Εμπόριο. Το ελεύθερο εμπόριο, μοχλός οικονομικής ανάπτυξης Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΜΕ ΑΠΛΑ ΛΟΓΙΑ

Transcript

1 Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΜΕ ΑΠΛΑ ΛΟΓΙΑ Εμπόριο Το ελεύθερο εμπόριο, μοχλός οικονομικής ανάπτυξης Το άνοιγμα νέων αγορών δίνει ώθηση στις οικονομίες μας, αλλά για να γίνει αυτό είναι απαραίτητη η έμπρακτη εφαρμογή μιας πολιτικής ελεύθερου εμπορίου και επενδύσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Γιατί χρειαζόμαστε μια εμπορική πολιτική... 3 Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΉ ΈΝΩΣΗ ΜΕ ΑΠΛΆ ΛΌΓΙΑ Η έκδοση αυτή αποτελεί μέρος μιας σειράς που εξηγεί τι κάνει και γιατί η ΕΕ σε διάφορους τομείς πολιτικής και με ποια αποτελέσματα. Μπορείτε να βρείτε τις εκδόσεις στο διαδίκτυο: Πώς διαμορφώνεται η εμπορική πολιτική από την ΕΕ... 7 Ποιο είναι το περιεχόμενο της εμπορικής πολιτικής...10 Το μέλλον της εμπορικής πολιτικής Περισσότερα...16 Πώς λειτουργεί η ΕΕ Η Ευρώπη σε 12 μαθήματα Ευρώπη 2020: η αναπτυξιακή στρατηγική της Ευρώπης Οι πατέρες της ΕΕ Ανθρωπιστική βοήθεια και πολιτική προστασία Ανταγωνισμός Απασχόληση και κοινωνικές υποθέσεις Ασφάλεια των τροφίμων Γεωργία Δημόσια υγεία Διεθνής συνεργασία και ανάπτυξη Διεύρυνση Δικαιοσύνη, θεμελιώδη δικαιώματα και ισότητα Δράση για το κλίμα Εκπαίδευση, κατάρτιση, νεολαία και αθλητισμός Εμπόριο Ενέργεια Εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας Επιχειρήσεις Έρευνα και καινοτομία Εσωτερική αγορά Οικονομική και νομισματική ένωση και ευρώ Θαλάσσια πολιτική και αλιεία Καταναλωτές Καταπολέμηση της απάτης Μετανάστευση και άσυλο Μεταφορές Περιβάλλον Περιφερειακή πολιτική Πολιτιστικός και οπτικοακουστικός τομέας Προϋπολογισμός Τελωνεία Τραπεζικός και χρηματοπιστωτικός τομέας Σύνορα και ασφάλεια Φορολογία Ψηφιακό θεματολόγιο Η Ευρωπαϊκή Ένωση με απλά λόγια: Εμπόριο Ευρωπαϊκή Επιτροπή Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας Ενημέρωση πολιτών 1049 Βρυξέλλες ΒΕΛΓΙΟ Το χειρόγραφο επικαιροποιήθηκε τον Νοέμβριο του Εξώφυλλο και φωτογραφία 2ης σελίδας: istockphoto.com/grzegorz Petrykowski 16 σ. 21 x 29,7 cm ISBN doi: /98043 Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2014 Ευρωπαϊκή Ένωση, 2014 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή. Για κάθε χρήση ή αναπαραγωγή επιμέρους φωτογραφιών, πρέπει να ζητηθεί απευθείας η άδεια των κατόχων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

3 Ε Μ Π Ό Ρ Ι Ο 3 Γιατί χρειαζόμαστε μια εμπορική πολιτική Για να γίνει αντιληπτή η εμπορική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να ληφθούν υπόψη δύο σημερινές πραγματικότητες: αφενός, η σημασία της Ένωσης ως κορυφαίου παγκόσμιου παράγοντα και, αφετέρου, ο τρόπος με τον οποίο η παγκοσμιοποίηση αλλάζει τη μορφή του διεθνούς περιβάλλοντος. Η ΕΕ είναι η μεγαλύτερη οικονομία, ο μεγαλύτερος εισαγωγέας και εξαγωγέας, κορυφαίος επενδυτής και αποδέκτης ξένων επενδύσεων, καθώς και ο μεγαλύτερος χορηγός βοήθειας παγκοσμίως. Με δεδομένο ότι οι κάτοικοί της αντιστοιχούν στο 7 % του παγκόσμιου πληθυσμού, η ΕΕ παράγει το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πλούτου με όρους ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕγχΠ) δηλαδή της συνολικής αξίας των παραγόμενων εμπορευμάτων και υπηρεσιών. ΟΙ ΒΑΣΙΚΈΣ ΟΙΚΟΝΟΜΊΕΣ ΣΤΟΝ ΚΌΣΜΟ (2013) Ευρωπαϊκή Ένωση (28 κράτη μέλη) ΑΕγχΠ σε τρέχουσες τιμές (δισεκατομμύρια ευρώ) % επί του παγκόσμιου ΑΕγχΠ Ακαθάριστο δημόσιο χρέος ως % επί του ΑΕγχΠ ,2 88,0 Αργεντινή 460 0,9 41,0 Αυστραλία ,0 28,6 Βραζιλία ,0 66,2 ΗΠΑ ,5 104,2 Ιαπωνία ,6 243,2 Ινδία ,6 61,5 Ινδονησία 655 2,3 26,1 Καναδάς ,5 88,8 Κίνα ,8 39,4 Μεξικό 949 2,0 46,4 Νότια Αφρική 264 0,7 45,2 Νότια Κορέα 982 1,7 33,9 Ρωσία ,4 13,9 Σαουδική Αραβία 564 1,5 2,7 Τουρκία 617 1,4 36,3 Παγκόσμιο ,0 Πηγή: ΔΝΤ, Έκθεση για την Παγκόσμια Οικονομία (WEO). Πρωταρχικός παράγοντας για τη δημιουργία θέσεων εργασίας εντός της Ένωσης είναι οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των χωρών και των περιφερειών της, στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς όπου επιτρέπεται η ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, υπηρεσιών και προσώπων. Υπεύθυνη γι αυτή την αγορά, όπως και για τις εμπορικές σχέσεις σε διεθνές επίπεδο, είναι η ΕΕ και όχι οι εθνικές κυβερνήσεις. Χάρη στην ενιαία εκπροσώπησή της, η Ένωση εμφανίζεται πολύ πιο ενισχυμένη στις διεθνείς εμπορικές διαπραγματεύσεις από ό,τι τα επιμέρους κράτη μέλη της, έχει δε αναδειχθεί σε δραστήρια οικονομική και πολιτική δύναμη με ολοένα μεγαλύτερα συμφέροντα και ευθύνες σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Εμπορικές συναλλαγές της ΕΕ: βασικά αριθμητικά στοιχεία Ποσοστό παγκόσμιων εξαγωγών και εισαγωγών της ΕΕ: 16,4 % 2013 Άμεσες ξένες επενδύσεις στην ΕΕ: δισ. ευρώ 2012 Εξερχόμενες άμεσες ξένες επενδύσεις της ΕΕ: δισ. ευρώ 2012 Πλεόνασμα μεταποιητικού εμπορίου, εξαιρουμένου του πετρελαίου: πάνω από 400 δισ. ευρώ 2013 Πλεόνασμα εμπορίου υπηρεσιών: 110 δισ. ευρώ 2013 Αναπτυξιακή βοήθεια της ΕΕ: 56,5 δισ. ευρώ 2013 Η Ένωση είναι και σκοπεύει να παραμείνει μία από τις πιο εξωστρεφείς οικονομίες παγκοσμίως. Οι εμπορικές συναλλαγές με τον υπόλοιπο κόσμο διπλασιάστηκαν από το 1999 έως το Αυτή τη στιγμή, τα τρία τέταρτα περίπου των εισαγωγών στην ΕΕ είναι αδασμολόγητες ή πραγματοποιούνται με μειωμένους δασμούς. Αλλά, ακόμη και όπου εξακολουθούν να επιβάλλονται δασμοί, ο μέσος συντελεστής που εφαρμόστηκε το 2012 ήταν μόλις 2,2 % για τα βιομηχανικά προϊόντα και 2,6 % για όλα τα εμπορεύματα. Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος 59 χωρών, η Κίνα 36 χωρών και οι ΗΠΑ 24 χωρών. Με δεδομένο ότι το ποσοστό του εξωτερικού εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών αντιστοιχεί στο 35 % του ΑΕγχΠ της, η Ένωση προπορεύεται των ΗΠΑ κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες. Ανάμεσα στις μεγάλες αγορές με συγκρίσιμο πληθυσμό, όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Νέα Ζηλανδία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, η ΕΕ εισάγει τόσα αγροτικά προϊόντα από τις αναπτυσσόμενες χώρες όσα όλες οι άλλες μαζί.

4 4 Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Ε Ν Ω Σ Η Μ Ε Α Π Λ Α Λ Ο Γ Ι Α istockphoto/rainerplendl Σήμερα, προϊόντα όπως τα αυτοκίνητα δεν κατασκευάζονται από την αρχή μέχρι το τέλος σε ένα μέρος. Χάρη στην εξωστρέφεια αυτή, η Ένωση βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση μέσα σ ένα διαρκώς εξελισσόμενο διεθνές περιβάλλον. Η παγκοσμιοποίηση αποτέλεσμα των τεχνολογικών εξελίξεων σε συνδυασμό με την απελευθέρωση των αγορών επιτρέπει σε προϊόντα, υπηρεσίες, κεφάλαια, επιχειρήσεις και πρόσωπα να φτάνουν σε οποιοδήποτε μέρος της υφηλίου γρήγορα και εύκολα. Παγκοσμιοποίηση Στη σημερινή εποχή τα προϊόντα δεν κατασκευάζονται πλέον από την αρχή μέχρι το τέλος σε έναν τόπο. Αντιθέτως, συναρμολογούνται με πολλές επιμέρους διαδικασίες, οι οποίες συχνά πραγματοποιούνται σε διαφορετικά μέρη του κόσμου. Η ένδειξη ότι κατασκευάζονται («made in») σε μία μόνο χώρα αποτελεί πλέον την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Αυτό σημαίνει ότι οι εισαγωγές και οι εξαγωγές αποτελούν μια πολύ πιο σύνθετη διαδικασία από την απλή είσοδο ή έξοδο έτοιμων προϊόντων σε ή από μία χώρα. Η άνοδος διαφόρων άλλων οικονομικών δυνάμεων, όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία, εντείνει τον ανταγωνισμό όσον αφορά τις τιμές και την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων, αλλά κυρίως όσον αφορά την πρόσβαση σε πηγές ενέργειας και πρώτες ύλες. Ταυτόχρονα, στις χώρες αυτές δημιουργείται μια νέα τάξη εύπορων καταναλωτών, οι δε αγορές τους έχουν γίνει πιο προσιτές απ ό,τι χρόνια πριν. Οι εισαγωγικοί δασμοί στην Κίνα μειώθηκαν από 19,8 % το 1996 σε 4,7 % το Την ίδια περίοδο η μείωση στην Ινδία ήταν από 20,1 % σε 7,0 % και στη Βραζιλία από 13,8 % σε 10,0 %, την ίδια στιγμή που στις εξαγωγές της ΕΕ εξακολουθούν να υπάρχουν άλλοι, λιγότερο ορατοί, φραγμοί. ΟΙ ΜΕΓΑΛΎΤΕΡΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΈΣ ΔΥΝΆΜΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΌΣΜΟ % των παγκόσµιων εξαγωγών εµπορευµάτων το 2013 % των παγκόσµιων εξαγωγών υπηρεσιών το 2013 Άλλοι 55 % ΕΕ 15 % Άλλοι 42 % ΕΕ 25 % Ηνωµένες Πολιτείες 10 % Ιαπωνία 5 % Ηνωµένες Πολιτείες 19 % Κίνα 15 % Ινδία 4 % Κίνα 6 % Ιαπωνία 4 % Πηγή: Εurostat - WTO.

5 Ε Μ Π Ό Ρ Ι Ο 5 Η πολιτική ελεύθερου εμπορίου που εφαρμόζει η ΕΕ στις συναλλαγές της με αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς δημιουργεί προοπτικές για οικονομική ανάπτυξη και άνοιγμα του εμπορίου. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι μέχρι το 2015 το 90 % της μελλοντικής οικονομικής ανάπτυξης θα λαμβάνει χώρα εκτός Ευρώπης (το ένα τρίτο στην Κίνα). istockphoto/kikkerdirk Το ελεύθερο εμπόριο μπορεί να δώσει λύσεις για την έξοδο της ΕΕ από την κρίση. Ελεύθερο εμπόριο και ανταγωνιστικότητα Η εμπορική πολιτική της Ένωσης αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ευρύτερης στρατηγικής της για το 2020, η οποία στοχεύει στην τόνωση της απασχόλησης και στη δημιουργία μιας πιο σύγχρονης, βιώσιμης και αειφόρου οικονομίας. Προϋπόθεση για τη δημιουργία μιας δυναμικής ευρωπαϊκής οικονομίας είναι η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ένωσης στο εξωτερικό. Η σημασία του ελεύθερου εμπορίου για την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας είναι μεγαλύτερη από ποτέ άλλοτε. Τα δύο τρίτα των εισαγωγών είναι πρώτες ύλες, ημικατεργασμένα προϊόντα και εξαρτήματα τα οποία χρειάζονται οι κατασκευαστές της ΕΕ και στα οποία η αγορά της Ευρώπης πρέπει να παραμείνει ανοιχτή. Η παρεμπόδιση της εισόδου τους ή η αύξηση του κόστους εισαγωγής τους συνεπιφέρει διόγκωση των εξόδων των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και μείωση της ανταγωνιστικότητάς τους στο εξωτερικό. Το ελεύθερο εμπόριο μπορεί να αποτελέσει όχημα εξόδου της ΕΕ από την τρέχουσα ύφεση, η οποία ξεκίνησε στις ΗΠΑ κατά την περίοδο με την κρίση των δανείων χαμηλής εξασφάλισης (sub prime), αποκαλύπτοντας παράλληλα τις εγγενείς αδυναμίες του ευρωπαϊκού συστήματος. Μαζί με την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς και τις στοχευμένες επενδύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε τομείς όπως η έρευνα, η εκπαίδευση και η ενέργεια, το ελεύθερο εμπόριο αποτελεί ένα από τα βασικά μέσα τόνωσης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Πιθανά οικονομικά οφέλη Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ολοκλήρωση όλων των υπό εξέλιξη συνομιλιών για το ελεύθερο εμπόριο θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του ΑΕγχΠ της ΕΕ κατά περισσότερο από 2 % ποσοστό το οποίο ισοδυναμεί με την προσθήκη μιας χώρας όπως η Αυστρία ή η Δανία στην οικονομία της ΕΕ, καθώς και τη στήριξη των θέσεων εργασίας πάνω από 2 εκατομμυρίων ατόμων. Περαιτέρω οφέλη από το ελεύθερο εμπόριο Οι ανοιχτές αγορές δημιουργούν μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη και περισσότερες, καλύτερης ποιότητας θέσεις εργασίας στην Ευρώπη και τους εταίρους της. Το 2011 το 14 % περίπου του εργατικού δυναμικού της ΕΕ είχε άμεση ή έμμεση εξάρτηση από τις εξαγωγές στον υπόλοιπο κόσμο. Από το 1995 και μετά το ποσοστό αυτό αυξήθηκε κατά περίπου 50 %. Σημαντικό μοχλό δημιουργίας θέσεων εργασίας αποτελούν και οι ξένες άμεσες επενδύσεις. Οι αμερικανικές και οι ιαπωνικές επιχειρήσεις απασχολούν αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη πάνω από 4,6 εκατομμύρια άτομα. Με την απελευθέρωση του εμπορίου δημιουργούνται επιπλέον ευκαιρίες για καινοτομία και ενισχύεται η παραγωγικότητα. Οι εμπορικές και οι επενδυτικές ροές συμβάλλουν στη διάδοση νέων ιδεών, καινοτόμων πρακτικών, νέων τεχνολογιών και προηγμένων μεθόδων έρευνας, με αποτέλεσμα τη βελτίωση των προϊόντων και των υπηρεσιών που χρησιμοποιούν οι ιδιώτες και οι επιχειρήσεις. Η εμπειρία διαφόρων ευρωπαϊκών χωρών δείχνει ότι αύξηση κατά 1 % στο άνοιγμα της οικονομίας επιφέρει αύξηση κατά 0,6 % στην παραγωγικότητα της εργασίας τον επόμενο χρόνο. Από το ελεύθερο εμπόριο επωφελούνται και οι καταναλωτές, καθώς με την εισαγωγή τροφίμων, καταναλωτικών αγαθών και εξαρτημάτων για τα προϊόντα που παράγονται στην Ευρώπη μειώνονται οι τιμές και αυξάνονται οι επιλογές των καταναλωτών.

6 6 Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Ε Ν Ω Σ Η Μ Ε Α Π Λ Α Λ Ο Γ Ι Α Η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει ιδιαίτερη σημασία σε ευρύτερα κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου μπορούν να συμβάλουν, μεταξύ άλλων, στην προαγωγή της διατηρήσιμης ανάπτυξης, της χρηστής διακυβέρνησης και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για την ομαλή διεξαγωγή των εμπορικών συναλλαγών δεν αρκεί η διαπραγμάτευση χαμηλότερων δασμών για τους εξαγωγείς. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διασφάλιση της σταθερότητας και της αξιοπιστίας του νομικού πλαισίου είναι το κράτος δικαίου, γεγονός που καθιστά επιτακτική την αντιμετώπιση των λιγότερο ορατών φραγμών στον εμπόριο, όπως οι τελωνειακές διατυπώσεις, η γραφειοκρατία και, ενίοτε, οι αθέμιτες επιχειρηματικές πρακτικές. ΟΙ ΜΕΓΑΛΎΤΕΡΟΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΊ ΕΤΑΊΡΟΙ ΤΗΣ ΕΕ: ΕΜΠΟΡΕΎΜΑΤΑ 300 Shutterstock Εξαγωγές της ΕΕ (δισεκατοµµύρια ευρώ) Εισαγωγές της ΕΕ (δισεκατοµµύρια ευρώ) 100 Εκτός από υλικά εμπορεύματα, το εμπόριο αφορά και τη διακίνηση υπηρεσιών και επενδύσεων. 50 Όχι μόνο προϊόντα και υπηρεσίες Κατά το παρελθόν, όταν οι εμπορικές συναλλαγές αφορούσαν μόνο τη μεταφορά υλικών προϊόντων από το ένα μέρος του κόσμου στο άλλο, οι σχετικές διαπραγματεύσεις επικεντρώνονταν σχεδόν αποκλειστικά σε δασμούς και ποσοστώσεις. Στις σύγχρονες, πιο σύνθετες οικονομίες, η εμπορική πολιτική καλύπτει ένα τεράστιο φάσμα δραστηριοτήτων και πρακτικών. Σ αυτές περιλαμβάνονται υπηρεσίες, δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, άμεσες ξένες επενδύσεις, πρότυπα για την υγεία των φυτών και των ζώων, καθώς και για βιομηχανικά και μη βιομηχανικά προϊόντα, πρακτικές αδειοδότησης και εθνικοί φόροι. 0 ΗΠΑ Κίνα Ρωσία Ελβετία Νορβηγία Τουρκία Ιαπωνία Αφρική: εισαγωγές 168,3 εξαγωγές 154,7 Κεντρική και Νότια Αμερική: εισαγωγές 102,4 εξαγωγές 120,9 Άλλες ευρωπαϊκές χώρες: εισαγωγές 477,6 εξαγωγές 488,7 Βόρεια Αμερική: εισαγωγές 223,8 εξαγωγές 320,5 Ωκεανία: εισαγωγές 14,6 εξαγωγές 39,0 Ασία: εισαγωγές 678,6 εξαγωγές 573,7 Τα αριθμητικά στοιχεία αφορούν το Πηγή: Eurostat. Νότια Κορέα Βραζιλία Ινδία

7 Ε Μ Π Ό Ρ Ι Ο 7 Πώς διαμορφώνεται η εμπορική πολιτική από την ΕΕ Υπεύθυνη για την εμπορική πολιτική των κρατών μελών είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Τις σχετικές διαπραγματεύσεις αναλαμβάνει για λογαριασμό τους η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, γεγονός που σημαίνει ότι οι εθνικές κυβερνήσεις των κρατών μελών δεν μπορούν να διαπραγματευτούν διμερείς εμπορικές συμφωνίες με χώρες που δεν είναι εταίροι της ΕΕ. Η συγκεκριμένη αρμοδιότητα βασίζεται στις Συνθήκες της ΕΕ. Στόχοι των συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου: Άνοιγμα νέων αγορών για τα αγαθά και τις υπηρεσίες Μεγαλύτερη προστασία των επενδύσεων και των επενδυτικών ευκαιριών Μείωση του κόστους των εμπορικών συναλλαγών μέσω μείωσης των τελωνειακών δασμών και της γραφειοκρατίας Επιτάχυνση των εμπορικών συναλλαγών χάρη στη διευκόλυνση της διαδικασίας εκτελωνισμού και τη θέσπιση συμβατών τεχνικών και υγειονομικών προτύπων Δημιουργία συνθηκών μεγαλύτερης ασφάλειας μέσω της θέσπισης σαφών κανόνων σχετικά με τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, τον ανταγωνισμό και τις δημόσιες συμβάσεις Στήριξη της διατηρήσιμης ανάπτυξης μέσω της προώθησης της συνεργασίας, της διαφάνειας και του διαλόγου σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Το ίδιο συμβαίνει και με τις αλυσίδες εφοδιασμού εντός της ΕΕ, όπου η οικονομική δραστηριότητα αναπτύσσεται ανεξαρτήτως εθνικών συνόρων και οι εμπορικές σχέσεις αλλάζουν συνεχώς. Απόρροια της εξαγωγικής δραστηριότητας των επιχειρήσεων είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας όχι μόνο στη χώρα εξαγωγής των εμπορευμάτων και των υπηρεσιών αλλά και σε ολόκληρη την Ένωση. Ο τομέας των υπηρεσιών έχει ξεχωριστή σημασία, δεδομένου ότι εξασφαλίζει την παρουσία της ΕΕ στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και διατηρεί τις θέσεις εργασίας στην Ευρώπη. Το ένα τρίτο περίπου των θέσεων εργασίας που δημιουργούνται από τις εξαγωγές μεταποιημένων προϊόντων από την Ευρώπη αφορά επιχειρήσεις οι οποίες παρέχουν στους εξαγωγείς υποστηρικτικές υπηρεσίες. Συνολικά, οι υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν το 50 % της εγχώριας προστιθέμενης αξίας των εξαγωγών της Ευρώπης στον υπόλοιπο κόσμο. ΟΙ ΜΕΓΑΛΎΤΕΡΟΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΊ ΕΤΑΊΡΟΙ ΤΗΣ ΕΕ: ΥΠΗΡΕΣΊΕΣ ΗΠΑ Ελβετία Κίνα Ρωσία Τα αριθμητικά στοιχεία αφορούν το Πηγή: Eurostat. Ιαπωνία Εξαγωγές της ΕΕ (δισεκατοµµύρια ευρώ) Εισαγωγές της ΕΕ (δισεκατοµµύρια ευρώ) Καναδάς Ινδία Βραζιλία Χονγκ Κονγκ Προσαρμογή σε νέες συνθήκες Με δεδομένες τις ριζικές αλλαγές στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, ο τόπος δημιουργίας προστιθέμενης αξίας αποκτά πλέον μεγαλύτερη σημασία από τον τόπο όπου γίνονται οι εξαγωγές. Με άλλα λόγια, στόχος της ευρωπαϊκής εμπορικής πολιτικής είναι να διατηρηθεί και, ενδεχομένως, να επαναπροσδιοριστεί η θέση της ΕΕ στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και όχι να διασφαλιστεί η εντοπιότητα όλων των σταδίων παραγωγής. Τα στάδια που προσδίδουν προστιθέμενη αξία σε ένα προϊόν και, κατ επέκταση, στο εμπόριό του είναι πολυάριθμα, ξεκινώντας από την έρευνα, την ανάπτυξη και τον σχεδιασμό του και καταλήγοντας στην κατασκευή, στη συναρμολόγηση και στην υλικοτεχνική του υποστήριξη. Συμβαίνει ενίοτε οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις να μην εξάγουν οι ίδιες τα προϊόντα τους απευθείας, αλλά εμμέσως ως συστατικά μέρη και υπηρεσίες που συμπεριλαμβάνονται στις εξαγωγές μεγαλύτερων επιχειρήσεων. Ένα είδος που καταχωρίζεται επίσημα στις γερμανικές εξαγωγές μπορεί να αποτελείται από στοιχεία που προέρχονται από την Τσεχική Δημοκρατία, το Βέλγιο ή την Πολωνία.

8 8 Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Ε Ν Ω Σ Η Μ Ε Α Π Λ Α Λ Ο Γ Ι Α Μια πολυεθνική μεταποιητική αλυσίδα Η Κίνα προσφέρει πολλά παραδείγματα του ολοένα μεγαλύτερου κατακερματισμού της παραγωγής διεθνώς. Ας πάρουμε για παράδειγμα ένα έξυπνο τηλέφωνο «assembled in China» («συναρμολογήθηκε στην Κίνα»). Το ποσοστό της προστιθέμενης αξίας του που παρήχθη στην Κίνα μπορεί να είναι μικρότερο από 4 %, ενώ αυτό που παρήχθη στην Ευρώπη πάνω από 16 %. Το ήμισυ και πλέον της προστιθέμενης αξίας ορισμένων ευρωπαϊκών έξυπνων τηλεφώνων ή ταμπλετών που φέρουν την ένδειξη «Made in China» μπορεί να παράγεται στην Ευρώπη. Το ίδιο μπορεί να ισχύει και για άλλα προϊόντα, από παιχνίδια έως αεροπλάνα. Οι περισσότερες χώρες όμως εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την εγχώρια προστιθέμενη αξία για τις εξαγωγές τους. Το 87 % περίπου της προστιθεμένης αξίας των εξαγωγών της ΕΕ είναι εγχώριας προέλευσης. Στην Κίνα, το αντίστοιχο ποσοστό είναι 76 %. Ωστόσο, οι αξιακές αλυσίδες μάς βοηθούν ολοένα περισσότερο να κατανοούμε τις συνέπειες του εμπορίου, κυρίως στην αγορά εργασίας. Για παράδειγμα, η ολοένα μεγαλύτερη συνεργασία ΕΕ-Κίνας στον τομέα της παραγωγής είχε ως αποτέλεσμα το 2009 πάνω από 1,1 εκατ. θέσεις εργασίας στην ΕΕ να στηρίζονται στις εξαγωγικές δραστηριότητες της Κίνας, και 5,5 εκατ. θέσεις εργασίας στην Κίνα να στηρίζονται στις εξαγωγές της ΕΕ. Συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου Η Ένωση εφαρμόζει επί του παρόντος πολιτική διαπραγματεύσεων με τους εταίρους της ενίοτε στους κόλπους περιφερειακών σχηματισμών για τη σύναψη σφαιρικών συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου. Οι συμφωνίες αυτές παρέχουν προνομιακή πρόσβαση στις αγορές των ενδιαφερόμενων χωρών κατά θεμιτή παρέκκλιση από τη βασική αρχή του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) περί ίσης μεταχείρισης όλων των συναλλασσόμενων εταίρων. Οι συμφωνίες ποικίλλουν ανάλογα με τις προσδοκίες και τις δυνατότητες της εκάστοτε χώρας ή ομάδας χωρών με την οποία διαπραγματεύεται η ΕΕ. Δεν υπάρχει μια τυποποιημένη μορφή Οι συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης επιδιώκουν τόσο εμπορικούς όσο και αναπτυξιακούς στόχους. istockphoto/joesboy συμφωνίας που να εξυπηρετεί τις ανάγκες όλων. Δεδομένου ότι τα συμφέροντα των διαφόρων εταίρων της ΕΕ δεν ταυτίζονται, το περιεχόμενο των συμφωνιών προσαρμόζεται στις συνθήκες της εκάστοτε χώρας. Οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με τις αναπτυγμένες χώρες και τις αναδυόμενες οικονομίες καθορίζονται από οικονομικούς παράγοντες και βασίζονται κατά κανόνα στο αμοιβαίο άνοιγμα των αγορών. Οι συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης που συνάπτονται με τις χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού συνδυάζουν εμπορικούς και αναπτυξιακούς στόχους. Μολονότι η ΕΕ εστιάζει την εμπορική της πολιτική σε μείζονες εταίρους όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Ιαπωνία, η προσοχή της είναι στραμμένη και στις αναδυόμενες οικονομίες, όπως της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής (BRICS), οι οποίες θεωρούνται ότι κινούν πλέον την παγκόσμια οικονομία. Το όφελος που αποκομίζουν οι εξαγωγείς της ΕΕ από τις συμφωνίες τους με αυτές τις χώρες είναι προφανές. Ο μέσος δασμός που πρέπει να καταβάλλουν όταν εξάγουν στον υπόλοιπο κόσμο εξακολουθεί να κυμαίνεται στο 5 %, ενώ σε ορισμένες χώρες είναι πολύ υψηλότερος. Μια συνήθης συμφωνία καλύπτει διάφορους τομείς και ζητήματα και ορίζει κάποιο χρονοδιάγραμμα μείωσης των δασμών για συγκεκριμένα προϊόντα. Οι σύγχρονες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ καλύπτουν επίσης μη δασμολογικά ζητήματα (δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, δημόσιες συμβάσεις κ.λπ) και περιέχουν διάφορες διατάξεις, όπως οι κανόνες καταγωγής, οι οποίες καθορίζουν για ποια προϊόντα μπορούν να μειωθούν ή να καταργηθούν οι δασμοί. Οι συμφωνίες αυτές ενισχύουν το κανονιστικό καθεστώς της ΕΕ, το οποίο, πέραν του συστήματος του ΠΟΕ, πλαισιώνεται από διεθνείς συμφωνίες οι οποίες στοχεύουν στην προστασία των επενδύσεων και στη διασφάλιση της κερδοφορίας τους. Διανοητική ιδιοκτησία Η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης στην παγκόσμια οικονομία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην καινοτομία και στην προστιθέμενη αξία των παραγόμενων προϊόντων. Για τον λόγο αυτό, η παραποίηση και η απομίμηση ιδεών, εμπορικών επωνυμιών και προϊόντων υπονομεύουν την οικονομική ανάπτυξη και τις θέσεις εργασίας στην Ευρώπη. Η προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, όπως διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, εμπορικών σημάτων, σχεδίων και υποδειγμάτων, δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας ή γεωγραφικών ενδείξεων, αποκτά ολοένα μεγαλύτερη σημασία για τους εφευρέτες, τους δημιουργούς και τις επιχειρήσεις στην Ευρώπη, ως μέσο προστασίας από ανέντιμους ανταγωνιστές οι οποίοι δημιουργούν παράνομα αντίγραφα των προϊόντων τους. Η ΕΕ προστατεύει τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας ποικιλοτρόπως, για παράδειγμα υποστηρίζοντας τη Συμφωνία για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου στους κόλπους του ΠΟΕ, αναλαμβάνοντας

9 Ε Μ Π Ό Ρ Ι Ο τις διαπραγματεύσεις των σχετικών διατάξεων στο πλαίσιο διμερών εμπορικών συμφωνιών και συνεργαζόμενη στενά με τις αρχές τρίτων χωρών για την ενίσχυση του συστήματος προστασίας των δικαιωμάτων αυτών. Επενδύσεις Ως η μεγαλύτερη πηγή άμεσων ξένων επενδύσεων, η ΕΕ προωθεί σαφείς κανόνες για την προστασία της συγκεκριμένης μορφής χρηματοδότησης, η οποία άλλωστε συμβάλλει καθοριστικά στη δημιουργία επιχειρήσεων, θέσεων εργασίας στο εξωτερικό και παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού. ΓΙΑ ΠΟΎ ΠΡΟΟΡΊΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΑΠΌ ΠΟΎ ΠΡΟΈΡΧΟΝΤΑΙ ΟΙ ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ; Εξερχόµενες άµεσες ξένες επενδύσεις της ΕΕ Άλλες χώρες 22 % Νορβηγία 3 % Χονγκ Κονγκ 2 % Καναδάς 4 % Κίνα (εκτός από το Χονγκ Κονγκ) 4 % Ρωσία 4 % Εισερχόµενες άµεσες ξένες επενδύσεις στην ΕΕ Άλλες χώρες 10 % Χονγκ Κονγκ 2 % Σιγκαπούρη 2 % Βραζιλία 2 % Ρωσία 3 % Νορβηγία 3 % Καναδάς 4 % Ελβετία 11 % Συνολικό ποσό: 341 δισεκατοµµύρια ευρώ Βραζιλία 8 % Συνολικό ποσό: 303 δισεκατοµµύρια ευρώ Ελβετία 11 % ΗΠΑ 28 % Υπεράκτια χρηµατοπιστωτικά κέντρα 14 % ΗΠΑ 45 % Υπεράκτια χρηµατοπιστωτικά κέντρα 18 % «Άμεση ξένη επένδυση» (ΑΞΕ) είναι η επένδυση κατά την οποία ένα πρόσωπο ή μια επιχείρηση αποκτά μερίδιο ή το σύνολο μιας επιχείρησης σε μια άλλη χώρα. Κατά συνέπεια, όταν γίνεται λόγος για «εξερχόμενες άμεσες ξένες επενδύσεις της ΕΕ», αυτό σημαίνει ότι κάποιος εντός της ΕΕ αποκτά επιχειρήσεις που εδρεύουν σε χώρες εκτός της ΕΕ. Ο όρος «εισερχόμενες» περιγράφει την αντίστροφη διαδικασία. Τα αριθμητικά στοιχεία αντιστοιχούν στους μέσους όρους κατά την περίοδο για το σύνολο των 27 χωρών της ΕΕ. Πηγή: Eurostat. Στόχος είναι η δημιουργία, αφενός, ενός πλαισίου ασφάλειας δικαίου για τους επενδυτές και, αφετέρου, ενός σταθερού, προβλέψιμου, δίκαιου και κατάλληλα ρυθμισμένου περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων. Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό μέσω της γενικής συμφωνίας του ΠΟΕ για το εμπόριο των υπηρεσιών (GATS) και ενίοτε μέσω διμερών συμφωνιών. Πρόσφατα, με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, η ΕΕ ανέλαβε την ευθύνη των διαπραγματεύσεων για την προστασία των ευρωπαϊκών επενδύσεων σε τρίτες χώρες. Δημόσιες συμβάσεις Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει τη δέσμευση να μεριμνά για τη δίκαιη πρόσβαση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων σε δημόσιους διαγωνισμούς για την ανάθεση συμβάσεων προμήθειας προϊόντων, εκτέλεσης εργασιών ή παροχής υπηρεσιών εκτός Ένωσης. Οι συμβάσεις αυτές μπορούν να αφορούν μεγάλα έργα υποδομής, όπως την κατασκευή δρόμων και νοσοκομείων ή την αγορά εξοπλισμού πληροφορικής. Η εμπορική τους αξία ανέρχεται σε περίπου 1 τρισεκατομμύριο ευρώ ετησίως. Το 2011 ο ΠΟΕ ενέκρινε την τροποποίηση της συμφωνίας του για τις δημόσιες συμβάσεις. Η εξέλιξη αυτή αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση του ανοίγματος των διεθνών αγορών των δημοσίων συμβάσεων. Η Επιτροπή προώθησε περαιτέρω τη συγκεκριμένη διαδικασία, προτείνοντας τη θέσπιση νομοθεσίας που εμποδίζει τη συμμετοχή επιχειρήσεων τρίτων χωρών σε ευρωπαϊκούς διαγωνισμούς, εφόσον οι χώρες αυτές δεν έχουν προσυπογράψει τους κανόνες του ΠΟΕ και μεροληπτούν έναντι επιχειρήσεων της ΕΕ. Πώς συνάπτονται οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου Για να αρχίσει η διαπραγμάτευση μιας εμπορικής συμφωνίας προηγείται πολύμηνη και προσεκτική προετοιμασία. Η προπαρασκευαστική φάση περιλαμβάνει δημόσιες διαβουλεύσεις, αξιολόγηση του πιθανού αντικτύπου μιας συμφωνίας στις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές της Ευρώπης και διεξαγωγή επίσημων συνομιλιών μεταξύ της Επιτροπής και της ενδιαφερόμενης χώρας ή περιφέρειας για τον καθορισμό του περιεχομένου της συμφωνίας. Μετά τη διεξοδική αυτή προετοιμασία, η Επιτροπή ζητά την έγκριση του Συμβουλίου Υπουργών (εκπρόσωποι των κυβερνήσεων των κρατών μελών της ΕΕ) για την έναρξη των διαπραγματεύσεων. Το Συμβούλιο Υπουργών καθορίζει τους στόχους που πρέπει να επιδιώξει η Επιτροπή. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, η οποία είναι συνήθως πολυετής, η Επιτροπή ενημερώνει τακτικά το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την πρόοδο που συντελείται. Μόλις επιτευχθεί συμφωνία, η υπογραφή της εγκρίνεται επισήμως από το Συμβούλιο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί, βάσει των νέων αρμοδιοτήτων που του παρέχει η Συνθήκη της Λισαβόνας, να εγκρίνει ή να απορρίψει το κείμενο, αλλά όχι να το τροποποιήσει. Για την έγκριση μιας συμφωνίας σε επίπεδο κρατών μελών, ενδέχεται να χρειαστεί, πέραν της έγκρισης σε διεθνές επίπεδο, και η κύρωσή της σύμφωνα με την εκάστοτε εθνική διαδικασία. Η συμφωνία τίθεται σε ισχύ συγκεκριμένη ημερομηνία, αλλά μπορεί να εφαρμόζεται προσωρινά και νωρίτερα. 9

10 10 Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Ε Ν Ω Σ Η Μ Ε Α Π Λ Α Λ Ο Γ Ι Α Ποιο είναι το περιεχόμενο της εμπορικής πολιτικής Η εμπορική πολιτική της Ένωσης στηρίζεται σε τρεις βασικούς τομείς δραστηριοτήτων: Στην ανάληψη ενεργού ρόλου στις πολυμερείς διαπραγματεύσεις που διεξάγονται υπό την αιγίδα του ΠΟΕ. Στην ανάπτυξη διμερών εμπορικών σχέσεων με διάφορες χώρες και περιφέρειες, και στην εφαρμογή μονομερών μέτρων, όπως η προνομιακή μεταχείριση αναπτυσσόμενων χωρών. Στην εφαρμογή μιας στρατηγικής με στόχο τον εντοπισμό και την εξάλειψη συγκεκριμένων εμποδίων σε σημαντικές αγορές εξαγωγών. Πολυμερής προσέγγιση Η Ένωση έχει ταχθεί υπέρ της πολυμερούς δράσης, υποστηρίζοντας σθεναρά τον γύρο των εμπορικών διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο της αναπτυξιακής ατζέντας της Ντόχα, ο οποίος ξεκίνησε το 2011 από τον ΠΟΕ με στόχο τη διαπραγμάτευση της περαιτέρω απελευθέρωσης του εμπορίου προϊόντων και υπηρεσιών, την καλύτερη πρόσβαση των αναπτυσσόμενων χωρών στην αγορά και την επανεξέταση των εμπορικών κανόνων. Η επιτυχής ολοκλήρωση των συγκεκριμένων συνομιλιών θα μπορούσε να έχει εκτεταμένα οφέλη. Εκτιμάται ότι μια τέτοια έκβαση θα επέφερε στο παγκόσμιο εμπόριο αύξηση της τάξης του 2 %, απλοποιώντας παράλληλα σε σημαντικό βαθμό τις διαδικασίες εμπορικών συναλλαγών, υλικοτεχνικής υποστήριξης και μεταφοράς. Παρ όλ αυτά, ο περίπλοκος χαρακτήρας των διακυβευόμενων ζητημάτων και τα αποκλίνοντα συμφέροντα των διαπραγματευόμενων μερών έχουν εμποδίσει την επίτευξη συμφωνίας. Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) ιδρύθηκε την 1η Ιανουαρίου 1995 και αντικατέστησε τη Γενική Συμφωνία Δασμών και Eμπορίου (GATT) που είχε υπογραφεί μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Με 160 χώρες μέλη και 24 παρατηρητές, ο ΠΟΕ έχει συμβάλει στη διαμόρφωση ενός συστήματος κανόνων το οποίο διατηρεί την παγκόσμια οικονομία ανοιχτή στο εμπόριο. Ο ΠΟΕ διαχειρίζεται διεθνείς εμπορικές συμφωνίες, λειτουργεί ως φόρουμ για διαπραγματεύσεις, επιλύει διαφορές, παρακολουθεί τις εθνικές πολιτικές, παρέχει τεχνική βοήθεια και κατάρτιση στις αναπτυσσόμενες χώρες και συντονίζει τη συνεργασία με άλλους διεθνείς οργανισμούς. Κάθε φορά που τα μέλη του ΠΟΕ θέλουν να αναθεωρήσουν τους πολυμερείς κανόνες, ξεκινά νέος γύρος διαπραγματεύσεων. Ο πιο πρόσφατος γύρος διαπραγματεύσεων, ο οποίος βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι ο Γύρος της Ντόχα. ΣΥΜΦΩΝΊΕΣ ΕΛΕΎΘΕΡΟΥ ΕΜΠΟΡΊΟΥ Η ΕΕ προωθεί δυναμικά ένα πρόγραμμα αμοιβαίου ανοίγματος των αγορών της και των αγορών των σημαντικότερων διμερών εμπορικών εταίρων της. Ο βασικός μοχλός που κινεί αυτή τη διαδικασία είναι οι Η ΕΕ είναι βασικό μέλος του ΠΟΕ. iwto

11 Ε Μ Π Ό Ρ Ι Ο συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου. Πριν από το 2006 οι συμφωνίες αυτές αντιπροσώπευαν λιγότερο από το ένα τέταρτο των εμπορικών συναλλαγών της ΕΕ. Εάν όλες οι διαπραγματεύσεις που βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη ολοκληρωθούν επιτυχώς, οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου θα αντιπροσωπεύουν τα δύο τρία του εμπορίου της ΕΕ. Ήδη, μέχρι τα τέλη του 2012, η ΕΕ είχε θέσει σε εφαρμογή 28 εμπορικές συμφωνίες. ΣΥΜΦΩΝΊΕΣ ΕΛΕΎΘΕΡΟΥ ΕΜΠΟΡΊΟΥ ΠΟΥ ΉΔΗ ΕΦΑΡΜΌΖΟΝΤΑΙ Χώρες της Ανατολικής Γειτονίας: Το 2013 η ΕΕ ολοκλήρωσε τις διαπραγματεύσεις για μια σφαιρική και εις βάθος ζώνη ελεύθερων συναλλαγών (DCFTA) με τη Μολδαβία, την Αρμενία και τη Γεωργία, στο πλαίσιο των γενικών συμφωνιών σύνδεσης. Οι διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία ολοκληρώθηκαν τον Δεκέμβριο του Οι συμφωνίες σύνδεσης (συμπεριλαμβανομένων των DCFTA) κυρώθηκαν από τη Μολδαβία, τη Γεωργία και την Ουκρανία το καλοκαίρι του Οι συμφωνίες με τη Μολδαβία και τη Γεωργία εφαρμόζονται σε προσωρινή βάση από τον Σεπτέμβριο του Η συμφωνία με την Ουκρανία εφαρμόζεται προσωρινά από τον Νοέμβριο του 2014, εκτός από τη συμφωνία DCFTA που θα εφαρμόζεται προσωρινά από την 1η Ιανουαρίου Τον Σεπτέμβριο 2013 η Αρμενία αποφάσισε να προσχωρήσει στην τελωνειακή ένωση με τη Ρωσία και διέκοψε τη διαδικασία για τις συμφωνίες σύνδεσης και DCFTA με την ΕΕ. Περού και Κολομβία: Η εμπορική συμφωνία υπεγράφη τον Ιούνιο του Το Περού την εφαρμόζει προσωρινά από τον Μάρτιο 2013 και η Κολομβία από τον Αύγουστο Στο τέλος του πρώτου ημερολογιακού έτους προσωρινής εφαρμογής, οι εμπορικές συναλλαγές της ΕΕ με το Περού ήταν 8,7 δισ. ευρώ και με την Κολομβία 13,5 δισ. ευρώ. Τον Ιούλιο του 2014 η ΕΕ ολοκλήρωσε τις διαπραγματεύσεις με τον Ισημερινό για την προσχώρηση της χώρας αυτής στη συμφωνία. Νότια Κορέα: Η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου ΕΕ Νότιας Κορέας τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο Πρόκειται για την πρώτη ολοκληρωθείσα συμφωνία από τη νέα γενιά συμφωνιών ελευθέρων συναλλαγών που εγκαινίασε η ΕΕ το Η συμφωνία αυτή προχωρεί περισσότερο απ ό,τι στο παρελθόν στην άρση εμπορικών φραγμών και τη διευκόλυνση των συναλλαγών μεταξύ ευρωπαϊκών και κορεατικών επιχειρήσεων. Κατά το τρίτο έτος εφαρμογής της συμφωνίας ελευθέρων συναλλαγών, οι εξαγωγές προϊόντων της ΕΕ προς την Κορέα αυξήθηκαν κατά 35 % φθάνοντας τα 41,5 δισ. ευρώ, έναντι 30,6 δισ. ευρώ κατά το έτος πριν από την έναρξη ισχύος της συμφωνίας. Κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου, οι 11 εξαγωγές προϊόντων που είχαν πλήρως ή εν μέρει απελευθερωθεί στο πλαίσιο της εν λόγω συμφωνίας αυξήθηκαν περισσότερο σε σχέση με τις συνολικές εξαγωγές, σημειώνοντας αύξηση 46 % για τα πλήρως απελευθερωμένα προϊόντα και 37 % για τα εν μέρει απελευθερωμένα προϊόντα. Χιλή: Η συμφωνία σύνδεσης του 2002 περιελάμβανε μια σφαιρική συμφωνία ελεύθερου εμπορίου η οποία τέθηκε σε ισχύ το επόμενο έτος. Οι διμερείς συναλλαγές υπερδιπλασιάστηκαν μετά το 2003, και το 2013 έφθασαν τα 18 δισ. ευρώ. Η ΕΕ είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας στη Χιλή και ο τρίτος μεγαλύτερος εισαγωγέας χιλιανών προϊόντων. Μεξικό: Από την έναρξη ισχύος της συμφωνίας τον Οκτώβριο του 2000, οι συνολικές διμερείς εμπορικές συναλλαγές διπλασιάστηκαν από 21,7 σε 45 δισ. ευρώ το Η ΕΕ και το Μεξικό εξετάζουν τώρα το ενδεχόμενο επικαιροποίησης της συμφωνίας αυτής για να την προσαρμόσουν στη νέα γενιά εμπορικών συμφωνιών, καθώς και στις εξελίξεις της μεξικανικής οικονομίας. Νότια Αφρική: Με την έναρξη ισχύος της συμφωνίας για το εμπόριο, την ανάπτυξη και τη συνεργασία το 2000, καθιερώθηκε μια ζώνη ελεύθερων συναλλαγών η οποία καλύπτει το 90 % των διμερών εμπορικών συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και του μεγαλύτερου εμπορικού της εταίρου στην Αφρική. Νότια Μεσόγειος: Οι συμφωνίες σύνδεσης με την Αλγερία, την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Ιορδανία, τον Λίβανο, το Μαρόκο, την Παλαιστινιακή Αρχή και την Τυνησία, που υπογράφηκαν μεταξύ 1995 και 2002, θέσπιζαν συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου για τα προϊόντα. Κεντρική Αμερική (Κόστα Ρίκα, Ελ Σαλβαδόρ, Γουατεμάλα, Ονδούρα, Νικαράγουα και Παναμάς): Η συμφωνία σύνδεσης ΕΕ Κεντρικής Αμερικής υπεγράφη τον Ιούνιο του Το εμπορικό τμήμα της συμφωνίας εφαρμόζεται σε προσωρινή βάση με την Ονδούρα, τη Νικαράγουα και τον Παναμά από τον Αύγουστο 2013, με την Κόστα Ρίκα και το Ελ Σαλβαδόρ από τον Οκτώβριο 2013 και με τη Γουατεμάλα από τον Δεκέμβριο του ιδίου έτους. Το 2013 το εμπόριο μεταξύ των δύο περιοχών ανήλθε σε 12 δισ. ευρώ. ΣΥΜΦΩΝΊΕΣ ΕΛΕΎΘΕΡΟΥ ΕΜΠΟΡΊΟΥ ΠΟΥ ΈΧΟΥΝ ΣΥΝΑΦΘΕΊ, ΑΛΛΆ ΔΕΝ ΈΧΟΥΝ ΤΕΘΕΊ ΣΕ ΙΣΧΎ Σινγκαπούρη: Η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου ΕΕ Σιγκαπούρης είχε μονογραφηθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος της τον Σεπτέμβριο του 2013, οι δε διαπραγματεύσεις για την προστασία των επενδύσεων ολοκληρώθηκαν τον Οκτώβριο του Η Σινγκαπούρη

12 12 Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Ε Ν Ω Σ Η Μ Ε Α Π Λ Α Λ Ο Γ Ι Α ήταν η πρώτη χώρα μέλος του Συνδέσμου Κρατών Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) η οποία συνήψε συμφωνία με την ΕΕ. Καναδάς: Οι διαπραγματεύσεις για μια Συνολική Οικονομική και Εμπορική Συμφωνία (CETA) μεταξύ ΕΕ και Καναδά ολοκληρώθηκαν τον Σεπτέμβριο του Με τη συμφωνία αυτή καταργείται το 99 % των δασμών και άλλα εμπόδια για τις επιχειρήσεις, γεγονός που σημαίνει ότι το ΑΕγχΠ της ΕΕ θα αυξηθεί κατά 12 περίπου δισ. ευρώ όταν η συμφωνία τεθεί πλήρως σε εφαρμογή. Το πλήρες κείμενο υπάρχει στο διαδίκτυο. Η συμφωνία θα πρέπει τώρα να κυρωθεί και από τα δύο μέρη για να τεθεί σε ισχύ. Χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ): Συνάπτονται και εφαρμόζονται συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης μεταξύ των χωρών ΑΚΕ και της ΕΕ. Παρά το γεγονός ότι επί μία 30ετία οι χώρες αυτές είχαν προτιμησιακή πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά, οι στόχοι της ώθησης των τοπικών οικονομιών, της τόνωσης της ανάπτυξης και της αύξησης των εξαγωγών από τις χώρες ΑΚΕ στην ΕΕ δεν επιτεύχθηκαν σε ικανοποιητικό βαθμό. Σκοπός των συμφωνιών αυτών είναι η διευκόλυνση της ένταξης των χωρών ΑΚΕ στην παγκόσμια οικονομία, η επίτευξη διατηρήσιμης ανάπτυξης και η μείωση της φτώχειας. Τέσσερις τέτοιες συμφωνίες ισχύουν σήμερα με χώρες της Καραϊβικής (14 χώρες), της Ανατολικής Αφρικής (Μαδαγασκάρη, Μαυρίκιος, Σεϋχέλλες και Ζιμπάμπουε), της Κεντρικής Αφρικής (Καμερούν) και του Ειρηνικού (Παπουασία-Νέα Γουινέα και Φίτζι). Το 2014 ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις για δύο επιπλέον συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης, μία με τη Δυτική Αφρική (16 χώρες) και μία με την Κοινότητα για την Ανάπτυξη της Μεσημβρινής Αφρικής (6 χώρες). ΣΥΜΦΩΝΊΕΣ ΕΛΕΎΘΕΡΟΥ ΕΜΠΟΡΊΟΥ ΠΟΥ ΤΕΛΟΎΝ ΥΠΌ ΔΙΑΠΡΑΓΜΆΤΕΥΣΗ Ινδία: Οι συνομιλίες ξεκίνησαν το 2007 και αποτελούν την πρώτη προσπάθεια της ΕΕ να ενθαρρύνει τη συμμετοχή αναδυόμενης οικονομίας σε μια διαδικασία αμοιβαίου ανοίγματος του εμπορίου. ASEAN (Σύνδεσμος Κρατών Νοτιοανατολικής Ασίας): Σε εξέλιξη βρίσκονται διμερείς διαπραγματεύσεις με μεμονωμένα μέλη (βλ. Σινγκαπούρη παραπάνω). Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν με τη Μαλαισία τον Μάιο του 2010, εν συνεχεία με το Βιετνάμ τον Ιούνιο του 2012 και με την Ταϊλάνδη τον Μάρτιο του Η ΕΕ θεωρεί πως οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με τις χώρες του ASEAN αποτελούν τη βάση για την επίτευξη του μακροπρόθεσμου στόχου μιας διαπεριφερειακής συμφωνίας. Mercosur (Αργεντινή, Βραζιλία, Παραγουάη, Ουρουγουάη και Βενεζουέλα): Το 2013 η Mercosur ήταν ο έκτος μεγαλύτερος προορισμός των εξαγωγών της ΕΕ, οι οποίες έφτασαν τα 57 δισ. ευρώ. Το 2012 οι εξαγωγές υπηρεσιών της ΕΕ έφτασαν τα 21 δισ. ευρώ. Αν οι διαπραγματεύσεις έχουν επιτυχή έκβαση, η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου ΕΕ Mercosur θα οδηγήσει στη δημιουργία της μεγαλύτερης στον κόσμο ζώνης ελεύθερων συναλλαγών ανάμεσα σε δύο περιοχές (Ευρώπη και Νότια Αμερική) και θα αποφέρει σημαντικά οφέλη και στις δύο. Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (Σαουδική Αραβία, Κουβέιτ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κατάρ, Μπαχρέιν και Ομάν): Ένας εμπορικός εταίρος μείζονος σημασίας για την ΕΕ. Οι διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου διακόπηκαν το 2008, όμως συνεχίζονται άτυπες συνομιλίες. istockphoto/stefaniegiglio Από το εμπόριο πρέπει να επωφελούνται και οι αναπτυσσόμενες χώρες.

13 Ε Μ Π Ό Ρ Ι Ο Ιαπωνία: Τον Μάρτιο του 2013 η ΕΕ και η Ιαπωνία ξεκίνησαν επίσημες διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου. Οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις καλύπτουν τομείς όπως η σταδιακή απελευθέρωση του εμπορίου προϊόντων και υπηρεσιών, οι επενδύσεις, οι δημόσιες συμβάσεις και η κατάργηση των μη δασμολογικών εμποδίων. Μαρόκο: Τον Μάρτιο του 2013 ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις με την ΕΕ για τη δημιουργία σφαιρικής και εις βάθος ζώνης ελευθέρων συναλλαγών (DCFTA). ΗΠΑ: Παρόλο που οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ είναι ασυναγώνιστες σε έκταση και ένταση, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές αναξιοποίητες προοπτικές. Με δεδομένο ότι ο μέσος δασμός κυμαίνεται γύρω στο 4 %, το κλειδί για την αξιοποίησή τους βρίσκεται στην κατάργηση των μη δασμολογικών εμποδίων. Τον Ιούλιο του 2013 ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για μια Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP). Σύμφωνα με ανεξάρτητη μελέτη, η πλήρης εφαρμογή του φιλόδοξου πλαισίου της TTIP θα μπορούσε να αποφέρει ετησίως στην ΕΕ κέρδη της τάξης των 119 δισεκατομμυρίων ευρώ, τα οποία αντιστοιχούν σε επιπλέον ετήσιο διαθέσιμο εισόδημα 545 ευρώ για μια τετραμελή οικογένεια στην ΕΕ. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΈΣ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΎΣΕΙΣ Νότια Μεσόγειος (Αίγυπτος, Ιορδανία, Μαρόκο και Τυνησία): Τον Δεκέμβριο του 2011 οι κυβερνήσεις των κρατών μελών της ΕΕ ενέκριναν εντολές διαπραγμάτευσης για περαιτέρω εμβάθυνση των υπαρχουσών συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου. Οι πρώτες συνομιλίες άρχισαν με το Μαρόκο τον Μάρτιο του 2013 (βλ. παραπάνω). Οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου αποτελούν θεμελιώδη συνιστώσα πολλών συμφωνιών σύνδεσης. Η ΕΕ συνδέεται επίσης με διάφορες γειτονικές της χώρες μέσω τελωνειακών ενώσεων (Ανδόρα, Άγιος Μαρίνος και Τουρκία). Στην Ευρώπη ισχύουν συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με τις Φερόες Νήσους, την Ισλανδία, τη Νορβηγία και την Ελβετία, καθώς και με χώρες της Νότιας Μεσογείου (Αλγερία, Αίγυπτος, Ισραήλ, Ιορδανία, Λίβανος, Μαρόκο, Παλαιστινιακή Αρχή, Συρία και Τυνησία). Εκτός από τις συμφωνίες σταθεροποίησης και σύνδεσης με τα Δυτικά Βαλκάνια, εφαρμόζεται και ένα αυτόνομο καθεστώς συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, της Αλβανίας, του Μαυροβουνίου, της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, της Σερβίας και του Κοσσυφοπεδίου*. * Η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με την επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και συνάδει με την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών 1244/1999 και τη γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου. Στρατηγικές σχέσεις 13 Κίνα: Η Κίνα είναι σήμερα ο δεύτερος σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της ΕΕ μετά τις ΗΠΑ, και η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Κίνας. Τον Νοέμβριο του 2013 η EΕ και η Κίνα ανήγγειλαν την έναρξη διαπραγματεύσεων για μια σφαιρική συμφωνία επενδύσεων ΕΕ Κίνας. Η συμφωνία θα προβλέπει τη σταδιακή απελευθέρωση των επενδύσεων και την κατάργηση των περιορισμών για τους εκατέρωθεν επενδυτές. Ρωσία: Δεδομένου ότι πάνω από το ήμισυ των ρωσικών εισαγωγών και εξαγωγών γίνονται με την ΕΕ, η Ένωση είναι μακράν ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας. Με την προσχώρηση της Ρωσίας στον ΠΟΥ το 2012, μειώθηκαν οι εισαγωγικοί της δασμοί και παράλληλα βρέθηκε ένα πλαίσιο για την επίλυση προβλημάτων στις διμερείς της συναλλαγές. Αντίθετα με τις προσδοκίες της ΕΕ, η Ρωσία υιοθέτησε στη συνέχεια μια πιο προστατευτική πολιτική, η οποία επιδεινώθηκε με την κρίση στην Ουκρανία. Αναπτυσσόμενες χώρες Η Ένωση παροτρύνει τις αναπτυσσόμενες χώρες να θεωρούν το εμπόριο ως βάση για την ανάπτυξη της εθνικής τους οικονομίας και τη βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου. Η ανάπτυξη του εμπορίου μπορεί να πολλαπλασιάσει τα έσοδα από τις εξαγωγές τους και να συμβάλει στη διαφοροποίηση των οικονομιών τους με την επέκτασή τους και σε άλλους κλάδους πέραν των βασικών προϊόντων και των πρώτων υλών. Προκειμένου να διευκολύνει την εξαγωγική δραστηριότητα των αναπτυσσόμενων χωρών, η ΕΕ ήταν η πρώτη που εισήγαγε το σύστημα των γενικευμένων προτιμήσεων (ΣΓΠ) το 1971, στο πλαίσιο του οποίου καθιερώθηκαν προτιμησιακές ποσότητες εισαγωγών από όλες τις αναπτυσσόμενες χώρες, ώστε να αποκτήσουν τη ζωτικής σημασίας γι αυτές πρόσβαση στις ευρωπαϊκές αγορές. Παρ όλ αυτά, τα τελευταία 40 χρόνια έχουν επέλθει ριζικές αλλαγές στις παγκόσμιες οικονομικές και εμπορικές ισορροπίες. Ενώ μερικές πιο προηγμένες αναπτυσσόμενες χώρες έχουν ενσωματωθεί επιτυχώς στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα, ένας μεγαλύτερος αριθμός φτωχότερων χωρών καθυστερεί ολοένα περισσότερο. Στο σημερινό ανταγωνιστικό περιβάλλον οι δασμολογικές προτιμήσεις πρέπει να χορηγούνται στις χώρες που τις χρειάζονται περισσότερο. Κατά συνέπεια, το νέο σύστημα γενικευμένων προτιμήσεων (ΣΓΠ) που ισχύει από το 2014 προορίζει τα οφέλη για τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες και άλλες οικονομίες χαμηλού/χαμηλότερου του μέσου εισοδήματος χωρίς περαιτέρω προτιμησιακή πρόσβαση στην ΕΕ. Υπάρχουν σήμερα 88 τέτοιες χώρες. Χώρες όπως η Ρωσία, η

14 14 Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Ε Ν Ω Σ Η Μ Ε Α Π Λ Α Λ Ο Γ Ι Α Βραζιλία, το Κουβέιτ και η Σαουδική Αραβία, τις οποίες η Παγκόσμια Τράπεζα ταξινομεί ως υψηλού/υψηλότερου του μέσου εισοδήματος, και εταίροι που έχουν άλλη μορφή προτιμησιακής πρόσβασης στην ΕΕ, παρόμοια ή και καλύτερη από το ΣΓΠ (π.χ. συμφωνία ελεύθερου εμπορίου), δεν μπορούν πλέον να επωφελούνται από το ΣΓΠ. Μια ειδική πρωτοβουλία, το καθεστώς ΣΓΠ+, προβλέπει περαιτέρω δασμολογικές μειώσεις για ευάλωτες χώρες οι οποίες έχουν κυρώσει 27 διεθνείς συμβάσεις που αφορούν τα ανθρώπινα και τα εργασιακά δικαιώματα, περιβαλλοντικά πρότυπα και πρότυπα χρηστής διακυβέρνησης. Η πρωτοβουλία της ΕΕ «Όλα εκτός των όπλων» παρέχει σε 49 λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες αδασμολόγητη πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά χωρίς ποσοτικούς περιορισμούς για όλα τα προϊόντα, εκτός των όπλων και των πυρομαχικών. Συν τοις άλλοις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει σε λειτουργία μια ειδική υπηρεσία υποστήριξης σε τέσσερις γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά και πορτογαλικά), η οποία παρέχει συμβουλές για θέματα εξαγωγών σε επιχειρήσεις αναπτυσσόμενων χωρών που στερούνται τέτοιας υποδομής. Στρατηγική πρόσβασης στις αγορές Η στρατηγική αυτή επεκτείνει τις εξαγωγικές δυνατότητες των επιχειρήσεων της ΕΕ στις αγορές τρίτων χωρών, ιδίως μάλιστα σε χώρες με τις οποίες δεν έχουν συναφθεί συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου. Η σύμπραξη μεταξύ της Επιτροπής, των κρατών μελών, των επιχειρήσεων και τοπικών φορέων, όπως τα εμπορικά επιμελητήρια, διευκολύνει τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των εμπορικών εμποδίων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαχειρίζεται βάση δεδομένων για την πρόσβαση στις αγορές μια δωρεάν διαδραστική υπηρεσία που παρέχει πληροφορίες για τις συνθήκες που επικρατούν σε τρίτες χώρες. Η βάση περιέχει δεδομένα σχετικά με εμπορικά εμπόδια που αφορούν συγκεκριμένους κλάδους, εισαγωγικές διατυπώσεις, στατιστικά δεδομένα και διάφορες μελέτες. Εμπορική άμυνα Σε ό,τι αφορά την προώθηση της μελλοντικής οικονομικής μας ευημερίας, εξίσου σημαντική με τις εμπορικές διαπραγματεύσεις είναι και η διασφάλιση του σεβασμού και της τήρησης των υφιστάμενων δικαιωμάτων και κανόνων. Σε αντίθετη περίπτωση, μπορεί να υπονομευθεί η ανταγωνιστικότητα της Ένωσης στο διεθνές περιβάλλον με δυσμενείς επιπτώσεις για τις θέσεις εργασίας στο εσωτερικό της. Η Επιτροπή δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην ορθή εφαρμογή των δικαιωμάτων και των κανόνων. Παρακολουθεί προσεκτικά τη συμπεριφορά των εμπορικών της εταίρων, ώστε να μπορεί να αντιδρά γρήγορα σε περίπτωση που οι εμπορικές συναλλαγές παρεμποδίζονται από διακρίσεις ή δυσανάλογα εμπόδια (π.χ. δυσκολίες στην κατοχύρωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ή στη χορήγηση αδειών χρήσης) ή σε περίπτωση που εντοπίζονται αθέμιτες πρακτικές. Ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των κανόνων επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους: με διπλωματικές και πολιτικές επαφές, διαπραγματεύσεις, συνεργασία στον κανονιστικό τομέα και με τον ΠΟΕ. Οι διαδικασίες του ΠΟΕ για την επίλυση των διαφορών αποτελούν τον βασικό μηχανισμό διευθέτησης εμπορικών διαφορών. Τα μέλη του ΠΟΕ μπορούν να παραπέμψουν μια υπόθεση σε επιτροπή εμπειρογνωμόνων για εξέταση σύμφωνα με τους ισχύοντες διεθνείς κανόνες. Εάν κάποιο μέλος δεν συμμορφώνεται προς τις συστάσεις, είναι δυνατόν να του επιβληθούν εμπορικές αποζημιώσεις ή κυρώσεις. Σύμφωνα με τους κανόνες του ΠΟΕ, η ΕΕ διαθέτει δικούς της μηχανισμούς εμπορικής άμυνας για τη διασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού. Οι μηχανισμοί αυτοί έχουν σχεδιαστεί προσεκτικά ώστε να εγγυώνται ισότιμους όρους για όλους, αποτρέποντας παράλληλα την υιοθέτηση αθέμιτων πρακτικών προστατευτισμού. Στρέβλωση στον ανταγωνισμό μπορεί να δημιουργηθεί με δύο τρόπους: μέσω των επιδοτήσεων και του ντάμπινγκ. Η πρώτη περίπτωση αφορά τη χορήγηση κρατικής ενίσχυσης σε έναν συγκεκριμένο κλάδο με αποτέλεσμα τη νόθευση του ανταγωνισμού λόγω της παροχής τεχνητού ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος στο επιδοτούμενο προϊόν. Η δεύτερη περίπτωση αφορά την πώληση προϊόντων στην αγορά της ΕΕ από κατασκευαστές τρίτων χωρών σε τιμές κάτω της κανονικής τους αξίας στην εγχώρια αγορά. Εάν υπάρχουν υπόνοιες ότι εφαρμόζεται κάποια από τις δύο πρακτικές (επιδότηση ή ντάμπινγκ) ή υποβληθούν σχετικές καταγγελίες, η Επιτροπή διενεργεί έρευνα. Εάν διαπιστωθεί παραβίαση των συμφωνηθέντων εμπορικών κανόνων, η ΕΕ μπορεί να επιβάλει αντισταθμιστικά μέτρα, π.χ. επιπλέον δασμούς, για την εξάλειψη των αθέμιτων ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων από τα οποία ευελπιστούσε να επωφεληθεί η άλλη χώρα.

15 Ε Μ Π Ό Ρ Ι Ο 15 Το μέλλον της εμπορικής πολιτικής Η ΕΕ παραμένει προσηλωμένη στην ολοκλήρωση του φιλόδοξου εμπορικού της προγράμματος, πιστεύοντας ότι το άνοιγμα των αγορών και το εμπόριο συμβάλλουν στην επίλυση του προβλήματος της οικονομικής κρίσης. Η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με την Ένωση εξυπηρετεί με τον καλύτερο τρόπο και τα συμφέροντα των εμπορικών της εταίρων, σε επίπεδο κρατών και περιφερειών, δεδομένου ότι η ΕΕ αποτελεί τη μεγαλύτερη αγορά για τις εξαγωγές τους. Δεν λείπουν όμως και οι επικριτές των συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου, οι οποίες έχουν θεωρηθεί από κάποιους ευρωπαϊκούς κύκλους υπαίτιες για την έκθεση των παραγωγών της ΕΕ σε συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού από φθηνά εισαγόμενα προϊόντα. Από μια άλλη σκοπιά, η ΕΕ έχει κατηγορηθεί ότι προσπαθεί με αυτό τον τρόπο να διεισδύσει ιδίως στις αγορές των αναπτυσσόμενων χωρών, και ότι καταστρέφει τις εγχώριες θέσεις εργασίας. Παρ όλ αυτά, η συγκεκριμένη κριτική φαίνεται να αγνοεί τις αποδείξεις περί του αντιθέτου, καθώς και τα σημαντικά οφέλη που αποφέρουν οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου τόσο στην ΕΕ όσο και στους εταίρους της. Καταπολέμηση του προστατευτισμού Αναπόφευκτα, έχουν ακουστεί απόψεις που προτείνουν τον προστατευτισμό ως λύση για πολλά από τα υφιστάμενα προβλήματα. Οι 20 πιο ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες στον κόσμο (G20) έχουν δεσμευθεί επισήμως, αφενός, να μην εφαρμόζουν μέτρα περιορισμού του εμπορίου και, αφετέρου, να λαμβάνουν αμέσως τα κατάλληλα μέτρα εάν συντρέχει τέτοια περίπτωση. Όμως η πράξη ενίοτε διαφέρει από τις δηλώσεις και τις αρχές που διακηρύσσονται στις συνόδους κορυφής. Παρά τη δέσμευση, πολλές αναδυόμενες οικονομίες, προκειμένου να προστατεύσουν τις εγχώριες αγορές τους από τον διεθνή ανταγωνισμό, εμφανίζονται πρόθυμες να εφαρμόσουν μέτρα που πιθανώς στρεβλώνουν το εμπόριο. Η ΕΕ θα συνεχίσει να καταπολεμά τον προστατευτισμό. Δεδομένης της εξάρτησης της Ένωσης από πολλά εισαγόμενα προϊόντα, η ενδεχόμενη εφαρμογή μιας πολιτικής προστατευτισμού θα ήταν περισσότερο ζημιογόνος παρά κερδοφόρα. Λόγω της συνεπακόλουθης αύξησης του κόστους των εισαγωγών θα μειωνόταν η ανταγωνιστικότητα της Ένωσης τόσο στο εσωτερικό της όσο και στις διεθνείς αγορές, με άμεση συνέπεια τη συρρίκνωση της παραγωγής και των θέσεων εργασίας στην Ευρώπη. Αύξηση των εμπορικών περιορισμών κατά 10 % μπορεί να επιφέρει μείωση του εθνικού εισοδήματος κατά 4 %. Το άνοιγμα των αγορών και η ύπαρξη σαφών ρυθμιστικών πλαισίων έχουν ζωτική σημασία για την ΕΕ, δεδομένης της πρωτοκαθεδρίας της μεταξύ των εμπορικών δυνάμεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Έχοντας επίγνωση της μεγάλης ευθύνης της τόσο απέναντι στους πολίτες της όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, η Ένωση θα συνεχίσει τη σημερινή στρατηγική της προωθώντας σθεναρά ένα ανοιχτό και δίκαιο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα με τη σύναψη πολυμερών και διμερών συμφωνιών. Το Ρότερνταμ, στις Κάτω Χώρες, είναι ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια διαχείρισης εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο. istockphoto/opla

16 16 Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Ε Ν Ω Σ Η Μ Ε Α Π Λ Α Λ Ο Γ Ι Α NA EL-C Περισσότερα XX XX XX XX XX Το εμπόριο της ΕΕ: Ενημερωτικό δελτίο για το εμπόριο της ΕΕ: Γραφείο υποστήριξης για τις εξαγωγές: Βάση δεδομένων για την πρόσβαση στις αγορές: Έχετε ερωτήσεις σχετικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση; Η υπηρεσία Europe Direct μπορεί να σας βοηθήσει: ISBN doi: /98043