποιότητας Ισχύος-STATCOM Συγκεντρωτικά µπορούµε να δούµε τα είδη των ελεγκτών που χρησιµοποιούνται στα FACTS στο παρακάτω σχήµα: Σχήµα 3.2 Πίνακας ελεγκτών FACTS Όπως έχει γίνει κατανοητό από τη µέχρι τώρα περιγραφή, η δηµιουργία αποδοτικότερων δικτύων µεταφοράς δεν επιτυγχάνεται µε την απλή εφαρµογή ενός συγκεκριµένου ελεγκτή, αλλά είναι το αποτέλεσµα της συλλογικής δράσης πολλών ελεγκτών, τοποθετηµένων σε διάφορα σηµεία του δικτύου για να ελέγχουν τις µεταβλητές που καθορίζουν τη ροή ισχύος στις γραµµές. Γι αυτό το λόγο στο τελικό στάδιο ανάπτυξης του αποδοτικότερου δικτύου ο κεντρικός έλεγχος και συντονισµός όλων των ελεγκτών είναι απαραίτητος για να επιτύχουµε το βέλτιστο αποτέλεσµα. 57

70 Κεφάλαιο 3-Βελτίωση Ποιότητας Ισχύος-STATCOM 3.3 Ο ΣΤΑΤΙΚΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΤΗΣ (STATCOM) ΔΟΜΗ STATCOM ΚΑΙ ΑΡΧΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Στην πιο βασική του µορφή ο STATCOM (STATic synchronous COMpensator), αποτελείται από έναν µετατροπέα πηγής τάσης - VSC (Voltage Source Converter), µια συνεχούς τάσης (dc) συσκευή αποθήκευσης ενέργειας, έναν µετασχηµατιστή σύζευξης που είναι συνδεδεµένος παράλληλα µε το σύστηµα εναλλασσοµένου ρεύµατος και τα σχετικά κυκλώµατα ελέγχου. Ο VSC µετατρέπει τη συνεχή τάση κατά µήκος της συσκευής αποθήκευσης ενέργειας, σε ένα σετ τριφασικών εναλλασσόµενων τάσεων εξόδου. Αυτές οι τάσεις είναι σε φάση και συζευγµένες µε το σύστηµα εναλλασσοµένου ρεύµατος, µέσω αντίδρασης του µετασχηµατιστή σύζευξης. Κατάλληλη ρύθµιση της φάσης και του πλάτους των τάσεων εξόδου του STATCOM, επιτρέπει αποτελεσµατικό έλεγχο των ανταλλαγών ενεργής και αέργου ισχύος µεταξύ του στατικού αντισταθµιστή και του ac συστήµατος. 3 Φάσεις Μ/Σ Σύζευξης Vi δ Vs 0 Vi Τάση Εξόδου Μετατροπέα Vs Τάση ικτύου Αντιστροφέας και Ελεγκτής Σχήµα 3.3 Βασική δοµή του STATCOM 58

71 Κεφάλαιο 3-Βελτίωση Ποιότητας Ισχύος-STATCOM Ο µετατροπέας πηγής τάσης συνδεδεµένος παράλληλα µε το ac σύστηµα παρέχει µια πολυλειτουργική τοπολογία, η οποία µπορεί να χρησιµοποιηθεί για τρεις διακριτούς σκοπούς: Ρύθµιση τάσης και αντιστάθµιση αέργου ισχύος ιόρθωση του συντελεστή ισχύος Ελαχιστοποίηση των αρµονικών του ρεύµατος Ανάλογα λοιπόν µε το σκοπό χρήσης του αντισταθµιστή χρησιµοποιείται κάθε φορά και ο καταλληλότερος τύπος ελέγχου. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο κύριος σκοπός του STATCOM είναι η ρύθµιση της τάσης µέσω της αντιστάθµισης της αέργου ισχύος. Στην ουσία ο στατικός αντισταθµιστής αντικαθιστά τη λειτουργία των πυκνωτών αντιστάθµισης και της σύγχρονης γεννήτριας αντιστάθµισης, µόνο που το πραγµατοποιεί µε µεγαλύτερη ταχύτητα απόκρισης, ακρίβεια αλλά και µεγαλύτερη ευστάθεια. Η λειτουργικότητα του STATCOM επιβεβαιώνεται ρυθµίζοντας τη ροή αέργου ισχύος, την οποία απορροφάει ή παράγει προκειµένου να διατηρήσει την τάση σταθερή σε κάποιο ζυγό. Υπάρχουν τρεις βασικές καταστάσεις λειτουργίας: i. Εάν η τάση εξόδου του µετατροπέα (Vi) είναι ίση µε την τάση του ζυγού του δικτύου (Vs) τότε η ροή αέργου ισχύος είναι µηδενική, δηλαδή ο STATCOM δεν απορροφά ούτε παράγει άεργο ισχύ. Σχήµα 3.4 Λειτουργία χωρίς φορτίο ii. Όταν η Vi είναι µεγαλύτερη της Vs τότε ο στατικός αντισταθµιστής βλέπει µια επαγωγική αντίδραση συνδεδεµένη στα άκρα του. Κατ επέκταση το σύστηµα βλέπει τον STATCOM ως χωρητική αντίδραση και αυτός λειτουργεί χωρητικά. Το ρεύµα ρέει από τον αντισταθµιστή στο ac σύστηµα και η συσκευή παράγει άεργο ισχύ. Το σύστηµα λοιπόν απορροφά χωρητικό ρεύµα που προηγείται της τάσης κατά 90 ο, υποθέτοντας βέβαια ότι οι απώλειες του µετατροπέα είναι µηδενικές. 59

72 Κεφάλαιο 3-Βελτίωση Ποιότητας Ισχύος-STATCOM Ι = Προπορευόµενο Ρεύµα Σχήµα 3.5 Χωρητική Λειτουργία iii. Όταν η Vs είναι µεγαλύτερη της Vi, το σύστηµα βλέπει µια επαγωγική αντίδραση συνδεδεµένη στα άκρα του. Κατ επέκταση ο STATCOM βλέπει το σύστηµα ως χωρητική αντίδραση και έτσι αυτός λειτουργεί επαγωγικά. Το ρεύµα ρέει από το ac σύστηµα στον αντισταθµιστή και η συσκευή απορροφά άεργο ισχύ. Για επαγωγική λειτουργία, το ρεύµα καθυστερεί της ac τάσης κατά 90 ο, υποθέτοντας και πάλι ότι οι απώλειες του µετατροπέα είναι µηδενικές. Ι = Επιπορευόµενο Ρεύµα Σχήµα 3.6 Επαγωγική Λειτουργία 60

73 Κεφάλαιο 3-Βελτίωση Ποιότητας Ισχύος-STATCOM Η ανταλλαγή αέργου ισχύος στις παραπάνω περιπτώσεις δικαιολογείται από τη σχέση τάσης - αέργου ισχύος: 2 Vs VsVi Q= cosδ (3.6) X X L L Επίσης θα πρέπει να αναφέρουµε ότι εκτός από άεργο ισχύ, στην περίπτωση που η φασική γωνία της τάσης µεταξύ του µετατροπέα και του ζυγού είναι διάφορη του µηδενός, έχουµε και ανταλλαγή ενεργού ισχύος. Πιο συγκεκριµένα όταν η Vi προηγείται της Vs, δηλαδή δ>0, τότε ο STATCOM προσφέρει ενεργό ισχύ στο σύστηµα. Στην αντίθετη περίπτωση δ<0, απορροφά ενεργό ισχύ από αυτό. Η διαδικασία αυτή δικαιολογείται από την παρακάτω σχέση: VsVi P= sinδ (3.7) X L Συγκεντρωτικά: Πίνακας 3.1 Ροή ισχύος στον STATCOM Σχέση Ανταλλαγή Ισχύος τερµατικών τάσεων STATCOM δίκτυο Vi > Vs Q Vi < Vs Q δ < 0 P δ > 0 P 61

74 Κεφάλαιο 3-Βελτίωση Ποιότητας Ισχύος-STATCOM Χαρακτηριστικές καµπύλες STATCOM Στα παρακάτω σχήµα φαίνονται οι χαρακτηριστικές V-I και V-Q του STATCOM: Σχήµα 3.7 Χαρακτηριστικές STATCOM Παρατηρώντας τις χαρακτηριστικές, µπορούµε να επιβεβαιώσουµε τη µεγάλη ικανότητα αντιστάθµισης που παρέχει ο στατικός αντισταθµιστής. Στην πρώτη καµπύλη παρατηρούµε ότι ακόµα και αν η τάση καταρρεύσει στα επίπεδα του 0.1 pu ο STATCOM µπορεί να συνεισφέρει µε το µέγιστο χωρητικό ρεύµα προκειµένου να την επαναφέρει στο επιθυµητό επίπεδο. Στη δεύτερη καµπύλη διαπιστώνουµε τη γραµµική εξάρτηση της παρεχόµενης αέργου ισχύος από την τάση του δικτύου, γεγονός που υποδηλώνει τις ικανότητες του STATCOM να αντισταθµίζει επαρκώς την άεργο ισχύ ακόµα και σε συνθήκες χαµηλής τάσης. [3],[5],[14],[19] ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ STATCOM Ο STATCOM, όπως προαναφέρθηκε είναι ένας ηλεκτρονικός ελεγκτής ισχύος που έχει δηµιουργηθεί από µετατροπείς πηγής τάσης (VSCs). Οι στερεής κατάστασης διακόπτες των µετατροπέων, αντίθετα µε τα θυρίστορ, µπορούν να κάνουν εξαναγκασµένη αποκοπή του ρεύµατος ορθής πόλωσης, µέσω εφαρµογής ενός αρνητικού παλµού ρεύµατος στην πύλη. Τα IGBTs (Insulated Gate Bipolar Transistors) και τα GTO (Gate Turn Off thyristors) είναι οι δύο διακοπτικές διατάξεις που εφαρµόζονται περισσότερο στους VSCs. 62

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟ ΚΡΙΣΗΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΕΒΡΟΦΑΡΜΑ Α. Β. Ε. Ε.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟ ΚΡΙΣΗΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΕΒΡΟΦΑΡΜΑ Α. Β. Ε. Ε. ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ Διπλωματική Εργασία Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟ ΚΡΙΣΗΣ: της ΜΑΡΙΑΣ ΑΝΔΡΕΑΔΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 183 «για την αναθεώρηση της (αναθεωρηµένης) σύµβασης για την προστασία της µητρότητας,»

ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 183 «για την αναθεώρηση της (αναθεωρηµένης) σύµβασης για την προστασία της µητρότητας,» ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 183 «για την αναθεώρηση της (αναθεωρηµένης) σύµβασης για την προστασία της µητρότητας,» Η γενική Συνδιάσκεψη της ιεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, που συγκλήθηκε στη Γενεύη από το ιοικητικό

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, 21. 12. 2015. Α.Π. Φ80000/οικ.59819/1961

Αθήνα, 21. 12. 2015. Α.Π. Φ80000/οικ.59819/1961 Αθήνα, 21. 12. 2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Δ/ΝΣΗ ΚΥΡΙΑΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Νεοελληνική Γλώσσα Λυκείου

Νεοελληνική Γλώσσα Λυκείου Νεοελληνική Γλώσσα Λυκείου Πλαίσιο προδιαγραφών Ι. Δομή θεμάτων Η διαδικασία εισαγωγής των μαθητών/τριών στην Α Λυκείου προβλέπει τη δοκιμασία τους σε τρία θέματα Νεοελληνικής Γλώσσας, καθένα από τα οποία

Διαβάστε περισσότερα

1 Επιμέλεια: Γράβαλος Βασίλειος, Χρυσανθάκης Ιωάννης

1 Επιμέλεια: Γράβαλος Βασίλειος, Χρυσανθάκης Ιωάννης ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Δ/νση Μελετών & Εφαρμογών Η Δ/νση Μελετών & Εφαρμογών παραδίδει το 14 ο στατιστικό τεύχος του έτους 2012, που εκπόνησε το. Η διάρθρωσή του γίνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Αρ. 3234 της 6ης ΑΠΡΙΑΙΟΥ 1998 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΕΡΟΣ Ι

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Αρ. 3234 της 6ης ΑΠΡΙΑΙΟΥ 1998 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΕΡΟΣ Ι Ν. 16(Ι)/98 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Αρ. 3234 της 6ης ΑΠΡΙΑΙΟΥ 1998 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΕΡΟΣ Ι Ο ΠΕΡΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΩΝ ΕΥΡΕΣΙΤΕΧΝΙΑΣ ΝΟΜΟΣ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ Άρθρο 1. Συνοπτικός τίτλος. 2.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Η εξέλιξη του είκτη Τιµών Καταναλωτή, µε έτος αναφοράς 2009=100,0 του µηνός Φεβρουαρίου 2015, έχει ως εξής:

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Η εξέλιξη του είκτη Τιµών Καταναλωτή, µε έτος αναφοράς 2009=100,0 του µηνός Φεβρουαρίου 2015, έχει ως εξής: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 10 Μαρτίου 2015 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ : Φεβρουάριος 2015 Η εξέλιξη του είκτη Τιµών Καταναλωτή, µε έτος αναφοράς 2009=100,0 του µηνός

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 2. Γενικά Οργάνωση Ελέγχου (ΙΙ) Φύλλα Εργασίας Εκθέσεις Ελέγχων

Ενότητα 2. Γενικά Οργάνωση Ελέγχου (ΙΙ) Φύλλα Εργασίας Εκθέσεις Ελέγχων Ενότητα 2 Γενικά Οργάνωση Ελέγχου (ΙΙ) Φύλλα Εργασίας Εκθέσεις Ελέγχων Φύλλα Εργασίας (Γενικά) Με τον όρο "φύλλα εργασίας" εννοούµε, το σύνολο των φύλλων που περιέχουν όλο το αποδεικτικό υλικό, το οποίο

Διαβάστε περισσότερα

Ετήσια οικονομική έκθεση της χρήσης από 1 η Ιανουαρίου έως 31 η Δεκεμβρίου 2009 2

Ετήσια οικονομική έκθεση της χρήσης από 1 η Ιανουαρίου έως 31 η Δεκεμβρίου 2009 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. Δηλώσεις των Μελών του Διοικητικού Συμβουλίου... 4 Β. Έκθεση Ελέγχου Ανεξάρτητου Ορκωτού Ελεγκτή Λογιστή... 5 Γ. Ετήσια Έκθεση του Διοικητικού Συμβουλίου... 7 Δ. Ετήσιες Οικονομικές Καταστάσεις...

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ I ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

ΤΙΤΛΟΣ I ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΥΜΒΑΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΤΑ ΥΨΗΛΑ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ, ΜΕΛΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ, στο εξής αποκαλούµενα «τα συµβαλλόµενα µέρη»,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΘΗΚΗ Στο σ.ν. «Μεταβολές στη Φορολογία Εισοδήµατος, απλουστεύσεις στον Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων και άλλες διατάξεις» Άρθρο Τροποποίηση διατάξεων του Ν. 3299/2004 1. Στο άρθρο 1 του Ν.

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΔΟΜΙΚΗ ΤΕΒ

ΟΜΙΛΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΔΟΜΙΚΗ ΤΕΒ ΟΜΙΛΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΔΟΜΙΚΗ ΤΕΒ Ετήσιες Οικονομικές Καταστάσεις σύμφωνα με τα Διεθνή ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΔΟΜΙΚΗ ΤΕΒ Α.Ε. ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΟΥΪΖΗΣ ΡΙΑΝΚΟΥΡ 78 Α ΑΘΗΝΑ 115 23 Α.Φ.Μ.:

Διαβάστε περισσότερα

ARVEN S.A. ARVEN ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ

ARVEN S.A. ARVEN ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ARVEN ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ Ετήσιες Οικονοµικές Καταστάσεις της χρήσης α ό 1 Ιανουαρίου 2011 µέχρι 31 εκεµβρίου 2012 σύµφωνα µε τα ιεθνή Πρότυ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΝΕΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ: εκέµβριος 2015 (2010=100,0)

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΝΕΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ: εκέµβριος 2015 (2010=100,0) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 22 Ιανουαρίου 2016 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΝΕΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ: εκέµβριος 2015 (2010=100,0) Ο Γενικός είκτης Τιµών Υλικών Κατασκευής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2016 ΣΥΝΤΑΞΗ : ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 2 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ, ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ... 2 2.1 ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ...

Διαβάστε περισσότερα

...105 ...109...111...112 - ...117 9....118...119 ...130 1. ...133...136 10. ...138...146

...105 ...109...111...112 - ...117 9....118...119 ...130 1. ...133...136 10. ...138...146 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ...i ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ...7 1. Επιχειρήσεων των ΟΤΑ µέχρι τον Κώδικα ήµων και Κοινοτήτων του 1954...7 Α. Νοµική µορφή των επιχειρήσεων...7

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Με βάση το στόχο της εργασίας που ήταν να εντοπιστούν και να παρουσιαστούν οι ποσοτικές (διαφορές βαθµολογικής απόδοσης) και οι ποιοτικές διαφορές (που αφορούν στην

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3638, 27/9/2002

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3638, 27/9/2002 Ο περί Εμπορικής Ναυτιλίας (Ελάχιστες Προδιαγραφές Ιατρικής Περίθαλψης στα Πλοία) Νόμος του 2002 εκδίδεται με δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας σύμφωνα με το Άρθρο 52 του Συντάγματος.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΑΠΟΤΙΜΩΜΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΤ ΑΠΟΚΟΠΗ ΤΙΜΗΜΑΤΑ

ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΑΠΟΤΙΜΩΜΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΤ ΑΠΟΚΟΠΗ ΤΙΜΗΜΑΤΑ ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ A.E. ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΡΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΥΧΩΝ, ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ & ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΡΓΟ:1/θέσιο ολοήμερο Νηπιαγωγείο Πετριάς, Δήμου Σκύδρας, Νομού Πέλλας, με τη μέθοδο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 04-05-2015

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 04-05-2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 04-05-2015 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ & Αρ.Πρωτ.Γ4β/ΓΠ/οικ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Ταχ Δ/νση: Αριστοτέλους

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ. ΝΟΜΟΣ. Δηµόσιες υπεραστικές οδικές µεταφορές επιβατών. Κεφ. Α - ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ. Άρθρο 1 Σκοπός πεδίο εφαρµογής

ΣΧΕΔΙΟ. ΝΟΜΟΣ. Δηµόσιες υπεραστικές οδικές µεταφορές επιβατών. Κεφ. Α - ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ. Άρθρο 1 Σκοπός πεδίο εφαρµογής ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΣ. Δηµόσιες υπεραστικές οδικές µεταφορές επιβατών Κεφ. Α - ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 1 Σκοπός πεδίο εφαρµογής 1. Σκοπός του παρόντος νόµου είναι : α) η εξασφάλιση της συνεχούς προσφοράς δηµοσίων

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ- ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

ΝΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ- ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΝΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ- ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ: ΤΣΙΡΙΠΙΔΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ ΚΑΣΙΑΡΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος...1 Εισαγωγή...6 ΜΕΡΟΣ Α ΝΕΟ ΠΡΟΪΟΝ

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ & Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ

Ο ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ & Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ Ο ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ & Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ ΑΤΕΙ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ: ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΡΑΜΟΛΕΓΚΟΥ ΜΑΡΙΑ ΑΜ:4968 Hhhhhkjl;h;oiugtpi;uf ΗΡΑΚΛΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα διαιτησίας- επικοινωνίαπληροφόρηση

Θέματα διαιτησίας- επικοινωνίαπληροφόρηση Θέματα διαιτησίας- επικοινωνίαπληροφόρηση Αγαπητοί Συνάδελφοι, σας καλωσορίζουμε στην ιστοσελίδα της Ε.Φ.Ο.ΕΠ.Α. Σκεφτήκαμε να εκμεταλλευτούμε την τεχνολογία για να επιτύχουμε συνεχή επικοινωνία και ενημέρωση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ» Ποσοστό στη.. του Μέτρου. Ποσό (σε ΕΥΡΩ)

ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ» Ποσοστό στη.. του Μέτρου. Ποσό (σε ΕΥΡΩ) ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΜΕΤΡΟΥ 7.12 : «EΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΡΩΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ» Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΟΥ Κ.Π.Σ. 2000-2006 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΑ ΣΕΡΡΩΝ Α.Ε.

ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΑ ΣΕΡΡΩΝ Α.Ε. Οικονομικές Καταστάσεις της χρήσης από 1 η Ιανουαρίου 2014 έως 31 η Δεκεμβρίου 2014 σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (Δ.Π.Χ.Α.) ως έχουν υιοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ετήσια Οικονομική Έκθεση της χρήσης από 1η Ιανουαρίου έως 31η Δεκεμβρίου 2012. Βάσει του άρθρου 4 του Ν. 3556/2007

Ετήσια Οικονομική Έκθεση της χρήσης από 1η Ιανουαρίου έως 31η Δεκεμβρίου 2012. Βάσει του άρθρου 4 του Ν. 3556/2007 Ετήσια Οικονομική Έκθεση της χρήσης από 1η Ιανουαρίου έως 31η Δεκεμβρίου 2012 Βάσει του άρθρου 4 του Ν. 3556/2007 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. Δηλώσεις των Μελών του Διοικητικού Συμβουλίου... 5 Β. Έκθεση Ελέγχου Ανεξάρτητου

Διαβάστε περισσότερα

Εσωτερικοί Κανονισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Εσωτερικοί Κανονισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Εσωτερικοί Κανονισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Καταστατικές Πρόνοιες και Εσωτερικοί Κανονισμοί που αφορούν τη Διεύθυνση Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τις εκλογές Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Σχολικών Εφορειών, τη λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗΣ αριθμ. 15912/605/16-07-2009 ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΗΡΥΞΗ ΑΝΑΔΟΧΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗΣ αριθμ. 15912/605/16-07-2009 ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΗΡΥΞΗ ΑΝΑΔΟΧΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ (2007-2013) ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ αριθμ. 15912/605/16-07-2009 ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΗΡΥΞΗ ΑΝΑΔΟΧΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Επιβλέπων: Καθηγητής Αρσένος Παναγιώτης

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΤΕΑΛ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ-ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ Α.Ε.Β.Ε.

ΙΝΤΕΑΛ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ-ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ Α.Ε.Β.Ε. ΙΝΤΕΑΛ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ-ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ Α.Ε.Β.Ε. Ετήσιες Οικονοµικές Καταστάσεις Της οικονοµικής χρήσεως από 1 η Ιανουαρίου έως 31η εκεµβρίου 2006 σύµφωνα µε τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα Βεβαιώνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΟ: ΕΙ ΙΚΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ

ΕΡΓΟ: ΕΙ ΙΚΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ ΗΜΟΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΡΓΟ: Α.Μ: ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟΥ ΤΟΙΧΙΟΥ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΩΝ ΤΚ ΚΟΡΜΙΣΤΑΣ 16 / 2013 ΕΙ ΙΚΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ ΑΡΘΡΟ 1ο : ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΝ ΣΚΑΠΑΝΙΚΗΣ

ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΝ ΣΚΑΠΑΝΙΚΗΣ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΝ ΣΚΑΠΑΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΚΑΠΑΝΙΚΗΣ Α. ΣΚΟΠΟΣ Η Εκπαίδευση έχει σκοπό την παροχή κατάλληλων και εξειδικευμένων γνώσεων σχετικά με την κατασκευαστική

Διαβάστε περισσότερα

WΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΣΤΙΑΣΕΩΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

WΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΣΤΙΑΣΕΩΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ WΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΣΤΙΑΣΕΩΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΑΠΌ 1 Η ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2011 ΕΩΣ 31 Η ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2011 ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΕΘΝΗ ΠΡΟΤΥΠΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ (ΔΠΧΑ), ΩΣ ΕΧΟΥΝ ΥΙΟΘΕΤΗΘΕΙ

Διαβάστε περισσότερα

Ελλάδα: Μνημόνιο Συνεννόησης στις. ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 3 Μαΐου 2010

Ελλάδα: Μνημόνιο Συνεννόησης στις. ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 3 Μαΐου 2010 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙV Ελλάδα: Μνημόνιο Συνεννόησης στις ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 3 Μαΐου 2010 Οι τριμηνιαίες εκταμιεύσεις της διμερούς οικονομικής βοήθειας από τα Κράτη-Μέλη της Ευρωζώνης

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ ΒΙΒΛΙΟ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ ΒΙΒΛΙΟ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ ΒΙΒΛΙΟ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφάλαιο 1: ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΥΨΟΣ ΤΟΥ ΦΙΛΕ 1.1. Ύψος του φιλέ Κεφάλαιο 2: ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ 2.1. Παίκτης µε τεχνητό πόδι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΟ. «Στρατολογία των Ελλήνων» Άρθρο 1 Υπόχρεοι σε στράτευση

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΟ. «Στρατολογία των Ελλήνων» Άρθρο 1 Υπόχρεοι σε στράτευση ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΟ «Στρατολογία των Ελλήνων» Άρθρο 1 Υπόχρεοι σε στράτευση 1. Όλοι οι Έλληνες πολίτες, από την 1η Ιανουαρίου του έτους κατά το οποίο διανύουν το

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΗΝ ΤΡΟΙΖΗΝΙΑ ΑΠΟ ΑΓ.ΕΛΕΝΗ ΕΩΣ ΤΟΝ ΚΟΜΒΟ ΚΑΛΛΟΝΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΤΙΜΟΥ. ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τιμαριθμική 2012Α

ΣΤΗΝ ΤΡΟΙΖΗΝΙΑ ΑΠΟ ΑΓ.ΕΛΕΝΗ ΕΩΣ ΤΟΝ ΚΟΜΒΟ ΚΑΛΛΟΝΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΤΙΜΟΥ. ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τιμαριθμική 2012Α ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΝΗΣΩΝ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΔ & Μ.Ε Αριθμός Μελέτης : 3 Δήμος : ΤΡΟΙΖΗΝΙΑΣ Εργο : ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΒΛΑΒΩΝ ΣΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΟΔΟΦΩΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΤΡΟΙΖΗΝΙΑ ΑΠΟ ΑΓ.ΕΛΕΝΗ ΕΩΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τιμαριθμική 2012Α 1 ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ 1.1 Αντικείμενο του παρόντος Τιμολογίου είναι ο καθορισμός των τιμών μονάδος με τις οποίες θα εκτελεσθεί το έργο, όπως προδιαγράφεται στα λοιπά τεύχη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΔΟΜΗΣΗΣ ΕΡΓΟ: ΑΝΤΙΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΥΠΑΡΧΟΝΤΟΣ ΤΟΙΧΕΙΟΥ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΑΓ.ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Α. Πολιτιστικοί φορείς... 3. 1. Πλήθος φορέων... 3. 2. Έδρα... 3. 3. Γεωγραφική κατανομή φορέων... 4. 4. Νομική μορφή... 5. 5. Έτος ίδρυσης...

Α. Πολιτιστικοί φορείς... 3. 1. Πλήθος φορέων... 3. 2. Έδρα... 3. 3. Γεωγραφική κατανομή φορέων... 4. 4. Νομική μορφή... 5. 5. Έτος ίδρυσης... ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2012 Α. Πολιτιστικοί φορείς... 3 1. Πλήθος φορέων... 3 2. Έδρα... 3 3. Γεωγραφική κατανομή φορέων... 4 4. Νομική μορφή... 5 5. Έτος ίδρυσης... 6 6. Αντικείμενο δραστηριότητας... 7 1 7. Εργαζόμενοι...

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. Άρθρο πρώτο.

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. Άρθρο πρώτο. ΝΟΜΟΣ: 1634/86 Κύρωση των πρωτοκόλλων 1980 «Για την προστασία της Μεσογείου θαλάσσης από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές» και 1982 «περί των ειδικά προστατευομένων περιοχών της Μεσογείου» (ΦΕΚ 104/Α/18-07-86)

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΥΠ ΑΡΙΘΜ. ΣΟΧ 3/2015. Για την πρόσληψη Πτυχιούχων Φυσικής Αγωγής. με σύμβαση εργασίας Ιδιωτικού Δικαίου Ορισμένου Χρόνου (Ι.Δ.Ο.Χ.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΥΠ ΑΡΙΘΜ. ΣΟΧ 3/2015. Για την πρόσληψη Πτυχιούχων Φυσικής Αγωγής. με σύμβαση εργασίας Ιδιωτικού Δικαίου Ορισμένου Χρόνου (Ι.Δ.Ο.Χ. Μέγαρα 1 Δεκεμβρίου 2015 Αρ. Πρωτ: 3287 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣ ΜΕΓΑΡΕΩΝ Ν.Π.Δ.Δ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ «ΗΡΟΔΩΡΟΣ» : 28 ης Οκτωβρίου 62 Τ.Κ. 19100 - Μέγαρα : 2296022161 :

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Σημειώσεις με θέμα «Πιστωτικοί Τίτλοι» Πιστωτικοί τίτλοι καλούνται τα έγγραφα εκείνα με τα οποία αποδεικνύεται τόσο η ύπαρξη της

Διαβάστε περισσότερα

Οργάωνση του Περιφερικού Νευρικού Συστήµατος λκλλκλκλλκκκκ

Οργάωνση του Περιφερικού Νευρικού Συστήµατος λκλλκλκλλκκκκ Οργάωνση του Περιφερικού Νευρικού Συστήµατος λκλλκλκλλκκκκ Εισαγωγή Τα Εγκεφαλονωτιαία Γάγγλια Το Περιφερικό Νεύρο Δοµή του Περιφερικού Νεύρου Ταξινόµηση των Περιφερικών Ινών Τα Εγκεφαλικά Νεύρα Λειτουργική

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική Πρόταση για μια Προοδευτική Διέξοδο Από την Κρίση

Πολιτική Πρόταση για μια Προοδευτική Διέξοδο Από την Κρίση Πολιτική Πρόταση για μια Προοδευτική Διέξοδο Από την Κρίση ΑΘΗΝΑ, 09/04/12 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η χώρα διανύει την κρισιμότερη περίοδο μετά τη μεταπολίτευση. Δεν πρέπει να ζήσει σε καθεστώς χρεοκρατίας, ούτε όμως

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΣΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ

ΘΕΣΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΡΥΤΑΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ 2014 ΘΕΣΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Δ. ΚΑΨΑΛΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ ΠΡΥΤΑΝΗΣ Ιωάννινα, Ιούνιος 2014 1 Οι βασικές στοχεύσεις και προτεραιότητες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 13 Α' ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897 ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 13 Α' ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897 ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 13 Α' ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897 ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ Του Βασίλη Γούναρη 19 1. Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΗΤΤΑΣ ΤΟΥ 1897 21 η ηττα και η συνθηκολογηση οι συνεπειες της ηττας εξελιξεις και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Κυριακή 4 Μαρτίου 2012 Α. α) η απάντηση βρίσκεται στη σχολικό βιβλίο: Εισαγωγή των «Ποιημάτων για την Ποίηση», σελίδες

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Σ.Π.Α. 2014-2020 και Τοπική Αυτοδιοίκηση. Οι δυνατότητες ένταξης έργων και δράσεων της Τ.Α. στα Επιχειρησιακά Προγράμματα

Ε.Σ.Π.Α. 2014-2020 και Τοπική Αυτοδιοίκηση. Οι δυνατότητες ένταξης έργων και δράσεων της Τ.Α. στα Επιχειρησιακά Προγράμματα Ε.Σ.Π.Α. 2014-2020 και Τοπική Αυτοδιοίκηση Οι δυνατότητες ένταξης έργων και δράσεων της Τ.Α. στα Επιχειρησιακά Προγράμματα ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015 3 Περιεχόμενα 5 Πρόλογος 6 Εισαγωγικές πληροφορίες 11 23 29 69

Διαβάστε περισσότερα

Συνοπτική Παρουσίαση. Ελλάδα

Συνοπτική Παρουσίαση. Ελλάδα Ελλάδα Συνοπτική Παρουσίαση Η θρησκευτική ελευθερία προστατεύεται από το Σύνταγμα και άλλους νόμους και πολιτικές, με κάποιους περιορισμούς. Γενικώς, η κυβέρνηση σεβάστηκε εμπράκτως τη θρησκευτική ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΠΕΛΑΤΕΣ ΧΑΜΗΛΗΣ ΤΑΣΗΣ

ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΠΕΛΑΤΕΣ ΧΑΜΗΛΗΣ ΤΑΣΗΣ WATT AND VOLT AE ΕΜΠΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΔΡΑ: ΚΗΦΙΣΙΑΣ 116 & ΔΑΒΑΚΗ 1 Τ: 801 700 7080, FAX: 210 3619835 info@watt-volt.gr - www.watt-volt.gr ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟΥ ΝΕΟΤΗΤΑΣ. ΙΔΡΥΣΗ Ιδρύεται Κέντρο Νεότητας µε την επωνυµία «Κέντρο Νεότητας... µε έδρα...

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟΥ ΝΕΟΤΗΤΑΣ. ΙΔΡΥΣΗ Ιδρύεται Κέντρο Νεότητας µε την επωνυµία «Κέντρο Νεότητας... µε έδρα... ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟΥ ΝΕΟΤΗΤΑΣ ΑΡΘΡΟ 1 ΙΔΡΥΣΗ Ιδρύεται Κέντρο Νεότητας µε την επωνυµία «Κέντρο Νεότητας... µε έδρα... ΑΡΘΡΟ 2 Στο Καταστατικό αυτό «Κέντρο Νεότητας» σηµαίνει: «εθελοντική-κοινοτική οργάνωση

Διαβάστε περισσότερα

Ασυντήρητες και επικίνδυνες οικοδομές

Ασυντήρητες και επικίνδυνες οικοδομές Ασυντήρητες και επικίνδυνες οικοδομές Στα τελευταία πέντε χρόνια έχουν καταγραφεί αρκετά περιστατικά πτώσης τμημάτων οικοδομών, κυρίως μπαλκονιών από πολυώροφες οικοδομές και είναι πραγματικά θαύμα το

Διαβάστε περισσότερα

Η Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Κύπρο έχει οργανωθεί σε τομείς που υπόκεινται στις ακόλουθες ρυθμίσεις:

Η Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Κύπρο έχει οργανωθεί σε τομείς που υπόκεινται στις ακόλουθες ρυθμίσεις: ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΔΗΛΩΣΗ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΧΕΔΙΟ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΔΙΑΤΙΜΗΣΕΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ Η ΡΑΕΚ θέτει και δημοσιεύει την παρούσα πρόταση ως προς τις αρχές και τη Μεθοδολογία που

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ Ορισμοί 1. Ο όρος «Ναυλωτής» περιλαμβάνει τον Ναυλωτή, τον Παραλήπτη, τον Αποδέκτη, τον Κάτοχο της σύμβασης Μεταφοράς για οχήματα, και τον Ιδιοκτήτη του οχήματος. Ρήτρα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΑΠΟΤΙΜΩΜΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΤ ΑΠΟΚΟΠΗ ΤΙΜΗΜΑΤΑ

ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΑΠΟΤΙΜΩΜΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΤ ΑΠΟΚΟΠΗ ΤΙΜΗΜΑΤΑ ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ Α.Ε. ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΓΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΡΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΥΧΩΝ, ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ & ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΤΟΠΟΣ ΕΡΓΟΥ:ΑΘΗΝΑ ΕΡΓΟ: ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ ΣΤΟ 99 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

H Εξωτερική Αξιολόγηση στο ΑΠΘ 2010 2014

H Εξωτερική Αξιολόγηση στο ΑΠΘ 2010 2014 H Εξωτερική Αξιολόγηση στο ΑΠΘ 2010 2014 Αναθεωρημένη έκδοση / Ιούλιος 2014 Γενική Εποπτεία Πρόεδρος ΜΟΔΙΠ-ΑΠΘ Καθηγήτρια Δέσπω Λιάλιου, Αναπληρώτρια Πρύτανη, Αντιπρύτανις Ακαδημαϊκών Υποθέσεων & Προσωπικού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΤΗΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ. Περιόδου από 1 η Ιανουαρίου έως 31 η Δεκεμβρίου 2010

ΕΤΗΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ. Περιόδου από 1 η Ιανουαρίου έως 31 η Δεκεμβρίου 2010 ΕΤΗΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Περιόδου από 1 η Ιανουαρίου έως 31 η Δεκεμβρίου 2010 Σύμφωνα με το άρθρο 4 του Ν. 3556/2007 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ I. Δηλώσεις Μελών Διοικητικού Συμβουλίου... 5 II.Έκθεση Ελέγχου Ανεξάρτητου

Διαβάστε περισσότερα

Ι ΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Ι ΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Αναδιανοµή εισοδήµατος µε έµφαση στην κοινωνική ασφάλιση στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση: ιστορία

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Ελλείψεις στο φορολογικό νομοσχέδιο. Σοβαρές ελλείψεις στη νέα μορφή του φορολογικού νομοσχεδίου

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Ελλείψεις στο φορολογικό νομοσχέδιο. Σοβαρές ελλείψεις στη νέα μορφή του φορολογικού νομοσχεδίου Επαγγελματικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης Γραφείο Τύπου Θεσσαλονίκη, 12 Απριλίου 2010 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Ελλείψεις στο φορολογικό νομοσχέδιο Σοβαρές ελλείψεις στη νέα μορφή του φορολογικού νομοσχεδίου διαπιστώνει

Διαβάστε περισσότερα

www.aoth.edu.gr / Απαντήσεις πανελληνίων εξετάσεων Επαγγελματικών λυκείων (ΕΠΑΛ) 2009

www.aoth.edu.gr / Απαντήσεις πανελληνίων εξετάσεων Επαγγελματικών λυκείων (ΕΠΑΛ) 2009 A ΟΜΑΔΑ ΘΕΜΑ 1 ο Α Β Γ Δ ε Σωστό ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ, Σελίδα 115, ενότητα 3, Κεφάλαιο 6 ο Σωστό Σελίδα 154, ενότητα 4, μπλε κουτί, Κεφάλαιο 8 ο Λάθος ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ, Κεφάλαιο 11 ο Λάθος Σελίδα 183, ενότητα 4, 2 η παράγραφος,

Διαβάστε περισσότερα

Μετάφραση των πρωτότυπων οδηγιών χρήσης. Εγγύηση 2 ετών W 670 GR

Μετάφραση των πρωτότυπων οδηγιών χρήσης. Εγγύηση 2 ετών W 670 GR Μετάφραση των πρωτότυπων οδηγιών χρήσης Εγγύηση 2 ετών 1 9 8 7 6 5 4 3 10 1/2 16 17 11/12 15 13 18 14 2 3 4 α A β B 5 6 7 1 2 8 9 a b 10 11 14 15 16 12 20 13 a 4 3 b 14 5 19 4 3 2 1 8 2 3 4 6 7 C 13 14

Διαβάστε περισσότερα

Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. C 372 της 09/12/1997 σ. 0005-0013

Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. C 372 της 09/12/1997 σ. 0005-0013 Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. C 372 της 09/12/1997 σ. 0005-0013 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ όσον αφορά τον ορισµό της σχετικής αγοράς για τους σκοπούς του κοινοτικού δικαίου ανταγωνισµού (97/C 372/03) (Κείµενο

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΡΟΣΒΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ Ο ΙΚΩΝ ΑΞΟΝΩΝ

ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΡΟΣΒΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ Ο ΙΚΩΝ ΑΞΟΝΩΝ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΡΟΣΒΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ Ο ΙΚΩΝ ΑΞΟΝΩΝ Εύα Κασάπη Ηράκλειο Κρήτης 2-7-2008 Η διαχείριση προσβάσεων είναι πολιτικές τεχνικές οδηγίες διαδικασίες που αποσκοπούν στην: Βελτίωση της

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Α. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Α. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Με την υπαγωγή του τομέα και της πολιτικής για την Έρευνα και την Τεχνολογία στο Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων (ΥΠΔΒΜΘ), το Υπουργείο ανέλαβε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΙΑΚΙΝΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΙΑΚΙΝΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΙΑΚΙΝΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ηµοσιοποιείται από το Γραφείο Παρακολούθησης και Καταπολέµησης της Παράνοµης ιακίνησης Ανθρώπων 12 Ιουνίου 2007 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι καταθέσεις των θυµάτων που περιλαµβάνονται

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3834, 8/4/2004 Ο ΠΕΡΙ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ ΜΕΡΟΣ Ι - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΡΟΣ ΙΙ - ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3834, 8/4/2004 Ο ΠΕΡΙ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ ΜΕΡΟΣ Ι - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΡΟΣ ΙΙ - ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Ο ΠΕΡΙ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ ΜΕΡΟΣ Ι - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Άρθρο 1. Συνοπτικός τίτλος. 2. Ερμηνεία. 3. Καθίδρυση Αστυνομίας Κύπρου. 4. Εξουσίες Υπουργού. 5. Συγκρότηση Αστυνομίας. 6. Εξουσίες

Διαβάστε περισσότερα

EUROCORP ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΕΠΕΝ ΥΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

EUROCORP ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΕΠΕΝ ΥΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EUROCORP ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΕΠΕΝ ΥΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Ενδιάµεσες Ατοµικές και Ενοποιηµένες Οικονοµικές Καταστάσεις Περιόδου από 1 η Ιανουαρίου 2014 µέχρι 30 η Ιουνίου 2014 Ενδιάµεσες Οικονοµικές Καταστάσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «MBA ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ «Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ Ο ΒΑΘΜΟΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ»

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «MBA ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ «Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ Ο ΒΑΘΜΟΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ» Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων (Δ.Ε.Α.Π.Τ.) ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «MBA ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ «Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ Ο ΒΑΘΜΟΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΦΙΛΕΛΛΗΝΩΝ & ΨΥΛΛΑ 2 105 57 ΑΘΗΝΑ Τηλ 213.16.16.900 Fax 2103246165 Email: adedy@adedy.gr, adedy1@adedy.gr

ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΦΙΛΕΛΛΗΝΩΝ & ΨΥΛΛΑ 2 105 57 ΑΘΗΝΑ Τηλ 213.16.16.900 Fax 2103246165 Email: adedy@adedy.gr, adedy1@adedy.gr ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΦΙΛΕΛΛΗΝΩΝ & ΨΥΛΛΑ 2 105 57 ΑΘΗΝΑ Τηλ 213.16.16.900 Fax 2103246165 Email: adedy@adedy.gr, adedy1@adedy.gr Τοποθέτηση στη Βουλή της Αντιπροέδρου της Α..Ε..Υ., έσποινας Σπανού για το

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπός του παιχνιδιού. Περιεχόμενα

Σκοπός του παιχνιδιού. Περιεχόμενα Ένα συνεργατικό παιχνίδι μνήμης για 3 έως 6 παίκτες, 7 ετών και άνω. Ο Τομ σκαρφάλωσε στην κορυφή ενός δέντρου, για να δεί αν μπορούσε να ανακαλύψει κάτι. Κοιτάζοντας προς κάθε μεριά, είδε τουλάχιστον

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 : ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σύμφωνα με τα όσα αναλυτικά έχουν περιγραφεί στα προηγούμενα κεφάλαια της παρούσας μελέτης η κατασκευή του τμήματος «Βρύσες Ατσιπόπουλο», του Βόρειου Οδικού

Διαβάστε περισσότερα

Οι Αγώνες θα διεξαχθούν τόσο στο Σύγχρονο Θέατρο όσο και στο Αρχαίο

Οι Αγώνες θα διεξαχθούν τόσο στο Σύγχρονο Θέατρο όσο και στο Αρχαίο ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Υ.Π.Π 24.09.1.8 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ιευθυντές/τριες Σχολείων Μέσης, Τεχνικής ηµόσιας και Ιδιωτικής Εκπαίδευσης 23 Σεπτεµβρίου 2013 Θέµα: Προκήρυξη

Διαβάστε περισσότερα

Δράση 1.2. Υλοτομία και προσδιορισμός ποσοτήτων υπολειμμάτων.

Δράση 1.2. Υλοτομία και προσδιορισμός ποσοτήτων υπολειμμάτων. 1 η ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΓΟΥ 1 η φάση έργου (Περίοδος 25 Μαϊου έως 30 Σεπτεμβρίου 2014) Στη πρώτη φάση του έργου υλοποιήθηκαν τα παρακάτω: 1 ο Πακέτο εργασίας (Προσδιορισμός είδους και ποσοτήτων υπολειμμάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΙΩΣΙΜΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΙΩΣΙΜΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Αναστασιάδου Πετρούλα Σοφία ΑΜ: 2003010053 ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΙΩΣΙΜΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ Ε ιβλέ ων:

Διαβάστε περισσότερα

επείγοντος για την κατανοµή των βαρών της υποδοχής και προσωρινής διαµονής των µετακινουµένων ατόµων ( 6 ). Έχοντας υπόψη:

επείγοντος για την κατανοµή των βαρών της υποδοχής και προσωρινής διαµονής των µετακινουµένων ατόµων ( 6 ). Έχοντας υπόψη: L 212/12 EL Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 7.8.2001 Ο ΗΓΙΑ 2001/55/ΕΚ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 20ής Ιουλίου 2001 σχετικά µε τις ελάχιστες προδιαγραφές παροχής προσωρινής προστασίας σε περίπτωση

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟΘΡΗΣΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΤΟΥ ΡΕΖΙΣ ΝΤΕΜΠΡΕ)

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟΘΡΗΣΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΤΟΥ ΡΕΖΙΣ ΝΤΕΜΠΡΕ) Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟΘΡΗΣΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΤΟΥ ΡΕΖΙΣ ΝΤΕΜΠΡΕ) I Το Δεκέμβριο του 2001 ο Ζακ Λαγκ, Υπουργός Εθνικής Παιδείας της Γαλλίας ζήτησε από τον καθηγητή Ρεζίς Ντεμπρέ, το θεωρητικό ενδιαφέρον

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τιµαριθµική 2012Γ

ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τιµαριθµική 2012Γ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΕΡΓΟ : "ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΠΗΓΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΑΝΝΑΣ ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡ/ΜΟΥ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ' ΥΠΟ ΟΜΩΝ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: 50.000,00 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Όλη η χώρα. Νέοι γεωργοί. Ποσοστό στη.. του Μέτρου. Ποσό

Όλη η χώρα. Νέοι γεωργοί. Ποσοστό στη.. του Μέτρου. Ποσό ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΜΕΤΡΟΥ 3.1 «ΕΦΑΠΑΞ ΠΡΙΜΟ ΟΤΗΣΗ ΠΡΩΤΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΝΕΩΝ ΓΕΩΡΓΩΝ» Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΟΥ Κ.Π.Σ. 2000-2006 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΤΡΟ Αγροτική Ανάπτυξη Ανασυγκρότηση της

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΤΤΑΡΩΝ ΟΡΓΑΝΣΙΜΩΝ ΟΙ ΖΩΙΚΟΙ ΙΣΤΟΙ 2 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΤΤΑΡΩΝ ΟΡΓΑΝΣΙΜΩΝ ΟΙ ΖΩΙΚΟΙ ΙΣΤΟΙ 2 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΤΤΑΡΩΝ ΟΡΓΑΝΣΙΜΩΝ ΟΙ ΖΩΙΚΟΙ ΙΣΤΟΙ 2 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΣΑΣ:.. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 η Οι ιστοί των οργάνων του πεπτικού συστήματος Α) Ένα σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

Ετήσια Οικονομική Έκθεση. (1 η Ιανουαρίου 2014 31 η Δεκεμβρίου 2014) Σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς

Ετήσια Οικονομική Έκθεση. (1 η Ιανουαρίου 2014 31 η Δεκεμβρίου 2014) Σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς Ετήσια Οικονομική Έκθεση (1 η Ιανουαρίου 2014 31 η Δεκεμβρίου 2014) Σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς ΒΕΒΑΙΩΣΗ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΑΛΦΑLAB ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ & Δ.Α.Δ. Ν.ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ. ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ / πλατεία ΜΑΝΙΑΚΩΝ, ΚΑΣΤΟΡΙΑ. Η Έδρα του Συλλόγου. 21/12/2012, 10:30μμ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ & Δ.Α.Δ. Ν.ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ. ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ / πλατεία ΜΑΝΙΑΚΩΝ, ΚΑΣΤΟΡΙΑ. Η Έδρα του Συλλόγου. 21/12/2012, 10:30μμ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Συνοπτικά στοιχεία Έργου ΑΝΑΘΕΤΟΥΣΑ ΑΡΧΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ ΦΟΡΕΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΠΡΟΟΡΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΠΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΤΟΠΟΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΥΠΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

«Πολιτιστικές διαδροµές στα µεταλλευτικά τοπία της Kύθνου»

«Πολιτιστικές διαδροµές στα µεταλλευτικά τοπία της Kύθνου» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ 2009-10 (15/2/2011 - πηγή www.greekarchitects.gr) «Πολιτιστικές διαδροµές στα µεταλλευτικά τοπία της Kύθνου» Φυσικό τοπίο - βιοµηχανική κληρονοµιά - ιστορική µνήµη. Φοιτητές: Βελουδάκη Χριστιάννα,

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο Πέμπτο Εθνοπολιτισμική Ζωή και Εμπειρίες Ελληνικότητας των Ελληνοαυστραλών Εφήβων

Κεφάλαιο Πέμπτο Εθνοπολιτισμική Ζωή και Εμπειρίες Ελληνικότητας των Ελληνοαυστραλών Εφήβων Κεφάλαιο Πέμπτο Εθνοπολιτισμική Ζωή και Εμπειρίες Ελληνικότητας των Ελληνοαυστραλών Εφήβων Στο πλαίσιο του παρόντος κεφαλαίου εξετάζονται οι κοινές ενδοοικογενειακές δραστηριότητες και η γλωσσική αλληλεπίδραση

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Π.Σ.Ε.Υ. - Ν.Π.Δ.Δ. ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Π.Σ.Ε.Υ.-Ν.Π.Δ.Δ. ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΑΘΗΝΑ 2015 1 Πίνακας περιεχομένων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΤΗΣ 14/2015 ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΔΗΜΟΥ ΑΛΜΩΠΙΑΣ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΤΗΣ 14/2015 ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΔΗΜΟΥ ΑΛΜΩΠΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΤΗΣ 14/2015 ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΔΗΜΟΥ ΑΛΜΩΠΙΑΣ Α. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ TΗΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Αντικείμενο της παροχής εργασίας είναι η Συντήρηση και Επισκευή 87 (περίπου) Αρδευτικών Γεωτρήσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 11, ΑΘΗΝΑ Τ.Κ. 10672, Τηλ. 210 3676400 Fax 210 3611136

ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 11, ΑΘΗΝΑ Τ.Κ. 10672, Τηλ. 210 3676400 Fax 210 3611136 ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 11, ΑΘΗΝΑ Τ.Κ. 10672, Τηλ. 210 3676400 Fax 210 3611136 Διεύθυνση Διοικητικού Αθήνα, 16.5.2014 Πληροφορίες: Χ. Νούνης Α.Π. 839/379 Διευθυντής Διοικητικού

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Εκδίδοµε τον ακόλουθο νόµο που ψήφισε η Βουλή:

Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Εκδίδοµε τον ακόλουθο νόµο που ψήφισε η Βουλή: ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ.3084 (ΦΕΚ.318/Α /16-12-2002) Κύρωση της Σύµβασης µεταξύ της Ελληνικής ηµοκρατίας και της ηµοκρατίας της Σλοβενίας για την αποφυγή της διπλής φορολογίας αναφορικά µε τους φόρους εισοδήµατος

Διαβάστε περισσότερα

Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. L335 της 19/12/2001 σ. 0015-0020 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ,

Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. L335 της 19/12/2001 σ. 0015-0020 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ, Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. L335 της 19/12/2001 σ. 0015-0020 Απόφαση του Συµβουλίου της 3ης εκεµβρίου 2001 για το ευρωπαϊκό έτος των ατόµων µε ειδικές ανάγκες 2003 (2001/903/ΕΚ) ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑΣ ΔΗΜΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΝΟΜΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑΣ ΔΗΜΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΝΟΜΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑΣ ΔΗΜΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΝΟΜΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ Εφαρμογή του Κανονισμού 1.Η εφαρμογή του παρόντος Κανονισμού είναι υπευθυνότητα του Δήμου Διονύσου και τα επιμέρους τμήματα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΥΤΕΠΑΓΓΕΛΤΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΩΝ ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ. ( Διοικητική Ενημέρωση, τ.51, Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος 2009)

Η ΑΥΤΕΠΑΓΓΕΛΤΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΩΝ ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ. ( Διοικητική Ενημέρωση, τ.51, Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος 2009) Η ΑΥΤΕΠΑΓΓΕΛΤΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΩΝ ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ( Διοικητική Ενημέρωση, τ.5, Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος 009). Η θέσπιση του νέου μέτρου Η σημαντικότερη απόπειρα καινοτομικής δράσης της

Διαβάστε περισσότερα

Π Ρ Ο Κ Η Ρ Υ Ξ Η ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΕ ΩΡΙΑΙΑ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ. 2. Προσόντα Υποψηφίων - Θέσεις προς Κάλυψη

Π Ρ Ο Κ Η Ρ Υ Ξ Η ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΕ ΩΡΙΑΙΑ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ. 2. Προσόντα Υποψηφίων - Θέσεις προς Κάλυψη ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΤΡΑΤΟΥ ΔΝΣΗ ΓΕΩΓΡ. ΠΟΛ. & ΕΚΠΣΗΣ ΥΔΝΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ 16 Ιουλίου 2014 Π Ρ Ο Κ Η Ρ Υ Ξ Η ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΕ ΩΡΙΑΙΑ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ 1. Γενικά Η Σχολή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΠΟΡΕΙΑ Α.Μ.Κ.Ε

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΠΟΡΕΙΑ Α.Μ.Κ.Ε Το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΠΟΡΕΙΑ Α.Μ.Κ.Ε. είναι μια Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία με σκοπούς κοινωφελείς, που ιδρύθηκε την 1 η Μαρτίου 2002 και έχει έδρα την Αθήνα. Διοικείται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΙΡΑΙΩΣ ASSET MANAGEMENT ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ. Ατομικές Οικονομικές Kαταστάσεις

ΠΕΙΡΑΙΩΣ ASSET MANAGEMENT ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ. Ατομικές Οικονομικές Kαταστάσεις ΠΕΙΡΑΙΩΣ ASSET MANAGEMENT ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ Ατομικές Οικονομικές Kαταστάσεις 31 Δεκεμβρίου 2009 Βάσει των Διεθνών Προτύπων Χρηματοοικονομικής Αναφοράς Οι συνημμένες οικονομικές

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Τριμηνιαία Έρευνα. A Τρίμηνο 2014

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Τριμηνιαία Έρευνα. A Τρίμηνο 2014 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ Τριμηνιαία Έρευνα A Τρίμηνο 2014 Αθήνα, Απρίλιος 2014 2 Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Α Τρίμηνο 2014 3 4 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΔΗΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ. Προμήθεια συστήματος υπόγειας αποθήκευσης απορριμμάτων

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΔΗΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ. Προμήθεια συστήματος υπόγειας αποθήκευσης απορριμμάτων ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΔΗΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Προμήθεια συστήματος υπόγειας αποθήκευσης απορριμμάτων Κ.Α.: 20.7135.001 Προϋπολογισμός 436.650,00 Έτος 2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844. Εξώφυλλο του Συντάγµατος του 1844 (Βιβλιοθήκη Βουλής των

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844. Εξώφυλλο του Συντάγµατος του 1844 (Βιβλιοθήκη Βουλής των ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844 Το Σύνταγµα του 1844 αποτελείται από 107 άρθρα, κατανεµηµένα στα εξής δώδεκα µέρη: Περί Θρησκείας, Περί του δηµοσίου δικαίου των Ελλήνων, Περί συντάξεως της πολιτείας, Περί του Βασιλέως,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΤΗΝ ΣΤΗΡΙΞΗ ΟΛΩΝ ΜΑΣ

ΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΤΗΝ ΣΤΗΡΙΞΗ ΟΛΩΝ ΜΑΣ ΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΤΗΝ ΣΤΗΡΙΞΗ ΟΛΩΝ ΜΑΣ ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Το Νοσοκομείο Σητείας ως Δημόσιο Γενικό Νοσοκομείο ιδρύθηκε με Β. Δ/γμα στις 09-04-1947. Στεγάστηκε εκεί όπου λειτουργούσε πριν λίγα χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

Πρακτικός οδηγός για την εφαρμογή του νέου Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙ. www.europa.eu.int/civiljustice

Πρακτικός οδηγός για την εφαρμογή του νέου Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙ. www.europa.eu.int/civiljustice GR Πρακτικός οδηγός για την εφαρμογή του νέου Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙ www.europa.eu.int/civiljustice Εισαγωγή Ο χώρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ελευθερία, την ασφάλεια και τη δικαιοσύνη βοηθά τους

Διαβάστε περισσότερα