ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΥΟΛΖ ΑΝΘΡΧΠΗΣΗΚΧΝ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΧΝ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΟ ΣΜΖΜΑ ΓΖΜΟΣΗΚΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΥΟΛΖ ΑΝΘΡΧΠΗΣΗΚΧΝ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΧΝ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΟ ΣΜΖΜΑ ΓΖΜΟΣΗΚΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ ΤΜΒΟΤΛΔΤΣΗΚΖ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΑΓΗΟΓΡΟΜΗΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΟΜΑΓΗΚΖ ΤΜΒΟΤΛΔΤΣΗΚΖ ΠΑΡΔΜΒΑΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΓΗΔΡΔΤΝΖΖ / ΜΔΗΩΖ ΣΖ ΑΝΑΒΛΖΣΗΚΟΣΖΣΑ Δ ΦΟΗΣΖΣΔ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟΤ Δπηβιέπσλ Δπηθ.θαζεγ: Βαζηιφπνπινο η. Μεηαπηπρηαθφο Φνηηεηήο Πηζηεχνο πχξνο Α.Μ: 269 ΠΑΣΡΑ 2012

2 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Δπραξηζηίεο... 4 Πεξίιεςε Δηζαγσγή... 6 ΘΔΩΡΖΣΗΚΟ ΜΔΡΟ 2. Ο ζεζκόο ηεο πκβνπιεπηηθήο Ζ έλλνηα ηεο πκβνπιεπηηθήο (counselling) ηφρνη ηεο πκβνπιεπηηθήο Ζ Γλσζηαθή - πκπεξηθνξηζηηθή Πξνζέγγηζε Ζ Αλαβιεηηθόηεηα Γλσζηαθή θαη Γλσζην-πκπεξηθνξηζηηθή πξνζέγγηζε ηεο Αλαβιεηηθφηεηαο Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ εκθάληζε αλαβιεηηθήο ζπκπεξηθνξάο Αλαβιεηηθφηεηα θαη Γλσζηαθέο Μεηαβιεηέο: Ζ αηηηψδεο ζρέζε ηνπο Ο ξφινο ησλ παξάινγσλ πεπνηζήζεσλ δπζπξνζαξκνζηηθψλ αληηιήςεσλ ζηελ αλαβιεηηθφηεηα Ζ Αλαβιεηηθφηεηα ζηα αθαδεκατθά θαζήθνληα Πξνεγνχκελεο έξεπλεο ζρεηηθά κε ηελ αθαδεκατθή αλαβιεηηθφηεηα Ζ Υξεζηκόηεηα ηεο νκαδηθήο παξέκβαζεο ύλδεζε κε ηελ παξνύζα Έξεπλα ~ 2 ~

3 ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΟ ΜΔΡΟ 1 θνπόο Δξεπλεηηθέο Τπνζέζεηο Μεζνδνινγία πκκεηέρνληεο Γείγκα Δξγαιεία Μέζα πιινγήο Γεδνκέλσλ ρεδηαζκφο ηεο Έξεπλαο Δξεπλεηηθή Γηαδηθαζία Πεηξακαηηθή έξεπλα Γνκή θαη Πεξηερφκελα ησλ πλεδξηψλ Δπξήκαηα πκπεξάζκαηα - πδήηεζε Απνηειέζκαηα Δξκελεία ησλ Δπξεκάησλ πδήηεζε Πεξηνξηζκνί Παξνχζαο Έξεπλαο Τπνδείμεηο γηα Πεξαηηέξσ Έξεπλα Βηβιηνγξαθία Παξαξηήκαηα ~ 3 ~

4 Ευχαριςτίεσ Ζ παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία εθπνλήζεθε ζηα πιαίζην ηνπ Μεηαπηπρηαθνχ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ ηνπ Παηδαγσγηθνχ ηκήκαηνο Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ ηεο εηδίθεπζεο, πκβνπιεπηηθή θαη Αλάπηπμε ηαδηνδξνκίαο. Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ θ. Βαζηιφπνπιν ηέθαλν γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηα ηνπ θαη ηελ ππνζηήξημε ηνπ ζε φια ηα ζηάδηα ηεο εξγαζίαο, γηα ην ρξφλν πνπ δηέζεηε θαη ην ελδηαθέξνλ ηνπ γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο επηζηεκνληθά νινθιεξσκέλεο θαη ηεθκεξησκέλεο κειέηεο. Δπίζεο, ηνλ θαζεγεηή κνπ θ. Κξίβα πχξν γηα ηηο επηζηεκνληθέο γλψζεηο πνπ κνπ πξνζέθεξε ζηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ θαη πνπ ζπλεηέιεζαλ ζηελ επηζηεκνληθή κνπ θαηάξηηζε ζην ηνκέα ηεο πκβνπιεπηηθήο θαζψο θαη γηα ηελ παξαρψξεζε ηνπ ρψξνπ ηνπ Δξγαζηεξίνπ πκβνπιεπηηθήο, ζην νπνίν έιαβαλ ρψξα νη ζπλαληήζεηο ηεο νκάδαο. Σέινο, ην θαζεγεηή κνπ θ. Κακαξηαλφ Ησάλλε γηα ηελ αξσγή ηνπ θαη ηηο γλψζεηο πνπ απνθφκηζα θαηά ηε δηάξθεηα ησλ κεηαπηπρηαθψλ κνπ ζπνπδψλ. Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα γηα ηελ ζπλέπεηα θαη ηε πξνζπάζεηα πνπ θαηέβαιιαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο. Ζ ζπκβνιή ηνπο ήηαλ θαηαιπηηθή γηα ηελ πινπνίεζε ηεο κειέηεο. Θα ήηαλ παξάιεηςε κνπ λα κελ επραξηζηήζσ ηα άηνκα πνπ κε βνήζεζαλ ζηε κεηάθξαζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ θαη ζηε παξαρψξεζε ηνπ εηδηθνχ ρψξνπ γηα ηελ ηέιεζε ησλ ηερληθψλ ραιάξσζεο. Σέινο, επραξηζηψ ηα αγαπεκέλα κνπ πξφζσπα γηα ηε ζπκπαξάζηαζε θαη ππνζηήξημε ηνπο φιν απηφ ην δηάζηεκα. ~ 4 ~

5 Περίλθψθ Ο ζθνπφο ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο είλαη δηπιφο. Πξψηνλ, επηδηψθεη ηελ δεκηνπξγία ελφο πξνγξάκκαηνο νκαδηθήο ζπκβνπιεπηηθήο παξέκβαζεο κε ζηφρν ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο αλαβιεηηθφηεηαο ησλ θνηηεηψλ θαη ηελ αλαδήηεζε πξαθηηθψλ ιχζεσλ ζρεηηθά κε ηελ νινθιήξσζε ησλ αθαδεκατθψλ ηνπο θαζεθφλησλ. Απνηειεί κηα πξσηφηππε εξεπλεηηθή πξνζπάζεηα, ηνπιάρηζηνλ ζηελ εγρψξηα εξεπλεηηθή δξαζηεξηφηεηα, θαζψο έξρεηαη λα θαιχςεη έλα θελφ, απηφ ηεο νκαδηθήο ζπκβνπιεπηηθήο παξέκβαζεο. Ο δεχηεξνο ζηφρνο ηεο εξγαζίαο καο, αθνξά ηελ πξνζπάζεηα αμηνιφγεζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ σο πξνο ηελ αληηκεηψπηζε θαη ηελ κείσζε ηεο αλαβιεηηθφηεηαο. Γελ ζηαζήθακε, ινηπφλ, κφλν ζηελ θαηάζεζε ελφο νινθιεξσκέλνπ ζρεδίνπ αληηκεηψπηζεο ηεο αλαβιεηηθφηεηαο, αιιά πξνρσξήζακε ζηελ πινπνίεζε ηνπ ζέηνληάο ην ελ ζπλερεία ζε πεηξακαηηθφ έιεγρν κε βάζε ζπγθεθξηκέλεο ππνζέζεηο. Χο εθ ηνχηνπ, γίλεηαη θαλεξφ φηη ε θχζε ηνπ θαηλνκέλνπ πνπ επηδεηνχκε λα κειεηήζνπκε θαζηζηά αλαγθαία ηελ πηνζέηεζε κηαο πεηξακαηηθήο κεζνδνινγίαο θαη ζηξαηεγηθήο. Σν δείγκα ηεο παξνχζαο έξεπλαο απνηέιεζαλ θνηηεηέο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ. Ο αξηζκφο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζην πξφγξακκα δηεξεχλεζεο/κείσζεο ηεο αλαβιεηηθφηεηαο ζπλνιηθά αλέξρεηαη ζε 40 ππνθείκελα. Δίθνζη (20) άηνκα, εθ ησλ νπνίσλ 8 άλδξεο θαη 12 γπλαίθεο, απνηέιεζαλ ηελ νκάδα παξέκβαζεο, έρνληαο κέζν φξν ειηθίαο ηα 23 έηε. Σα ππφινηπα 20 άηνκα (10 άλδξεο θαη 10 γπλαίθεο) απάξηηζαλ ηελ νκάδα ειέγρνπ ηεο έξεπλαο, κε κέζν φξν ειηθίαο ηα 25 έηε. Σα κέιε ηεο νκάδαο παξέκβαζεο ζπκκεηείραλ ζε έμη ζπλεδξίεο ηνπ πξνγξάκκαηνο, θαζεκία εθ ησλ νπνίσλ εζηίαδε ζε ζπγθεθξηκέλεο ζεκαηηθέο. Γηα ηελ ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαηάιιεια εξσηεκαηνιφγηα θαη θιίκαθεο αμηνιφγεζεο. Σα επξήκαηα ηεο έξεπλαο επηβεβαηψλνπλ ηελ θχξηα αξρηθή καο πξφβιεςε, φηη κεηά ηελ παξαθνινχζεζε ηεο νκαδηθήο ζπκβνπιεπηηθήο παξέκβαζεο, νη θνηηεηέο ζα αλέθεξαλ κείσζε ηεο ηάζεο ηνπο γηα αλαβιεηηθή ζπκπεξηθνξά ζηα αθαδεκατθά θαζήθνληα, ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ελ ζπγθξίζεη κε ηνπο θνηηεηέο ηεο νκάδαο ειέγρνπ. Γελ επηβεβαησζήθακε σζηφζν σο πξνο ην κέγεζνο ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηνπ ραξαθηεξηνινγηθνχ άγρνπο θαη ηεο απηνεθηίκεζεο κεηαμχ ησλ νκάδσλ παξέκβαζεο θαη ειέγρνπ. Λέμεηο θιεηδηά: ζπκβνπιεπηηθή, αλαβιεηηθφηεηα, αθαδεκατθή αλαβιεηηθφηεηα, νκαδηθή ζπκβνπιεπηηθή παξέκβαζε, άγρνο, απηνεθηίκεζε ~ 5 ~

6 1.Ειςαγωγι «Όηαλ αλαβάιινπκε ράλνπκε ρξφλν, ράλνπκε επθαηξίεο, θαη δελ δνχκε απζεληηθά ηελ δσή» Norman Milgram, 1991 Όινη αλαβάιινπλ, έζησ πεξηζηαζηαθά. Ζ ζπκπεξηθνξά ηεο ζπλεηδεηήο απνρήο απφ ηα θαζήθνληα είλαη ηφζν θνηλή πνπ δχζθνια θαλείο κπνξεί λα ηεο πξνζδψζεη πξνβιεκαηηθφ ή δπζιεηηνπξγηθφ ραξαθηήξα. Ζ θαζηέξσζε ηεο αληίιεςεο απηήο είρε σο ζπλέπεηα, ε δηεξεχλεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο αλαβιεηηθφηεηαο λα γίλεη κε αξθεηή θαζπζηέξεζε. Οη πξψηεο πξνζπάζεηεο ζε εξεπλεηηθφ επηζηεκνληθφ επίπεδν μεθίλεζαλ ηηο ηξείο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο πεξίπνπ (Ferrari, Johnson & McCown, 1995). Δπί καθξφλ ε αλαδήηεζε νξηζκνχ ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο αλαβιεηηθφηεηαο δελ είρε ηα αλακελφκελα απνηειέζκαηα. Με ηελ πξφνδν ηεο φκσο εξεπλεηηθήο πξνζπάζεηαο έγηλε ζαθέο φηη ε θχζε ηεο αλαβιεηηθήο ζπκπεξηθνξάο είλαη πνιπδηάζηαηε θαη πνιπεπίπεδε. Οη Solomon & Rothblum ηελ έρνπλ νξίζεη σο ηελ ηάζε ελφο αηφκνπ λα θαζπζηεξεί ηελ έλαξμε ή νινθιήξσζε κηαο ζεκαληηθήο εξγαζίαο ζε ζεκείν πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε δπζθνξία (νπ. αλ. ζην Howell & Watson, 2007). Δλψ νη Fernie θαη Spada, ηελ φξηζαλ σο ζπκπεξηθνξά πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ζθφπηκε απξαμία, πνπ κπνξεί λα έρεη επηβιαβείο ζπλέπεηεο ζηελ αθαδεκατθή ή εξγαζηαθή επίδνζε, ηηο ζρέζεηο θαη ηελ λνεηηθή επεκεξία (Fernie &Spada, 2008). Χο εθ ηνχηνπ δελ ηζρχεη έλαο γεληθά απνδεθηφο νξηζκφο ζηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα. Σνπιάρηζηνλ κέρξη ζηηγκήο. πλεπψο, έρεη επηθξαηήζεη λα αλαθεξφκαζηε ζε έλα επξχ θάζκα ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ ζπλζέηνπλ ηελ αλαβιεηηθή ζπκπεξηθνξά. ε εξεπλεηηθφ επίπεδν, ε παξαπάλσ δηαπίζησζε, δειαδή απηή ηεο πνιππινθφηεηαο θαη ηεο πνιπδηάζηαηεο θχζεο ηεο αλαβιεηηθήο ζπκπεξηθνξάο, θαζπζηέξεζε λα θαλεί, κηαο θαη φπσο πξναλαθέξακε ζπζηεκαηηθέο εξεπλεηηθέο πξνζπάζεηεο μεθίλεζαλ κφλν απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, ελψ εληαηηθνπνηεζήθαλ απφ ηηο αξρέο ηηο δεθαεηίαο ηνπ 1990 έσο ζήκεξα. Απφ ηηο κέρξη ηψξα έξεπλεο, έρεη ζρεκαηηζηεί ζηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα ε άπνςε φηη ε αλαβιεηηθφηεηα δελ είλαη απιά κία θαζπζηέξεζε ζηελ εθπιήξσζε ησλ θαζεθφλησλ, απνηειεί έλα πνιύπινθν πξόηππν ζπκπεξηθνξάο (complex behavioral pattern), ην νπνίν αιιειεπηδξά κε ηνλ ηξφπν ζθέςεο, ηνλ αηηηψδε ζπγθεθξηκέλα ελψ δελ επηδέρεηαη απινπζηεπκέλσλ επεμεγεκαηηθψλ εξκελεηψλ (Ferrari et al., 1995,ζει.2-3). ~ 6 ~

7 ην ζεκείν απηφ, πξηλ πξνρσξήζνπκε ζηελ δηαηχπσζε ησλ ιφγσλ πνπ θαζηζηνχλ αλαγθαία ηελ παξνχζα εξεπλεηηθή πξνζπάζεηα, είλαη ρξήζηκν λα παξαζέζνπκε ηνλ νξηζκφ ηεο πκβνπιεπηηθήο, θαζφηη ζηελ παξνχζα κειέηε γίλεηαη εθηελήο αλαθνξά ζηελ δηαδηθαζία ηεο νκαδηθήο παξέκβαζεο κε ζπκβνπιεπηηθό πξνζαλαηνιηζκφ. Ζ έλλνηα ηεο πκβνπιεπηηθήο ππνδειψλεη ηελ ππνζηεξηθηηθή δηαδηθαζία πνπ αλαπηχζζεηαη αλάκεζα ζην ζχκβνπιν θαη ην ζπκβνπιεπφκελν, είηε ζε αηνκηθφ ή νκαδηθφ πιαίζην, ζηε βάζε ηεο νπνίαο βξίζθεηαη ε ηδηφηππε ζρέζε πνπ δεκηνπξγείηαη αλάκεζά ηνπο. Ζ παξαπάλσ δηαδηθαζία αμηνπνηεί ηηο ζεσξίεο θαη ηηο ηερληθέο ησλ αληίζηνηρσλ Αλζξσπηζηηθψλ Δπηζηεκψλ, θπξίσο ηεο Φπρνινγίαο, θαη επηδηψθεη ηελ ππνβνήζεζε ηνπ αηφκνπ λα αληηκεησπίζεη απνηειεζκαηηθά ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο ηνπ (Καζζσηάθεο, 2002, ζει. 49). Οη καζεηέο θαη νη θνηηεηέο πνπ εθδειψλνπλ αλαβιεηηθή ζπκπεξηθνξά θαζίζηαληαη κε παξαγσγηθνί ζε αληηιεπηηθφ, γλσζηηθφ, ζπλαηζζεκαηηθφ θαη βηνινγηθφ επίπεδν (Καιαληδή Αδίδη & Υαηδεδήκνπ, 1996). Όιν απηφ έρεη αληίθηππν, αθελφο κελ ζηε ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε ηνπ αηφκνπ, κε ελδερφκελν ηελ πξφθιεζε άγρνπο (Schraw, Olafson & Wadkins, 2007), ην νπνίν επηδξά ζηελ απηνεθηίκεζε ηνπ αηφκνπ. Αθεηέξνπ δε, ζηελ αθαδεκατθή θαη επαγγεικαηηθή ζηαδηνδξνκία ησλ αλαβιεηηθψλ θνηηεηψλ θαζψο έρεη παξαηεξεζεί φηη ζπρλά σζνχληαη ζηελ εγθαηάιεηςε ησλ ζπνπδψλ ηνπο (Hussain & Sultan, 2010). Ζ ρξνλίδνπζα δε αλαβιεηηθή ζπκπεξηθνξά, πξνμελεί ζηα άηνκα αηζζήκαηα απνγνήηεπζεο θαη εηηνπάζεηαο. Όπσο γίλεηαη ζαθέο ζηε βάζε ησλ παξαπάλσ, ε αλαβιεηηθφηεηα απνηειεί έλα ζεκαληηθφ πξφβιεκα ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ, πνπ εδξάδεηαη αιιά θαη ζπζρεηίδεηαη κε πνηθίιεο αηηίεο θαη ρξήδεη άκεζεο αληηκεηψπηζεο. Χο ιχζε ζην πξφβιεκα ηεο αλαβιεηηθφηεηαο έρεη πξνηαζεί απφ πνιινχο κειεηεηέο (Ferrari et al., 1995) ε δεκηνπξγία ελφο νινθιεξσκέλνπ πξνγξάκκαηνο ζπκβνπιεπηηθήο παξέκβαζεο, ην νπνίν ζα εζηηάδεη ζηελ αιιαγή ηνπ ηξφπνπ ζθέςεο ζρεηηθά κε ηελ αλαβιεηηθφηεηα θαη ζηελ εθκάζεζε πξαθηηθψλ θαλφλσλ κείσζήο ηεο. Ζ παξνχζα εξεπλεηηθή πξνζπάζεηα, ινηπφλ, πινπνηήζεθε κε γλψκνλα αθξηβψο απηή ηελ ηδέα. Δθφζνλ αλαγλσξίζακε ηελ αλαγθαηφηεηα άκεζεο αληηκεηψπηζεο ηεο αλαβιεηηθφηεηαο, εμαηηίαο ησλ επηπηψζεσλ ηεο ζηελ δσή ησλ αηφκσλ, ηδηαίηεξα δε ζε απηή ησλ θνηηεηψλ, ν ζηφρνο καο φθεηιε λα είλαη δηηηφο. Σν πξψην ζθέινο ηεο έξεπλαο, αθνξά ηελ δεκηνπξγία ελφο θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο νκαδηθήο ζπκβνπιεπηηθήο παξέκβαζεο, θαζφζνλ γλσξίδνπκε απφ ηελ δηεζλή βηβιηνγξαθία είλαη ειάρηζηεο νη ζπκβνπιεπηηθέο παξεκβάζεηο ζε νκαδηθφ πιαίζην, ην ~ 7 ~

8 νπνίν επηδηψθεη ηελ γεληθφηεξε αιιαγή ηεο ζηάζεο (ζθέςε θαη ζπκπεξηθνξά) αληηκεηψπηζεο ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο αλαβιεηηθφηεηαο ζε θνηηεηέο, ζρεηηθά κε ηα αθαδεκατθά ηνπο θαζήθνληα. Σν δεχηεξν ζθέινο, αθνξά ηελ πξνζπάζεηα αμηνιφγεζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ σο πξνο ηελ αληηκεηψπηζε θαη ηε κείσζε ηεο αλαβιεηηθφηεηαο. Απνηέιεζε πξφθιεζε γηα εκάο λα κελ ζηαζνχκε κφλν ζηελ θαηάζεζε κηαο λέαο πξφηαζεο γηα ηελ δεκηνπξγία ελφο πξνγξάκκαηνο νκαδηθήο ζπκβνπιεπηηθήο παξέκβαζεο, αιιά επηρεηξήζακε θαη θαηαθέξακε λα ην πινπνηήζνπκε ζέηνληαο ην ζε πεηξακαηηθφ έιεγρν κε βάζε ζπγθεθξηκέλεο ππνζέζεηο. Ζ παξνχζα κειέηε, ινηπφλ, εθπνλήζεθε κε ηελ παξαπάλσ αλαιπζείζα ζηνρνζεζία. Σν ζεσξεηηθφ πιαίζην, ζην νπνίν βαζηζηήθακε γηα ηελ παξέκβαζή καο, έρεη σο άμνλα ηνπ ηελ γλσζηαθή ζπκπεξηθνξηζηηθή ζεσξία θαη ηηο ηερληθέο ηεο. Δζηηάζακε ηελ παξέκβαζεο καο ζηελ αληηθαηάζηαζε ησλ δπζιεηηνπξγηθψλ ζθέςεσλ θαη παξάινγσλ πεπνηζήζεσλ κε πεξηζζφηεξν ιεηηνπξγηθέο θαη ξεαιηζηηθέο, ζρεηηθά κε ηελ αλαβιεηηθφηεηα. Αιιαγή πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε, φπσο θαηέζεζαλ νη θνηηεηέο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο. Καηαιήγνληαο, ηα απνηειέζκαηα ηεο εξεπλεηηθήο καο πξνζπάζεηαο ζπζρεηίδνληαη κε παξφκνηεο έξεπλεο, νη νπνίεο αλαθέξνπλ φηη αλ πξνζθεξζνχλ ζηνπο θνηηεηέο ηα θαηάιιεια εθφδηα θαη εθεπξεζνχλ δηάθνξνη ηξφπνη αληηκεηψπηζεο ηεο αλαβιεηηθφηεηαο, φπσο θάπνηνη πξαθηηθνί θαλφλεο, ζα κπνξέζνπλ λα μεπεξάζνπλ ηελ αλαβιεηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπο (Zarick & Stonebraker, 2009). Δπίζεο, επηβεβαηψλνληαη θαη νη ζέζεηο ησλ Hussain θαη Sultan, (2010) νη νπνίνη είραλ πξνηείλεη μεθάζαξα φηη κφλν κέζα απφ ηελ παξνρή ππεξεζηψλ θαζνδήγεζεο θαη ζπκβνπιεπηηθήο θαη ηνλ θαηακεξηζκφ ηεο εξγαζίαο νη θνηηεηέο ζα θαηαθέξνπλ λα κεηψζνπλ θαη λα ειαρηζηνπνηήζνπλ ηελ αλαβιεηηθφηεηα. Σέινο, ηα επξήκαηα καο ζπκθσλνχλ θαη κε παξφκνηα έξεπλα ησλ Kachgal, Hansen θαη Nutter (2001) πνπ έγηλε ζηα πιαίζηα εθπαηδεπηηθήο πξαθηηθήο, νη νπνίνη παξαηήξεζαλ φηη φηαλ παξείραλ ζηνπο θνηηεηέο έλα πην νξγαλσκέλν κάζεκα θαη ηνπο κάζαηλαλ ηξφπνπο δηαρείξηζεο θαη πξνγξακκαηηζκνχ ηνπ ρξφλνπ ηνπο απέδηδαλ θαιχηεξα κεηψλνληαο ηελ αλαβιεηηθφηεηα ηνπο. ρεηηθά κε ηελ δνκή ηεο εξγαζίαο, ην πξψην κέξνο αθνξά ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο έξεπλαο. Απνζαθελίδνληαη νη φξνη ηεο ζπκβνπιεπηηθήο θαη ηεο αλαβιεηηθφηεηαο θαζψο θαη νη πξνζεγγίζεηο ηεο γλσζηαθήο ζπκπεξηθνξηζηηθήο ζηε ζπκβνπιεπηηθή πνπ ζέηνπλ ην πιαίζην γηα ηελ δηελέξγεηα ηεο έξεπλαο. Σν ζεσξεηηθφ ~ 8 ~

9 απηφ πιαίζην ζα απνηειέζεη, ζηε ζπλέρεηα, ζηνηρείν ζηήξημεο ησλ εξεπλεηηθψλ ππνζέζεσλ θαη εξκελείαο ησλ απνηειεζκάησλ. Πεξηγξάθνληαη θαηφπηλ νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ εκθάληζε αλαβιεηηθήο ζπκπεξηθνξάο θαη αθνινπζνχλ αλαθνξέο απφ ηελ αλαζθφπεζε ηφζν ηεο δηεζλνχο φζν θαη ηεο ειιεληθήο βηβιηνγξαθίαο. Οινθιεξψλεηαη ην ζεσξεηηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο κε ηελ αλάδεημε ηεο ρξεζηκφηεηαο ηεο νκαδηθήο παξέκβαζεο ζε ζχλδεζε κε ηελ παξνχζα έξεπλα. ην δεχηεξν, εξεπλεηηθφ κέξνο, παξνπζηάδνληαη νη κεζνδνινγηθέο επηινγέο, ε δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία έιαβε ρψξα ε παξνχζα έξεπλα, πεξηγξάθεηαη αλαιπηηθά ε δνκή θάζε ζπλεδξίαο ηνπ πξνγξάκκαηνο, ηα επξήκαηα, ε εξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ, νη πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλαο θαη πξνηείλνληαη θαηεπζχλζεηο γηα πεξαηηέξσ ζπκβνπιεπηηθή αμηνπνίεζε ησλ επξεκάησλ. Σέινο, ε παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία νινθιεξψλεηαη κε ηηο βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο θαη ηα παξαξηήκαηα. ~ 9 ~

10 ΘΔΩΡΖΣΗΚΟ ΜΔΡΟ 2. Ο κεςμόσ τθσ Συμβουλευτικισ ηα πιαίζηα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο γηα λα γίλεη θαηαλνεηή ε κειέηε καο θαζίζηαηαη αλαγθαίν λα πεξηγξάςνπκε ζπλνπηηθά ηνλ φξν πκβνπιεπηηθή. Δπηπξνζζέησο, ζα παξαζέζνπκε νξηζκέλεο ελλνηνινγηθέο δηεπθξηλίζεηο θαη επηζεκάλζεηο, αλαθνξηθά κε ηελ πξνζέγγηζε ηεο γλσζηαθήο ζπκπεξηθνξηζηηθήο ζεψξεζεο ζηε πκβνπιεπηηθή θαζψο θαη ηελ ζεκαζία ηεο ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο αλαβιεηηθφηεηαο Η ζννοια τθσ Συμβουλευτικισ (counselling) Τπάξρνπλ δηάθνξνη νξηζκνί ηεο πκβνπιεπηηθήο πνπ αλαθινχλ ηε δηαθνξεηηθή νπηηθή γσλία θαη έκθαζε πνπ επηιέγνπλ λα δψζνπλ ζηελ αλαθεξφκελε έλλνηα νη πνηθίιεο «ζρνιέο» πκβνπιεπηηθήο θαη φζνη αζρνινχληαη κε ην ζέκα. Ο Nelson-Jones (νπ. αλ. ζηνλ Καζζσηάθε, 2002) ππνζηήξημε φηη ν φξνο πκβνπιεπηηθή (counselling) ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ππνδειψζεη ηξία, θπξίσο, πξάγκαηα: α) Σελ ππνζηεξηθηηθή ζρέζε πνπ αλαπηχζζεηαη αλάκεζα ζηνλ ζχκβνπιν θαη ην άηνκν, ην νπνίν δεηά ηελ βνήζεηά ηνπ. Ζ ζρέζε απηή αλαπηχζζεηαη κέζα ζε έλα πιαίζην εηδηθψλ ζπλζεθψλ θαη πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε ζπγθεθξηκέλσλ δεμηνηήησλ απφ πιεπξάο ηνπ ζπκβνχινπ. β) Σν ζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ησλ κεζφδσλ πνπ ζηεξίδνληαη ζε δηάθνξεο ςπρνινγηθέο ζεσξίεο θαη ηερληθέο θαη απνζθνπνχλ ζηελ παξνρή ςπρνινγηθήο ζηήξημεο ζε άηνκα, ηα νπνία ζπλαληνχλ δπζρέξεηεο ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή. γ) Έλα εηδηθφ πεδίν εθαξκνγήο ςπρνινγηθψλ κεζφδσλ κε ζηφρν ηελ ππνζηήξημε απηψλ πνπ ζπλαληνχλ πξνβιήκαηα ή δπζθνιίεο ζηελ δσή ηνπο, δελ ππνθέξνπλ, φκσο, απφ ζνβαξέο δηαηαξαρέο ηεο ζπκπεξηθνξάο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ν Βξεηαληθφο χλδεζκνο πκβνπιεπηηθήο (BAC) πεξηγξάθεη ηε ζπκβνπιεπηηθή δίλνληαο έκθαζε, πεξηζζφηεξν ζηελ εμεξεχλεζε θαη ηελ θαηαλφεζε θαη ιηγφηεξν ζηελ δξάζε. Με άιια ιφγηα, νξίδεη ηε ζπκβνπιεπηηθή ~ 10 ~

11 σο «ηελ εξγαζία κε άηνκα θαη κε ζρέζεηο, ε νπνία κπνξεί λα ζπλδέεηαη κε ηελ αλάπηπμε, ηελ ππνζηήξημε θξίζεσλ, λα είλαη ςπρνζεξαπεπηηθή, θαζνδεγεηηθή ή λα έρεη ζηόρν ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ. Έρεη ζθνπό λα δίλεη ζηνλ πειάηε κηα επθαηξία λα εμεξεπλήζεη, λα αλαθαιύςεη θαη λα απνζαθελίζεη ηνπο ηξόπνπο πνπ ζα ηνπ παξάζρνπλ κηα δσή πην ηθαλνπνηεηηθή θαη δεκηνπξγηθή» (BAC, 1984, νπ. αλ. Mc Leod, 2005, ζει. 30). Οη Burks θαη Stefflre (1979) εζηίαζαλ ζηελ «επαγγεικαηηθή» ζρέζε πνπ αλαπηχζζεηαη θαη ηφληζαλ ηελ ζεκαζία πνπ έρεη ην ίδην ην άηνκν λα ζέηεη ζηφρνπο. πγθεθξηκέλα, αλαθέξνπλ φηη ε ζπκβνπιεπηηθή ζπληζηά ηελ επαγγεικαηηθή ζρέζε πνπ αλαπηχζζεηαη αλάκεζα ζε έλαλ επαξθψο θαηαξηηζκέλν ζχκβνπιν θαη έλαλ ζπκβνπιεπφκελν. Ζ δνκή απηήο ηεο ζρέζεο ζηνρεχεη ζηελ θαηαλφεζε θαη απνζαθήληζε ησλ απφςεσλ, αιιά θαη ησλ πξνζσπηθψλ ηνπ ζηφρσλ, νη νπνίνη έρνπλ θαζνξηζηεί κε βάζε ηηο επηινγέο ηνπ θαη ηνλ ηξφπν επίιπζεο ζπλαηζζεκαηηθψλ θαη δηαπξνζσπηθψλ πξνβιεκάησλ ηνπ παξειζφληνο (Burks & Stefflre, 1979:14, νπ. αλ. Mc Leod, 2005, ζει. 30). Παξνκνίσο, ν Rogers ην 1942, νξίδεη ηε πκβνπιεπηηθή σο ηε δηαδηθαζία εθείλε κέζσ ηεο νπνίαο ζα βνεζεζεί ην άηνκν λα επηηχρεη κηα επνηθνδνκεηηθή αιιαγή, κε ηε ζέιεζή ηνπ, ζηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ. Δπίζεο, ν Beck ην 1963, ηελ φξηζε σο ηε βνήζεηα πνπ πξνζθέξεη έλα άηνκν ζην άιιν, ή κηα νκάδα ζηα κέιε ηεο, ζηελ αλαδήηεζε ηνπ θαιχηεξνπ ηξφπνπ δξάζεο σο πξνο ηελ επηβίσζε ηνπ αηφκνπ θαη ηεο νκάδαο. Ο Block ην 1974, αλαγλσξίδεη σο ζπκβνπιεπηηθή δηαδηθαζία ην λα βνεζήζεηο έλα άηνκν λα έρεη πιήξε επίγλσζε ηνπ εαπηνχ ηνπ θαη ησλ ηξφπσλ κε ηνπο νπνίνπο αληαπνθξίλεηαη ζηηο επηδξάζεηο ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ, θαη ν Ellis ην 1977, ην λα κάζεη έλα άηνκν λα γίλεηαη πην ινγηθφ, λα αληηιεθζεί ην ιαλζαζκέλν ηξφπν πνπ ζθέπηεηαη θαη νδεγείηαη ζε απηνθαηαζηξνθηθά ζπλαηζζήκαηα θαη αλαπνηειεζκαηηθή ζπκπεξηθνξά (McLeod, 2005). Υαξαθηεξηζηηθά ν McLeod (2005) αλαθέξεη φηη δελ πξφθεηηαη απιψο γηα κηα δηαδηθαζία κεηαμχ δχν αλζξψπσλ. Δίλαη έλαο θνηλσληθφο ζεζκφο ζπλπθαζκέλνο κε ηελ θνπιηνχξα ησλ ζχγρξνλσλ βηνκεραληθψλ θνηλσληψλ. Αλαδχζεθε ηνλ 20 ν αηψλα ζηε δπηηθή βηνκεραληθή θνηλσλία θαη εμειίρζεθε ηαρχηαηα θαηά ηελ δηάξθεηα απηνχ. ηελ ζεκεξηλή επνρή ε πκβνπιεπηηθή εκπεξηέρεη πνιιά δηαθνξεηηθά ζέκαηα, εζηηάδεη ζε δηαθνξεηηθνχο ηνκείο θαη ζπλδπάδεη πνιιέο κεζφδνπο θαη ζρνιέο. ηελ Βξεηαλία κφλν, ν αξηζκφο ησλ πην θαηαξηηζκέλσλ θαη επαγγεικαηηψλ ζπκβνχισλ εγγεγξακκέλσλ ζηελ Βξεηαληθή Δηαηξεία πκβνπιεπηηθήο θαη Φπρνζεξαπείαο ~ 11 ~

12 απμήζεθε ζεακαηηθά θαη αξηζκεί κέιε (ζηνηρεία 2001), ζε ζρέζε κε ηα κέιε ην 1977 (British Association for Counselling BAC, 1977). Γίλεηαη εκθαλέο ινηπφλ, φηη ππάξρνπλ πνιινί νξηζκνί γηα ηελ ζπκβνπιεπηηθή, ν θαζέλαο απφ ηνπο νπνίνπο δίλεη βαξχηεηα ζε δηαθνξεηηθέο πηπρέο ηνπ ξφινπ θαη ηεο δηαδηθαζίαο ηεο. Ζ πνιππινθφηεηα απηή ελέρεη ηνλ θίλδπλν λα πξνθαιέζεη ζχγρπζε θαη λα ραζεί ε νπζηαζηηθή απιφηεηα θαη ζπκβνιή ηεο ζπκβνπιεπηηθήο. Έηζη, ινηπφλ, είλαη ρξήζηκν λα ηνλίζνπκε φηη εθηφο απφ ηελ αμία ησλ επηκέξνπο πξνζεγγίζεσλ ππάξρνπλ θαη θνηλά ραξαθηεξηζηηθά, πνπ ζπλαληψληαη ζε φιεο ηηο εθθάλζεηο ηελ ζπκβνπιεπηηθήο. Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα θνηλά γλσξίζκαηα είλαη ην φηη ε ζπκβνπιεπηηθή κπνξεί λα ζπλεηζθέξεη θαη λα βνεζήζεη, κφλν εάλ ην άηνκν (ν ζπκβνπιεπφκελνο) ζέιεη λα βνεζεζεί. Δπνκέλσο, απνθηά νπζία ε ζπκβνπιεπηηθή δηαδηθαζία, κφλν φηαλ έλαο άλζξσπνο έρνληαο ζέκαηα πνπ ηνλ πξνβιεκαηίδνπλ, θαιεί θαη επηηξέπεη ζε θάπνηνλ άιιν λα απνθηήζεη έλα είδνο ζρέζεο καδί ηνπ (McLeod, 2005,ζει. 40). Οκνίσο, ν Καζζσηάθεο (2002,ζει.47) ππνζηεξίδεη φηη ν ζθνπφο ηεο ζπκβνπιεπηηθήο δελ είλαη λα παξέρεη έηνηκεο ζπκβνπιέο, λα θάλεη ζπζηάζεηο θαη λα ππνδεηθλχεη ζην άηνκν ηη λα θάλεη. Αληίζεηα, απηφ πνπ πξνζπαζεί λα επηηχρεη είλαη λα ελεξγνπνηήζεη ην άηνκν δίλνληάο ηνπ ηελ επθαηξία λα εθκεηαιιεπηεί ζην έπαθξν ηηο δπλαηφηεηεο πνπ ήδε δηαζέηεη. Καη απηφ ηνλ ηξφπν ζα κπνξέζεη λα αληηκεησπίζεη ηα πξνβιήκαηα θαη ηηο δπζθνιίεο ηνπ. Απφ ηα παξαπάλσ ζπλάγεηαη ην ζπκπέξαζκα φηη ην θάζκα ησλ ζεσξηψλ θαη πξαθηηθψλ ζηε ζπκβνπιεπηηθή είλαη εμαηξεηηθά ζχλζεην θαη πνιπδηάζηαην. Καηά θχξην ιφγν απηφ νθείιεηαη ζηνλ ζπλδπαζκφ ησλ πνιηηηζκηθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ δπλάκεσλ πνπ ζπληέιεζαλ ζηελ δηακφξθσζε ησλ πνηθίισλ ζεσξηψλ ηεο ζπκβνπιεπηηθήο. Παξ φιεο ηηο πξνζπάζεηεο ηνπ θηλήκαηνο πνπ είρε δεκηνπξγεζεί ππέξ ηεο ζχλζεζεο θαη ελνπνίεζεο ησλ ζεσξηψλ θαη πξνζεγγίζεσλ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, είλαη επξέσο απνδεθηφ φηη νη ηξείο θπξίαξρεο πξνζεγγίζεηο, ε ςπρνδπλακηθή, ε γλσζηαθή ζπκπεξηθνξηζηηθή θαη ε αλζξσπηζηηθή, αληηπξνζσπεχνπλ ζεκειηαθά δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο ζεψξεζεο ησλ αλζξψπσλ, θαζψο θαη ησλ ζπλαηζζεκαηηθψλ δπζθνιηψλ θαη πξνβιεκάησλ ζπκπεξηθνξάο (McLeod, 2005,ζει. 34). Καηαιήγνληαο, ζηελ ςπρνινγηθή θαζψο θαη ζηελ παηδαγσγηθή βηβιηνγξαθία, ε έλλνηα ηεο πκβνπιεπηηθήο ππνδειψλεη ηελ ππνζηεξηθηηθή δηαδηθαζία πνπ αλαπηχζζεηαη αλάκεζα ζην ζχκβνπιν θαη ην ζπκβνπιεπφκελν, ζηε βάζε ηεο νπνίαο βξίζθεηαη ε ηδηφηππε ζρέζε πνπ δεκηνπξγείηαη αλάκεζά ηνπο, φπσο απηή αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο. Ζ παξαπάλσ δηαδηθαζία αμηνπνηεί ηηο ζεσξίεο θαη ηηο ηερληθέο ησλ αληίζηνηρσλ Αλζξσπηζηηθψλ Δπηζηεκψλ, θπξίσο ηεο Φπρνινγίαο, θαη επηδηψθεη ηελ ~ 12 ~

13 ππνβνήζεζε ηνπ αηφκνπ λα αληηκεησπίζεη απνηειεζκαηηθά ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο ηνπ (Καζζσηάθεο, 2002, ζει. 49). Γηεμαγάγακε ηελ παξνχζα εξεπλεηηθή δηαδηθαζία βαζηδφκελνη ζην παξαπάλσ νξηζκφ, θαζψο ζεσξήζακε φηη αληαλαθιά θαιχηεξα ηνπο ζθνπνχο ηνπ πξνγξάκκαηνο παξέκβαζεο. ηηο επφκελεο δχν ελφηεηεο παξαηίζεληαη νη γεληθφηεξνη ζηφρνη ηεο ζπκβνπιεπηηθήο θαη ε αλάιπζε ηνπ ηεο γλσζηαθήο ζπκπεξηθνξηζηηθήο πξνζέγγηζεο, ε νπνία απνηειεί ην ζεσξεηηθφ θνξκφ ηεο έξεπλαο καο. 2.2 Στόχοι τθσ Συμβουλευτικισ Ζ πκβνπιεπηηθή απφ φπνηα ζθνπηά θαη ζεσξία θαη αλ πξνζεγγίδεηαη, ζέηεη θάπνηνπο ζηφρνπο, ηνπο νπνίνπο θαη πξνζπαζεί λα επηηχρεη. Οη ζηφρνη απηνί αθνξνχλ ηξεηο γεληθέο θαηεπζχλζεηο. ηελ απφθηεζε δεμηνηήησλ θαη ηθαλνηήησλ πνπ ζα βνεζήζνπλ ην άηνκν λα βειηηψζεη ηφζν ηελ ζρέζε ηνπ κε ηνλ εαπηφ ηνπ φζν θαη κε ηνπο άιινπο, θαη ε παξνρή ζπγθεθξηκέλεο βνήζεηαο απφ ηνπο ζπκβνχινπο πάλσ ζε εηδηθά ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ ζπκβνπιεπηηθή. Αο ηα δνχκε φκσο, ιίγν πην αλαιπηηθά (McLeod, 2005). Καη αξράο, ζεσξείηαη βαζηθφ ην άηνκν λα δνπιέςεη πάλσ ζε θάπνηα ζέκαηα θαη ηνκείο πνπ αθνξνχλ ζηελ ζρέζε ηνπ κε ηνλ εαπηφ ηνπ. Κάπνηα απφ απηά είλαη ε απφθηεζε ελφξαζεο κέζσ ηεο νπνίαο ζα κπνξέζεη λα θαηαλνήζεη ην άηνκν ηελ θχζε θαη ηνλ ραξαθηήξα ησλ ζπλαηζζεκαηηθψλ ηνπ δπζθνιηψλ, θαη θαη επέθηαζε λα ηηο ειέγμεη θαη λα πξάμεη αλάινγα έρνληαο σο γλψκνλα ηελ ινγηθή. Μαδί κε ηελ ελφξαζε ζεκαληηθφο ζηφρνο ζεσξείηαη ε απηνγλσζία ησλ ζθέςεσλ θαη ησλ ζπλαηζζεκάησλ, αιιά θαη ε απην-απνδνρή κέζσ ηεο ζεηηθήο ζηάζεο θαη επνηθνδνκεηηθήο απηνθξηηηθήο (McLeod, 2005). Ζ πλεπκαηηθή αθχπληζε, απφ ηελ άιιε πιεπξά, ζεσξείηαη εμφρσο ζεκαληηθή. Γη απηφ θαη πξνσζνχληαη ζηελ ζπκβνπιεπηηθή ηερληθέο αθχπληζεο ηνπ αηφκνπ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε, αιιά θαη ηερληθέο πνπ ζα ην βνεζήζνπλ λα αιιάμεη θαη λα ειέγμεη ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ (ςπρνινγηθή εθπαίδεπζε) θαη λα απνθηήζεη ηελ ηθαλφηεηα λα επηιχεη ηα πξνβιήκαηα πνπ ην απαζρνινχλ (επίιπζε πξνβιεκάησλ). Καη επεηδή κέζα απφ απηή ηελ ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο πξνηέξαο θαηάζηαζεο, πνπ νδήγεζε ζε ιαλζαζκέλεο θαη ίζσο απηνθαηαζηξνθηθέο ζπκπεξηθνξέο, ην άηνκν θαιείηαη λα ην αληηκεησπίζεη ζπλεηδεζηαθά, θαζίζηαηαη επηηαθηηθή ε αλάγθε παξνρήο βνήζεηαο, πνπ ζα ζηνρεχζεη ζηελ ζπκθηιίσζε ηνπ αηφκνπ κε ην παξειζφλ ηνπ. ~ 13 ~

14 Δπηπιένλ, ζην πεδίν ηεο δξάζεο ζηφρνο ηεο πκβνπιεπηηθήο είλαη ε απηνπξαγκάησζε ηνπ αηφκνπ, δειαδή ε δηακφξθσζε δξάζεο ζχκθσλα κε ηηο δπλαηφηεηεο θαη ηε ζπκθηιίσζε ζπγθξνπφκελσλ πηπρψλ ηνπ εαπηνχ. Ζ γλσζηηθή αιιαγή θαη αιιαγή ζπκπεξηθνξάο απφ ηελ άιιε, ζηνρεχεη ζηελ επεμεξγαζία θαη αιιαγή δπζπξνζαξκνζηηθψλ πξνηχπσλ ζθέςεο θαη ζπκπεξηθνξάο πξνο κηα πγηή θαη ζεηηθή θαηεχζπλζε. Ο ζηφρνο απηφο απνηειεί θαη επηδίσμε ηνπ πξνγξάκκαηνο παξέκβαζεο ηεο έξεπλαο, φπσο ζα δνχκε αλαιπηηθφηεξα ζηηο επφκελεο ελφηεηεο. Σέινο, επηδηψθεηαη ε ελδπλάκσζε κέζσ ηεο άζθεζεο ηνπ αηφκνπ ζε δεμηφηεηεο πνπ ζα ην βνεζήζνπλ λα απνθηήζεη επίγλσζε θαη λα ειέγμεη ηελ δσή ηνπ (McLeod, 2005). Πέξα απφ ηελ ζρέζε ηνπ αηφκνπ κε ηνλ εαπηφ ηνπ ζηελ πκβνπιεπηηθή επηηπγράλεηαη θαη ε βειηίσζε ηεο ζρέζεο ηνπ κε ηνπο άιινπο αλζξψπνπο. Απηφ ζεκαίλεη φηη καζαίλεη λα δηαρεηξίδεηαη ηελ επαθή θαη επηθνηλσλία κε ηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπ απνθηψληαο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο. Δπηπξφζζεηα, ε ζπκβνπιεπηηθή εζηηάδεη ζηελ ζπζηεκηθή αιιαγή, δειαδή ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ησλ θνηλσληθψλ ζπζηεκάησλ, φπσο ηελ νηθνγέλεηα, θαζψο θαη ζηε δηακφξθσζε αηφκσλ πνπ λνηάδνληαη γηα ηνπο άιινπο θαη ζέινπλ λα ζπκβάιινπλ ζην ζπιινγηθφ θαιφ κέζα απφ ηελ παξαγσγηθή θαη θνηλσληθή ηνπο δξάζε (McLeod, 2005). Βέβαηα, φινη νη παξαπάλσ ζηφρνη δελ κπνξνχλ λα γίλεη ζπλνιηθά αληηθείκελν επίηεπμεο απφ έλαλ ζχκβνπιν. Κάζε ζχκβνπινο αλάινγα κε ηελ ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε πνπ ππνζηεξίδεη, ζέηεη ηνπο αληίζηνηρνπο ζηφρνπο θαη θαη επέθηαζε αθνινπζεί θαη εθαξκφδεη ηηο αλάινγεο κεζφδνπο. Σνηνπηνηξφπσο, νη ππνζηεξηθηέο ηεο γλσζην-ζπκπεξηθνξηζηηθήο πξνζέγγηζεο εζηηάδνπλ ζηελ δηαρείξηζε θαη ηνλ έιεγρν ηεο ζπκπεξηθνξάο, ελψ νη ππνζηεξηθηέο ηεο αλζξσπηζηηθήο έρνπλ σο ζηφρν ηελ απην-απνδνρή θαη ηελ θαηάθηεζε ηεο αηνκηθήο ειεπζεξίαο. Χζηφζν, επεηδή ηα φξηα είλαη δπζδηάθξηηα θαη αιιεινεπηθαιππηφκελα, θάζε ζπκβνπιεπηηθή πξνζέγγηζε νθείιεη λα πξνζαξκφδεηαη ζηελ αλάγθε ηνπ ζπκβνπιεπφκελνπ λα εμεξεπλήζεη ηελ δσή ηνπ θαη λα θαηαθηήζεη ηελ επηπρία ηνπ κε ηα δεδνκέλα ηεο εθάζηνηε ρξνληθήο πεξηφδνπ, πνπ δεηά βνήζεηα (McLeod, 2005, ζει.37-39). Δπεηδή, φκσο, ζηελ παξνχζα έξεπλα ζπκβνπιεπηηθήο παξέκβαζεο ε πξνζέγγηζε πνπ αθνινπζνχκε είλαη γλσζην-ζπκπεξηθνξηζηηθή, θξίλεηαη ζθφπηκν λα γίλεη κηα αλαθνξά πάλσ ζ απηφ ην ζέκα. ~ 14 ~

15 2.3 Η Γνωςιακι - Συμπεριφοριςτικι Προςζγγιςθ ηελ ελφηεηα απηή, ζα παξαζέζνπκε ηηο βαζηθέο αξρέο ηεο γλσζηαθήο ζπκπεξηθνξηζηηθήο ζεσξίαο, θαζφηη φπσο πξνείπακε απνηειεί ην θχξην ζεσξεηηθφ πιαίζην αλαθνξάο ηεο έξεπλαο καο. Ζ γλσζηαθή-ζπκπεξηθνξηζηηθή πξνζέγγηζε πήξε ηνλ δξφκν ηεο κε πνιιέο επεμεξγαζίεο, πξνζζήθεο θαη αλαλεψζεηο απφ θιηληθνχο θαη ζεσξεηηθνχο ηφζν ζηνλ ηνκέα ηεο ζεξαπείαο φζν θαη ζε απηφλ ηεο ζπκβνπιεπηηθήο. Οη πξψηεο απφπεηξεο γλσζηαθήο πξνζέγγηζεο έγηλαλ ζην πεδίν ηεο ζεμνπαιηθήο ζεξαπείαο, φπνπ αθνινπζήζεθε ε κέζνδνο ηεο παξνρήο πιεξνθνξηψλ ζηνπο ζεξαπεπφκελνπο ζρεηηθά κε ην ζέκα ηεο ζεμνπαιηθήο ζπκπεξηθνξάο. Μ απηφ ηνλ ηξφπν ζηφρεπαλ ζηελ ακθηζβήηεζε ησλ θαληαζηψζεσλ θαη αληηιήςεσλ ησλ ζεξαπεπφκελσλ, πνπ δελ ήηαλ ξεαιηζηηθέο. Καη απηφο είλαη ελ γέλεη ν ζθνπφο ηεο γλσζηαθήο ζεξαπείαο, λα αιιάμεη ηνλ ηξφπν ζθέςεο (McLeod, 2005). εκαληηθφ ξφιν ζηελ γλσζηαθή-ζπκπεξηθνξηζηηθή πξνζέγγηζε έπαημαλ θαη αξράο ν Ellis σο ηδξπηήο ηεο ινγηθν-ζπκηθήο ζεξαπείαο, θαη θαηά δεχηεξνλ ν Beck, σο ηδξπηήο ηεο γλσζηαθήο ζεξαπείαο. Ήηαλ νη πξψηνη πνπ δηαπίζησζαλ ηελ ζεκαληηθφηεηα ηνπ ηξφπνπ ζθέςεο ηνπ αηφκνπ ζρεηηθά κε ηνλ εαπηφ ηνπ, δειαδή ην πφζν ην επεξέαδε ε γλψζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ ηνπ θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ. εκεησηένλ φηη θαη νη δχν μεθίλεζαλ σο ςπραλαιπηέο. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην βηβιίν ηνπ Beck (1976) Cognitive Therapy and the Emotional Disorders, φπνπ θαηαζέηεη απηή ηελ πνξεία κεηαζηξνθήο ηνπ ζηελ γλσζηαθή πξνζέγγηζε. χκθσλα κε ηνλ Beck ινηπφλ, ζεκείν θιεηδί ηεο επηηπρεκέλεο ζεξαπείαο απνηεινχλ νη ιεγφκελεο «απηφκαηεο ζθέςεηο». Οη απηφκαηεο ζθέςεηο είλαη ν ηξφπνο πνπ θάπνηνο αληηιακβάλεηαη ηνλ θφζκν. Όηαλ απηφο ν ηξφπνο είλαη δπζιεηηνπξγηθφο ή απέρεη θαηά πνιχ απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ηφηε δηακνξθψλεηαη αλαιφγσο θαη ν ηξφπνο πνπ ζπκπεξηθέξεηαη θαη αηζζάλεηαη, δειαδή δπζιεηηνπξγηθά, δεκηνπξγψληαο δπζθνιίεο ζην άηνκν. Όηαλ, θαηά ζπλέπεηα, ην άηνκν κπνξέζεη λα ζπλεηδεηνπνηήζεη ηνλ ξφιν θαη ηελ ιεηηνπξγία απηψλ ησλ απηφκαησλ ζθέςεσλ θαη παξάιιεια θαηαθέξεη λα ηηο ειέγμεη, αλαδηακνξθψζεη ή λα πηνζεηήζεη θαηλνχξγηεο, πην σθέιηκεο, ηφηε ζα κπνξέζεη λα βειηηψζεη ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ, ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ θαη λα θάλεη πην πνηνηηθή ηελ δσή ηνπ. Όιε απηή ε δηαδηθαζία νδήγεζε ηνλ Beck καθξηά απφ ηελ ςπραλαιπηηθή πξνζέγγηζε θαη πην θνληά ζηηο κεζφδνπο ηεο ζπκπεξηθνξηζηηθή ζεξαπείαο, ε νπνία κάιηζηα παξνπζηάδεη θνηλά ζεκεία κε ηελ γλσζηαθή. Κάπνηα απ απηά είλαη ε ρξήζε ~ 15 ~

16 κηαο νξγαλσκέλεο θαη ζσζηά δνκεκέλεο πξνζπάζεηαο επίιπζεο πξνβιεκάησλ θαη ζπκπησκάησλ, πνπ ιακβάλεη ρψξα ζε παξφληα ρξφλν κε ηνλ ζεξαπεπηή λα ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηελ φιε δηαδηθαζία. (McLeod, 2005, ζει ) Όπσο θαη ν Beck, έηζη θαη ν Ellis μεθίλεζε απφ ηελ ςπραλάιπζε, γηα λα πξνζρσξήζεη αξγφηεξα ζε κηα ζεξαπεία κε ελεξγεηηθφηεξν χθνο, πνπ απνζθνπνχζε ζηελ πξφθιεζε ηνπ ηξφπνπ ζθέςεο ησλ ζεξαπεπνκέλσλ, ν νπνίνο ήηαλ θαη ε πεγή ηνπ πξνβιήκαηνο. Καη αλάινγν ηξφπν, ν Ellis δηαπίζησζε φηη ηα «πξέπεη» πνπ ζέηεη έλα άηνκν ζηελ δσή ηνπ ην νδεγνχλ λα δηακνξθψλεη ηηο ιεγφκελεο «ζηξεβιέο ζθέςεηο», νη νπνίεο κε ηελ ζεηξά ηνπο δηακνξθψλνπλ έλαλ παξάινγν ηξφπν ζθέςεο θαη ζπλαηζζεκαηηθήο θαηάζηαζεο. Οη δηακνξθνχκελεο πεπνηζήζεηο σο παξάινγεο, νδεγνχλ ην άηνκν ζε έλαλ παξάινγν ηξφπν ζθέςεο πνπ ζπλνδεχεηαη απφ ζπλαηζζήκαηα αγσλίαο, άγρνπο θαη θφβνπ, επεηδή αθξηβψο θάπνην γεγνλφο ζηελ δσή ηνπ δελ ζπκθσλνχζε κε ηηο πεπνηζήζεηο ηνπ απηέο. Δθεί επνκέλσο, εζηίαζε θαη απηφ πξνζπάζεζε λα θαηαπνιεκήζεη δηακνξθψλνληαο ζηνλ ζεξαπεπφκελν πην νξζνινγηθέο πεπνηζήζεηο, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπίζεη ηηο δπζθνιίεο ηεο δσήο ηζνξξνπεκέλα θαη επνηθνδνκεηηθά (Ellis, 1977). Μάιηζηα, ε ελ ιφγσ πξνζέγγηζε βξίζθεηαη ζε κηα δεκηνπξγηθή θάζε, φπνπ ζεκεηψλνληαη ζεκαληηθέο εμειίμεηο. Απηφ πνπ αμίδεη λα ζεκεησζεί είλαη φηη ε πξνζέγγηζε απηή εξγάδεηαη ζε ηξεηο βαζηθνχο ηνκείο: α) ηηο γλσζηηθέο δηαδηθαζίεο, β) ηηο δπζπξνζαξκνζηηθέο πεπνηζήζεηο θαη γ) ηηο ζηξαηεγηθέο ηεο γλσζηαθήο παξέκβαζεο. Όζνλ αθνξά ζηηο γλσζηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ ζπκβνπιεπηηθή, πξέπεη λα ζεκεησζνχλ δχν ηχπνη γλσζηηθψλ θαηλνκέλσλ. Ο πξψηνο είλαη φηη ππάξρεη δηαθνξνπνίεζε ζηνλ θάζε άλζξσπν σο πξνο ηνλ ηξφπν πνπ αληηιακβάλεηαη θαη επεμεξγάδεηαη ηνλ θφζκν. Καηφπηλ ηνχηνπ, είλαη ινγηθφ θαη επφκελν νη άλζξσπνη λα δηακνξθψλνπλ θαη ηηο αληίζηνηρεο, παξ φια απηά δηαθνξνπνηεκέλεο πεπνηζήζεηο, πνπ είλαη θαη ν δεχηεξνο ηχπνο. Γη απηφ ινηπφλ, θαη ζηελ γλσζηαθή-ζπκπεξηθνξηζηηθή ζπκβνπιεπηηθή πηνζεηνχληαη ζηξαηεγηθέο παξέκβαζεο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ παξαπάλσ (McLeod, 2005, ζει ) Απηφ πνπ αξρηθά έθαλαλ νη γλσζηαθνί-ζπκπεξηθνξηζηέο ζχκβνπινη ήηαλ λα θαηαγξάςνπλ θαη λα ζπγθεληξψζνπλ φ,ηη γλσζηηθφ πεξηερφκελν παξέπεκπε είηε ζε παξάινγε πεπνίζεζε είηε ζε δπζιεηηνπξγηθή ή απηφκαηε ζθέςε. Κεληξηθφ κέιεκα ζηελ ζπλέρεηα ήηαλ λα βξεζνχλ κέζνδνη θαη ηξφπνη αληηκεηψπηζεο απηψλ ησλ γλσζηψλ, νχησο ψζηε ην άηνκν λα παχζεη λα ππνζθάπηεη ηελ απηναληίιεςε θαη ~ 16 ~

17 απηνπεπνίζεζή ηνπ κέζα απφ ηνλ ηξφπν πνπ ζπκπεξηθέξεηαη θαη λα πξνρσξήζεη ζε έλαλ πην πξφζθνξν ηξφπν επίιπζεο ησλ πξνβιεκάησλ ηνπ. Με άιια ιφγηα, ν γλσζηαθφο ζπκπεξηθνξηζηήο ζχκβνπινο ζηνρεχεη ζηελ ππνζηήξημε ηνπ ζπκβνπιεπνκέλνπ ηνπ κέζα απφ ηελ ζθηαγξάθεζε ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ, απ φπνπ ζα αληιήζεη ηα θαηάιιεια ζηνηρεία, πνπ ζα ηνλ βνεζήζνπλ λα ζεκεηψζεη πξφνδν. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε δξάζε πνπ ζα αλαιάβεη ν εθάζηνηε ζχκβνπινο ηεο ελ ιφγσ πξνζέγγηζεο, παξ φηη κπνξεί λα δηαθέξεη ζην χθνο, πξέπεη λα αθνινπζεί έλα ζπγθεθξηκέλν θαη ζσζηά ζπγθξνηεκέλν πξφγξακκα. Απηφ ην πξφγξακκα πξέπεη λα δηέπεηαη απφ θάπνηα βήκαηα σο εμήο. Καη αξράο, κέζα απφ ηελ δηαζαθήληζε ζηνλ πειάηε ηεο θηινζνθίαο ηεο ζπκβνπιεπηηθήο δηαδηθαζίαο πνπ ζα αθνινπζεζεί, είλαη επθηαίν λα εδξαησζεί κηα ζρέζε εκπηζηνζχλεο κεηαμχ ζπκβνχινπ θαη πειάηε. Ύζηεξα, γίλεηαη απνηίκεζε θαη αλάιπζε ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, πξνθεηκέλνπ λα θαηαδεηρζεί κε ζαθήλεηα ε εζηία θηλδχλνπ. Καηφπηλ, ν πειάηεο επηιέγεη ηηο αιιαγέο ζηηο νπνίεο ζέιεη λα ζηνρεχζεη, πάληα βέβαηα, ζην πιαίζην ηνπ εθηθηνχ. Απηφ επηηπγράλεηαη κέζα απφ ηελ ρξήζε γλσζηαθψλ θαη ζπκπεξηθνξηθψλ ηερληθψλ. Δλ ζπλερεία, πξέπεη λα παξαθνινπζείηαη ζηελά ε πξφνδνο πνπ ηπρφλ ζεκεηψλεηαη, γηα λα κελ ππάξμνπλ απνθιίζεηο. Δλ θαηαθιείδη, ηεξκαηίδεηαη ε δηαδηθαζία θαη ηαπηφρξνλα, γηα λα εμαζθαιηζηεί ην φθεινο πνπ απνθνκίζζεθε, ζρεδηάδεηαη ε επαθφινπζε θάζε. (McLeod, 2005, ζει , 187) Κιείλνληαο, αλ πξέπεη λα ζεκεησζεί θάηη ζρεηηθά κε ηελ γλσζηαθήζπκπεξηθνξηθή πξνζέγγηζε ζηελ ζπκβνπιεπηηθή, είλαη ην γεγνλφο φηη νη πξαθηηθέο ηεο ραξαθηεξίδνληαη απφ απιφηεηα θαη ελεξγεηηθφηεηα ζηελ δξάζε. Δπηπξφζζεηα, ε πνηθηιία ηνπο είλαη επεξγεηηθή, θαζφηη νη ζχκβνπινη απνθνκίδνπλ ηελ αίζζεζε ηεο επάξθεηαο θαη ηεο ηθαλφηεηαο. (McLeod, 2005, ζει. 191). ηελ ζπλέρεηα γίλεηαη κηα απφπεηξα πξνζέγγηζεο ηνπ φξνπ ηεο Αλαβιεηηθφηεηαο, πνπ απνηειεί ηνλ δεχηεξν θαη ζεκαληηθφ φξν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. ~ 17 ~

18 3. Η Αναβλθτικότθτα Πξνηνχ πξνρσξήζνπκε ζηελ εμέηαζε ηεο αλαβιεηηθφηεηαο, ζεσξείηαη ζθφπηκν λα πξνεγεζεί ε απνζαθήληζε ηνπ φξνπ. Κάλνληαο κηα αλαζθφπεζε ζηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία, κπνξεί θάπνηνο λα δηαπηζηψζεη φηη θαηά θαηξνχο έρνπλ δνζεί δηάθνξνη νξηζκνί ηεο έλλνηαο απηήο. Παξαηίζεληαη νη πην ελδεηθηηθνί. Χο αλαβιεηηθφηεηα κπνξεί λα νξηζηεί ε εθνχζηα θαη άζθνπε θαζπζηέξεζε κηαο πξνγξακκαηηζκέλεο δξάζεο πέξα απφ ηνλ ρξφλν πνπ απαηηείηαη γηα ηελ παξαγσγή ηεο επηζπκεηήο επίδνζεο ή ηεο επηηπρνχο νινθιήξσζεο (Wohl et al., 2010). Οη Solomon & Rothblum ηελ έρνπλ νξίζεη σο ηελ ηάζε ελφο αηφκνπ λα θαζπζηεξεί ηελ έλαξμε ή νινθιήξσζε κηαο ζεκαληηθήο εξγαζίαο ζε ζεκείν πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε δπζθνξία (νπ. αλ. ζην Howell & Watson, 2007). Παξνκνίσο ν Schouwenburg (1992) ηελ νξίδεη σο ηελ πξάμε ή ηάζε αλαβνιήο γηα αχξην ηεο πξαγκαηνπνίεζεο εξγαζηψλ πνπ πξέπεη λα γίλνπλ ζήκεξα. Άιινη πάιη ηελ ζεσξνχλ ραξαθηεξηζηηθφ ή ζπκπεξηθνξηθή πξνδηάζεζε γηα αλαβνιή ή θαζπζηέξεζε επηηέιεζεο πξάμεσλ ή αλάιεςεο απνθάζεσλ (Milgram, Mey-Tal & Levison, 1998). Δπηπιένλ, έρεη δνζεί θαη νξηζκφο ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ ζπλεπεηψλ πνπ επηθέξεη. Οη Fernie θαη Spada (2008) ζπγθεθξηκέλα, ηελ φξηζαλ σο ζπκπεξηθνξά πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ζθφπηκε απξαμία, πνπ κπνξεί λα έρεη επηβιαβείο ζπλέπεηεο ζηελ αθαδεκατθή ή εξγαζηαθή επίδνζε, ηηο ζρέζεηο θαη ηελ λνεηηθή επεκεξία. Οη Ellis θαη Knaus πξνρσξνχλ θαη ζε πην εμεηδηθεπκέλν επίπεδν κηιψληαο γηα ηελ αθαδεκατθή αλαβιεηηθφηεηα σο ηελ αλαβνιή αθαδεκατθψλ ζηφρσλ κέρξη ην ζεκείν πνπ ε θαιχηεξε δπλαηή επίδνζε θαληάδεη απίζαλε (νπ. αλ. Alexander & Onwuegbuzie, 2007). Γεληθφηεξα, ζηελ εθπαίδεπζε ε αθαδεκατθή αλαβιεηηθφηεηα λνείηαη σο ε θαζπζηέξεζε ζηηο αθαδεκατθέο δξαζηεξηφηεηεο. Ο ραξαθηήξαο ηεο κπνξεί λα είλαη ζθφπηκνο, ηπραίνο θαη/ή απνηέιεζκα ζπλήζεηαο. Δπεξεάδεη ηελ κάζεζε θαη ηηο επηδφζεηο ησλ ζπνπδαζηψλ (Hussain & Sultan, 2010). Μάιηζηα, θάπνηνη πέξα απφ ηνλ νξηζκφ δίλνπλ θαη ηηο κνξθέο πνπ κπνξεί λα πάξεη. Σν American Heritage Dictionary αθνχ ηελ φξηζε σο αλαβνιή επηηέιεζεο κηαο πξάμεο γηα ην κέιινλ, αλαβάιινληαο ή θαζπζηεξψληαο ηελ άζθνπα, παξέζεζε θαη ηηο κνξθέο πνπ κπνξεί λα πάξεη. Σνηνπηνηξφπσο, ε αλαβιεηηθφηεηα κπνξεί λα είλαη αθαδεκατθή, λα είλαη λεπξσηηθή, πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ ιήςε ζεκαληηθψλ ~ 18 ~

19 απνθάζεσλ, παξνξκεηηθή θαη αλαβιεηηθφηεηα ζηελ θαζεκεξηλή ξνπηίλα ηεο δσήο (Milgram, Batori & Mower, 1993). Όπσο έγηλε εκθαλέο, ε αλαβιεηηθφηεηα κπνξεί λα νξηζηεί κε δηαθφξνπο ηξφπνπο θαη κε βάζε πνηθίινπο παξάγνληεο. Σν ζίγνπξν είλαη πάλησο φηη απνηειεί έλα ζεκαληηθφ πξφβιεκα ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ, πνπ εδξάδεηαη αιιά θαη ζπζρεηίδεηαη κε πνηθίινπο παξάγνληεο θαη ρξήδεη άκεζεο αληηκεηψπηζεο. Αθξηβψο απηή ε άκεζε αλάγθε αληηκεηψπηζεο ηεο αλαβιεηηθφηεηαο, ηνπιάρηζηνλ ζε αθαδεκατθφ επίπεδν, ήηαλ πνπ καο ψζεζε ζηε δεκηνπξγία ελφο νινθιεξσκέλνπ θαη δνκεκέλνπ πξνγξάκκαηνο νκαδηθήο ζπκβνπιεπηηθήο παξέκβαζεο. Πξηλ πξνρσξήζνπκε ζηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ εκθάληζε ηεο αλαβιεηηθήο ζπκπεξηθνξάο, αο δνχκε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε γλσζην ζπκπεξηθνξηζηηθή πξνζέγγηζε βξίζθεη εθαξκνγή ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο αλαβιεηηθήο ζπκπεξηθνξάο. 3.1 Γνωςιακι και Γνωςιο-Συμπεριφοριςτικι προςζγγιςθ τθσ Αναβλθτικότθτασ Δίλαη αλακθηζβήηεην ην γεγνλφο φηη ν άλζξσπνο είλαη κηα πνιπδηάζηαηε θαη πνιπζχλζεηε ππφζηαζε. Εεη, ζθέθηεηαη θαη δξα ζπλδπάδνληαο ηξία βαζηθά ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ, πνπ ηνλ θαζνξίδνπλ, αιιά θαη ηνλ ραξαθηεξίδνπλ. Απηά είλαη ην γλσζηηθφ, ην ζπκηθφ θαη ην ζπκπεξηθνξηζηηθφ. Δίλαη ηξεηο ηνκείο, πνπ φρη κφλν ζπλππάξρνπλ ζηνλ αλζξψπηλν ςπρηζκφ, αιιά θαη αιιειεπηδξνχλ ζ απηφλ ρσξίο λα κπνξεί λα ππάξμεη ζαθήο δηαρσξηζκφο ηνπο ζηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά (Ellis, 1977). Οπνηαδήπνηε ινηπφλ, πξνζέγγηζε πξέπεη λα γίλεη ζε ηπρφλ πξνβιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο, γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθή, πξέπεη λα εζηηάζεη θαη λα ζηνρεχζεη θαη ζηνπο ηξεηο απηνχο ηνκείο. Πξέπεη δειαδή, ην άηνκν, φηαλ εληνπίδεη κηα πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ζηνλ εαπηφ ηνπ, λα εμεηάδεη φρη κφλν ηνλ ηξφπν πνπ ζθέθηεηαη, αιιά θαη ηα αηζζήκαηα πνπ ηνπ πξνθαιεί θαζψο θαη ηνλ ηξφπν πνπ ζπκπεξηθέξεηαη. Αλαιφγσο, θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο αλαβιεηηθήο ζπκπεξηθνξάο ε ζπκβνπιεπηηθή κέζνδνο πνπ ζα αθνινπζεζεί πξέπεη λα παξεκβαίλεη θαη ζηνπο ηξεηο απηνχο παξάγνληεο. Απηή ινηπφλ, είλαη ε ιεγφκελε ινγηθν-ζπκηθή πξνζέγγηζε, ε νπνία ζηελ νπζία απνηειεί ηνλ πξφγνλν ησλ ζχγρξνλσλ γλσζην-ζπκπεξηθνξηζηηθψλ πξνζέγγηζε θαη ζεξαπεηψλ (Ellis, 1977, ζει ). Ο Ellis πηνζέηεζε ζπκπεξηθνξηζηηθέο ηερληθέο ζηελ ινγηθν-ζπκηθή ζεξαπεία κε ζθνπφ ηελ αιιαγή ησλ πεπνηζήζεσλ θαη ηδεψλ ησλ πειαηψλ, πνπ κεζνιαβνχζαλ ~ 19 ~

20 ζηελ δηακφξθσζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ ηνπο θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπο. Ζ βαζηθή ηεο ππφζεζε είλαη ε άπνςε φηη νη πεπνηζήζεηο, αμηνινγήζεηο, εξκελείεο θαη αληηδξάζεηο ηνπ αηφκνπ ζηηο θαηαζηάζεηο πνπ αληηκεησπίδεη δηακνξθψλνπλ θαη ηα αηζζήκαηά ηνπ (Ellis, 1977). Δπνκέλσο, ζηφρνο ηεο είλαη λα εθπαηδεχζεη ηνπο πειάηεο ηεο ζε δεμηφηεηεο πνπ ηνπο δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα εληνπίδνπλ θαη λα ακθηζβεηνχλ ηηο παξάινγεο πεπνηζήζεηο ηνπο αληηθαζηζηψληαο ηεο κε απνηειεζκαηηθέο θαη ινγηθέο γλσζίεο, πξνθεηκέλνπ λα επαλαπξνζδηνξηζηνχλ ζπλαθφινπζα θαη νη ζπλαηζζεκαηηθέο ηνπο αληηδξάζεηο απέλαληη ζε γεγνλφηα θαη θαηαζηάζεηο. Με άιια ιφγηα, δίλεηαη έκθαζε ζε γλσζηαθέο, ζπλαηζζεκαηηθέο θαη ζπκπεξηθνξηζηηθέο ηερληθέο νη νπνίεο παξνπζηάδνληαη απφ ηνλ ζχκβνπιν κε άκεζν θαη ελεξγφ ηξφπν. Δπί ηεο νπζίαο αιιάδνληαο θαη αλαδηνξγαλψλνληαο ηηο απηφ-δειψζεηο ηνπ κπνξεί λα αλαδηνξγαλσζεί θαη λα αιιάμεη θαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ. Σνηνπηνηξφπσο, ε ζπκβνπιεπηηθή ή ζεξαπεπηηθή κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη είλαη κηα εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία πνπ εζηηάδεη κάιινλ ζηνλ ηξφπν ζθέςεο θαη δξάζεο, παξά ζηελ έθθξαζε ζπλαηζζεκάησλ. Ο ζχκβνπινο ή ζεξαπεπηήο ιεηηνπξγεί ζαλ εθπαηδεπηηθφο, πνπ αλαζέηεη ζηνπο πειάηεο-καζεηέο εξγαζίεο θαη ηνπο εθπαηδεχεη ζε ζηξαηεγηθέο γηα ζσζηή ζθέςε, νχησο ψζηε λα απνθηήζνπλ ηηο δεμηφηεηεο, γηα λα αληηκεησπίζνπλ ηα πξνβιήκαηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο. Παξά ην γεγνλφο, φκσο, φηη ε ινγηθν-ζπκηθή ζεξαπεία ή/θαη ζπκβνπιεπηηθή ρξεζηκνπνηεί θαη πηνζεηεί γλσζηαθέο-ζπκπεξηθνξηζηηθέο αξρέο θαη ηερληθέο, δηαθέξεη ζε αξθεηά ζεκεία απφ απηνχ ηνπ ηχπνπ ηηο ζεξαπεπηηθέο κεζφδνπο. Δλ πξψηνηο, δελ δίλεη ηφζν κεγάιε έκθαζε ζηνλ ξφιν ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο ηαχηηζεο θαη πξνζσπηθήο δέζεο, παξά ην γεγνλφο φηη ν ζχκβνπινο (ή ζεξαπεπηήο) νθείιεη λα απνδέρεηαη αδηαθξίησο ηνπο πειάηεο ηνπ. Καηά δεχηεξνλ, ζηνρεχεη ζπζηεκαηηθά ζηελ απνθάιπςε ησλ παξάινγσλ πεπνηζήζεσλ πνπ ζπληείλνπλ ζηελ ζπλαηζζεκαηηθή θαη ζπκπεξηθνξηζηηθή δηαηαξαρή. Με άιια ιφγηα, θαζνδεγεί ηνλ ζπκβνπιεπφκελν ζηελ ζέαζε ησλ παξάινγσλ θαη νινθιεξσηηθψλ επηηαγψλ πνπ ηνλ δηαθαηέρνπλ θαη ηνλ βνεζά λα ηα απνηηλάμεη αληηθαζηζηψληαο ηα κε πην ινγηθέο πεπνηζήζεηο, νη νπνίεο επαθνινχζσο ζα επηθέξνπλ ηηο αλάινγεο ζπλαηζζεκαηηθέο θαη ζπκπεξηθνξηζηηθέο δηαθνξνπνηήζεηο. εκεησηένλ φηη απηή ε κέζνδνο ζηνρεχεη ζε καθξνπξφζεζκν επίπεδν ζηελ δσή ηνπ αηφκνπ (Corey, 1991, ζει ). Αθξνγσληαίνο ιίζνο απηήο ηεο πξνζέγγηζεο απνηειεί ε θξάζε «Αηζζαλφκαζηε κε ηνλ ηξφπν πνπ ζθεθηφκαζηε». Γειαδή, ην ζχζηεκα ησλ πεπνηζήζεσλ, αμηψλ θαη απφςεσλ πνπ έρεη αλαπηχμεη έλα άηνκν είλαη απηφ πνπ ~ 20 ~