ΤΕΥΧΟΣ 02 // ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 embryolab ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Transcript

1 ΤΕΥΧΟΣ 02 // ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 embryolab ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

2 e: editorial ΜΕ ΣΕΒΑΣΜΟ ΣΤΟ ΟΝΕΙΡΟ Η επίτευξη της εγκυμοσύνης μέσω εφαρμογής μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι αποτέλεσμα συντονισμένης και συνολικής προσπάθειας, στην οποία ρόλο έχουν εκτός από το ίδιο το ζευγάρι μια σειρά προσώπων και υποδομών. Όταν ένα ζευγάρι βρεθεί μπροστά στην εξωσωματική γονιμοποίηση ως την μόνη λύση προκειμένου να αποκτήσει ένα παιδί, τότε εκτός από τον ειδικό γυναικολόγο αναπαραγωγής -ο οποίος μελετά το ιστορικό και κατευθύνει το ζευγάρι- σημαντικό ρόλο παίζει και ο εμβρυολόγος που αναλαμβάνει να υλοποιήσει τη διαδικασία στο εργαστηριακό της κομμάτι. Κατά περίπτωση, την επιστημονική προσέγγιση συμπληρώνουν με τις γνώσεις τους ουρολόγοι, ενδοκρινολόγοι, ψυχολόγοι και άλλοι επιστήμονες της υγείας. Το νοσηλευτικό προσωπικό παίζει σε κάθε επίπεδο το ρόλο του στην εξυπηρέτηση και διευκόλυνση το ζευγαριού. Το αποτέλεσμα της προσπάθειας εξαρτάται σημαντικά από την καλή λειτουργία του καθενός ξεχωριστά, αλλά και από την αρμονική συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων μερών. Το επίπεδο ποιότητας ενός εργαστηρίου εξωσωματικής παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο. Είναι πια γνωστό ότι τα ανθρώπινα ωάρια και έμβρυα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα. Η πορεία ανάπτυξης τους σχετίζεται άμεσα με τις εργαστηριακές συνθήκες στις οποίες αυτά αναπτύσσονται. Ο συστηματικός έλεγχος της ποιότητας και σταθερότητας των συνθηκών καλλιέργειας, θεωρούνται σήμερα απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχία ενός προγράμματος εξωσωματικής γονιμοποίησης. Στο Embryolab εξασφαλίζουμε όλες αυτές τις προϋποθέσεις. Επιστήμονες από διαφορετικές ειδικότητες συνθέτουν μια δυναμική ομάδα που συνεργάζεται αρμονικά με απώτερο στόχο το όφελος του ζευγαριού. Η όλη προσπάθεια υποστηρίζεται από ένα υπερσύγχρονο εργα-

3 embryolab ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 01. Editorial 02. Θεραπεία με εξωσωματική γονιμοποίηση: όταν ο πελαργός αργεί 03. Πολυκυστικές ωοθήκες 04. Υπογονιμότητα και μαστός 05. Γοναδοτροπίνες ορμόνες ή φάρμακα; 06. Υποθυρεοειδισμός και εγκυμοσύνη ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ στήριο στο οποίο ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ οι συνθήκες καλλιέργειας ελέγχονται αυστηρά όλο το 24ωρο βάση προγράμματος, το οποίο πρόσφατα διαπιστεύθηκε από τον επίσημο φορέα του εξωτερικού -Bureau Veritas. Όλα αυτά εξηγούν τα υψηλά ποσοστά επιτυχίας του Embryolab. Είναι το αποτέλεσμα των επιλογών που έχουμε κάνει και των άριστων συνθηκών που διατηρούμε και σε καμία περίπτωση αποτέλεσμα τύχης. Με τη δέσμευση ότι οι προσπάθειές μας στην παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας θα συνεχιστούν, σας καλωσορίζουμε στο νέο μας τεύχος, στο οποίο φιλοξενούνται οι απόψεις ειδικών στο χώρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. 07. Η ιστορία της ζωής μας 08. Προεμφυτευτική διάγνωση 09. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της υπογονιμότητας Πάντα με σεβασμό στο όνειρο Αλεξία Χατζηπαρασίδου MSc Διευθύντρια EmbryoLab Κλινικός Εμβρυολόγος

4 ε: εξωσωματική γονιμοποίηση ΟΤΑΝ Ο ΠΕΛΑΡΓΟΣ ΑΡΓΕΙ Παρά την αλματώδη ανάπτυξη που έχουν διαγράψει οι βιολογικές επιστήμες στο χώρο της υποβοήθησης της αναπαραγωγής τα τελευταία χρόνια, τα ποσοστά επιτυχίας μετά από ένα κύκλο θεραπείας με εξωσωματική γονιμοποίηση κυμαίνονται κατά μέσο όρο μεταξύ 30 40%. Εύκολα διερωτάται κανείς που εστιάζεται η δυσκολία σύλληψης αφότου μεταφερθούν γονιμοποιημένα έμβρυα στο περιβάλλον της μήτρας και στη συνέχεια, αν υπάρχουν τρόποι προσέγγισης που βελτιώνουν την πιθανότητα σύλληψης σε μια επανάληψη θεραπείας. ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η ηλικία της γυναίκας που υποβάλλεται σε θεραπεία με υποβοήθηση και ειδικότερα με εξωσωματική γονιμοποίηση, αποτελεί και τον σημαντικότερο παράγοντα που διαμορφώνει την πιθανότητα επιτυχίας. Μετά την ηλικία των 35, και πολύ περισσότερο μετά την ηλικία των 40, παρατηρείται σημαντική ελάττωση της πιθανότητας επιτυχίας, ακόμη και όταν οι ωοθήκες της γυναίκας παράγουν ωάρια, ακόμη και όταν τα ωάρια αυτά έχουν καλή μορφολογία και καλή εξέλιξη τις λίγες ημέρες που φιλοξενούνται σε εργαστηριακές συνθήκες. Αυτή η ευαισθησία που εκφράζει ένα ωάριο καθώς μεγαλώνει μια γυναίκα δεν επιδέχεται δυστυχώς παρέμβαση σε εργαστηριακό επίπεδο και αντανακλά την εξασθένιση των μηχανισμών που λειτουργούν υπο φυσιολογικές συνθήκες και επιτρέπουν σε ένα έμβρυο να συνεχίσει την εξέλιξη του μετά την μεταφορά στο περιβάλλον της μήτρας. Επανάληψη θεραπείας με εξωσωματική γονιμοποίηση συνίσταται να γίνεται σε σύντομα χρονικά διαστήματα για να μη χαθεί περαιτέρω χρόνος με ό,τι αρνητικές συνέπειες σημαίνει αυτό στην ποιότητα των ωαρίων που απομένουν στην ωοθήκη.

5 Πριν την επανάληψη μιας προσπάθειας με εξωσωματική καλό είναι να έχει προηγηθεί η λήψη αντιοξειδωτικών μέτρων για τη βελτίωση της ποιότητας ωαρίων και σπερματοζωαρίων. Πρακτικά αυτό ισοδυναμεί με διακοπή του καπνίσματος και του αλκοόλ, με αύξηση στην κατανάλωση φρούτων και λαχανικών και, όπου κρίνεται απαραίτητο, με σύγχρονη χορήγηση σκευασμάτων βιταμινών από του στόματος. Η ρύθμιση βάρους και στους δύο συντρόφους είναι επίσης πολύ σημαντική, καθώς αποκλίσεις, κυρίως προς την πλευρά της παχυσαρκίας, οδηγούν σε μικρότερα ποσοστά επιτυχίας, με πιο συχνές επιπλοκές στην εξέλιξη της κύησης. Αύξηση της σωματικής άσκησης και στους δύο συντρόφους θα διευκολύνει σημαντικά στην επίτευξη των πιο πάνω στόχων. Ο τρόπος με τον οποίο διεγείρονται οι ωοθήκες σε ένα πρόγραμμα εξωσωματικής παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην πιθανότητα σύλληψης. Όσο μεγαλύτερες οι δοσολογίες που χορηγούνται τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να ωριμάζουν ωάρια με χαμηλή πιθανότητα εμφύτευσης. Χαμηλά φαρμακευτικά σχήματα διέγερσης διευκολύνουν και το συγχρονισμό της ανάπτυξης των ωαρίων με την ωρίμανση του ενδομητρίου αποφεύγοντας το ενδεχόμενο καλλιέργειας πολύ καλών εμβρύων που δεν βρίσκουν δυστυχώς το ενδομήτριο στο κατάλληλο χρονικό στάδιο για να προχωρήσουν στα επόμενα στάδια εξέλιξης. Η προθεραπεία με χρήση αντισυλληπτικών χαπιών σε κάποιες περιπτώσεις, ή η εφαρμογή θεραπείας με εξωσωματική γονιμοποίηση σε φυσικό κύκλο σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να διευκολύνει την ωρίμανση ωαρίων με μεγάλη εμφυτευτική ικανότητα σε ένα χρονικά κατάλληλα προετοιμασμένο ενδομήτριο. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις η παράταση της καλλιέργειας των εμβρύων μέχρι το στάδιο της βλαστοκύστης μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα σύλληψης, καθώς μια τέτοια προσέγγιση οδηγεί στην καλύτερη επιλογή εμβρύων. Προϋποθέτει όμως, έναν σχετικά μεγάλο αριθμό εμβρύων στο ξεκίνημα ώστε να αντισταθμιστεί η απώλεια εμβρύων που παρατηρείται σε μεγάλο βαθμό στην εξέλιξη μιας καλλιέργειας εμβρύων μέχρι το στάδιο της βλαστοκύστης. Πολύ περισσότερο, μια τέτοια προσέγγιση προϋποθέτει την παρουσία εμβρυολόγου με σημαντική εμπειρία στις παρατεταμένες καλλιέργειες εμβρύων σε εργαστηριακές συνθήκες. Η ενδοσκοπική εκτίμηση της μήτρας και της πυέλου της γυναίκας μπορεί επίσης να προσφέρει σημανατική βοήθεια σε κάποιες περιπτώσεις. Η υστεροσκόπηση είναι μια εξεταστική μέθοδος που μπορεί να ελέγξει το εσωτερικό της μήτρας για την παρουσία τυχόν εμποδίων στην εμφύτευση, όπως ενδομήτριοι πολύποδες, συμφύσεις του ενδομητρίου, υποβλεννογόνια ινομυώματα, ή διαφράγματα της μήτρας. Τέτοιου είδους παθολογικά ευρήματα αντιμετωπίζονται χειρουργικά κατά τη διάρκεια της ενδοσκόπησης. Η λαπαροσκόπηση, επίσης, μπορεί να βοηθήσει στην εκτίμηση της πυέλου για την παρουσία ενδομητρίωσης, μιας γυναικολογικής διαταραχής που ανευρίσκεται πιο συχνά στην υπογόνιμη γυναίκα. Καυτηρίαση και αφαίρεση εστιών ενδομητρίωσης μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να βελτιώνει την πιθανότητα επιτυχίας μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση. Στο ίδιο πλαίσιο, πρέπει να εκτιμάται η είσοδος της μήτρας με εικονική εμβρυομεταφορά, πριν την έναρξη της θεραπείας, και επιπλέον, σε ιστορικό με δύσκολες εμβρυομεταφορές να γίνεται εκτίμηση για διαστολή τραχήλου με προοπτική την διευκόλυνση της μεταφοράς εμβρύων στο εσωτερικό της μήτρας. Η ηλικία της γυναίκας που υποβάλλεται σε θεραπεία με υποβοήθηση και ειδικότερα με εξωσωματική γονιμοποίηση, αποτελεί και τον σημαντικότερο παράγοντα που διαμορφώνει την πιθανότητα επιτυχίας. Λιγότερο ξεκάθαρος είναι ο ρόλος των ανοσολογικών αιτίων και της θρομβοφιλίας στην πιθανότητα επιτυχίας με εξωσωματική γονιμοποίηση. Αν και η έρευνα που διενεργείται σήμερα στο χώρο της ανοσολογίας της αναπαραγωγής είναι μεγάλη, δυσκολευόμαστε να εντοπίσουμε με ακρίβεια ποια ζευγάρια εκδηλώνουν υπογονιμότητα ανοσολογικής αιτιολογίας και, πολύ περισσότερο, αδυνατούμε ακόμη να εφαρμόσουμε θεραπείες που να είναι αποτελεσματικές. Παρόμοια, πολλά ζευγάρια υποβάλλονται σε έλεγχο θρομβοφιλίας, χωρίς να έχει αποδειχτεί ακόμη μέχρι σήμερα ότι τυχόν προδιάθεση σε διαταραχές του πηκτικού μηχανισμού δρα αρνητικά στο επίπεδο εμφύτευσης μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση. Αβίαστη αποδοχή τέτοιων παραμέτρων ως αιτιολογικών στοιχείων υπογονιμότητας μπορεί να οδηγεί πολλές φορές σε φαρμακευτικές παρεμβάσεις χωρίς ουσιαστικό όφελος για το υπογόνιμο ζευγάρι. Τέλος, η ίδια η μέθοδος της εξωσωματικής γονιμοποίησης, μπορεί να προσφέρει πολύ σημαντικές διαγνωστικές πληροφορίες σε επίπεδο εκτίμησης γαμετών και γονιμοποίησης. Τα σύγχρονα εργαστήρια με το κατάλληλα εκπαιδευμένο και έμπειρο εμβρυολογικό προσωπικό είναι σε θέση να εκτιμήσουν την ποιότητα ωαρίων, σπερματοζωαρίων και εμβρύων με τέτοια ακρίβεια, ώστε να βοηθήσουν στην απόφαση για μια επανάληψη θεραπείας προσδιορίζοντας με μεγάλη ευαισθησία την πιθανότητα επιτυχίας στην εμφύτευση. Νίκος Χριστοφορίδης MD, MRCOG, DFFP Γυναικολόγος Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Υπεύθυνος Ιατρικού Τμήματος EmbryoLab

6 γ: γυναικολογία ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΕΣ ΩΟΘΗΚΕΣ ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Πολυκυστικές ωοθήκες παρουσιάζονται περίπου στο 20% των γυναικών. Στις μισές περίπου περιπτώσεις δε συνυπάρχουν επιπλέον προβλήματα και ονομάζονται απλές πολυκυστικές ωοθήκες (Polycystic Ovaries ή PCO). Σε ποσοσοτό 10% των γυναικών συνολικά (και 50% από τις γυναίκες με απλές πολυκυστικές ωοθήκες) παρουσιάζεται το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (Polycystic Ovary Syndrome ή PCOS). Οι γυναίκες αυτές μπορεί να παρουσιάσουν μια ποικιλία κλινικών συμτωμάτων και προδιαθέσεων. Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών αποτελεί παγκοσμίως την πιο συχνή ενδοκρινοπάθεια στις γυναίκες και την πιο συχνή αιτία υπογονιμότητας. Η ακριβής αιτιολογία του συνδρόμου είναι άγνωστη. Θεωρείται πως είναι αποτέλεσμα γενετικής προδιάθεσης, εμφανίζεται οικογενώς και σχετίζεται με υπερέκκριση ανδρογόνων, αντίσταση του οργανισμού στην ινσουλίνη και επηρεάζεται από περιβαλλοντικούς παράγοντες και από τον τρόπο ζωής (δίαιτα - διατροφή άσκηση).

7 Η θεραπεία του συνδρόμου εξαρτάται από τα συνοδά συμπτώματα και σκοπεύει στην θεραπεία τους και στην αποφυγή μελλοντικής εμφάνισης των νοσημάτων που προδιατίθενται από το σύνδρομο. Σε περιπτώσεις Υπογονιμότητας έχει σημασία, το ζευγάρι να διερευνηθεί πλήρως, πριν από την έναρξη της θεραπείας ωορρηξίας, για αποκλεισμό επιπλέον προβλημάτων. Συνιστάται πλήρης ορμονικός και βιοχημικός έλεγχος της γυναίκας, σαλπιγγογραφία και σπερμοδιάγραμμα. Πρόκληση ωορρηξίας επιχειρείται αρχικά με χορήγηση Κιτρικής Κλομιφαίνης μόνη της ή σε συνδυασμό με Μετφορμίνη (Glucophage) ή με συγχορήγηση Κορτιζόνης. Εάν επιτευχθεί ωορρηξία (70-80% των γυναικών), τότε ανάλογα με την περίπτωση, η αγωγή μπορεί να συνεχιστεί για 4-6 μήνες. Σε περίπτωση πτωχής απάντησης στην παραπάνω θεραπεία (20-30% των γυναικών δεν επιτυγχάνουν ωορρηξία / εγκυμοσύνη με την αγωγή αυτή) τότε επιχειρείται πρόκληση ωορηξίας με χορήγηση ενέσιμων Γοναδοτροπινών. Η διάγνωση γίνεται με συνδυασμό κλινικής εκτίμησης (ιστορικό, εξέταση), υπερηχογραφήματος και ορμονικών εξετάσεων. Η θεραπεία του συνδρόμου εξαρτάται από τα συνοδά συμπτώματα και σκοπεύει στην θεραπεια τους και στην αποφυγή μελλοντικής εμφάνισης των νοσημάτων που προδιατίθενται από το σύνδρομο. Βασικές αρχές της θεραπείας αποτελούν: η σωστή διατροφή, η άσκηση και η διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους. Η πρόκληση ωορρηξίας στις περιπτώσεις αυτές παρουσιάζει συχνά ιδιαίτερη δυσκολία που οφείλεται στην συχνή εμφάνιση πολλαπλών ωοθυλακίων που συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα πολύδυμης εγκυμοσύνης και του Συνδρόμου Υπερδιέγερσης ωοθηκών. Σε νεαρές γυναίκες (< 35 ετών ) που δεν επιτυγχάνεται ωορρηξία ή εγκυμοσύνη με φαρμακευτικά μέσα, συχνά ενδείκνυται η Λαπαροσκόπηση και η Υστεροσκόπηση. Με τον τρόπο αυτό, αφενός ελέγχονται πλήρως τα έσω γεννητικά όργανα και αφετέρου με τον τρυπανισμό των ωοθηκών (ovarian drilling) συχνά αποκαθίσταται το μεταβολικό και ορμονικό πρόβλημα. Με την αποκατάσταση του κύκλου της περιόδου, συχνά επιτυγχάνεται εγκυμοσύνη και επιπλέον εξαλείφονται οι άμεσες και οι απώτερες συνέπειες του συνδρόμου. Επιπλέον, σε περίπτωση που τελικά κριθεί απαραίτητη η χορήγηση Γοναδοτροπινών ή η Εξωσωματική Γονιμοποίηση, πρακτικά μειδενίζεται ο κίνδυνος Υπερδιέγερσης των ωοθηκών και μειώνεται ο κίνδυνος πολύδυμης κύησης. Σε γυναίκες μεγαλύτερες των 35 ετών, η παραπάνω προσέγγιση έχει μικρότερη αξία, θεραπευτικά τουλάχιστον, καθώς αυξάνεται συχνά η παρουσία συνυπαρχόντων προβλημάτων και συχνά επιλέγεται η Εξωσωματική Γονιμοποίηση. Ηλίας Τσάκος MD (Hons), MRCOG, DFFP, CST Χειρουργός Γυναικολόγος Αναπαραγωγής

8 μ: μαστός ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΑΣΤΟΣ ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ιστορικό καρκίνου του μαστού μπορούν, ανάλογα με την περίπτωση, με ασφάλεια, να υποβληθούν σε θεραπείες γονιμότητας. Ενδεχόμενα η σύντομη διάρκεια της θεραπείας (σύνολο 8-12 μέρες) και η ακόμη συντομότερη διάρκεια των υψηλών επιπέδων των ορμονών (2-5 μέρες) σε κάθε κύκλο θεραπείας, να «προστατεύει» το μαστό από τις αρνητικές συνέπειες. Εξαίρεση αποτελούν μεμονωμένες περιπτώσεις ορμονοεξαρτώμενων όγκων μαστού που προϋπάρχουν αδιάγνωστοι και ενδεχόμενα εμφανίζουν ταχεία ανάπτυξη λόγω της ορμονικής θεραπείας. Στις περιπτώσεις αυτές ο πλήρης έλεγχος των μαστών πριν από τη θεραπεία μπορεί να αποβεί σωτήριος για την ασθενή. Γεγονός είναι ότι η υπογονιμότητα και η τεκνοποίηση μετά την ηλικία των 35 ετών αποτελούν επιβαρυντικό παράγοντα για την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού. Για το λόγω αυτό συνίσταται πλήρης μαστολογικός έλεγχος της γυναίκας πριν την έναρξη της θεραπείας γονιμότητας και φυσικά η τακτική παρακολούθησή της καθ όλη τη διάρκεια αυτής. Η θεραπεία της υπογονιμότητας συχνά περιλαμβάνει χορήγηση ορμονικών σκευασμάτων που διεγείρουν τις ωοθήκες με σκοπό την ανάπτυξη μεγάλου αριθμού ωαρίων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα επίπεδα των ενδογενών ορμονών (οιστρογόνων και προγεστερόνης) να αυξάνονται σε βαθμό πολλαπλάσιο του φυσιολογικού. Η έκθεση της γυναίκας σε αυξημένα επίπεδα ορμονών (κυρίως οιστρογόνων), ιδιαίτερα μετά από επαναλαμβανόμενες προσπάθειες ορμονικής θεραπείας, θεωρητικά θα μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Επιδημιολογικές μελέτες, οι οποίες διερευνούν τη σχέση ορμονικής θεραπείας και πιαθανότητας ανάπτυξης καρκίνου του μαστού δεν το επιβεβαιώνουν. Επίσης οι θεραπείες υπογονιμότητας έχουν κατά καιρούς σχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού σε γυναίκες με κληρονομικό ιστορικό. Παρ όλα αυτά, και εδώ τα αποτελέσματα δεν έχουν τεκμηριωθεί επιστημονικά. Σήμερα είναι πια γνωστό ότι ακόμη και γυναίκες με Οι περισσότεροι ιατροί της αναπαραγωγής είναι ήδη ευαισθητοποιημένοι και περιλαμβάνουν στα πλαίσια της αρχικής διερεύνησης της γυναίκας την ψηλάφηση, τη μαστογραφία και τον υπέρηχο των μαστών. Ο έλεγχος ενδέχεται να ολοκληρωθεί με μαγνητική τομογραφία μαστών ανάλογα με τα ευρήματα του αρχικού ελέγχου, το ιστορικό της γυναίκας και τον βαθμό πυκνότητας των μαστών. Δεν μπορεί κανείς σήμερα, να προβλέψει εάν και σε ποιό βαθμό οι ορμόνες αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Ο φόβος όμως του καρκίνου, δεν θα πρέπει να στερεί από τις γυναίκες το δικαίωμα στην τεκνοποίηση και τη μητρότητα. Δρ Κανελίνα Μπίμπα Τσάκου MD, PhD Χειρουργός Παθήσεις μαστού

9 φ: φαρμακευτικη αγωγή ΓΟΝΑΔΟΤΡΟΠΙΝΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ Η ΦΑΡΜΑΚΑ; Στο γυναικείο οργανισμό η θυλακιοτρόπος (FSH) και η ωχρινοτρόπος (LH) ορμόνη παράγονται στην υπόφυση και παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία ωρίμανσης των ωοθυλακίων στην ωοθήκη και μετέπειτα στην ωορρηξία. Το 1961 ο Lunenfeld, ανακοίνωσε την πρώτη εγκυμοσύνη μετά από πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας με εξωγενή χορήγηση ανθρώπινης εμμηνοπαυσιακής γοναδοτροπίνης, που απομόνωσε από ούρα γυναικών σε εμμηνόπαυση. Η αρχική μορφή του φαρμάκου χαρακτηρίζονταν από βιολογική αστάθεια και χαμηλή βιολογική καθαριότητα. Η ολοένα και πιο συστηματική χρήση των γοναδοτροπινών τα τελευταία 50 χρόνια, σε συνδυασμό με την μεγάλη ανάπτυξη της μοριακής βιολογίας και της γενετικής μηχανικής οδήγησε στην παραγωγή βελτιωμένων μορφών αυτού του φαρμάκου. Την επανάσταση όμως έφερε η παραγωγή ανασυνδυασμένων γοναδοτροπινών μετά από την αναγνώριση του ανθρώπινου γονιδίου το οποίο είναι υπεύθυνο για την παραγωγή της FSH. Η ανασυνδιασμένη FSH χαρακτηρίζεται από υψηλή βιολογική καθαρότητα καθώς και υψηλή βιολογική σταθερότητα χαρακτηριστικά που βοήθησαν στην κλινική πράξη και κλινική εφαρμογή. Έτσι σήμερα οι κλινικοί ιατροί, απέκτησαν με τα νέα σκευάσματα φαρμάκων πρόκλησης ωοθυλακοιρηξίας, ισχυρό όπλο στην αντιμετώπιση της υπογονιμότητας στα πλαίσια της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Ταυτόχρονα όμως βελτιώθηκε η καθαριότητα των παραδοσιακών γοναδοτροπινών οι οποίες παραμένουν με ονομασία (Pure FSH) προσφέροντας καλή ποιότητα και χαμηλό κόστος. Στα χέρια των γιατρών αναπαραγωγής σήμερα βρίσκεται μεγάλη ποικιλία φαρμάκων γοναδοτροπινών που συνεχώς βελτιώνουν τον τρόπο θεραπείας, την ποιότητα των ωαρίων και έτσι δίνουν στο κάθε ζευγάρι την ευκαιρία να αποκτήσουν το παιδί που τόσο επιθυμούν. Ρόμπερτ Ναιντετσκι MD, PhD Χειρουργός Γυναικολόγος Αναπαραγωγής

10 ε: εγκυμοσύνη ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ Περίπου το 3% των γυναικών παρουσιάζουν υποθυρεοειδισμό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ο υποθυρεοειδισμός είναι μία συχνή κατάσταση που οφείλεται σε υπολειτουργία του θυρεοειδούς αδένα, η οποία έχει σαν αποτέλεσμα χαμηλά επίπεδα θυροξίνης (Τ4) στον οργανισμό. Η πιό συχνή αιτία είναι αυτοάνοση και ονομάζεται θυρεοειδίτιδα Hashimoto. Οι επιπτώσεις του υποθυρεοειδισμού στη γονιμότητα και στην εγκυμοσύνη εξαρτώνται από τη βαρύτητα του υποθυρεοειδισμού. Ο βαρύς υποθυρεοειδισμός επηρεάζει αρνητικά την ωορρηξία και κατά συνέπεια τη γονιμότητα της γυναίκας, αλλά και αν συμβεί εγκυμοσύνη, αυτή μπορεί να παρουσιάσει σοβαρές επιπλοκές, όπως προεκλαμψία, αναιμία, αποβολή, πρόωρο τοκετό, αποκόλληση πλακούντα, νεογνά χαμηλού βάρους και αιμορραγία της λοχείας. Ευτυχώς, οι περισσότερες γυναίκες έχουν ελαφρύ (ή υποκλινικό) υποθυρεοειδισμό. Ωστόσο, έχει βρεθεί ότι ακόμη και ο υποκλινικός υποθυρεοειδισμός στη μητέρα, επηρεάζει αρνητικά τη διανοητική ανάπτυξη του εμβρύου. Το έμβρυο έχει ανάγκη τις θυρεοειδικές ορμόνες της μητέρας ιδιαίτερα στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, μέχρι να λειτουργήσει ο δικός του θυρεοειδής. Υπάρχουν ενδείξεις ότι παιδιά σχολικής ηλικίας των οποίων οι μητέρες είχαν ελαφρύ υποθυρεοειδισμό στην εγκυμοσύνη υπολείπονται σε διάφορα ψυχοκινητικά τέστ. Επειδή ο υποθυρεοειδισμός διαγιγνώσκεται και θεραπεύεται πολύ εύκολα, γυναίκες που προσέρχονται για υποβοήθηση της γονιμότητας καλό είναι να κάνουν μαζί με τις άλλες εξετάσεις και έλεγχο του θυροειδούς με ένα τέστ αίματος, της θυρεοτρόπου ορμόνης (TSH). Ετσι, άν χρειαστεί, μπορούν να αρχίσουν τη θεραπεία με χάπια θυροξίνης πρίν από την επίτευξη της εγκυμοσύνης. Γυναίκες με γνωστό υποθυρεοειδισμό πρίν την υποβοηθούμενη εγκυμοσύνη, πρέπει να γνωρίζουν ότι όχι μόνον δεν πρέπει να σταματούν τη θυροξίνη κατά την εγκυμοσύνη, αλλά και ότι συνήθως η δόση χρειάζεται να αυξηθεί, συχνά μόλις διαπιστωθεί το θετικό τέστ εγκυμοσύνης. Τακτικός αιματολογικός έλεγχος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης διασφαλίζει την κατάλληλη ρύθμιση της δόσης της θυροξίνης. Η θυροξίνη πρέπει να συνεχίζεται και κατά τη γαλουχία, κατά τις οδηγίες του γιατρού. Οσον αφορά στο συσχετισμό αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων (ειδικότερα αντισωμάτων εναντίον της θυρεοειδικής υπεροξειδάσης [anti- TPO]) και αποβολών, έχει πράγματι παρατηρηθεί ότι γυναίκες που παρουσιάζουν τα αντισώματα αυτά εμφανίζουν και μεγαλύτερα ποσοστά αποβολών. Δεν είναι όμως σαφές ότι τα αντισώματα είναι υπεύθυνα γι αυτό, ούτε ότι κάποια θεραπεία που μειώνει τα αντισώματα θα μπορούσε να βελτιώσει και τα ποσοστά των αποβολών. Η φροντίδα της θυρεοειδικής υγείας αποτελεί και αυτή ένα σημαντικό κομμάτι της γενικότερης φροντίδας της υγείας της μέλλουσας μητέρας, ώστε να βελτιστοποιηθούν οι συνθήκες της ποθούμενης σύλληψης και εγκυμοσύνης. Φωτεινή-Ηρώ Αδαμίδου Ενδοκρινολόγος-Διαβητολόγος

11 ε: εμείς Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Παντρευτήκαμε μικροί. Από έρωτα. Θέλαμε μεγάλη οικογένεια. Και μετά ήρθαν τα προβλήματα. Γιατροί, εξετάσεις, υπέρηχοι, επεμβάσεις, λαπαροσκόπηση. Πόρισμα: Υδροσάλπιγγες. Και ξεκίνησε το κεφάλαιο ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ. Ξεκινήσαμε με όρεξη, διάθεση και πάνω απ όλα με ελπίδα. Ελπίδα πως όλα θα πάνε καλά. Υπήρχε, όμως, και φόβος για το άγνωστο, άγνοια και αμάθεια. Και ίσως αυτό είναι που σε προστατεύει, το ότι περπατάς σε ένα δρομάκι χωρίς να ξέρεις τι υπάρχει παρακάτω. Γιατί, αν ήξερες, μπορεί να μην ξεκινούσες ποτέ το ταξίδι σου. Αξίζει, όμως, τον κόπο. Εμείς το ξεκινήσαμε το ταξίδι μας, περάσαμε από ψυχρές επιτροπές, από φαρμακεία, από γιατρούς. Την πρώτη φορά γονιμοποιήθηκε μόνο ένα ωάριο. Προχωρήσαμε σε δεύτερη προσπάθεια επιτυχή αυτή τη φορά με μία κύηση να φτάνει στην 8η βδομάδα και να τελειώνει άδοξα. Παλίνδρομος κύηση η αιτία και Παραμονή Πρωτοχρονιάς υποβάλλομαι σε απόξεση. Ασυμβατότητα DNA, είπαν και μας έστειλαν για εξέταση Καρυότυπου. Και όμως τα χρωμοσώματα μας ήταν συμβατά. Αφού μαζεύουμε τα κομμάτια της ψυχής μας, προχωράμε στην τρίτη μας απόπειρα. Και πάλι το αποτέλεσμα αρνητικό. Αιτία η κακή ποιότητα εμβρύων, είπαν. Έτσι στρέφουμε το βλέμμα μας στην Αθήνα εκεί που όλα είναι καλύτερα, μεγαλύτερα, προχωρημένα και πιο απρόσωπα (αλλά και αυτό θα το ανακαλύπταμε στην πορεία). Αεροπλάνα, ξενοδοχεία, αγωνία, και μας υπόσχονταν ότι αυτή τη φορά θα ήταν η καλή φορά. Το τεστ πάλι αρνητικό. Αιτία το λεπτό ενδομήτριο, είπαν. Παράλληλα προσπαθούσαν να μας πείσουν να δωρίσουμε κάποια ωάρια μας λόγω της πολύ καλής τους ποιότητας. Τί ειρωνία! Καταλήξαμε να ακούμε για παρένθετη μητέρα, για δανεική μήτρα στα 32 μας χρόνια. Απόγνωση!! Γονατίσαμε ψυχολογικά και οικονομικά. Τα έξοδα μεγάλα και εμείς δουλεύαμε και στερούμασταν προκειμένου να πετύχουμε τον ιερό στόχο. Δουλεύαμε για την επόμενη προσπάθεια. Και η ψυχολογία αδύναμη. Το είχαμε πάρει απόφαση: Θα παραμείνουμε ένα άτεκνο ζευγάρι και θα αρκεστούμε στον ρόλο της θείας και του θείου. Σερφάροντας μια μέρα στο διαδύκτιο βρήκαμε ένα κέντρο εξωσωματικής στη Θεσσαλονίκη. Καχύποπτοι και διστακτικοί και πεπεισμένοι ότι αυτή θα είναι η τελευταία μας κίνηση, πήγαμε στο ραντεβού, δείξαμε τον πλούσιο ιατρικό μας φάκελο λαμβάνοντας ως απάντηση: «Θα το σκεφτούμε». Το γεγονός ότι δεν μας υποσχέθηκαν από την αρχή -όπως οι προηγούμενοι-ότι θα μας κάνουν γονείς, μας άρεσε. Ξεκινήσαμε κάνοντας κάποιες εξετάσεις πολύ διστακτικά, αλλά όσο περνούσε ο καιρός κατάφεραν όλοι τους με τον τρόπο τους να μας χαλαρώσουν, να τους εμπιστευτούμε και να αφεθούμε στα χέρια τους. Ήταν ζεστοί και χαμογελαστοί. Ανθρώπινοι. Τολμώ να πω πως είχαν καταφέρει να μας κάνουν να νοιώθουμε σαν μια επίσκεψη σε φίλους και όχι στον γιατρό. Νοιώσαμε ότι έχουμε τον ίδιο στόχο και τα ίδια θέλω. Διακρίναμε μια ιδιαίτερη οργάνωση, μεθοδικότητα, αλλά κυρίως, πείσμα και θέληση. Και, επιτέλους, τα καταφέραμε, μπορεί όχι με την πρώτη, αλλά με τη δεύτερη.(για μας, βέβαια, ήταν συνολικά η έβδομη.)και να μαστε, λοιπόν, στον 4ο μήνα κύησης, όλα βαίνουν καλώς και τολμάμε να κάνουμε σχέδια για το παιδικό δωμάτιο. Ποιος να το φανταζόταν; Είναι ένα ταξίδι η διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Για άλλους σύντομο και εύκολο, για άλλους μακρύ και δύσκολο. Χρειάζεται πίστη στον Θεό, ενημέρωση και έρευνα αγοράς και πάνω απ όλα να είναι ενωμένο το ζευγάρι. Σαν μια γροθιά. Αυτά τα προβλήματα εμφανίζονται για να μας κάνουν πιο δυνατούς, για να πιστέψουμε περισσότερο, για να αγαπήσουμε περισσότερο την ίδια τη ζωή. Υπάρχουν πολλοί σκόπελοι στο ταξίδι αυτό. Υπάρχουν ευτυχώς και φωτεινοί φάροι έτοιμοι να μας δείξουν το δρόμο. Χαλαρώστε και ζήστε το ταξίδι σας μαζί με τους ανθρώπους του Embryolab. Άλλαξαν την δικιά μας ζωή! Γιατί όχι και τη δική σας; Με εκτίμηση και ευγνωμοσύνη, Ζ.Π. - Γ.Α.

12 Η εφαρμογή μοριακών διαγνωστικών τεχνικών έδωσε νέες δυνατότητες στην τεχνολογία της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής θέτοντας παράλληλα σημαντικά ηθικά και επιστημονικά ζητήματα στην «μεταχείριση» του εμβρύου. Η προεμφυτευτική διάγνωση είναι η σημαντικότερη μοριακή εφαρμογή που τα τελευταία χρόνια παρέχεται και στην Ελλάδα, ενώ οι συζητήσεις για την σημασία, την χρήση της και την σκοπιμότητά της είναι έντονες στον διεθνή χώρο. Εκτός των τεχνικών περιορισμών, η γενετική καθοδήγηση και η πληροφόρηση θα πρέπει να εστιάσουν και στην ηθική διάσταση αυτών των εφαρμογών. Η Εθνική Επιτροπή Βιοηθι- γ: γενετική ΠΡΟΕΜΦΥΤΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ Προεμφυτευτική διάγνωση (PGD) εφαρμόζεται όταν ένας ή και οι δύο γονείς είναι φορείς μετάλλαξης ή ισορροπημένης χρωμοσωμικής αναδιάταξης, ώστε να διερευνηθεί αν η μετάλλαξη ή η αναδιάταξη αυτή έχει μεταβιβαστεί στο ωάριο ή στο έμβρυο. Ο όρος PGS-preimplanation genetic screening αναφέρεται στον έλεγχο που μπορεί να γίνει όταν και οι δύο γονείς έχουν κανονικό καρυότυπο και επιθυμούν τα έμβρυά τους να ελεγχθούν για την παρουσία ανευπλοειδιών. Κατά την προεμφυτευτική διάγνωση αφαιρούνται ένας ή δύο πυρήνες από το ωάριο (πολικά σωμάτια) ή το έμβρυο (βλαστομερίδια), ώστε να διαπιστωθεί η ύπαρξη συγκεκριμένων γονιδιακών μεταλλάξεων ή ανευπλοειδιών πριν την εμβρυομεταφορά. Ο αριθμός των πυρήνων που μπορούν να αφαιρεθούν είναι περιορισμένος και έτσι ο προεμφυτευτικός έλεγχος περιορίζεται στην ανίχνευση των «γνωστών» ανωμαλιών που φέρουν οι γονείς. Η συνθήκη αυτή καθιστά σαφές ότι ο έλεγχος συνιστάται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις γονέων-φορέων για τους οποίους η πιθανότητα απόκτησης προσβεβλημένου απόγονου είναι μεγάλη, πάνω από 25%, για την συγκεκριμένη ανωμαλία. Η ανάλυση ανωμαλιών σε ένα μόνο κύτταρο είναι σίγουρα μια επανάσταση στον τομέα της διαγνωστικής, που όμως δεν μπορεί να ξεπεράσει τον περιορισμό της ευαισθησίας της. Την ίδια στιγμή, η χρήση της τεχνικής μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την βιωσιμότητα των εμβρύων εξαιτίας της αφαίρεσης κυτταροπλασματικής μάζας μαζί με τους πυρήνες ενώ δεν αποκλείει την πιθανότητα μιας άλλης ανωμαλίας, που είτε εμφανίστηκε τυχαία και για την οποία δεν έγινε σχετικός έλεγχος. Η ακρίβεια του αποτελέσματος από ένα μόνο κύτταρο απαιτεί πολύ υψηλή επιστημονική και τεχνική υποδομή, ενώ ταυτόχρονα δεν αποκλείει το αποτέλεσμα της να αφορά μόνο το κύτταρο που ελέγχθηκε και όχι τα άλλα του εμβρύου (μωσαϊκισμός). Έτσι ένα μη κανονικό αποτέλεσμα από την ανάλυση ενός μόνο κυττάρου εμβρύου 3 ημερών, μπορεί να Η προεμφυτευτική διάγνωση είναι η σημαντικότερη μοριακή εφαρμογή που τα τελευταία χρόνια παρέχεται και στην Ελλάδα, ενώ οι συζητήσεις για την σημασία, την χρήση της και την σκοπιμότητά της είναι έντονες στον διεθνή χώρο. μην σημαίνει ότι το παιδί που θα γεννηθεί θα είναι σίγουρα μη κανονικό ή άρρωστο. Τα στοιχεία αυτά καθιστούν σαφές, ότι απαιτείται πλήρης ενημέρωση του ζευγαριού πριν τον προεμφυτευτικό έλεγχο καθώς και κατάλληλη γενετική καθοδήγηση, υπολογίζοντας πάντα όλους τους περιορισμούς της τεχνικής που επιλέγεται. Τα μέχρι τώρα στοιχεία δεν υποστηρίζουν την χρήση της PGS για την αύξηση του ποσοστού απόκτησης «φυσιολογικών» απογόνων σε γυναίκες μεγάλης αναπαραγωγικής ηλικίας.

13 ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ κής έχει πρόσφατα γνωμοδοτήσει σχετικά προκαλώντας όμως αρκετές συζητήσεις. Αναγνωρίζει το δικαίωμα της επιλογής από τους γονείς «όταν είναι σχεδόν βέβαιοι ότι θα αποκτήσουν ένα παιδί με προβλήματα υγείας» και πάντα μετά από σχετική ενημέρωση. «Η Επιτροπή θεωρεί δικαιολογημένη την επιλογή εμβρύου που καθίσταται δυνατή με την χρήση PGD, υπό τους όρους της ελευθερίας επιλογής από τους γονείς και της εγγύησης του ηθικά σημαντικού σκοπού» για τον οποίο γίνεται αυτή η επιλογή. Ταυτόχρονα επισημαίνει και κάποιους «αποδεκτούς λόγους υγείας» στους οποίους θα πρέπει σήμερα να περιορίζεται η έρευνα. Σε κάθε περίπτωση η ευθύνη αφορά τους μελλοντικούς γονείς. Θα πρέπει όμως η επιστημονική κοινότητα συνολικά να διευκρινίσει από την μεριά της πώς αντιμετωπίζει της αξία της ζωής, και πώς αξιολογεί την ποιότητά της. Ποιος μπορεί να πει ότι όλοι οι «υγιής» έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής από κάποιον με Μεσογειακή αναιμία; Το πολύ γνωστό παράδειγμα του καταξιωμένου επιστήμονα Stephen Hawking θέτει στο θέμα της επιλογής μια άλλη διάσταση, και επιβεβαιώνει ότι είναι μάλλον πεπερασμένη η αντίληψη της ανθρώπινης ύπαρξης ως βιολογικό κυτταρικό σύστημα. Τέλος, κάθε επιλογή με γνώμονα την «ομοιομορφία του σωστού-κατάλληλου» μπορεί να εξυπηρετεί την αξιοπρέπεια κάποιας γενιάς, αγνοεί όμως την ασυμμετρία και την αρμονική διαφορετικότητα που αποτελούν την βάση και την δύναμη της ζωής, όπως την ξέρουμε μέχρι τώρα. Η πολυπλοκότητα είναι η αρμονία του σύμπαντος που έρχεται να υπογραμμίσει την σημασία της συμπληρωματικότητας και της συνύπαρξης των ανθρώπων, αναδεικνύοντας του μοναδικότητα του κάθε προσώπου. Στο πλαίσιο αυτό, η αξία της ζωής δεν ορίζεται από τα δικαιώματα του ανθρώπου, αλλά από τον σεβασμό που της οφείλουμε όλοι, επιστήμονες, νομικοί, κοινωνιολόγοι. Γονείς. Γλυκερία Σαμολαδά Dipl. Mol. Cytogetics Υπεύθυνη Ινστιτούτου invivo

14 ψ: Ψυχολογία ΟΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΙΣ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν δεδομένη την ικανότητα τους να αποκτήσουν ένα παιδί. Με αυτό ως δεδομένο κάποιοι μπορεί να αποφασίζουν να μην αποκτήσουν παιδί οι περισσότεροι όμως έχουν βαθειά επιθυμία να γίνουν γονείς. Από τα ζευγάρια που θα μπουν στην διαδικασία περίπου το 13% με 24% θα διαπιστώσει σοβαρές δυσκολίες στην επίτευξη του στόχου τους. Οι δυσκολίες αυτές μπορεί να αποτελέσουν μια ιδιαίτερα επώδυνη εμπειρία, που δύσκολα κάποιος μπορεί να διαχειριστεί( ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Κee,et al., 2000). Η κατάσταση μάλιστα γίνεται ακόμα πιο δυσάρεστη μιας και η υπογονιμότητα αλλά και ο θάνατος ενός παιδιού αποτελούν ταμπού. Ως κοινωνία λοιπόν δυσκολευόμαστε να αντιμετωπίσουμε τέτοιου είδους εμπειρίες. Τα τελευταία χρόνια, ο αριθμός των ζευγαριών που αναζητά θεραπείες υπογονιμότητας έχει αυξηθεί σημαντικά, λόγω της προόδου που έχει σημειωθεί στις τεχνικές υποβοήθησης αλλά και της ενημέρωσης για τις υπηρεσίες αυτές. Η

15 αύξηση αυτή κινητοποίησε και ενέπνευσε την έρευνα των ψυχολογικών επιπτώσεων της υπογονιμότητας στα άτομα, με αποτέλεσμα οι ερευνητές να αναζητούν τις ψυχολογικές επιπτώσεις της υπογονιμότητας και της παρατεταμένης έκθεσης σε θεραπείες της, στη διάθεση αλλά και στην ποιότητα ζωής των ατόμων. ΟΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΙΣ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟ- ΤΗΤΑΣ Η απόκτηση παιδιού είναι μια τεράστια μετάβαση στη ζωή των ενηλίκων τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες. Το στρες της μη εκπλήρωσης της επιθυμίας για παιδί σχετίζεται με συναισθήματα θυμού, κατάθλιψης, άγχους, συζυγικών προβλημάτων, σεξουαλικών δυσλειτουργιών και κοινωνικής απομόνωσης. Τα ζευγάρια βιώνουν το στιγματισμό, το αίσθημα της απώλειας και σοβαρό πλήγμα στην αυτοεκτίμηση τους. ΨΥΧΙΚΗ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ, ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ: ΑΙΤΙΑ Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ? Το στρες, η κατάθλιψη και το άγχος περιγράφονται ως συνήθεις συνέπειες της υπογονιμότητας. Μεγάλος αριθμός ερευνών έδειξαν ότι τα περιστατικά κατάθλιψης στα υπογόνιμα ζευγάρια που βρίσκονται σε θεραπεία υποβοήθησης είναι σημαντικά υψηλότερα από αυτά που κάνουν έλεγχο γονιμότητας. Κατά τον ίδιο τρόπο έχουν επισημανθεί περιστατικά άγχους σημαντικά υψηλότερα σε ζευγάρια υπογονιμότητας σε σχέση με το γενικό πληθυσμό, που ανέρχονται σε ποσοστό 8% με 28% (Chen 2004).Παρόλα αυτά τα αίτια των ψυχικών διαταραχών στο χώρο της υπογονιμότητας αποτελούν ακόμα θέμα συζήτησης και περαιτέρω έρευνας. ΨΥΧΙΚΗ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΥΠΟΓΟΝΙ- ΜΟΤΗΤΑΣ Ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός μελετών έχουν εξετάσει την επίδραση των θεραπειών υπογονιμότητας σε διαφορετικά στάδια, εστιάζοντας κυρίως στον αντίκτυπο των αποτυχημένων προσπαθειών εξωσωματικής γονιμοποίησης. Οι Hynes et al (1992) διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες που έκαναν εξωσωματική υπέφεραν από κατάθλιψη και χαμηλή αυτοεκτίμηση σε σχέση με αντίστοιχο αριθμό γυναικών που δεν είχαν προβλήματα υπογονιμότητας. Μάλιστα η κατάσταση επιδεινωνόταν μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια. Τα στοιχεία παρόλα αυτά είναι ακόμα αντιφατικά καθώς άλλες μελέτες διαπίστωσαν ότι ελάχιστη είναι η ψυχολογική διαταραχή που προκαλείται από θεραπείες υπογονιμότητας ή από αποτυχημένες εξωσωματικές. (Boivin 1997). Το αποτέλεσμα βέβαια μιας θεραπείας υπογονιμότητας μπορεί να επηρεαστεί από ψυχολογικούς παράγοντες. Σειρά μελετών εξετάζουν κατά πόσο παράγοντες όπως το άγχος και η ψυχική διάθεση μπορούν να προβλέψουν το αποτέλεσμα μιας θεραπείας. Η πλειοψηφία των μελετών αυτών υποστηρίζουν τη θεωρία ότι ή ψυχική εξάντληση σχετίζεται με χαμηλότερα ποσοστά εγκυμοσύνης. (Smeenk, 2001). ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ Λαμβάνοντας λοιπόν, υπόψη ότι τα ψυχολογικά συμπτώματα μπορεί να επηρεάζουν την επιτυχία μιας θεραπείας υπογονιμότητας το ενδιαφέρον της έρευνας αυξάνεται όλο και περισσότερο. Ήδη διερευνούνται κάποια σχήματα θεραπείας για να περιορίσουν τα συμπτώματα στρες, άγχους και κατάθλιψης των υπογόνιμων γυναικών και ανδρών. Αρκετές έρευνες προτείνουν τη γνωστική συμπεριφορική προσέγγιση για να βοηθήσουν ομάδες να μειώσουν το στρες αλλά και να συμβάλλουν στην βελτίωση των ποσοστών εγκυμοσύνης. Έρευνα του Donar και των συνεργατών του σε 52 υπογόνιμες γυναίκες, που υποβλήθηκαν σε πρόγραμμα ομαδικής συμπεριφορικής θεραπείας 10 εβδομάδων, μείωσε σημαντικά συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης και θυμού. ( Donar, 2000). Παρότι λοιπόν δεν έχουν γίνει ακόμα συστηματικές έρευνες σε υπογόνιμες γυναίκες για την αποτελεσματικότητα άλλων μεθόδων ψυχοθεραπείας οι θεραπείες που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση ψυχικών διαταραχών στο γενικό πληθυσμό, μπορούν πολύ πιθανά να ωφελήσουν και αυτόν τον πληθυσμό. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι υπογόνιμες γυναίκες εμφανίζουν υψηλά ποσοστά ψυχικής εξάντλησης, που πιθανόν με τη σειρά τους συμβάλλουν στην υπογονιμότητα τους. Ασθενείς με έντονη διαταραχή έχουν χαμηλότερα ποσοστά εγκυμοσύνης και είναι πολύ πιθανό να διακόψουν και τη θεραπεία τους. Οι πρώτες, λοιπόν, σχετικές μελέτες καταδεικνύουν ότι η ψυχολογική παρέμβαση και υποστήριξη μπορεί να μειώσει σημαντικά δυσάρεστα ψυχικά συμπτώματα και να αυξήσει τα ποσοστά εγκυμοσύνων. Mr Eleftherios T. Morrow BA (Hons), MPhil., PgC CBT, PgD CBT Lead Clinician/Cognitive Behavioural Psychotherapist The PRIORY Hospital Glasgow, UK.

16 embryolab SOURCE OF LIFE ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Κλασική Εξωσωματική Γονιμοποίηση Μικρογονιμοποίηση (ICSI) Εξωσωματική σε Φυσικό Κύκλο Καλλιέργεια Βλαστοκύστεων Κρυόψυξη Εμβρύων Συγκαλλιέργεια με Ομόλογα Κύτταρα Ενδομητρίου Σπερμοδιάγραμμα Προετοιμασία Σπέρματος για Σπερματέγχυση (ΙUI) MicroTESE Δωρεά Σπέρματος Αζωοσπερμία Κρυόψυξη Ορχικού Ιστού Κρυόψυξη Σπέρματος Κρυόψυξη Σπέρματος για Άνδρες Καρκινοπαθείς ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Διαγνωστική Υστεροσκόπηση Ενδοσκοπική Χειρουργική Αναπαραγωγής Κλινική και Υπερηχογραφική Εκτίμηση Πρόκληση Ωορηξίας ΑΛΛΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Διατροφή και Υπογονιμότητα Ψυχολογική Υποστήριξη Mε σεβασμό στο όνειρο! ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ