ELSiTO Empowering Learning for Social Inclusion through Occupation Ενδυνάμωση της Μάθησης για την Κοινωνική Ένταξη μέσα από το Έργο

Transcript

1 Doing Social Inclusion Κάνοντας την Κοινωνική Ένταξη ELSiTO Empowering Learning for Social Inclusion through Occupation Ενδυνάμωση της Μάθησης για την Κοινωνική Ένταξη μέσα από το Έργο

2 Ευχαριστίες Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε όλα τα μέλη του ELSiTO για την ενεργή τους συμμετοχή στο πρόγραμμα και στην παρουσίαση αυτού του εντύπου. Ακόμη, για τον δυναμισμό, τον ενθουσιασμό και τις ιδέες τους στην προσπάθεια δημιουργίας κοινοτήτων χωρίς κοινωνικό αποκλεισμό: Μαίρη Καραμπέτσου, Χριστίνα Ρούπα, Γεώργιος Φωτιάδης, Ιωάννα Νικάκη, Ευανθία Αμπουζέρ, Νίκος, Ήβη Κοτσίνη, Θοδωρής Μπογέας, Φανή Καζάζη, Γεώργιος Κεσίσογλου, Σάρα Κανταρτζή, Marion Ammeraal, Chris van der Molen, Tjerk ter Haar Romeny, Saskia Breedveld, Joris Rademakers, Karin Georg, Greet Muyllaert, Marijke Burger, Doppy den Ouden, Luc Vercuysse, Pol Depreitere, Hans Leroy, Sandra Lambrechts, Mark Devis, Lieve Matthijs, Yves Cloostermans, Geert Deroover, Tony Van den Plas, Katrien Meermans, Bart Vermeulen, Cedric Alexander. Είμαστε ευγνώμονες στους ειδικούς συμβούλους μας, οι οποίοι μας παρείχαν πολύτιμη ανατροφοδότηση καθόλη την εξέλιξη του έργου αυτού: Salvador Simo Algado, Hanneke Van Bruggen, Nick Pollard. Ευχαριστούμε επίσης τους ανθρώπους σε όλα τα προγράμματα, τα οποία είχαμε την ευκαιρία να επισκεφθούμε. Μας υποδέχθηκαν και μας φιλοξένησαν στην Ελλάδα: «Το Καφενείον» του Τμήματος Εργοθεραπείας, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Σ.Π.Ε. (Κοινωνικός Συνεταιρισμός) «Διάπλους», Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Α ΚΑΠΗ, Δήμος Ηρακλείου Αττικής Κέντρο Ημέρας, ΠΕΠΣΑΕΕ (Πανελλαδική Ένωση για την Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση και την Επαγγελματική Επανένταξη), Αθήνα Νοσοκομείο Ημέρας, ΕΠΙΨΥ (Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας), Αθήνα. Στις Κάτω Χώρες: Bierbrouwerij de Prael, Άμστερνταμ, Stichting de Waterheuvel (Fountainhouse), Άμστερνταμ, Στο Βέλγιο: Polparol, Λέουβεν, De Hulster vzw, Λέουβεν, PSYLOS vzw, Λέουβεν, Τέλος, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε όλους τους ανθρώπους και τις οργανώσεις που μας συμβούλευσαν και υποστήριξαν το ELSiTO με τόσους τρόπους τους οποίους είναι αδύνατο να τους απαριθμήσουμε. Θεώρηση Ελληνικού κειμένου : Γεώργιος Μάλφας, Μαρίνα Μάλφα, Θοδωρής Μπογέας, Ήβη Κοτσίνη Ζωγραφιά εξώφυλλο: Jair Aa Σκιτσογράφος: Lieve Matthijs Φωτογραφίες: Karin George Επιμέλεια του πρoτύπου: Marion Ammeraal, Sarah Kantartzis, Luc Vercruysse 2

3 Περιεχόμενα Μέρος Πρώτο 4. Εισαγωγή 6. Μια εκπαιδευτική σύμπραξη 7. Εμπειρίες του ELSiTO 10. Κατανοώντας την κοινωνική ένταξη 13. Θεωρητικά ζητήματα Μέρος Δεύτερο 15. Εισαγωγή στο δεύτερο μέρος 15. Καίρια σημεία 17. Η συνταγή για μια νόστιμη σούπα κοινωνικής ένταξης 18. Ποιος είναι ο κεντρικός πυρήνας μιας καλής πρακτικής; 19. Παραδείγματα καλής πρακτικής με στόχο την κοινωνική ένταξη 22. Επάρκειες της Κοινωνικής Ένταξης 3

4 Εισαγωγή Το έντυπο αυτό, δημιουργήθηκε από τα μέλη της Ευρωπαϊκής Εκπαιδευτικής Σύμπραξης EL- SiTO (Ενδυνάμωση της Μάθησης για την Κοινωνική Ένταξη μέσο από το Έργου). Η ομάδα επιχορηγήθηκε από το πρόγραμμα Grundtvig, του προγράμματος δια βίου μάθησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την περίοδο Εταίροι στο ΕLSiTO (προφέρεται ΕΛΣίΤΟ) είναι: Σύλλογος Ελλήνων Εργοθεραπευτών, Ελλάδα Actenz, GGZ in Geest partner VUmc, Οι Κάτω Χώρες Hogeschool-Universiteit Brussel, Βέλγιο Σκοπός του ΕLSiTO ήταν να εξερευνήσει καλές πρακτικές και να αναπτύξει κοινοτικά προγράμματα σε συνεργασία με άτομα από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (κυρίως άτομα με την εμπειρία της ψυχικής νόσου), ενδυναμώνοντας την κοινωνική τους ένταξη ως πολίτες μέσα από οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά έργα δραστηριότητες). Εκπαιδευόμενοι στην σύμπραξη ήταν: λήπτες υπηρεσιών, εργοθεραπευτές (καθηγητές, επαγγελματίες, φοιτητές) και άλλοι επαγγελματίες υγείας, (γνωστοί όλοι ως μέλη του ΕLSiTO), όπου συνεργάστηκαν για τη διερεύνηση και κατανόηση της κοινωνικής ένταξης. Στόχοι του ΕLSiTO Η ανάπτυξη και η διερεύνηση της κατανόησης μας για τη φύση και τις διαδικασίες της κοινωνικής ένταξης. Η ενδυνάμωση των μελών ώστε να αναπτύξουν τις επάρκειες που χρειάζονται, για να συμμετέχουν στις διαδικασίες της κοινωνικής ένταξης. Ο εντοπισμός και η ανάπτυξη των διαδικασιών της μάθησης που ενισχύουν τη συμμετοχή και την κοινωνική ένταξη. Η περαιτέρω ανάπτυξη και η διάδοση της εμπειρίας μας, μέσα από τη συζήτηση και το μοίρασμα με την ευρύτερη κοινότητα (τοπική και Ευρωπαϊκή). Δραστηριότητες του ELSiTO Κινητικότητα: πραγματοποιήθηκαν τέσσερις επισκέψεις μεταξύ των συμμετεχόντων, οι οποίες επέτρεψαν τη βιωματική εμπειρία της ένταξης, καθώς όλα τα μέλη συμμετείχαν στις καθημερινές δραστηριότητες, επισκέφθηκαν προγράμματα, πήραν μέρος σε εργαστήρια, μοιράστηκαν ιστορίες και προβληματίστηκαν πάνω σε αυτή τη συμμετοχική διαδικασία μάθησης. Αυτό διευκόλυνε την ανάπτυξη μιας πλούσιας κατανόησης πάνω στην κοινωνική ένταξη. 4

5 Τοπικές δραστηριότητες: Σε αυτές περιλαμβάνονται δράσεις για την συνεχιζόμενη ανάπτυξη τοπικών προγραμμάτων κοινοτικού χαρακτήρα δραστηριότητες μέσα από τις οποίες εντοπίζονται σωστές πρακτικές, εξερευνούνται εμπειρίες ανάρρωσης χρηστών και αναγνωρίζονται εναλλακτικά μοντέλα πρακτικής αντί των υπαρχόντων που δεν επαρκούν. Αναπτύχθηκαν επίσης τοπικά δίκτυα ενδιαφερομένων. Ευρωπαϊκές δραστηριότητες και προβολή των δράσεων: οι εμπειρίες του ELSiTO εξερευνούνται περαιτέρω και γνωστοποιούνται μέσα από της ιστοσελίδας, με newsletters, παρουσιάσεις σε ευρωπαϊκά και εθνικά συνέδρια, ημερίδες, δημοσιεύσεις και βιωματικά εργαστήρια. Το έντυπο Με το έντυπο αυτό στοχεύουμε στη γνωριμία με τις δραστηριότητες και τα συμπεράσματα του προγράμματος. Στην πρώτη ενότητα μοιραζόμαστε ένα κομμάτι της εμπειρίας που ζήσαμε στο EL- SiTO, τη διαδικασία της μάθησης που συμμετείχαμε, τις δραστηριότητες μας και τα συμπεράσματα που προέκυψαν για την κοινωνική ένταξη. Η σύντομη συζήτηση για το θεωρητικό υπόβαθρο συνδέει την παρουσίαση των εμπειριών μας και (στη δεύτερη ενότητα) τα "συστατικά" της κοινωνικής ένταξης, τα παραδείγματα καλής πρακτικής και τις επάρκειες που μπορούν να καθοδηγούν τις διαδικασίες της μάθησης. Ελπίζουμε ότι αυτό το έντυπο θα μεταδώσει τόσο τη χαρά όσο και τη σοβαρότητα που διαπιστώσαμε ότι είναι απαραίτητα στοιχεία της διαδικασίας ένταξης. Αυτό το έντυπο είναι μετάφραση του πρωτότυπου που ήταν γραμμένο το μεγαλύτερο μέρος στα Αγγλικά. Περισσότερες πληροφορίες για πολλά από τα θέματα του εντύπου μαζί με το πρωτότυπο έντυπο, θα βρείτε στην ιστοσελίδα του προγράμματος: Αυτό το έντυπο βασίζεται στις δικές μας εμπειρίες για την κοινωνική ένταξη. Είναι το αποτέλεσμα δύο χρόνων δουλειάς στο πρόγραμμα και όλα τα μέλη του ELSiTO έχουν συμβάλει στη διαδικασία και στο αποτέλεσμα. Ελπίζουμε, να σας εμπνεύσει και να δώσει πληροφορίες σε όλους τους ανθρώπους που συμμετέχουν ή θα συμμετάσχουν σε προγράμματα και δραστηριότητες, με στόχο την κοινωνική ένταξη στις κοινότητες μας. Τα μέλη του ΕLSiTO 5

6 Μια Εκπαιδευτική Σύμπραξη Το ELSiTO είναι μια εκπαιδευτική σύμπραξη σκοπός της οποίας είναι η διεύρυνση των γνώσεων μας περί κοινωνικής ένταξης. Ήταν απαραίτητο να μελετήσουμε πλευρές της διαδικασίας μάθησης, όπως ποιοι είμαστε αυτοί που μαθαίνουμε και πώς μαθαίνουμε. Ποιοι είναι οι εκπαιδευόμενοι; Τα άτομα, μπαίνουν στην ομάδα έχοντας παραδοσιακούς ρόλους (χρήστες υπηρεσιών, εργοθεραπευτές, προσωπικό) που συνήθως οδηγούν σε μια ιεραρχική δομή μάθησης που περιλαμβάνει διδάσκοντες και σπουδαστές, θεραπευτές και πελάτες. Οι λήπτες υπηρεσιών αμφισβητούσαν αυτήν τη δομή ρωτώντας ποιοί είναι οι ειδικοί στην ψυχική υγεία" και αντιτάσσονταν σε ένα στενό ορισμό του κοινωνικού αποκλεισμού ως κάτι που αφορά αποκλειστικά περιθωριακές ομάδες. Επίσης η επίτευξη κοινωνικής συμμετοχής κατά τις εκπαιδευτικές επισκέψεις μας ενέπλεκε όλους σε μια κοινή διαδικασία μάθησης. Κατέστη σαφές ότι όλοι μαθαίνουμε και ο τίτλος «μέλος του EL- SiTO» ανήκε σε όλους ανεξάρτητα από τους αρχικούς ρόλους. Έγινε κατανοητό ότι όλα τα μέλη μετέφεραν στην ομάδα τις μοναδικές τους δεξιότητες, γνώσεις και εμπειρίες. Τη στιγμή της συνάντησης δεν υπάρχουν ούτε απολύτως αδαείς ούτε απολύτως σοφοί. Υπάρχουν μόνο άνθρωποι που επιχειρούν να μάθουν περισσότερα από όσα ήδη γνωρίζουν (Freire, P.) Παραθέσεις των μελών Είμαστε όλοι το ίδιο, άνθρωποι με επιθυμίες και βάσανα. Αυτό (ELSiTO) προσφέρει ιδιαίτερη αποδοχή και φροντίδα για τον εαυτό μας και τους άλλους. Το να μοιραζόμαστε εμπειρίες και να μιλάμε μεταξύ μας ήταν ένας πολύ πλούσιος τρόπος μάθησης. Έμαθα μέσω της επαφής με τα άλλα μέλη να ακούω (τις ιστορίες τους), να έχω ανοιχτό μυαλό, να επικοινωνώ και να κάνω πράγματα μαζί με άλλους. Πώς έγινε η μάθηση; Η ομάδα του ELSiTO ακολούθησε μία βιωματική διαδικασία μάθησης, από την οποία αναδύθηκε μια διαδικασία μάθησης παρόμοια με αυτή των Paavola & Hakkarainen, (2005): "η δημιουργία της γνώσης μεταφορά της μάθησης". Αυτή η τριμερής μαθησιακή διαδικασία περιελάμβανε αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών και του αντικειμένου μελέτης, που σε αυτήν την περίπτωση είναι η κοινωνική ένταξη μέσα από κοινές καθημερινές δραστηριότητες. Επομένως το ELSiTO αποτελείται κυρίως από μια ομάδα δράσης όπου ζούσε την ένταξη σε βιωματικό επίπεδο, ενώ μέσα από τις επισκέψεις και τα εργαστήρια αναστοχαζόταν και εμβάθυνε τη γνώση. Η γνώση αναπτυσσόταν με πειθαρχημένο τρόπο: θέση και εξερεύνηση ερωτημάτων, καταγραφή συζητήσεων και προβληματισμών, συμπλήρωση γραπτών αξιολογήσεων. Γινόταν περιγραφή καλών πρακτικών ακολουθώντας ορισμένη φόρμα και συγκεντρώνονταν προσωπικές αφηγήσεις των μελών. Η μάθηση της κοινωνικής ένταξης γινόταν και σε ατομικό, βιωματικό επίπεδο που οδηγούσε σε προσωπική αλλαγή και εξέλιξη αλλά και σε συλλογικό, θεωρητικό επίπεδο, και παρουσιάζεται στα αποτελέσματα και στα συμπεράσματα της ομάδας. Εδώ κανείς δεν διδάσκει τον άλλον, ούτε είναι κανείς αυτοδίδακτος. Όλοι διδάσκουν ο ένας τον άλλον με τη μεσολάβηση του κόσμου (Freire, P.) Freire, P. (1970/1996). Pedagogy of the Oppressed. (Translated Myra Bergman Ramos). London: Penguin Books. Paavola, S & Hakkarainen, K. (2005). The knowledge creation metaphor an emergent epistemological approach to learning. Science and Education. 14, Μέσα από τις ιστορίες, μέσα από τη συζήτηση συναντήσεις γεμάτες πάθος και ενέργεια. Και έχω εμπειρία από «θεραπευτικές» ομάδες Αλλά η ομάδα του ELSiTO δεν είναι έτσι και εδώ είμαστε όλοι μαθητές. Έχουμε τον ίδιο στόχο και αυτό είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης ώστε να έρθουμε στην ισότητα. Γιατί όλοι μπορούν να μάθουν, δεν έχει σημασία αν είσαι θεραπευτής, φοιτητής ή λήπτης υπηρεσιών. 6

7 επίσκεψη προγραμμάτων Οι εμπειρίες που ζήσαμε η συμβίωση Εμπειρίες του ELSiTO Η ιδιότητα του μέλους στο ELSiTO ισοδυναμεί με όλα αυτά που ζήσαμε και μάθαμε. Εδώ καταθέτουμε τα κύρια στοιχεία της προσωπικής μας εμπειρίας με φόντο τις δραστηριότητες που κατέστησαν δυνατή αυτήν την εμπειρία. Το να είσαι μέλος του ELSiTO δεν ήταν μια παθητική εμπειρία, αντιθέτως συνεπάγονταν υποχρεώσεις, αποδοχή των άλλων, να παίρνεις ρίσκα και να είναι ανοιχτός σε νέες εμπειρίες. 7

8 Οι βιωματικές εμπειρίες του ELSiTO Ένας χώρος για επικοινωνία και δράση Μοιραζόμαστε τα μικρά καθημερινά πράγματα/ μαθαίνοντας μέσα από τη δράση Ενέργεια, γέλιο, δημιουργικότηταδιασκέδαση, χαρά Αλληλογνωριμία/ επικοινωνία, εμπιστοσύνη, ισότητα Να είσαι και να γίνεσαι μέλος του ELSiTO Νέες προοπτικές, ιδέες και δυνατότητες, εξέλιξη Νέες εμπειρίες και προκλήσεις, νέοι ρόλοι/ αυτογνωσία Μοιραζόμαστε τις ιστορίες μας 8

9 πολιτιστικές δραστηριότητες οι εμπειρίες που ζήσαμε δουλεύοντας μεταξύ μας και με άλλους 9

10 10 Κατανοώντας την κοινωνική ένταξη Η εικόνα της επόμενης σελίδας θα σας δώσει μια ιδέα για το πώς εμείς τα μέλη του ELSiTO αντιλαμβανόμαστε την κοινωνική ένταξη. Αυτή η κατανόηση προέκυψε από την αμοιβαία μάθηση μέσα από τις κοινές εμπειρίες που βιώσαμε, τις συζητήσεις και τα εργαστήρια με θέμα την κοινωνική ένταξη καθώς και μέσα από την αποσαφήνιση της αντίληψής μας περί κοινωνικού αποκλεισμού. Είναι προφανές ότι υπάρχουν δύο πλευρές της ένταξης, η αντικειμενική και η υποκειμενική. Η αντικειμενική πλευρά Η αντικειμενική πλευρά έχει να κάνει με όλες τις συνθήκες (νομικά πλαίσια, χώροι, οικονομικοί παράγοντες, προσβασιμότητα κλπ.) που είναι α- παραίτητες και σημαντικές στη συζήτησή μας για την κοινωνική ένταξη. Αυτή η πλευρά της ένταξης συχνά υπολογίζεται με τον αριθμό των ατόμων που εργάζονται, σπουδάζουν, συμμετέχουν σε δραστηριότητες κλπ. Η υποκειμενική πλευρά Η υποκειμενική πλευρά σχετίζεται με την προσωπική μας εμπειρία της ένταξης, με παράγοντες όπως η ασφάλεια, η εμπιστοσύνη προς τους άλλους, η δυνατότητα εξέλιξης, ή απλά να είσαι ο εαυτός σου. Είναι σημαντικό να αναγνωρισθεί ότι μπορεί κάποιος αντικειμενικά να θεωρείται ενταγμένος, άλλα ουσιαστικά να βιώνει τον αποκλεισμό. «Δρώντας» μαζί Μάθαμε επίσης ότι κοινωνική ένταξη είναι η αίσθηση ότι είσαι σε επαφή με τους άλλους και αυτό μπορείς να το νιώσεις κυρίως όταν κάνεις πράγματα με άλλους, μαζί και ο ένας για τον άλλον. Αυτά που μπορούμε να κάνουμε μαζί μπορεί να είναι μια οποιαδήποτε δραστηριότητα της καθημερινής μας ζωής. Η κοινωνική ένταξη δεν περιορίζεται έτσι απλά στο «να δουλεύουμε» και «να είμαστε οικονομικά παραγωγικοί». Συμπεριλαμβάνει τη συμμετοχή σε δραστηριότητες που έχουν νόημα για εμάς και που συχνά σχετίζονται με τους άλλους. Αυτές μπορεί να έχουν νόημα για ένα άτομο προσωπικά και να αφορούν την δική του εξέλιξη και ευεξία, χωρίς απαραίτητα να έχουν νόημα για την υπόλοιπη κοινωνία συνολικά. Είναι σημαντικό να δούμε την κοινωνική ένταξη ως μια εξελικτική διαδικασία. Στην αρχή κανείς μπορεί να μιλήσει για την ετοιμότητα να ξεκινήσει την διαδικασία. Μερικές φορές όταν αισθανόμαστε ακόμη ανασφαλείς και ίσως αποδιοργανωμένοι, αισθανόμαστε περισσότερο την ανάγκη της υποστήριξής μας από άλλους. Χρειαζόμαστε και μας αρέσει να είμαστε λίγο εξαρτώμενοι μέχρι να βρούμε την ε- νέργεια να προχωρήσουμε, σε αυτήν την διαδικασία της ένταξης, με τις δικές μας δυνάμεις. Θα έρθει κάποια στιγμή που θα αισθανόμαστε αρκετά δυνατοί, ώστε να δουλεύουμε προς την κοινωνική ένταξή μας, στις δικές μας τοπικές κοινωνίες. Όσο αυτή η διαδικασία προχωράει, είναι σημαντικό να μετακινηθούμε από την θέση της εξάρτησης και να κινηθούμε προς την αυτονομία μας. Αυτό το μονοπάτι δεν είναι εύκολο και μπορεί να προκαλέσει τριβές με τους άλλους (προσωπικό και φροντιστές), καθώς θα κινηθούμε πάνω στα όρια μεταξύ εξάρτησης και αυτονομίας. Είναι σημαντικό να ακολουθήσουμε τον ρυθμό της διαδικασίας ακόμη κι αν είναι αργός. Δεν έχει νόημα να το πιέσουμε. Χρειάζεται να κάνουμε μικρά βήματα. Η δημιουργικότητα, η ενέργεια, η δέσμευση και η ισότητα είναι βασικά στοιχεία ολόκληρης της διαδικασίας. Κάποια από τα πράγματα που ειπώθηκαν από τα μέλη του ELSiTO κατά την διάρκεια των επισκέψεων, είναι πιθανό να βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση της οπτικής μας.

11 Κατανοώντας την Κοινωνική Ένταξη Αποσπάσματα από σχόλια των μελών Αντικειμενικές προϋποθέσεις Η Κοινωνική Ένταξη Υποκειμενική εμπειρία Δρώντας μαζί στην καθημερινή ζωή 11 Αντικειμενικές προϋποθέσεις: Είναι ωραίο να συμμετέχεις και να κάνεις πράγματα στη δική σου μικρή κοινωνία και να περπατάς στο δρόμο και να σε αναγνωρίζουν. Η διοικητική και οικονομική υποστήριξη είναι σημαντική, για να είναι εφικτό. Το κυβερνητικό σύστημα μπορεί να είναι περιοριστικό όταν αφορά δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου. Χρειάζεται κανείς μια ποικιλία δραστηριοτήτων, κάποιες δομημένες και κάποιες με περισσότερη ευελιξία.

12 Υποκειμενική εμπειρία: Ένα περιβάλλον που μπορεί να με «ανεβάσει» και να με κάνει καλύτερο. Αποδοχή, ισότητα, η δυνατότητα να είσαι ο εαυτός σου. Να διαχειρίζομαι τους φόβους μου Έμαθα να είμαι απλά ο εαυτός μου. Είμαι καλά έτσι όπως είμαι. Έμαθα ότι,ίσως, είμαι κάτι παραπάνω από το στίγμα. Δρώντας μαζί στην καθημερινή ζωή: Να συνυπάρχουμε σε μία ομάδα, εργαζόμαστε και ζούμε μαζί παρ όλες τις διαφορές και τους διαφορετικούς χαρακτήρες μας. Να είμαστε συνεργάσιμοι. Νέες εμπειρίες: μαθαίνουμε να προχωράμε σε ένα καινούργιο δρόμο. Το να μοιράζεσαι και να συνομιλείς με τους άλλους, είναι ένας πλούσιος τρόπος να μάθεις. Ερχόμενος σε επαφή με τα υπόλοιπα μέλη, έμαθα να ακούω (τις ιστορίες τους), να είμαι ανοιχτόμυαλος, να κάνω επαφή, να κάνουμε πράγματα από κοινού. Βάζοντας τις σκέψεις μου σε λέξεις, βλέποντας ανθρώπους να εκτιμούν αυτά που σκέφτηκα ένιωσα περισσότερη εμπιστοσύνη και στην επόμενη ευκαιρία εξέφρασα πάλι τις σκέψεις μου. Έτσι σε κάθε βήμα η εμπιστοσύνη που νιώθω μεγαλώνει και γίνεται πιο εύκολο για μένα να ξεπεράσω το σύνορο. 12

13 Θεωρητικές Προσεγγίσεις Σύγχρονες τάσεις: δημιουργούμε μια ανθρώπινη κοινωνία; Η σύγχρονη κοινωνία είναι βασισμένη σε αξίες όπως η αποδοτικότητα, η ανταγωνιστικότητα και η φυσική ομορφιά. Προωθεί τον ατομικισμό και τον κοινωνικό ανταγωνισμό προκειμένου να επιτευχθεί μια καλύτερη κοινωνική θέση. Αυτός ο ανταγωνισμός θεωρείται δίκαιος εαν υπάρχουν ίσες ευκαιρίες για όλους τους πολίτες, για παράδειγμα ίση πρόσβαση στην υγεία, στην εκπαίδευση, στην εργασία. Δυστυχώς όμως, δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε ότι ζούμε σε μια δίκαιη κοινωνία. Η ανεργία είναι μια οριστική κατάσταση για ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού, λόγου χάριν για εκείνους που βιώνουν προβλήματα ψυχικής 13 υγείας. Ταυτόχρονα, το να έχει κανείς εργασία είναι κάτι πρωταρχικής σημασίας στην κοινωνία μας, απαραίτητος όρος για να είμαστε κοινωνικά αποδεκτοί. Όταν οι άνθρωποι χάνουν τη δουλειά τους, χάνουν επίσης τους στόχους που είχαν θέσει για τη ζωή τους αλλά και την ικανότητα τους να ελέγχουν την ίδια τη ζωή τους. Τους αφαιρείται η αξιοπρέπεια τους ως πολιτών, η αυτοεκτίμησή τους και το αίσθημα ότι είναι χρήσιμοι στην κοινωνία (Linhart, 2002). Η ευρωπαϊκή αγορά εργασίας χαρακτηρίζεται από ολοένα μεγαλύτερη αστάθεια και μπορεί να προβλεφτεί ότι θα γίνει παρόμοια της Βραζιλίας (Beck, 2000). Αυτό το περιβάλλον καθορίζεται από την παγκόσμια οικονομία που ε- λέγχεται από τις πολυεθνικές εταιρείες οι οποίες λειτουργούν σε ένα ρευστό χώρο, μακριά από ο- ποιοδήποτε έλεγχο των δημοκρατικών κυβερνήσεων (Castells, 2005). Ταυτόχρονα, τα άτομα θεωρούνται υπεύθυνα για την προσωπική τους κατάσταση. Οι κοινωνικές διεργασίες, όπως είναι η ανεργία, που μπορούν να προκαλέσουν δεινά (κατάθλιψη, χρήση ουσιών κ.α.), ψυχιατρικοποιούνται και αντιμετωπίζονται σαν ιατρικά προβλήματα (Rendueles, 2006). Η κοινωνία πρόνοιας σταδιακά χάνεται και οι κυβερνήσεις αφήνουν τα άτομα να αντιμετωπίσουν την Αγορά μόνα τους. Αυτή η διαδικασία επιταχύνεται δραματικά από την έναρξη της οικονομικής κρίσης, περιορίζοντας σημαντικά τους προϋπολογισμούς της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας. Τα ανθρώπινα όντα έχουν απαλλοτριωθεί από την ταυτότητα τους ως bios politikos και homo faber (άνθρωπος χειρωνάκτης) - από δημιουργικά όντα ι- κανά να συμμετέχουν σε μια κοινωνία όπου μπορούν να δημιουργούν το σχέδιο ζωής τους- και υποβιβάζονται σε animal laborans (ζώα). Παρακολουθούμε την κατάργηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη. Η προσέγγιση του Sen (2000) για τις δυνατότητες (capabilities) μας θυμίζει ότι όποιος αδυνατεί να ελέγξει τη ζωή του είναι φτωχός. Τα προβλήματα ψυχικής υγείας, η φτώχεια και ο αποκλεισμός εξελίσσονται ως ένα μεγάλο πρόβλημα στην Ευρώπη. Ζούμε σε μια ρευστή κοινωνία (Bauman, 2005) όπου οι κανόνες που μέχρι χθες ένωναν τους ανθρώπους, τώρα λιώνουν. Αποϊδρυματοποίηση Η διαδικασία της αποϊδρυματοποίησης έβγαλε τους ανθρώπους με προβλήματα ψυχικής υγείας εκτός των παραδοσιακών ψυχιατρικών ιδρυμάτων αλλά η πραγματική ένταξη δεν έχει ακόμα επιτευχθεί. Διάφορες εγκαταστάσεις δημιουργήθηκαν όπως τα κέντρα ημέρας και οι κοινωνικές λέσχες, αλλά το θεραπευτικό γκέτο μεταφέρθηκε μέσα στη κοινωνία δημιουργώντας μια παράλληλη κοινότητα. Οι άνθρωποι με ψυχικά προβλήματα σχετίζονται κυρίως με ομοίους τους χωρίς να έχουν μια πραγματική επαφή με την κυριαρχούσα κοινωνία. Το στίγμα και η προκατάληψη κυριαρχούν στην Ευρώπη. Πάνω από το 20% των ευρωπαίων εξέφρασε

14 την απροθυμία του να κάνει κάτι απλό όπως το να μιλήσει σε κάποιον με προβλήματα ψυχικής υγείας (EU, 2010). Η κοινότητα δεν έχει εκπαιδευτεί κατάλληλα ώστε να γνωρίζει τις δυνατότητες και ικανότητες των επιζώντων από ψυχιατρικά προβλήματα. Όταν γίνεται αναφορά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα άτομα αυτά σχετίζονται με τη βία ή με κοινωνικά προβλήματα. Πολλές φορές η διαδικασία της ένταξης αποτυγχάνει λόγω της ανικανότητας της κοινωνίας να τους υποδεχθεί. Χρειάζεται να δημιουργηθεί ένα κανάλι επικοινωνίας ανάμεσα στους επιζώντες από προβλήματα ψυχικής υγείας και την κοινωνία. Η συνάντηση με τον Άλλο Πώς μπορούμε να αποδομήσουμε αυτά τα πανίσχυρα στίγματα και τις προκαταλήψεις και να προχωρήσουμε προς μια κοινότητα που εντάσσει; Ο Levinas (2000) μίλησε για τη συνάντηση με τον Άλλο, με το βλέμμα του. Αναφέρει ότι υπάρχει μια σημαντική ένδεια στο πρόσωπο που μας κάνει να αντιδρούμε. Όταν συναντούμε τον Άλλο μπορούμε να εγκαταλείψουμε την εκστατική κοινωνία που κατοικούμε, στην οποία δεν προλαβαίνουμε να σταματήσουμε, να συλλογιστούμε και να αντιδράσουμε σε προβλήματα όπως η φτώχεια, καθώς δεν έχουμε το χρόνο και την επαρκή επαφή με αυτές τις πραγματικότητες (Goleman, 2006). Το πρόγραμμα ELSiTO δημιουργεί αυτό τον χώρο συνάντησης με τον Άλλο. Στο ELSiTO οι επιζώντες από προβλήματα ψυχικής υγείας παίρνουν το ρόλο του ειδικού, έχοντας μια σημαντική γνώση για την Ψυχική Υγεία. Συνήθως τους δίνουμε το ρόλο του ψυχικά ασθενή (Goffman, 2007), εκείνου που χρειάζεται βοήθεια (Paugan, 2007), ή ακόμα και του ταραξία. Πρέπει να συναντηθούμε μεταξύ μας, κατανοώντας ότι όλοι είμαστε εξαρτημένοι (Maclntyre, 2001) από 14 την υπόλοιπη κοινωνία. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να αποκαταστήσουμε την έννοια της κοινότητας, ένα μέρος στο οποίο χρησιμοποιούμε το εμείς (Sennet, 2006). Πρέπει να αναγνωρίσουμε ο ένας τον άλλο ως όντα ικανά να πράττουν και να μιλούν. Είναι απαραίτητο να αποκαταστήσουμε τη φωνή των καταδικασμένων σε σιωπή ομάδων όπως των επιζώντων από προβλήματα ψυχικής υγείας. Ο τελικός στόχος είναι να κατασκευάσουμε κοινωνίες που εντάσσουν και όπου ο καθένας μπορεί να συμμετέχει κατέχοντας όλα τα δικαιώματά του, ανεξάρτητα με το αν έχει κάποια δυσλειτουργία στα έργα του (Simó Algado, 2011). Salvador Simó Algado References Bauman, Z. (2005 I). Liquid times. Barcelona: Tusquets. Beck, U. (2000). A new happy world. Barcelona: Paidós. Castells, M. (2005). Global governance and global politics. Political Science and Politics; 38 (1): European Commission EC (2010). Eurobarometer 345: Mental- Health. ebs_345_en.pdf Goffman, E. (2007). Internados: ensayos sobre la situación social de los enfermos mentales. Madrid: Amorrortu. Goleman, D. (2006). Social Intelligence. Barcelona: Kairós. Lévinas, E. (2000). Ethics and infinite. Madrid: La balsa de la medusa. Linhart, D. (2002). Perte d emploi, perte de soi. Paria: Erès. MacIntyre, A. (2001). Dependent rational animals. Barcelona:Paidós Ibérica. Paugan, S. (2007). The elementary forms of poverty. Madrid:Alianza editorial. Rendueles, G. (2006). Old and new crazy people. In. Castel,Robert; Rendueles, Guillermo; Donzelot, Jacques; Álvarez- Uría, Fernando (2006). Pensar y resistir. La sociología crítica después de Foucalt. Madrid: Círculo de Bellas Artes. Sen, A. (2000). Development and freedom. Barcelona: Planeta. Sennett, R. (2006). The corrosion of the character. Barcelona:Anagrama. Simó Algado, S. La palabra y la acción. Tesis doctoral. Available in /9325/PALABRAACCION.pdf?sequence=1

15 Εισαγωγή στο Δεύτερο Μέρος Στο δεύτερο μέρος του εντύπου, θα βρείτε μερικά συστατικά και σκέψεις για τα οποία καταλήξαμε ότι είναι καίρια σημεία που διευκολύνουν την κοινωνική ένταξη. Τα σημεία αυτά προήλθαν από τις εμπειρίες που βιώσαμε ως μέλη του ELSiTO καθώς και από τα τοπικά προγράμματα που επισκεφθήκαμε. Στη συνέχεια του αρχικού διαλόγου μας, παραθέτουμε ορισμένες εναλλακτικές και σε κάποιο βαθμό επικαλυπτόμενες προοπτικές: μία συνταγή κοινωνικής ένταξης και ποιος είναι ο κεντρικός πυρήνας μιας καλής πρακτικής. Στα παραδείγματα καλής πρακτικής υπάρχει μικρή εισαγωγή των προγραμμάτων (η λεπτομερέστερη περιγραφή τους είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του ELSiTO), μέσω των οποίων μπορείτε να αντλήσετε ιδέες και έμπνευση, μαζί με κάποιες πρακτικές πληροφορίες και προτάσεις. Τέλος, οι επάρκειες έχουν στόχο να τεκμηριώσουν τη συλλογική διαδικασία μάθησης για την κοινωνική ένταξη. Μπορεί να αποτελέσουν μια χρήσιμη βάση διαλόγου μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων κατά την προετοιμασία και κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης προγραμμάτων. Καίρια Σημεία Η συνεργασία με λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας στο σχεδιασμό και την εκτέλεση προγραμμάτων, εργαστηρίων και δραστηριοτήτων απαιτεί προσοχή στην ταχύτητα, στην επιλογή της κατάλληλης στιγμής και στη μείωση της περιπλοκότητας. Ταχύτητα σημαίνει να επιβραδύνεται η διαδικασία ώστε όλοι οι εμπλεκόμενοι να συμμετέχουν ενεργά στον προβληματισμό και την εκτέλεση, ώστε να κεντρίζεται το ενδιαφέρον προς άσκηση κριτικής και προσθήκη στοιχείων. Για το προσωπικό, αυτό μπορεί να είναι μια πραγματικά εκπαιδευτική εμπειρία. Περαιτέρω είναι απαραίτητο να εξισορροπείται ο χρόνος μεταξύ εργασίας και ανάπαυσης, συζήτησης και χαλάρωσης, συνεργασίας εντός της ομάδας και σε ατομική βάση, καθώς δεν διαθέτουν όλοι στον ίδιο βαθμό ενέργεια και εγρήγορση. Επίσης, η μείωση της πολυπλοκότητας με την προσθήκη πρακτικών θεμάτων σε αφηρημένα, μπορεί να είναι σημαντικοί παράγοντες. 15

16 Η ευελιξία, δηλαδή να αλλάζει κανείς προοπτικές, να επιβραδύνει, να βρίσκει εναλλακτικές λύσεις καθ όλη τη διάρκεια των προγραμμάτων, κρίθηκε πολύ σημαντική από όλα τα μέλη. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, η τριβή, η ένταση και η σύγκρουση των ρόλων μπορεί να είναι απαραίτητες για την αλλαγή και την ωρίμανση, τη διευκρίνηση του τι είναι σημαντικό και τι όχι. Είναι σύνηθες να υπάρχουν διαφορετικές προοπτικές μέσα σε κάθε ομάδα. Προκειμένου να βρίσκονται τρόποι συναίνεσης και λήψης αποφάσεων είναι πολύ σημαντικό να ακουστούν όλοι, να βρεθεί ένας τρόπος να κριθεί τι έχει μεγαλύτερο νόημα, και τι είναι σημαντικό για το πρόγραμμα και για τους συμμετέχοντες. Η ανάγκη εξωτερικής δομής ή στόχου αποτελεί κίνητρο για όλους. Το ELSiTO είχε μια πολύ ξεκάθαρη δομή και στόχο, και οι υποχρεωτικές εκπαιδευτικές επισκέψεις πλαισίωσαν, διαμόρφωσαν και καθοδήγησαν τις δραστηριότητες και τις εκπαιδευτικές μας εμπειρίες. Η συνεργασία σε δραστηριότητες με συγκεκριμένο στόχο εστιάζουν τη δράση και κινητοποιεί τους εμπλεκόμενους. Ένα υγιές περιβάλλον, συναισθηματικά και φυσικά, όπου οι άνθρωποι είναι σημαντικοί. Ένα ασφαλές μέρος κοντά στην κοινότητα, το οποίο έχει λογική και είναι πρακτικά προσβάσιμο και προσιτό. Συναίσθηση της ατομικής προοπτικής με αναγνώριση της επίδρασής της στη διαδικασία. Οι περισσότεροι άνθρωποι συμμετέχουν σε ένα πρόγραμμα ως μέλη προσωπικού, επαγγελματίες ή λήπτες υπηρεσιών, το παρελθόν και το επίκαιρο νόημα αυτού του ρόλου έχει βαρύτητα και πρέπει να α- ναγνωρίζεται. Η ένταξη, να αισθάνεσαι και να είσαι ενταγμένος, μπορεί να αποτελέσει το σημαντικότατο μέρος της διαδικασίας ανάρρωσης των εμπλεκομένων προσώπων. Άτομα που βλέπουν τον εαυτό τους ικανό για να αναρρώσουν, έχουν ενεργή εμπλοκή στη διαδικασία, στον έλεγχο της ζωής τους, στην ελπίδα και την υποστήριξη. 16

17 Ανακατέψτε όλα τα υλικά, με σεβασμό στην ισότητα, στο αμοιβαίο μοίρασμα της εξουσίας και στη διαφορετικότητα, αναγνωρίζοντας τις ανάγκες για ασφάλεια, εμπιστοσύνη και ελεύθερη επικοινωνία Αφήστε το μίγμα να βράσει. Η προστριβή είναι σημαντική για την γεύση που θα βγει, ή ακόμα και για την δημιουργία μιας νέας γεύσης Δοκιμάστε κατά διαστήματα, για να βεβαιωθείτε ότι υπάρχει ενέργεια, δημιουργικότητα, ευχαρίστηση και κίνητρο, και όποτε χρειάζεται προσθέστε νέα υλικά Ψήστε όσο χρειαστεί ώστε να αναδυθούν όλες οι ωραίες γεύσεις Η συνταγή για μια νόστιμη σούπα κοινωνικής ένταξης Υλικά: Κοινότητα ατόμων Διαθέσιμος χώρος Δραστηριότητα (έργο) Συνταγή: Διαλέξτε τα υλικά σας με προσοχή: Η κοινότητα περιλαμβάνει ανθρώπους όλων των ηλικιών, δεξιοτήτων, ικανοτήτων, πεποιθήσεων, ρόλων, κ.λ.π. (συμπεριλαμβάνονται όλοι οι εμπλεκόμενοι) Το μέρος να βρίσκεται μέσα στην κοινότητα και να εμπνέει, να είναι λαμπερό, φωτεινό και καθαρό. Οι δραστηριότητες να προκαλούν το ενδιαφέρον, να είναι ελκυστικές και να είναι μέρος της καθημερινής ζωής 17 Αποτέλεσμα: Μια θρεπτική και νόστιμη σούπα

18 Ποιος είναι ο κεντρικός πυρήνας μιας καλής πρακτικής; Προσφέρεται η μέγιστη δυνατή επιρροή/τα ηνία στους πελάτες με την προοπτική της μέγιστης δυνατής εμπιστοσύνης Δρούμε μαζί, μέσα σε ένα κλίμα ισότητας, όπου ο καθένας πρέπει να αναλάβει ευθύνες. Ανακαλύπτουμε και εφευρίσκουμε εκ νέου τους δικούς μας ρόλους και τις δικές μας επάρκειες. Επανεστιάζουμε το κέντρο ελέγχου μας Δημιουργούμε καταστάσεις και ευκαιρίες όπου οι άνθρωποι πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες για τις αποφάσεις τους. Δημιουργούμε γέφυρες ανάμεσα. Συνεργαζόμαστε με ανθρώπους που έχουν αναλάβει τοπικές πρωτοβουλίες εκτός του χώρου της ψυχικής υγείας, πρωτοβουλίες στο άμεσο περιβάλλον των ληπτών. Η αξία της ευγένειας όταν συναντιόμαστε Συνειδητοποιούμε τη σημασία των καθημερινών αβροτήτων και βρίσκουμε χαρά σε μικρά πράγματα. Για παράδειγμα: να λέμε καλημέρα/ να πιούμε μαζί καφέ/ να δίνουμε χρόνο στον άλλον/ να δείχνουμε ενδιαφέρον για τον άλλο άνθρωπο Το πρόγραμμα ή project πρέπει να συνεχίζει... Δημιουργικά και δυναμικά προγράμματα με ανοιχτό τέλος 18

19 Παραδείγματα καλής πρακτικής για κοινωνική ένταξη Αυτά είναι κάποια παραδείγματα καλής πρακτικής, τα οποία είναι διαθέσιμα και στην ιστοσελίδα, στην οποία μπορείτε επίσης να βρείτε και τις σχετικές αφηγήσεις. Αναμένουμε τη συνεισφορά σας και τα σχόλια όλων των ενδιαφερόμενων. Στην ιστοσελίδα υπάρχει επίσης διαθέσιμο ερωτηματολόγιο για να αναρτήσετε και τις δικές σας περιγραφές. ( Polparol, praatcafe (Λέουβεν, Βέλγιο) «Η πρόκληση του να βλέπεις και να γνωρίζεις ανθρώπους σε ένα χαλαρό-μη δομημένο περιβάλλον» Το Polparol, είναι ένα καφέ όπου μια φορά την εβδομάδα ασθενείς, γείτονες, φοιτητές και προσωπικό απολαμβάνουν ο ένας την παρέα του άλλου, μιλάνε, φτιάχνουν μουσική, τρώνε,πίνουν και κάνουν ό,τι θα έκαναν σε ένα «συνηθισμένο» καφέ. Kunst in de Steigers (KIDS) Art in the Scaffolding -Τέχνη στις Σκαλωσιές (Λέουβεν, Βέλγιο) «Η δύναμη και η βοήθεια που προσφέρει το «Αrt in the Scaffolding» εξαρτάται από την συνεργασία που υπάρχει ανάμεσα στους εταίρους. Η συνεργασία βασίζεται στην ισότητα, στην αμοιβαία μάθηση και την κατανόηση» Μία φορά το χρόνο άνθρωποι, με ξεχωριστό παρελθόν ο καθένας, συνεργάζονται ώστε να δημιουργήσουν διάφορα έργα τέχνης κατά τη διάρκεια ενός κοινωνικού και πολιτιστικού προγράμματος που λαμβάνει χώρα σε μια πολύ σημαντική, ιστορικά και αρχιτεκτονικά, τοποθεσία : την εκκλησία του Saint Jacobs στη Λέουβεν, μια εκκλησία «υπό επισκευή». 19 De gezonde hap- The healthy bite, a lunch groupη υγιεινή μπουκιά, μια ομάδα παρασκευής γεύματος (Άμστερνταμ, Οι Κάτω Χώρες) «Είμαι πολύ χαρούμενη/ος που έκανα το βήμα να συμμετέχω στο «healthy bite», νιώθω λιγότερο απομονωμένη/ος τώρα, και πιο ενταγμένη/ος»

20 Κάθε εβδομάδα άνθρωποι, ο καθένας με τη δική του ιστορία, που μένουν στην ίδια γειτονιά συναντιούνται με έναν κοινό σκοπό, ένα υγιεινό και νόστιμο γεύμα. Οι συμμετέχοντες διαλέγουν το μενού, κάνουν τα ψώνια, μαγειρεύουν, τρώνε και καθαρίζουν μαζί μετά. Λόγω αυτού, οι άνθρωποι έρχονται σε πιο στενή επαφή μεταξύ τους και μπορούν να οργανώσουν και άλλες δραστηριότητες μαζί καθώς και να συναντηθούν εκτός της ομάδας. Α ΚΑΠΗ - Κέντρο Ημέρας για Ηλικιωμένους (Δήμος Ηρακλείου Αττικής, Ελλάδα) «Μου αρέσει το περιβάλλον. Βρήκα παρέα, φίλους και κάνουμε πράγματα και εκτός του ΚΑΠΗ. Πριν έρθω εδώ δεν ήξερα κανένα. Τώρα χορεύω, τραγουδώ και καλύπτω την ανάγκη μου να προσφέρω μέσω της εθελοντικής εργασίας» Ένα κέντρο για τους ηλικιωμένους που ζουν στο Δήμο, που τους προσφέρει ευκαιρίες για φροντίδα, κοινωνικοποίηση, δημιουργικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, σε ένα θετικό, υποστηρικτικό και διεγερτικό περιβάλλον, με απώτερο στόχο τη συνεχιζόμενη ενεργό συμμετοχή τους στη ζωή της κοινότητας. The Network Table Ένα Τραπέζι Δικτύων (Άμστερνταμ,Οι Κάτω Χώρες) «Οι άνθρωποι από το Network Table μου παρείχαν εκθεσιακό χώρο για να εκθέσω τους πίνακές μου» Μια φορά το μήνα λήπτες υπηρεσιών, υποστηρικτές και μια μεγάλη ποικιλία από οργανώσεις συναντιούνται σε ένα δήμο. Είναι ένας χώρος όπου εκφράζονται ανάγκες, ερωτήσεις και βρίσκονται λύσεις με πρακτικούς τρόπους. Η υποστήριξη και πληροφόρηση που παρέχονται στο network table δίνουν τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες να κάνουν νέα βήματα και να εξελιχθούν. Going on Holiday - Πηγαίνοντας διακοπές (Άμστερνταμ, Οι Κάτω Χώρες) «Ανυπομονείς να έρθουν, είναι εκτός της ρουτίνας και της καθημερινότητάς σου και έχεις κάτι να συζητάς μετά» Μία φορά το χρόνο προσφέρεται υποστήριξη ώστε να καταφέρουν λήπτες υπηρεσιών να πάνε διακοπές- ατομικά ή ως μικρή ομάδα- όπως κάνουν όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι, χωρίς επαγγελματίες υγείας να πηγαίνουν μαζί τους. 20 Kwartiermaken sport Got to move - Πρέπει να κινούμαι (Άμστερνταμ, Οι Κάτω Χώρες) Έφηβοι και ενήλικες υποστηρίζονται και καθοδηγούνται κατά την ατομική τους προσπάθεια να συμμετέχουν σε αθλήματα σε μια κανονική αθλητική εγκατάσταση. Το Kwartiermaken λειτουργεί σαν προώθηση κοινωνικών αγαθών, δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες για την ένταξη ατόμων και ομάδων.

21 Miquel Marti I Pol Project (Vic-Βαρκελώνη, Ισπανία) «Η κηπουρική ως πηγή υγείας και ευεξίας» Μ ε έδρα το Universitat de Vic, αυτό το πρόγραμμα συνίσταται στη δημιουργία και τη συντήρηση ενός κήπου. Αναπτύχθηκε από μια αμάδα σπουδαστών εργοθεραπείας και άτομα κοινωνικά α- ποκλεισμένα λόγω προβλημάτων σχετικών με την ψυχική υγεία και την φτώχεια. Αυτό το πρόγραμμα έχει πολλές διαστάσεις: εκπαίδευση των μαθητών, βασισμένη σε πραγματικές συνθήκες και εκπαίδευση της κοινότητας για το δυναμικό των συμμετεχόντων έρευνες βασισμένες σε ποιοτικές μελέτες και προσωπικές αφηγήσεις υγεία και κοινωνική ένταξη μέσω του έργου. Το πρόγραμμα έχει αναγνωρισθεί ως ένα παράδειγμα καλής πρακτικής στη μάχη ενάντια στη φτώχεια στην Ευρώπη. Kreatief atelier - Δημιουργικό εργαστήρι (Haarlem, Οι Κάτω Χώρες) «Ένα ασφαλές και φιλικό περιβάλλον, το οποίο μπορώ να επισκεφτώ για να δομήσω την εβδομάδα μου. Εκεί μπορώ να χρησιμοποιήσω τα ταλέντα μου. Είναι ένα καλό μέρος για μένα γιατί είμαι δημιουργικός άνθρωπος» Ένα μέρος εντός της κοινότητας,κοντά σε ένα μουσείο και σχολεία όπου οι άνθρωποι μπορούν να απασχοληθούν δημιουργικά: σχεδιάζοντας,ζωγραφίζοντας, φτιάχνοντας γλυπτά, μαθαίνοντας για την ιστορία της τέχνης κ.α. Λειτουργεί με τη βοήθεια ενός μικρού,σε αριθμό, προσωπικού και πολλούς εθελοντές, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι λήπτες υπηρεσιών. 21

22 Επάρκειες της κοινωνικής ένταξης Στο ELSiTO αναγνωρίζουμε πόσο σημαντικό είναι όλοι να συμμετέχουμε και να μοιραζόμαστε τις διαδικασίες της αλλαγής -της μάθησης, που πραγματοποιούνται όταν ο στόχος είναι η κοινωνική ένταξη. Περιγράφοντας τις επάρκειες επιχειρούμε να περιγράψουμε τις δεξιότητες, τις γνώσεις και τις στάσεις, οι οποίες, μέσα από μία συλλογική και αμοιβαία διαδικασία μάθησης όλων των εμπλεκομένων, θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις, ένα χώρο, για την άνθηση της κοινωνικής ένταξης. Διαπιστώσαμε ότι η μάθηση για την κοινωνική ένταξη χρειάζεται να είναι συνειδητή και κατευθυνόμενη σε συγκεκριμένο στόχο. Αυτές οι επάρκειες αποτελούν μια χρήσιμη βάση για συζήτηση μεταξύ των ενδιαφερόμενων κατά την προετοιμασία και κατά τη διάρκεια της υλοποίησης προγραμμάτων και έργων. Οι διαδικασίες μάθησης οφείλουν να διευκολύνουν την ανάπτυξη των ακόλουθων δεξιοτήτων, ι- κανοτήτων και γνώσεων όλων των συμμετεχόντων: Δέσμευση σε μια εκπαιδευτική συνεργασία με όλους όσους εμπλέκονται σε αυτή, χαρακτηριζόμενη από εμπιστοσύνη, διαφάνεια, ισότητα, μοίρασμα ή αλληλοτροφοδότηση, διαφάνεια και την ενδυνάμωση των μοναδικών δεξιοτήτων και δυνατοτήτων όλων. Προώθηση και διατήρηση ενός ασφαλούς, ανοιχτού, ευχάριστου και προκλητικού περιβάλλοντος το οποίο προωθεί την εργασία, τη μάθηση και την ανάπτυξη. Αναγνώριση και αποδοχή της προσωπικής άποψης Αναγνώριση των ζητημάτων σχετικών με την εξουσία/την ευθύνη/ τη λήψη ρίσκων, συμπεριλαμβανομένης της επίσημης και νομικής ευθύνης. Διαπραγμάτευση των ορίων ανάμεσα στην εξάρτηση και την ανεξαρτησία (των συμμετεχόντων) Ανάπτυξη της αυτογνωσίας, συμπεριλαμβανομένης της αναγνώρισης και του σεβασμού των προσωπικών περιορισμών, προκειμένου να κατανοηθούν και να καλυφθούν οι ποικίλες ανάγκες του εαυτού μας και των άλλων. Εξασφάλιση μιας ανοιχτής, διάφανης και ειλικρινούς επικοινωνίας ανάμεσα στους εμπλεκομένους. 22

23 Επίδειξη ευκαμψίας προκειμένου οι αλλαγές να είναι αποδεκτές, η αβεβαιότητα να είναι ανεκτή και να αντιμετωπίζονται οι προκλήσεις. Χρήση της αισιοδοξίας, της δημιουργικότητας, της ενέργειας, της περιέργειας και της σκέψης εκτός των στερεότυπων. Ανάπτυξη εξατομικευμένων στρατηγικών και προγραμμάτων Μάθηση νέων πραγμάτων σε καθημερινή βάση, αξιοποιώντας ένα ευρύ πεδίο δραστηριοτήτων/έργων, μοιράζοντας εμπειρίες και ιστορίες Κατανόηση της κοινωνικής ένταξης ως ένα κοινό ζήτημα για τον καθένα,το οποίο σχετίζεται με την εμπλοκή και την αφοσίωση στη ζωή μας στις κοινότητες μας. Δράση σε συνεργασία με τις κοινότητες, τις κοινοτικές δραστηριότητες και προγράμματα. Επίδειξη ηθικής δέσμευσης για την κοινωνική ένταξη και για την συμμετοχή όλων στη κοινότητά τους. 23

24 Το έντυπο αυτό, γράφτηκε από τα μέλη της Ευρωπαϊκής Εκπαιδευτικής Σύμπραξης ELSiTO (Ενδυνάμωση της Μάθησης για την Κοινωνική Ένταξη μέσω του Έργου), με την ελπίδα πως οι σκέψεις μας πάνω στις εμπειρίες και στις αντιλήψεις μας για τη διαδικασία της κοινωνικής ένταξης θα παρέχουν έμπνευση και πληροφορίες σε ανθρώπους που εμπλέκονται σε προγράμματα, έργα και δραστηριότητες που αφορούν την κοινωνική ένταξη στις κοινότητές μας. Σύλλογο Ελλήνων Εταίροι Εργοθεραπευτών Συνεργαζόμενοι εταίροι Rusenski Universitet Angel Kanchev, Ruse, Bulgaria Universtat de Vic (Fundacio Universitaria Balmes), Spain University of Teesside, UK, ENOTHE (European Network of Occupational Therapy in Higher Education) Τοπικοί εταίροι Στην Ελλάδα: Κέντρο Εργοθεραπείας, Δήμου Ηρακλείου Αττικής Πανελλαδική Ένωση για την Ψυχοκοινωνική Α- ποκατάσταση και την Επαγγελματική Επανένταξη (ΠΕΠΣΑΕΕ). Στο Βέλγιο: Polparol, Leuven Το σχέδιο αυτό χρηματοδοτήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δημοσίευση δεσμεύει μόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν.