ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ

Transcript

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: Βασικές γνώσεις πολιτικής προστασίας 3η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ (Έντονα καιρικά φαινόµενα- Πληµµύρες) Παρουσίαση 3: Πληµµύρες Νίκος Μαµάσης Λέκτορας Σχολής Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ: Εισαγωγή Φυσικό πλαίσιο Πιθανοτικό πλαίσιο Επιπτώσεις Κατασκευαστικά -µη κατασκευαστικά µέτρα Case studies Οδηγία 27/6 1

2 Εισαγωγή Πληµµύρα ονοµάζεται η κατάσταση κατά την οποία περιοχές, που συνήθως είναι στεγνές, καλύπτονται από ποσότητες νερού για συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα. Οι πληµµυρικοί όγκοι νερού προέρχονται από την τοπική βροχόπτωση, την υπερχείλιση ποταµού, την εισροή της θάλασσας σε παράκτιες περιοχές ή από τη θραύση φράγµατος. Οι πληµµύρες είναι φυσικά φαινόµενα (αφού συνήθως προέρχονται από µετεωρολογικές καταστάσεις), όµως συµβαίνουν όταν η χωρητικότητα του συστήµατος αποστράγγισης (φυσικού ή ανθρωπογενούς), δεν µπορεί να διοχετεύσει τον όγκο νερού που παράγεται από τη βροχόπτωση. Τα φυσικά φαινόµενα που προκαλούν πληµµύρες δεν µπορούν να ελεγχθούν, αλλά οι γεωλογικές, γεωµορφολογικές και εδαφολογικές συνθήκες της λεκάνης απορροής είναι δυνατόν να τροποποιηθούν µετηνανθρώπινηεπέµβαση. Εισαγωγή Οπληµµυρικός κίνδυνος είναι συνάρτηση της πιθανότητας εµφάνισης του φυσικού φαινόµενου και της επίδρασης που θα έχει στην ανθρώπινη κοινωνία. Σε µια δεδοµένηβροχόπτωσηοιζηµιές που θα προκληθούν λόγω πληµµύρας, εξαρτώνται από τρεις κύριους παράγοντες: (1) τηνπαρουσίααντιπληµµυρικών έργων, (2) την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος που έχει αποτέλεσµα τηναύξηση του πληµµυρικού όγκου και τη µείωση του χρόνου συρροής των νερών και (3) την ένταση της ανθρώπινης δραστηριότητας σε περιοχές που αποτελούν πεδία πληµµυρών µε κάποια πιθανότητα. Οι πληµµύρες από την υπερχείλιση ποταµού ποικίλλουν σηµαντικά ως προς το µέγεθος και τη διάρκειά τους. Στην περίπτωση µεγάλων ποταµών οι πληµµύρες µπορεί να εµφανιστούν αρκετό χρόνο µετά τη βροχόπτωση και να διαρκέσουν ηµέρες, εβδοµάδες ή ακόµη και µήνες. Σε µικρότερα ποτάµια είναι δυνατόν να εµφανιστούν στιγµιαίες πληµµύρες (flash floods) που συνήθως οφείλονται σε πολύ έντονη τοπική βροχόπτωση. Αυτές είναι λιγότερο προβλέψιµες και µπορεί να προκαλέσουν εκτεταµένες καταστροφές, ιδίως όταν η έντονη βροχόπτωση προκαλεί κατολισθήσεις εδάφους ή ιλύος. εδοµένου ότι συµβαίνουν ξαφνικά και µε ελάχιστη προειδοποίηση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για τους ανθρώπους. 2

3 Εισαγωγή Τα προστατευτικά µέτρα σχεδιάζονται για να παρέχουν προστασία σε ένα επίπεδο πληµµύρας. Το επίπεδο προστασίας που επιλέγεται εξαρτάται από το κόστος, την επιθυµία της κοινωνίας, τη εν δυνάµει ζηµία, την επίδραση στο περιβάλλον και άλλους παράγοντες. Η προστασία από τις πληµµύρες δεν είναι ποτέ απόλυτη. Τα ερωτήµατα που τίθενται είναι: (α) πόσο ασφαλείς θέλουµεναείµαστε (β) µετικόστος (γ) τι αποδοχή έχει η κοινωνία για την πιθανότητα που αποµένει (εµφάνιση εξαιρετικά ακραίων γεγονότων) Ηαντιµετώπιση των πληµµυρών γίνεται µε µια σειρά µέτρων που διακρίνονται ανάλογα µε: (1) την κατασκευή ή όχι τεχνικών έργων (κατασκευαστικά-µη κατασκευαστικά µέτρα) (2) το αν προστατεύουν συγκεκριµένες κατασκευές ή µεγαλύτερες περιοχές (3) το αν έχουν σκοπό: (α) να διαφοροποιήσουν την πληµµύρα, (β) να µειώσουν την ευπάθεια σε πληµµύρα και (γ) να µειώσουν την επίδραση της πληµµύρας. Εισαγωγή Η προστασία από τις πληµµύρες πρέπει να αντιµετωπίζεται κατά συνδυασµένο και συντονισµένο τρόπο σε όλη τη λεκάνη απορροής του ποταµού, δεδοµένου ότι τα τοπικά µέτρα προστασίας που λαµβάνονται σε ένα µέρος µπορεί να έχουν έµµεσο αντίκτυπο στις ανάντη και κατάντη περιοχές. Το σηµείοαυτόγίνεταισηµαντικό στις περιπτώσεις ποταµών που διέρχονται από διαφορετικά κράτη, όπου θα πρέπει να υπάρχει αλληλεγγύη στο χειρισµό τωνπληµµυρών. Η γενική στρατηγική έχει τρία κύρια βήµατα: κατακράτηση, αποθήκευση και αποστράγγιση. Οι βαθύτερες αιτίες των πληµµυρών (βροχόπτωση, στάθµη της θάλασσας) είναι φυσικά φαινόµενα τα οποία δεν µπορούν κατ' ουσία να ελεγχθούν. Εντούτοις, το εάν µια δεδοµένη βροχόπτωση, θα προκαλέσει ζηµίες λόγω πληµµύρας εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από τις ανθρώπινες ενέργειες, όπως (1) η αστικοποίηση, (2) η αποδάσωση τµηµάτων της λεκάνης απορροής, (3) η ευθυγράµµιση του ρου των ποταµών, (4) η εξάλειψη των φυσικών πεδίων κατάκλυσης, (5) η ανεπαρκής αποστράγγιση και (6) ηοικοδόµηση κτιρίων και κατασκευώνσεεπικίνδυναπεδία κατάκλυσης. 3

4 Εισαγωγή Σε πολλές περιοχές της γης πολλοί άνθρωποι ζουν σε περιοχές µε ευάλωτεςσε πληµµύρες (Αµερική, Μπαγκλαντές). Αυτοί θα πρέπει να παίρνουν προσωπικά µέτρα για την ζωή και την περιουσία τους, ενώ θα πρέπει να υπάρχουν µηχανισµοί µετρίασης των φαινοµένων και αποκατάστασης των υλικών ζηµιών και των άλλων επιπτώσεων. Η πληµµύρα παράκτιων περιοχών µπορεί να προκληθεί από καταιγίδες στη θάλασσα λόγω των ανέµων που κατακλύζουν την ξηρά µε πληµµυρίδες. Σε πολλές περιοχές, ηευπάθειαστιςπληµµύρες έχει αυξηθεί λόγω της παράκτιας διάβρωσης. Όταν οι θαλάσσιες καταιγίδες συµπίπτουν µε ανύψωση της στάθµης του νερού στις εκβολές ποταµών τότε είναι πιθανό να προκληθούν εκτεταµένες ζηµίες. ύο σηµεία υποδεικνύουν αύξηση του κινδύνου πληµµυρών στην Ευρώπη: (α) το µέγεθος και η συχνότητα των πληµµυρών που είναι πιθανόν να αυξηθούν στο µέλλον λόγω κλιµατικών διακυµάνσεων (οι οποίες θα προκαλέσουν εντονότερη βροχόπτωση και ανύψωση της στάθµης της θάλασσας) και (β) ηαισθητήαύξηση του αριθµού των ατόµων και οικονοµικών αγαθών που είναι εγκατεστηµένα σε ζώνες που κινδυνεύουν από πληµµύρες. Τα τελευταία χρόνια συνειδητοποιείται όλο και περισσότερο η επίδραση των πληµµυρών από την υπερχείλιση ποταµών στην ανθρώπινη υγεία. Όταν τα πληµµυρικά νερά παρασύρουν ρύπους ή αναµειγνύονται µε µολυσµένα νερά από αποστραγγίσεις και γεωργικές γαίες µπορεί να προκαλέσουν έχουν υγειονοµικές συνέπειες ιαχρονικό πρόβληµα Ερυθρόµορφο Αττικό αγγείο του 6ου αιώνα π.χ. Απεικονίζει τη µάχη του Ηρακλή ενάντια στον Αχελώο Το νόηµα της της νίκης του Ηρακλή, όπως αποµυθοποιήθηκε από τον ιστορικό ιόδωρο το Σικελιώτη (~ 9-3 π.χ.) και το γεωγράφο Στράβωνα (~ 64 π.χ.-24 µ.χ.), σχετίζεται µε τηδιευθέτησητουποταµού (ο µεγαλύτερος σε παροχή ελληνικός ποταµός και την κατασκευή αναχωµάτων για γτον περιορισµό τηςµετακινούµενης κοίτης του. 4

5 ιαχρονικό πρόβληµα Το αίνιγµα τηςαπορροήςτουνείλουγιατουςαρχαίουςέλληνες Το γεγονός ότι η οι πληµµύρες του Νείλου συνέβαιναν το καλοκαίρι, όπου η βροχόπτωση στην Αίγυπτο ήταν ελάχιστη, είχε προβληµατίσει τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Τρεις εξηγήσεις αναφέρονται από τον Ηρόδοτο, οοποίοςόµως δεν υιοθετεί καµία από αυτές Εξήγηση βασισµένη στα Οµηρικά έπη Η κύρια πηγή του Νείλου είναι ο Ωκεανός, µυθικός ποταµός που πηγάζει από τον Ουρανό και πληµµυρίζει το καλοκαίρι Θαλής ο Μιλήσιος Οι βόρειοι άνεµοι που επικρατούν στην περιοχή τον χειµώνα δεν επιτρέπουν στον ποταµό ναπληµµυρίσει. Με τη εξασθένιση τους το καλοκαίρι το νερό κυλούσε και πληµµύριζε το δέλτα του Νείλου Αναξαγόρας-Ευριπίδης-Αισχύλος Η απορροή οφείλεται στην τήξη του χιονιού που έχει συσσωρευτεί στα βουνά της Αιθιοπίας. Η διαδικασία ξεκινάει την άνοιξη και µε χρονική υστέρηση προκαλεί πληµµύρες στο δέλτα του Νείλου το καλοκαίρι. ΠΑΡΟΧΗ (m3/s) ΑΣΠΡΟΣ ΝΕΙΛΟΣ ΜΠΛΕ ΝΕΙΛΟΣ ΣΥΝΟΛΟ ιαχρονικό πρόβληµα Απάντηση Βροχόπτωση (mm) CAIRO Έτος: 27.6 mm Βροχόπτωση (mm) Βροχόπτωση (mm) Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec 5 ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΕΚ KHARTOUM Έτος: mm BOR Έτος: mm Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec 3 Παροχή: 924 m 3 /s Μάρτιος: 12 m 3 /s Αύγουστος: 6 m 3 /s ENTEBBE Έτος: mm Παροχή: 148 m 3 /s Σχεδόν σταθερή WHITE NILE BLUE NILE Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Βροχόπτωση (mm) ADIS ABABA Έτος: mm Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Βροχόπτωση (mm) Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec 5

6 ιαχρονικό πρόβληµα Μινωικές αποχετεύσεις οµβρίων και ακαθάρτων Κνωσός Αγία Τριάδα Μια ηµέρα µετά από µια ισχυρή νεροποντή κατάπληκτος είδα ότι όλες οι αποχετεύσεις λειτουργούσαν περίφηµα και το νερό περνούσε από τα κανάλια, πάνω από τα οποία ένας άνθρωπος µπορούσε να περάσει. Αµφιβάλλω αν υπάρχει άλλο παράδειγµα αποχέτευσης που να λειτουργεί µετά από 4 χρόνια Angelo Mosso από την επίσκεψή του στην Αγία Τριάδα (Escursioni nel Mediterraneo e gli scavi di Creta, Treves, Milano, 197) Αθήνα ιαχρονικό πρόβληµα Αποχετεύσεις οµβρίων στην κλασική περίοδο Ερέτρεια Αθήνα Κασσιόπη ίον 6

7 Το φράγµακατασκευάστηκε κατά την κλασική περίοδο για να προστατεύει την κατάντη πεδιάδα από πληµµύρες κα φερτά. ιατηρείται σε άριστη κατάσταση µέχρι σήµερα. ιαχρονικό πρόβληµα Φράγµα Αλυζίας Ο υπερχειλιστής έχει διαµορφωθεί στο βράχο και το ασύµµετρο σχήµα του οφείλεται στη διάβρωση Ο υπερχειλιστής σε λειτουργία Φυσικό πλαίσιο Τα τρία κύρια µεγέθη της πληµµύρας είναι: ηπαροχήαιχµής και η αντίστοιχη στάθµηστουδατόρευµα οπληµµυρικός όγκος η χρονική διάρκεια Παροχή, Q m 3 /s Παροχή αιχµής Πληµµυρικός όγκος ιάρκεια Χρόνος, t hr Τα µεγέθη των πληµµυρών συνδέονται µε τα χαρακτηριστικά: της βροχόπτωσης (συνολικό ύψος, ένταση, διάρκεια) της λεκάνης απορροής (έκταση, συντελεστής απορροής, χρόνος συρροής) των υδατορευµάτων (διατοµή, κλίση, τραχύτητα, κατάντη στάθµες) 7

8 Λεκάνη απορροής Φυσικό πλαίσιο Υετόγραµµακαιπληµµυρογράφηµα t K t Λ t Μ t Ν Ένταση βροχόπτωσης S Έλλειµµα Ενεργός βροχή Χρόνος συρροής Α 5 Α 6 Α 4 6Τ 5Τ Α 3 Α 2 4Τ Α 1 3Τ 2Τ Τ Παροχή, Q Α Β t a t L t L Γ Κ t c t b lnq Άµεση απορροή Βασική απορροή t B t Γ t t a : Χρόνος ανόδου t c : Χρόνος συγκέντρωσης tb : Χρόνος βάσης t L, t L : Χρόνοι υστέρησης ΒΓ: Κλάδος ανόδου Γ : Κλάδος καθόδου Γ: Αιχµή πληµµύρας Ε Χρόνος, t Φυσικό πλαίσιο Επίδραση γεωµορφολογίας στην απορροή Ισόχρονες καµπύλες Καµπύλες χρόνου - επιφάνειας απορροής Χρόνος συρροής Τ c 6Τ Α 6 5Τ Α 5 4Τ Α 4 3Τ Α 3 2Τ Α 2 Τ Α 1 5 Έκταση σε χρόνο Τ (km 2 / Τ) Τ 2 Τ 3 Τ 4 Τ 5 Τ 6 Τ Τc Χρόνος Q n =i n Α 1 +ι n-1 Α i 1 Α n Πληµµυρογράφηµα Έκταση (km 2 ) Τ 2 Τ 3 Τ 4 Τ 5 Τ 6 Τ Τc Χρόνος Ένταση βροχής (mm/ Τ) Υετογράφηµα 2 15 i2 i3 1 i1 i4 5 i6 i5 i7 Τ 2 Τ 3 Τ 4 Τ 5 Τ 6 Τ Τc Χρόνος 4 ΑΠΟΡΡΟΗ (hm 3 )/ Τ Τ 2 Τ 3 Τ 4 Τ 5 Τ 6 Τ Τc Τc+ Τ Τc+3 Τ Τc+4 Τ Τc+5 Τ Τc+6 Τ Χρόνος 8

9 Φυσικό πλαίσιο Παράγοντες που επιδρούν στα χαρακτηριστικά των πληµµυρών Έκταση λεκάνης απορροής: Α km 2 Συντελεστής απορροής: c Στάθµηποταµού H (m)=f(q) Ε Q (m 3 /s)=ε*v=ε*k*(ε/π) 2/3 *J 1/2 Συνολικό ύψος βροχής: h (mm) Ένταση βροχής για χρόνο συρροής: i c (mm/hr) Όγκος απορροής V (hm 3 ): h*a/1 Παροχή αιχµής Q (m 3 /s)=.278*c* i c *A v: µέση ταχύτητα νερού κ: συντελεστής τραχύτητας Ε: εµβαδόν βρεχόµενης διατοµής Π: µήκος βρεχόµενης περιµέτρου J: κλίση κατά µήκος του ποταµού Φυσικό πλαίσιο Η πληµµύρα σε υδατόρευµα προκαλείται από υψηλή τιµή της παροχής η οποία ξεπερνά τα φυσικά ή τεχνητά πρανή µε αποτέλεσµα την κατάκλυση των γειτονικών εκτάσεων µενερό. Ηποσοτικήεκτίµηση της πληµµύρας γίνεται µεβάση: την παροχή αιχµής τον πληµµυρικό όγκο το ύψος του νερού το εµβαδόν των εκτάσεων που κατακλύζονται Οι αιτίες ανεπαρκούς διοχέτευσης νερού από το ποτάµιο σύστηµαείναι: µικρή υγρή διατοµήτουποταµού µικρή κλίση του πυθµένα µεγάλη τραχύτητα του ποταµού εξαιτίας εµποδίων και φερτών υλικών µικρό ύψος νερού στα πληµµυρικά πεδία και κατά συνέπεια µεγάλη βρεχόµενη περίµετρος µε αποτέλεσµατιςµικρές ταχύτητες ροής υψηλές στάθµες κατάντη (στάθµη κύριου υδατορεύµατος, στάθµη θάλασσας) 9

10 Φυσικό πλαίσιο Οι περιοχές που πλήττονται είναι συνήθως: κλειστές υδρολογικές λεκάνες σε καρστικές περιοχές που αποστραγγίζονται από καταβόθρες πεδιάδες που αποστραγγίζονται από ποταµούς µε µικρή παροχετευτικότητα αστικές περιοχές όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα αλλάζει τα γεωµορφολογικά χαρακτηριστικά Τα στοιχεία του υδρολογικού κύκλου που εµπλέκονται στις πληµµύρες είναι: ηβροχόπτωση, η οποία και προκαλεί την απορροή η κατακράτηση από τα φυτά και το έδαφος, η οποία επιβραδύνει τη βροχή, ενώ το µεγαλύτερο µέρος µετατρέπεται σε εξάτµιση ηεξατµισοδιαπνοή από τις λίµνες, το έδαφος και τα φυτά, η οποίαείναι ασήµαντη όταν πέφτει η βροχή αλλά γίνεται σηµαντική στη συνέχεια ηδιήθησητουεδάφους, η οποία κρατάει τη βροχή στο έδαφος η βαθιά διήθηση στους υδροφορείς, όπου το νερό επιστρέφει στο ποτάµι αλλά µε σηµαντική χρονική υστέρηση Φυσικό πλαίσιο Επίδρασή του συντελεστή απορροής και της έντασης βροχής στα χαρακτηριστικά πληµµύρας ΕΝΤΑΣΗ ΒΡΟΧΗΣ (mm/hr) 1 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ,5 ΙΑΡΚΕΙΑ ΒΡΟΧΗΣ (hr) 5 ΙΑΡΚΕΙΑ ΒΡΟΧΗΣ (hr) 5 ΕΚΤΑΣΗ ΛΕΚΑΝΗΣ (km 2 ) 1 ΕΚΤΑΣΗ ΛΕΚΑΝΗΣ (km2) 1 ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΡΡΟΗΣ (hr) 5 ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΡΡΟΗΣ (hr) 5 3 Συντελεστές απορροής:.5,.7,.9 Πληµµυρικοί όγκοι: 2.5, 3.5, 4.5 hm 3 3 Εντάσεις βροχής: 5, 1, 2 mm/hr Πληµµυρικοί όγκοι: 1, 2, 4 hm 3 Παροχή (m 3 /s) 2 1 Παροχή (m 3 /s) Χρόνος (hr) Χρόνος (hr) 1

11 Φυσικό πλαίσιο Επίδρασή του χρόνου συρροής και της διάρκειας βροχής στα χαρακτηριστικά πληµµύρας ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΕΝΤΑΣΗ ΒΡΟΧΗΣ (mm/hr) ΙΑΡΚΕΙΑ ΒΡΟΧΗΣ (hr) ΕΚΤΑΣΗ ΛΕΚΑΝΗΣ (km2), ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΕΝΤΑΣΗ ΒΡΟΧΗΣ (mm/hr) ΕΚΤΑΣΗ ΛΕΚΑΝΗΣ (km 2 ) ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΡΡΟΗΣ (hr), Χρόνοι συρροής: 3, 4, 5 hr Πληµµυρικοί όγκοι: 2. hm 3 ιάρκεια βροχής: 3, 5, 7 hr Πληµµυρικοί όγκοι: 2.5, 3.5, 4.5 hm Παροχή (m 3 /s) 2 1 Παροχή (m 3 /s) Χρόνος (hr) Χρόνος (hr) Φυσικό πλαίσιο Επίδρασή του χρόνου συρροής στα χαρακτηριστικά πληµµύρας Μικρή κλίση Μεγάλος χρόνος συρροής Μέτρια κλίση Μέτριος χρόνος συρροής Μεγάλη κλίση Μικρός χρόνος συρροής Η Η Η Χρόνος συρροής Χρόνος συρροής Χρόνος συρροής Βροχή Βροχή Βροχή V V V 11

12 ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΕΝΤΑΣΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΙΣ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ Στη λεκάνη ανάντη του Α και στις υπολοκάνες (Β, Γκαι εφαρµόζονται 5 διαφορετικά υετογράµµατα 1λεπτης βροχόπτωσης συνολικής διάρκειας 4hrκαι συνολικού ύψους 48 mm. Η βροχόπτωση κατανέµεται οµοιόµορφα στο χώρο Οι λεκάνες είναι χωρισµένες σε ίσες ζώνες απορροής κάθε µία από τις οποίες εκφορτίζεται σε 1 min Ο συντελεστής απορροής των λεκανών είναι 1 Στη περιοχή ισχύουν όµβριες καµπύλες της µορφής i = 26*T,11 /d.64 Γ Λεκάνη A B Έκταση (km 2 ) 24 6 Χρόνος συρροής (hr) 4 1 Όγκος απορροής για 48 mm (m 3 *1 3 ) B Γ 2.33 (2 min) (1 min) 48 ΥΠΟΜΝΗΜΑ I Ένταση βροχής (mm/hr) Τ Περίοδος επαναφοράς (έτη) Ηt c Ύψος βροχής σε t c (mm) Ιt c Ένταση βροχής σε t c (mm/hr) Q Παροχή αιχµής (m 3 /s) Q t=n Παροχή αιχµής για Τ=n (m 3 /s) Νίκος Μαµάσης, 29 A 8 6 Λεκάνη Ηt c : 2 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 3.3 m 3 /s Τετράωρη βροχόπτωση Μέγιστη ένταση 12 mm/hr Λεκάνη Β Ηt c : 12 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 2 m 3 /s 4 2 Q T=5 : 27 m 3 /s 8 6 Q T=5 : 52 m 3 /s Γ B Q T=5 : 35 m 3 /s Λεκάνη Γ Ηt c : 4 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 6.7 m 3 /s Λεκάνη Α Ηt c : 2 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 3.3 m 3 /s Q T=3 : 8 m 3 /s Q T=5 : 85 m 3 /s 2 Νίκος Μαµάσης, 29 A

13 8 6 Λεκάνη Ηt c : 48 mm Ιt c : 288 mm/hr Q: 8 m 3 /s Q T=131 : 8 m 3 /s λεπτη βροχόπτωση Μέγιστη ένταση 288 mm/hr Λεκάνη Β Ηt c : 48 mm Ιt c : 48 mm/hr Q: 8 m 3 /s 4 2 Q T=5 : 27 m 3 /s 8 6 Q T=5 : 52 m 3 /s Γ B Q T=5 : 35 m 3 /s Λεκάνη Α Ηt c : 48 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 8 m 3 /s Q T=5 : 85 m 3 /s Λεκάνη Γ Ηt c : 48 mm Ιt c : 144 mm/hr Q: 8 m 3 /s Q T=3 : 8 m 3 /s Νίκος Μαµάσης, 29 A Λεκάνη Ηt c : 24 mm Ιt c : 144 mm/hr Q: 4 m 3 /s λεπτη βροχόπτωση Μέγιστη ένταση 144 mm/hr Λεκάνη Β Ηt c : 48 mm Ιt c : 48 mm/hr Q: 8 m 3 /s 4 2 Q T=5 : 27 m 3 /s 8 6 Q T=5 : 52 m 3 /s Γ Q T=126 : 8 m 3 /s B Q T=5 : 35 m 3 /s Λεκάνη Α Ηt c : 48 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 8 m 3 /s Q T=5 : 85 m 3 /s Λεκάνη Γ Ηt c : 48 mm Ιt c : 144 mm/hr Q: 8 m 3 /s Νίκος Μαµάσης, 29 A

14 8 6 Λεκάνη Ηt c : 8mm Ιt c : 48 mm/hr Q: 13.3 m 3 /s Ωριαία βροχόπτωση Μέγιστη ένταση 48 mm/hr Λεκάνη Β Ηt c : 48 mm Ιt c : 48 mm/hr Q: 8 m 3 /s 4 2 Q T=5 : 27 m 3 /s Γ Q T=31 : 8 m 3 /s Q T=5 : 52 m 3 /s 8 B Q T=5 : 35 m 3 /s Λεκάνη Γ Ηt c : 16 mm Ιt c : 48 mm/hr Q: 26.7 m 3 /s Λεκάνη Α Ηt c : 48 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 8 m 3 /s Q T=5 : 85 m 3 /s Νίκος Μαµάσης, 29 A Λεκάνη Ηt c : 4mm Ιt c : 24 mm/hr Q: 6.7 m 3 /s ίωρη βροχόπτωση Μέγιστη ένταση 24 mm/hr Λεκάνη Β Ηt c : 24 mm Ιt c : 24 mm/hr Q: 4 m 3 /s 4 2 Q T=5 : 27 m 3 /s 8 6 Q T=5 : 52 m 3 /s Γ B Q T=5 : 35 m 3 /s Λεκάνη Α Ηt c : 48 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 8 m 3 /s Q T=5 : 85 m 3 /s Λεκάνη Γ Ηt c : 16 mm Ιt c : 48 mm/hr Q: 13.3 m 3 /s Νίκος Μαµάσης, 29 A

15 ΜΕΓΙΣΤΟ ΥΨΟΣ ΒΡΟΧΗΣ (mm) Μέγιστο ωριαίο Mongolia 3/7/ mm Μέγιστο λεπτού Gouadeloupe 26/11/ mm Φυσικό πλαίσιο Μέγιστα παρατηρηµένα ύψη βροχής Μέγιστo µηνιαίο Cherrapunji, India 1-31/7/ mm Μέγιστο ηµερήσιο Reunion 6-7/1/ mm Μέγιστo ετήσιο Cherrapunji, India 8/186-7/ mm ΧΡΟΝΟΣ (min) Πιθανοτικό πλαίσιο Ανάλυση διακινδύνευσης Στάθµη πληµµύρας 1 ετών Στάθµη πληµµύρας Συνήθης στάθµη Η πιθανότητα R να πραγµατοποιηθεί µέσα σε n έτη τιµή που αντιστοιχεί σε περίοδο επαναφοράς Τ Πιθανότητα µη υπέρβασης σε ένα έτος: Πιθανότητα µη υπέρβασης σε n έτη: Πιθανότητα υπέρβασης σε n έτη ( ιακινδύνευση): F=1-F 1 =(1-1/Τ) (1-1/Τ) n R=1-(1-1/Τ) n Παράδειγµα Τ=1 έτη n=1 έτη R=1-(1-1/1) 1 =.65=65% 15

16 Πιθανοτικό πλαίσιο Ανάλυση συχνότητας των καταιγίδων 11/1993, 1/1994 και 1/1997 στο σταθµό Ελληνικό 1 1 Επεισόδιο 21/1/ Επεισόδιο 2/11/1993 T = 5 Επεισόδιο 13/1/1997 T = 1 T = ιάρκεια βροχής (hr) Το πληµµυρικό επεισόδιο της 21-22/1/1994 εκάλεπτη βροχόπτωση στις 21-22/1/1994 στο ΑΤΜΣ Ζωγράφου 2 Μέγιστη ωριαία βροχόπτωση 19:3-2:3: 67.7 mm εκάλεπτη 1 min βροχόπτωση rainfall (mm) (mm) /1/ : 21/1/ : 21/1/ :3 21/1/ : 22/1/1994 4: Μέγιστο δεκάλεπτο: 17.5 mm Μέγιστο 2λεπτό: 29.9 mm Μέγιστο δίωρο: 82.3 mm 16

17 1 Το πληµµυρικό επεισόδιο της 21-22/1/1994 Ανάλυση συχνότητας του επεισοδίου 21-22/1/1994 T=5 ΕΤΗ Μέγιστη Maximum έντασης intensity (mm/hr) 1 1 max 1 min 17.5 mm max 2 min 29.9 mm max 3 min 36.3 mm max 1 h 67.7 mm max 2 h 82.3 mm max 3 h 93.7 mm max 6 h 1. mm max 12 h mm T=5 ΕΤΗ max 24 h mm T=1 ΕΤΗ ιάρκεια βροχής (hr) Rainfall duration (hr) Ηκόκκινηγραµµή ενώνει τις µέγιστες εντάσεις βροχής που παρατηρήθηκαν µέσα στο επεισόδιο για διάφορες διάρκειες (1 min, 2 min, 3 min, 1h, 2h, 6h, 12 h and 24 h). Ακόµη παρατίθενταιοι όµβριες καµπύλες της Αθήνας για περιόδους επαναφοράς 1, 5 και 5 έτη. Επιπτώσεις Ευρώπη Μεταξύ του 1998 και του 22, η Ευρώπη επλήγη από περισσότερες από 1 µεγάλες ζηµιογόνες πληµµύρες, συµπεριλαµβανοµένων των καταστρεπτικών πληµµυρών των ποταµών ούναβη και Έλβα το 22. Από το 1998, οι πληµµύρες έχουν προκαλέσει περίπου 7 θανάτους, τον εκτοπισµόσχεδόν µισού εκατοµµυρίου ατόµων και τουλάχιστον 25 GEuro σε ασφαλισµένες οικονοµικές απώλειες. Πάνω από 1 εκατοµµύρια άτοµα ζουν σε περιοχές εκτεθειµένες στον κίνδυνο µεγάλων πληµµυρών κατά µήκος του Ρήνου, και οι δυνητικές ζηµίες από πληµµύρες ανέρχονται σε 165 GEuro. Οι παραθαλάσσιες περιοχές διατρέχουν επίσης τον κίνδυνο να κατακλυστούν. Ησυνολικήαξίατωνοικονοµικών αγαθών που βρίσκονται εντός 5 µέτρωναπότιςευρωπαϊκέςακτές, συµπεριλαµβανοµένων των παραλίων, γεωργικών γαιών και βιοµηχανικών εγκαταστάσεων, εκτιµάται σήµερα σε 5 έως 1 GEuro. Οι πληµµύρες µπορεί να έχουν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπως όταν: (α) κατακλύζονται εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυµάτων (β) πλήττονται εργοστάσια στα οποία υπάρχουν µεγάλες ποσότητες τοξικών χηµικών προϊόντων και (γ) καταστρέφονται υγρότοποι και µειώνεται η βιοποικιλότητα. 17

18 Επιπτώσεις Ελλάδα Απώλειες σε ανθρώπινες ζωές τα τελευταία 12 χρόνια Ηµεροµηνία Περιοχή Νεκροί Ηµεροµηνία Περιοχή Νεκροί 1/1887 Αθήνα 1 11/1979 Θεσσαλονίκη 4 11/1896 Αθήνα 21 11/1979 Πελοπόννησος 1 11/1896 Πειραιάς 4 1/198 Αθήνα 1 11/1924 Καλαµάτα 15 11/1985 Λάρισα 2 11/1925 Αθήνα 8 1/1989 Αθήνα 7 1/193 Αθήνα 2 8/199 Εύβοια 5 1/1933 Αθήνα 1 1/199 Πελοπόννησος 1 1/1933 Πειραιάς 2 1/1991 Αθήνα 1 11/1934 Πειραιάς 6 11/1992 Καβάλα 4 11/1936 Πειραιάς 2 1/1994 Ρόδος 4 1/1938 Αθήνα 1 11/1994 Αθήνα 9 11/1961 Αθήνα 4 12/21 Πάτρα 2 11/1977 Αθήνα 21 2/23 Πρέβεζα 2 11/1977 Πειραιάς 17 Σύνολο: 22 Σύνολο Αθήνας-Πειραιά: 18 Επιπτώσεις Ίχνη πληµµύρας στο Porz Restaurant της Κολωνίας Ίχνη πληµµύρας Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 18

19 Επιπτώσεις Ίχνη πληµµύρας σε κτήριο της Κολωνίας Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR Επιπτώσεις Το πληµµυρικό επεισόδιο της 21-22/1/1994 Συνολικό ύψος βροχής (mm) από 21/1/ UTC to 22/1/ UTC που καταγράφηκε σε βροχοµετρικούς σταθµούς General description of meteorological situation Πηγή: K. Lagouvardos, V. Kotroni, S. Dobricic, S. Nickovic, and G. Kallos. The storm of October 21-22, 1994, over Greece: Observations and model results, Journal of Geophysical Research, Vol 11, No D21, p ,

20 Επιπτώσεις Το πληµµυρικό επεισόδιο της 21-22/1/1994 Χρονική εξέλιξη ωριαίας βροχόπτωσης σε σταθµούς της Αττικής Hourly rainfall depth (mm) /1/ /1/ Time (hr) Hourly rainfall depth (mm) 5 21/1/ /1/1994 Zografou Spata Nea Filadelfia Time (hr) Hourly rainfall depth (mm) Hourly rainfall depth (mm) /1/ /1/ Time (hr) 21/1/ /1/1994 Spata Marathonas Time (hr) Hourly rainfall depth (mm) 21/1/ /1/ Elliniko Time (hr) Hourly rainfall depth (mm) 21/1/ /1/ Markopoulo Time (hr) 2 νεκροί στη Λειβαδιά Παρασύρθηκε το αµάξι τους 1 νεκρός σε πληµµυρισµένο σπίτι στο Λουτράκι Επιπτώσεις Το πληµµυρικό επεισόδιο της 21-22/1/ νεκροί κοντά στον Κηφισό Παρασύρθηκε το αµάξι τους 2 νεκροί σε πληµµυρισµένο υπόγειο στη Νέα Ιωνία ΟΙσθµός της Κορίνθου έκλεισε από βράχους και λάσπη 1 νεκρός στου Παπάγου Παρασύρθηκε από το νερό 1 νεκρός στη θάλασσα 1 νεκρός στη θάλασσα Ο Κηφισός υπερχείλισε µε αποτέλεσµαεκτεταµένες πληµµύρες σε Ταύρο, Μοσχάτο και Φάληρο εκάδες σπίτια και καταστήµατα πληµµύρισαν εκάδες δρόµοι έκλεισαν Αυτοκίνητα παρασύρθηκαν ύο κτήρια έγειραν και εκκενώθηκαν 2

21 Επιπτώσεις Κατα µίαν µεγάλην νεροποντήν, τον Νοέµβριον του 1896, την ηµέραν του Αγίου Φιλλίπου, τα νερά που έφερον ο Ιλισσός και ο Κηφισός, µη έχονταακόµη απορροήν προς την θάλασσαν, παρά µόνον δια της επιφανείας του εδάφους, από του Ταύρου και πέραν, κατεπληµµύρησαν τας εκτάσεις Μοσχάτου και Ρέντη. Εκτός δε των υλικών ζηµιών, τας οποίας επέφερεν η πληµµύρα εκείνη εις καταρεύσεις σπιτιών, καταστροφήν φυτειών και πνιγµόν ζώων, είχε και 17 ανθρώπινα θύµατα. Απεφασίσθη τότε και επραγµατοποιήθη κατά τα δύο επόµενα έτη, επί τη βάσει µελετών του Άγγελου Γκίνη, η κατασκευή αντιστοίχων κτιστών τάφρων, δια την παροχέτευσιν των δύο χειµάρρων εις την Φαληρικήν ακτήν του Σαρωνικού. Κώστα Η. Μπίρη, Αι Αθήναι, Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα 4 σοβαρές πληµµύρες στον Κηφισό 21/2/193, 26/1/193, 2/12/1933, 22/11/1934)...Εις πλείστα σηµεία του Πειραιώς, της Κοκκινιάς και άλλων συνοικισµών εσηµειώθησαν πληµµύραι. Η µεγαλείτέρα καταστροφή εσηµειώθη εις τον συνοικισµόν Αγίου Ελευθερίου εις το Νέον Φάληρον, εις το Μοσχάτον, εις τον Άγιον Ιωάννην και εις τα Γλυκά Νερά µεταξύ Τζιτζιφιών και Μοσχάτου. Ο Κηφισός υπερεξεχείλισε και κατέκλυσε τα πέριξ. Τα ύδατα εις το Νέον Φάληρο µετά το ξενοδοχείον Ακταίον είχον ανυψωθή την εσπέραν εις ένα µέτρον και εις το Μοσχάτον εις δύο µέτρα. Οι κάτοικοι του Μοσχάτου απεκλείσθησαν και ανήλθον εις τας στέγας των οικιών των. Η κυκλοφορία των αυτοκινήτων κατέστη αδύνατος. Λόγω της υπερχειλίσεως του Κηφισού διεκόπη και η λειτουργία του ηλεκτρικού σιδηροδρόµου Αθηνών Πειραιώς από της 6ης µ.µ. Επίσης είχε διακοπή η συγκοινωνία Τζιτζιφιών Νέου Φαλήρου. Η παραλιακή λεωφόρος Φαλήρου είχε κατέστη αδιάβατος. Εφηµερίδα Ελεύθερον Βήµα, 23 Νοεµβρίου 1934 Με τη φετινή πληµµύρα όρη και βουνά επήρα είδα µάνα να φωνάζει και βαριά ν αναστενάζει (µάνα) Το µωρό το µικρό το παιδί µου σώσε µού το και παρ τη ζωή µου Έπεσα για να το σώσω κόντεψα να µηγλυτώσω µε παρέσυρετορεµα µάνα µου δεν είναι ψέµα Επιπτώσεις Πληµµύρα, Μάρκος Βαµβακάρης Μες στο ρέµακολυµπούσα να το σώσω δεν µπορούσα Μόλις βγήκα στη στεριά δυοπαιδιάκαιµια γριά σ ένα δέντρο ανεβασµένοι εγλύτωσαν οι καηµένοι. Περιστέρι και Μοσχάτο τα καν όλα άνω κάτω Καµίναι και Αγιά Σωτήρα τα πνιξ όλα η πληµµύρα. Πληµµύρα, Ζειµπέκικο, Μ. Βαµβακάρης, εκτέλεση Μάρκος και Μαρίτσα Πανδρά, δίσκος 78 στροφών Columbia, εκέµβριος 1934 (ΑπότοαρχείοτουΣπ. Παπαιωάννου) 21

22 Μέτρα αντιµετώπισης πληµµυρών Κατασκευαστικά αντιπληµµυρικοί ταµιευτήρες στα ανάντη της λεκάνης αναχώµατα και προστατευτικοί τοίχοι λεκάνες κατάκλυσης δίπλα στο ποτάµι καιστιςχαµηλές περιοχές δίκτυα οµβρίων εκτροπές ποταµών παράκτια προστασία αύξηση της παροχετευτικότητας των ποταµών µε καθαρισµό, εκβάθυνση και διάνοιξη των διατοµών εισαγωγή πρόσθετων διαδροµών παράλληλα µετοποτάµι υπερχειλιστές σε ταµιευτήρες Τα κατασκευαστικά µέτρα έχουν ως κύριους στόχους την αποθήκευση του νερού και την αύξηση της ικανότητας µεταφοράς του. εδοµένου ότι οι κατασκευές είναι τρωτές στις πληµµύρες (αφού έχουν σχεδιαστεί για κάποια πιθανότητα) θα πρέπει να συνοδεύονται και από άλλα µη κατασκευαστικά µέτρα. Μέτρα αντιµετώπισης πληµµυρών Μη κατασκευαστικά µέτρα διατήρηση και επέκταση των δασών στις ορεινές περιοχές της λεκάνης διατήρηση των υγροτόπων και των πληµµυρικών πεδίων από ανθρώπινες επεµβάσεις και χρήσεις ώστε οι φυσικές ζώνες πληµµυρών να καθυστερούν τη ροή προσαρµογή των χρήσεων των πληµµυρικών πεδίων στη πιθανότητα καταστροφής και χωροθέτηση των σηµαντικών εγκαταστάσεων σε ακίνδυνες περιοχές διατήρηση των µαιάνδρων των ποταµών και των φυσικών συνδέσεων τους µε τις πληµµυρικές περιοχές έλεγχος και συντήρηση των αποχετευτικών συστηµάτων στις αστικές περιοχές χρήση ιστορικών πληροφοριών, ανάπτυξη συστηµάτων πρόγνωσης καταιγίδων και µοντέλων βροχής-απορροής συστήµατα ειδοποίησης του κοινού µηχανισµός διαρκούς ενηµέρωσης του κοινού και αναίρεση της εσφαλµένης αντίληψης για απόλυτη προστασία οργάνωση φορέων για πρόληψη και αντιµετώπιση φυσικών καταστροφών Ατοµικά µέτρα για την µείωση του κινδύνου των κατοικιών ανύψωση κατασκευής στεγανοποίηση κατασκευών κατασκευή τοίχου ή αναχώµατος γύρω από την κατοικία διευκόλυνση µελλοντικών εκκενώσεων ασφάλεια για πληµµύρα 22

23 Μέτρα αντιµετώπισης πληµµυρών Φιλοσοφία Adaptation or Mitigation (Προσαρµογήήαντιµετώπιση) Επιπλέοντα σπίτια στην Ολλανδία Κατασκευή προστατευτικών τοίχων Προσαρµογή των χρήσεων Μέτρα αντιµετώπισης πληµµυρών Φιλοσοφία Οικίες κατάντη φράγµατος Georgia, USA Θραύση φράγµατος στην Ινδονησία (6 νεκροί) 23

24 Κατασκευαστικά µέτρα Κατασκευή προστατευτικών τοιχίων Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR Κατασκευαστικά µέτρα Κατασκευή προστατευτικών τοίχων Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 24

25 Κατασκευαστικά µέτρα Κατασκευή αναχωµάτων ποταµού Τα αναχώµατα κατασκευάζονται αφού ληφθεί υπόψη η κατάσταση του υπεδάφους και η ποιότητα του χώµατος που χρησιµοποιείται Ακόµη απαιτείται κατάλληλη συµπύκνωση του υλικού, ενίσχυση των όψεων. Η αστοχία των αναχωµάτων οφείλεται σε: υπερπήδηση κακή συντήρηση διάβρωση ή υποσκαφή από µεγάλη πληµµύρα Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR Κατασκευαστικά µέτρα Θυροφράγµατα για πληµµυρικά νερά Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 25

26 Κατασκευαστικά µέτρα Παροχή, Q m 3 /s Όγκος υπερχείλισης V=Q*t m 3 Κατασκευαστικά µέτρα Λεκάνες κατάκλυσης Όγκος κατάκλυσης Vm 3 Α Λεκάνη κατάκλυσης, Α m 2 Ύψος νερού H=V/Α m h Χρόνος, t hr Τεχνητό σπάσιµο αναχωµάτων Ανάντη υδρογράφηµα Λεκάνη κατάκλυσης Κατάντη υδρογράφηµα Περιοχές για προστασία 26

27 Μη κατασκευαστικά µέτρα Προστασία του αποχετευτικού δικτύου Αποχέτευση ακαθάρτων Αποχέτευση οµβρίων Σύστηµα αποφυγής αντεπιστροφής Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR Μη κατασκευαστικά µέτρα ιαχείριση πληµµύρας στην Κολωνία Λήψη προγνώσεων βροχόπτωσης από την µετεωρολογική υπηρεσία Λήψη σταθµών από τηλεµετρικό δίκτυο σταθµηµέτρων κατά µήκος του ποταµού Χρήση µοντέλου βροχής-απορροής για πρόβλεψη της στάθµης τις επόµενες 36 ώρες Προσδιορισµός των κατάλληλων µέτρων για την κάθε στάθµή Στάθµη (m) Ενέργειες Αναµενόµενη στάθµη (καµία ενέργεια) Ενεργοποιείται το Κέντρο αντιπληµµυρικής προστασίας και ειδοποιούνται ορισµένες τοπικές αρχές Τοποθέτηση κινητών προστατευτικών τοίχων σε ορισµένες περιοχές Τίθεται σε επιφυλακή το Κέντρο αντιπληµµυρικής προστασίας και ειδοποιούνται όλες οι τοπικές αρχές Προετοιµάζονται κλίνες σε νοσοκοµεία Τοποθέτηση κινητών προστατευτικών τοίχων σε όλες τις περιοχές Το ιστορικό κέντρο της πόλης πληµµυρίζει Εκκίνηση εκκένωσης 1 κάτοικοι αποµακρύνονται 27

28 Μη κατασκευαστικά µέτρα Παρακολούθηση φαινοµένου µε χρήση ΣΓΠ Πληροφορίες για το ύψος ροής κατά τη διάρκεια του επεισοδίου Οπτικοποίηση των µέτρων και των αποτελεσµάτων τους Κάθε κάτοικος µπορεί να δει το ύψος του νερού στη περιοχή του Μη κατασκευαστικά µέτρα Ευαισθητοποίηση κοινού Αποστολή ενηµερωτικών φυλλαδίων κάθε χρόνο πριν την περίοδο των πληµµυρών στα νοικοκυριά που βρίσκονται σε πληµµυρικές ζώνες ιοργάνωση εκθέσεων για τις πληµµύρες ιοργάνωση επισκέψεων σε περιοχές που πλήττονται από τις πληµµύρες 28

29 Το πρόβληµα της Αθήνας Αίτια Γεωµορφολογικά και κλιµατολογικά αίτια Μικρή ετήσια βροχόπτωση και απορροή Ισχυρές καταιγίδες Συνέπεια: ανεπαρκές φυσικό υδρογραφικό δίκτυο Ανθρώπινες επεµβάσεις Αστικοποίηση πυκνή δόµηση, περιορισµός χώρων πρασίνου Περιορισµός φυσικών υδατορευµάτων (κάλυψη, µείωση διαστάσεων, παράνοµηδόµηση, κατασκευή οδικών αξόνων) Ανεπαρκή έργα ιευθέτησης υδατορευµάτων Συντήρησης και επιτήρησης αντιπληµµυρικών έργων Ανεπαρκής διαχείριση του προβλήµατος Οργανωτική ανεπάρκεια, σύγχυση αρµοδιοτήτων Ιεράρχηση αντιπληµµυρικών έργων σε δεύτερη προτεραιότητα, µειωµένα κονδύλια, άναρχος σχεδιασµός και κατασκευή Ξεπερασµένα κριτήρια σχεδιασµού, µικρές περίοδοι επαναφοράς, χρήση ανεπαρκών εµπειρικών µεθόδων Μικρή µετρητική και ερευνητική υποδοµή, υδροµετρικοί και µετεωρολογικοί σταθµοί, πειραµατική λεκάνη, µοντέλα πρόγνωσης Το πρόβληµα της Αθήνας Αίτια Η αστικοποίηση σε συνθήκες τοπικά πυκνής δόµησης και ο δραστικός περιορισµός των χώρων πρασίνου, επέδρασε ιδιαίτερα αρνητικά στα χαρακτηριστικά µεγέθη των πληµµυρών. Ο χρόνος συρροής ελαττώθηκε και ο συντελεστής απορροής αυξήθηκε, οδηγώντας σε υψηλότερες αιχµές και µεγαλύτερους πληµµυρικούς όγκους. Στη διάρκεια των προηγούµενων δεκαετιών το υδρογραφικό δίκτυο της πρωτεύουσας ψαλιδίστηκε µε την κατάργηση πολλών ρευµάτων της φυσικής λεκάνης, όπου στη θέση τους κατασκευάστηκαν οδικοί άξονες και κτίσµατα. Οι κοίτες των ρευµάτων, που διαµορφώθηκαν στη πορεία του χρόνου µε χαρακτήρα εξωαστικής λεκάνης, ήδη σήµερα θα ήταν ανεπαρκείς λόγω της αυξηµένης απορροής. Το πρόβληµα επιτείνεται λόγω της µείωσης της διατοµής φυσικών υδατορευµάτων. Η πολιτική κάλυψης των ρευµάτων έρχεται σε αντίθεση µε τιςσύγχρονεςτάσειςπολεοδοµικής ανάπτυξης, σύµφωνα µε τις οποίες πρέπει να επιδιώκεται η ανάδειξή τους ώστε λειτουργούν ως αντιπληµµυρικά έργα αλλά και ως τόποι κοινωνικής δραστηριότητας. Το δίκτυο οµβρίων της πρωτεύουσας δεν αποτέλεσε ποτέ προτεραιότητα, ενώ τα επιµέρους τµήµατα του κατασκευάστηκαν έτσι ώστε να εξυπηρετούν τοπικές ανάγκες, χωρίς συνολική στρατηγική και προοπτική να συνεργαστούν µεταξύ τους. 29

30 Το πρόβληµα της Αθήνας Αίτια Υπάρχει πρόβληµα στη συντήρηση και την παρακολούθηση του αποχετευτικού δικτύου. Είναι γνωστό ότι η συντήρηση και ο καθαρισµός των φρεατίων, αποτελεί δύσκολο πρόβληµα. ΑνκαιθεωρητικάυπεύθυνηείναιηΕΥ ΑΠ, αυτή αδυνατεί να παρεµβαίνει και να καθαρίζει φρεάτια που διαρκώς γεµίζουν µε φερτά από την κατασκευή οικοδοµών, σκουπίδια, φύλλα, σακούλες κ.α. και τα οποία θα έπρεπε να ελέγχουν οι υπηρεσίες καθαριότητας των ήµων του λεκανοπεδίου. Η επέκταση της πόλης προς τις παρυφές των βουνών που την περιβάλλουν, χωρίς την ύπαρξη στοιχειώδους προγραµµατισµού, δεν επέτρεψε τη διαχείριση των περιαστικών υδατορευµάτων. Τα κριτήρια σχεδιασµού των αντιπληµµυρικών έργων χρειάζονται εκσυγχρονισµό. Οι εµπειρικές µέθοδοι µε βάση τις οποίες έχουν διαστασιολογηθεί τα αντιπληµµυρικά έργα της Αθήνας, πρέπει να αντικατασταθούν από σύγχρονες. Επίσης, απαιτείται επαναθεώρηση στις παραδοχές περιόδων επαναφοράς σχεδιασµού των έργων. Ηκλιµάκωση έτη για τριτεύον, δευτερεύον και πρωτεύον δίκτυο αντίστοιχα, αποτελεί χονδροειδή αναχρονισµό, έµπρακτα ανεπαρκή, αφού σύµφωνα µε σύγχρονες απαιτήσεις, τα επίπεδα διακινδύνευσης, κατά περίπτωση, πρέπει να υπολογίζονται µετά από λεπτοµερείς αναλύσεις της σχέσης κόστους - ζηµίας. Το πρόβληµα της Αθήνας Αίτια Έλλειψη µέτρησης πραγµατικών παροχών σε καίρια σηµεία των διευθετηµένων ρευµάτων. Επισηµαίνεται ότι όλοι οι υπολογισµοί για τη διευθέτηση και κάλυψη του Κηφισού, που αποτελεί τον κύριο κορµό του συστήµατος συλλογής των οµβρίων στο λεκανοπέδιο, βασίστηκε αποκλειστικά σε θεωρητικές παραδοχές. Η Αθήνα δεν διαθέτει πειραµατική λεκάνη παρακολούθησης της σχέσης βροχής - απορροής σε αστικό περιβάλλον. εν έχει εγκατασταθεί µε την απαιτούµενη πυκνότητα, δίκτυο βροχοµετρικών σταθµών και µετεωρολογικών radar, που είναι απαραίτητο για την εκτίµηση της χωρικής κατανοµής των βροχοπτώσεων στη λεκάνη. Η διοικητική σύγχυση που επικρατεί στον τοµέα της αντιπληµµυρικής προστασίας, καθώς είναι συγχρόνως υπεύθυνοι γι' αυτόν η ΕΥ ΑΠ, το ΥΠΕΧΩ Ε και οι ηµοτικές Αρχές, χωρίς πάντοτε σαφή διαχωρισµό αρµοδιοτήτων. 3

31 Το πρόβληµα της Αθήνας Απαιτούµενα µέτρα Εγκατάσταση αυτοµατοποιηµένου δικτύου παρακολούθησης των παραµέτρων βροχής-απορροής στο λεκανοπέδιο, κατάλληλα σχεδιασµένου για την αντιπληµµυρική προστασία Ανάπτυξη λογισµικού συλλογής και επεξεργασίας των δεδοµένων ηµιουργία πειραµατικών λεκανών Προσοµοίωση του µετασχηµατισµού της βροχής σε πληµµυρικήαπορροήκαι εξαγωγή συµπερασµάτων Χωρική ανάλυση πληµµυρών για κλιµακούµενη συχνότητα εµφάνισης Κατάρτιση χάρτη µε ζώνες επικινδυνότητας έναντι πληµµυρών Χάραξη καµπυλών ίσου κινδύνου Καταγραφή των προβληµατικών περιοχών και της παθολογίας του υφισταµένου συστήµατος απορροής οµβρίων Σύνθεση και υποβολή προτάσεων συγκεκριµένων έργων ανάσχεσης και παρέµβασηςσεκρίσιµασηµεία του υφισταµένου συστήµατος Ανάπτυξη συστήµατος πρόβλεψης και παρακολούθησης ισχυρών καταιγίδων και πληµµυρών στο λεκανοπέδιο σε πραγµατικό χρόνο, µε χρήση µετεωρολογικών radar και δικτύου επίγειων σταθµών Ανάπτυξη συστήµατος προειδοποίησης έναντι πληµµυρικού κινδύνου και κατάρτιση σχεδίων έκτακτης ανάγκης Υδατικό σύστηµα ποταµού Αράχθου Υπερχειλιστής Φράγµα Πουρναρίου Άρτα 31

32 Υδατικό σύστηµα ποταµού Αχελώου Πριν την κατασκευή των φραγµάτων οι παρόχθιες περιοχές στις εκβολές του Αχελώου πληµµύριζαν συχνά από τις απορροές του ποταµού, που σε ορισµένες περιπτώσεις είχαν φτάσει και τα 45 m 3 /s Το σύστηµα σχεδιάστηκε ώστε σε περίπτωση ακραίων πληµµυρών να µπορούν να παροχετευθούν στην κοίτη κατάντη του Στράτου 45 m 3 /s (υπερχειλιστής, µονάδες παραγωγής ρεύµατος) Φράγµα Στράτου Φράγµα Καστρακίου Η κατασκευή των έργων οµαλοποίησε τις παροχές στις εκβολές του ποταµού εφόσον οι εκροές από το φράγµατουστράτουδεν ξεπέρασαν ποτέ τα 5 m 3 /s Αυτό δηµιούργησε την εσφαλµένη εντύπωση ότιδενυπάρχειπλέον πρόβληµαπληµµυρών, µε αποτέλεσµα τηχρήσηκαι εκµετάλλευση των παρόχθιων περιοχών του ποταµού αλλά και την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος. Υδατικό σύστηµα ποταµού Αχελώου Η ΕΗ επί δεκαετίες λειτουργεί το σύστηµα τωντριώνφραγµάτων, έτσι ώστε να εξασφαλίζει την απαιτούµενη παραγωγή ηλεκτρικού ρεύµατος, την άρδευση και ύδρευση των γειτονικών περιοχών καθώς και την αντιπληµµυρική προστασία των κατάντη περιοχών. Το σύστηµα είναι έτσι σχεδιασµένο ώστε σε περίπτωση ακραίων πληµµυρών να µπορούν να παροχετευθούν στην κοίτη του Αχελώου κατάντη του Στράτου 45 m 3 /s (4 m 3 /s από τον υπερχειλιστή και 5 m 3 /s από τις µονάδες παραγωγής ρεύµατος). Ας σηµειωθεί ότι η λειτουργία των υπερχειλιστών είναι επιβεβληµένη σε τέτοιες περιπτώσεις, για να αποφευχθεί κατάρρευση των φραγµάτων που στην περίπτωση του Αχελώου θα ισοδυναµούσε µε εθνική τραγωδία. Πριν την κατασκευή των φραγµάτωνοιπαρόχθιεςπεριοχέςστιςεκβολέςτου Αχελώου πληµµύριζαν συχνά από τις φυσικές απορροές του ποταµού, που σε ορισµένες περιπτώσεις είχαν φτάσει και τα 45 m 3 /s δηλαδή κατά τάξη µεγέθους µεγαλύτερες από αυτές που φτάνουν σήµερα, αφού τα νερά σε περιόδους πληµµυρών αποθηκεύονται στους ταµιευτήρες της ΕΗ. 32

33 Υδατικό σύστηµα ποταµού Αχελώου Στις παρόχθιες περιοχές κατάντη του Στράτου (Κατοχή, Νεοχώρι) έχουν κατασκευαστεί αναχώµατα που οριοθετούν την κοίτη πληµµυρών του ποταµού, η οποία είναι ευρύτερη από τη συνήθη κοίτη. Οι περιοχές αυτές είναι επίπεδες και αποστραγγίζονται από δίκτυα που λειτουργούν και συντηρούνται µε ευθύνη των ΤΟΕΒ. Οι τάφροι που εκβάλλουν στον Αχελώο περιλαµβάνουν βαλβίδες αντεπιστροφής ώστε όταν η στάθµητουποταµού είναι ψηλά να µην εισέρχεται το νερό µέσω των στραγγιστικών τάφρων στις παρόχθιες εκτάσεις. Η κατασκευή των έργων της ΕΗ οµαλοποίησε τις παροχές στις εκβολές του ποταµού εφόσον οι εκροές από το φράγµα του Στράτου δεν ξεπέρασαν ποτέ τα 5 m 3 /s (έναντι των 45 m 3 /s που θα απελευθερωθούν σε περίπτωση ακραίων γεγονότων). Αυτό δηµιούργησε την εσφαλµένη εντύπωση ότι δεν υπάρχει πλέον πρόβληµα πληµµυρών, µε αποτέλεσµα τη χρήση και εκµετάλλευση των παρόχθιων περιοχών του ποταµού αλλά και την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος. Με την πάροδο των ετών και όσο δεν πραγµατοποιούνταν µεγάλες εκροές από το φράγµα Στράτου, οι παρόχθιες χρήσεις εντατικοποιήθηκαν και η παροχετευτική ικανότητα του ποταµού µειώθηκε. Έτσι, σε περίπτωση που συµβούν µεγάλες πληµµύρες οι καταστροφές θα είναι αναπόφευκτες και µεγάλες. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι διεθνώς η πρακτική του να αποσοβούνται στο µέγιστο δυνατό βαθµό οιπληµµύρες κατάντη φραγµάτων έχει αµφισβητηθεί και σε µερικές περιπτώσεις προκαλούνται ακόµη και τεχνητά πληµµύρες. Οδηγίες προφύλαξης ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΗΜΜΥΡΑ Εάν κατοικείτε σε περιοχή που κατά το παρελθόν είχε προβλήµατα από πληµµύρες: Βεβαιωθείτε ότι τα φρεάτια έξω απότοσπίτισαςδενείναιφραγµένα. Βεβαιωθείτε ότι οι υδρορροές των σπιτιών λειτουργούν κανονικά. Περιοριστείτε στις αναγκαίες µετακινήσεις. Αποφύγετε την εργασία και την παραµονή σε υπόγειους χώρους, εάν αυτό δεν είναι απαραίτητο. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ Εγκαταλείψτε υπόγειους χώρους και µετακινηθείτε σε ασφαλές υψηλό σηµείο. Μη διασχίζετε χειµάρρους πεζός/ή ήµε τοαυτοκίνητοσας. Εγκαταλείψτε το αυτοκίνητό σας αν ακινητοποιήθηκε και ενδέχεται να παρασυρθεί ή να πληµµυρίσει. Μείνετε µακριά από ηλεκτροφόρα καλώδια. Μηνπλησιάζετεσεπεριοχές, όπου έχουν σηµειωθεί κατολισθήσεις. ΠΗΓΗ: Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας- 33

34 Οδηγίες προφύλαξης ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΠΛΗΜΜΥΡΙΣΕΙ Μείνετε µακριά από περιοχές που έχουν πληµµυρίσει ή είναι επικίνδυνες να πληµµυρίσουν ξανά στις επόµενες ώρες. Η πληµµύρα ενδέχεται να έχει µεταβάλει τα χαρακτηριστικά γνώριµων περιοχών και τα νερά να έχουν παρασύρει µέρη του δρόµου, των πεζοδροµίων κλπ. Εγκυµονούν κίνδυνοι από σπασµένα οδοστρώµατα, περιοχές µε επικίνδυνη κλίση, λασπορροές κλπ. Τα νερά ενδέχεται να είναι µολυσµένα αν έχουν παρασύρει µαζί τους απορρίµµατα, νεκρά ζώα και διάφορα αντικείµενα. Προσέχετε ώστε η παρουσία σας να µην εµποδίζει τα συνεργεία διάσωσης. Μην πλησιάζετε σε περιοχές όπου έχουν σηµειωθεί κατολισθήσεις και πτώσεις βράχων. Ελέγξτε αν το σπίτι ή ο χώρος εργασίας σας κινδυνεύει από πιθανή πτώση βράχων. Αν πρέπει οπωσδήποτε να βαδίσετε ή να οδηγήσετε σε περιοχές που έχουν πληµµυρίσει: Προσπαθήστεναβρείτεσταθερόέδαφος. Αποφύγετε νερά που ρέουν. Αν βρεθείτε µπροστά σε δρόµο που έχει πληµµυρίσει σταµατήστε και αλλάξτε κατεύθυνση. Αποφύγετε τα λιµνάζοντα νερά που µπορεί να γίνουν αγωγοί ηλεκτρικού ρεύµατος, στην περίπτωση που υπάρχουν υπόγεια καλώδια ηλεκτρικού ρεύµατος ή διαρροές από εγκαταστάσεις. Ακολουθείστε τις οδηγίες των αρµόδιων αρχών. ΠΗΓΗ: Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας- Οδηγίες προφύλαξης ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΖΗΜΙΩΝ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Η ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Αν η περιοχή που διαµένετε είχε εκκενωθεί, µην επιστρέψετε, προτού οι αρχές ενηµερώσουν ότι είναι ασφαλές. Πριν αρχίσετε τις διαδικασίες αποκατάστασης του χώρου σας: Κλείστε την τροφοδοσία ηλεκτρικού ρεύµατος, ακόµα και αν στην περιοχή σας έχει διακοπεί το ρεύµα. Κλείστε την παροχή νερού, καθώς το δίκτυο µπορείναέχειυποστείβλάβες. Για να εξετάσετε ένα κτίριο που έχει πληµµυρίσει, δείξτε ιδιαίτερη προσοχή: Φορέστε κλειστά παπούτσια, ώστε να αποφύγετε τραυµατισµούς στα πόδια από αντικείµενα ή ανωµαλίες στο έδαφος, που κρύβονται από τα νερά. Εξετάστε τοίχους, πόρτες, σκάλες και παράθυρα. Εξετάστε τα δίκτυα ηλεκτρικού ρεύµατος, νερού, αποχέτευσης. ΠΗΓΗ: Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας- 34

35 Οδηγία 27/6 Άρθρο 1 Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι η θέσπιση πλαισίου για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πληµµύρας, µε στόχο τη µείωση των αρνητικών συνεπειών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονοµιά και τις οικονοµικές δραστηριότητες που συνδέονται µετιςπληµµύρες στην Κοινότητα. Άρθρο 2 «πληµµύρα»: η προσωρινή κάλυψη από νερό εδάφους το οποίο, υπό φυσιολογικές συνθήκες, δεν καλύπτεται από νερό. Αυτό περιλαµβάνει πληµµύρες από ποτάµια, ορεινούς χείµαρρους, εφήµερα ρεύµατα της Μεσογείου και πληµµύρες από τη θάλασσα σε παράκτιες περιοχές, δύναται δε να εξαιρεί πληµµύρες από συστήµατα αποχέτευσης «κίνδυνος πληµµύρας»: ο συνδυασµός της πιθανότητας να λάβει χώρα πληµµύρα και των δυνητικών αρνητικών συνεπειών για την ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονοµιά και τις οικονοµικές δραστηριότητες, που συνδέονται µ αυτή την πληµµύρα. Οδηγία 27/6 Άρθρο 4 Για κάθε περιοχή λεκάνης απορροής ποταµού ή τµήµα διεθνούς περιοχής λεκάνης απορροής ποταµού που βρίσκεται στην επικράτειά τους, τα κράτη µέλη διεξάγουν προκαταρκτική αξιολόγηση κινδύνων πληµµύρας Στην αξιολόγηση περιλαµβάνονται τουλάχιστον τα εξής: χάρτες της περιοχής της λεκάνης απορροής του ποταµού στην κατάλληλη κλίµακα, οι οποίοι περιλαµβάνουν τα όρια των λεκανών και των υπολεκανών απορροής ποταµών, και εφόσον υπάρχουν, παράκτιων ζωνών, οι οποίοι περιγράφουν τα τοπογραφικά χαρακτηριστικά και τη χρήση γης περιγραφή των πληµµυρών οι οποίες σηµειώθηκαν κατά το παρελθόν και είχαν σηµαντικές αρνητικές επιπτώσεις στις ανθρώπινες ζωές, στις οικονοµικές δραστηριότητες και στο περιβάλλον, όταν υπάρχει ακόµη πιθανότητα παρόµοιων µελλοντικών συµβάντων, συµπεριλαµβανοµένων της έκτασης της πληµµύρας, των οδών αποστράγγισης και της αξιολόγησης των αρνητικών επιπτώσεων που προκάλεσαν περιγραφή των σηµαντικών πληµµυρών οι οποίες σηµειώθηκαν κατά το παρελθόν, εκ των οποίων θα µπορούσαν, ενδεχοµένως, να προβλεφθούν οι σηµαντικές αρνητικές συνέπειες παρόµοιων φαινοµένων στο µέλλον, 35

36 Οδηγία 27/6 Άρθρο 4 αξιολόγηση των δυνητικών αρνητικών συνεπειών των µελλοντικών πληµµυρών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονοµιά την οικονοµική δραστηριότητα, λαµβανοµένων υπόψη στο µέτρο του δυνατού ζητηµάτων όπως η τοπογραφία, ηθέσητωνυδατορευµάτωνκαιταγενικάυδρολογικάκαιγεωµορφολογικά χαρακτηριστικά τους, συµπεριλαµβανοµένων των πληµµυρικών περιοχών ως φυσικών επιφανειών κατακράτησης, ηαποτελεσµατικότητα των υφισταµένων τεχνητών υποδοµών προστασίας από τις πληµµύρες, ηθέσητωνκατοικηµένων περιοχών και των περιοχών οικονοµικής δραστηριότητας οι µακροπρόθεσµες εξελίξεις, συµπεριλαµβανοµένων των επιδράσεων της αλλαγής του κλίµατος στη συχνότητα επέλευσης των συµβάντων πληµµύρας. Οδηγία 27/6 Άρθρο 7 Τα κράτη µέλη, µε βάση τους χάρτες του άρθρου 6, καταρτίζουν συντονισµένα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας σε επίπεδο περιοχής λεκάνης απορροής ποταµού Τα κράτη µέλη θέτουν κατάλληλους στόχους για τη διαχείριση των κινδύνων πληµµύρας για τιςπεριοχέςεστιάζονταςστηµείωση των δυνητικών αρνητικών συνεπειών που οι πληµµύρες έχουνγιατηνανθρώπινηυγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονοµιά και την οικονοµική δραστηριότητα, και, εάν κρίνεται σκόπιµο, σε µη διαρθρωτικές πρωτοβουλίες ή/και στη µείωση των πιθανοτήτων πληµµύρας. Τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας λαµβάνουν υπόψη συναφείς πτυχές, όπως το κόστος και τα οφέλη, την έκταση της πληµµύρας και τις οδούς και περιοχές αποστράγγισης των πληµµυρών µε δυνατότητα συγκράτησης των πληµµυρών, όπως οι φυσικές πληµµυρικές περιοχές, τους περιβαλλοντικούς στόχους του άρθρου 4 της οδηγίας 2/6/ΕΚ, τη διαχείριση του εδάφους και των υδάτων, τον χωροταξικό σχεδιασµό, τη χρήση της γης, τη διαφύλαξη της φύσης, τη ναυσιπλοΐα και τις λιµενικές υποδοµές. 36

37 Οδηγία 27/6 Άρθρο 7 Το σχέδιο διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας καλύπτει όλες τις πτυχές της διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας εστιαζόµενο στην πρόληψη, την προστασία και την ετοιµότητα, συµπεριλαµβανοµένων των προβλέψεων πληµµυρών και των συστηµάτων έγκαιρης προειδοποίησης και λαµβανοµένων υπόψη των χαρακτηριστικών της συγκεκριµένης λεκάνης ή υπολεκάνης απορροής του ποταµού. Τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας µπορούν επίσης να περιλαµβάνουν την προώθηση βιώσιµων πρακτικών χρήσης γης, βελτίωση της συγκράτησης υδάτων καθώς και την ελεγχόµενη κατάκλυση ορισµένων περιοχών σε περίπτωση πληµµύρας. Υπότοπρίσµα της αρχής της αλληλεγγύης, οι κίνδυνοι πληµµύρας που θεσπίζει ένα κράτος µέλος δεν περιλαµβάνουν µέτρα τα οποία, λόγω της έκτασης και του αντικτύπου τους, αυξάνουν σηµαντικά τους κινδύνους πληµµύρας, ανάντη ή κατάντη, σε άλλες χώρες στην ίδια λεκάνη ή υπολεκάνη απορροής ποταµού, εκτός εάν έχει γίνει συντονισµός των µέτρων αυτών και έχει βρεθεί συµφωνηµένη λύση µεταξύ των ενδιαφερόµενων κρατών µελών Άξονες της διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας σύµφωνα µε την Οδηγία 27/6 Πρόληψη Αποφυγή δόµησης σπιτιών και βιοµηχανικών κτηρίων σε περιοχές υποκείµενες σε πληµµύρες Προσαρµογή αναπτυξιακών σχεδίων στην πληµµυρική διακινδύνευση Προώθηση κατάλληλων πρακτικών στη χρήση γης, τη γεωργία και τη δασοπονία Προστασία Κατασκευαστικά µέτρα Μη κατασκευαστικά µέτρα για τη µείωση της πιθανότητας πληµµυρών και των συνεπειών τους Ετοιµότητα ενηµέρωση του πληθυσµού για την πληµµυρική διακινδύνευση και τις απαιτούµενες ενέργειες σε περίπτωση πληµµύρας Σχέδια έκτακτης ανάγκης Επανόρθωση 37

38 Κύριες απαιτήσεις για τους χάρτες πληµµυρικής επικινδυνότητας και διακινδύνευσης Σενάρια Πληµµύρες χαµηλής πιθανότητας ή σενάρια ακραίων φαινοµένων Πληµµύρες µέσης πιθανότητας (περίοδος επαναφοράς 1 χρόνια) Πληµµύρες υψηλής πιθανότητας, ανάλογα µε την περίπτωση Κύρια υδραυλικά ζητούµενα (χάρτες πληµµυρικής επικινδυνότητας) Η έκτασητηςπληµµύρας Τοβάθοςήηστάθµηνερού Η ταχύτητα ροής Στοιχεία συνεπειών της πληµµύρας (χάρτες πληµµυρικής διακινδύνευσης) Αριθµός κατοίκων που ενδέχεται να πληγούν Τύπος οικονοµικής δραστηριότητας στην περιοχή Εγκαταστάσεις που ενδέχεται να προκαλέσουν ρύπανση και προστατευόµενες περιοχές που ενδέχεται να πληγούν Άλλες πληροφορίες, π.χ. στερεοπαροχές και πηγές ρύπανσης Στοιχεία των σχεδίων διαχείρισης της πληµµυρικής διακινδύνευσης 1. Στόχοι και προτεραιότητες 2. Ανάλυση κόστους - οφέλους 3. Σχέσεις µε τη διαχείριση εδάφους και νερού, τον χωροταξικό σχεδιασµό, τη χρήση της γης, την προστασία της φύσης, τη ναυσιπλοΐα και τις λιµενικές υποδοµές 4. Εστίαση στην πρόληψη, την προστασία και την ετοιµότητα έµφαση στα συστήµατα πρόβλεψης πληµµυρών και έγκαιρης προειδοποίησης 5. Προώθηση βιώσιµων πρακτικών χρήσης γης, βελτίωση της συγκράτησης νερού και ελεγχόµενη κατάκλυση ορισµένων περιοχών σε περίπτωση πληµµύρας 38

39 Χρονοδιάγραµµα υλοποίησης της Οδηγίας 27/6 Έναρξη ισχύος Υλοποίηση διοικητικών διευθετήσεων Προκαταρκτική αξιολόγηση πληµµυρικής διακινδύνευσης Έναρξη κοινωνικών διαβουλεύσεων Χάρτες πληµµυρικής επικινδυνότητας & διακινδύνευσης Σχέδια διαχείρισης πληµµυρικής διακινδύνευσης 2 η Προκαταρκτική αξιολόγηση πληµµυρικής διακινδύνευσης 2 η έκδοση χαρτών πληµµυρικής επικινδυνότητας & διακινδύνευσης Τέλος πρώτου κύκλου διαχείρισης πληµµυρικής διακινδύνευσης Issue Entry into force Transposition Χρονοδιάγραµµα υλοποίησης της Οδηγίας 27/6 Reporting format Preliminary Flood Risk Assessment Administrative arrangements to be in place and to be notified to the Commission Cut-off date transitional measure (availability of existing tools) Preliminary flood risk assessment Public participation process starts (publication of mechanism and timetable for consultation) Flood hazard and risk maps Flood risk management plans 2 nd Preliminary Flood Risk Assessment, specific requirement on climate change. Commission's first implementation report due. 2 nd Flood hazard and risk maps End of 1 st flood risk management cycle. 2 nd Flood Risk Management Plans, specific requirement on climate change. 3 rd Water Framework Directive River Basin Management Plans. Deadline * 213 ** 215 *** Article & & & & 4 * coordination with article 14 (WFD) requirements ** date of 1st review of pressure and impact analysis under the WFD *** date of 1st review of WFD river basin management plans 39

40 Επίλογος Οι πληµµύρες είναι φυσικά φαινόµενα που συµβαίνουν από την πραγµατοποίηση ακραίων µετεωρολογικών φαινοµένων, εντείνονται από την αλλοίωση των γεωµορφολογικών χαρακτηριστικών των λεκανών απορροής, ενώ η επίδρασή τους αυξάνεται όσο εντείνεται η ανθρώπινη δραστηριότητα σε πληµµυρικά πεδία. Στη χώρα µας οι πληµµύρες των τελευταίων 4 ετών έχουν προκαλέσει πολλά θύµατα σε ανθρώπινες ζωές Τα προστατευτικά µέτρα σχεδιάζονται για να παρέχουν προστασία από πληµµύρα κάποιας πιθανότητας. Το επίπεδο προστασίας που επιλέγεται, εξαρτάται από την επιθυµία της κοινωνίας για ασφάλεια σε συνδυασµό µε το κόστος των αντιπληµµυρικώνέργωνκαιτωνπιθανώνζηµιών. Τα κατασκευαστικά µέτρα έχουν ως κύριους στόχους την αποθήκευση του νερού και την αύξηση της ικανότητας µεταφοράς του. εδοµένου, όµως ότι οι κατασκευές είναι τρωτές στις πληµµύρες, αφού έχουν σχεδιαστεί για κάποια πιθανότητα, θα πρέπει να συνοδεύονται και από άλλα µη κατασκευαστικά µέτρα. Ηπληµµύρα είναι και ατοµικό πρόβληµα, αφού µπορεί να συµβεί και σε ένα µόνο σπίτι. Οι πολίτες που ζουν σε πληµµυρικά πεδία πρέπει να παίρνουν και ατοµικά µέτρα για την προστασία των περιουσιών τους. Βιβλιογραφία Επιτροπή ευρωπαϊκών κοινοτήτων, ιαχείριση του κινδύνου πληµµυρών- Πληµµύρες: πρόληψη, προστασία και µετριασµός των επιπτώσεών τους, Ανακοίνωση προς το συµβούλιο, το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, την ευρωπαϊκή οικονοµική και κοινωνική επιτροπή και την επιτροπή των περιφερειών, Βρυξέλλες, 24 Κουτσογιάννης,., και Θ. Ξανθόπουλος, Τεχνική Υδρολογία, Έκδοση 3, 418 σελίδες, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αθήνα, 1999 Νικολαϊδου, Μ., και Ε. Χατζηχρίστου, Καταγραφή και αποτίµηση των καταστροφών από πληµµύρες στην Ελλάδα και την Κύπρο, ιπλωµατική εργασία, Τοµέας Υδατικών Πόρων, Υδραυλικών και Θαλάσσιων Έργων - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αθήνα, Ξανθόπουλος, Θ.,. Χριστούλας, Μ. Μιµίκου, Μ. Αφτιάς, και. Κουτσογιάννης, Το πρόβληµα τωνπληµµυρών της Αθήνας: Στρατηγική αντιµετώπισης, Αντιπληµµυρική προστασία του λεκανοπεδίου της Αθήνας, Αθήνα, Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR, Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, 25 4