ΚΕΙΜΕΝΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΣΠΠΕ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
|
|
- θάνατος Ταμτάκος
- 7 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 ΚΕΙΜΕΝΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΣΠΠΕ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΣΙΓΚΟΥ Α. 1, και ΝΟΥΤΣΟΥ Α ο Δημοτικό Σχολείο Μεγάρων atsig@tee.gr, 9dimegar@sch.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της εισήγησής μας είναι να παρουσιάσουμε τις αρχές της θεωρίας των κειμενικών ειδών, όπως εφαρμόστηκαν μέσα από το ετήσιο ΣΠΠΕ «Δρόμοι του νερού: Ρέματα και αποδέκτες στη Μεγαρίδα», που υλοποιήθηκε από τους μαθητές των Γ και Δ τάξεων του 9 ου Δ. Σ. Μεγάρων τη σχολική χρονιά Με την εφαρμογή αυτή προωθούνται ταυτόχρονα ο γλωσσικός με τον περιβαλλοντικό εγγραμματισμό, ο πρώτος μέσω των κειμενικών ειδών που χρησιμοποιήθηκαν και ο δεύτερος μέσω των υπό μελέτη θεμάτων και των προβλημάτων, διλημμάτων, στάσεων που αναδείχτηκαν. Παρουσιάζεται η συστηματική προσέγγιση διαφόρων ειδών κειμένων βάσει της κειμενοκεντρικής θεωρίας και εξετάζεται η συμβολή των διδακτικών πρακτικών, που αυτή εισηγείται Τονίζεται η σημασία στη σαφή διατύπωση του σκοπού συγγραφής του κειμένου και στη δήλωση των αποδεκτών για την ανάδειξη της επικοινωνιακής χρήσης του παραγομένου κειμένου. Παρουσιάζεται επίσης η μεθοδευμένη διδασκαλία βελτίωσης του αρχικού κειμένου με τη συμμετοχή του μαθητή και την αλληλεπίδραση των μελών της ομάδας, με στόχο την καλλιέργεια μεταγλωσσικών και μεταγνωστικών δεξιοτήτων. Τίθενται προβληματισμοί και κατατίθενται προτάσεις για την αξία της βιωματικής μάθησης και για την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης μέσω της εννοιοκεντρικής προσέγγισης. TSIGKOU A. 1, and NOUTSOU A th Primary School of Megara atsig@tee.gr, 9dimegar@sch.gr ABSTRACT The purpose of our presentation is to show the principles of the genre based literacy pedagogy movement, as applied during the annual School Programme of Environmental Education titled "Water courses: River beds and mouths in Megarida", which was materialized by the pupils of the third and fourth grades of 9th Primary School of Megara during the school year of With the particular application both the linguistic and environmental literacy are promoted at the same time: the former through the genres used and the latter through the studied subjects and the problems, dilemmas and the attitudes which arose. You are presented with the methodical approach of different types of texts. Moreover, it is examined how the teaching methods of this theory contribute to the development of skills of environmental literacy. It is also emphasised that the clear phrasing of the purpose of the text writing as well as the statement of the recipients is important so that the produced text is communicated. Furthermore, you are presented with the methodical teaching of text improvement with the participation of the pupils and the interaction of the team members so that the metalinguistic and metacognitive skills can be developed. Finally, questions and proposals are posed concerning the value of experience learning and the development of critical thinking through the concept-based approach. Λέξεις κλειδιά: περιβαλλοντικός γραμματισμός, κειμενικά είδη, εννοιοκεντρική προσέγγιση ΥΠΕΠΘ-Παν/μιο Αιγαίου με την συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης 711
2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Για να μπορούν οι σημερινοί μαθητές, όταν ενηλικιωθούν, να διαβάζουν το βιβλίο της φύσης, να αντλούν από αυτό νοήματα και- σαν ενεργοί πολίτες- να συμμετέχουν στην παραγωγή περιβαλλοντικής πολιτικής, θα πρέπει να έχουν κατακτήσει βασικές δεξιότητες περιβαλλοντικού γραμματισμού, δηλαδή δεξιότητες κατανόησης των συσχετισμών φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και διαμόρφωσης αξιών και στάσεων φιλικών προς το περιβάλλον. Η έννοια και οι πρακτικές του γραμματισμού και κατ επέκταση των πολυγραμματισμών αποτελούν πεδίο ευρείας έρευνας πάνω από μια δεκαετία διεθνώς. Στο ελληνικό σχολείο εισάγονται με τα νέα βιβλία όλων των μαθημάτων. Το ΔΕΠΠΣ (ΦΕΚ 303/ ) και τα ΑΠΣ των επιμέρους μαθημάτων και κυρίως της Γλώσσας και της Μελέτης Περιβάλλοντος, δηλώνουν ρητά ότι οι μαθητές του δημοτικού σχολείου θα πρέπει να έρθουν σε επαφή με ποικιλία ειδών κειμένων, έτσι ώστε να καταστούν ικανοί να κατανοούν και να παράγουν αντίστοιχα κείμενα, αφού «η γλώσσα συνιστά φορέα και μέσο υλοποίησης των σκοπών των υπόλοιπων μαθημάτων». Ο σχεδιασμός του συγκεκριμένου εγχειρήματος βασίστηκε στη φιλοσοφία και εμπνεύστηκε από τη μεθοδολογία των νέων διδακτικών βιβλίων. Έτσι μέσω του συγκεκριμένου ΣΠΠΕ δόθηκε η ευκαιρία στους μικρούς μαθητές να επεξεργαστούν μία ποικιλία αυθεντικών χρηστικών κειμένωνλογοτεχνικά, ενημερωτικά, πληροφοριακά, ειδησεογραφικά-, τα οποία συναντούν στο άμεσο ή ευρύτερο περιβάλλον τους, καλύπτουν τα συνηθέστερα είδη λόγου, δηλαδή του αναφορικού και του κατευθυντικού και θεματικά άπτονται στις ενότητες και τα προβλήματα που θίγονται στο συγκεκριμένο πρόγραμμα. Για την εφαρμογή στη σχολική πράξη χρησιμοποιήσαμε μεθόδους, που για την Π.Ε. θεωρούνται ως πλέον επιτυχημένες: α) ο εκπαιδευόμενος να έχει ενεργή συμμετοχή και να εκπαιδεύεται στην διαμόρφωση κριτικής σκέψης και πνεύματος συνεργασίας, β) να υλοποιούνται μέσα στην κοινωνία και το φυσικό περιβάλλον, γ) να προάγουν τη διεπιστημονικότητα και τη σύνθεση γνώσεων (Βοηθός Σχεδιασμού ΣΠΠΕ). 2. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η Κειμενοκεντρική θεωρία ή θεωρία των κειμενικών ειδών (genres) έχει διατυπωθεί κατά ένα μεγάλο μέρος της από τον Μ.Α.Κ. Halliday και από τους μαθητές του R. Hasan, G. Kress, J. Martin, F. Christie, M. Kalantzis, B. Cope, και είναι γνωστή διεθνώς ως κίνημα της παιδαγωγικής του γραμματισμού με βάση τα κειμενικά είδη (genre based literacy pedagogy movement). Αποτελεί μια κοινωνικά προσδιορισμένη θεωρία, που προσπαθεί να συσχετίσει τη γλώσσα με το κοινωνικό της συγκείμενο με σαφή και συστηματικό τρόπο (συστημικό λειτουργικό μοντέλο για τη διδασκαλία και εκμάθηση της γλώσσας). Στη διδακτική πράξη, συνδυάζοντας πορίσματα διεπιστημονικών ερευνών, η πρόταση αυτή οικοδομεί ένα πλαίσιο αρχών και πρακτικών γραμματισμού, το οποίο βασίζεται σε δύο κύριες παραδοχές: αναγνωρίζει, καταρχήν, ως βασική μονάδα προσδιορισμού του γραμματισμού το κειμενικό είδος, όπως αυτό διαμορφώνεται από το εκάστοτε κοινωνικοπολιτισμικό συγκείμενο και ορίζει ως κύριο μέσο κατάκτησης του σχολικού γραμματισμού την επεξεργασία και παραγωγή των γραπτών ειδών κειμένων που θεωρούνται σημαντικά για τον προσδιορισμό και τη μετάδοση της γνώσης σε ποικίλους επιστημονικούς τομείς. Η έμφαση αυτή τεκμηριώνεται από την αναγκαιότητα παροχής σε όλους τους μαθητές ίσων ευκαιριών πρόσβασης σε λόγους εκπαιδευτικής και κοινωνικής ισχύος, παροχή δηλαδή ίσων ευκαιριών για σχολική επιτυχία καθώς και κοινωνική και επαγγελματική ανέλιξη (Κέκια Α.). H κοινωνική ενδυνάμωση μαθητών/τριών είναι επίσης ανάμεσα στις βασικές επιδιώξεις μιας νέας προσέγγισης για τη γλωσσική αγωγή που έχει ως κεντρικό άξονα την έννοια των 712 ΥΠΕΠΘ-Παν/μιο Αιγαίου με την συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης
3 Πολυγραμματισμών. Με την προσέγγιση αυτή επιδιώκεται, μεταξύ άλλων, η ανάπτυξη δεξιοτήτων που απαιτεί η ενασχόληση με διαφορετικά κειμενικά είδη, τα οποία παρουσιάζουν πολυτροπικότητα (Δενδρινού B.). Οι Πολυγραμματισμοί (multiliteracies) είναι μια προσέγγιση όπου κυριαρχεί η έμφαση στην τριβή των διδασκομένων με κείμενα και είδη λόγου από ένα ευρύ φάσμα μέσων και από ένα ευρύ φάσμα πολιτισμικών πηγών. Με αυτή την τριβή, οι διδασκόμενοι θα αναπτύξουν μια κριτική μεταγλώσσα, για να μιλούν, αλλά και να καταλαβαίνουν, την κοινωνική και πολιτισμική δύναμη αυτών των κειμένων, καθώς και των συναφών κοινωνικών πρακτικών (Kalantzis M.& Cope B.). Μέσα στη μαθησιακή διαδικασία το κάθε κειμενικό είδος λεκτικοποιείται με κείμενα στα οποία διακρίνουμε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά γλωσσικά στοιχεία. Ταξινομίες κειμένων έχουν προταθεί από πολλούς επιστήμονες γλωσσολόγους. Για διευκόλυνση της διδακτικής διαδικασίας θα ακολουθήσουμε την ταξινομία που προτείνει ο Ματσαγγούρας (2001, σελ. 320) για τα κείμενα σχολικής χρήσης, τα οποία κατηγοριοποιεί σε αφηγηματικά (βιωματική αναδιήγηση, μύθοι, παραμύθια, νουβέλες, διήγημα), περιγραφικά (λογοτεχνικά: αφηγηματική περιγραφή, απεικονιστική περιγραφή ή τεχνολογικά: ειδησεογραφικά, διαδικαστικά) και μη αφηγηματικά (κοινωνικά, επιχειρηματολογικά, πραγματολογικά). Προκειμένου να καταστεί αυτή η γλωσσοπαιδαγωγική προσέγγιση αποτελεσματική στην πράξη, εφαρμόζονται διάφορες στρατηγικές διδασκαλίας των κειμενικών ειδών, που αναπτύσσονται σε τρεις κυρίως φάσεις. Στην πρώτη φάση γίνεται «αποδόμηση προτύπων κειμένων» και αναδεικνύονται τα δομικά τους στοιχεία και τα λεξιλογικογραμματικά τους χαρακτηριστικά, έτσι ώστε οι μαθητές να εξοικειώνονται σταδιακά με τη δομή και τα στοιχεία των κειμένων. Στη δεύτερη φάση της «από κοινού διαπραγμάτευσης κειμένου» επιχειρούν όλοι μαζί με το δάσκαλο σε ρόλο γραμματέα να παραγάγουν γραπτό κείμενο, το οποίο να ανήκει στο ίδιο κειμενικό είδος και να αφορμάται απ την ίδια θεματική. Στην τρίτη φάση της «αυτόνομης δόμησης κειμένου» οι μαθητές αποπειρώνται να παραγάγουν σε ατομικό ή/και ομαδικό επίπεδο γραπτά κείμενα του κειμενικού είδους που διδάσκονται. Τα πρώτα τους σχεδιάσματα υπόκεινται σε διαρκή επεξεργασία, προκειμένου να καταλήξουν σε τελικές μορφές αποτελεσματικών κειμένων, τα οποία εκδίδονται, αφού πρώτα αξιολογηθούν κριτικά ως προς την επιτυχή πραγμάτωση του στόχου τους. Κατά την αποδόμηση των κειμένων επιτελούνται πολλαπλές λειτουργίες κριτικής σκέψης. Σύμφωνα με τα πορίσματα της εννοιοκεντρικής προσέγγισης οι μαθητές, με την επεξεργασία των πληροφοριών και μέσα από διαδικασίες μετασχηματισμών, οδηγούνται σταδιακά στο σχηματισμό εννοιών συσχετίζοντας το περιεχόμενο των κειμένων με θέματα που κινούν το προσωπικό τους ενδιαφέρον. Με παιδαγωγικές διαδικασίες εμπλέκονται στη χρήση εννοιών και εξοικειώνονται με την οργάνωση και το συσχετισμό τους, ώστε να οδηγούνται σε γενικεύσεις και κρίσεις. 3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Μπορούμε να διαιρέσουμε την όλη διαδικασία σε δύο μεγάλες ενότητες: στην πρώτη αξιοποιήσαμε σαν πρωτογενές υλικό τις παρατηρήσεις που κατέγραψαν οι μαθητές κατά τις εργασίες πεδίου, ενώ στη δεύτερη ενότητα χρησιμοποιήσαμε αυθεντικά κείμενα από τη λογοτεχνία και το διαδίκτυο, που τα διασκευάσαμε κατάλληλα ώστε να εξυπηρετούν τους στόχους μας. Η μεθοδολογία προσέγγισης διαφοροποιείται και αναπτύσσεται στη συνέχεια. Τα κείμενα της πρώτης ενότητας προσεγγίστηκαν με την εξής μεθοδολογία: σε πρώτη φάση οι μαθητές εργάζονται στο πεδίο σε ομάδες των δύο ή τριών ατόμων και καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους. Στη συνέχεια και μέσα στην τάξη κειμενοποιούν τις παρατηρήσεις τους σε συνεχή γραπτό λόγο και βγάζουν συμπεράσματα, υποδεικνύοντας ο ένας στον άλλο τυχόν παραλήψεις, ώστε μέσω της αλληλεπίδρασης να επιτυγχάνεται η συνεργατική μάθηση. Ακολουθεί ο επανέλεγχος του κειμένου και καθαρογράφεται με σκοπό να μοιραστεί στις υπόλοιπες ομάδες. ΥΠΕΠΘ-Παν/μιο Αιγαίου με την συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης 713
4 Ακολούθως, η κάθε ομάδα προτρέπεται σε προοργάνωση του γραπτού και του προφορικού λόγου, που θα την διευκολύνει να παρουσιάσει την εργασία της στην τάξη. Εδώ γίνεται η ανάθεση ρόλων και ο επιμερισμός της εργασίας στα μέλη της ομάδας. Η παρουσίαση των εργασιών είναι το τελικό στάδιο, κατά το οποίο οι ομάδες που παρακολουθούν κρατούν σημειώσεις και απευθύνουν ερωτήσεις στην ομάδα που παρουσιάζει την εξειδικευμένη εργασία της. Με αυτό τον τρόπο μαθαίνουν να ακροώνται και να κατανοούν το συνομιλητή τους, να διατυπώνουν απορίες και να αναπτύσσουν κριτική σκέψη. Για τη δεύτερη ενότητα η επιλογή των κειμένων έγινε από ποικιλία κειμενικών ειδών, έτσι ώστε να συνδέονται με κείμενα από τα βιβλία της Γλώσσας Γ και Δ τάξης, που να ανήκουν στο ίδιο κειμενικό είδος ή/και να αναπτύσσουν θεματολογία σχετική με το θέμα του προγράμματος. Σε πρώτο στάδιο γίνεται η αποδόμηση των προτύπων κειμένων. Οι μαθητές μαθαίνουν να εντοπίζουν ομαδοσυνεργατικά τα δομικά στοιχεία του κειμενικού είδους στο οποίο ανήκει με βάση σχεδιάγραμμα που αναδεικνύει την υπερδομή έκαστου κειμένου, ενώ παράλληλα καταγράφουν στο περιθώριο της σελίδας τα δομικά στοιχεία. Στη συνέχεια οργανώνουν το περιεχόμενό του σε εννοιολογικούς χάρτες. Διαβάζουν, κατανοούν και ερμηνεύουν την εικόνα που το συνοδεύει «αποδομώντας» την πολυτροπικότητα του κειμένου. Συνδέουν τα θέματα που θίγονται στα κείμενα με τα περιβαλλοντικά προβλήματα που αφορούν την περιοχή τους συνειδητοποιώντας τη λειτουργική χρήση των κειμενικών ειδών. Ταυτόχρονα αντιλαμβάνονται την επικοινωνιακή λειτουργία των λεξιλογικογραμματικών χαρακτηριστικών. Συμμετέχοντας στη διαδικασία «αποδόμησης του κειμένου» οι μικροί μαθητές αποκτούν ένα θεωρητικό υπόβαθρο, μια ορολογία ή αλλιώς τη «μεταγλώσσα» του κάθε κειμενικού είδους, ώστε να μπορούν αργότερα να αναγνωρίζουν εύκολα και να αναπαράγουν τη δομή του, προφορικά και γραπτά, με την κατάλληλη χρήση λεξιλογίου και γραμματικής εντός του συγκεκριμένου επικοινωνιακού πλαισίου που θα τους ζητείται. Στη συνέχεια ασκούνται στον προφορικό λόγο με κατάλληλες ερωτήσεις κατανόησης και με σύντομα κείμενα αναπτύσσουν διαφορετικές εκδοχές. Τέλος μετασχηματίζουν το κείμενο διαφοροποιώντας στοιχεία του επικοινωνιακού πλαισίου καταθέτοντας την άποψή τους στα περιβαλλοντικά προβλήματα που θίγονται. Σε δεύτερο στάδιο οι μαθητές παράγουν δικά τους πρωτότυπα κείμενα ενταγμένα στη θεματική περιοχή που ερευνήθηκε και στο συγκεκριμένο κειμενικό είδος που επεξεργάστηκαν. Το κείμενο των μαθητών συνδέεται πάντα με έναν επικοινωνιακό σκοπό (έχει δηλαδή σκοπό και αποδέκτη). Έτσι τους ζητείται άλλη φορά να συγγράψουν παραμύθι για να το διαβάσουν οι μαθητές της Α τάξης, άλλοτε αφήγημα που θα δημοσιευτεί στην σχολική εφημερίδα, άλλη φορά να καταγράψουν ερωτήσεις για συνέντευξη, άλλοτε να γράψουν ενημερωτική επιστολή προς τους μαθητές της Στ τάξης ή επιστολή που θα σταλεί στο Δήμαρχο της πόλης. Σε τρίτο στάδιο- το πιο σημαντικό στην όλη διαδικασία- γίνεται απόπειρα «επανεξέτασης» (review) και βελτίωσης του πρωτογενούς μαθητικού κειμένου ακολουθώντας την παρακάτω μεθοδολογία. Οι μαθητές εργαζόμενοι σε ομάδες των τριών ή τεσσάρων ατόμων προτρέπονται να ανακοινώνουν στην ομάδα τους τμήματα ή και ολόκληρο το γραπτό τους κείμενο, επιτελώντας μια διπλή λειτουργία: ακούγοντας οι ίδιοι το κείμενό τους εντοπίζουν συντακτικές και λεξιλογικές αστοχίες, ενώ ταυτόχρονα το γραπτό τους αποκτά αποδέκτη, για τον οποίο θα πρέπει να γίνεται κατανοητό και ενδιαφέρον. Βασιζόμενοι στα σχόλια των συμμαθητών τους και τη φθίνουσα καθοδήγηση των εκπαιδευτικών οι μαθητές προχωρούν σε δεύτερη εμπλουτισμένη γραφή του κειμένου τους. Τα βελτιωμένα κείμενα ανακοινώνονται σε ολόκληρη την τάξη, σχολιάζονται, αξιολογούνται κριτικά και δημοσιεύονται. 4. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Η εφαρμογή έγινε σε δείγμα 22 μαθητών της Γ τάξης και 19 μαθητών της Δ τάξης, με 5 και 0 αλλοδαπούς αντίστοιχα. Διήρκησε από το Μάρτιο μέχρι τις αρχές Ιουνίου 2006 και εντάχθηκε στο 714 ΥΠΕΠΘ-Παν/μιο Αιγαίου με την συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης
5 ωρολόγιο πρόγραμμα χρησιμοποιώντας ένα δίωρο Γλώσσας, ένα δίωρο Μελέτης Περιβάλλοντος και μία ώρα Αισθητικής Αγωγής ανά εβδομάδα. Οι μαθητές της Δ τάξης συμμετείχαν για τέταρτη συνεχή χρονιά σε ΣΠΠΕ, ενώ οι μαθητές της Γ για πρώτη φορά. Τα πρώτα κείμενα που αξιοποιήσαμε ήταν αυθεντικά κείμενα βιωματικής αναδιήγησης, τα οποία θεωρούνται τα πλέον κατάλληλα από τη βιβλιογραφία για την ηλικία των μαθητών του δείγματος. Τα κείμενα γράφτηκαν από τους μαθητές, αφού απέκτησαν προσωπική εμπειρία και εργάστηκαν ομαδικά στο πεδίο, που αποτελεί πηγή πολλαπλής έρευνας και άντλησης ποικίλων στοιχείων. Οι μαθητές των δύο τάξεων επιλέγουν ελεύθερα τους συνεργάτες τους. Στη συνέχεια η κάθε ομάδα των δύο ή τριών ατόμων παραλαμβάνει ένα φύλλο εργασίας με οδηγίες για εξειδικευμένη συλλογή στοιχείων από το πεδίο- ασκείται έτσι ο κατευθυντικός λόγος- και αφορούν περιγραφή τοπίου, λήψη δειγμάτων νερού και καταγραφή χαρακτηριστικών του, λήψη δειγμάτων εδάφους, μέτρηση της κοίτης με κορδέλα, μέτρηση περιμέτρου κορμών και προσεγγιστικό υπολογισμό του ύψους, συλλογή δειγμάτων φύλλων και βλαστών, καταγραφή ανθρώπινων επεμβάσεων στο φυσικό τοπίο, καταγραφή ήχων της φύσης. Σε δεύτερο στάδιο εργαζόμενοι στην τάξη κειμενοποιούν τις παρατηρήσεις τους αναδιηγούμενοι τη διαδικασία που ακολούθησαν κατά τη διάρκεια των εργασιών πεδίου (αφηγηματική περιγραφή διαδικασίας) με σκοπό τα κείμενα να ανακοινωθούν στην τάξη. Σε επόμενο δίωρο και κάπως πρώιμα γίνεται μια πρώτη δειλή προσπάθεια συγγραφής επιχειρηματολογικού κειμένου. Ζητάμε από τους μαθητές να γράψουν μια επιστολή σε φίλο τους με σκοπό να τον πείσουν να επισκεφθεί τη συγκεκριμένη ρεματιά. Από τα βιώματά τους ανασύρουν τους λόγους που τους έκαναν να περάσουν όμορφα και τους διατυπώνουν γραπτά με ακρίβεια και σαφήνεια, ώστε ένας υπαρκτός αποδέκτης να πειστεί για την αλήθεια των λεγομένων τους. Τα δομικά στοιχεία της επιστολής τα είχαν διδαχτεί στο μάθημα της Γλώσσας και καθώς το βίωμα ήταν πρόσφατο είχαν το απαραίτητο υλικό, για να συγγράψουν ένα πρωτογενές επιχειρηματολογικό κείμενο. Επόμενο πεδίο έρευνας αποτέλεσε το γειτονικό στο σχολείο ρέμα με στόχο τη διερεύνηση της σχέσης φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος μέσα στην πόλη. Σε κατάλληλα διαμορφωμένα φύλλα εργασίας οι μαθητικές ομάδες καταγράφουν πληροφορίες σε πίνακες, σχεδιαγράμματα ή ερωτηματολόγια με αριθμούς, λέξεις, σύντομες φράσεις ή σχήματα γύρω από: τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά των γεφυριών, τη σύνδεση ή τη διακοπή του αστικού ιστού λόγω του ρέματος, το σχήμα των γεφυριών, την χλωρίδα και πανίδα, τους κινδύνους, τις απόψεις των περιοίκων, τα προβλήματα στο οικοσύστημα του ρέματος. Στη συνέχεια αποκωδικοποιούν τις καταγραμμένες πληροφορίες σε συνεχές κείμενο, συμπληρωμένο με συμπεράσματα και προτάσεις για την επίλυση των προβλημάτων που κατέγραψαν. Στην ενότητα με τα πρότυπα κείμενα ξεκινήσαμε με διασκευές από τα «Άγρια και τα ήμερα του βουνού και του λόγγου» του Στέφανου Γρανίτσα, που τα επεξεργαστήκαμε σαν πραγματολογικάπληροφοριακά. Συγκεκριμένα, θεωρήσαμε παιδαγωγικά αξιοποιήσιμα για την ηλικία των μαθητών μας τα κείμενα αυτά, που δημοσιεύτηκαν σαν χρονογραφήματα σε εφημερίδες της εποχής του και στα οποία ο συγγραφέας περιγράφει γλαφυρά διάφορες συνήθειες από τη ζωή πτηνών και θηλαστικών, έτσι όπως τις προσλαμβάνουν οι άνθρωποι της υπαίθρου αναφερόμενος σε περιστατικά που εντυπωσιάζουν τα παιδιά. Διασκευάσαμε λοιπόν και δώσαμε στους μαθητές μας τρία κείμενα που αναφέρονται στο κουνάβι, στο λαγό και στον αετό. Τα διδάξαμε σαν πραγματολογικά-πληροφοριακά χωρίς ιδιαίτερα εμφανή κάποια υπερδομή, γι αυτό αξιοποιήσαμε την οργάνωση των πληροφοριών σε παραγράφους με σαφή τη θεματική τους. Στόχος μας δεν ήταν η διδασκαλία της υπερδομής των πραγματολογικών αλλά η επαφή των μαθητών με πληροφοριακά κείμενα και η παραγωγή από αυτούς μικρών κειμένων διατύπωσης υποθέσεων, συγγραφής διαλόγου από συνεχή πλάγιο λόγο, ερμηνεία παροιμιών, αιτιολόγηση συμπεριφορών, συσχέτιση καταστάσεων με μύθους ή με τη σύγχρονη ζωή. Στο πρώτο αφηγηματικό κείμενο της Βαλάση «Τα λόγια που φυτρώνουν» ο μύθος ερμηνεύει τη δημιουργία των υδρόφιλων καλαμιών μέσα από το πάθημα του βασιλιά Μίδα. Αφού απολαύσαμε ΥΠΕΠΘ-Παν/μιο Αιγαίου με την συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης 715
6 την ανάγνωση, προσπαθήσαμε να εμπλέξουμε τους μαθητές μας στα αφηγηματικά δρώμενα μέσω της ταύτισής τους με τους ήρωες εφαρμόζοντας διάφορες παιγνιώδεις τεχνικές (Ηλία 2005). Στη συνέχεια εντοπίσαμε τα δομικά στοιχεία της αφήγησης και ζητήσαμε από τους μαθητές της Γ τάξης να συνεχίσουν την ιστορία, γνωρίζοντας ότι μπορούν να προσθέσουν κι άλλους ήρωες με θετική ή αρνητική δράση και να διαμορφώσουν την πλοκή ελεύθερα. Το δεύτερο αφηγηματικό κείμενο ήταν «Το θλιμμένο βασιλόπουλο», όπου ο αρχαίος μύθος ερμηνεύει τη δημιουργία του κυπαρισσιού ως μεταμόρφωση του θλιμμένου βασιλόπουλου Κυπάρισσου, όταν απαρηγόρητο διαπίστωσε ότι σκότωσε στο κυνήγι το αγαπημένο του ελάφι. Εδώ ζητήσαμε από τους μαθητές να τροποποιήσουν την ιστορία μετά από κοινή ομολογία ότι δεν τους άρεσε το λυπητερό της τέλος. Σαν τρίτο αφηγηματικό κείμενο επεξεργαστήκαμε το λαϊκό παραμύθι «Το φτωχό καλό παιδί», που πραγματεύεται την υποδειγματική συμπεριφορά προς τα στοιχεία της φύσης ενός πάμπτωχου μισόγυμνου παιδιού, που φεύγει σε αναζήτηση άλλης μάνας για να του φτιάξει ρουχαλάκια. Σε ανταπόδοση της «οικολογικής» του στάσης, φυτά και ζώα συνεργάζονται και του παρασκευάζουν ένα ζεστό μάλλινο ρουχαλάκι. Εδώ ζητήσαμε από τους μαθητές να ανατρέψουν την ιστορία και τους ρόλους των ηρώων. Οι μαθητές της Δ τάξης στο ίδιο κείμενο συνέγραψαν Περίληψη καθοδηγούμενοι από ερωτήσεις που αναδείκνυαν την υπερδομή της αφήγησης. Σαν περιγραφικά κείμενα τοπίου η Γ τάξη ασχολήθηκε με τρία ταξιδιωτικά από το διαδίκτυο που περιγράφουν καταρράχτες και χειμάρρους και δύο αποσπάσματα από το «Εμένα με νοιάζει» της Γ. Σουρέλη. Σε κανένα δεν ήταν έντονη η υπερδομή ενός ολοκληρωμένου περιγραφικού κειμένου, γι αυτό και διδάξαμε μόνο λεξικογραμματικά χαρακτηριστικά της περιγραφής, δηλ. εικονοποιητικά ουσιαστικά και επίθετα, σχήματα λόγου, ζευγάρια ουσιαστικό-επίθετο. Σε επόμενο δίωρο για την παραγωγή γραπτού κειμένου δόθηκε στους μαθητές ένα σχεδιάγραμμα με τη λογική σειρά της περιγραφής τοπίου (από τη γενική εντύπωση στις λεπτομέρειες), καθόσον τα σχεδιαγράμματα βοηθούν τόσο την οργάνωση των σκέψεων όσο και την παραγωγή ιδεών (Ματσαγγούρας 2001), και τους ζητήσαμε να περιγράψουν ένα από τα τρία διαφορετικά τοπία που είχαν επισκεφθεί. Οι μαθητές της Δ τάξης επεξεργάστηκαν με πιο συστηματικό τρόπο αποσπάσματα με εξειδικευμένη περιγραφή θάλασσας, ουρανού, βράχων, δάσους, βροχής, διάφορων τόπων και διδάχτηκαν τη χρήση επιθέτων και σχημάτων λόγου σαν επανορθωτική διδασκαλία μετά την παταγώδη αποτυχία μιας απόπειρας συγγραφής περιγραφής του τόπου τους που ζητούσε το βιβλίο της Γλώσσας. Στη συνέχεια δώσαμε στους μαθητές δύο μεικτά κείμενα από τα «Ψηλά Βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου, σε συνδυασμό με ένα πολυτροπικό. Σε ένα διδακτικό δίωρο διαβάσαμε και αναλύσαμε το απόσπασμα «Από πού έρχεται το νερό», ένα κείμενο μεικτό με στοιχεία περιγραφής και αφήγησης, στο οποίο ο δασάρχης περιγράφει και εξηγεί στα παιδιά τον κύκλο του νερού στη φύση. Στο κάτω μισό μέρος της σελίδας ακολουθούσε ένα πολυτροπικό κείμενο που αναλύει τα στάδια του κύκλου του νερού γραμμένα με κουκκίδες δίπλα σε εικόνα που δείχνει τα φυσικά αυτά φαινόμενα με την επιστημονική τους ορολογία. Για την παραγωγή γραπτού κειμένου δόθηκε στους μαθητές ξεχωριστή σελίδα με τέσσερις διαδοχικές εικόνες με την εικονογραφημένη ιστορία μιας σταγόνας από τη στιγμή που εξατμίζεται από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι την επιστροφή της (υλικό από το φάκελο της WWF) και τους ζητήθηκε να αφηγηθούν σε πρώτο πρόσωπο τις περιπέτειες της σταγόνας και ταυτόχρονα να περιγράφουν τα τοπία που συναντά στην περιπλάνησή της συγγράφοντας έτσι τον κύκλο του νερού σαν παραμύθι. Η τεχνική αυτή της καθοδηγούμενης αφήγησης με τη χρήση εικόνων ενδείκνυται από τη βιβλιογραφία για μη ώριμους συγγραφείς (Ματσαγγούρας 2001, Παπαχρίστος 1999). Το κίνητρο αυτή τη φορά ήταν ότι τα καλύτερα κείμενα θα διαβαστούν στη γιορτή και όλα μαζί θα εκδοθούν σε βιβλίο. Το δεύτερο μεικτό κείμενο από τα Ψηλά Βουνά ήταν το απόσπασμα «Ο χείμαρρος», στο οποίο ο δασάρχης συγκρίνει τη δύναμη του νερού με των αγρίων θηρίων, για να αναπτύξει με επιχειρήματα το ρόλο του δέντρου για τη ανάσχεση της διαβρωτικής δύναμης του νερού. Το μεικτό αυτό κείμενο μέχρι τη μέση ακολουθεί έναν αφηγηματικό άξονα, ενώ παράλληλα περιγράφει στοιχεία της φύσης και ταυτόχρονα δίνει πληροφορίες για φυσικά φαινόμενα αναπτύσσοντας επιχειρήματα για να υποστηρίξει την άποψή του. Μετά την αποδόμηση του κειμένου δόθηκε έμφαση στον εντοπισμό των επιχειρημάτων, που χρησιμοποιεί ο δασάρχης. Εξηγήσαμε την έννοια επιχείρημα, εντοπίσαμε τα λεξιλογικά χαρακτηριστικά με τα οποία αυτό αναπτύσσεται, καταγράψαμε συνώνυμά τους σε 716 ΥΠΕΠΘ-Παν/μιο Αιγαίου με την συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης
7 καταλόγους. Στη συνέχεια ζητήσαμε από τους μικρούς συγγραφείς να γράψουν επιστολή στους μαθητές της ΣΤ με στόχο να τους εξηγούν τη δύναμη του νερού και την αξία του δέντρου χρησιμοποιώντας το λεξιλογικό υλικό που καταλογογραφήσαμε. Για να οργανώσουν οι μικροί μαθητές τα όσα έμαθαν για τα ρέματα, δημιουργήσαμε ένα κείμενο ανάλυσης εννοιών. Στην αρχή δίνεται ο ορισμός του ρέματος (έννοια γένους) και τα μέρη του (δευτερογενείς έννοιες), αναπτύσσεται η έννοια του υδρογραφικού δικτύου (παράγωγη έννοια) και των μερών του, στη συνέχεια η σχέση των ρεμάτων με τις πόλεις και τους αποδέκτες (συσχετισμοί εννοιών) και αναφέρονται οι ωφέλειες από την ύπαρξη των ρεμάτων (συσχετισμοί εννοιών). Καταγράφονται τα προβλήματα που δημιουργούνται από τις ανθρώπινες επεμβάσεις στα ρέματα και στο τέλος αναφέρονται τα αντιπλημμυρικά έργα και αναλύεται η εκτροπή. Από τους μαθητές καταρχήν ζητάμε να τιτλοδοτήσουν τις παραγράφους εργαζόμενοι ομαδοσυνεργατικά και στη συνέχεια να συμπληρώσουν έναν εννοιολογικό χάρτη, που ξεκινάει από την έννοια ρέμα σχηματίζοντας παραγωγικά τις επιμέρους έννοιες και τους συσχετισμούς μεταξύ τους, που δηλώνονται με τις φράσεις «είναι», «συγκεντρώνει», «προσφέρει» κλπ. Δανειστήκαμε κι άλλο ένα κείμενο ανάλυσης εννοιών από το καινούριο βιβλίο Μελέτης Περιβάλλοντος της Δ με τις έννοιες οικοσύστημα, βιότοπος, τροφική αλυσίδα κλπ, τις οποίες συσχέτισαν πάνω στον εννοιολογικό χάρτη. Σαν τελευταία εργασία της σειράς δημιούργησαν ένα λεξικό οικολογικών εννοιών από τα δύο κείμενα γραμμένων σε αλφαβητική σειρά δίνοντας σε καθεμιά τον ορισμό της. Για να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με ένα πολυτροπικό κείμενο αξιοποιήσαμε το κείμενο ανάλυσης εννοιών, που μας έδωσε η υπεύθυνη αρχαιολόγος του Αρχαιολογικού Μουσείου Μεγάρων, με πληροφορίες για την οχύρωση μιας πόλης, και τη σχέση των τειχών των Μεγάρων με δύο κύρια ρέματα. Επειδή το ρηματικό κείμενο θα ήταν δύσκολο να γίνει κατανοητό από μαθητές Γ και Δ τάξης, το τεμαχίσαμε και το συμπληρώσαμε με εικόνες-σκίτσα και ανάλογες γραπτές εργασίες κατανόησης, συμπλήρωσης προτάσεων ορισμού, αντιστοίχησης εννοιών με τη σημασία τους, αντιστοίχησης λέξεων του κειμένου με σημεία του σκίτσου, διευκρίνισης εννοιών και παραγωγής λέξεων, προσδιορισμού στοιχείων πάνω στο χάρτη. Αντλήσαμε από το διαδίκτυο άρθρα- αυθεντικά κείμενα προβληματικής κατάστασης-, που αναφέρονται σε μπαζώματα, πλημμύρες, ρύπανση ρεμάτων κλπ. Με την καθοδήγηση συγκεκριμένων ερωτήσεων οι μαθητές εντοπίζουν ανθρώπινες παρεμβάσεις και τα προβλήματα που αυτές δημιουργούν. Διαπιστώνουν ή κάνουν υποθέσεις για τις αιτίες, διατυπώνουν δύο έως τρεις προτάσεις ανά ομάδα για τη λύση των προβλημάτων και ψηφίζουν την καλύτερη, ώστε να ασκηθεί η διατύπωση κρίσεων και η επιχειρηματολογία. Στη συνέχεια γίνεται συσχετισμός με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η πόλη των Μεγάρων από τις επεμβάσεις στα ρέματα. Με φυσικό τρόπο ακολουθεί η συγγραφή επιστολής στο Δήμαρχο της πόλης με διττό περιεχόμενο και οργάνωση. Αφενός καταγραφή των προβλημάτων, διαπίστωση των αιτίων και διατύπωση προτάσεων και αφετέρου επιχειρηματολογία, για να πείσουν. Άλλες παιγνιώδεις γλωσσικές δραστηριότητες ευχάριστες για τους μικρούς μαθητές ήταν η σχεδίαση πινακίδων με συνθήματα για την αξία των ρεμάτων ή τους κινδύνους γύρω από το ρέμα του σχολείου και η δημιουργία ακροστιχίδων, σταυρόλεξων και κρυπτόλεξων. 5. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ- ΣΥΖΗΤΗΣΗ- ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η ανάλυση και αξιολόγηση των γραπτών αποτελεσμάτων βασίστηκε σε ποιοτικά κριτήρια, όπως το επίπεδο λόγου των κειμένων, η πρωτοτυπία στις ιδέες αλλά και η σωστή οργάνωση της υπερδομής και η χρήση των κατάλληλων εκφραστικών μέσων βάσει αντίστοιχων κειμενικών δεικτών. Συγκεκριμένα, στα κείμενα βιωματικής αναδιήγησης οι μαθητές ακολούθησαν σωστά το χρονικό άξονα χρησιμοποιώντας χρονικά επιρρήματα και συνδέσμους, για να δείξουν την αλληλουχία των γεγονότων και ταυτόχρονα ποικιλία ουσιαστικών, για να δείξουν τα εργαλεία που χρησιμοποίησαν ΥΠΕΠΘ-Παν/μιο Αιγαίου με την συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης 717
8 ή τα σημεία απ τα οποία συνέλεξαν τις πληροφορίες τους. Κατά τη δεύτερη γραφή εμπλουτίζουν τα κείμενά τους με νέα στοιχεία ή διορθώνουν τυχόν ανακολουθίες στην χρονική αλληλουχία των περιγραφόμενων ενεργειών τους και επαναλήψεις κοινότυπων λέξεων (μετά, έκανα κλπ.). Η επιστολή στο φίλο τους ήταν σε πολύ καλό επίπεδο από πλευράς οργάνωσης της πληροφορίας και ευρηματικότητας επιχειρημάτων. Υπήρξε μαθήτρια της Γ τάξης, που έγραψε κείμενο δύο σελίδων με ποικιλία επιχειρημάτων και σύνθετων προτάσεων. Στα πραγματολογικά οι περισσότεροι μαθητές χρησιμοποίησαν καθυπόταξη σύνταξη με αιτιολογικές, χρονικές, ειδικές και αναφορικές προτάσεις αναπαράγοντας δημιουργικά τις πληροφορίες του κειμένου. Η βελτίωση έγινε σε επίπεδο σύνταξης και ακριβολογίας των λέξεων. Με τα αφηγηματικά κείμενα απελευθερώθηκε η φαντασία τους και διατύπωσαν πολλές εκδοχές με διακειμενικές προεκτάσεις (άθλοι του Ηρακλή, Κοκκινοσκουφίτσα, Πινόκιο, Ασκληπιός). Τα κείμενα πρώτης γραφής ακολουθούσαν σε ικανοποιητικό επίπεδο την αφηγηματική δομή ως προς την οργάνωση των πληροφοριών και την ανάπτυξη των δομικών στοιχείων. Η βελτίωση επικεντρώθηκε στην οργάνωση των δομικών στοιχείων και στα λεξιλογικο-συντακτικά χαρακτηριστικά. Το κείμενο δεύτερης γραφής εμπλουτίστηκε με διαλόγους και δευτερεύουσες προτάσεις. Ειδικά, στο κείμενο με την ανατροπή μέχρι ένα σημείο έγινε μια απλή γραπτή άσκηση μίμησης προτύπου κειμένου, ακολουθώντας το μοτίβο του προτύπου, με τη σειρά των ηρώων και τους διαλόγους μεταξύ τους γραμμένους αντίστροφα. Εκεί που απελευθερώθηκε η φαντασία των μαθητών ήταν στην τελική τιμωρία που επιβλήθηκε από όλα μαζί τα στοιχεία της φύσης στο φτωχό «κακό» παιδί για την «αντι-οικολογική» του συμπεριφορά. Ενώ στην τροποποίηση ή στην ανατροπή της ιστορίας ζητάμε την απελευθέρωση της φαντασίας, τη δημιουργικότητα, την πρωτοτυπία και τον εμπλουτισμό του κειμένου, στην Περίληψη λειτουργεί η κριτική σκέψη για την επιλογή των κύριων σημείων, τους πολλαπλούς μετασχηματισμούς, τις αναγωγές σε έννοιες γένους, τις λογικές κρίσεις. Επειδή επιστρατεύονται γνωστικές, μεταγνωστικές και γλωσσικές δεξιότητες (Ματσαγγούρας 2001), οι μικροί μαθητές έχουν πολλαπλά οφέλη. Η τεχνική της αφηγηματικής υπερδομής, που χρησιμοποιήσαμε, ήταν πλήρως αποτελεσματική για την συγγραφή πετυχημένης περίληψης. Τη χρήση σχεδιαγράμματος οι μαθητές των δύο τάξεων είχαν διδαχτεί και σε προηγούμενα περιγραφικά θέματα (περιγραφή της τάξης, του δωματίου τους). Έτσι βάδιζαν με αυτοπεποίθηση βάσει του σχεδιαγράμματος, το οποίο προσάρμοζαν για να παράγουν και να οργανώσουν τις ιδέες τους. Σε κάθε βήμα είχαν βοηθό που τον ρωτούσαν «τι κάνω τώρα;» Τα κείμενα πρώτης γραφής ξεπέρασαν τις 200 λέξεις και ήταν σωστά οργανωμένα σε παραγράφους. Πολλά όμως απ τα κείμενα της Γ ξέφευγαν εύκολα από την περιγραφή τοπίου και κατέφευγαν στη βιωματική αναδιήγηση των όσων είδαν, άκουσαν, μύρισαν βάζοντας τον εαυτό τους κεντρικό ήρωα της αφήγησης. Αυτό δείχνει ότι οι μαθητές της Γ τάξης δεν είναι αρκετά ώριμοι να εσωτερικεύσουν τη δομή της περιγραφής και την χρήση απρόσωπων εκφράσεων με τα ρήματα «είναι» και «έχει», με τα οποία κυρίως η περιγραφή εκφράζεται. Μπορούν όμως κάλλιστα να ανταποκριθούν σε ικανοποιητικό βαθμό μετά από συστηματική διδασκαλία. Τα κείμενα δεύτερης γραφής της Δ ήταν «γοητευτικά» τόσο για τον πλούτο και την ποικιλία των σχημάτων λόγου που χρησιμοποίησαν όσο και για το θάρρος να τολμήσουν κάτι πρωτόγνωρο γι αυτούς. Βέβαια, δεν έλειψαν αταίριαστες υπερβολές, προσωποποιήσεις και μεταφορές, αλλά είχε γίνει το πρώτο βήμα για τον εμπλουτισμό των εκφραστικών τους μέσων. Στο μεικτό κείμενο για τον «Κύκλο του νερού σαν παραμύθι» με ομαδική συζήτηση έδωσαν όνομα στην ηρωίδα παράγοντας συγγενικές λέξεις από τη λέξη «σταγόνα» και επώνυμο ανάλογα με την καταγωγή της. Με το γλωσσοπλαστικό αυτό παιχνίδι αφενός συνειδητοποίησαν πόσο εύκολα μπορούν να παράγουν καινούριες λέξεις και αφετέρου ανέβηκε το κέφι τους, ενώ ταυτόχρονα ταυτίστηκαν με το πρόσωπο της ιστορίας μαρτυρώντας τον εγωκεντρισμό που ακόμα υπάρχει σ αυτή την ηλικία. Τα κείμενα πρώτης και δεύτερης γραφής μάς έδειξαν ότι οι μικροί συγγραφείς αντιμετώπιζαν πλέον τη συγγραφή των κειμένων τους με φαντασία και περισσότερη 718 ΥΠΕΠΘ-Παν/μιο Αιγαίου με την συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης
9 ωριμότητα. Ακολούθησαν την εξέλιξη της εικονογραφημένης ιστορίας συνειδητοποιώντας ότι κάθε εικόνα αντιστοιχεί σε μία παράγραφο, ακολούθησαν τον χρονικό άξονα της αφήγησης χρησιμοποιώντας χρονικά επιρρήματα και συνδέσμους, χρησιμοποίησαν σωστά τον αφηγηματικό χρόνο και τα λεξιλογικογραμματικά στοιχεία της περιγραφής. Η χρήση των επιθέτων ήταν λίγο περιορισμένη ίσως γιατί νόμισαν ότι δεν χρειάζεται να γράψουν πολλές λεπτομέρειες τη στιγμή που το κείμενό τους συνοδεύεται από την εικόνα. Οι επιστολές ακολουθούν τη σωστή φόρμα με την προσφώνηση του αποδέκτη στην αρχή και τον σκοπό για τον οποίο του γράφουν. Εδώ διδάσκονται και την προσαρμογή του ύφους ανάλογα με τον αποδέκτη. Με άλλες εκφράσεις, πιο οικείες, αναφέρονται στους μαθητές της Στ - δεν παραλείπουν να δώσουν συμβουλές για την πρόοδό τους στο Γυμνάσιο- με διαφορετικό, πιο επίσημο ύφος, στο Δήμαρχο της πόλης. Στη συνέχεια αναπτύσσουν τα επιχειρήματά τους και τελειώνουν με ευχές είτε να αγαπήσουν τη φύση όσο κι εκείνοι είτε να λυθούν τα προβλήματα. Οι ορισμοί είναι σημαντικά κείμενα γενικά για τη γλωσσική καλλιέργεια. Ειδικά στην περιβαλλοντική αγωγή κατέχουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο, γιατί αυτή είναι πεδίο διεπιστημονικό και στις επιστήμες οι έννοιες έχουν βαρύνουσα σημασία. Είναι, λοιπόν, απαραίτητο να διακρίνονται για τη σαφήνεια και την ακριβολογία της διατύπωσης. Με τέτοια κείμενα εισάγουμε τους μικρούς μαθητές σε επιστημονικές λογικές πράξεις. Στο πολυτροπικό κείμενο για τα αρχαία τείχη διαπιστώσαμε ότι η παράθεση εικόνων βοηθάει τη μαθησιακή διαδικασία, αφού η εικόνα οπτικοποιεί το κείμενο και το καθιστά πιο εύληπτο. Η γνώση παράγεται σταδιακά με τις εργασίες κατανόησης σε συσχετισμό με τις εικόνες. Για άλλη μια φορά διαπιστώνουν ότι δεν υπάρχουν μόνο κείμενα που τους εξάπτουν την φαντασία αλλά και κείμενα με επιστημονική ορολογία που απαιτούν από αυτούς την ανάπτυξη ανώτερων νοητικών λειτουργιών. Ανταποκρίνονται θετικά ακόμα και σε αυτά τα κείμενα, γιατί παίζουν λειτουργικό ρόλο στη ζωή τους, αφού συνδέονται με θέματα οικεία που τα έχουν αναλύσει από άλλες σκοπιές. Με τα γλωσσικά παιχνίδια (ακροστιχίδες, σταυρόλεξα), που περιέχουν ταυτόχρονα το στοιχείο της συγκάλυψης και το στοιχείο της ανακάλυψης, ασκήθηκαν αφενός στην ομαδική εργασία διατύπωσης συγκαλυμμένων ορισμών των εννοιών που γνώρισαν μέσα από το πρόγραμμα και αφετέρου στην αποκωδικοποίηση των γρίφων που δημιούργησε κάποια άλλη ομάδα. Για την επιτυχία μιας ακροστιχίδας κριτής είναι η ομάδα που καλείται να την αποκωδικοποιήσει. Η δυσκολία της ομάδας στην κατανόηση του ορισμού των λέξεων ή φράσεων οδηγεί στη βελτίωση διατύπωσης των εννοιών, για να επιτευχθεί όχι η νίκη αλλά η επικοινωνία. Ο προβληματισμός μας για το αν αυτή η προσέγγιση είχε πετύχει το στόχο της- τον περιβαλλοντικό γραμματισμό των μαθητών μας- ήταν ζωηρός μέχρι την ημέρα που η Κατερίνα, μαθήτρια της Δ με λογοτεχνικό ταλέντο, έφερε στο σχολείο γραμμένο απ αυτήν ένα μονόπρακτο σε τρεις σκηνές. Οι ήρωες ήταν φυτά και πουλιά που ζουν σε ρέμα και μια τάξη παιδιών που έρχεται να κάνει εκεί τις «εργασίες» της. Το σενάριο διαπραγματευόταν τον αντίκτυπο που έχουν στο φυσικό περιβάλλον οι ανθρώπινες ενέργειες. Το θεατρικό μοιράστηκε σε φωτοτυπίες στην τάξη και όλοι μπορούσαν να παρέμβουν και να συμπληρώσουν λόγια ή ακόμα και ήρωες με την αβίαστη συναίνεση της συγγραφέως. Με την ομαδική δουλειά και τις ιδέες όλων των συμμαθητών το κείμενο της μιάμισης σελίδας έγινε ολοκληρωμένο θεατρικό τριών σελίδων, που έκλεινε με τραγούδι γραμμένο απ την ίδια μαθήτρια πάνω στο μουσικό μοτίβο του τραγουδιού «Μες στο μουσείο» από τη συλλογή της Λιλιπούπολης. Στην τελική μορφή του παρουσιάστηκε στη γιορτή. Σε συνέχεια του θεατρικού της Δ, η Γ τάξη επιχείρησε να γράψει ένα ομαδικό θεατρικό. Η πλοκή διαμορφώθηκε μέσα στην τάξη με ομαδική συζήτηση και καταγράφηκε από τη δασκάλα. Το σενάριο αναφερόταν στη δράση μιας ομάδας παιδιών, που, σε συνεργασία με πουλιά και ζώα, αποφάσισαν να παρέμβουν για να σώσουν το ρέμα της πόλης τους που κινδύνευε από το μπάζωμα και την ανέγερση εργοστασίου από κάποιους επιχειρηματίες. Με σαφώς διατυπωμένα επιχειρήματα προσπαθούν χωρίς επιτυχία να μεταπείσουν τους επιχειρηματίες για τη λανθασμένη ΥΠΕΠΘ-Παν/μιο Αιγαίου με την συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης 719
10 επιλογή τους. Το αποτέλεσμα ήταν να επιβεβαιωθούν τα λόγια των παιδιών εξαιτίας της φυσικής καταστροφής που προκάλεσε μια ξαφνική πλημμύρα. Διαπιστώσαμε έτσι ότι ακόμη και οι μαθητές της Γ έχουν κατανοήσει σε μεγάλο βαθμό τις έννοιες τις σχετικές με την αξία των ρεμάτων και τις επιπτώσεις από τις ανθρώπινες επεμβάσεις και μπορούν να διατυπώνουν επιχειρήματα για να υποστηρίζουν τη γνώμη τους. Οι μαθητές επέλεξαν και τους ρόλους τουςπαιδιά, πουλιά, ζώα, επιχειρηματίες, μηχανικός. Στη συνέχεια καταγράφηκαν οι διάλογοι του κειμένου με ρόλο για κάθε μαθητή μετά από θεατρικό παιχνίδι που έγινε στην τάξη. Δεύτερη μαθήτρια της Δ εμπνεύστηκε ένα τραγουδάκι με διάλογο ενός ρέματος με ένα παιδάκι πάνω σε γνωστό μουσικό μοτίβο, το οποίο έπαιξε και τραγούδησε στην εκδήλωση παρουσίασης. Τα τελευταία γεγονότα αποτέλεσαν και την τελική αξιολόγηση του προγράμματος και της προσέγγισης που ακολουθήσαμε. Η όλη διαδικασία βοήθησε στην επίτευξη των στόχων του περιβαλλοντικού γραμματισμού, που είναι μεν μακροπρόθεσμοι αλλά μπορούν να αποδώσουν και άμεσα αποτελέσματα. Με παιγνιώδη τρόπο απελευθερώθηκε η φαντασία των μαθητών, διαμορφώθηκε ένα είδος επικοινωνίας με το συγκείμενο, ώστε να αναζητούν πια οικολογικά μηνύματα στα κείμενα που συναντούν στον κοινωνικό τους περίγυρο και να πετυχαίνουν μια άλλη ανάγνωση της λογοτεχνίας. Έμαθαν να κατανοούν και να παράγουν διάφορα είδη κειμένων, να ερμηνεύουν προβλήματα του περιβάλλοντός τους και να αναζητούν τρόπους λύσης, να διατυπώνουν επιχειρήματα για να υποστηρίξουν την άποψή τους. 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ο στόχος της απόπειρας αυτής ήταν να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές περιβαλλοντικά μέσω της επαφής τους με όσο το δυνατόν περισσότερα είδη κειμένων. Μετά από την τρίμηνη εφαρμογή διαπιστώσαμε ότι, ως προς την κατανόηση, σε κανένα είδος κειμένου δεν συνάντησαν δυσκολίες, αφού σε όλα έγινε συστηματική διδασκαλία της υπερδομής σύμφωνα με τις αρχές της κειμενοκεντρικής προσέγγισης. Όλα τα κείμενα παρουσίασαν ενδιαφέρον στην μεγάλη πλειοψηφία των μαθητών, γιατί άλλα αφορούσαν πτυχές της καθημερινής τους ζωής και κοινωνικά προβλήματα και άλλα εξήπταν τη φαντασία τους και τους ενέπλεκαν στην εξέλιξή τους. Η παραγωγή γραπτού λόγου τα συνεπήρε, γιατί είδαν πόσο εύκολα μπορούν να παράγουν κείμενα αν γνωρίζουν πώς να οργανώσουν το λόγο τους και αν διαθέτουν το κατάλληλο λεξιλογικογραμματικό υλικό. Η διαδικασία της βελτίωσης με τη φθίνουσα καθοδήγησή μας (Κουλουμπαρίτση 2003) σταδιακά έγινε προσωπική τους υπόθεση και στο τέλος κατόρθωναν με ελάχιστες παρεμβάσεις από εμάς να αναδιατυπώνουν και να εμπλουτίζουν το γραπτό κείμενό τους. Η συμμετοχή της ομάδας στη βελτίωση του γραπτού αποδείχτηκε πολύ χρήσιμη και αποτελεσματική. Ο ρόλος του πραγματικού αποδέκτη συνέβαλε σημαντικά τόσο κατά το συγγραφικό όσο και κατά το μετασυγγραφικό στάδιο. Η παρουσίαση των εργασιών στην τάξη επιφόρτισε την κάθε ομάδα με πρόσθετη σοβαρότητα στην επεξεργασία των κειμένων της. Ταυτόχρονα οι υπόλοιπες ομάδες ανάπτυξαν λειτουργίες της κριτικής σκέψης με τη διατύπωση αποριών και κρίσεων. Οι τεχνικές καθοδήγησης του γραπτού λόγου (σχεδιαγράμματα, εικόνες) συντέλεσαν αποτελεσματικά στην παραγωγή πλούσιου και οργανωμένου κειμένου. Η εννοιοκεντρική προσέγγιση άνοιξε νέους ορίζοντες στην αντίληψη των μικρών μαθητών για τον κόσμο που υπάρχει γύρω τους και έφερε τη σχολική γνώση κοντά στην πραγματικότητα. Από όλη αυτή την προσπάθεια και βάσει των συμπερασμάτων έχουμε να προτείνουμε ως αποτελεσματική πρακτική για τον περιβαλλοντικό γραμματισμό των μαθητών τις αρχές της κειμενοκεντρικής προσέγγισης, επειδή φέρνουν τους μαθητές σε επαφή με διάφορα κειμενικά είδη, που λεκτικοποιούν περιστάσεις επικοινωνίας και συνδέουν τη σχολική γνώση με την καθημερινή ζωή. Μέσα στο σχεδιασμό ενός ΣΠΠΕ, που είναι έντονα διαθεματικό και διεπιστημονικό, μπορούν να ενταχθούν αποτελεσματικά τεχνικές γραμματισμού με βάση τα κειμενικά είδη, επειδή αφενός συνάδουν με τις αρχές και τους στόχους της Π.Ε. και αφετέρου δημιουργούν ένα πλαίσιο ενιαιοποιημένης προσέγγισης της γνώσης, ζητούμενο του σύγχρονου σχολείου (Ματσαγγ. 2003). 720 ΥΠΕΠΘ-Παν/μιο Αιγαίου με την συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης
11 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Kalantzis Μ. & Cope B., Πολυγραμματισμοί, (μετάφραση Νίκος Γεωργίου). Ανασύρθηκε στις 5 Ιουλίου 2006 από: 2. WWF, Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (εκπαιδευτικό πακέτο), Ίδρυμα Μποδοσάκη, Αθήνα 3. Βαλάση Ζ. (2002), Ο κήπος των μεταμορφώσεων, Κέδρος, Αθήνα 4. Βοηθός Σχεδιασμού ΣΠΠΕ, ανασύρθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2005 από: 5. Γεωργόπουλος Α.Δ. (επιμ.) (2006), Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Gutenberg, Αθήνα 6. Γρανίτσα Σ. (1997) «Τα Άγρια και τα ήμερα του βουνού και του λόγγου», Εστία, Αθήνα 7. Γρηγοριάδου-Σουρέλη Γ. (1989), Εμένα με νοιάζει, Πατάκης, Αθήνα 8. Δενδρινού B., Η διδασκαλία της μητρικής γλώσσας. Ανασύρθηκε στις 8 Ιουλίου 2006 από: 9. Ηλία Ε., Ματσαγγούρας Η. (2005), Από το παιχνίδι στο λόγο: παραγωγή κειμένων μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες, στο Έρευνα και Πρακτική του Γραμματισμού, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 10. Ιντζίδης Ε., Καραντζόλα Ε., Σχέση κειμένου, διαγράμματος, φωτογραφίας: Μια διδακτική δοκιμή, Ανασύρθηκε στις 24 Ιουλίου 2006 από: Ιορδανίδου Α., Φτερνιάτη Α. (2000), Επικοινωνιακές διδακτικές προτάσεις για το γλωσσικό μάθημα στο δημοτικό σχολείο, Πατάκης, Αθήνα 12. Καλαϊτζίδης Δ. & Ουζούνης Κ. (2000), Περιβ. Εκπαίδευση: Θεωρία και Πράξη, Σπανίδης, Ξάνθη 13. Κέκια Αι., Παιδαγωγική του γραμματισμού με βάση τα κειμενικά είδη: Μία εναλλακτική πρόταση για τη γλωσσική αγωγή στη σχολική εκπαίδευση, ανασύρθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2006 από: Κόκκοτας Π., Αλεξόπουλος Δ., Μαλαμίτσα Α., κλπ (2006), Μελέτη Περιβάλλοντος Γ Δημοτικού, Βιβλίο Δασκάλου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 15. Κουλουμπαρίτση Α. (2003) Η κατανόηση στο Αναλυτικό Πρόγραμμα, στα Σχολικά Βιβλία και στη Διδακτική Πράξη, Γρηγόρης, Αθήνα 16. Ματσαγγούρας Η. (2003), Η Διαθεματικότητα στη σχολική γνώση, Γρηγόρης, Αθήνα 17. Ματσαγγούρας Η. (2001) Κειμενοκεντρική προσέγγιση του γραπτού λόγου, Γρηγόρης, Αθήνα 18. Μέγας Γ. (1994), Ελληνικά παραμύθια, (συλλογή), Τ. Α και Β, Εστία, Αθήνα 19. Παπαντωνίου Ζ. (2005), Τα ψηλά βουνά, Εστία, Αθήνα 20. Παπαχρίστος Β., Μάνδαλος Λ. (1999), Η διδασκαλία του Σκέφτομαι και γράφω, Προοπτική, Αθήνα 21. Ροντάρι Τζάνι (2001), Γραμματική της Φαντασίας, Μεταίχμιο, Αθήνα 22. Χαραλαμπόπουλος Α., Η στροφή προς την επικοινωνιακή προσέγγιση για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ανασύρθηκε στις 29 Ιουνίου 2006 από: Χατζησαββίδη Σ., Η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στο πλαίσιο των πολυγραμματισμών. Ανασύρθηκε στις 24 Ιουλίου 2006 από: Χοντολίδου Ε. Εισαγωγή στην έννοια της πολυτροπικότητας. Ανασύρθηκε στις 26 Ιουλίου 2006 από: Χρυσαφίδης Κ. (2005), Βιωματική-Επικοινωνιακή Διδασκαλία-Η εισαγωγή της μεθόδου Project στο σχολείο, Gutenberg, Αθήνα ΥΠΕΠΘ-Παν/μιο Αιγαίου με την συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης 721
Η παρακμή του εργατικού κινήματος είναι μια διαδικασία που έχει ήδη διαρκέσει. πολλά χρόνια, τώρα ζούμε τα επεισόδια του τέλους της.
Η παρακμή του εργατικού κινήματος είναι μια διαδικασία που έχει ήδη διαρκέσει πολλά χρόνια, τώρα ζούμε τα επεισόδια του τέλους της. 1 / 7 Αυτή η διαδικασία, φυσικά, δεν ήταν μια ευθεία πορεία από την ακμή
Διαβάστε περισσότεραΣύμβαση για την πρόσληψη, τοποθέτηση και τις συνθήκες εργασίας των εργαζόμενων μεταναστών, 1939, Νο. 66 1
Σύμβαση για την πρόσληψη, τοποθέτηση και τις συνθήκες εργασίας των εργαζόμενων μεταναστών, 1939, Νο. 66 1 Υιοθετήθηκε την 28η Ιουνίου 1939 από τη Γενική Συνδιάσκεψη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας κατά
Διαβάστε περισσότεραΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Π.Σ.Ε.Υ. - Ν.Π.Δ.Δ. ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Π.Σ.Ε.Υ.-Ν.Π.Δ.Δ. ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΑΘΗΝΑ 2015 1 Πίνακας περιεχομένων
Διαβάστε περισσότερα«Φιλολογικό» Φροντιστήριο Επαναληπτικό διαγώνισμα στη Νεοελληνική Γλώσσα. Ενδεικτικές απαντήσεις. Περιθωριοποίηση μαθητών από μαθητές!
«Φιλολογικό» Φροντιστήριο Επαναληπτικό διαγώνισμα στη Νεοελληνική Γλώσσα Ενδεικτικές απαντήσεις Περιθωριοποίηση μαθητών από μαθητές! Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου που σας δίνεται (λέξεις 100-120).
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ A1. Με αυτά λοιπόν τα μέσα εφοδιασμένοι οι άνθρωποι κατοικούσαν στην αρχή διασκορπισμένοι, πόλεις όμως δεν υπήρχαν κατασπαράσσονταν λοιπόν από τα θηρία, γιατί ήταν από
Διαβάστε περισσότεραΕπαρχιακός Γραμματέας Λ/κας-Αμ/στου ΠΟΑ Αγροτικής
Πρόεδρος Αίγλη Παντελάκη Γενική Διευθύντρια Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος Αντιπρόεδρος Χάρης Ζαννετής Πρώτος Λειτουργός Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος Μέλη Χρίστος Κουρτελλάρης
Διαβάστε περισσότεραΗ Φυσική με Πειράματα
Α Γυμνασίου Η Φυσική με Πειράματα Πρόγραμμα Σπουδών Περιγραφή Το μάθημα της Φυσικής, η "Φυσική με Πειράματα", στην πρώτη τάξη του Γυμνασίου προβλέπεται να διδάσκεται μία ώρα την εβδομάδα, στην τάξη ή στο
Διαβάστε περισσότεραΑξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Τρίτο Έτος Αξιολόγησης
Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Τρίτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούνιος 2011) 1. Ταυτότητα της Έρευνας Το πρόγραμμα Αλφαβητισμός, που λειτουργεί κάτω από την εποπτεία της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής
Διαβάστε περισσότεραΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 13 Α' ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897 ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 13 Α' ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897 ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ Του Βασίλη Γούναρη 19 1. Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΗΤΤΑΣ ΤΟΥ 1897 21 η ηττα και η συνθηκολογηση οι συνεπειες της ηττας εξελιξεις και
Διαβάστε περισσότεραΟ Οδικός Χάρτης για την Ελλάδα της δημιουργίας
Ο Οδικός Χάρτης για την Ελλάδα της δημιουργίας Από την κρίση και τα ελλείμματα στην ανάπτυξη και την κοινωνική δικαιοσύνη ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Α. Αντιμέτωποι με την κρίση: τα πρώτα βήματα για τη σωτηρία
Διαβάστε περισσότεραΣημειώσεις Κληρονομικού Δικαίου
Σημειώσεις Κληρονομικού Δικαίου ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Κληρονομικό Δίκαιο -> ρυθμίζει τις έννομες σχέσεις του ατόμου μετά το θάνατό του και ιδίως στην τύχη της περιουσίας του. Καταλαμβάνει το πέμπτο βιβλίο του ΑΚ
Διαβάστε περισσότεραΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844. Εξώφυλλο του Συντάγµατος του 1844 (Βιβλιοθήκη Βουλής των
ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844 Το Σύνταγµα του 1844 αποτελείται από 107 άρθρα, κατανεµηµένα στα εξής δώδεκα µέρη: Περί Θρησκείας, Περί του δηµοσίου δικαίου των Ελλήνων, Περί συντάξεως της πολιτείας, Περί του Βασιλέως,
Διαβάστε περισσότεραΕθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Σημειώσεις με θέμα «Πιστωτικοί Τίτλοι» Πιστωτικοί τίτλοι καλούνται τα έγγραφα εκείνα με τα οποία αποδεικνύεται τόσο η ύπαρξη της
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Κυριακή 4 Μαρτίου 2012 Α. α) η απάντηση βρίσκεται στη σχολικό βιβλίο: Εισαγωγή των «Ποιημάτων για την Ποίηση», σελίδες
Διαβάστε περισσότεραΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ. sep4u.gr
Δ. Προγράμματα Σπουδών Στην ενότητα αυτή το Ίδρυμα καλείται να αναλύσει κριτικά και να αξιολογήσει την ποιότητα των προγραμμάτων σπουδών (προπτυχιακών, μεταπτυχιακών και διδακτορικών), λαμβάνοντας υπ όψη
Διαβάστε περισσότεραΕ.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3638, 27/9/2002
Ο περί Εμπορικής Ναυτιλίας (Ελάχιστες Προδιαγραφές Ιατρικής Περίθαλψης στα Πλοία) Νόμος του 2002 εκδίδεται με δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας σύμφωνα με το Άρθρο 52 του Συντάγματος.
Διαβάστε περισσότεραΔράση 1.2. Υλοτομία και προσδιορισμός ποσοτήτων υπολειμμάτων.
1 η ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΓΟΥ 1 η φάση έργου (Περίοδος 25 Μαϊου έως 30 Σεπτεμβρίου 2014) Στη πρώτη φάση του έργου υλοποιήθηκαν τα παρακάτω: 1 ο Πακέτο εργασίας (Προσδιορισμός είδους και ποσοτήτων υπολειμμάτων
Διαβάστε περισσότεραΟ συγγραφέας χρησιμοποιεί συνδυασμό μεθόδων για την ανάπτυξη της έβδομης παραγράφου.
Α.1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στο κείμενο αυτό ο συγγραφέας παρουσιάζει την αξία των αρχαίων ελληνικών μνημείων και την αναγκαιότητα ανάδειξής τους. Αρχικά συσχετίζει τα μνημεία αυτά με τη δημοκρατία και τη συμμετοχή στα
Διαβάστε περισσότεραO ΑΓΩΝΑΣ ΤΟΥ ΕΦΗΒΟΥ ΓΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ
Διαγώνισμα Έκφρασης Έκθεσης Α Λυκείου Όνομα: Επώνυμο: Τμήμα: Ημερομηνία: 13.04.2014 Κείμενο Α O ΑΓΩΝΑΣ ΤΟΥ ΕΦΗΒΟΥ ΓΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ Ανησυχώντας για την απειρία των παιδιών τους, που μπαίνουν στον κόσμο των
Διαβάστε περισσότεραΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΠΑΛΛΟΥΡΟΚΑΜΠΟΥ ΣΤΟΝ ΗΜΟ ΛΑΤΣΙΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΠΑΛΛΟΥΡΟΚΑΜΠΟΥ ΣΤΟΝ ΗΜΟ ΛΑΤΣΙΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΣΕΛ. - 1 - Πρόγραμμα ιαγωνισμού Γενικό Πλαίσιο: Η περιοχή Παλλουρόκαμπος στο ήμο Λατσιών
Διαβάστε περισσότεραΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Οδηγός Εκπαιδευτικού ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ XHMEIA B και Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ 1 ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ:
Διαβάστε περισσότεραΚεφάλαιο Πέμπτο Εθνοπολιτισμική Ζωή και Εμπειρίες Ελληνικότητας των Ελληνοαυστραλών Εφήβων
Κεφάλαιο Πέμπτο Εθνοπολιτισμική Ζωή και Εμπειρίες Ελληνικότητας των Ελληνοαυστραλών Εφήβων Στο πλαίσιο του παρόντος κεφαλαίου εξετάζονται οι κοινές ενδοοικογενειακές δραστηριότητες και η γλωσσική αλληλεπίδραση
Διαβάστε περισσότεραΚατερίνα Ροζάκου. Διδακτορική Διατριβή. Οι πολιτικές του δώρου: Κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις της εθελοντικής εργασίας.
Πανεπιστήμιο Αιγαίου Σχολή Κοινωνικών Επιστημών Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας Κατερίνα Ροζάκου Διδακτορική Διατριβή Οι πολιτικές του δώρου: Κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις της εθελοντικής
Διαβάστε περισσότεραΣΥΝΘΗΚΗ SCHENGEN (ΣΕΝΓΚΕΝ)
ΣΥΝΘΗΚΗ SCHENGEN (ΣΕΝΓΚΕΝ) ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΤΟΥ ΣΕΝΓΚΕΝ της 14ης Ιουνίου 1985 μεταξύ των κυβερνήσεων των κρατών της Οικονομικής Ένωσης Μπενελούξ, της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας
Διαβάστε περισσότεραΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ. Θέμα πτυχιακής εργασίας:
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Θέμα πτυχιακής εργασίας: Προμελέτη σκοπιμότητας επενδυτικού σχεδίου που αφορά τον εκσυγχρονισμό υφιστάμενης
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Τίτλος προγράμματος: «Ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης» Τάξη: Α Εκπαιδευτικός: Βασιλική Αντωνογιάννη Σχολικό έτος: 2013-14 Σύνολο μαθητών
Διαβάστε περισσότεραΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση θα εφαρμοστεί με τα παρακάτω Εργαλεία
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η κρίση υπερχρέωσης και οι πολιτικές δημοσιονομικής προσαρμογής ανέδειξαν τις διαρθρωτικές αδυναμίες της περιφερειακής οικονομίας και προκάλεσαν επιπτώσεις σε σχέση με την οικονομική
Διαβάστε περισσότεραΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ (ΦΛΩΡΙΝΑ) ΤΜΗΜΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ (ΦΛΩΡΙΝΑ) ΤΜΗΜΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ «ΕΝΝΟΙΕΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΙΙ ΚΑΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥΣ» ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΜΕΡΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ:
Διαβάστε περισσότερα5 η Ενότητα Κουλτούρα και στρατηγική
Στρατηγική Διοίκηση και Διαχείριση της Απόδοσης 5 η Ενότητα Κουλτούρα και στρατηγική ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΑΝΟΥΡΓΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ Έως τώρα έχουμε μιλήσει Κεφάλαιο 2: Σημαντική επιρροή του περιβάλλοντος
Διαβάστε περισσότεραΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ
ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ 2015 1 Το επιστημονικό περιεχόμενο του παρόντος βιβλίου έχει υποβληθεί σε κριτική ανάγνωση και εγκριθεί με το σύστημα των κριτών. Η κριτική ανάγνωση πραγματοποιήθηκε από
Διαβάστε περισσότεραΠρακτικό 6/2012 της συνεδρίασης της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, του Δήμου Λήμνου, της 4ης Μαΐου 2012.
Πρακτικό 6/2012 της συνεδρίασης της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, του Δήμου Λήμνου, της 4ης Μαΐου 2012. Στη Μύρινα, σήμερα στις 4 του μήνα Μαΐου του έτους 2012, ημέρα Παρασκευή και ώρα 12:00 στο Δημοτικό Κατάστημα
Διαβάστε περισσότεραΗ ΑΥΤΕΠΑΓΓΕΛΤΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΩΝ ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ. ( Διοικητική Ενημέρωση, τ.51, Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος 2009)
Η ΑΥΤΕΠΑΓΓΕΛΤΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΩΝ ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ( Διοικητική Ενημέρωση, τ.5, Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος 009). Η θέσπιση του νέου μέτρου Η σημαντικότερη απόπειρα καινοτομικής δράσης της
Διαβάστε περισσότεραΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ «ΕΝΑ ΟΝΕΙΡΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΚΝΩΣΟ» - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ «ΕΝΑ ΟΝΕΙΡΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΚΝΩΣΟ» - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 9.1 Επιλογή δείγµατος Το λογισµικό «Ένα ονειρικό ταξίδι στην Κνωσό» δοκιµάστηκε και αξιολογήθηκε
Διαβάστε περισσότεραΚΥΑ Φ.80000/οικ.16011/1709
ΚΥΑ Φ.80000/οικ.16011/1709 Θέμα: «Όροι, προϋποθέσεις συμμετοχής, ύψος της χρηματοδότησης ανά ωφελούμενο, σύναψη σύμβασης και διαδικασία παρακολούθησης και πληρωμής παρόχων, για τη λειτουργία του προγράμματος
Διαβάστε περισσότεραΕνότητα 2. Γενικά Οργάνωση Ελέγχου (ΙΙ) Φύλλα Εργασίας Εκθέσεις Ελέγχων
Ενότητα 2 Γενικά Οργάνωση Ελέγχου (ΙΙ) Φύλλα Εργασίας Εκθέσεις Ελέγχων Φύλλα Εργασίας (Γενικά) Με τον όρο "φύλλα εργασίας" εννοούµε, το σύνολο των φύλλων που περιέχουν όλο το αποδεικτικό υλικό, το οποίο
Διαβάστε περισσότερα(Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ
29.3.2014 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 95/1 II (Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) αριθ. 322/2014 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 28ης Μαρτίου 2014 για την επιβολή ειδικών όρων
Διαβάστε περισσότεραΤΙΤΛΟΣ I ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ
ΣΥΜΒΑΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΤΑ ΥΨΗΛΑ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ, ΜΕΛΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ, στο εξής αποκαλούµενα «τα συµβαλλόµενα µέρη»,
Διαβάστε περισσότεραΤου Σταύρου Ν. PhD Ψυχολόγου Αθλητικού Ψυχολόγου
Του Σταύρου Ν. PhD Ψυχολόγου Αθλητικού Ψυχολόγου Η σχέση και η αλληλεπίδραση των αθλητών, των προπονητών και των γονιών αποτελεί μια αναπόσπαστη διαδικασία στην αθλητική ανάπτυξη του παιδιού. Η αλληλεπίδραση
Διαβάστε περισσότεραΕσωτερικοί Κανονισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Εσωτερικοί Κανονισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Καταστατικές Πρόνοιες και Εσωτερικοί Κανονισμοί που αφορούν τη Διεύθυνση Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τις εκλογές Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Σχολικών Εφορειών, τη λειτουργία
Διαβάστε περισσότεραΕυρετήριο πινάκων. Ασκήσεις και υπομνήματα
Ευρετήριο πινάκων Ασκήσεις και υπομνήματα Ανάγνωση, για να ταυτιστεί και να προβάλει τα συναισθήματά του Ανακαλύψτε την προέλευση των πιστεύω σας Απαλή μουσική ως φάρμακο για τις εντάσεις και την απογοήτευση
Διαβάστε περισσότεραΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ - ΕΚΛΟΓΙΚΟ
ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ - ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα 2 Σεπτεμβρίου 2015 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ & Αριθ. Πρωτ.: 30474 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΛΟΓΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ
Διαβάστε περισσότεραΕλλάδα: Μνημόνιο Συνεννόησης στις. ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 3 Μαΐου 2010
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙV Ελλάδα: Μνημόνιο Συνεννόησης στις ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 3 Μαΐου 2010 Οι τριμηνιαίες εκταμιεύσεις της διμερούς οικονομικής βοήθειας από τα Κράτη-Μέλη της Ευρωζώνης
Διαβάστε περισσότεραΟΣΜΑΕΣ Γεν. Γραμματέας Τηλ.(Εξωτ) 6438598 Φ.127/1/5262 Σ.1550 Αθήνα 12 Δεκ. 2006
1 of 8 14/05/2009 9:03 πμ ΟΣΜΑΕΣ Γεν. Γραμματέας Τηλ.(Εξωτ) 6438598 Φ.127/1/5262 Σ.1550 Αθήνα 12 Δεκ. 2006 ΘΕΜΑ: Γενική Ενημέρωση Έτους 2006 Για την ενημέρωση των Συνεταίρων επί των δραστηριοτήτων του
Διαβάστε περισσότεραΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΟΥ ΣΥΜΦΩΝΗΤΙΚΟΥ Στην Πάτρα σήμερα την 4 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013 οι παρακάτω συμβαλλόμενοι: ΑΓΓΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ
ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΟΥ ΣΥΜΦΩΝΗΤΙΚΟΥ Στην Πάτρα σήμερα την 4 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013 οι παρακάτω συμβαλλόμενοι: ΑΓΓΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ ΗΡΩ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΤΤΕΪΑ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Διαβάστε περισσότεραΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα 18 Αυγούστου 1997
-- 1005 -- * ΦΠΑ * Νο. 37 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα 18 Αυγούστου 1997 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ Αρ. Πρωτ.: 1085775/3427/876/Α0014 Γ.ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΛ.: 1229 1) Διεύθυνση 14η ΦΠΑ Τμήμα Α/ΙΙ 2) Διεύθυνση
Διαβάστε περισσότερα2. Στόχοι Ενδεικτικοί στόχοι Kοινωνικού Γραμματισμού.
1. Ταυτότητα ενότητας 1.Θέμα: Ρατσισμοί και διακρίσεις 2. Προτεινόμενες τάξεις: Γ -ΣΤ 3. Δημιουργός/οί: Άγγελος Χατζηνικολάου. Επεξεργασία: Τριανταφυλλιά Κωστούλη 4. Διάρκεια (σε διδακτικές ώρες): 8-10
Διαβάστε περισσότεραΟι Αγώνες θα διεξαχθούν τόσο στο Σύγχρονο Θέατρο όσο και στο Αρχαίο
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Υ.Π.Π 24.09.1.8 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ιευθυντές/τριες Σχολείων Μέσης, Τεχνικής ηµόσιας και Ιδιωτικής Εκπαίδευσης 23 Σεπτεµβρίου 2013 Θέµα: Προκήρυξη
Διαβάστε περισσότεραΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ 42, 105 63 ΑΘΗΝΑ ΙΝΕΜΥ - ΕΣΕΕ
ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ 42, 105 63 ΑΘΗΝΑ ΙΝΕΜΥ - ΕΣΕΕ Δευτέρα, 27 Ιουνίου 2011 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΕΤΗΣΙΩΝ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΕΩΝ ΑΥΤΟΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ ΕΜΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης Πτυχιακή Εργασία της φοιτήτριας Αναστασίας Κουτουλίδου με τίτλο: Ο ρόλος της γυναίκας στο ρεμπέτικο τραγούδι (Πειραιάς, 1922-1953) Επιβλέπουσα
Διαβάστε περισσότεραΤΕΥΧΟΣ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗΣ αριθμ. 15912/605/16-07-2009 ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΗΡΥΞΗ ΑΝΑΔΟΧΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ (2007-2013) ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ αριθμ. 15912/605/16-07-2009 ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΗΡΥΞΗ ΑΝΑΔΟΧΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ Σελίδα 5 από 9 ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα: «περὶ δὲ τῶν κοινῶν εἰς τοιούτους ἀγῶνας καθεστηκότας». Σε ό,τι αφορά όμως το
Διαβάστε περισσότεραΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 183 «για την αναθεώρηση της (αναθεωρηµένης) σύµβασης για την προστασία της µητρότητας,»
ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 183 «για την αναθεώρηση της (αναθεωρηµένης) σύµβασης για την προστασία της µητρότητας,» Η γενική Συνδιάσκεψη της ιεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, που συγκλήθηκε στη Γενεύη από το ιοικητικό
Διαβάστε περισσότεραεπείγοντος για την κατανοµή των βαρών της υποδοχής και προσωρινής διαµονής των µετακινουµένων ατόµων ( 6 ). Έχοντας υπόψη:
L 212/12 EL Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 7.8.2001 Ο ΗΓΙΑ 2001/55/ΕΚ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 20ής Ιουλίου 2001 σχετικά µε τις ελάχιστες προδιαγραφές παροχής προσωρινής προστασίας σε περίπτωση
Διαβάστε περισσότερα(Νομοθετικές πράξεις) ΟΔΗΓΙΕΣ
22.7.2010 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 189/1 I (Νομοθετικές πράξεις) ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΔΗΓΙΑ 2010/45/EE ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 13ης Ιουλίου 2010 για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ σχετικά με το
Διαβάστε περισσότερα«ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΑ: ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ»
1 ο ΕΠΑ.Λ ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΩΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: «ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΑ: ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2008-2009 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ
Διαβάστε περισσότεραΣΩΜΑ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΚΥΠΡΟΥ. Εσωτερικός Κανονισμός. Προσκοπικού Πρατηρίου
ΣΩΜΑ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΚΥΠΡΟΥ Εσωτερικός Κανονισμός Προσκοπικού Πρατηρίου Λευκωσία Μάιος 2010 Περιεχόμενα: 1. Υπόσταση.... 2 2. Σκοπός... 2 3. Λειτουργία... 2 4. Διαχειριστική Επιτροπή..... 2 5. Πελάτες.... 4
Διαβάστε περισσότεραΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΔΗΜΟΠΡΑΣΙΑΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ Λιμάνι Χερσονήσου 28-4-2010 ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Αριθμός πρωτ. 3889 ΔΗΜΟΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ ΔΗΜΑΡΧΙΑΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΔΗΜΟΠΡΑΣΙΑΣ Ο Δήμος Χερσονήσου Νομού ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ διακηρύσσει
Διαβάστε περισσότεραΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΓΟΝΕΩΝ & ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΡΟΣΧΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ 1 ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΗΜΕΙΩΣΗ
ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΓΟΝΕΩΝ & ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΡΟΣΧΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ 1 ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΗΜΕΙΩΣΗ 02/03/2015 Με "μαύρα" γράμματα είναι το Σχέδιο Κανονισμού Καθηγητών,
Διαβάστε περισσότεραΟ ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Εκδίδοµε τον ακόλουθο νόµο που ψήφισε η Βουλή:
ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ.3084 (ΦΕΚ.318/Α /16-12-2002) Κύρωση της Σύµβασης µεταξύ της Ελληνικής ηµοκρατίας και της ηµοκρατίας της Σλοβενίας για την αποφυγή της διπλής φορολογίας αναφορικά µε τους φόρους εισοδήµατος
Διαβάστε περισσότεραΑΠΟΦΑΣΗ Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ
Αθήνα, 6 Απριλίου 2001 Αριθμ.Πρωτ.: 1036819/642/Α0012 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ Ι.ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΦΟΡΟΛ. ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΤΜΗΜΑ Α ΙΙ. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΙΣΠΡΑΞΗΣ ΔΗΜ.ΕΣΟΔΩΝ ΤΜΗΜΑΤΑ
Διαβάστε περισσότεραΕπίσηµη Εφηµερίδα αριθ. L335 της 19/12/2001 σ. 0015-0020 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ,
Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. L335 της 19/12/2001 σ. 0015-0020 Απόφαση του Συµβουλίου της 3ης εκεµβρίου 2001 για το ευρωπαϊκό έτος των ατόµων µε ειδικές ανάγκες 2003 (2001/903/ΕΚ) ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ
Διαβάστε περισσότεραΔΛΠ 17. ΔΛΠ 17 Διεθνές Λογιστικό Πρότυπο 17. Μισθώσεις
ΔΛΠ 17 Διεθνές Λογιστικό Πρότυπο 17 Μισθώσεις Στην παρούσα έκδοση περιλαμβάνονται τροποποιήσεις που προκύπτουν από νέα και τροποποιημένα Δ.Π.Χ.Π. που εκδόθηκαν μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2005. IASCF 777
Διαβάστε περισσότεραΟ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. Άρθρο πρώτο.
ΝΟΜΟΣ: 1634/86 Κύρωση των πρωτοκόλλων 1980 «Για την προστασία της Μεσογείου θαλάσσης από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές» και 1982 «περί των ειδικά προστατευομένων περιοχών της Μεσογείου» (ΦΕΚ 104/Α/18-07-86)
Διαβάστε περισσότεραΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ
ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ Τις ερωτήσεις επιμελήθηκε η εξιδικευμένη ομάδα εισηγητών των Πανεπιστημιακών Φροντιστηρίων ΚΟΛ- ΛΙΝΤΖΑ. Στις ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών για την ειδικότητα των νηπιαγωγών των
Διαβάστε περισσότεραΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 15 ΜΑΪΟΥ 2009 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
www.ekpedefsi.gr info@ekpedefsi.gr ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 15 ΜΑΪΟΥ 2009 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΟΥΛΑ ΚΑΡΑΡΓΥΡΗ,
Διαβάστε περισσότεραΑρ. Εγκ.: 52 ΘΕΜΑ: Ορισμός των διοικητικών συμβουλίων των νομικών προσώπων και συνδέσμων των Δήμων
Ελληνική ΟΡΘΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΞ. ΕΠΕΙΓΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 10 Οκτωβρίου 2014 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Αριθ. Πρωτ.: οικ. 39155 ΓΕΝ. Δ/ΝΣΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΡΟΣ: Δ/ΝΣΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΟΤΑ
Διαβάστε περισσότεραwww.aoth.edu.gr / Απαντήσεις πανελληνίων εξετάσεων Επαγγελματικών λυκείων (ΕΠΑΛ) 2009
A ΟΜΑΔΑ ΘΕΜΑ 1 ο Α Β Γ Δ ε Σωστό ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ, Σελίδα 115, ενότητα 3, Κεφάλαιο 6 ο Σωστό Σελίδα 154, ενότητα 4, μπλε κουτί, Κεφάλαιο 8 ο Λάθος ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ, Κεφάλαιο 11 ο Λάθος Σελίδα 183, ενότητα 4, 2 η παράγραφος,
Διαβάστε περισσότεραΑΠΟΦΑΣΗ 34750/2006 (Αριθμός καταθέσεως πράξεως 43170/2006) ΤΟ ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από
ΑΠΟΦΑΣΗ 34750/2006 (Αριθμός καταθέσεως πράξεως 43170/2006) ΤΟ ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές Κυριάκο Μπαμπαλίδη, Πρόεδρο Πρωτοδικών,
Διαβάστε περισσότεραΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε το απόσπασμα: «Οὕτω δὴ παρεσκευασμένοι...καὶ ταὺτας νείμω;.» Μονάδες 10
Τρίτη 5 Νοεμβρίου 2014 ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: ΠΛΑΤΩΝΑΣ ''ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ'' Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας, πρῶτον μὲν διὰ τὴν τοῦ θεοῦ συγγένειαν ζῴων μόνον θεοὺς ἐνόμισεν,
Διαβάστε περισσότεραÁÐÏËÏÃÉÓÌÏÓ Δ. Σ. ΤΥΠΑΤΕ ΓΙΑ ΤΟ 2009 / 4
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΑΜΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Α.Τ.Ε. ΠΡΟΕΔΡΟΣ Δ.Σ. : ΜΑΛΑΜΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ: ΣΥΡΙΟΠΟΥΛΟΣ ΗΛΙΑΣ Β ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ: ΜΠΑΜΠΑΛΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ: ΑΝΑΠ. ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ : ΜΕΛΗ
Διαβάστε περισσότερα6o ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ. των αιρετών του ΚΥΣΔΕ Γρηγόρη Καλομοίρη και Χρήστου Φιρτινίδη, εκπροσώπων των Συνεργαζόμενων Εκπαιδευτικών Κινήσεων
6o ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ των αιρετών του ΚΥΣΔΕ Γρηγόρη Καλομοίρη και Χρήστου Φιρτινίδη, εκπροσώπων των Συνεργαζόμενων Εκπαιδευτικών Κινήσεων Θέμα: Άσκηση ιδιωτικού έργου ή εργασίας από εκπαιδευτικούς Συνάδελφοι,
Διαβάστε περισσότεραΑ. ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΩΝΥΜΙΑ
Α. ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΩΝΥΜΙΑ Κεφάλαιο Ευρώ.. (όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή αναφέρεται μόνο για φορολογικούς λόγους) Στ.. (τόπος υπογραφής), σήμερα. (ημερομηνία υπογραφής) οι εδώ συμβαλλόμενοι:
Διαβάστε περισσότεραΜια Ιστορία Πολλοί Συγγραφείς
Μια Ιστορία Πολλοί Συγγραφείς 22 ο Νηπιαγωγείο Χαλκίδας ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «WE CARE» 2014-2015 Εκπαιδευτικός: Μαζιώτη Παγώνα Η Περιπέτεια μας με το καράβι του WECARE και οι εμπειρίες μας. Συγγραφείς: τα
Διαβάστε περισσότεραΕρωτήσεις πολλαπλής επιλογής
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Κεφάλαιο 1 ο : Βασικές Οικονομικές Έννοιες ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΚΟΛΑΟΣ Χ. ΤΖΟΥΜΑΚΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. Όταν μια καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων είναι ευθεία,
Διαβάστε περισσότεραΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΝ ΣΚΑΠΑΝΙΚΗΣ
ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΝ ΣΚΑΠΑΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΚΑΠΑΝΙΚΗΣ Α. ΣΚΟΠΟΣ Η Εκπαίδευση έχει σκοπό την παροχή κατάλληλων και εξειδικευμένων γνώσεων σχετικά με την κατασκευαστική
Διαβάστε περισσότεραΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ - ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Διπλωματική
Διαβάστε περισσότεραΔήµου Δράµας Παιδαγωγικό Τµήµα Νηπιαγωγών Τµήµα Επιστηµών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης Τµήµα Δηµοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστηµίου Frederick
Το Συνέδριο τελεί υπό την αιγίδα και την οικονοµική στήριξη του Δήµου Δράµας (Δηµοτική Επιχείρηση Κοινωνικής Πολιτιστικής και Τουριστικής Ανάπτυξης) και διοργανώνεται από το Παιδαγωγικό Τµήµα Νηπιαγωγών
Διαβάστε περισσότεραΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ : ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ : ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ «Μικρή μικρή νοικοκυρά - Μεγάλη πίτα κάνει.» Άνοιξη! Την υποδέχονται τα πρώτα φτερουγίσματα των χελιδονιών, τα καταπράσινα λιβάδια, τα ολάνθιστα
Διαβάστε περισσότεραΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ 20 Ο ΣΤΟΝ 21 Ο ΑΙΩΝΑ
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1 ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ 20 Ο ΣΤΟΝ 21 Ο ΑΙΩΝΑ Α. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΤΟΥ ΤΟΜΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟ ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗ Καθηγητή Ε.Μ.Π., Σχολή Αρχιτεκτόνων ΔΗΜΗΤΡΗ
Διαβάστε περισσότερα1 Επιμέλεια: Γράβαλος Βασίλειος, Χρυσανθάκης Ιωάννης
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Δ/νση Μελετών & Εφαρμογών Η Δ/νση Μελετών & Εφαρμογών παραδίδει το 14 ο στατιστικό τεύχος του έτους 2012, που εκπόνησε το. Η διάρθρωσή του γίνεται
Διαβάστε περισσότεραΣΩΜΑ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΚΥΠΡΟΥ
Υπό την Υψηλή Προστασία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας ΣΩΜΑ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ - ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟΥ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ «ΠΛΑΤΑΝΙΑ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΤΙΚΗ
Διαβάστε περισσότεραΘΕΜΑ : : Εισηγητική έκθεση Δ τριμήνου του έτους 2013 προς την οικονομική επιτροπή, για την εκτέλεση του προϋπολογισμού.
Από το πρακτικό της 18/3/2014 ΔΗΜΟΣ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ ΜΕΝΕΜΕΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Πληρ: Koυκουλιώτης Ε. Τηλ. 2313313689 Αριθ. Απόφασης 047/2014 ΘΕΜΑ : : Εισηγητική έκθεση Δ τριμήνου του έτους 2013 προς την
Διαβάστε περισσότεραΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τιμαριθμική 2012Α 1 ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ 1.1 Αντικείμενο του παρόντος Τιμολογίου είναι ο καθορισμός των τιμών μονάδος με τις οποίες θα εκτελεσθεί το έργο, όπως προδιαγράφεται στα λοιπά τεύχη
Διαβάστε περισσότεραΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΔΟΜΗΣΗΣ ΕΡΓΟ: ΑΝΤΙΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΥΠΑΡΧΟΝΤΟΣ ΤΟΙΧΕΙΟΥ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΑΓ.ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ
Διαβάστε περισσότεραΘΕΣΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΡΥΤΑΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ 2014 ΘΕΣΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Δ. ΚΑΨΑΛΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ ΠΡΥΤΑΝΗΣ Ιωάννινα, Ιούνιος 2014 1 Οι βασικές στοχεύσεις και προτεραιότητες
Διαβάστε περισσότεραβ) κίνημα στο Γουδί: σχολ. βιβλ σελ 86-87 «το 1909 μέσω της Βουλής».
ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2014 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. α) αγροτική μεταρρύθμιση: σχολ. βιβλ. σελ 42 «καθώς. κοινωνικές συνθήκες». β) κίνημα στο Γουδί: σχολ. βιβλ σελ 86-87 «το 1909 μέσω της Βουλής». γ) Συνθήκη
Διαβάστε περισσότεραΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΤΕΕ ΤΜΗΜΑ ΚΕΡΚΥΡΑΣ
ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΤΕΕ ΤΜΗΜΑ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Κέρκυρα 8-10 Απριλίου 2005 «Πολιτεία-Χωροταξικός και Πολεοδομικός Σχεδιασμός» «ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ» Θ. Ψυχογιός Τοπ-Πολεοδόμος Μηχανικός Προϊστάμενος Τμήματος
Διαβάστε περισσότεραΑσυντήρητες και επικίνδυνες οικοδομές
Ασυντήρητες και επικίνδυνες οικοδομές Στα τελευταία πέντε χρόνια έχουν καταγραφεί αρκετά περιστατικά πτώσης τμημάτων οικοδομών, κυρίως μπαλκονιών από πολυώροφες οικοδομές και είναι πραγματικά θαύμα το
Διαβάστε περισσότεραΣΤΗΝ ΤΡΟΙΖΗΝΙΑ ΑΠΟ ΑΓ.ΕΛΕΝΗ ΕΩΣ ΤΟΝ ΚΟΜΒΟ ΚΑΛΛΟΝΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΤΙΜΟΥ. ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τιμαριθμική 2012Α
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΝΗΣΩΝ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΔ & Μ.Ε Αριθμός Μελέτης : 3 Δήμος : ΤΡΟΙΖΗΝΙΑΣ Εργο : ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΒΛΑΒΩΝ ΣΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΟΔΟΦΩΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΤΡΟΙΖΗΝΙΑ ΑΠΟ ΑΓ.ΕΛΕΝΗ ΕΩΣ
Διαβάστε περισσότεραΤοποθέτηση Δημάρχου Γ. Πατούλη. για τεχνικό πρόγραμμα 2010
Τοποθέτηση Δημάρχου Γ. Πατούλη για τεχνικό πρόγραμμα 2010 Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι Η διοίκηση του Δήμου φέρνει σήμερα προς ψήφιση στο Δημοτικό Συμβούλιο το τεχνικό πρόγραμμα του Δήμου Αμαρουσίου για
Διαβάστε περισσότεραΥποψήφιοι Σχολικοί Σύμβουλοι 1986 2005
Υποψήφιοι Σχολικοί Σύμβουλοι 1986 25 Για τους /τις εκπαιδευτικούς που υπέβαλαν αίτηση υποψηφιότητας για τη θέση Σχολικού Συμβούλου υπάρχουν μας διατέθηκαν από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΠΘ, για τα έτη
Διαβάστε περισσότεραΑγάθη Γεωργιάδου Λογοτεχνία και Πανελλαδικές Εξετάσεις 1
Αγάθη Γεωργιάδου Λογοτεχνία και Πανελλαδικές Εξετάσεις 1 Η Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ Λυκείου Θεωρητικής Κατεύθυνσης είναι ένα πολύπαθο μάθημα. Η εμπλοκή του στις πανελλαδικές εξετάσεις το μετατρέπει σε
Διαβάστε περισσότεραEΓΚΥΚΛΙΟΣ. 1. Εισαγωγή
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΓΕΝ. Δ/ΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Δ/ΝΣΗ ΤΟΜΕΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜ. ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Αθήνα 04/04/2006 Α.Π. 14873/395 ΠΡΟΣ : Πίνακας Αποδεκτών
Διαβάστε περισσότεραΕΙΔΙΚΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ ΤΕΥΧΟΣ 2 ΑΠΟ 2 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Α.Δ. 737
ΠΕΠ ΑΤΤΙΚΗΣ 2007 2013 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ EΝΩΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΡΓΑ Ο.Σ.Ε. Α.Ε. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΕΡΓΟ : ΦΥΤΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ
Διαβάστε περισσότεραΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ A1. Ο συγγραφέας ορίζει το φαινόμενο του ανθρωπισμού στη σύγχρονη εποχή. Αρχικά προσδιορίζει την
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ A1. Ο συγγραφέας ορίζει το φαινόμενο του ανθρωπισμού στη σύγχρονη εποχή. Αρχικά προσδιορίζει την έννοια της ανθρωπιάς ως συμμετοχής στα προβλήματα των
Διαβάστε περισσότεραΒασικές αρχές για τη λειτουργία μιας πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης
Βασικές αρχές για τη λειτουργία μιας πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης Κατερίνα Συνέλλη και Λίλα Χαρμπίλα Πανεπιστήμιο Πατρών, Κεντρική Βιβλιοθήκη Το κείμενο που ακολουθεί, παρόλο που ο τίτλος του εμπεριέχει
Διαβάστε περισσότεραΠρος: Πίνακας Αποδεκτών Ταχ. Δ/νση: Καρ. Σερβίας 8. 1. Δ.Ε.Κ.Ο. και Ν.Π.Ι.Δ. Ταχ. Κώδικας: 101 84 Αθήνα
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ Αθήνα, 13/8/2012 ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Αρ. Πρωτ: 36035 /ΔΕΚΟ 1350 Δ/ΝΣΗ ΔΕΚΟ Προς: Πίνακας Αποδεκτών Ταχ. Δ/νση: Καρ. Σερβίας 8 1. Δ.Ε.Κ.Ο. και Ν.Π.Ι.Δ. Ταχ.
Διαβάστε περισσότεραΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ
ΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ Για το διορισμό Καθηγητών με Ετήσια Σύμβαση Εργασίας Ιδιωτικού Δικαίου, με Ωριαία Αποζημίωση, για το Ακαδημαϊκό έτος 2013-2014 1. ΓΕΝΙΚΑ Η Σχολή Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ), λαμβάνοντας
Διαβάστε περισσότεραΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «Η ΑΝΕΜΟΕΣΣΑ»
ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΟΙΚΟΠΕ ΟΥΧΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΤΩΝ ΕΜΠ ΚΑΡΥΣΤΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ «Η ΑΝΕΜΟΕΣΣΑ» ΑΡΘΡΟ 1 0 ΕΠΩΝΥΜΙΑ - Ε ΡΑ Ιδρύεται σωµατείο µε την επωνυµία «ΕΞΩΡΑΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΟΙΚΟΠΕ ΟΥΧΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΤΩΝ
Διαβάστε περισσότεραΠ.Δ. 396/94 (ΦΕΚ 220 Α
Π.Δ. 396/94 (ΦΕΚ 220 Α - Διόρθ. Σφάλμ. στο ΦΕΚ 6 Α): Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για τη χρήση από τους εργαζόμενους εξοπλισμών ατομικής προστασίας κατά την εργασία σε συμμόρφωση προς την
Διαβάστε περισσότερα