Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η Ε Ρ ΓΑ Σ Ι Α

Transcript

1 T Ε Ι Κ Α Β Α Λ Α Σ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η Ε Ρ ΓΑ Σ Ι Α ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ (E-UNIVERSITY) ΣΜΠΡΙΝΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ Α.Μ. 14 Υπεύθυνος Καθηγητής : Σ. Βαλσαμίδης ΚΑΒΑΛΑ 2005

2 Σ Υ Γ Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η Μ Ε Λ Ε Τ Η Ε Ι ΚΟ Ν Ι Κ Ω Ν Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ω Ν ( E - U N I V E R S I T Y )

3 Π Ρ ΟΛ Ο Γ Ο Σ Η πτυχιακή αυτή εργασία σχετίζεται με την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας στην εκπαίδευση. Αναλύει την ανοιχτή - εξ αποστάσεως εκπαίδευση και παρουσιάζει την εισαγωγή των εικονικών σχολείων πανεπιστημίων στην εκπαιδευτική κοινότητα. Ένας από τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας που είχε μείνει ανέπαφος από τις τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων 50 χρόνων ήταν η εκπαίδευση, με αποτέλεσμα η διαδικασία μάθησης να μην παρουσιάζει σημαντικές διαφορές με την πάροδο των χρόνων. Τα τελευταία χρόνια όμως, παρατηρείται παράλληλα με την αλματώδη ανάπτυξη του Διαδικτύου μια πολύ μεγάλη άνθηση στο χώρο της εκπαίδευσης. Σε αυτό το σημείο σημαντική ώθηση προσέφερε η Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση. Η εκπαίδευση από απόσταση έχει τη δυναμική για εκρηκτική ανάπτυξη αλλά και αποδοχή. Οι παράγοντες που ευνοούν την παραπάνω ανάπτυξη είναι η συνεχώς αυξανόμενη συμμετοχή ανθρώπων όλων των κοινωνικών τάξεων που θέλουν να λάβουν περαιτέρω εκπαίδευση, καθώς και η μεγάλη ποσότητα γνώσης που έχει παραχθεί τα τελευταία 30 χρόνια, ενώ καινούρια γνώση παράγεται με εκρηκτικό ρυθμό. Η πραγματική δύναμη που δίνει ώθηση στην ανάπτυξη και υλοποίηση συστημάτων ανοιχτής εκπαίδευσης δεν είναι το γεγονός ότι επιτρέπουν στον καθένα, οπουδήποτε και οποτεδήποτε να πάρει πληροφορία αλλά η ικανότητά τους να παρέχουν την κατάλληλη πληροφορία στους κατάλληλους ανθρώπους την κατάλληλη στιγμή. Αυτή είναι η πραγματική πρόκληση για την ανοιχτή εκπαίδευση. Τέτοια συστήματα θα φέρουν επανάσταση στο χώρο της εκπαίδευσης, παρέχοντας προσωποποιημένες (personalized), αλληλεπιδραστικές (interactive), ανά πάσα στιγμή (just-in-time), άμεσες (current) και κεντρικοποιημένες προς τον χρήστη (user-centric) υπηρεσίες. Τα συστήματα αυτά θα περικλείουν όλες τις πλευρές μιας σειράς μαθημάτων, ενώ θα μπορούν να διαφοροποιούνται κατά τη διάρκειά τους ώστε να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις των χρηστών και να γίνουν πιο αποδοτικά.

4 Συγκεκριμένα στο πρώτο (1) κεφάλαιο γίνεται μια γενική περιγραφή στη κατάσταση που επικρατεί στην εκπαιδευτική κοινότητα, στις ανάγκες που έρχεται να καλύψει η εκπαίδευση την σημερινή εποχή και στις απαιτήσεις της κοινωνίας για μια καλύτερη, ίση, προσβάσιμη εκπαίδευση. Στο (2) δεύτερο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στη μάθηση μέσα από την τεχνολογία της πληροφορικής. Αναφέρονται διάφοροι ορισμοί και θεωρίες μάθησης και πως επηρεάζουν τα διάφορα συστήματα εκπαίδευσης ανάλογα. Στο (3) τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι υπηρεσίες της τηλεματικής και οι νέες εφαρμογές της στην εκπαίδευση. Στο (4) τέταρτο κεφάλαιο γίνεται μια πλήρης ανάλυση της εκπαίδευσης από απόσταση-τηλεκπαίδευσης. Ορισμός, ιστορική αναδρομή, σε ποιους απευθύνεται, ρόλοι μέσα στην εκπαίδευση από απόσταση. Στα κεφάλαια (5), (6), (7) περιγράφεται αναλυτικά το τι είναι εικονική πραγματικότητα, τι είναι το εικονικό σχολείο και το εικονικό πανεπιστήμιο (virtual school e-university). Ακόμη το πώς θα πρέπει να είναι και να λειτουργεί ένα εικονικό εκπαιδευτικό σύστημα. Και τέλος γίνεται μια συγκριτική μελέτη για το τι πακέτα-πλατφόρμες εικονικών μαθημάτων προσφέρουν ξένα και ελληνικά πανεπιστήμια. Στο κεφάλαιο (8) δίνονται τα συμπεράσματα μου από την παρούσα εργασία σχετικά με το αν και πως η ανοιχτή και εικονική εκπαίδευση θα βοηθήσει τελικά στο να έχουν όλοι ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση. Κλείνοντας την σύντομη αυτή περιγραφή θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Βαλσαμίδη Σταύρο, για την ανάθεση και επίβλεψη της πτυχιακής. Καβάλα 2005 ΣΜΠΡΙΝΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

5 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ΜΑΘΗΣΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ... 6 TI EINAI ΜΑΘΗΣΗ... 7 ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ... 7 Πως ο συμπριφορισμός επηρεάζει τη μάθηση... 8 ΘΕΩΡΙΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ... 9 ΘΕΩΡΙΑ ΕΠΙΚΟΔΟΜΗΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΚΕΙΜΕΝΗ ΜΑΘΗΣΗ Κείμενη μάθηση Επικοδομητισμός Φαινομενολογία ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΜΟΝΕΛΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΚΑΠΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΑΡΧΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΜΠΝΕΣΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΕΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΜΟΝΕΛΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΚΑΠΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΒΑΣΙΣΜΕΝΑ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΥΚΑΙ ΤΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΑΡΧΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΜΠΝΕΣΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΠΙΚΟΔΟΜΗΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΕΙΜΕΝΗ ΜΑΘΗΣΗ ΜΟΝΕΛΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΚΑΠΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΒΑΣΙΣΜΕΝΑ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΔΟΜΗΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΕΙΜΕΝΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Μοντέλο Γνωστικής Μαθητείας (Cognitive Apprenticeship) Προβληματοκεντρική Μάθηση (Problem Based Learning) Συνεργατική Μάθηση (Cooperative Learning) Η φύση της συνεργασίας Γιατί όμως να συνεργαζόμαστε; Η Θεωρία της Συνεργασίας Η συνεργασία στη μάθηση Τρόποι διεξαγωγής συνεργατικής μάθησης Η ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Η θεωρία Ερεθισμάτων Η Ομιλία στη μάθηση Ερεθίσματα (Motivation) Εξωτερικά και Εσωτερικά ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ Οι ρόλοι των μαθητών στη συνεργατική μάθηση Ο ρόλος του δάσκαλου στη συνεργατική μάθηση ΧΡΗΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΤΗΝ ΜΑΘΗΣΗ... 44

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΗΛΕΜΑΤΙΚΗΣ - ΝΕΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΓΕΝΙΚΑ ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΛΕΪΑΤΡΙΚΗ Τι είναι η Τηλεϊατρική Εφαρμογές που βασίζονται στις δυνατότητες επικοινωνίας Εφαρμογές που αφορούν αποκλειστικά τους ασθενείς H ανάπτυξη της Τηλεϊατρικής προβλέπεται να επιτρέψει Εκπαιδευτικές Προοπτικές ΤΗΛΕΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΚΑΠΙΔΕΥΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ Η EΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ Η Διαφορά των δυο Εννοιών ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥ & ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΕΙΔΩΝ ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Μοντέλο Ιδεατής Τάξης Μοντέλο Υποστηριζόμενης Αυτοεκμάθησης Μοντέλο Συνεργατικής Εκμάθησης ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Ανώτατη Εκπαίδευση Βοηθητικό Υλικό για Μέση και Κατώτερη Εκπαίδευση Υπηρεσίες Training & Support ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΔΙΑΝΟΜΗΣ (ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ) Σύγχρονη Διδασκαλία Ασύγχρονη Διδασκαλία ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΙΔΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Μία εκπαιδευτική περιοχή προς πολλές εκπαιδευόμενες (Μονόδρομη επικοινωνία) Μία εκπαιδευτική περιοχή προς μία εκπαιδευόμενη (Αμφίδρομη επικοινωνία) Μερική αμφίδρομη επικοινωνία Αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ όλων των περιοχών ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ Υπηρεσία Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου Ο ρόλος του Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου στην τηλεκπαίδευση Υπηρεσία Ειδήσεων Ο ρόλος της Υπηρεσία Ειδήσεων στην τηλεκαπιοδευση Ο ρόλος του www στην τηλεκπαίδευση Υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων σε πραγματικό χρόνο... 90

7 Ο ρόλος της Υπηρεσίας ανταλλαγής μηνυμάτων στην τηλεκαπαιδευση...91 Υπηρεσία Συνεργασίας από απόσταση..92 Ο ρόλος της Συνεργασίας από απόσταση στην τηλεκπαίδευση Υπηρεσία Τηλεδιάσκεψης Ο ρόλος της Τηλεδιάσκεψης στην τηλεκαπιοδευση ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Συστήματα τηλεκπαίδευσης προσφερόμενα από Ακαδημαϊκά Ιδρύματα του εξωτερικού 96 Συστήματα τηλεκπαίδευσης προσφερόμενα από εταιρείες του εξωτερικού Συστήματα τηλεκπαίδευσης προσφερόμενα από Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ιδρύματα Συστήματα τηλεκπαίδευσης προσφερόμενα από ελληνικές επιχειρήσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΙΚΟΝΙΚΗΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 123 ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ.126 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΕΙΚΟΝΙΚΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ E-UNIVERSITY ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ-ΔΥΝΗΤΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΟΙΧΤΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ E-UNIVERSITIES ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ 133 E-UNIVERSITIES ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.137 ΑΛΛΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΚΑΙ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ E-LEARNING 143 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΕΙΚΟΝΙΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΠΩΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ EVE ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ 157 ΡΟΛΟΙ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΧΡΗΣΤΩΝ.160 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

8

9 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο Π Ρ Ω Τ Ο Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

10 Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Το διαδίκτυο αποτελεί πλέον αναπόσπαστο τμήμα του κοινωνικού γίγνεσθαι. Το εύρος της επιρροής του στην οικονομία, στα μέσα μαζικής επικοινωνίας αλλά και στην εκπαίδευση είναι τεράστιο. Την τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα παρατηρήθηκε ραγδαία αύξηση των συνδεμένων υπολογιστών στο διαδίκτυο. Οι χρήστες του αυξάνονται επίσης με θεαματικούς ρυθμούς και καθημερινά αυξάνονται οι ιστοσελίδες και οι πληροφορίες που δημοσιεύονται σ αυτό. Το Internet ανασυνθέτει όλες τις γνωστές μορφές επικοινωνίας τις οποίες ενοποιεί και ανάγεται σε ένα επικοινωνιακό υπερμέσο. Στις μέρες μας χιλιάδες άνθρωποι επικοινωνούν καθημερινά μέσο των πολλαπλών επικοινωνιακών δυνατοτήτων που προσφέρει. Η έλευση της τρίτης χιλιετίας βρίσκει την κοινωνία όλο και περισσότερο διασυνδεόμενη. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια η πρόσβαση στο Internet αφορούσε τις εταιρείες, τις κυβερνήσεις και τα πανεπιστημιακά ιδρύματα των αναπτυγμένων χωρών. Σε ατομικό επίπεδο αποτελούσε ενασχόληση για λίγους. Στη σημερινή εποχή αυτή η εικόνα έχει αλλάξει ριζικά. Η πρόσβαση, η πλοήγηση, και η αναζήτηση πληροφοριών τείνουν να γίνουν καθημερινές πρακτικές ολοένα και περισσότερων ανθρώπων. Όλο και περισσότεροι αναγνωρίζουν σήμερα στα σχολεία και την εκπαιδευτική κοινότητα την ανάγκη για ευρύτερη πρόσβαση και χρήση του Internet. Πολυάριθμα δημοσιεύματα σε εφημερίδες, ρεπορτάζ και εκπομπές στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο, αλλά και επίσημα κείμενα από τους φορείς χάραξης και άσκησης εκπαιδευτικής πολιτικής αναφέρονται στις νέες μαθησιακές δυνατότητες που διανοίγονται στην αναδυόμενη κοινωνία της πληροφορίας. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 2

11 Στην αρχή πολλοί ερευνητές αξιολογούσαν θετικά τη χρήση του Internet στο χώρο της εκπαίδευσης. Αναγνώριζαν ότι προσφέρει πολλαπλές δυνατότητες επικοινωνίας και συνεργασίας και βελτιώνει τις επικοινωνιακές δεξιότητες των μαθητών. Παρέχει πρόσβαση σε πληροφορίες και αυξάνει τις ερευνητικές και αναλυτικές δεξιότητες. Παρέχει στους μαθητές τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με νέες αυθεντικές μαθησιακές εμπειρίες. Προσφέρει στους μαθητές δυνατότητες δημοσίευσης των δικών τους κειμένων εύκολα και γρήγορα γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας των γραπτών τους Τώρα πια όμως οι νέες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας, ιδιαίτερα όπως αναπτύσσονται την τελευταία δεκαετία, αποτελούν για τα εκπαιδευτικά συστήματα σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει τόσο το πλαίσιο λειτουργίας τους και τους ρόλους που διαδραματίζουν στις σύγχρονες κοινωνίες, όσο και τις εσωτερικές τους δομές και διαδικασίες αναφορικά με την παραγωγή και τη διάχυση της γνώσης. Το νέο περιβάλλον της εκπαίδευσης δέχεται ισχυρές επιδράσεις και από άλλους παράγοντες, όπως είναι, μεταξύ άλλων, η παγκοσμιοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας και η οικουμενοποίηση της πολιτιστικής δημιουργίας, η ένταση της ανταγωνιστικότητας, η μείωση της κοινωνικής συναίνεσης και ο κίνδυνος αύξησης της κοινωνικής ανισότητας. Οι νέες συνθήκες ωθούν τα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα στην υιοθέτηση πολιτικών και πρακτικών που επιχειρούν ν απαντήσουν σ αυτές. Για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, ιδιαίτερα, οι παραπάνω εξελίξεις δημιουργούν σε αρκετές περιπτώσεις φαινόμενα «κρίσης ταυτότητας». Τα πανεπιστήμια καλούνται να προχωρήσουν στον «εξορθολογισμό» της λειτουργίας τους, να εντείνουν την «απόδοση λόγου», τόσο προς την κοινωνία όσο και προς την αγορά, ενώ αντιμετωπίζουν την πρόκληση να ανταποκριθούν στη ζήτηση για περισσότερα και περισσότερο ανοικτά και ευέλικτα προγράμματα σπουδών παρέχοντας υψηλή ποιότητα εκπαιδευτικών υπηρεσιών, όταν η αυξανόμενη τάση για δια βίου εκπαίδευση έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση έντονων διαφοροποιήσεων στη σύνθεση του φοιτητικού πληθυσμού. Ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν τη σκληρή πραγματικότητα της μείωσης των δημόσιων πόρων τους και την πρόκληση της επιχειρηματικότητας και της στενότερης σύνδεσης με την παραγωγή ως κύριου μέσου χρηματοδότησης της έρευνας. Σε αρκετές περιπτώσεις, αμφισβητείται ο ίδιος ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 3

12 ο ρόλος τους στην εκπαιδευτική και την παραγωγική διαδικασία: Τα πανεπιστήμια δεν είναι πλέον οι μόνοι θεσμοί στην κοινωνία με κύρια ενασχόληση την παραγωγή, αξιολόγηση και διάδοση της γνώσης στην «κοινωνία της γνώσης» ένας αυξανόμενος αριθμός βιομηχανικών, εμπορικών, κυβερνητικών και επικοινωνιακών οργανισμών εμπλέκονται στις διαδικασίες της γνώσης. Σ αυτές τις συνθήκες, ένας σημαντικός αριθμός μελετητών προτείνει δύο κυρίως άξονες υπέρβασης της κρίσης: τη διεθνή συνεργασία και την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας. Μπορούμε να πούμε πως οι δύο αυτές τάσεις συνυπάρχουν στην περίπτωση της ανάπτυξης παράλληλων ανθρώπινων και ηλεκτρονικών δικτύων ανάμεσα στα πανεπιστήμια, όπου οι νέες τεχνολογίες συμβάλλουν στην κατάλυση των χωροχρονικών αποστάσεων και τη δυνατότητα συνεχούς ανταλλαγής / αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας. Γίνεται έτσι δυνατή η διαμόρφωση οριζόντιων επιστημονικών κοινοτήτων, που συμβάλλουν στη μεταφορά / διάχυση γνώσης και τεχνογνωσίας. Το πλέγμα των σύγχρονων εξελίξεων, όπως περιγράφηκε παραπάνω, προβληματοποιεί και προτρέπει για τη νέα εννοιολόγηση ενός συνόλου καταστατικών εννοιών των εν λόγω επιστημονικών πεδίων, όπως είναι η έννοια του «έθνους-κράτους», της «εθνικής ταυτότητας», της εξουσίας και της γνώσης. Ταυτόχρονα βοηθά στην ανάδειξη θεωρήσεων που αφορούν τις σύγχρονες εξελίξεις και οι οποίες προέρχονται από διαφορετικά πολιτισμικά, πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά περιβάλλοντα. Η αυξημένη δυνατότητα επικοινωνίας βοηθά στην δημοσίευση και τη διάδοση ενός πλήθους στοιχείων και ερευνητικών δεδομένων που ενισχύουν την προσπάθεια για καλύτερη κατανόηση των συνθηκών, περισσότερο έγκυρη ανάλυση και αξιόπιστη ερμηνεία στη συγκριτική και διεθνή εκπαίδευση. Ταυτόχρονα απαιτεί την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων τόσο στην έρευνα όσο και στη διδασκαλία που θα επιτρέπει τη σωστή αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων. Στην εργασία αυτή θα επιχειρηθεί μια αποτίμηση ενός μέρους των τεχνολογικών αλλά και εκπαιδευτικών / παιδαγωγικών εμπειριών που προκύπτουν κατά την προσπάθεια πανεπιστημιακών και όχι μόνο φορέων για ανάπτυξη της εκπαίδευσης και ίσα δικαιώματα σε αυτήν για όλους. Συγκεκριμένα θα επιχειρηθεί η αποτίμηση ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 4

13 των εμπειριών από την εφαρμογή της εκπαίδευσης από απόσταση και των εικονικών σχολείων-πανεπιστημίων (Virtual-school - e-university) ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 5

14 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Ο Η Μ Α Θ Η Σ Η Μ Ε Τ Η Χ Ρ Η Σ Η Τ Ε Χ Ν Ο Λ Ο Γ Ι Ω Ν Π Λ Η Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Η Σ Κ Α Ι ΕΠΙΚ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Ω Ν ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 6

15 Η Μ Α Θ Η Σ Η Μ Ε Τ Η Χ Ρ Η Σ Η Τ Ε Χ Ν Ο Λ Ο Γ Ι Ω Ν Π Λ Η Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Η Σ Κ Α Ι Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Ω Ν Τι είναι Μάθηση; Έννοιες όπως Μάθηση και Γνώση χρησιμοποιούνται καθημερινά χωρίς αυτό να προκαλεί καμία περαιτέρω επιπλοκή. Ωστόσο, αν κανείς σκύψει κοντά σε αυτές τις έννοιες, θα βρει ότι δεν είναι εύκολο να υπάρξει συμφωνία σε κοινούς ορισμούς. Η ανάπτυξη διδακτικών προγραμμάτων συνεπάγεται γνώση και άποψη του γεγονότος αυτού. Οι επιλογές που κάνει κάποιος δημιουργώντας ένα πρόγραμμα επηρεάζονται από τις απόψεις του σε αυτούς τους βασικούς όρους. Η κατανόηση εννοιών όπως η μάθηση και η γνώση δεν είναι μόνο θεωρητικού ενδιαφέροντος. Οι απόψεις κάποιου σε αυτή τη συζήτηση συχνά σχετίζονται με τις απόψεις του σχετικά με τον κόσμο, και πιο βασικές απόψεις που αφορούν το ρόλο της μάθησης, σε μια ευρύτερη προοπτική. Σήμερα ο σχεδιασμός, η ολοκλήρωση τεχνολογιών Πληροφορικής, η αποτίμηση και η έρευνα που αφορούν τέτοια θέματα, είναι «χρωματισμένα» από το γεγονός ότι καθένας έχει διαφορετική οπτική γωνία για αυτά τα θέματα. Συμπεριφορισμός (Behaviourism) Ο Συμπεριφορισμός έχει τις ρίζες του σε εμπειρικά ιδεώδη, ότι δηλαδή μόνο αυτά που μπορούν να επιβεβαιωθούν με μετρήσεις είναι πραγματική επιστήμη. Όπως πολλές ιδέες στο πεδίο της ψυχολογίας, ρίζες του βρίσκονται πίσω «στην αρχή», όταν ο Αριστοτέλης, στο δοκίμιο του «Μνήμη» επικεντρώθηκε πολύ στο συσχετισμό έναν πρόγονο του ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 7

16 συμπεριφορισμού. Πίστευε, ότι οι συσχετισμοί (για παράδειγμα μεταξύ ενός δεματιού χόρτου και μιας αγελάδας) δημιουργούνται επειδή τα αντικείμενα που συσχετίζονται είναι παρόμοια, ή αντίθετα, ή το ένα κοντά στο άλλο. Έκτοτε πολλοί άλλοι φιλόσοφοι ακολούθησαν και επέκτειναν τις σκέψεις του. Σύμφωνα με το συμπεριφορισμό όταν ένα άτομο εκτεθεί σε κάποιου είδους επιρροή, αυτό που είναι δυνατό να παρατηρηθεί και να μετρηθεί είναι η συμπεριφορά που αυτή η επιρροή προκαλεί. Για παράδειγμα η σχέση μεταξύ ερεθίσματος και αντίδρασης (Stimuli and Response). Δεν είναι δυνατόν να παρατηρηθούν ή να μετρηθούν οι διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στο μυαλό ενός ατόμου μεταξύ του ερεθίσματος και της αντίδρασης, άρα η σκέψη είναι μια επιστημονικώς προβληματική περιοχή σύμφωνα με τους συμπεριφοριστές. Σύμφωνα με τις απόψεις των συμπεριφοριστών το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης συμπεριφοράς μαθαίνεται διαμέσου ερεθίσματος-αντίδρασης. Ο συμπεριφορισμός περιγράφει τη μάθηση ως εξής: Η μάθηση είναι μια σχετικά μόνιμη αλλαγή συμπεριφοράς, που προκύπτει με βάση τα βιώματα. (Hilgard and Atkinson, 1967).[1] Πως ο Συμπεριφορισμός επηρεάζει τη Μάθηση Η θεωρία αυτή είναι σχετικά απλή στην κατανόηση λόγω του ότι βασίζεται αποκλειστικά στην παρατηρούμενη συμπεριφορά και περιγράφει διάφορους οικουμενικούς νόμους για τη συμπεριφορά. Οι θετικές και αρνητικές τεχνικές ενίσχυσης μπορεί να αποδειχθούν πολύ αποτελεσματικές τόσο σε ζώα όσο και σε θεραπείες ανθρώπινων διαταραχών όπως είναι ο αυτισμός και η αντικοινωνική συμπεριφορά. Ο ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 8

17 Συμπεριφορισμός χρησιμοποιείται συχνά από εκπαιδευτές οι οποίοι ανταμείβουν ή τιμωρούν τις συμπεριφορές των μαθητών. Θεωρίες Επεξεργασίας Πληροφοριών (Information Processing Theories) Οι Θεωρίες Επεξεργασίας Πληροφοριών επικεντρώνουν την προσοχή τους κυρίως στις εσωτερικές διανοητικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια της μάθησης, παρά σε εξωγενείς παράγοντες επηρεασμού. Εξαιρετικά ενδιαφέρον για αυτές τις θεωρίες είναι το πώς ο κάθε ένας ο οποίος συμμετέχει σε μια διαδικασία μάθησης μεταφράζει και οργανώνει τα ερεθίσματα. Η κινητήριος δύναμη δεν είναι τόσο η αμοιβή, όπως ισχυρίζονται οι συμπεριφοριστές, όσο η παρόρμηση να βρει κανείς νόημα και συνοχή, σε ότι μας περιβάλλει. Έτσι, ο ορισμός της μάθησης από την πλευρά μιας γνωστικής θεωρίας θα μπορούσε να είναι: Μάθηση είναι οποιαδήποτε αλλαγή στη ζωή του ανθρώπου η οποία δεν σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με συγκεκριμένους κληρονομικούς λόγους (Harbo and Myre, 1963)[2]. Η Θεωρία μάθησης Επεξεργασίας Πληροφοριών επικεντρώνεται στις διεργασίες που εξελίσσονται στις σκέψεις και τις αντιλήψεις αυτών που μαθαίνουν. Ενώ οι συμπεριφοριστές ασχολούνται με το ερέθισμα και τους συσχετισμούς με αυτό, η γνωστική ψυχολογία εξετάζει το τι συμβαίνει από τη στιγμή που αισθανόμαστε ως το σημείο όπου εκφράζεται η απόκριση. Οι ενδιαφέρουσες ερωτήσεις εδώ είναι το τι συμβαίνει όταν μαθαίνουμε, πως το μυαλό οργανώνει τη γνώση, πως λύνουμε προβλήματα και άλλα. Κοινό τόσο για το συμπεριφορισμό όσο και για τις γνωστικές θεωρίες επεξεργασίας συμβόλων είναι το ότι αμφότερες προσπαθούν να περιγράψουν ένα γενικό τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνεται η μάθηση. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 9

18 Θεωρία Εποικοδομητισμού (Constructivistic Theory) και Κείμενη Μάθηση (Situated Learning) Υπάρχουν θεωρητικές σχολές που επιλέγουν άλλους τρόπους προσέγγισης και ερμηνείας των θεμάτων της μάθησης. Από τη μια έχουμε την ψυχολογική κατεύθυνση του εποικοδομητισμού (constructivism), ενώ από την άλλη υπάρχει η Κείμενη Μάθηση (Situated Learning). Κείμενη Μάθηση Η κείμενη μάθηση υπογραμμίζει το γεγονός ότι η μάθηση συμβαίνει συσχετιζόμενη με μια δραστηριότητα, ένα πλαίσιο έναν κάποιο πολιτισμό. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η τοποθέτηση αυτή έρχεται σε αντίθεση με την έννοια της παρεχόμενης μάθησης στα πλαίσια μιας τάξης (classroom learning), που συνήθως παρουσιάζεται σε αφηρημένη μορφή, έξω από κάθε συναφή με το αντικείμενο της μάθησης συσχετισμό που μπορεί να δημιουργηθεί σε ένα ορισμένο πλαίσιο. Η κοινωνική αλληλεπίδραση και το περιβάλλον είναι αποφασιστικό κομμάτι στη μάθηση της κάθε περίπτωσης. Ως μια γενική θεωρία για την απόκτηση της γνώσης, έχει βρει εφαρμογή στο πλαίσιο δραστηριοτήτων μάθησης με τη βοήθεια της τεχνολογίας για σχολεία που επικεντρώνουν σε δημιουργία δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων (problem solving skills). Βασικές αρχές της θεωρίας της κείμενης μάθησης είναι: 1. Η γνώση θα πρέπει να παρουσιάζεται σε ένα αυθεντικό πλαίσιο, δηλαδή περιβάλλον και εφαρμογές που φυσιολογικά συνεπάγονται τη μάθηση. 2. Η μάθηση απαιτεί κοινωνική αλληλεπίδραση και συνεργασία Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή η μάθηση είναι συνάρτηση της δραστηριότητας, του πλαισίου και του πολιτισμού (culture) στα οποία λαμβάνει χώρα, το οποίο έρχεται σε αντίθεση με τις περισσότερες περιπτώσεις μάθησης στην τάξη οι οποίες είναι θεωρητικές και εκτός πραγματικού πλαισίου. Η εκπαίδευση μπορεί να εφαρμόσει τις δύο βασικές αρχές της κείμενης γνώσης στην ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 10

19 πρακτική της τάξης: Πρώτον, να γίνονται παρουσιάσεις σε αυθεντικό πλαίσιο και δεύτερον να ενθαρρύνεται η κοινωνική αλληλεπίδραση και η συνεργασία. Πιστεύεται ότι τα πλούσια πλαίσια μπορούν να επηρεάσουν την ερμηνεία του πραγματικού κόσμου από τους σπουδαστές και να βελτιώσουν τη γνώση τους που μεταφέρεται σε διαφορετικές περιπτώσεις. Η συνεργασία μπορεί να οδηγήσει σε άρθρωση στρατηγικών που μπορούν να συζητηθούν, και οι οποίες με τη σειρά τους, μπορούν να βελτιώσουν τη γενίκευση η οποία να βασίζεται στην κείμενη κατανόηση των μαθητών. Εποικοδομητισμός Ως φιλοσοφία μάθησης ο εποικοδομητισμός ανιχνεύεται καταρχήν στη λεγόμενη και Σωκρατική (Μαιευτική) μέθοδο διδασκαλίας και στη συνέχεια στο δέκατο όγδοο αιώνα όταν ο φιλόσοφος Giambattista Vico [3], ο οποίος πίστευε ότι τα ανθρώπινα όντα μπορούν να αντιληφθούν σαφώς μόνο ότι αυτά τα ίδια έχουν οικοδομήσει. Πολλοί άλλοι δούλεψαν με αυτές τις ιδέες, αλλά οι πρώτοι μεγάλοι σύγχρονοι που ανέπτυξαν μια σαφή ιδέα του εποικοδομητισμού όπως αυτός εφαρμόζεται στην τάξη και στην διαπαιδαγώγηση των παιδιών, ήταν ο Jean Piaget, o John Dewey και ο Lev. S. Vygotsky.[4] Ο εποικοδομητισμός ισχυρίζεται ότι όλα τα ερεθίσματα ερμηνεύονται με βάση τις προηγούμενες γνώσεις και ιδέες μας. Η μάθηση είναι μια εσωτερική διαδικασία, που επηρεάζει συνολικά την προσωπικότητα του ανθρώπου. Η μάθηση δεν καταλήγει απαραίτητα σε εξωστρεφείς αντιδράσεις και ως τέτοια δεν μπορεί κανείς να παρατηρήσει εάν έχει συμβεί σε κάποιο άνθρωπο. Η μάθηση είναι επίσης μια ενεργή, εποικοδομητική διαδικασία, όπου ο μαθητευόμενος παίζει ζωτικό ρόλο. Τα ανθρώπινα όντα δε μαθαίνουν ως παθητικά αντικείμενα τα οποία εκτίθενται σε μια εξωτερική πηγή ερεθισμάτων, αλλά αντί αυτού ενεργά ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 11

20 κάνουν τις δικές τους επιλογές, δίνουν τις δικές τους ερμηνείες και προσαρμόζουν τα ερεθίσματα στο δικό τους σύστημα. Ο εποικοδομητισμός επικεντρώνεται στις διανοητικές διεργασίες, αλλά προχωράει περισσότερο από το να πει ότι αυτές είναι ερμηνευτικές και οργανωτικές. Οι εποικοδομητιστές πιστεύουν ότι, όταν μαθαίνουμε, δομούμε τη δικιά μας υποκειμενική γνώση. Αυτό συμβαίνει σε αλληλεπίδραση μεταξύ των επιρροών που κανείς δέχεται και του τι κάνει αυτές τις επιρροές. Σύμφωνα λοιπόν με τον εποικοδομητισμό, Μάθηση είναι η προσαρμογή των διανοητικών και πνευματικών μας μοντέλων ώστε να στεγάσουν καινούργιες εμπειρίες. Ο μαθητής, επιλέγει και μετασχηματίζει την πληροφορία, συνθέτει υποθέσεις και παίρνει αποφάσεις βασιζόμενος σε μια γνωστική δομή που έχει ήδη αναπτύξει. Η γνωστική δομή (π.χ. σχήμα, διανοητικά μοντέλα) παρέχει νόημα και οργάνωση στις παραστάσεις και επιτρέπει στον καθένα να πάει πέρα από την πληροφορία που δέχθηκε. Με αυτό τον τρόπο μάθηση είναι η διαδικασία διευθέτησης των διανοητικών μοντέλων ώστε να στεγάσουν νέες εμπειρίες. Όσον αφορά στη διδασκαλία, ο εκπαιδευτής θα πρέπει να προσπαθεί και να εμψυχώνει τους σπουδαστές να ανακαλύπτουν τις αρχές (principles) μόνοι τους. Ο εκπαιδευτής και ο σπουδαστής θα πρέπει να εμπλακούν σε έναν ενεργό διάλογο (Σωκρατική μέθοδος). Στόχος του εκπαιδευτή είναι να μετασχηματίσει την πληροφορία που προορίζεται για μάθηση σε μια μορφή συμβατή με την υπάρχουσα δυνατότητα αντίληψης των σχετικών με τη μάθηση εννοιών από την πλευρά του σπουδαστή. Το πρόγραμμα σπουδών θα πρέπει να οργανώνεται με σπειροειδή τρόπο ώστε οι σπουδαστές να χτίζουν συνεχώς πάνω σε ότι ήδη γνωρίζουν. Ο εποικοδομητισμός θεωρεί πολύ σπουδαίο το γεγονός ότι ο άνθρωπος έχει μια αυθόρμητη τάση να θέλει να ερμηνεύσει και να οργανώσει τον ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 12

21 κόσμο που τον περιβάλλει. Η ανταμοιβή δεν είναι τόσο σημαντική για τους ανθρώπους όσο είναι το να βρουν νόημα και ειρμό στο κάθε τι. Φαινομενολογία Στενά συνδεδεμένη με αυτά είναι η φαινομενολογία, που βασίζει τις παρατηρήσεις της στο πως ο μαθητής (learner) αντιλαμβάνεται αυτά που τον περιβάλλουν. Το ίδιο φαινόμενο, το ίδιο πρόβλημα, το ίδιο γεγονός μπορεί να γίνει αντιληπτό με διαφορετικό τρόπο από διαφορετικούς ανθρώπους. Ο λογισμός του καθενός αποφασίζει τι είναι αυτό που βλέπει. Δύο άνθρωποι σε μια παραλία κοιτάζοντας προς τον ανοικτό ορίζοντα θα «δουν» διαφορετικά πράγματα αν κάποιος από τους δύο πιστεύει ότι η γη είναι επίπεδη και όχι στρογγυλή. Και οι δύο διαμέσου των παρατηρήσεών τους θα βρουν επιβεβαίωση των όσων πιστεύουν. Σύμφωνα με τη φαινομενολογία, η μάθηση είναι η αλλαγή στον τρόπο που κανείς αντιλαμβάνεται, κατανοεί και βιώνει τον περιβάλλοντα χώρο. Το σημείο εκκίνησης των φαινομενολογιστών συνδέεται στενά με μια κατεύθυνση που είχε μεγάλη επιρροή τα τελευταία 10 χρόνια. Το ερώτημα είναι το αν και κατά πόσο η γνώση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πλαίσιο. Αυτό σημαίνει ότι η μάθηση δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από το συγκεκριμένο πλαίσιο στο οποίο συμβαίνει. Αν αυτό ισχύει τότε είναι δύσκολο να δώσουμε μια γενική μέθοδο η οποία να είναι έγκυρη σε όλες τις περιπτώσεις. Με δεδομένο αυτό, μπορούν να εξηγηθούν πολλές αποτυχημένες προσπάθειες να αποδειχθεί μεταφορά της μάθησης από ένα περιβάλλον σε ένα άλλο. Ο ζωτικός παράγοντας εδώ έχει αλλάξει από την περιγραφή δομών γνώσης σε επικέντρωση στην πρακτική. Η μάθηση δεν είναι πλέον ζήτημα ορισμού γενικών γνωστικών δομών, αλλά η ανάπτυξη μιας πρακτικής που να εξαρτάται από το πλαίσιο της κάθε περίπτωσης. Αυτό σημαίνει ότι είναι δύσκολο να διαμορφωθούν προκαθορισμένοι στόχοι και να οριστούν ποιες μέθοδοι θα ακολουθηθούν για να επιτευχθούν οι στόχοι. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 13

22 Θεωρίες Μάθησης και Μοντέλα Σχεδιασμού Εκπαιδευτικών Συστημάτων Όλοι αυτοί που σχεδιάζουν εκπαιδευτικό υλικό έχουν μια «εργαλειοθήκη» η οποία αποτελείται, μεταξύ άλλων, και από κάποιες αρχές διδασκαλίας. Το πόσο ενεργά ή το πόσο συνειδητά χρησιμοποιεί ο καθένας αυτές τις αρχές ποικίλει, πάντα όμως μπορούν να βρεθούν στοιχεία διαφορετικών αρχών σε μια διδασκαλία. Η επιλογή των μεθόδων διδασκαλίας μπορεί να συμβεί ως συνέπεια συνειδητής αξιολόγησης, ή ως συνέπεια ασυναίσθητων νοοτροπιών, σκέψεων και συσχετισμών αυτού που έχει την ευθύνη διαμόρφωσης του συστήματος διδασκαλίας. Ωστόσο είναι ενδιαφέρον ο ισχυρισμός ότι η επιλογή αυτή των μεθόδων δεν είναι ποτέ τυχαία, άσχετα με το αν η επιλογή έγινε συνειδητά ή όχι. Το ρεπερτόριο των εκπαιδευτών και όσων αναπτύσσουν ή σχεδιάζουν εκπαιδευτικό υλικό περιορίζει εκ των πραγμάτων τις επιλογές. Κανένας δεν αναμένεται να χρησιμοποιεί αρχές που δεν γνωρίζει συνειδητά ή ασυνείδητα. Στην περίπτωση της ανάπτυξης, είτε πρόκειται για μάθημα, ή για σχήμα διδασκαλίας ή για σύστημα εκπαίδευσης με χρήση υπολογιστή, ο έχων την ευθύνη της ανάπτυξης θα χρησιμοποιήσει συγκεκριμένες τεχνικές. Είναι γνωστό ότι σε πολλές περιπτώσεις, όσοι αναπτύσσουν συστήματα εκπαίδευσης εκμεταλλεύονται τις αρχές διδασκαλίας που γνωρίζουν από τη δική τους εκπαίδευση. Αυτός είναι από τους κύριους λόγους που κάποιες αρχές παραμένουν σε ισχύ παρότι είναι γνωστές οι αδυναμίες τους. Άλλοι διαλέγουν αρχές βασιζόμενοι στην παράδοση, ή σε αυτό που πιστεύουν ότι αναμένεται από τον οργανισμό. Ορισμένοι άλλοι επιλέγουν βασιζόμενοι σε πρακτικούς λόγους όπως χρόνος, πρόσβαση σε εξοπλισμό, πόρους κ.λπ. Κοινό σε όλες αυτές τις επιλογές είναι ότι γίνονται χωρίς να υπάρχει σαφής αποτίμηση για το αν υπάρχει σύνδεση μεταξύ των αρχών που επιλέγονται και των διδακτικών στόχων ή όχι. Ένας πιο συνειδητός συσχετισμός με τις αρχές διδασκαλίας σημαίνει ότι γίνεται αξιολόγηση αυτών σε συνδυασμό με τους αντικειμενικούς στόχους ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 14

23 του διδακτικού συστήματος και επιλέγονται με βάση επαγγελματικό προσδιορισμό του τι θα είναι περισσότερο χρήσιμο σε κάθε διαφορετική περίπτωση. Η συζήτηση για τον εποικοδομητισμό, την κείμενη μάθηση, το συμπεριφορισμό και τις θεωρίες γνώσης, μπορεί να θεωρηθεί ως μια επιστημονική συζήτηση και μελέτη σχετική με τις πολλούς μεταβαλλόμενους τρόπους στην παιδαγωγική. Ένα περισσότερο μόνιμο ρεπερτόριο έχει ζητηθεί από αρκετές πλευρές, μια εργαλειοθήκη από την οποία θα επιλέγει κανείς χωρίς να χρειάζεται να πάρει θέση πάνω σε μεγάλα φιλοσοφικά προβλήματα. Αυτές οι συζητήσεις πάντως έχουν πολύ βαθύτερες ρίζες από την απλή συζήτηση τη σχετική με τη διαμόρφωση του παιδαγωγικού λογισμικού. Οι συζητήσεις αυτές αφορούν το σύνολο του περιβάλλοντος μάθησης. Φαίνεται ότι τα θέματα αυτά είναι παρόντα στην ανάπτυξη όλων των ειδών των συστημάτων πληροφορικής που σχετίζονται με την επικοινωνία ανθρώπου - μηχανής. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με το πώς θα έπρεπε κανείς να υλοποιεί παιδαγωγικά προγράμματα ή λογισμικό. Αρχές Μάθησης εμπνευσμένες από το Συμπεριφορισμό και τις Θεωρίες Επεξεργασίας Πληροφορίας Ο συμπεριφορισμός είναι η θεωρία μάθησης με τις περισσότερες εφαρμογές και τους περισσότερους μελετητές, λόγω της απλότητας στην εφαρμογή στην εκπαιδευτική διαδικασία και της μακρόχρονης εφαρμογής της, η οποία έχει συσσωρεύσει εμπειρίες και πρότυπα διδασκαλίας, πολύ χρήσιμα για ορισμένες παγιωμένες και επαναλαμβανόμενες καταστάσεις μάθησης. Στη συνέχεια αναφέρονται ορισμένες βασικές αρχές μάθησης οι οποίες προέρχονται από επιστήμονες που κινούνται στο χώρο του συμπεριφορισμού, καθώς επίσης και αρχές μάθησης που περιέχουν και στοιχεία από τις πιο πρόσφατες έρευνες των γνωστικών επιστημών. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 15

24 O Gagné [5] είναι θεωρητικός ο οποίος περιγράφει τον εαυτό του να ανήκει στη ζώνη του λυκόφωτος μεταξύ συμπεριφορισμού και επιστήμης της γνώσης. Ο Gagné περιγράφει τη μάθηση ως μια διαδικασία η οποία περιλαμβάνει τόσο εξωτερικά ερεθίσματα όσο και εσωτερικές συνθήκες. Προκειμένου η διδασκαλία ή ένα διδακτικό πρόγραμμα να είναι αποτελεσματικό θα πρέπει αυτό να λαμβάνεται υπόψη. Με βάση αυτά, ο Gagné έχει καταγράψει εννέα στοιχεία τα οποία θα έπρεπε να αποτελούν μέρος μιας διδακτικής μονάδας (Gagné 1985). Καθένα από αυτά τα στοιχεία μπορεί κάλλιστα να εμφανίζεται περισσότερες από μια φορές, πρέπει όμως να παρουσιαστεί τουλάχιστον μια. Η θεωρία του Gagné ορίζει ότι υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί τύποι ή επίπεδα μάθησης. Η σημαντικότητα σε αυτές τις ταξινομήσεις έγκειται στο γεγονός ότι κάθε διαφορετικός τύπος απαιτεί διαφορετικού τύπου διδασκαλία. Ο Gagné προσδιορίζει πέντε μεγάλες κατηγορίες μάθησης: προφορικές πληροφορίες, διανοητικές δεξιότητες, γνωστικές στρατηγικές, κινητήριες δεξιότητες και νοοτροπίες. Διαφορετικές εσωτερικές και εξωτερικές συνθήκες είναι απαραίτητες για κάθε τύπο μάθησης. Για παράδειγμα, προκειμένου για την εκμάθηση γνωστικών στρατηγικών, θα πρέπει να υπάρχει ευκαιρία να εξασκηθεί η ανάπτυξη καινούργιων λύσεων σε προβλήματα. Για την εκμάθηση νοοτροπιών, ο μαθητής θα πρέπει να εκτεθεί σε ένα αξιόπιστο ρόλο προτύπου ή σε πειστικά επιχειρήματα. Ο Gagné εισηγείται ότι οι εργασίες μάθησης που απαιτούνται για τις διανοητικές δεξιότητες θα πρέπει να οργανωθούν σε ιεραρχία ανάλογα με την πολυπλοκότητά τους: αναγνώριση ερεθίσματος (stimulus recognition), δημιουργία αντίδρασης (response generation), ακολουθία διαδικασίας (procedure following), χρήση ορολογίας (use of terminology), διακρίσεις (discriminations), σχηματισμός της έννοιας (concept formation), εφαρμογή κανόνων (rule application) και επίλυση του προβλήματος (problem solving). Η πρωταρχική σημασία της ιεράρχησης είναι να προσδιορίσει τα προαπαιτούμενα που θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί ώστε να διευκολύνεται η μάθηση σε κάθε επίπεδο. Τα προαπαιτούμενα προσδιορίζονται με την εκπόνηση ανάλυσης εργασιών σε μια εργασία ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 16

25 εκπαίδευσης / μάθησης. Οι μαθησιακές ιεραρχίες παρέχουν τη βάση για την αλληλουχία της διδασκαλίας. Επιπρόσθετα, η θεωρία σκιαγραφεί εννέα διδακτικά γεγονότα και τις αντίστοιχες γνωστικές διεργασίες 1. Σαγηνεύοντας να αιχμαλωτίσει την προσοχή, έτσι ώστε ο διδασκόμενος να είναι σε θέση να δεχθεί τα ερεθίσματα (Υποδοχή Reception). 2. Δίνοντας πληροφορίες σχετικά με το σκοπό του μαθήματος να δημιουργεί προσδοκίες σχετικά με το τι πρόκειται να συμβεί (Προσδοκία Expectancy). 3. Να δημιουργεί συνδέσεις με προηγούμενες δομές που υπάρχουν στην απώτερη μνήμη (LTM Long term memory) (Ανάκτηση Retrieval). 4. Διαμέσου σαφούς και κατανοητής παρουσίασης του υλικού να διασφαλίζει τη μεταφορά των ιδεών που έχουν επιλεγεί (Επιλεκτική αντίληψη Selective perception). 5. Διαμέσου οδηγιών και παραδειγμάτων σχετικών με το υλικό να διασφαλίζει την κωδικοποίηση των εννοιών (Κωδικοποίηση Εννοιών Semantic Encoding). 6. Να δημιουργήσει δραστηριότητα στους μαθητές με το να απαιτεί απόκριση. Αυτό μπορεί για παράδειγμα να συμβεί διαμέσου ασκήσεων (Απόκριση Responding). 7. Να δίνει στο μαθητή ανάδραση πάνω στην απόκρισή του (Ενίσχυση Reinforcement). 8. Να αξιολογήσει τις ενέργειες του μαθητή σε σχέση με τους μαθησιακούς στόχους και μετά από αρκετές επαναλήψεις (Ανάκτηση Retrieval). 9. Να διατηρεί και να εμπλουτίζει τη γνώση και τη μεταφορά της σε νέες περιπτώσεις (Γενίκευση Generalization). Το θεωρητικό πλαίσιο του Gagné καλύπτει όλες τις πλευρές της μάθησης. Η θεωρία του όμως επικεντρώνεται κύρια στις διανοητικές δεξιότητες. Η θεωρία του μπορεί να εφαρμοσθεί για το σχεδιασμό εκπαίδευσης σε όλα τα πεδία γνώσης αν και στην αρχική της μορφή είχε δοθεί ειδική προσοχή σε περιβάλλοντα στρατιωτικής εκπαίδευσης. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 17

26 Οι αρχές που προκύπτουν από τη θεωρία μάθησης του Gagné είναι οι παρακάτω: 1. Διαφορετική εκπαίδευση απαιτείται για διαφορετικά μαθησιακά αποτελέσματα. 2. Τα γεγονότα της μάθησης λειτουργούν στο μαθητευόμενο με τρόπους που συνιστούν της συνθήκες μάθησης. 3. Οι συγκεκριμένες λειτουργίες που συνιστούν εκπαιδευτικά γεγονότα είναι διαφορετικές για κάθε διαφορετικό τύπο μαθησιακού αποτελέσματος. 4. Οι ιεραρχίες μάθησης προσδιορίζουν τις διανοητικές δεξιότητες που αποτελούν το αντικείμενο μάθησης και την ακολουθία της εκπαίδευσης. Οι αρχές αυτές είναι συνήθως συνδεδεμένες με τα παραδοσιακά συστήματα CBT (Computer Based Training), αρχές οι οποίες παρουσιάζουν γραμμικότητα. Αν παραβλέψουμε το γεγονός αυτό, υπάρχουν στοιχεία στις αρχές του Gagné τα οποία είναι χρήσιμα και στην ανάπτυξη ανοικτών συστημάτων μάθησης. Ο Thomas Shuell [6] εργάζεται με τρόπο παρόμοιο με αυτό του Gagné και ως ένα βαθμό εκτός των παραδοσιακών παιδαγωγικών οριοθετήσεων. Όμως αν και ο Gagné έχει την αφετηρία του στις συμπεριφοριστικές θεωρίες, ο Shuell είναι πιο στενά συνδεδεμένος με τη γνωστική παράδοση. Προτείνει μια σειρά από λειτουργίες ή σημεία που πιστεύει ότι θα πρέπει να υφίστανται σε μια περίπτωση εκπαίδευσης έτσι ώστε να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή μάθηση. Ισχυρίζεται ότι αυτές οι λειτουργίες συνδέουν σημαντικά τη θεωρία μάθησης και την πρακτική εφαρμογή της σε μια κατάσταση μάθησης. Οι ιδέες που περιγράφει ο Shuell μπορούν να πραγματοποιηθούν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, ενώ ισχυρίζεται ότι η πρωτοβουλία για την πραγμάτωσή τους μπορεί να προέλθει τόσο από την πλευρά του εκπαιδευτή όσο και από αυτή του μαθητή. Πιστεύει επίσης ότι με μια κατάσταση μάθησης περισσότερο ανοικτή, το μεγαλύτερο μέρος ευθύνης για την εκκίνηση των λειτουργιών μάθησης θα είναι στην πλευρά του χρήστη. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 18

27 Μοντέλα Σχεδιασμού Εκπαιδευτικών Συστημάτων βασισμένα στις αρχές του Συμπεριφορισμού και των Θεωριών Επεξεργασίας Πληροφορίας Ο όρος Σχεδιασμός Εκπαιδευτικού Συστήματος (Instructional System Design ISD), χρησιμοποιείται για την περιγραφή μοντέλων που βασίζονται κύρια στις αρχές του συμπεριφορισμού ή των γνωστικών θεωριών. Ένα από τα χαρακτηριστικότερα γνωρίσματα, είναι ότι διαχωρίζεται το περιεχόμενο από τις μεθόδους διδασκαλίας. Το περιεχόμενο συνήθως περιγράφεται με λεπτομερείς μαθησιακούς στόχους και προκαθορισμένα δομικά στοιχεία διδασκαλίας. Αν άλυση (Εκκίν ηση) Σχεδιασμός Αξιολόγηση και Έλεγχος Ποιότητας Αν άπτυξη Υλοποίηση Σχήμα : Σχεδιασμός Εκπαιδευτικών Συστημάτων Ο Σχεδιασμός Εκπαιδευτικών Συστημάτων είναι περισσότερο μια δομημένη διαδικασία παρά τέχνη. Τα βασικά πλεονεκτήματά του προέρχονται περισσότερο από καλώς τεκμηριωμένες διαδικασίες, μια προσέγγιση ανάπτυξης βασισμένη σε διακεκριμένες ομάδες, διαχωρισμός ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 19

28 του εκπαιδευτικού περιεχομένου και της στρατηγικής και τη συνεχόμενη εξέλιξη ενός εθιμικού, αναλυτικού μοντέλου που βασίζεται σε έρευνα. Υπάρχουν πολλά μοντέλα σχεδιασμού που ακολουθούν ένα τέτοιο σχέδιο. Οι φάσεις ενός τέτοιου σχεδίου είναι συνήθως οι παρακάτω: 1. Αρχικός Σχεδιασμός (Pre-project planning): Αναγνώριση των θεμάτων και των προτεινόμενων λύσεων, πρόταση για τα θέματα που μπορούν να επιλυθούν με εκπαίδευση, παροχή μιας γενικής επισκόπησης ως προς το πως τα θέματα μπορούν να επιλυθούν, διερεύνηση του κόστους και διευκρίνιση των προσδοκιών όλων των εμπλεκομένων μερών. 2. Ανάλυση Χρήστη (User Analysis): Συλλογή δεδομένων σχετικά με το υπόβαθρο των συμμετεχόντων και των εκπαιδευτών και του πλαισίου που περιβάλλει την παράδοση της εκπαίδευσης, δημιουργία στρατηγικών προκειμένου να επιβεβαιωθεί ότι οι συμμετέχοντες και οι εκπαιδευτές θα είναι σε θέση να κατανοήσουν και να χρησιμοποιήσουν το εκπαιδευτικό υλικό. 3. Ανάλυση Εργασίας (Job Analysis): Συλλογή δεδομένων σχετικά με την εργασία που εκτελείται από τον πληθυσμό στόχο, προσδιορισμός της γνώσης, δεξιοτήτων και συμπεριφορών που απαιτούνται για την εκτέλεση της εργασίας ή των εργασιών. 4. Ανάλυση Περιεχομένου (Content Analysis): Ανασκόπηση τεκμηρίωσης (που περιλαμβάνει υπάρχοντα προγράμματα εκπαίδευσης, πολιτικές, διαδικασίες, νομοθεσίες και μελέτες περιπτώσεων), πρόταση στρατηγικών υψηλού επιπέδου για την αποτελεσματική διδασκαλία του περιεχομένου. 5. Εκπαιδευτικός Σχεδιασμός (Instructional Planning): Προετοιμασία στόχων και ελέγχων για την κατανόηση, επιλογή διδακτικών κατευθύνσεων, προσδιορισμός της ροής των εκπαιδευτικών κατευθύνσεων, επιλογή των κατάλληλων μεθόδων και μέσων. 6. Σχεδιασμός Υλικού (Material Planning): Οργάνωση εκπαιδευτικού υλικού, έλεγχος ποιότητας. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 20

29 7. Επικύρωση (Validation): Ανασκόπηση του υλικού με τους χρήστες, διεξαγωγή πιλοτικών εκπαιδευτικών συνόδων. 8. Παρουσίαση (Presentation): Παρουσίαση του υλικού στους χρήστες με οποιοδήποτε τρόπο εκπαίδευσης: στην τάξη, με αυτοεκμάθηση, με δυνατότητες πολυμέσων, ή οποιοδήποτε άλλο τρόπο. 9. Αξιολόγηση (Evaluation): Ανασκόπηση της επιτυχίας της εκπαίδευσης (Άρεσε στους χρήστες; Έμαθαν τις πληροφορίες, δεξιότητες ή συμπεριφορές; Χρησιμοποίησαν αυτά που έμαθαν στην εργασία; Και το πιο σημαντικό, η μάθηση δημιούργησε διαφορά στη γνώση, τις δεξιότητες ή τη συμπεριφορά τους όσο και στην απόδοσή τους στην εργασία); Τα συστήματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε με την παραπάνω αυστηρή γραμμική ακολουθία, ή με λιγότερο αυστηρό προγραμματισμό της εκπαίδευσης. Οι φάσεις της ανάλυσης, της ανάπτυξης και της υλοποίησης δύσκολα μπορούν να συμβούν ακολουθιακά όπου ένα τμήμα ολοκληρώνεται πριν την παραγωγή του επόμενου. Αν και πολλοί από τους παραγωγούς συνεχίζουν να ακολουθούν το γραμμικό μοντέλο, η πρακτική έχει επιβάλει ένα περισσότερο ευέλικτο και ρεαλιστικό μοντέλο για την ανάπτυξη εκπαιδευτικών βοηθημάτων. Σε κάθε περίπτωση, οι αρχές μάθησης σε τέτοια συστήματα ακολουθούν τις αρχές μάθησης του Gagné. Πάντως η διαδικασία του προσδιορισμού μαθησιακών στόχων μπορεί να ενημερωθεί με την επέκταση των συνθηκών μάθησης του Gagné ώστε να περιλάβουν την ανάλυση των δομών γνώσης και στην περιοχή των γνωστικών στρατηγικών. Τέτοιες επεκτάσεις αλλάζουν την έμφαση της εκπαίδευσης από τη διδασκαλία μεμονωμένων γεγονότων, εννοιών, αρχών και δεξιοτήτων σε μια διευρυμένη περιοχή εκπαιδευτικών στρατηγικών, όπου υποστηρίζονται οι αυξανόμενα ποικίλοι τύποι των μαθησιακών στόχων. Τα μοντέλα σχεδιασμού εκπαιδευτικού λογισμικού έχουν ακολουθήσει μια εξέλιξη που επιτρέπει αυξημένη ευελιξία. Αυτό αποτελεί αναγνώριση του γεγονότος ότι έχουμε ανεπαρκή γνώση του πως θα πρέπει να διαμορφωθεί το υλικό του λογισμικού εκπαιδευτικών συστημάτων. Η ίδια ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 21

30 τάση στην ανάπτυξη μπορεί να βρεθεί και στον καλούμενο σχεδιασμό συστημάτων. Το γραμμικό μοντέλο που καλείται «Μέθοδος Καταρράκτη» που περιγράφει την ανάπτυξη λογισμικού ξεχωριστά από τον προσδιορισμό μέχρι την υλοποίηση έχει τώρα τροποποιηθεί σε ένα «Σπειροειδές Μοντέλο». Αρχές Μάθησης εμπνευσμένες από τον Εποικοδομητισμό και την Κείμενη Μάθηση Η θεωρία εκπαιδευτικού σχεδιασμού κομίζει ορισμένες συγκεκριμένες πεποιθήσεις στη διανομή εκπαιδευτικού υλικού. Ο στόχος είναι ο σχεδιασμός ενός εκπαιδευτικού συστήματος που μεταδίδει περιεχόμενο και επιδεξιότητες με ένα σαφή, καλά δομημένο και αποτελεσματικό τρόπο. Η προσέγγιση αυτή προέρχεται από τους συμπεριφοριστές, από την παράδοση της προγραμματιζόμενης εκπαίδευσης και έχει αφομοιώσει και στοιχεία από τη γνωστική έρευνα τα τελευταία χρόνια. Οι υποθέσεις των εποικοδομητιστών σχετικά με τη μάθηση σημαίνουν μια νέα προσέγγιση στη διδασκαλία. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, η μάθηση επιτυγχάνεται ευκολότερα μέσω του σχεδιασμού και της χρήσης εποικοδομητισμικών εργαλείων και περιβαλλόντων μάθησης παρά με διδακτικές παρεμβάσεις που ελέγχουν την ακολουθία και τα περιεχόμενο της εκπαίδευσης. Η πεποίθηση αυτή υποθέτει επιπλέον ότι ο ρόλος του σχεδιαστή μετατοπίζεται από τη δημιουργία μονόπλευρων καταστάσεων μάθησης στην ανάπτυξη περιβαλλόντων που εμπλέκουν και απαιτούν από το μαθητή να οικοδομήσει τη γνώση που έχει μεγαλύτερη σημασία για αυτόν. Η εποικοδομητισμική άποψη για την εκπαίδευση, επιχειρηματολογεί ότι στόχος της εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι η βοήθεια προς τους μαθητές προκειμένου να σχηματίσουν τη δική τους κατανόηση. Πρακτικά όμως, τι μας δίνει η νέα εναλλακτική προσέγγιση; Αυτή η νέα άποψη μας γνωρίζει ότι δεν θα είναι εύκολο να χρησιμοποιήσουμε θεωρίες από την έρευνα σε θέματα γνωστικής επεξεργασίας πληροφορίας για το ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 22

31 σχεδιασμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Η μεθοδολογία που αφορά την αναπαράσταση της γνώσης και οι μελέτες ειδικού / αρχάριου ως σημείο εκκίνησης για το διαχωρισμό του υλικού είναι δύσκολο να χρησιμοποιηθούν. Είναι ακόμα χειρότερα διότι δεν είμαστε σε θέση να προβλέψουμε ποια βοηθήματα διδασκαλίας και πως χρησιμοποιούνται για την κάθε περίπτωση. Τα εποικοδομητισμικά περιβάλλοντα εμπλέκουν τους μαθητές σε διαδικασίες οικοδόμησης γνώσης διαμέσου συνεργατικών δραστηριοτήτων που εμπεδώνουν τη μάθηση σε ένα πλαίσιο με συγκεκριμένη σημασία: 1. Το πλαίσιο αναφέρεται στη διατήρηση των παραγόντων του πραγματικού κόσμου που περιβάλλει το περιβάλλον μάθησης ή το περιβάλλον στο οποίο θα διεκπεραιώνεται το έργο που διδάσκεται. Στους παράγοντες αυτούς περιλαμβάνονται τα φυσικά, οργανωτικά, πολιτισμικά, κοινωνικά, πολιτικά θέματα και τα θέματα εξουσίας που σχετίζονται με τη μάθηση και την εφαρμογή της νέας γνώσης. 2. Η συνεργασία συμβαίνει σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας μάθησης. Ο ρόλος της είναι να αναπτύξει, ελέγξει και αξιολογήσει διαφορετικές πεποιθήσεις μέσα σε ένα πλαίσιο μάθησης. Μέσω της διαδικασίας άρθρωσης εσωτερικών (άρα κρυφών) νοημάτων και στρατηγικών, οι μαθητές είναι σε θέση να χτίσουν νέες και να τροποποιήσουν τις υπάρχουσες δομές γνώσης. 3. Η δόμηση της γνώσης είναι το αποτέλεσμα μιας ενεργούς διαδικασίας άρθρωσης και αναλογισμού (articulation and reflection) η οποία λαμβάνει χώρα μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Η γνώση η οποία παράγεται είναι προϊόν του μυαλού και προκύπτει από τις εμπειρίες και τις διερμηνείες κάθε ανθρώπου. Οι εμπειρίες αυτές συναντώνται σε περιβάλλοντα μάθησης καθώς επίσης και στον πραγματικό κόσμο. Τέτοια περιβάλλοντα είναι εποικοδομητισμικά μόνο αν επιτρέπουν σε κάθε ένα (ή σε ομάδες ανθρώπων) να προσδιορίσουν το δικό τους νόημα στις μαθησιακές διαδικασίες που υποβάλλονται. Οι αρχές μάθησης του εποικοδομητισμού είναι γενικές και ισχύουν για τη διδασκαλία σε όλες τις γνωστικές περιοχές και σε όλα τα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Είναι σε κάθε περίπτωση καταλληλότερες για τη διδασκαλία ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 23

32 σε πλαίσιο τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ανοικτών Πανεπιστημίων και περιβαλλόντων επαγγελματικής κατάρτισης. Μέρος της αιτιολόγησης των παραπάνω παρουσιάζεται στις παραγράφους που ακολουθούν, όπου και περιγράφεται ένας από τους τρόπους με τον οποίο οι αρχές του εποικοδομητισμού εφαρμόζονται σε περιβάλλοντα μάθησης. Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Σ Π Ο Υ Δ Ω Ν Ο εποικοδομητισμός προτρέπει την απαλοιφή ενός τυποποιημένου προγράμματος σπουδών. Αντί αυτού, προωθεί τη χρήση προγραμμάτων σπουδών τα οποία να είναι προσαρμοσμένα στην ήδη υπάρχουσα γνώση των μαθητών. Επίσης δίνει έμφαση στην επίλυση προβλημάτων με πρακτική εξάσκηση (hands-on problem solving). Δ Ι Δ Α Σ Κ Α Λ Ι Α Σύμφωνα με τη θεωρία του εποικοδομητισμού οι εκπαιδευτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στο να δημιουργήσουν συνδέσεις μεταξύ των δεδομένων και να προωθήσουν καινούργια κατανόηση στους μαθητές. Οι εκπαιδευτές προσαρμόζουν τις στρατηγικές εκπαίδευσης που ακολουθούν στις αντιδράσεις των μαθητών τους ενθαρρύνοντάς τους στην ανάλυση, ερμηνεία και πρόβλεψη της πληροφορίας που παρέχεται στα πλαίσια μιας διδακτικής ενότητας. Οι εκπαιδευτές επίσης βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε ανοικτές ερωτήσεις και προωθούν διάλογο σε μεγάλη έκταση μεταξύ των μαθητών. Α Ξ Ι Ο Λ Ο Γ Η Σ Η Ο εποικοδομητισμός προκρίνει την απαλοιφή των βαθμών και των τυποποιημένων διαδικασιών ελέγχων που ακολουθούνται σε παραδοσιακά περιβάλλοντα διδασκαλίας. Αντί γι αυτά η αξιολόγηση γίνεται τμήμα της διαδικασίας μάθησης έτσι ώστε οι μαθητές να παίζουν ενεργότερο ρόλο στην κρίση της προόδου που έχουν επιτελέσει. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 24

33 Μοντέλα Σχεδιασμού Εκπαιδευτικών Συστημάτων βασισμένα στις αρχές του Εποικοδομητισμού και της Κείμενης Μάθησης Ο όρος Κείμενη Μάθηση βασίζεται στην ιδέα ότι οι γενικές θεωρίες διδασκαλίας δεν αντιλαμβάνονται το ζητούμενο στην ολότητά του. Ο σχεδιαστής μιας διδακτικής ακολουθίας δεν μπορεί να προβλέψει ποιες πλευρές του σχήματος διδασκαλίας θα φέρουν αποτέλεσμα στη μάθηση. Αυτό έχει ορισμένες συνέπειες αναφορικά με το πως σχεδιάζεται η διδασκαλία. Σε πολλές περιπτώσεις οι μέθοδοι θα πρέπει να τροποποιηθούν. Αυτό συμβαίνει διότι η ασυμφωνία που παρατηρείται μεταξύ των Θεωριών Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού και της πρακτικής του εκπαιδευτικού σχεδιασμού δεν πρόκειται ποτέ να εκλείψει λόγω του ότι η πρακτική του εκπαιδευτικού σχεδιασμού θα είναι πάντα μια μορφή κείμενης δραστηριότητας (δηλαδή θα εξαρτάται από τις συγκεκριμένες, χειροπιαστές και μοναδικές περιστάσεις της εργασίας και των στόχων που ο σχεδιαστής θέτει). Έχοντας αυτό ως δεδομένο, αμφισβητείται η καταλληλότητα των καθιερωμένων μεθόδων σχεδιασμού εκπαιδευτικού υλικού. Δημιουργούνται εναλλακτικές προσεγγίσεις στις θεωρίες σχεδιασμού εκπαιδευτικού υλικού. Συχνά, οι εποικοδομητισμικές θεωρίες μάθησης έχουν συνδεθεί με διερευνητικά περιβάλλοντα και εργασίες που βασίζονται σε εργαλεία, ενώ έχουν χαρακτηριστεί ως ανοικτά, μη δομημένα περιβάλλοντα μάθησης. Η στρατηγική είναι να δοθεί στους μαθητές ο έλεγχος των πάντων. Αυτό δε σημαίνει ότι υπάρχει απαραίτητα σύνδεση μεταξύ της θεωρητικής πλευράς και των μη δομημένων περιβαλλόντων μάθησης. Στη συνέχεια παρουσιάζονται συνοπτικά τα δύο χαρακτηριστικότερα παραδείγματα περιβαλλόντων μάθησης που ακολουθούν την κείμενη μάθηση και την εποικοδομητισμική προσέγγιση. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 25

34 Μοντέλο Γνωστικής Μαθητείας (Cognitive Apprenticeship) Πριν την ανακάλυψη του σχολείου, όλα διδασκόντουσαν με τη μαθητεία, όπου η μάθηση ήταν κείμενη (situated) στο πλαίσιο της εργασίας. Είναι ο πιο φυσιολογικός τρόπος μάθησης. Η βασική μέθοδος της μαθητείας περιλαμβάνει τη μοντελοποίηση, την προγύμναση και την αποκλιμάκωση. Πρώτα απ όλα δείχνουμε στους μαθητευόμενους τι να κάνουν, μετά τους παρατηρούμε και τους βοηθάμε καθώς προσπαθούν να το κάνουν μόνοι τους και τέλος αποκλιμακώνουμε τη βοήθεια καθώς αναλαμβάνουν περισσότερη υπευθυνότητα. Η γνωστική μαθητεία προσπαθεί να εφαρμόσει αυτή την προσέγγιση προκειμένου να διδάξει τρόπο σκέψης και επίλυσης προβλημάτων. Σε αντίθεση όμως με το είδος των δεξιοτήτων που διδάσκονταν με την παραδοσιακή μαθητεία, η σκέψη δεν είναι ορατή. Για το λόγο αυτό η γνωστική μαθητεία τονίζει τη σπουδαιότητα των τεχνικών ώστε να γίνει η σκέψη ορατή, όπως είναι η άρθρωση και ο αναλογισμός στις γνωστικές διεργασίες. Η γνωστική μαθητεία είναι η κουλτούρα που επιτρέπει στους συμμετέχοντες να μάθουν διαμέσου των αλληλεπιδράσεών τους, να δημιουργήσουν ιστορίες σχετικές με κοινές τους εμπειρίες και να μοιραστούν τις εμπειρίες δόμησης γνώσης με την ομάδα. Η συνεργατική συζήτηση που συμβαίνει στη Συνεργατική Μάθηση Υποστηριζόμενη από Τεχνολογίες Πληροφορικής (ΣΜΥΤΠ) είναι σημαντική για τη μάθηση γιατί ενεργοποιεί την προηγούμενη γνώση που διευκολύνει την επεξεργασία της νέας πληροφορίας. Η ΣΜΥΤΠ σχεδιάζεται έτσι ώστε να βοηθήσει τους μαθητές στην απόκτηση γνωστικής και μεταγνωστικής γνώσης (cognitive and metacognitive knowledge) με χρήση της παρατήρησης και της καθοδηγούμενης εξάσκησης. Προβληματοκεντρική Μάθηση (Problem Based Learning) Στην εποικοδομητισμική προσέγγιση ταιριάζει και η έννοια της προβληματοκεντρικής μάθησης. Η προβληματοκεντρική μάθηση (ΠΚΜ) ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 26

35 θεωρείται τόσο μια διδακτική έννοια όσο και ένα διδακτικό μοντέλο όπου κανείς επικεντρώνεται στις πρακτικές και θεωρητικές πλευρές του σχεδιασμού, της εκτέλεσης, της αποτίμησης και της κριτικής ανάλυσης της διδασκαλίας και μάθησης. Κρίσιμες έννοιες στην ΠΚΜ αποτελούν τα παρακάτω: Μάθηση ελεγχόμενη από το μαθητή. Συχνά προσαρμόζεται στις πράξεις (casus oriented). Επικέντρωση στην απόκλιση. Ανάπτυξη νέας γνώσης. Δυναμικοί στόχοι: Οι στόχοι εξελίσσονται και διευρύνονται καθώς ο μαθητής αποκτά νέα γνώση. Συλλογική ανάπτυξη γνώσης διαμέσου συνεργατικής μάθησης. Οι μαθητές και ο δάσκαλος έχουν σχέση καταναλωτή-παραγωγού σε μια κοινή αγορά γνώσης. Η ΠΚΜ διαφέρει ζωτικά από τις διαλέξεις και τα βιβλία ενός προσδιορισμένου προγράμματος σπουδών. Η βασική φιλοσοφία πίσω από την αυτοελεγχόμενη μάθηση, είναι η εργασία σε ομάδες για την επίλυση προβλημάτων. Η ΠΚΜ δημιουργεί απαιτήσεις ως προς τις δεξιότητες των μαθητών να δουλεύουν μόνοι τους, να δουλεύουν σε ομάδες, και να εξασκούνται στην κριτική αποτίμηση της συσσωρευμένης γνώσης. Ο ρόλος του δασκάλου είναι περισσότερο να βοηθήσει τη μαθησιακή διαδικασία των μαθητών παρά να παρέχει μια μεγάλη ποσότητα δεδομένων που συχνά υπάρχουν, για παράδειγμα στη βιβλιογραφία. Στην ΠΚΜ δομούνται μικρές ομάδες όπου με αλληλοβοήθεια μεταξύ των μελών της ομάδας, ο κάθε μαθητής μπορεί να ελέγξει τη μάθηση προκειμένου να κατακτήσει τους προσδιορισμένους στόχους. Συνεργατική Μάθηση (Cooperative Learning) Μεγάλο μέρος των όσων αναφέρονται σε αυτή την ενότητα χρησιμοποιείται για την παρουσίαση της φύσης της συνεργατικής μάθησης, ως ένα τρόπο για την εισαγωγή ορισμένων σύγχρονων εννοιών ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 27

36 και θεμάτων τα οποία ενδέχεται να είναι χρήσιμα όταν κανείς σκέφτεται την εισαγωγή συνεργατικής (collaborative) μάθησης σε περιβάλλοντα μάθησης πραγματικού χρόνου. Η συνεργατική μάθηση είναι μια σχετικά καινούργια έννοια, κυρίως ως τρόπος αντίληψης και άσκησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η συνεργασία στη μάθηση δεν είναι από μόνη της καινούργια ιδέα, η «συνεργατική μάθηση» όμως ως ένα ιδιαίτερο σύστημα μάθησης, είναι. Τι σημαίνει όμως η συνεργατική μάθηση; Και ποια τα αποτελέσματα και τα πλεονεκτήματα για το μαθητή όταν συνεργάζεται με άλλους μαθητές; Στη συνέχεια της ενότητας αυτής θα αναφερθούμε στη συνεργατική μάθηση, ως ένα ιδιαίτερο σύστημα μάθησης, στις αρχές μάθησης που απορρέουν από αυτό, καθώς επίσης και στη δυνατότητα εισαγωγής τεχνολογιών πληροφορικής για την υποστήριξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας που χρησιμοποιεί μεθόδους συνεργατικής μάθησης. Οι όροι αυτοί συνήθως χρησιμοποιούνται εναλλακτικά. Θα προσπαθήσουμε όμως να τους ξεχωρίσουμε στα πλαίσια του παρόντος κειμένου: Οι όροι αυτοί δε διαφέρουν όσον αφορά το αν και κατά πόσο η εργασία είναι κατανεμημένη, αλλά σαν αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο χωρίζονται. Με τον όρο cooperation μια εργασία μοιράζεται ιεραρχικά σε ανεξάρτητα υποέργα με τον όρο collaborationοι γνωστικές διεργασίες μπορούν από κοινού να μοιραστούν σε αλληλοεξαρτώμενα επίπεδα (layers). Στον όρο cooperation, ο συντονισμός απαιτείται όταν συναρμολογούνται τα μερικά αποτελέσματα, ενώ ο όρος collaboration είναι μια συντονισμένη, σύγχρονη δραστηριότητα που είναι το αποτέλεσμα μιας αδιάλειπτης προσπάθειας δόμησης και υπεράσπισης μιας κοινής κατανόησης ενός προβλήματος. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 28

37 Η φύση της συνεργασίας Η πράξη της συνεργασίας είναι κάτι που είναι βαθιά ριζωμένο στις δυτικές κοινωνίες. Το γεγονός ότι οι άνθρωποι συνεργάζονται, ορισμένες φορές δείχνει να αποτελεί θεμελιώδη πλευρά της καθημερινής μας ζωής, παρότι καθένας μπορεί να κάνει επιλογές ως προς το πότε θα συνεργαστεί και με ποιον. Η φύση της συνεργασίας είναι κάτι το οποίο ενδιαφέρονται να αναλύσουν και να ερευνήσουν οι κοινωνικοί επιστήμονες. Πώς όμως ορίζεται η συνεργασία; Το να ενεργούν από κοινού, συντονισμένα και συντεταγμένα στη δουλειά, σε κοινωνικές σχέσεις, στην επιδίωξη κοινών στόχων, στην τέρψη που προέρχεται από την ανάπτυξη ομαδικής δραστηριότητας, ή απλά στην προαγωγή μιας σχέσης. Πρόκειται για έναν αρκετά ευρύ ορισμό, ο οποίος όμως μπορεί να αποβεί χρήσιμος όταν σκεφτόμαστε τη φύση της συνεργασίας σε περιπτώσεις μάθησης. Δίνει έμφαση στο ρόλο ομάδων ανθρώπων σε συνεργατικές πράξεις δείχνοντας προς την ευρύτερη κοινωνική διάσταση της συνεργασίας. Γιατί όμως να συνεργαζόμαστε; Συνεργάζονται οι άνθρωποι για εξωτερικές ανταμοιβές, συνεργάζονται προκειμένου να διαμορφώσουν ή να προάγουν σχέσεις, συνεργάζονται επίσης προκειμένου να μοιραστούν τις δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκονται. Αν θεωρήσουμε τις διαδικασίες μάθησης ως μέρος του ευρύτερου κοινωνικού πλαισίου στο οποίο ζούμε, τότε συσχετίζεται εύκολα με αυτό. Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την καλλιέργεια της συνεργασίας στη μάθηση (πράγματι, όπως ξέρουμε, υπάρχει συνήθως ενδιαφέρον ώστε να διασφαλιστεί ότι οι μαθητές δε θα ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 29

38 συνεργαστούν), ανεπίσημα όμως οι μαθητές εργάζονται από κοινού και μοιράζονται τη μάθηση ως ένα βαθμό, ανάλογα και με το συγκεκριμένο κάθε φορά πλαίσιο. Η τυποποίηση σε ό,τι συμβαίνει ανεπίσημα είναι ένας από τους σκοπούς της συνεργατικής μάθησης. Η συνεργατική μάθηση προσφέρει μια κοινωνικο-κεντρική άποψη της μάθησης, θεωρώντας ότι οι μαθητές συνεργάζονται προκειμένου να αποκτήσουν εξωτερικές ανταμοιβές (βαθμούς, πτυχία μεταξύ άλλων), να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν φιλίες και να μπορούν να μοιράζονται ότι κάνουν. Στην ευρύτατη μορφή της, όσοι ενδιαφέρονται για τη συνεργατική μάθηση δεν αντιμετωπίζουν τη διαδικασία μάθησης ως αμιγώς ατομική επιδίωξη που βασικό σκοπό έχει τη συσσώρευση διανοητικής γνώσης. Θεωρούν τη μάθηση ως μέρος του ευρύτερου κοινωνικού πλαισίου στο οποίο ζούμε. Η Θεωρία της Συνεργασίας Η άποψη της Κοινωνικής Επιστήμης για τη συνεργασία επικεντρώνεται στις εγγενείς πλευρές της συνεργασίας στην κοινωνία και τις συσχετίζει με τις ιδέες της επιβίωσης και της εξέλιξης. Υπάρχουν και άλλες απόψεις που προέρχονται από τις Πολιτικές Επιστήμες και δίνουν έμφαση στο ατομικό ενδιαφέρον που συσχετίζεται με τη συνεργασία. Ο πολιτικός επιστήμονας Robert Axelrod [7] προτείνει μια θεωρία συνεργασίας που βασίζεται σε αμοιβαία ανταποδοτικότητα. Η θεωρία αυτή συνδυάζει τη διαπίστωση ότι υπάρχει πάντα ένα (τουλάχιστον) στοιχείο ατομικού ενδιαφέροντος σε κάθε συνεργατική προσπάθεια, καθώς επίσης και ένα ενδιαφέρον για τους άλλους, ή ενδιαφέρον για την ευημερία της ομάδας ως σύνολο. Ο αλτρουισμός (ο οποίος μπορεί να περιγραφεί ως μια έννοια κοινωνικής ευθύνης, μια έννοια κοινότητας, μια έννοια συλλογικού ενδιαφέροντος) θεωρείται ότι πρόκειται για επιδίωξη που περιέχει και προσωπικό ενδιαφέρον. Ο «αληθινός» αλτρουισμός είναι συνεργασία ως ιδεολογία. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 30

39 Η θεωρία της συνεργασίας προέρχεται από την ανάλυση του παιχνιδιού του Διλήμματος Φυλακισμένων (Prisoner s Dilemma Game), όπου οι παίκτες έχουν δύο επιλογές: να συνεργαστούν ή να αυτομολήσουν. Το δίλημμα είναι ότι αν και οι δύο αυτομολήσουν θα τα καταφέρουν χειρότερα από το αν είχαν συνεργαστεί. Η θεωρία προτείνει ότι η συνεργασία πάντοτε ωφελεί και τους δύο παίκτες. Το παιχνίδι του διλήμματος των φυλακισμένων, όπου οι παίκτες λειτουργούν στη βάση του «οφθαλμόν αντί οφθαλμού», προτείνει ότι ένας παίκτης θα πρέπει να συνεργαστεί αν συνεργάζονται και οι άλλοι, αλλά και επίσης να εξαπατά αν το κάνουν και οι άλλοι για μεγάλο χρονικό διάστημα. Όλοι είναι κερδισμένοι όταν συνεργάζονται. Για παράδειγμα, ακόμα και αν δεν ταιριάζουν απόλυτα δύο μαθητές, μπορεί να αναπτυχθεί μια συνεργασία μεταξύ τους βασισμένη στην αμοιβαιότητα, οπότε και οι δύο θα ωφεληθούν από αυτό. Το παραδοσιακό εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να θεωρηθεί ως ένα δημιούργημα που ενθαρρύνει τη ζήλια. Υπάρχουν αυτοί που μπορούν και αυτοί που δεν μπορούν. Η ζήλια οδηγεί στο να προσπαθεί κανείς να νικήσει, το οποίο με τη σειρά του οδηγεί στην αυτομολία. Στα περισσότερα εκπαιδευτικά συστήματα, οι μαθητές πρέπει να κάνουν την ίδια δουλειά (μια έκθεση, ή μια άλλη ανάθεση) γνωρίζοντας ότι αυτή θα αξιολογηθεί σύμφωνα με ένα σύνολο από καλώς ορισμένα κριτήρια. Συνήθως προσφέρεται περιορισμένος αριθμός υψηλών βαθμών και οι μαθητές το γνωρίζουν. Αυτό ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό. Οι μαθητές ανταγωνίζονται στη βάση του μηδενικού αθροίσματος: οτιδήποτε κερδίζει ένα άτομο, το χάνει το άλλο. Η θεωρία συνεργασίας προτείνει ότι αν επρόκειτο να συνεργαστούν θα μπορούσαν όλοι να τα πάνε καλά (αυτό βέβαια απαιτεί να προσφέρεται απεριόριστος αριθμός υψηλών βαθμών). Αν όχι, τότε κάποιοι αναπόφευκτα θα τα καταφέρουν καλύτερα, το οποίο θα οδηγήσει πάλι σταδιακά στην κατάσταση του πλήρους ανταγωνισμού. Στις περιπτώσεις μάθησης μη μηδενικού αθροίσματος, όλοι οι μαθητές θα μπορούσαν να τα καταφέρουν εξίσου καλά αν συνεργαζόντουσαν. Τα κύρια αποτελέσματα της Θεωρίας Συνεργασίας είναι ενθαρρυντικά. Δείχνουν ότι η συνεργασία μπορεί να ξεκινήσει ακόμα και από μια μικρή ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 31

40 ομάδα ατόμων οι οποίοι είναι προετοιμασμένοι να ανταποκριθούν στη συνεργασία ακόμα και σε ένα κόσμο που κανείς άλλος δε συνεργάζεται. Η ανάλυση δείχνει επίσης ότι δύο απαιτήσεις-κλειδιά για να ευδοκιμήσει η συνεργασία είναι να βασίζεται στην αμοιβαιότητα και η σκιά του μέλλοντος να είναι αρκετά σημαντική ώστε να κάνει την αμοιβαιότητα σταθερή. Από τη στιγμή όμως που εγκαθιδρυθεί συνεργασία βασισμένη στην αμοιβαιότητα σε έναν πληθυσμό, μπορεί να τον προστατεύσει από εισβολή από μη συνεργατικές στρατηγικές. Η παράθεση αυτή δείχνει μια ευρύτερη πλευρά της συνεργατικής μάθησης που είναι πολύ σημαντική. Πρόκειται για το γεγονός ότι ο κάθε μαθητής σε ατομικό επίπεδο πρέπει να επιθυμεί τη συνεργασία και πρέπει να είναι πρόθυμος να λειτουργήσει με συνεργατικούς τρόπους προκειμένου αυτό να επιτύχει. Η συνεργασία στη μάθηση Στην ευρύτερη δυνατή έννοια, η συνεργατική μάθηση περιλαμβάνει την από κοινού εργασία σε κάποιο έργο ή θέμα με ένα τρόπο που προάγει την εξατομικευμένη μάθηση διαμέσου διεργασιών συνεργασίας σε ομάδες. Είναι «η ευκαιρία μάθησης διαμέσου της έκφρασης και εξερεύνησης διαφόρων ιδεών και εμπειριών σε μια συνεργατική συντροφιά δεν έχει να κάνει με τον ανταγωνισμό μεταξύ συναδέλφων που ανήκουν στην ίδια ομάδα και τη συνεπακόλουθη υπερίσχυση, αλλά με τη χρήση διάφορων πόρων διαθέσιμων στα πλαίσια της ομάδας, να βαθύνει την κατανόηση, να οξύνει την κρίση και να επεκτείνει τη γνώση». Η συνεργατική μάθηση καθορίζεται από τη διαδικασία (process driven), που σημαίνει ότι όσοι εμπλέκονται, απασχολούνται σε μια κοινωνική διεργασία και πρέπει να δείξουν προσοχή σε αυτή τη διαδικασία προκειμένου να επιτύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Συνήθως περιλαμβάνει άτομα που δουλεύουν σε ομάδες (τουλάχιστον δύο άνθρωποι εμπλέκονται, συνήθως και περισσότεροι). Ενδεχόμενα να υπάρχουν «ομαδικά προϊόντα» προς την υλοποίηση των οποίων ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 32

41 εργάζονται οι μαθητές. Η συνεργατική μάθηση μπορεί να οδηγήσει σε προϊόντα τα οποία δεν είναι εύκολο να επιτευχθούν από ανθρώπους οι οποίοι μαθαίνουν μόνοι τους. Ενώ ενδέχεται να υπάρξουν ανεξάρτητα προϊόντα τα οποία επιτυγχάνονται διαμέσου αλληλοβοήθειας των μελών της ομάδας στα εξατομικευμένα μαθησιακά ενδιαφέροντα. Λόγω του ότι η συνεργατική μάθηση έχει μεγάλη κοινωνική διάσταση, είναι συνήθως ευχάριστη και ευεργετική επειδή δημιουργεί αποτελέσματα εκτός από τα ακαδημαϊκά, όπως αυξημένη επάρκεια στην εργασία με άλλους, αυτοπεποίθηση, εσωτερική ενόραση και άλλα. Σε αντίθεση με την παραδοσιακή μάθηση που βασίζεται στο πρόγραμμα σπουδών όπου ο μαθητής δουλεύει για τον εαυτό του, δεν μοιράζεται τη γνώση που απέκτησε με μια ομάδα εργασίας και δουλεύει κύρια σε απομόνωση, η μορφή της συνεργατικής μάθησης που θα μας απασχολήσει είναι αυτή όπου τα άτομα εργάζονται κοντά με άλλα πάνω στο δικό τους αντικείμενο μάθησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο μαθητής εμπλέκεται σε σκέψεις του τύπου γιατί και για ποιους σκοπούς μαθαίνουμε. Για παράδειγμα, συνεργαζόμενος με μια ομάδα ανθρώπων εμπλέκεται κανείς στη σκέψη του τι προσπαθεί να επιτύχει διαμέσου της μάθησης και το ίδιο συμβαίνει και συνολικά σε όλη την ομάδα. Η ομάδα βοηθά τον καθένα και καθένας με τον ίδιο τρόπο βοηθά τα άλλα μέλη της ομάδας. Επιπροσθέτως θα υπάρξουν φορές κατά τις οποίες όλα τα μέλη μιας ομάδας θα δουλέψουν συλλογικά, όπως οι πλευρές της ομαδικής δουλειάς που επιδιώκουν ερωτήσεις ως προς το πως δουλεύουν όλοι μαζί που βρίσκεται η δύναμη και η εξουσία κάθε στιγμή στην ομάδα, και γιατί το ρόλο που ο καθένας υιοθετεί μέσα στην ομάδα και πως αυτό τελικά γίνεται πράξη κ.λπ. Η συνεργατική μάθηση καθιστά δημόσια την προσωπική γνώση, τη γνώση των άλλων και τη γνώση της ομάδας. Αυτή η «δημοσιοποίηση» λειτουργεί ως μια κεντρική διαδικασία στη συνεργατική μάθηση και επιβεβαιώνει την κοινωνική και δημοκρατική της φύση. Μπορεί να θεωρηθεί σύμφωνα με πολλές διαστάσεις: η δική μας γνώση είναι δημόσια όταν είναι γνωστή και σε άλλους και σε εμάς είναι τυφλή όταν είναι γνωστή σε άλλους αλλά όχι σε εμάς είναι κρυφή όταν είναι γνωστή στους εαυτούς μας αλλά όχι στους ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 33

42 άλλους και είναι ασυναίσθητη όταν δεν είναι γνωστή ούτε σ εμάς ούτε στους άλλους. Η οργάνωση της εργασίας σε ομάδες ανθρώπων με στόχο τη συνεργασία, βοηθά στη διέγερση της δημόσιας επίγνωσης της γνώσης κάθε ατόμου έτσι ώστε αυτές οι πλευρές της γνώσης μας που είναι τυφλές, κρυφές ή ασυναίσθητες να μετατραπούν σε σαφείς, ανοικτές και συνειδητές. Αποκτούμε επίγνωση της γνώσης μας με το να δουλεύουμε με άλλους και με το να επικεντρωνόμαστε στη διαδικασία της συνεργατικής εργασίας. Μειώνουμε τις κρυφές και τυφλές περιοχές και ανοίγουμε τις δημόσιες περιοχές διαμέσου της συνεργατικής δουλειάς της ομάδας. Αυτό φυσικά απαιτεί δέσμευση στη συνεργατική εργασία, και συμφωνία πάνω στις αρχές λειτουργίας της ομάδας. Αν μια ομάδα περιλαμβάνει ανθρώπους που δεν είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν τότε είναι απίθανο αυτοί να καταστήσουν τη γνώση τους δημόσια. Ομοίως, αν η ομάδα δεν επιδοθεί στη δική της μάθηση και με την πάροδο του χρόνου να έρθει σε κάποια συμφωνία σχετικά με αυτή, τότε είναι πιθανό ότι τα μέλη της ομάδας θα καταλήξουν να αποκτούν γνώση σε απομόνωση. Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις ανθρώπων που επιθυμούν να συνεργαστούν χωρίς να είναι πάντα πρόθυμοι, ή ικανοί να κοινωνήσουν τη γνώση τους. Αυτό δημιουργεί το θέμα της επιλογής στη συνεργατική μάθηση ένα θέμα που πρέπει να διεκπεραιώσει η ομάδα. Οι άνθρωποι θα ποικίλουν στο βαθμό που επιθυμούν να καταστήσουν τη γνώση τους δημόσια. Και σε διαφορετικές στιγμές θα ποικίλουν στο βαθμό που επιθυμούν να αναμετρηθούν με τις πλευρές της γνώσης τους που είναι κρυφές, τυφλές ή ασυναίσθητες. Στην απλουστευτική του μορφή, μια ομάδα υφίσταται όταν υπάρχουν δύο ή περισσότεροι άνθρωποι μαζί. Σε εκπαιδευτικούς όμως όρους υπάρχουν περισσότερα πράγματα που περιλαμβάνει ο όρος ομάδα. Όταν οι άνθρωποι μαζεύονται σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, έχουν συνήθως ένα λόγο που το κάνουν. Υπάρχει κάτι στο μυαλό τους που προσπαθούν να επιτύχουν ή να εργαστούν προς αυτή την κατεύθυνση. Έχουν άποψη για το ποιοι είναι ως ομάδα και τα μέλη της. Συνήθως έχουν κάποια ιδέα για το ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 34

43 πως πρόκειται να δουλέψουν μαζί, ή τουλάχιστον συχνά ασχολούνται με αυτό το θέμα κατά τη διάρκεια της κοινής προσπάθειας. Προκειμένου να καταλήξουμε σε ένα χρησιμοποιήσιμο ορισμό της ομάδας, μπορούμε να φανταστούμε τις ομάδες από διάφορες οπτικές γωνίες. Για παράδειγμα, οι κοινωνιολόγοι θεωρούν τις ομάδες από όσα μπορούν να παρατηρήσουν από την εξωτερική ζωή της ομάδας. Οι ψυχολόγοι θα ενδιαφέρονταν περισσότερο για την εσωτερική ζωή της ομάδας. Οι διαφορές στις οπτικές γωνίες «οι κοινωνίες αποτελούμενες από ομάδες» κοινωνιολογική προσέγγιση και «οι ομάδες ως κοινωνίες» - ψυχολογική προσέγγιση παρέχει δύο διαφορετικούς τρόπους σκέψης, εργασίας και μελέτης των ομάδων. Καμία από αυτές τις οπτικές γωνίες ωστόσο δεν είναι επαρκώς χρήσιμη καθεαυτή για ανθρώπους της εκπαίδευσης που δουλεύουν με ομάδες ανθρώπων. Μια οπτική γωνία που περικλείει και διαπερνά και τις δύο απόψεις, είναι πιθανώς πιο χρήσιμη. Ας θεωρήσουμε τον ακόλουθο ορισμό: Μια ομάδα ανθρώπων είναι μια συλλογή ατόμων, που έχουν αλληλοεξαρτώμενες σχέσεις σε σημαντικό βαθμό, που αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως ομάδα, διακρίνοντας αξιόπιστα τα μέλη από τα μη μέλη, που η ταυτότητα της ομάδας αναγνωρίζεται από τα μη μέλη, τα οποία, ως μέλη της ομάδας ενεργούν ατομικά ή σε σύμπνοια, έχουν αλληλοεξαρτώμενες σχέσεις σε σημαντικό βαθμό με άλλες ομάδες, και των οποίων οι ρόλοι στην ομάδα είναι, άρα, συνάρτηση των προσδοκιών από τους εαυτούς τους, από τα άλλα μέλη της ομάδας και από μη μέλη της ομάδας Με τον ορισμό αυτό αναγνωρίζονται ως σημαντικά τμήματα της ομάδας η εμπειρία του κάθε ανεξάρτητου μέλους, η διεργασία και η απόδοση της ομάδας και το περιβαλλοντικό πλαίσιο της ομάδας. Η ομάδα ορίζεται από την εμπειρία του κάθε μέλους της, από τις σχέσεις μεταξύ των μελών και από τις σχέσεις των μελών με τα μη μέλη. Για να ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 35

44 επιτευχθεί αυτό χρειάζεται η διατήρηση μιας πολύπλοκης άποψης των ταυτόχρονων επιδράσεων στη δυναμική της ομάδας που δημιουργείται σε διαφορετικά επίπεδα του κοινωνικού συστήματος στα πλαίσια του οποίου υφίσταται η ομάδα. Οι άνθρωποι που συνεργάζονται στα πλαίσια περιβαλλόντων Συνεργατικής Μάθησης Υποστηριζόμενης από Τεχνολογίες Πληροφορικής (ΣΜΥΤΠ) εργάζονται σε ομάδες. Οι ομάδες αυτές εργάζονται με πολύπλοκους τρόπους, σε περιπτώσεις ανοιχτής μάθησης όπου υπάρχουν πολλές ταυτόχρονες διαφορετικές επιδράσεις στην ομάδα. Και επειδή συνήθως τα μέλη της ομάδας ΣΜΥΤΠ εργάζονται από διαφορετικές τοποθεσίες και άρα είναι διασκορπισμένα ή σε εικονικές ομάδες (virtual groups), υπάρχουν επιρροές από παράγοντες που είναι πέρα από αυτή καθεαυτή την κοινωνική δομή της ομάδας, όπως είναι οι επιρροές από την προσωπική ζωή. Για την κατανόηση των ομάδων σε περιβάλλοντα ΣΜΥΤΠ πρέπει κανείς να λαμβάνει υπόψη όχι μόνο τη φύση της ομάδας σε σχέση με τα μέλη της και τους σκοπούς της από κοινού εργασίας, αλλά επίσης και τα ευρύτερα πλαίσια στα οποία λειτουργεί. Όταν μαθητές συνεργάζονται σε ομάδες ΣΜΥΤΠ, θα αντιλαμβάνονται την εργασία της ομάδας από τη δική τους οπτική γωνία και από αυτή των άλλων μαθητών. Επιπρόσθετα, η εργασία τους στην ομάδα θα επηρεάζεται από τα τεκταινόμενα στις κοινωνικές και τις άλλες εργασιακές τους σχέσεις και θα μεταφέρουν αυτές τις εμπειρίες και αντιλήψεις στην εργασιακή ζωή της ομάδας. Τρόποι διεξαγωγής συνεργατικής μάθησης Η έμφαση που έχει δοθεί μέχρι σήμερα στον όρο συνεργατική μάθηση περικλείει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και μεθόδων, οι περισσότερες από τις οποίες βασίζονται στην ομαδική δουλειά όπου το βάρος δίνεται στη συζήτηση. Στη συνέχεια της παρούσας εργασίας υποστηρίζεται ότι υπάρχουν πολλοί διακριτοί τρόποι δημιουργίας περιβάλλοντος συνεργατικής μάθησης ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 36

45 (cooperative learning setting). Οι τρόποι αυτοί ορίζονται από ένα σύνολο δυνατών καταστάσεων (σύνολο τιμών) που μπορούν να βρεθούν (ή να πάρουν) ορισμένοι παράγοντες που καθορίζουν την ύπαρξη και τη δομή ενός περιβάλλοντος συνεργατικής μάθησης. Η πρώτη προσέγγιση στη συνεργατική μάθηση είναι κυρίαρχη στην προσπάθεια που γίνεται προς αυτή την κατεύθυνση στην υποχρεωτική εκπαίδευση κυρίως των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Είναι βασισμένη στο πρόγραμμα σπουδών και εφαρμόζει μια ευρεία συμπεριφοριστική προσέγγιση στη μάθηση. Οι εργασίες συνεργατικής μάθησης αποτελούν μέρος ενός συνολικού προγράμματος σπουδών το οποίο πρέπει να διεκπεραιώσουν οι μαθητές. Η συνεργασία δομείται και εφαρμόζεται από το δάσκαλο. Η παρόρμηση για μάθηση είναι κατά κόρον εξωτερική μέσω ανταμοιβών που ορίζονται από εξωτερικό μεσολαβητή (δάσκαλο). Ισχύουν συγκριτικές αναφορές με εξωτερική αξιολόγηση (συνήθως μονόπλευρη από το δάσκαλο). Οι μαθησιακοί στόχοι ορίζονται κατά κύριο λόγο από το δάσκαλο. Αν και αυτή η προσέγγιση για τη συνεργατική μάθηση έλκει την προέλευσή της από την υποχρεωτική σχολική εκπαίδευση, εφαρμόζεται και στην ανώτερη εκπαίδευση με επιτυχία. Είναι ωστόσο σημαντικό να σημειωθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας για τη συνεργατική μάθηση έχει διεξαχθεί σε σχολεία και μεγάλο μέρος αυτού σε πειραματικά, ερευνητικά περιβάλλοντα. Οι έρευνες για τη συνεργατική μάθηση σε περιβάλλοντα ανώτερης εκπαίδευσης δεν έχουν πολλά χρόνια που γίνονται, ισχυρίζονται όμως ανάλογη επιτυχία με αυτή που παρουσιάστηκε στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Ο σχεδιασμός γεγονότων συνεργατικής μάθησης συνήθως σημαίνει ότι οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες ή παρέες. Οι ομάδες συνήθως συναγωνίζονται για βραβεία τα οποία ορίζονται και απονέμονται από το δάσκαλο, ο οποίος και επιβλέπει τις δραστηριότητές τους. Πολλοί ερευνητές και πρακτικοί εφαρμοστές σεναρίων συνεργατικής μάθησης πιστεύουν ότι οι μαθητές που εργάζονται σε συνεργατικές ομάδες χρειάζονται κάποια εξωτερικά ερεθίσματα για να συνεργαστούν. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 37

46 Η δεύτερη άποψη για τη συνεργατική μάθηση είναι σχετικά χαλαρότερη και προκύπτει από την εφαρμογή της στη μη προαιρετική εκπαίδευση και την εκπαίδευση ενηλίκων, καθώς επίσης και γενικότερα από την πρακτική των ομάδων εργασίας. Είναι μια μορφή ανοικτής και διαπραγματεύσιμης μάθησης. Η προσέγγιση αυτή δίνει έμφαση στην εσωτερική μεσολάβηση από τους ίδιους τους μαθητές. Είναι προβληματοκεντρική ή θεματοκεντρική. Οι μαθητές μαθαίνουν κυρίως λόγω εσωτερικών κινήτρων, ενώ και οι ανταμοιβές είναι σε μεγάλο βαθμό εσωτερικές. Υπάρχει μικρή (αν υπάρχει) καθοδήγηση από δάσκαλο ή εκπαιδευτή. Υπάρχουν πολλές επιλογές από τους μαθητές στη λήψη αποφάσεων και στις διεργασίες της ομάδας. Υπάρχει συνήθως εσωτερική αξιολόγηση της μάθησης, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει συνεργατική αξιολόγηση από τον ίδιο, το συνάδελφο και το δάσκαλο ή τον εκπαιδευτή. Οι μαθησιακοί στόχοι ορίζονται κατά κόρον από τους ίδιους τους μαθητές. Η ερευνητική βάση της Συνεργατικής Μάθησης Η Θεωρία Ερεθισμάτων Το πρώτο μοντέλο, η Θεωρία Ερεθισμάτων (Motivational Theory), εισηγείται ότι είναι υψηλά τα κίνητρα κάθε μαθητή ο οποίος εργάζεται σε ομάδες συνεργατικής μάθησης. Οι δομές ανταμοιβών ή επιτυχιών των ομάδων συνεργατικής μάθησης θεωρείται ότι αυξάνει τα κίνητρα των μαθητών ώστε να επιτύχουν. Το αποτέλεσμα της συνεργασίας με άλλους μέσα σε ένα καλώς ορισμένο και σχεδιασμένο περιβάλλον μάθησης όπου κάθε μαθητής γνωρίζει τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν, είναι η ύπαρξη κινήτρων προς τους μαθητές να συνεργαστούν και να τα καταφέρουν όσο το δυνατόν καλύτερα. Οι δομές των στόχων της μάθησης μπορούν να πάρουν τουλάχιστον τρεις μορφές: 1. Συνεργατική όπου οι επιτυχίες του ατόμου συνεισφέρουν σε αυτές των άλλων ατόμων. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 38

47 2. Ανταγωνιστική όπου οι επιτυχίες του ατόμου παρενοχλούν αυτές των άλλων. 3. Εξατομικευμένη όπου οι επιτυχίες του ατόμου δεν έχουν επίδραση σε αυτές των άλλων. Στη δομή των συνεργατικών επιτυχιών, ο μόνος τρόπος να επιτύχει κανείς τους προσωπικούς του στόχους είναι διαμέσου της εργασίας με άλλους. Η ομαδική δουλειά αυτής της μορφής γίνεται αυτο-επιβαλλόμενη. Η ομάδα παρέχει τα απαραίτητα εγκώμια και την ανταμοιβή για τη θετική συνεισφορά του κάθε μέλους. Αυτή η δουλειά απαιτεί από τον καθένα τη μεγαλύτερη δυνατή προσπάθεια, να παρακολουθεί τακτικά την ομάδα και να βοηθάει τους υπόλοιπους. Η Ομιλία στη μάθηση Σε άλλες έρευνες έχει επισημανθεί η σημασία της συνομιλίας στη μάθηση. Έδειξαν ότι αυτή η μορφή συνεργασίας μπορεί να βοηθήσει όλους τους μαθητές, ειδικότερα αυτούς που προέρχονται από μικρομεσαία κοινωνικά στρώματα, οι οποίοι θα διεξάγουν συζητήσεις ακαδημαϊκών θεμάτων υψηλού επιπέδου σε περιπτώσεις συζήτησης σε πλαίσια ομάδας. Στο σημείο αυτό δεν θα πρέπει να γίνει η υπόθεση ότι οι «εξυπνότεροι» μαθητές πάντα βοηθάνε τους λιγότερο έξυπνους. Η κοινωνική αλληλεπίδραση στις συνεργατικές ομάδες παράγει ανώτερες δυνατότητες επίλυσης προβλημάτων σε όλα τα εμπλεκόμενα μέλη της ομάδας. Οι «καλύτεροι» μαθητές δεν παρέχουν απλά απαντήσεις στους λιγότερο ικανούς. Ακόμα και η ανεπίσημη συζήτηση ή η φιλική συνομιλία μπορεί να βοηθήσει πολλούς μαθητές να κάνουν τη σύνδεση μεταξύ της παρούσας κατανόησης ενός θέματος και μιας πιο σημαντικής κατανόησης Τα παιδιά μαθαίνουν με την συνομιλία και την παρακολούθηση και θα πρέπει να τους δίνονται περισσότερες ευκαιρίες να ομιλούν. Τα παιδιά τα οποία συζητούν σε μικρές ομάδες παίρνουν ενεργότερο μέρος στην όλη ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 39

48 δουλειά. Οι διστακτικές και ασαφής συζητήσεις σε μικρές ομάδες είναι η γέφυρα από τη μερική κατανόηση στην με αυτοπεποίθηση και σημασία διατύπωση. Η σημερινή ομιλία είναι μελλοντικός στοχασμός. Αυτό είναι επίσης αληθές για μαθητές στη μετά την υποχρεωτική εκπαίδευση και αποτελεί κεντρικό θέμα στο σχεδιασμό περιβαλλόντων ΣΜΥΤΠ. Οι μαθητές που συμμετέχουν σε συνεργατική μάθηση, θα πρέπει να ενθαρρύνονται και να υποστηρίζονται σε όλα τα είδη συνοϥιλίας: ανεπίσημϥ και διστακτικήå αλλά και επίσηϥη. Η συνομιλία ϥίναι κεντρική σϥις ομάδες συνερϥατικής μάθησης ϥαι μπορούμε να ϥροβλέψουμε ότι ϥ εργασία με αυτϥ τον τρόπο θα βϥλτιώσει τη μάθηϥη όλων των μελώϥ της ομάδας. ϥρεθίσματα (Motiåation) Εξωτερϥκά και Εσωτερικϥ Το ερώτημα, τιåκινητοποιεί τουϥ μαθητές ώστε νϥ συνεργάζονται ϥίναι ιδιαίτερηςåσημασίας και εγϥίρει ορισμένα σϥμαντικά ερωτήμαϥα σχετικά με τιϥ απόψεις περί μϥθησης. Οι μελέτϥς που επικεντρώϥουν στα ερεθίσμϥτα έχουν χρησιμϥποιήσει διάφοραåσυστήματα ανταμϥιβών όπως ατομιϥά ή ομαδικά βραϥεία και συναγωνϥσμό μεταξύ ομάδϥν προκειμένου νϥ διαφωτίσουν αυϥό το θέμα. Ορισϥένοι ερευνητές ϥιστεύουν ότι ταåεξωτερικά βραβεϥα είναι απαραίτϥτα προκειμένου ϥα κινητοποιηθούϥ οι μαθητές στιϥ ομάδες συνεργαϥικής μάθησης. Άϥλοι προτείνουν ϥτι η εσωτερική ϥινητοποίηση πουåδιευκολύνεται αϥό την προσωπικήåεμπλοκή των μαθϥτών σε συνεργατϥκές εργασίες είϥαι επαρκής για ϥα παράγει υψηλάåεπιτεύγματα. Τοåθέμα εδώ φαίνετϥι να είναι ζήτηϥα προσωπικής εκϥαιδευτικής φιλοσοφίας, πολύ περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Για παράδειγμα, το Αμερικανικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι δομημένο γύρω από εξωτερικές ανταμοιβές. Οι μαθητές μοιάζουν να απαιτούν την ύπαρξη εξωτερικών ανταμοιβών και σε ομάδες συνεργατικής μάθησης. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 40

49 Σε άλλα εκπαιδευτικά συστήματα δεν είναι πάντα αυτή η περίπτωση. Στην περίπτωση του Ισραήλ, οι εκπαιδευτές έχουν εκφράσει την ανησυχία τους σχετικά με την επιβράβευση μαθητών για μάθηση. Οι δικές τους μέθοδοι συνεργατικής μάθησης λαμβάνουν υπόψη και δίνουν έμφαση στην εσωτερικότητα της φύσης της μάθησης όπως ο βαθμός της εμπλοκής, του ενδιαφέροντος και της προσοχής, η οποία είναι έκδηλη στη συνεργατική μάθηση. Χαρακτηριστικά της Συνεργατικής Τάξης Οι συνεργατικές τάξεις δείχνουν να έχουν τέσσερα γενικά χαρακτηριστικά. Τα πρώτα δύο συλλαμβάνουν τους μετασχηματισμούς στις σχέσεις μεταξύ μαθητών και καθηγητών. Το τρίτο χαρακτηρίζει τις νέες προσεγγίσεις των δασκάλων στην εκπαίδευση. Το τέταρτο αναφέρεται στη σύνθεση μιας συνεργατικής τάξης. Διαμοιραζόμενη γνώση μεταξύ δασκάλων και μαθητών. Διαμοιραζόμενη εξουσία μεταξύ δασκάλων και μαθητών. Οι δάσκαλοι ως μεσολαβητές της γνώσης. Ετερογενείς ομαδοποιήσεις των μαθητών. Η αναλυτική παρουσίαση των εννοιών που περιγράφονται με τέσσερις γραμμές παραπάνω δεν μπορεί να αποτελεί αντικείμενο αυτής της εργασίας. Στη συνέχεια παρουσιάζονται περιληπτικά οι ρόλοι των μαθητών στη συνεργατική μάθηση και ο ρόλος του δασκάλου, ο οποίος υφίσταται τεράστιες και δομικές αλλαγές στα πλαίσια μιας συνεργατικής τάξης. Οι ρόλοι των μαθητών στη συνεργατική μάθηση Οι μαθητές αναλαμβάνουν επίσης νέους ρόλους στην τάξη. Οι βασικοί τους ρόλοι είναι αυτός του συνεργάτη και της ενεργού συμμετοχής. Είναι ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 41

50 σαφές ότι αυτοί οι νέοι ρόλοι επηρεάζουν τις διαδικασίες και δραστηριότητες που διεξάγουν οι μαθητές πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη μάθηση. Για παράδειγμα πριν τη μάθηση, οι μαθητές προσδιορίζουν τους στόχους και σχεδιάζουν τις μαθησιακές εργασίες κατά τη διάρκεια της μάθησης, συνεργάζονται προκειμένου να εκτελέσουν τις εργασίες και να επιβλέψουν την πρόοδο τους μετά τη μάθηση, κάνουν την αποτίμηση και σχεδιάζουν τη μελλοντική μάθηση. Ως μεσολαβητής, ο δάσκαλος βοηθάει τους μαθητές να εκπληρώσουν τους νέους τους ρόλους. Ο ρόλος του δάσκαλου στη συνεργατική μάθηση Ο ρόλος του δασκάλου, όπως αυτός ορίζεται πολλές φορές από τους ίδιους, είναι αυτός του διαμεσολαβητή της μάθησης, μέσω διαλόγου και συνεργασίας. Η διαμεσολάβηση στην συνεργατική μάθηση ορίζεται ως διευκόλυνση / εξυπηρέτηση, διάπλαση και προγύμναση (facilitating, modeling and coaching). Το σημαντικό είναι ότι αυτές οι συμπεριφορές προωθούν την εκπαίδευση στις συνεργατικές τάξεις και έχουν συγκεκριμένους σκοπούς στο συνεργατικό πλαίσιο Η διευκόλυνση εκ μέρους του δασκάλου σημαίνει τη δημιουργία πλούσιων περιβαλλόντων και δραστηριοτήτων για τη σύνδεση της νέας πληροφορίας με την προηγούμενη γνώση, παρέχοντας δυνατότητες για συνεργατική εργασία και επίλυση προβλημάτων και προσφέροντας στους μαθητές πολλαπλότητα αυθεντικών μαθησιακών εργασιών. Αυτό μπορεί να γίνει με πολλούς διαφορετικούς τρόπους (για παράδειγμα ο δάσκαλος μπορεί να μετακινήσει τα θρανία έτσι ώστε να διευκολύνουν πραγματικά την αληθινή συζήτηση). Η διευκόλυνση που παρέχεται από το δάσκαλο σε συνεργατικά περιβάλλοντα μπορεί να πάρει τις μορφές που περιγράφονται παρακάτω. Ο δάσκαλος μπορεί να δομήσει τους πόρους σε μια τάξη προκειμένου να παράσχει μια ποικιλία υφών και προοπτικών, να χρησιμοποιήσει και να χτίσει πάνω στα πολιτισμικά δημιουργήματα της υποδομής των μαθητών και να οργανώσει ποικίλες δραστηριότητες μάθησης. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 42

51 Η διευκόλυνση στη συνεργατική τάξη περιλαμβάνει επίσης ανθρώπους. Μέσα στην τάξη, οι μαθητές οργανώνονται σε ετερογενείς ομάδες με σαφώς προσδιορισμένους ρόλους. Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο οι δάσκαλοι μπορούν να διευκολύνουν τη συνεργατική μάθηση είναι να δημιουργήσουν τάξεις με ποικίλες και ευέλικτες κοινωνικές δομές που προάγουν το είδος της συμπεριφοράς στην τάξη που θεωρούν απαραίτητο για επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ των μαθητών. Οι δομές αυτές συνήθως είναι κανόνες και πρότυπα συμπεριφοράς, για την εκπλήρωση αρκετών λειτουργιών στην αλληλεπίδραση των μελών και τον επηρεασμό των συμπεριφορών της ομάδας (οι οποίοι πάντα επηρεάζονται από το πλαίσιο κάθε φορά της τάξης). Τέλος, οι δάσκαλοι μπορούν να διευκολύνουν τη συνεργατική μάθηση με το να δημιουργούν εργασίες μάθησης που ενθαρρύνουν την ποικιλία, αλλά που στοχεύουν σε υψηλά επίπεδα απόδοσης για όλους τους μαθητές. Πρόκειται για εργασίες που αποτελούν προϊόν τρόπου σκέψης υψηλού επιπέδου όπως η λήψη αποφάσεων και η επίλυση προβλημάτων που επιτυγχάνονται καλύτερα σε συνεργασία. Οι εργασίες αυτές επιτρέπουν στους μαθητές να δημιουργούν συνδέσεις με αντικείμενα του πραγματικού κόσμου, γεγονότα και καταστάσεις με το δικό τους και ένα διασταλμένο κόσμο. Οι μαθησιακές εργασίες προάγουν την αυτοπεποίθηση των μαθητών και την ίδια στιγμή, είναι παιδαγωγικά ενδιαφέρουσες. Στις συνεργατικές τάξεις η διάπλαση εξυπηρετεί για το διαμοιρασμό με τους μαθητές αυτών που κάποιος σκέφτεται σχετικά με το προς μάθηση υλικό, αλλά επίσης και τη διαδικασία της επικοινωνίας και της συνεργατικής μάθησης. Η διάπλαση μπορεί να περιλαμβάνει το να σκέφτεται κανείς δυνατά (το να μοιράζεται κανείς τις απόψεις του για κάτι) ή να παρουσιάζει κάτι (να δείχνει στους μαθητές πως να κάνουν κάτι βήμα προς βήμα). Πολύ μεγάλη πρόκληση στο δάσκαλο για τη διαμεσολάβηση στη μάθηση είναι το να προσδιοριστεί πότε είναι κατάλληλο να διαπλάσει με το να σκέφτεται δυνατά και πότε με το να παρουσιάζει. Επιτρέποντας πάντα και την εξατομικευμένη διαφορετική πρωτοβουλία, αν για παράδειγμα ο ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 43

52 δάσκαλος διαπιστώσει ότι συγκεκριμένοι μαθητές έχουν μικρή εμπειρία με μια μαθηματική διαδικασία, τότε μπορεί να είναι κατάλληλο να την παρουσιάσει πριν οι μαθητές εμπλακούν σε μια μαθησιακή εργασία. Αν από την άλλη πλευρά, ο δάσκαλος πιστεύει ότι οι μαθητές μπορούν να βρουν οι ίδιοι τη διαδικασία, τότε μπορεί να επιλέξει να αναθέσει στους μαθητές να σχηματίσουν τον τρόπο επίλυσης του προβλήματος. Χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στην μάθηση Στις μέρες μας υπάρχει μια όλο και περισσότερο εντεινόμενη συζήτηση γύρω από τον τρόπο εισαγωγής των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Πολλές προσπάθειες έγιναν στα πλαίσια διαφόρων μελετών και έργων για την εύρεση του κατάλληλου τρόπου, ο οποίος, θα μπορούσε να υποστηρίξει αποτελεσματικά ήδη υπάρχοντα μαθησιακά παραδείγματα και να δημιουργήσει νέα. Συστατικό στοιχείο αυτής της προσπάθειας απετέλεσε η εξάπλωση των υπηρεσιών πραγματικού χρόνου είτε πάνω από το Internet ή μέσω συστημάτων εξειδικευμένου υλικού και λογισμικού (π.χ. τηλεδιάσκεψη, τηλεργασία). Δημιουργήθηκε λοιπόν η αντίληψη ότι τέτοιου είδους υπηρεσίες θα μπορούσαν να αποβούν αποδοτικές αν χρησιμοποιούνταν για την υποστήριξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας, για τους παρακάτω κυρίως λόγους: Απαλείφονται με τον τρόπο αυτό ανισότητες ευκαιριών στη μόρφωση που προκύπτουν από αδυναμία μεγάλης κινητικότητας ειδικών και απομόνωση λόγω μεγάλων γεωγραφικών αποστάσεων ορισμένων περιοχών από κεντρικά σημεία. Τα δίκτυα δεδομένων μπορούν να προσφέρουν τη δυνατότητα συνεργασίας, ανταλλαγής απόψεων, παροχής εξειδικευμένων συμβουλών σε θέματα που αφορούν την εκπαιδευτική διαδικασία μεταξύ όλων των εμπλεκομένων σε αυτή μερών (πολιτεία, εκπαιδευτικοί, μαθητές κ.λπ.). ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 44

53 Οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών δίνουν τη δυνατότητα στις πληροφορίες σε οποιαδήποτε μορφή (κείμενο, εικόνα, video) να ταξιδεύουν «με την ταχύτητα του φωτός» από την μια μεριά του κόσμου στην άλλη. Με αυτό τον τρόπο εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενοι έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν πρόσβαση σε εκπαιδευτικό υλικό (βιβλιοθήκες, μουσεία κ.λπ.) που αλλιώς θα μπορούσε να εξασφαλιστεί μόνο με την επιτόπου παρουσία τους, ή με την αποστολή του σχετικού υλικού είτε με μορφή CD-ROM ή με μορφή κειμένου. Οι δύο αυτοί τρόποι όμως δεν εξασφαλίζουν τη δυναμική και συνεχή ενημέρωση των ενδιαφερομένων με τυχόν αλλαγές, ενώ το «δίκτυο» που δημιουργείται είναι πολύ εύκολο να αποσυντονιστεί και να ατονήσει. Οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών μπορούν να διαμορφώσουν νέα παραδείγματα διδασκαλίας και μάθησης (teaching and learning paradigms) ή να ενισχύσουν τα ήδη υπάρχοντα κάτι που ενδέχεται να κάνει πιο αποτελεσματική και ελκυστική τη διδασκαλία, τη μάθηση και τις μεθόδους αξιολόγησης των μαθητών. Οι έννοιες των περιβαλλόντων ανοιχτής από απόσταση μάθησης(ααμ) και των τεχνολογικών και ερευνητικών θεμάτων που αυτά συνεπάγονται είναι ακόμα σχετικά καινούργιες στην ελληνική πραγματικότητα. Αρκετός λόγος έχει γίνει για την εισαγωγή τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα και αρκετές παρανοήσεις έχουν ήδη δημιουργηθεί. Τα περιβάλλοντα ΑΑΜ εμφανίστηκαν στο προσκήνιο με την εξάπλωση του Web και τη συνεπακόλουθη κυριαρχία του Internet. Βασίζονται κυρίως στο εκπαιδευτικό παράδειγμα (instructional paradigm) της συνεργατικής μάθησης παρά στο παράδειγμα αυτοεκμάθησης (self-instruction paradigm) που υπάρχει στα συστήματα προετοιμασίας και συγγραφής μαθημάτων με δυνατότητες αναπαράστασης πολυμέσων. H Ανοικτή και Εξ Αποστάσεως Μάθηση (ΑΑΜ), μπορεί να θεωρηθεί ως διαδικασία μάθησης που χαρακτηρίζεται από τη χρήση του συνδυασμού τηλεπικοινωνιών, τεχνολογίας πληροφοριών και πολυμέσων, όπου μεταξύ άλλων: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 45

54 όλες οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ, για παράδειγμα, εκπαιδευομένων, εκπαιδευτών και εκπαιδευτικού υλικού, που είναι απαραίτητες για τη μαθησιακή διαδικασία μπορούν να υλοποιηθούν, όλες οι πληροφορίες και η γνώση (σε διαφορετικές αναπαραστάσεις), που απαιτούνται για τη μαθησιακή διαδικασία, είναι προσπελάσιμες και «αναγνώσιμες» και ένας μεγάλος βαθμός ευελιξίας, όσον αφορά το χώρο, το χρόνο και το ρυθμό της μάθησης μπορεί να επιλεγεί. Σε ένα περιβάλλον ΑΑΜ δε σημαίνει απαραίτητα ότι κάποιος είναι υποχρεωμένος να παρακολουθεί την εκπαίδευση απομονωμένος (στο σπίτι, στο σχολείο ή στο περιβάλλον εργασίας) κάτω από την καθοδήγηση κάποιου που βρίσκεται κάπου σε κάποιο απομακρυσμένο κόμβο. Σε ένα περιβάλλον ΑΑΜ, συνδυάζονται διάφοροι τρόποι εκπαίδευσης, όπως συνεργατική μάθηση και εκπαίδευση με τη ζωντανή ή όχι παρουσία του εκπαιδευτή και βασικό στόχο αποτελεί η δόμηση της αίσθησης της κοινότητας μεταξύ των συμμετεχόντων και η προαγωγή εποικοδομητισμικών αρχών μάθησης. Η χρήση ΤΠΕ (Τεχνολογιών, Πληροφορικής και Επικοινωνιών) δεν αποτελεί αυτοσκοπό, συνιστά όμως ένα τρόπο με τον οποίο μπορούν να επιτευχθούν συγκεκριμένοι εκπαιδευτικοί στόχοι, όπως αυτοί που περιγράφονται παρακάτω: Ανανέωση των παιδαγωγικών μεθόδων και περιβαλλόντων στα εκπαιδευτικά ινστιτούτα. Δημιουργία ερεθισμάτων για τη διάχυση πληροφοριών και εκπαιδευτικού υλικού μεταξύ εκπαιδευτικών ινστιτούτων σε όλο τον κόσμο. Ενθάρρυνση της συνεργασίας, που από μόνη της αποτελεί μια πολύ καλή εκπαιδευτική τεχνική και προαγωγή της συνεργατικής μάθησης. Υποκίνηση του ενδιαφέροντος των εκπαιδευομένων μέσω της χρήσης αποτελεσματικού και σύγχρονου υπολογιστικού εξοπλισμού για τη διεξαγωγή των μαθημάτων για την επίτευξη μόνιμων γνωστικών αλλαγών. Αποτελεσματική μετάδοση και διανομή του εκπαιδευτικού υλικού στους εκπαιδευόμενους. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 46

55 Ο δρόμος προς τους στόχους ενός δίκαιου, τεχνολογικά πλούσιου εκπαιδευτικού συστήματος είναι κάτι που απαιτεί σίγουρα πλήθος πρωτοβουλιών. Η ΑΑΜ είναι ένα από τα τεχνολογικά εργαλεία που μπορούν να συνεισφέρουν προς την επίλυση κάποιων προβλημάτων της εκπαίδευσης και της βελτίωσης της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας επιχειρήσεων διαμέσου της κατάρτισης στελεχών. Η ΑΑΜ αναφέρεται σε ένα σύνολο από εφαρμογές και δικτυακές τεχνολογίες που μπορούν να εφαρμοστούν από ενδιαφερόμενους φορείς και οργανισμούς για τη μετατόπιση του παραδείγματος μάθησης σύμφωνα με τις ερευνητικές εξελίξεις προς εκείνα που αναμένεται να δημιουργούν θετικότερα γνωστικά υπόλοιπα στους μαθητές από τα ήδη υπάρχοντα. Συνοψίζοντας θα μπορούσε κανείς να πει ότι ένα περιβάλλον ΑΑΜ είναι ένας εποικοδομητισμικός «χώρος» μάθησης, όπου γίνεται ευρεία χρήση ΤΠΕ, όπου προάγεται το μοντέλο της συνεργατικής μάθησης στα πλαίσια κοινοτήτων μάθησης, που ισχύουν σαφώς ορισμένα «πρωτόκολλα μάθησης», που παρέχονται «πλούσιες» δυνατότητες επικοινωνίας και αναλογισμού, ενώ η μαθησιακή διαδικασία δεν ακολουθεί αυστηρό προκαθορισμένο πρόγραμμα και στόχους. Πληροφορική Επικοινωνίες Δεδομένων - Internet Τεχνολογίες Πολυμέσων Τεχνητή Νοημοσύνη Δυνατότητες Αναπαράστασης Δεδομένων 1. Γνωστική Επιστήμη 2. HCI 3. Μοντέλα Προσομοίωσης Εκπαιδευτική Τεχνολογία: CAI DCD LCD ITS Γνωστικά Εργαλεία CSCL 1. Εκπαιδευτική Ψυχολογία 2. Μάθηση από Εκπαίδευση 3. Σημαντική μάθηση Εκπαίδευση Θεωρίες Εκπαίδευσης Εκπαιδευτική Τεχνολογία Εκπαιδευτικός Σχεδιασμός Θεωρίες γνώσης (Οργάνωση και αναπαράσταση της γνώσης - Φύση των λαθών) Θεωρίες Μάθησης (Απόκτηση και Χρήση της γνώσης) Ψυχολογία ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 47

56 Σχήμα : Η τομή Ψυχολογίας, Πληροφορικής και Εκπαίδευσης Την τελευταία δεκαετία, η περιοχή της εκπαίδευσης έχει επενδύσει τεράστια ποσότητα ενέργειας και πόρους για το σχεδιασμό περιβαλλόντων μάθησης υποστηριζόμενων από τεχνολογίες πληροφορικής. Τα αποτελέσματα από τις εργασίες αυτές είναι συνεπή και ενθαρρυντικά. Σύμφωνα τόσο με ερευνητικά άρθρα όσο και με τις πολλές αναλύσεις σχετικά με την παιδαγωγική αποτελεσματικότητα του σχετικού με τεχνολογίες πληροφορικής εκπαιδευτικού υλικού, τα υποστηριζόμενα από τεχνολογίες πληροφορικής περιβάλλοντα μάθησης έχουν αυξήσει τόσο τη μάθηση όσο και το ενδιαφέρον των μαθητών. Παρόλα αυτά και παρά την αισιόδοξη ρητορική ότι οι υπολογιστές θα άλλαζαν τη φύση της όλης προσπάθειας για διδασκαλία και μάθηση οι καθημερινές δραστηριότητες της μέσης τάξης δεν έχουν αλλάξει και πολύ. Η παρουσίαση διαλέξεων σχεδόν αποκλειστικά στην τάξη με περιορισμό της συλλογικότητας και συνεργασίας κυριαρχεί στο παιδαγωγικό τοπίο όλων σχεδόν των σχολείων. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 48

57 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 3 Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Ε Σ Τ Η Λ Ε Μ Α Τ Ι Κ Η Σ Ν Ε Ε Σ Δ Ρ Α Σ Τ Η Ρ Ι Ο Τ Η Τ Ε Σ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 49

58 Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Ε Σ Τ Η Λ Ε Μ Α Τ Ι Κ Η Σ Κ Α Ι Ν Ε Ε Σ Δ Ρ Α Σ Τ Η Ρ Ι Ο Τ Η Τ Ε Σ ΓΕΝΙΚΑ Η Τηλεματική αναφέρεται στην τεχνολογία υπολογιστών και στις μορφές ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Η Τηλεματική ως έννοια καλύπτει τα πάντα σχετικά με τους υπολογιστές και τις τηλεπικοινωνίες. Μερικά παραδείγματα τηλεματικής είναι τα συστήματα επικοινωνίας μέσω του δικτύου υπολογιστών (π.χ., ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ). Τα δίκτυα καλωδιακής τηλεόρασης και ψηφιακής τηλεόρασης, το Internet, τα συστήματα αγορών από απόσταση, τα συστήματα ανάληψης χρημάτων από απόσταση, τα συστήματα videoδιάσκεψης μέσω του Internet που επιτρέπουν ομαδικές συζητήσεις όπου οι ομιλητές βλέπουν και ακούν ο ένας τον άλλο σε πραγματικό χρόνο. Τα συστήματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τηλε-εκπαίδευση και για τηλε-εργασία. Το ηλεκτρονικό εμπόριο μέσω του Internet ονομάζεται e-commerce και οι ηλεκτρονικές συναλλαγές e-banking. Οι οικονομικές επιχειρήσεις από απόσταση λέγονται e-business. Με αυτές τις υπηρεσίες ο πολίτης μπορεί να κάνει σημαντικές εργασίες χωρίς να βγει από το σπίτι του. Χρειάζεται όμως βελτίωση των υπηρεσιών ως προς το θέμα ασφάλειας των πληροφοριών. Η χρήση της τηλεματικής προκαλεί σημαντικές αλλαγές στην κοινωνία και στην καθημερινή ζωή. Οι πολίτες έχουν καλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες και μεγαλύτερη συμμετοχή σε τοπικές υποθέσεις. Οι καταναλωτές μπορούν να έχουν μπορούν να έχουν πρόσβαση μέσω του Internet σε ταξιδιωτικές πληροφορίες και να κλείνουν θέσεις σε ταξιδιωτικές εταιρείες από απόσταση, να αγοράζουν προϊόντα από απόσταση. Οι μαθητές σε όλους τους τομείς εκπαίδευσης παρακολουθούν ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 50

59 εκπαίδευση από απόσταση, χρησιμοποιούν το Internet και τον Παγκόσμιο Ιστό για να βρίσκουν πληροφορίες και τα σχολεία έχουν νέες ευκαιρίες για επικοινωνία και συνεργασία με άλλα σχολεία ή κοινωνικούς φορείς. Οι εργαζόμενοι μπορούν να εργάζονται από το σπίτι. Οι επιχειρήσεις μπορούν να παρέχουν νέες υπηρεσίες από απόσταση με χαμηλό κόστος και να διευρύνουν το αγοραστικό κοινό τους. Η πρόσβαση στο Internet μπορεί να γίνεται και μέσω δορυφόρου. Η δορυφορική σύνδεση έχει το πλεονέκτημα μετάδοσης ψηφιακού σήματος με πολύ υψηλές ταχύτητες που ξεπερνούν πάρα πολύ τις ταχύτητες των σημερινών μόντεμ. Για τις εφαρμογές τηλεματικής σχεδιάζονται δορυφορικά δίκτυα επικοινωνιών που υποστηρίζουν υπηρεσίες πρόσβασης στο Internet, videoδιάσκεψης, σύνδεση τοπικών δικτύων υπολογιστών(lan) και ψηφιακές τηλεφωνικές επικοινωνίες. Μερικές από τις νέες δυνατότητες και ευκαιρίες που προσφέρει η τηλεματική στην εποχή της πληροφορικής επανάστασης παρουσιάζονται συνοπτικά παρακάτω: Ηλεκτρονική επικοινωνία Τηλεδιάσκεψη Τηλε-εργασία Τηλε-ιατρική Τηλε-εκπαίδευση Ηλεκτρονικές αγορές Αναζήτηση πληροφοριών Πληροφορίες σε απευθείας σύνδεση ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 51

60 Το ηλεκτρονικό εμπόριο Η ανάγκη για Ηλεκτρονικό εμπόριο προκύπτει από την απαίτηση των επιχειρήσεων και των κυβερνήσεων για την καλύτερη χρήση της τεχνολογίας των υπολογιστών και των τηλεπικοινωνιών ώστε να βελτιωθούν οι σχέσεις αμφίδρομης επικοινωνίας με τους πελάτες/πολίτες/καταναλωτές, οι επιχειρηματικές διεργασίες και η ανταλλαγή πληροφοριών ενδο-επιχειρησιακά, αλλά και κυρίως μεταξύ των επιχειρήσεων. Η τεχνολογία και ειδικότερα το Ηλεκτρονικό Εμπόριο παρέχει ευέλικτες και ολοκληρωμένες λύσεις τοποθέτησης των επιχειρήσεων στις επιθυμητές αγορές παρεμβαίνοντας ευεργετικά σε κάθε στάδιο της αλυσίδας αξίας τους. Ένας απλός ορισμός για το Ηλεκτρονικό εμπόριο είναι ότι <<αποτελεί κάθε μορφή επιχειρηματικής συναλλαγής και επικοινωνίας που γίνεται με ηλεκτρονικά μέσα.>> Ειδικότερα το Ηλεκτρονικό εμπόριο θα μπορούσε να οριστεί ως ένα σύνολο επιχειρηματικών στρατηγικών που μπορούν να υποστηρίξουν συγκεκριμένους τομείς επιχειρηματικής δραστηριότητας και συγκεκριμένες επιχειρηματικές πρακτικές οι οποίες επιτρέπουν, μέσω της χρήσης νέων τεχνολογιών, τη διεκπεραίωση εμπορικών διαδικασιών με ηλεκτρονικά μέσα. Το Ηλεκτρονικό εμπόριο προσφέρει τη δυνατότητα εκτέλεσης πράξεων για την ανταλλαγή προϊόντων μεταξύ δύο ή περισσότερων μερών με χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και δικτύων υπολογιστών. Βασίζεται στην ηλεκτρονική επεξεργασία και μετάδοση δεδομένων, ήχου και εικόνων βίντεο. Η έννοια του Ηλεκτρονικού Εμπορίου περιλαμβάνει πολλές διαφορετικές δραστηριότητες όπως: Ηλεκτρονική εμπορία αγαθών και υπηρεσιών ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 52

61 Παράδοση ψηφιακού περιεχομένου(αυλών αγαθών) Ηλεκτρονική αγοραπωλησία μετοχών Ηλεκτρονική έκδοση φορτωτικών Εμπορικές δημοπρασίες Συλλογικές εργασίες σχεδίασης και τεχνικών μελετών Ενημέρωση από πηγές σε απευθείας σύνδεση Κρατικές προμήθειες Πωλήσεις απευθείας στον καταναλωτή και μεταγοραστική εξυπηρέτηση. Οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για τις εφαρμογές του ηλεκτρονικού εμπορίου συμπεριλαμβάνουν όλες τις μορφές ηλεκτρονικών μηνυμάτων, ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων ( Electronic Data Interchange), ηλεκτρονικής μεταφορά κεφαλαίων (Electronic Funds Transfer), ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (Electronic Mail), ηλεκτρονικών καταλόγων, υπηρεσιών ηλεκτρονικού πίνακα ανακοινώσεων, κοινών βάσεων δεδομένων και οδηγών, συστημάτων συνεχιζόμενης αγοράς και υποστήριξης για όλο τον κύκλο ζωής των προϊόντων, ηλεκτρονικών ειδήσεων και υπηρεσιών πληροφόρησης, ηλεκτρονικής μισθοδοσίας, ηλεκτρονικών εντύπων, πρόσβασης σε απευθείας σύνδεση σε υπηρεσίες μέσω του Internet, καθώς και κάθε άλλη μορφή ηλεκτρονικής μετάδοσης δεδομένων για εμπορικούς σκοπούς. Τηλεργασία Πέρα από τα σενάρια επιστημονικής φαντασίας και τις αυθαίρετες, επιστημονικά, μελλοντολογίες για το τέλος της εργασίας εξαιτίας της εφαρμογής και επέκτασης των νέων τεχνολογιών στις παραγωγικές διαδικασίες, οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας και πληροφοριών και οι σχετικοί σχεδιασμοί για την επικείμενη «κοινωνία των πληροφοριών» αναδεικνύουν την ανάγκη εμπεριστατωμένης επιστημονικής μελέτης και ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 53

62 έρευνας για τις επιπτώσεις από την εφαρμογή τους, στην απασχόληση και την εργασία. Η τηλεργασία είναι μία νέα μορφή οργάνωσης τμημάτων της παραγωγικής διαδικασίας η οποία αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια χάριν και όχι εξαιτίας των νέων τεχνολογιών. Η βασική διαφορά της τηλεργασίας με τις συμβατικές μορφές εργασίας είναι ότι σ αυτή τη μορφή απασχόλησης πηγαίνει η εργασία στον εργαζόμενο και όχι το αντίστροφο. Οι εργαζόμενοι πραγματοποιούν την εργασία που θα έκαναν συνήθως στο εργοστάσιο, το γραφείο κλπ., σε διαφορετικό όμως χώρο. Πρόκειται εργασιακές δραστηριότητες που εκτελούνται χάρη στις νέες τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνίας (φαξ, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, προσωπικοί υπολογιστές, ψηφιακή τεχνολογία) και χαρακτηρίζονται από την απουσία άμεσης επιτήρησης και ως εκ τούτου, τροποποιούν τη μέχρι σήμερα γνωστή μορφή ελέγχου του εργαζόμενου. Έτσι, η τηλεργασία θα μπορούσε να οριστεί ως η εργασία που εκτελείται από ένα άτομο κυρίως ή σε ένα σημαντικό μέρος της, σε τοποθεσίες εκτός του παραδοσιακού εργασιακού χώρου, για έναν εργοδότη ή πελάτη και η οποία περιλαμβάνει τη χρήση των τηλεπικοινωνιών και προηγμένων τεχνολογιών πληροφόρησης ως ένα ουσιαστικό και κεντρικό χαρακτηριστικό της εργασίας. Μ αυτή την έννοια τα συστατικά χαρακτηριστικά της τηλεργασίας συνίστανται από έναν συνδυασμό της χρήσης των νέων τεχνολογιών με την αποδέσμευση του εργαζόμενου από τον συμβατικό εργασιακό χωροχρόνο. Η τηλεργασία μπορεί να ταξινομηθεί σε πέντε τύπους Πολύ-τοποθεσιακή τηλεργασία, η οποία κατά ένα μέρος βασίζεται στο σπίτι και κατά ένα άλλο στο χώρο του εργοδότη. Συνήθως αφορά σε εξειδικευμένο προσωπικό, επαγγελματίες και ανώτερα στελέχη, πολλοί από τους οποίους καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 54

63 Τηλεργασία στο σπίτι, η οποία βασίζεται αποκλειστικά στο σπίτι και συνήθως περιλαμβάνει χαμηλής ειδίκευσης επαναλαμβανόμενες εργασίες που αμείβονται ανάλογα με το αποτέλεσμα. Το σύνολο των εργαζομένων μ αυτή τη μορφή είναι σχεδόν αποκλειστικά γυναίκες. Ελεύθερη τηλεργασία, η οποία βασίζεται αποκλειστικά στο σπίτι και συνήθως περιλαμβάνει χαμηλής ειδίκευσης επαναλαμβανόμενες εργασίες που αμείβονται ανάλογα με το αποτέλεσμα. Το σύνολο των εργαζομένων μ αυτή τη μορφή είναι σχεδόν αποκλειστικά γυναίκες. Κινούμενη τηλεργασία, η οποία αφορά σε επεκτάσεις χάρη στις νέες τεχνολογίες παραδοσιακών μορφών κινούμενης εργασίας (αντιπρόσωποι πωλήσεων, επιθεωρητές, μηχανικοί συντήρησης, επισκέπτες υγείας). Απομακρυσμένα γραφεία όπου η εργασία μεταφέρεται σε απόσταση σε χώρους του εργοδότη, εργολάβους ή τηλεοικίες (Χώρες Καραϊβικής, Ινδία, Ιρλανδία, Ταϊλάνδη). Τις πρώτες τέσσερις από τις προαναφερόμενες μορφές τηλεργασίας μπορούμε επίσης να τις διακρίνουμε ως προς το αν εκτελούνται σε ατομικούς ή συλλογικούς χώρους εργασίας. Μια άλλη διάκριση αφορά στην on-line και την off-line τηλεργασία. Στην on-line τηλεργασία, ο εργαζόμενος είναι μόνιμα συνδεδεμένος με το δίκτυο των εργοδοτών (π.χ. ACD - automated call distribution technology), η εργασιακή του ζωή είναι πολύ περισσότερο ελεγχόμενη μέσω της τεχνολογίας και έχει πολύ λιγότερη ευελιξία ως προς τον τρόπο που θα οργανώσει τον εργάσιμο χρόνο του. Στην off-line τηλεργασία, τυπικά ο εργαζόμενος είναι πολύ περισσότερο ελεύθερος να ρυθμίσει το ρυθμό εργασίας του, εκτελώντας την εργασία του στον προσωπικό του υπολογιστή και συνδεόμενος μόνο όταν είναι απαραίτητο με το δίκτυο της επιχείρησης. Αυτή η μορφή τηλεργασίας εμφανίζεται κυρίως στους προγραμματιστές, ερευνητές και υψηλόβαθμα στελέχη των επιχειρήσεων. Έτσι η τηλεργασία παρουσιάζει αρκετές ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 55

64 αμφισημίες ως προς την εφαρμογή της. Από μία άποψη είναι ένας τρόπος δημιουργίας ευέλικτης και περισσότερο ανταγωνιστικής οργάνωσης, καθώς οι τηλεργαζόμενοι εμφανίζονται εξίσου και ίσως και πιο παραγωγικοί από τους συμβατικά εργαζόμενους και τα αποτελέσματα της εργασίας τους είναι εξίσου ελεγχόμενης ποιότητας. Για συγκεκριμένες περιπτώσεις προσφέρει ευκαιρίες απασχόλησης διευκολύνοντας την εργασία ατόμων τα οποία είναι επιφορτισμένα και με άλλες κυρίως οικογενειακές υποχρεώσεις (φροντίδα παιδιών - ηλικιωμένων, ατόμων με ειδικές ανάγκες) ενισχύοντας την κοινωνική ένταξη ατόμων που βρίσκονται στα όρια του κοινωνικού αποκλεισμού (γυναίκες, άτομα με ειδικές ανάγκες). Επιπλέον ενισχύει την ανακατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων ανάμεσα στα αστικά κέντρα και τις αγροτικές περιοχές συμβάλλοντας στην αποκέντρωση την ανάπτυξη αγροτικών περιοχών και την προστασία του περιβάλλοντος. Αξίζει να αναφέρουμε απ αυτή την άποψη το παράδειγμα του Los Angeles, όπου η νομοθεσία για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης επιβάλει στις επιχειρήσεις να αναζητήσουν τρόπους μείωσης του κυκλοφοριακού προβλήματος, μεταξύ των οποίων και την τηλεργασία. Τέλος, υποστηρίζεται ότι διευκολύνει τον τηλεργαζόμενο στη ρύθμιση της κατανομής του καθημερινού του χρόνου. Από την άλλη πλευρά, η τηλεργασία και ιδιαίτερα η τηλεργασία στο σπίτι συνδέεται με την εξατομίκευση των συμβάσεων εργασίας και την ένταση της εκμετάλλευσης του εργαζόμενου καθώς σε αρκετές περιπτώσεις συνδυάζονται με τη μερική απασχόληση, την αμοιβή με το κομμάτι και τη μη λήψη μέτρων υγιεινής και ασφάλειας για την προστασία του εργαζόμενου. Σε αρκετές μάλιστα περιπτώσεις, η τηλεργασία αποτελεί μέθοδο για την μετατροπή της μισθωτής απασχόλησης σε αυτοαπασχόληση με συνέπεια την ένταση της ανασφάλειας του τηλεργαζόμενου. Ειδικά στην τηλεργασία στο σπίτι, μεταφέρεται μέρος του λειτουργικού κόστους της επιχείρησης στον εργαζόμενο, καθώς δεσμεύεται ένα τμήμα της κατοικίας του (χωρίς απαραίτητα να πληροί τις ελάχιστες προϋποθέσεις (πυρασφάλεια, εργονομική διευθέτηση εξοπλισμών, ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 56

65 καταλληλότητα φωτισμού) για εργασιακούς σκοπούς και επιβαρύνεται με το επιπλέον κόστος ηλεκτροδότησης, τηλεφώνων, υδροδότησης κ.α. Ταυτόχρονα ο τηλεργαζόμενος δεν απολαμβάνει άλλων κοινωνικών - εργασιακών δικαιωμάτων όπως είναι η γονική άδεια, άδεια διακοπών, άδεια λόγω ασθένειας, υπερωρίες κλπ. Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι ο τηλεργαζόμενος απομονώνεται από τον εργασιακό του χώρο και τις συλλογικές διεργασίες που συντελούνται στους συμβατικούς εργασιακούς χώρους με συνέπεια να διέρχεται από διαδικασίες κοινωνικής απομόνωσης και αποξένωσης και να αποδεσμεύονται οι πρακτικές κοινωνικής συμβίωσης από τις εργασιακές πρακτικές. Αναιρείται έτσι η κοινή διαπίστωση ότι οι ικανότητες του ανθρώπου και οι επαγγελματικές δεξιότητες αναπτύσσονται μέσω κοινωνικών σχέσεων και συνεπώς το απομονωμένο εργασιακό περιβάλλον δεν μπορεί να υποκατασταθεί από τις εντατικότερες οικογενειακές επαφές. Επιπλέον, οι τηλεργαζόμενοι αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες σχετικά με την ενημέρωση και τις δυνατότητες επαγγελματικής τους εξέλιξης, την πρόσβαση στην κατάρτιση όπως και δυσκολίες εκπροσώπησης των συμφερόντων τους καθώς είναι δύσκολη η επαφή τους με τα συνδικάτα. Ακόμα και στις περιπτώσεις που η επιχείρηση παραχωρεί τον απαραίτητο εξοπλισμό στον τηλεργαζόμενο και του καλύπτει με προκαθορισμένες περιοδικές αμοιβές μέρος των λειτουργικών δαπανών, ανακύπτουν ζητήματα ως προς το οικογενειακό άσυλο και την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις περιπτώσεις που απαιτούνται έλεγχοι και επιθεωρήσεις των συνθηκών εργασίας και του τρόπου χρήσης του εξοπλισμού. Τέλος, η τηλεργασία έχει θεωρηθεί και ως μορφή κοινωνικού dumping, είτε αυτό αφορά στις μειωμένες αποδοχές των τηλεργαζομένων στο εσωτερικό μιας χώρας είτε τη μεταφορά δραστηριοτήτων σε τρίτες χώρες όπου η παραγωγή συντελείται κάτω από ακατάλληλες συνθήκες εργασίας. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 57

66 Τηλεϊατρική Τι είναι η Τηλεϊατρική Η λέξη Τηλεϊατρική είναι σύνθετη και αποτελείται από το πρόθεμα Τηλεπου σημαίνει "εξ αποστάσεως" και τη λέξη ιατρική. Ο όρος καλύπτει και πλευρές της ιατρικής που αφορούν τα συστήματα που έχουν ως σκοπό τη διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ ιατρικού προσωπικού που βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση είτε από εξειδικευμένους συναδέλφους τους είτε από κεντρικές εξειδικευμένες μονάδες και νοσοκομεία. Βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις τεχνολογίες πληροφορικής και προϋποθέτει την κατάλληλη υποδομή σε εξοπλισμό, λογισμικό ηλεκτρονικών υπολογιστών και τηλεπικοινωνίες. Οι εφαρμογές που μπορούν να υποστηριχθούν από τέτοια συστήματα συνήθως ομαδοποιούνται σε αυτές που σχετίζονται με την αντιμετώπιση των μεμονωμένων ιατρικών περιστατικών και του ασθενούς και σ' αυτές που αφορούν την πρόσβαση σε κεντρικές μονάδες και υπηρεσίες από απομακρυσμένες περιοχές Εφαρμογές που βασίζονται στις δυνατότητες επικοινωνίας Το ιατρικό προσωπικό έχει ανάγκη εύκολου και αμέσου προσβάσεως σε πρόσφατες πληροφορίες σχετικά με το τι είναι το πλέον πρόσφορο, για την παροχή ιατρικής περιθάλψεως. Η απαίτηση αυτή υποστηρίζεται, σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό, από την δυνατότητα προσβάσεως μέσω των τηλεπικοινωνιακών δικτύων, σε συστήματα αναφοράς που βρίσκονται σε ηλεκτρονικά μέσα. Οι ταχύτητες μεταδόσεως των δεδομένων και πληροφοριών συνδυάζoνται είτε με τα συστήματα επικοινωνιών βασικής ζώνης όπως αυτή που παρέχει το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο φωνής (τηλεφωνία) είτε με τα συστήματα επικοινωνιών ευρείας ζώνης. Τα τελευταία περιλαμβάνουν σύγχρονη, ασύγχρονη και κινητή επικοινωνία βασισμένη σε δίκτυα παροχής ολοκληρωμένων ψηφιακών υπηρεσιών στις οποίες περιλαμβάνονται και η μετάδοση εικόνων και τηλεοράσεως υψηλής ευκρίνειας. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 58

67 Εφαρμογές που αφορούν αποκλειστικά τους ασθενείς Η αποτελεσματική παροχή ιατρικής βοήθειας στους ασθενείς προϋποθέτει την ακριβή και συνεχή αξιολόγηση της κλινικής εικόνας του ασθενούς και την κατάλληλη εξειδίκευση του θεράποντος ιατρού. Η Τηλεϊατρική είναι δυνατόν να εξασφαλίσει την εξ αποστάσεως συνεχή παρακολούθηση του ασθενούς ανάλογα με την περίπτωσή του αλλά και την εκπαίδευση του υπευθύνου ιατρικού προσωπικού και ιδίως του ιατρού (σε σχέση με τις ειδικές ανάγκες του συγκεκριμένου ασθενούς). Με βάση την τεχνολογία που μπορεί να εξασφαλίσει τις υπηρεσίες αυτές, η αξιολόγηση της αποκαταστάσεως του ασθενούς μπορεί να στηριχθεί σε δεδομένα που συλλέγονται από τις κλινικές εξετάσεις του ασθενούς και τροφοδοτούνται στο σύστημα ως κείμενα και εικόνες ή εισέρχονται κατευθείαν στο σύστημα χάρις στην ηλεκτρονική παρακολούθηση του ασθενούς και τις εικόνες των διαγνωστικών συσκευών. Κατά συνέπεια, τα στοιχεία της Τηλεϊατρικής που σχετίζονται με την άμεση περίθαλψη του ασθενούς και την επαγγελματική εκπαίδευση του ιατρικού προσωπικού είναι: - Η έρευνα, εξέταση, παρακολούθηση και αντιμετώπιση των ασθενών με τη χρήση μεταλλακτών ή συσκευών που παράγουν δεδομένα και πληροφορίες με τη μορφή σημάτων ή εικόνων και τα οποία μπορούν να μεταδοθούν ηλεκτρονικώς από ένα σημείο σε κάποιο άλλο. - Η μετάδοση και παρουσίαση αυτών των επεξεργασμένων δεδομένων ώστε εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό να αξιολογεί την κατάσταση και να συνεργάζεται με τους θεράποντες ιατρούς και τους ίδιους τους ασθενείς. Επιτυγχάνεται έτσι βελτιωμένη ιατρική φροντίδα προς τους ασθενείς και παράλληλη εκπαίδευση του προσωπικού, ως αποτέλεσμα: α) της συμμετοχής στην διαδικασία αντιμετωπίσεως του ασθενούς και την διαδικασία παρακολουθήσεως μέσω της Τηλεϊατρικής. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 59

68 β) της χρήσεως εκπαιδευτικών προγραμμάτων που στηρίζονται στα συγκεκριμένα ιατρικά περιστατικά και τις ιατρικές υπηρεσίες και την τεχνολογία της Τηλεϊατρικής που εφαρμόζεται. - Η δυνατότητα περιορισμού του απαιτούμενου χρόνου για την διεκπεραίωση συνηθισμένης και επαναλαμβανόμενης ιατρικής παρακολουθήσεως και διοικητικών διαδικασιών. H ανάπτυξη της Τηλεϊατρικής προβλέπεται να επιτρέψει Την παρακολούθηση των ασθενών στο περιβάλλον είτε της κατοικίας είτε της εργασίας τους και την ερμηνεία των κλινικών ευρημάτων από εξειδικευμένους ιατρούς και κέντρα. Προφανώς τα εθνικά σύνορα δεν πρόκειται να αποτελέσουν εμπόδια στην διακίνηση του ηλεκτρονικού αρχείου του ασθενούς, επιτυγχάνοντας έτσι την καλύτερη δυνατή αντιμετώπισή των. Η αντιμετώπιση των περιπτώσεων ασθενών που έχουν ανάγκη συνεχούς και λεπτομερούς παρακολουθήσεως θα μπορεί να γίνεται με την μικρότερη δυνατή ταλαιπωρία τους, μειώνοντας ταυτόχρονα τον απαραίτητο χρόνο που είναι υποχρεωμένο να διαθέσει το ιατρικό προσωπικό για την εξασφάλιση των καλύτερων δυνατών συνθηκών. Οι ασθενείς και το ιατρικό και τεχνικό προσωπικό μπορούν να έχουν πρόσβαση σε εκπαιδευτικά συστήματα ή τη γνώμη ειδικών ή σε συγκεκριμένα προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαιδεύσεως βασισμένων στην Τηλεϊατρική και θα αφορούν ειδικές παθήσεις και υπηρεσίες. Οι απομακρυσμένες και λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές της Ευρώπης, θα μπορούν να εξασφαλίσουν υπηρεσίες υγείας εφάμιλλες των μεγάλων και προηγμένων αστικών περιοχών. Είναι προφανές ότι οι προοπτικές αυτές είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες για την Ελλάδα λόγω των γεωγραφικών ιδιομορφιών, της ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 60

69 πληθυσμιακής κατανομής και των έντονων εποχιακών μεταβολών του. Εκπαιδευτικές Προοπτικές Η Τηλεϊατρική προβλέπεται να παίξει σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση του ιατρικού προσωπικού και των ασθενών. Οι ασθενείς που παρακολουθούν οι ίδιοι την πορεία της ασθένειάς τους στην κατοικίας τους, μπορούν να έχουν άμεση πρόσβαση στις συμβουλές εξειδικευμένου προσωπικού και έτσι θα είναι πλήρως ενημερωμένοι για την αντιμετώπιση της καταστάσεώς τους και των παραμέτρων βάσει των οποίων θα γίνεται ο έλεγχος. Θα μπορούν κατά συνέπεια να συνδυάσουν την προσωπική τους παρακολούθηση με εκείνη που συνιστάται από τους ειδικούς ώστε να διαμορφώσουν μία συγκεκριμένη διαδικασία ειδικά για την περίπτωσή τους. Αυτού του είδους η αυτο-περίθαλψη βρίσκεται ήδη σε εφαρμογή στις περιπτώσεις αιμοκαθάρσεως στο σπίτι. Η Τηλεϊατρική προσφέρει πρόσβαση σε ένα περισσότερο κατάλληλο εκπαιδευτικό και θεραπευτικό περιβάλλον (υποστηρίξεως) που προσφέρει από συστήματα αποκτήσεως γνώσεων με τα οποία συνδιαλέγεται ο χρήστης και με συχνή ενημέρωση των σχετικών "βιβλίων" που αφορούν την συγκεκριμένη περίπτωση, μέχρι συμβουλευτικές υπηρεσίες από ειδικούς. Τα συστήματα αυτά μπορεί να έχουν διαφορετικό επίπεδο πολυπλοκότητας ώστε χρήστες με διαφορετικές ικανότητες και γνώσεις να μπορούν να αντιμετωπίσουν ϥπιτυχώς την περϥπτωσή τους. Προϥφέρονται επίσηςåγια χρήση του λϥγότερο εμπείρουåή μη εξειδικευμϥνου ιατρικού πρϥσωπικού ώστε ναåλαμβάνουν γνώσηåτων απόψεων τωνåειδικών για τηνåορθή αντιμετώπιϥη των περιστατιϥών. Ήδη τα συστϥματα που επιτρέϥουν την ανταλλαϥή πληροφοριών μϥσω ηλεκτρονικώνåυπολογιστών καιåτηλεπικοινωνιώνå(viewdata) παρέϥουν τέτοιο υλικϥ. Όταν βέβαια χϥησιμοποιούνται ϥε εφαρμογές τηςåτηλεϊατρικής, ηåδιαλογική δυνατϥτητα (interactiåe) που προσφέροϥν ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 61

70 ενισχύεται γιϥτί καταφεύγει κϥνείς στις υπηρεϥίες τους κατά τϥ διάρκεια αντιμϥτωπίσεως συγκεκϥιμένων περιπτώσϥων ή ασθενών. Εϥί πλέον στις πεϥιπτώσεις όπου τϥ θέμα μπορεί ναåσυζητηθεί με τοϥς κατάλληλους εϥδικούς, τα αποτϥλέσματα της θερϥπείας μεμονωμένϥν ασθενών, μπορϥύν να εισαχθούνåσε βάσεις δεδομϥνων, ευρωπαϊκήςåκλίμακας. Η ανάϥυση των αποτελεϥμάτων αυτών θα ϥδηγήσει σε καλύϥερη πληροφόρησηåκαι θα βοηθήσειåτη βελτίωση τωνåσχετικών πρωτοκϥλλων θεραπείας.åη Τηλεϊατρική εϥιτρέπει την συζϥτηση ή επί ακινϥτων ή κινούμενωϥ εικόνων στην αϥτινολογία, ιστοπαθολογία και στις ενδοσκοπικές ή παρεμβατικές δραστηριότητες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων δυνατοτήτων αποτελούν η μαστογραφία ή οι νέες ενδοσκοπικές χειρουργικές επεμβάσεις όπως η αφαίρεση ενδομητρίου με τη χρήση ενδοσκοπικού εκτόμου ή τα πεδία εξειδικευμένης ιστοπαθολογίας όπως η παιδιατρική ιστοπαθολογία. Η πρόσβαση σε τέτοιες εικόνες παρέχει εξαιρετικές δυνατότητες για εκπαίδευση και εξειδίκευση του προσωπικού σε πεδία όπου ο αριθμός του εξειδικευμένου προσωπικού είναι περιορισμένος. Η Τηλεϊατρική εϥιτρέπει την συζϥτηση ή επί ακινϥτων ή κινούμενωϥ εικόνων στην αϥτινολογία, ιστοπαθολογία και στις ενδοσκοπικές ή παρεμβατικές δραστηριότητες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων δυνατοτήτων αποτελούν η μαστογραφία ή οι νέες ενδοσκοπικές χειρουργικές επεμβάσεις όπως η αφαίρεση ενδομητρίου με τη χρήση ενδοσκοπικού εκτόμου ή τα πεδία εξειδικευμένης ιστοπαθολογίας όπως η παιδιατρική ιστοπαθολογία. Η πρόσβαση σε τέτοιες εικόνες παρέχει εξαιρετικές δυνατότητες για εκπαίδευση και εξειδίκευση του προσωπικού σε πεδία όπου ο αριθμός του εξειδικευμένου προσωπικού είναι περιορισμένος. Τηλεδιάσκεψη Η υπηρεσία τηλεδιάσκεψης επιτρέπει την επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο γεωγραφικά απομακρυσμένων συνομιλητών, μέσω δεδομένων, ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 62

71 ήχου και κινούμενης εικόνας. Η υπηρεσία τηλεδιάσκεψης καλύπτει την επικοινωνία δύο ή περισσότερων χρηστών μέσω ανταλλαγής ήχου και κινούμενης εικόνας (video) σε πραγματικό χρόνο. Υπάρχουν τρία βασικά σενάρια για την υπηρεσία τηλεδιάσκεψης: τηλεδιάσκεψη σημείου προς σημείο (point to point, δύο μόνο συνομιλητές), τηλεδιάσκεψη ομάδας και τηλεδιάσκεψη ενός σημείου προς πολλά σημεία (broadcasting). Η τηλεδιάσκεψη σημείου προς σημείο είναι η απλούστερη μορφή τηλεδιάσκεψης. Σε αυτή την περίπτωση ένας χρήστης επικοινωνεί απευθείας με έναν άλλο χρήστη. Και οι δύο υπολογιστές τρέχουν το λογισμικό τηλεδιάσκεψης και συνδέονται είτε με modem, είτε με ένα ιδιωτικό δίκτυο, είτε μέσω Internet. Για να εγκαθιδρυθεί μια τηλεδιάσκεψη σημείου προς σημείο θα πρέπει να είναι γνωστή η διεύθυνση του άλλου συνομιλητή. Στην τηλεδιάσκεψη ομάδας όλοι οι συμμετέχοντες (μπορεί να είναι περισσότεροι από δύο) θα πρέπει να συνδεθούν σε έναν εξυπηρετητή τηλεδιάσκεψης. Ο εξυπηρετητής τηλεδιάσκεψης μπορεί να είναι μια εφαρμογή (π.χ. CU-SeeMe Reflector) ή μια Συσκευή Τηλεδιάσκεψης Πολλαπλών Σημείων (Multipoint Conference Unit, MCU). Το σύνολο της πληροφορίας που μεταδίδεται από τους χρήστες, λαμβάνεται από τον εξυπηρετητή και αναμεταδίδεται σε όσους συμμετέχουν στην τηλεδιάσκεψη. Η τηλεδιάσκεψη ενός σημείου προς πολλά σημεία είναι παρόμοια με τον τρόπο μετάδοσης του τηλεοπτικού σήματος. Ένας χρήστης ο οποίος είναι συνδεδεμένος σε έναν εξυπηρετητή μεταδίδει video, ήχο και δεδομένα σε μια ομάδα χρηστών. Οι υπόλοιποι χρήστες απλώς λαμβάνουν αυτή την πληροφορία, ενώ οι ίδιοι δεν μπορούν να μεταδώσουν πληροφορία. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 63

72 Τηλεκπαιδευση Με την λέξη τηλεκπαιδευση εννοούμε κάθε είδους εκπαιδευτικές δραστηριότητες οι οποίες επιτρέπουν στον εκπαιδευτή και τους εκπαιδευόμενους να ολοκληρώνουν εκπαιδευτικές και μαθησιακές λειτουργίες αντίστοιχα, ενώ βρίσκονται σε διαφορετικό τόπο. Τα τελευταία χρόνια με την ανάπτυξη του Internet ο όρος τείνει να σημαίνει σχεδόν αποκλειστικά την χρησιμοποίηση του Διαδικτύου για την οργάνωση και διατήρηση των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Η τηλεκπαιδευση εκτός από την τηλεδιάσκεψη με ήχο και εικόνα, μπορεί να συμπεριλαμβάνει και τις ακόλουθες δικτυακές εφαρμογές : Βασικές Υπηρεσίες ( , news, FTP, WWW) Ηλεκτρονικός Πίνακας (white boarding) Διαμοιρασμός Εφαρμογών και Κειμένων (application and document sharing) Γραπτός Διάλογος ( Internet Relay Chat IRC) Ένας από τους στόχους της τηλεκπαίδευσης είναι να παρέχει δυνατότητα πρόσβασης σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης σε άτομα που δεν μπορούν με άλλους τρόπους να συμμετέχουν σε αυτά, λόγω της γεωγραφικής θέσης που κατοικούν ή λόγω ειδικών προσωπικών προβλημάτων. Άλλος στόχος είναι να μεταδοθούν μαθήματα σε απομακρυσμένες περιοχές στις οποίες δεν μπορούν να μεταβούν οι καθηγητές για να διδάξουν ή να μεταδοθούν στα εκπαιδευτικά ιδρύματα μιας περιοχής μαθήματα στα οποία διδάσκουν διάσημοι καθηγητές από γνωστά πανεπιστήμια από όλο τον κόσμο. Η παρουσίαση μαθημάτων από απόσταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί και, για να βελτιώσει ένας καθηγητής τις τεχνικές διδασκαλίας του παρακολουθώντας άλλους καθηγητές να διδάσκουν το ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 64

73 ίδιο μάθημα με αυτόν, ή για συνεργασία του καθηγητή με άλλους καθηγητές και για συνεργασία σχολείων μεταξύ τους. Η τηλεκπαιδευση θα αναλυθεί στο επόμενο κεφάλαιο. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 65

74 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο Τ Ε Τ Α Ρ Τ Ο Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Σ Η Α Π Ο Α Π Ο Σ ΤΑ Σ Η ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 66

75 Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Σ Η Α Π Ο Α Π Ο Σ Τ Α Σ Η Ορισμός Τηλεκπαίδευσης Η εκπαίδευση από απόσταση είναι ένας τρόπος παροχής ευκαιριών για μαθητευόμενους προκειμένου αυτοί να αποκτήσουν μια επιπλέον εκπαίδευση χωρίς να υπάρχει ανάγκη φυσικής παρακολούθησης της τάξης σε ένα ορισμένο μέρος, μία ορισμένη χρονική στιγμή. Η εκπαίδευση από απόσταση ορίστηκε από τον θεωρητικό της εκπαίδευσης Michael Moore [8] ως: «η οικογένεια των διδακτικών μεθόδων στις οποίες οι εκπαιδευτικές συμπεριφορές πραγματοποιούνται ξεχωριστά από τις μαθησιακές συμπεριφορές, έτσι ώστε η επικοινωνία μεταξύ του εκπαιδευόμενου και του εκπαιδευτή να διευκολύνεται από εκτυπωτικές, ηλεκτρονικές, μηχανικές ή οποιεσδήποτε άλλες συσκευές» (Moore, 1972: 76). Ιστορία Τηλεκπαίδευσης Η εκπαίδευση από απόσταση δεν είναι κάτι νέο, ίχνη της μπορούν να βρεθούν πολύ πίσω στο χρόνο και συγκεκριμένα στον 1 ο Μ.Χ. αιώνα. Δεν ήταν άλλος από τον Απόστολο Παύλο (εδώ όπως τον είδε ο Rembrandt) ο οποίος έγραφε στις πρώτες Χριστιανικές Εκκλησίες, διδάσκοντας για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας από απόσταση (ακόμα και από το κελί της φυλακής!). Αυτή ήταν και η πρώτη μορφή των σπουδών δια ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 67

76 αλληλογραφίας, η οποία παρέμεινε και η μόνη μέθοδος της μάθησης από απόσταση μέχρι την έλευση του τηλεφώνου. Παρόλο όμως που ο Απ. Παύλος ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τις σπουδές δια αλληλογραφίας προκειμένου να «προσεγγίσει» τους μαθητές του, η χρήση της εκπαίδευσης από απόσταση πρωτοπαρουσιάστηκε σε οργανωμένη μορφή μόλις τον 19 ο αιώνα. Στην Αγγλία, το 1858 ξεκίνησε το πρώτο πρόγραμμα Εξωτερικών Πτυχίων του London University. Ένα από τα πρώτα πανεπιστήμια της Αμερικής που προσέφεραν την εκπαίδευση από απόσταση με οργανωμένο τρόπο ήταν το Pennsylvania State University, το οποίο ίδρυσε το πρώτο δίκτυο τηλεκπαίδευσης το Το πανεπιστήμιο χρησιμοποιούσε την αιχμή της τεχνολογίας εκείνης της εποχής την αμερικανική υπηρεσία ταχυδρομείου προκειμένου να επικοινωνεί με τους απομακρυσμένους φοιτητές του. Στην Αυστραλία και στα 1890, το Πανεπιστήμιο του Queensland προσπαθώντας να παρακάμψει το πρόβλημα της διασκορπίσεως του πληθυσμού, προσέφερε και αυτό με τη σειρά του εξωτερικό πτυχίο. Πίσω στην Αμερική του 1920, το Columbia University προσφέρει μαθήματα από απόσταση και χρησιμοποιεί (όπως και πολλά άλλα πανεπιστήμια εκείνης της εποχής) το ραδιόφωνο για τους σκοπούς του από τις αρχές του Στην δεκαετία, τη θέση του ραδιοφώνου θα καταλάβει ο νέος για τότε- θρίαμβος της τεχνολογίας:η τηλεόραση. Στα 1960, το υπουργείο εργασίας του Ενωμένου Βασιλείου, υπό τον Harold Wilson ενέκρινε την ίδρυση του πανεπιστημίου του αέρα ( The University of the air ) το οποίο αργότερα έγινε το ανοιχτό πανεπιστήμιο το οποίο τώρα εδρεύει στο Milton Keynes. To ανοιχτό πανεπιστήμιο αρχικά είχε ως σκοπό την παροχή διπλωμάτων μέσω εκπομπών τηλεόρασης και ραδιοφώνου σε συνεργασία με το Βρετανικό Συμβούλιο Μετάδοσης (British Broadcasting Corporation). Ζωτικό συστατικό της παροχής μαθημάτων από απόσταση δεν έπαψε βέβαια να αποτελεί και το έντυπο υλικό που προσφέρονταν από το πανεπιστήμιο. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 68

77 Μέχρι και το τέλος του 1950 η μόνη μέθοδος σπουδών δια αλληλογραφίας υπήρξε η χρήση του ταχυδρομείου για την μεταφορά του έντυπου υλικού. Ακόμα και όταν χρησιμοποιήθηκαν οι εκπομπές μέσω ραδιοφώνου ή τηλεόρασης, η κατάσταση παρέμενε σχεδόν η ίδια καθώς εξακολουθούσε να αποτελεί «μονόδρομη» επικοινωνία: Ο δάσκαλος παρουσίαζε την πληροφορία χωρίς να υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ καθηγητή και «ακροατηρίου». Οι αλλαγές όμως στην τηλεκπαίδευση τα τελευταία 10 χρόνια είναι κάτι περισσότερο από δραματικές και συντονίζονται σε αυτή ακριβώς την απελευθέρωση: Οι καθηγητές έχουν αρχίσει να αλληλεπιδρούν με τα ανά τον κόσμο διασκορπισμένα άτομα ή ομάδες ατόμων. Σήμερα λοιπόν, η τηλεκπαίδευση βασίζεται σε ένα εκπληκτικό ως προς τον αριθμό και την πολυπλοκότητα αριθμό νέων τεχνολογιών. Ορισμοί της εκπαίδευσης από απόσταση Από διάφορους φορείς εκπαίδευσης στις Η.Π.Α. δίνονται ορισμοί της εκπαίδευσης εξ αποστάσεως διαφορετικοί μεταξύ τους. Σύμφωνα με τους ορισμούς που συνέλεξαν οι John Bingham, Teresa Davis και Cathy Moore, "η εκπαίδευση εξ αποστάσεως είναι: "Η σύνδεση μέσω της τεχνολογίας καθηγητή και μαθητών σε πολλές γεωγραφικές περιοχές με δυνατότητες αλληλεπιδραστικής επικοινωνίας (U.S. Office of Technology Assesment)" (Bingham,.Davis & Moore) [9]. "Η εφαρμογή ηλεκτρονικών μέσων σε όλους τους τομείς της εκπαίδευσης. Δημοτικά σχολεία και γυμνάσια, ανώτερη εκπαίδευση, διαρκής εκπαίδευση, κατάρτιση εργαζομένων μέσα από συνεργασία, κατάρτιση των εργαζομένων στις υπηρεσίες του στρατού και της κυβέρνησης, δια βίου εκπαίδευση (U.S. Distance Learning Association)" (Bingham,.Davis & Moore) [10]. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 69

78 "Η παροχή εκπαίδευσης σε κατάλληλες ομάδες ατόμων σε οποιαδήποτε περιοχή την κατάλληλη χρονική στιγμή. Ο εκπαιδευτής μπορεί να χωρίζεται από τον μαθητή είτε από την απόσταση είτε από το χρόνο είτε και από τα δύο (Western Carolina University)" (Bingham, Davis & Moore) [11]. Ένας πιο πρόσφατος ορισμός (1998) είναι ο παρακάτω: "Εκπαίδευση εξ αποστάσεως ορίζεται η απόκτηση γνώσεων και ικανοτήτων με έμμεση πληροφόρηση και καθοδήγηση που περιλαμβάνει όλες τις τεχνολογίες και άλλες μορφές μάθησης από απόσταση" (U.S. Distance Learning Association, 1998) [12]. Σε ποιούς Απευθύνεται η Eκπαίδευση από Απόσταση Σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης και σε εργαζόμενους ενήλικους Η εκπαίδευση από απόσταση απευθύνεται είτε σε ενήλικους είτε σε μαθητές σχολείων. Μπορεί να διαχωριστεί σε τρεις βασικές κατηγορίες: α) Εκπαίδευση και διαρκής κατάρτιση εργαζόμενων ενηλίκων, β) ανώτερη εκπαίδευση σε πανεπιστήμια και σε κολέγια, γ) κατώτερη και μέση εκπαίδευση σε μαθητές δημοτικών σχολείων και γυμνασίων λυκείων. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες σε κάθε χώρα ώστε τα σχολεία όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης και τα πανεπιστήμια να συνδεθούν στο παγκόσμιο δίκτυο υπολογιστών Internet. Έτσι η εκπαίδευση από απόσταση μέσω του Internet μπορεί να είναι προσιτή σε μαθητές κάθε ηλικίας από όλο τον κόσμο. Οι ενήλικοι που παρακολουθούν μαθήματα με εκπαίδευση από απόσταση συνήθως είναι εργαζόμενοι ή έχουν οικογενειακές υποχρεώσεις και δεν μπορούν να παρακολουθήσουν ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 70

79 κανονικά παραδόσεις μαθημάτων σε διδασκαλία πρόσωπο με πρόσωπο. Στην εκπαίδευση από απόσταση με ανεξάρτητη μάθηση οι σειρές μαθημάτων παραδίδονται στο χώρο και στο χρόνο που επιλέγει ο εκπαιδευόμενος, συνήθως στο σπίτι ή στο χώρο εργασίας του. Έτσι οι εργαζόμενοι προτιμούν να παρακολουθούν μαθήματα από απόσταση. Ακόμη όταν οι εργοδότες θέλουν να βελτιώσουν την μόρφωση των υπαλλήλων τους με επιμορφωτικά σεμινάρια, χωρίς όμως οι υπάλληλοι να φύγουν από τον τόπο εργασίας τους, επιλέγουν την εκπαίδευση από απόσταση. Όταν η εκπαίδευση απευθύνεται σε μαθητές σχολείων χρησιμοποιούνται μέθοδοι προσομοίωσης της πραγματικής διδασκαλίας. Οι μαθητές επικοινωνούν με άλλα σχολεία της περιοχής ή με μαθητές από όλο τον κόσμο και συμμετέχουν σε ομαδικές εργασίες. Τα σχολεία απομακρυσμένων περιοχών παρακολουθούν μαθήματα από καθηγητές που βρίσκονται σε κεντρικές πόλεις και δεν μπορούν να επισκεφθούν τις περιοχές αυτές. Αυξάνονται οι ευκαιρίες επικοινωνίας και αυξάνεται η συμμετοχή των ατόμων που εκπαιδεύονται. Στις Η.Π.Α, και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής ένωσης τα συστήματα εκπαίδευσης από απόσταση βελτιώνονται συνεχώς και εφαρμόζονται σε όλους τους τομείς της εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα: Κολέγια, ανοιχτά πανεπιστήμια, εικονικά-δυνητικά πανεπιστήμια, δημοτικά σχολεία και γυμνάσια, Ιδρύματα δια βίου εκπαίδευσης ενηλίκων και διαρκούς κατάρτισης, παραδίδουν μαθήματα ή σεμινάρια μέσω του Internet και μέσω ψηφιακής τηλεόρασης σε μαθητές από όλο τον κόσμο. Σε άτομα με ειδικές ανάγκες Η εκπαίδευση από απόσταση επίσης απευθύνεται και σε ειδικές κατηγορίες ατόμων με κινητικά προβλήματα που δεν μπορούν να βγουν από το σπίτι και να παρακολουθήσουν κανονικά μαθήματα στο σχολείο. Για τα άτομα αυτά δημιουργούνται ειδικές υπηρεσίες χειρισμού του υπολογιστή, όπως ανίχνευση της κίνησης των ματιών του χρήστη με ενσωματωμένη κάμερα στον υπολογιστή και αυτόματη ενεργοποίηση των εντολών χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιήσει ο χρήστης ποντίκι ή πληκτρολόγιο. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες μπορούν να έχουν ισότιμη ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 71

80 πρόσβαση στην εκπαίδευση και παρακολουθούν το μάθημα μιας τάξης από απόσταση. Όταν η επικοινωνία γίνεται με γραπτά κείμενα, αυτό ενισχύει την ανωνυμία των εκπαιδευόμενων και έτσι μπορούν να αποκρύψουν από τους άλλους ότι είναι τυφλοί ή έχουν κινητικά προβλήματα και να συμμετέχουν ως ίσοι στην επικοινωνία. Ένα τεχνολογικό μέσο που μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας τυφλός είναι ένα σύστημα που συνθέτει φωνή και του ανακοινώνει τα μηνύματα που εμφανίζονται στην οθόνη, ή μπορεί να χρησιμοποιήσει ζωντανή επικοινωνία με ήχο μέσω του Internet. H ισότητα δίνει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στο άτομο με ειδικές ανάγκες. Του δίνει δυνατότητα να επικοινωνήσει με άτομα που ίσως θα δίσταζαν να επικοινωνήσουν μαζί του πρόσωπο με πρόσωπο, διότι συχνά τα άτομα με ειδικές ανάγκες απομονώνονται από τους άλλους και αποτελούν ξεχωριστή μειονότητα. Η εκπαίδευση από απόσταση δίνει στους μαθητές με ειδικά προβλήματα ένα περιβάλλον στο οποίο έχουν αποτελεσματική επικοινωνία με ειδικούς καθηγητές που τους βοηθούν να υπερνικήσουν τις φυσικές δυσκολίες και να αποκτήσουν πλήρη εκπαίδευση. Δημιουργούνται κοινότητες ατόμων με ειδικές ανάγκες και μπορούν να εκπαιδευτούν μαζί ομάδες ατόμων που αντιμετωπίζουν κοινά προβλήματα. Το άτομο με ειδικές ανάγκες έχει πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες, και έχει στη διάθεση του ένα πλήθος προγραμμάτων και υπηρεσιών. Ψυχολόγοι και σύμβουλοι που κατοικούν σε μακρινές περιοχές, επικοινωνούν μαζί του και του παρέχουν οδηγίες από απόσταση. Εκπαίδευση και Μάθηση από Απόσταση: Η Διαφορά των δυο Εννοιών Σύμφωνα με τη Steiner, (1996) [13] οι περισσότεροι ειδικοί διαχωρίζουν την εκπαίδευση ή διδασκαλία εξ αποστάσεως από την μάθηση εξ αποστάσεως. Στη συνέχεια εξετάζεται η σημασία αυτών των εννοιών και οι ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 72

81 διαφορές που υπάρχουν μεταξύ τους: Οι πληροφορίες που παρέχει το εκπαιδευτικό ίδρυμα ή ο εκπαιδευτής στους εκπαιδευόμενους χαρακτηρίζονται ως εκπαίδευση ή διδασκαλία εξ αποστάσεως. Η εκπαίδευση ή διδασκαλία εξ αποστάσεως Distance Education έχει ως επίκεντρο τον εκπαιδευτή και τις πληροφορίες που παρέχει. Το αποτέλεσμα της είναι η μάθηση εξ αποστάσεως Distance Learning. Η μάθηση αυτή εξαρτάται κυρίως από τις ομαδικές ή ατομικές προσπάθειες των εκπαιδευόμενων. Οι εκπαιδευόμενοι για να φτάσουν στην μάθηση εξ αποστάσεως πρέπει να εξερευνήσουν μόνοι τους τις πηγές πληροφοριών που τους παρέχονται έχοντας κάποια καθοδήγηση από τον εκπαιδευτή τους. Δηλαδή η μάθηση εξ αποστάσεως είναι μια ενεργητική διαδικασία και έχει ως επίκεντρο τον εκπαιδευόμενο. Βλέπουμε ότι το επίκεντρο στην εκπαίδευση εξ αποστάσεως παλαιότερα ήταν ο εκπαιδευτής. Τώρα μπορεί να μετατραπεί σε μάθηση εξ αποστάσεως και το επίκεντρο της να γίνει ο εκπαιδευόμενος. Αντί να είναι παθητικοί αποδέκτες της γνώσης, οι μαθητές θεωρούνται ικανοί να αποκτήσουν μόνοι τους τις δικές τους γνώσεις, με την καθοδήγηση του δασκάλου. Ένα μέρος από τις οδηγίες του δασκάλου μπορούν να παρέχονται μέσα σε περιβάλλον με πηγές πληροφοριών όπου οι μαθητές θα μπορούν να τις εξερευνούν και να επιλέγουν με ανεξαρτησία τις πληροφορίες που τους χρειάζονται. Η στάση των μαθητών γίνεται ενεργητική διότι εξερευνώντας τις πληροφορίες αποκτούν μόνοι τους τις γνώσεις που πρέπει να έχουν. Έτσι μαθαίνουν να λύνουν διάφορα προβλήματα όμοια με αυτά που θα συναντήσουν στην πραγματική ζωή τους ως επαγγελματίες. Με βάση αυτά, προκύπτει ότι Distance Education σημαίνει παροχή διδασκαλίας από απόσταση ενώ Distance Learning μάθηση από απόσταση. Αποδίδοντας τους όρους Distance Education, Distance Learning σε ελληνική ορολογία δεχόμαστε ότι η διδασκαλία και η μάθηση εξ αποστάσεως, περιλαμβάνονται στον όρο εκπαίδευση εξ αποστάσεως που συχνά χρησιμοποιείται και για τις δύο έννοιες. Η εκπαίδευση από απόσταση δίνει περισσότερη έμφαση στην μάθηση και λιγότερη στην διδασκαλία. Η θεωρία μάθησης που εφαρμόζεται, προκαλεί μεταβολές στη φύση της μάθησης και στις προοπτικές που έχει ο μαθητής. Η γνώση θεωρείται ότι κατασκευάζεται μέσα από κοινωνική δραστηριοποίηση, επικοινωνία και ενεργή συμμετοχή ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 73

82 των μαθητών. Η συνηθισμένη μορφή της διδασκαλίας ως προφορική παρουσίαση μαθημάτων στον πίνακα, έχει μεταβληθεί σε μοντέλο πρακτικής εξάσκησης και η μάθηση έρχεται μέσα από διαλογικές συζητήσεις που διαπραγματεύονται τις έννοιες. Στην μάθηση από απόσταση επιδιώκεται η μάθηση μέσα από πρακτική εξάσκηση, που ονομάζεται Practice Centered Learning (PCL). Από όσα αναφέραμε γίνεται φανερό ότι οι ειδικοί προσπαθούν στην εκπαίδευση από απόσταση να δημιουργήσουν ένα νέο πρότυπο εκπαιδευόμενου που θα αυτενεργεί και θα αποκτά δια βίου εκπαίδευση. Ο λόγος που θεωρείται απαραίτητη η δια βίου εκπαίδευση, είναι ότι υπάρχει μεγάλη αύξηση πληροφοριών σε όλους τους τομείς. Καθώς οι γνώσεις σε πολλούς τομείς αυξάνονται διαρκώς, οι μαθητές δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται ως άδεια δοχεία που περιμένουν παθητικά να δεχθούν γνώσεις. Στην υποχρεωτική εκπαίδευση τους, οι μαθητές μπορούν να αποκτήσουν τις βασικές γνώσεις που απαιτούνται για την σταδιοδρομία τους ως επαγγελματίες. Το υπόβαθρο γνώσεων σε πολλούς τομείς μπορεί να ήταν σταθερό παλαιότερα, όμως αυτό δεν θα συνεχίσει να παραμένει έτσι. Οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να διδαχθούν τρόπους για δια βίου εκπαίδευση και ο καθηγητής πρέπει να τους δείξει πώς θα βρουν τις κατάλληλες πηγές που θα τους βοηθήσουν να συνεχίσουν την μάθϥση τους. Ρόλοςåκαι Υπευθυνότητϥ ς Τηλεκπαιδευόμϥ νου & Τηλεκπαιδϥ υτή Πρώτα απϥ όλα, η εκπαίδεϥση από απόστασηåαπαιτεί από τονåεκπαιδευόμενο νϥ μετέχει ενεργάåστην εκπαιδευτιϥή διαδικασία καϥ όχι να αντιμετϥπίζει την προσφϥρόμενη γνώση μεåπαθητικό τρόπο ϥπως πιστεύουν πϥλλοί. Στον εκπαϥδευόμενο επαφίεϥαι σχεδόν αποκλϥιστικά η επιτυχϥα της συγκεκριϥένης διαδικασίαϥ μάθησης. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 74

83 Σε ένϥ περιβάλλον ϥυσικής τάξης,åο ρόλος του εκπϥιδευόμενου περιϥρίζεται στο να ϥροσέχει αυτά ποϥ ακούγονται απόåτο διδάσκοντα. ϥ δάσκαλος είναιåτο γρανάζι στη ϥηχανή της τάξηςå Από αυτόν εξαρϥάται η επιτυχίαåή η αποτυχία τοϥ μαθήματος. Η ϥκπαίδευση από αϥόσταση αλλάζει ϥο ρόλο και τις ϥπευθυνότητες τόϥο του εκπαιδευτϥ όσο και του εκϥαιδευόμενου κατϥ τον εξής τρόποå Ο εξ αποστάσεωϥ εκπαιδευτής οφϥίλει να παρακινϥί τον μαθητή πρϥς νέες ιδέες αλϥά παράλληλα να ϥροντίζει έτσι ώϥτε η προσφερόμεϥη πληροφορία ναåπροσφέρεται με ϥντικειμενικά καϥανοήσιμο τρόπο.ϥ εκπαιδευτής, αϥόμη, θα πρέπει ϥα γίνει το guiåe on the side ϥαι να παρέχει την απαραίτητη ανάδραση και καθοδήγηση καθώς οι μαθητές του θα εξερευνούν και θα αναπτύσσουν νέες ιδέες. Σκοπός του δεν πρέπει να είναι άλλος από τη συνεχή επαφή του με τους νέους τρόπους και μεθόδους διδασκαλίας έτσι ώστε να δημιουργεί αλλά και όποτε χρειάζεται να συντηρεί ένα περιβάλλον που θα παρακινεί τον ενδιαφερόμενο στην μάθηση. Πρέπει ακόμη να προσφέρει ευκαιρίες στους μαθητές του να επικοινωνούν και να συνεργάζονται μεταξύ τους. Και εδώ έρχεται η ανάγκη για χρήση ό,τι καλλίτερου έχει να μας προσφέρει η τεχνολογία σε κάθε εποχή. Ακόμη, πολλοί απομακρυσμένοι μαθητές ίσως να παρουσιάσουν ανάγκες κοινωνικής υποστήριξης και οι εκπαιδευτές θα πρέπει να είναι διατεθειμένοι εκτός των άλλων να ξοδέψουν αρκετό από το χρόνο τους σε ένας-προς-έναν μάθημα. Από την άλλη μεριά, οι εξ αποστάσεως εκπαιδευόμενοι οφείλουν να συμμετέχουν και να επικοινωνούν. Δηλαδή, πρέπει να αναλαμβάνουν οι ίδιοι την ευθύνη της μάθησής τους. Εναπόκειται στη δική τους αυτοκυριαρχία η ανάλυση και η εφαρμογή των πληροφοριών που τους προσφέρεται. Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο, θεωρείται προϋπόθεση η οργανωτικότητα και η θέληση για μάθηση του ίδιου του μαθητή. Βέβαια, αυτή η (εν-)αλλαγή των ρόλων δεν πρέπει να παρερμηνευτεί από την μεριά του μαθητευόμενου. Οι εξ αποστάσεως εκπαιδευόμενοι, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να νιώσουν ελεύθεροι να αγνοήσουν το ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 75

84 δάσκαλό τους, να μονοπωλήσουν τη συζήτηση μαζί του εις βάρος των συμμαθητών τους (υπό το πρίσμα και της ανωνυμίας τους) ή να τους διακόπτουν. Και κάτι τελευταίο μα εξίσου σημαντικό, επειδή ακριβώς χρόνο με το χρόνο η τηλεκπαίδευση γίνεται όλο και περισσότερο αλληλεπιδραστική (interactive) είναι πιο αναγκαίος και σημαντικός από ποτέ ο σεβασμός στις ιδέες αλλά και στις τυχόν αδυναμίες κατανόησης των άλλων. Δεν πρέπει από καμία μεριά να στερείται η δυνατότητα και να αφαιρείται το δικαίωμα της επικοινωνίας με κανέναν. Σε όλες τις περιπτώσεις βέβαια, και από τις δύο μεριές, η τηλεκπαίδευση δεν θα πρέπει να ειδωθεί ως ένας τρόπος μείωσης ή αποφυγής του κόστους αλλά ως μια πολύ καλή ευκαιρία για να ανυψωθούν τα στάνταρ του καθενός. Είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος για την παροχή ευκαιριών μάθησης για όσους, λόγω του ενός ή του άλλου λόγου, έχουν στην προηγούμενη ζωή τους αποκλεισθεί από ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα:τη μάθηση. Κατηγοριοποίηση ειδών τηλεκπαίδευσης Ως προς την εκπαιδευτική προσέγγιση α) Μοντέλο Ιδεατής Τάξης Στο μοντέλο αυτό γίνεται προσπάθεια να αναπαραχθεί μια πραγματική τάξη, στην οποία, όμως, οι εκπαιδευτές και οι εκπαιδευόμενοι βρίσκονται σε διαφορετικές τοποθεσίες. Η υλοποίηση του μοντέλου αυτού άρχισε να γίνεται δυνατή με την εμφάνιση της τηλεδιάσκεψης. Η υπηρεσία αυτή επέτρεπε αρχικά τη σύνδεση μόνο δύο διαφορετικών τοποθεσιών. Σήμερα είναι δυνατή η ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 76

85 σύνδεση ανάμεσα σε πολλά μέρη και συνεπώς μπορούν οι μαθητές να αλληλεπιδρούν με τους καθηγητές αλλά και άλλους μαθητές από διαφορετικές τοποθεσίες. Στο μοντέλο της Ιδεατής Τάξης, οι εκπαιδευόμενοι παρακολουθούν ατομικά ή σε ομάδες, σε ένα ή περισσότερα δωμάτια κατάλληλα τεχνολογικά προετοιμασμένα. Αυτές οι τηλεδιασκέψεις γίνονται από εκπαιδευτές ειδικούς σε ορισμένο χρόνο, από πριν συμφωνημένο, με σκοπό την παράδοση του πυρήνα του μαθήματος. Η οργάνωση των περιεχομένων μπορεί να είναι αρθρωτή και αποφασίζεται μόνο από τους εκπαιδευτές. Επίσης ο εκπαιδευτής αποφασίζει τη μέθοδο της διδασκαλίας. Το προαιρετικό υλικό εκμάθησης, όπως συμπληρωματικές πληροφορίες, ασκήσεις, εξάσκηση και θέματα αυτοαξιολόγησης μπορούν να προσπελαστούν μέσω off-line τεχνολογιών ( λογισμικό ασκήσεων, CD- ROM, video) ή και on-line (ΒBS, FTP, ) με ανάλογη αύξηση του κόστους. Η επικοινωνία μεταξύ των μαθητών μεταξύ τους και αυτών με τον διδάσκοντα γίνεται μέσω και άλλων τηλεπικοινωνιακών τεχνολογιών. Στο θέμα της αξιολόγησης των μαθητών αναφερόμαστε ουσιαστικά σε αλληλοαξιολόγηση. Ο καθηγητής ανακοινώνει στην τάξη ή τοποθετεί σε κατάλληλο σημείο τις ασκήσεις, τα διαγωνίσματα, ή τα θέματα για εκτέλεση. Οι μαθητές αφού τα ολοκληρώσουν στέλνουν πίσω τις εργασίες τους χρησιμοποιώντας την τεχνολογία που διαθέτουν. Γίνεται σαφές ότι το μοντέλο αυτό συμβάλλει ουσιαστικά στη διανομή της γνώσης σε μεγάλο αριθμό ατόμων αλλά και στην προσπέλαση διαφοροποιημένης και συνεχώς ανανεωμένης πληροφορίας σε μικρότερο χρονικό διάστημα. β) Μοντέλο Υποστηριζόμενης Αυτοεκμάθησης Η βασική αρχή που διέπει τα συστήματα τηλεκπαίδευσης για αυτοεκμάθηση είναι η αυτο-οδήγηση. Σημαίνει ότι ο μαθητής είναι συγχρόνως ο παράγων και ο χρήστης του μαθήματος. Στο μοντέλο αυτό η ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 77

86 στρατηγική είναι μαθητοκεντρική (learner centered). Ο μαθητής ανακαλύπτει μόνος του. Το σύστημα εκμάθησης είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για ηλικιωμένους με υψηλό δείκτη εκπαίδευσης και ένα ορισμένο έλεγχο των ικανοτήτων μελέτης και των ακανόνιστων ωρών εργασίας. Οι δάσκαλοι για παράδειγμα, είναι οι ιδανικοί μαθητές για το είδος αυτό της εκπαίδευσης. Σε αντίθεση με το προηγούμενο μοντέλο, σε βολική χρονική στιγμή και για απεριόριστο χρονικό διάστημα ο μαθητής μπορεί να προσπελάσει τον πυρήνα του μαθήματος χρησιμοποιώντας κυρίως on-line τεχνολογίες, αλλά και off-line. Το μοντέλο αυτό είναι πολύ ευέλικτο σε ότι έχει σχέση με την τοποθεσία της διδασκαλίας που μπορεί να είναι είτε στον χώρο εργασίας, είτε σε κάποιο εκπαιδευτικό κέντρο. Η ευελιξία αφορά επίσης το περιεχόμενο του μαθήματος, το οποίο μπορεί να είναι τμηματικό και προσαρμοσμένο στις ανάγκες των μαθητών. Η ευελιξία αυτή όμως προϋποθέτει μια υψηλού βαθμού υπευθυνότητα και αυτοπειθαρχία από μέρος του εκπαιδευόμενου. Αν και το μοντέλο της αυτοεκμάθησης σημαίνει αυτονομία και ανεξαρτησία, πρέπει να υποστηρίζεται από έναν εκπαιδευτικό φορέα ο οποίος θα παρέχει μια σειρά από εργαλεία για το υλικό του μαθήματος, της διδακτικής υποστήριξης και του συστήματος αξιολόγησης. Εξαιτίας δε, της μεγάλης αυτονομίας του σεναρίου αυτού η προετοιμασία των μαθημάτων πρέπει να είναι ιδιαιτέρως προσεκτική. Με το μοντέλο αυτό μπορεί να επιτευχθεί αυτόνομη εκμάθηση σύμφωνα με τα ατομικά ενδιαφέροντα, τις ανάγκες και τους ατομικούς ρυθμούς του μαθητή. Επίσης, όπως και στο μοντέλο της Ιδεατής Τάξης, μπορεί να διανεμηθεί σε ένα ευρύτερο κοινό συνεχώς ανανεωμένη γνώση η οποία προσπελάζεται σε μικρότερο χρόνο. γ) Μοντέλο Συνεργατικής Εκμάθησης Οι δραστηριότητες ενός τέτοιου μοντέλου ξεκινούν όταν μια ομάδα από ανθρώπους έχουν κοινούς στόχους, ενδιαφέροντα, ανάγκες και αποφασίζουν να δουλέψουν μαζί. Στην πρώτη εικονική συνάντηση ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 78

87 (χρησιμοποιώντας , newsgroup, audio/video conference), η ομάδα οριοθετεί τις ιδέες της, τους στόχους της και της δραστηριότητες που πρέπει να εκτελεστούν. Από εκεί και πέρα όλοι οι συμμετέχοντες θα συνεισφέρουν στο τελικό προϊόν. Η δυναμική ροή επικοινωνίας θα γίνεται με τη μορφή ένας προς έναν, ένας προς πολλούς, ή και πολλοί προς πολλούς. Κάθε συμμετέχων θα μπορεί να στέλνει τα μηνύματα του και να γράφει ή να διαβάζει τα μηνύματα των άλλων. Ο διάλογος και οι συζητήσεις θα συνεχίζονται με τις τεχνολογίες που αναφέρθηκαν παραπάνω. Ως εκ τούτου, η ροή επικοινωνίας στο μοντέλο αυτό ακολουθεί είτε οριζόντια είτε κάθετη κατεύθυνση, ενώ στα προηγούμενα μοντέλα ήταν κυρίως κάθετη. Αν και τα άτομα εγγεγραμμένα στην ομάδα μπορούν και πρέπει να είναι τόσο δημιουργοί όσο και χρηστές των δικών τους και των άλλων μαθημάτων, μερικές φορές είναι αναγκαία η ύπαρξη ενός υποστηρικτή, συχνά ο εκπαιδευτής ή ένας ειδικός, του οποίου η κύρια ευθύνη θα είναι ο ρόλος του διαιτητή, που θα συντηρεί τη συζήτηση, προτείνοντας νέα θέματα, νέες κατευθύνσεις για ψάξιμο πληροφοριών, θέτοντας νέες ερωτήσεις σχετικά με τη δουλειά που εκτελείται, επιλέγοντας τα μηνύματα και τους νέους συμμετέχοντες. Θεωρητικά δεν υπάρχουν προκαθορισμένα αντικείμενα και συνεπώς τα περιεχόμενα των μαθημάτων ή οι συμμετέχοντες αποφασίζονται σε γενικότερο επίπεδο. Εντούτοις η ύπαρξη ενός υποστηρικτή του μαθήματος διασφαλίζει την εκπλήρωση των προκαθορισμένων στόχων. Στο μοντέλο αυτό οι εκπαιδευόμενοι υποστηρίζουν ο ένας τον άλλον αλλά μπορούν και οποιαδήποτε στιγμή να απευθυνθούν στον εκπαιδευτή για ειδική βοήθεια. Αν για παράδειγμα κάποιος χαθεί ή ενσωματωθεί στην ομάδα κάπως αργά μπορεί να απευθυνθεί στον εκπαιδευτή ώστε να τον στρέψει στην σωστή κατεύθυνση. Εξάλλου εκτός από την αυτοαξιολόγηση και την ετεροαξιολόγηση στο συγκεκριμένο μοντέλο, υφίσταται και η λεγόμενη συναξιολόγηση. Η ανταλλαγή και η βελτίωση της δουλειάς που γίνεται με συνεργασία καθώς τα αποτελέσματά της μπορούν να συναξιολογούνται, γεγονός πολύ χρήσιμο σε όλους. Αυτό σημαίνει πως στα διάφορα στάδια της εκμάθησης ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 79

88 καθώς και στο τέλος, οι συμμετέχοντες μπορούν να αναλύσουν κριτικά όχι μόνο τι έχουν πετύχει αλλά και πως το έχουν πετύχει. Η συνεργαζόμενη εκμάθηση από απόσταση δίνει την ευκαιρία στους μαθητές και στους εκπαιδευτές να αφήσουν πίσω τους την παραδοσιακή αυτόνομη θέση τους, χωρίς να αναγκάζονται να βρεθούν σε κοινό χώρο και χρόνο σε βάρος των επαγγελματικών και προσωπικών καθηκόντων. Το μοντέλο αυτό μπορεί να κάνει τα πράγματα πολύ εύκολα για εκπαιδευτές που εργάζονται είτε σε μεγάλα σχολεία σε τεράστιες πόλεις, ή σε μικρά σχολεία σε απομακρυσμένες περιοχές. Φέρνει κοντά σε ένα εικονικό εκπαιδευτικό περιβάλλον άτομα που δεν έχουν την δυνατότητα να ταξιδεύουν συχνά μεγάλες αποστάσεις. Η δουλειά είναι ομαδοκεντρική (group-centred) χωρίς περιορισμούς όσον αφορά το χρόνο, το χώρο και τα προσωπικά προγράμματα του καθενός, παρά μόνο για τις προκαθορισμένες ιδεατές συναντήσεις. Το μεγαλύτερο, τέλος, πλεονέκτημα του μοντέλου αυτού έγκειται στο ότι παρέχει στους εκπαιδευόμενους μέσω της συνεργατικής μάθησης και της αλληλεπίδρασης με ερευνητές, την κατασκευή της γνώσης, γεγονός βασικότατο στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ως προς το διδακτικό υλικό α) Ανώτατη Εκπαίδευση Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι οργανισμοί και τα ιδρύματα που παρέχουν εκπαίδευση πανεπιστημιακού επιπέδου. Συνήθως, βέβαια, πρόκειται για πανεπιστημιακά ιδρύματα, τα οποία δίνουν τη δυνατότητα απόκτησης κάποιου διπλώματος ή πιστοποιητικού επάρκειας με την παρακολούθηση κάποιων μαθημάτων από απόσταση. Τα μαθήματα αυτά, σε πολλές περιπτώσεις, γίνονται μέσω , με online παρουσιάσεις, on-line συζητήσεις, videoconferences ή και συνδυασμούς όλων των ανωτέρω. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 80

89 Η αξιολόγηση και ο έλεγχος των μαθητών πραγματοποιούνται μέσω διαγωνισμάτων, τα οποία γίνονται συνήθως μέσω είτε , είτε Web, με ειδικές εφαρμογές, είτε τέλος με την κλασσική αλληλογραφία. Πρέπει ακόμα να αναφέρουμε ότι πολλά πενεπιστημιακά ιδρύματα δίνουν ελεύθερη πρόσβαση στη ύλη ορισμένων μαθημάτων, συνήθως με τη μορφή on-line slide show παρουσιάσεων και, αρκετές φορές, παρέχουν κάποια on-line διαγωνίσματα, χωρίς όμως να παρέχουν έγκυρο πιστοποιητικό αξιολόγησης. β) Βοηθητικό Υλικό για Μέση και Κατώτερη Εκπαίδευση Στην κατηγορία αυτή μπορούμε να κατατάξουμε τα sites που παρέχουν ουσιαστικά βοηθητικές πληροφορίες και μαθήματα, με τη μορφή slideshows, on-line παιχνιδιών, quiz κ.λ.π., τα οποία στοχεύουν σε παιδιά ή και εφήβους. Οι υπηρεσίες και τα περιεχόμενα των μαθημάτων παρέχονται πάντα δωρεάν. γ) Υπηρεσίες Training & Support H κατηγορία αυτή αποτελεί σήμερα το βασικό κορμό των υπηρεσιών τηλεκπαίδευσης. Περιλαμβάνει τα εκπαιδευτικά προγράμματα εκείνα τα οποία αναλαμβάνουν την εκμάθηση της χρήσης ή και τη βαθύτερη κατανόηση της λειτουργίας κάποιου προϊόντος. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται επίσης τα προγράμματα εκείνα που αποσκοπούν στο να παρέχουν εκπαιδευτικές υπηρεσίες υποστήριξης για κάποιο προϊόν ή υπηρεσία. Οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται είτε με την αγορά κάποιου προϊόντος, είτε δωρεάν είτε με τη μορφή συνδρομών. Τέτοιες υπηρεσίες εκμάθησης και υποστήριξης γνωστών προϊόντων και προγραμμάτων αποτέλεσαν ένα σημαντικό παράγοντα στην ανάπτυξη υπηρεσιών τηλεκπαίδευσης, αφού μπορέσαν να καλύψουν τις ανάγκες των μεγάλων επιχειρήσεων για συνεχή εκπαίδευση και υποστήριξη του εργατικού δυναμικού τους, σε σχέση με τα προγράμματα και τα εργαλεία ποιυ χρησιμοποιούνται στο χώρο της εργασίας. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 81

90 Ως προς τους τρόπους διανομής (του εκπαιδευτικού υλικού) α) Σύγχρονη Διδασκαλία Αναφέροντας τον όρο σύγχρονη διδασκαλία εννοούμε ότι υπάρχει η απαίτηση οι διδασκόμενοι και ο διδάσκων να χρησιμοποιούν όποια μέσα είναι απαραίτητα για να γίνει το μάθημα την ίδια χρονική στιγμή. Αν υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι το μάθημα γίνεται με τη μορφή τηλεδιάσκεψης, τότε τόσο ο διδάσκων όσο και οι διδασκόμενοι χρησιμοοποιούν κάποια Web camera για να επικοινωνούν σε πραγματικό χρόνο. Προφανώς, για να συμμετάσχει κάποιος στο μάθημα, θα πρέπει να συνδεθεί, χρησιμοποιώντας κάποιο κατάλληλο πρόγραμμα, με τον υπολογιστή του κάποια καθορισμένη ώρα σε έναν server όπου διεξάγεται το μάθημα. Η αλληλεπίδραση σε αυτήν την περίπτωση είναι σύγχρονη για όλους τους συμμετέχοντες, γεγονός που διευκολύνει την καλύτερη κατανόηση του διδακτικού αντικειμένου, αφού οι διδασκόμενοι έχουν τη δυνατότητα να παρεμβαίνουν δυναμικά στη ροή του μαθήματος. β) Ασύγχρονη Διδασκαλία Κατά την ασύγχρονη διδασκαλία, οι συμμετέχοντες έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν το μάθημα όποτε αυτοί επιθυμούν. Για παράδειγμα, ας θεωρήσουμε ότι ο διδάσκων μαγνητοσκοπεί το μάθημα και είτε το αποστέλλει με στους διδασκομένους είτε το αποθηκεύει σε κάποιον δικτυακό τόπο. Οι διδασκόμενοι μπορούν, στη συνέχεια, όποτε το επιθυμούν, να κατεβάσουν το βίντεο του μαθήματος και να το παρακολουθήσουν. Η αλληλεπίδραση στην περίπτωση αυτή είναι ασύγχρονη και συνεπώς οποιεσδήποτε απορίες, συζητήσεις μεταξύ των μαθητών και εισηγητών θα πρέπει να γίνουν με κάποιο άλλο μέσο, όπως και πίνακες ανακοινώσεων. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 82

91 Το βασικό χαρακτηριστικό, και κύριο πλεονέκτημα, της ασύγχρονης διανομής του διδακτικού περιεχομένου είναι ότι η επιλογή της ώρας της παρακολούθησης ενός μαθήματος αφήνεται στην ευχέρεια του χρήστη και, επιπλέον, παύει να υφίσταται το βασικό πρόβλημα της διαφοράς ώρας μεταξύ του τόπου όπου γίνεται το μάθημα και του τόπου όπου βρίσκεται ο χρήστης. Το μοντέλο που, σε γενικές γραμμές, τείνει να επικρατήσει ή σε πολλές περιπτώσεις προτείνεται είναι το υβριδικό, δηλαδή ασύγχρονη παρακολούθηση ενός μαθήματος και παράλληλα σύγχρονες συναντήσεις των συμμετεχόντων για επίλυση αποριών, συζητήσεις κ.λ.π. Το μοντέλο σύγχρονης και ασύγχρονης δραστηριότητας προχωρά στη διάσπαση τόσο του χώρου όσο και του χρόνου και δημιουργεί μια εκπαιδευτική κοινότητα πλήρως τοποθετημένη στον κυβερνοχώρο,όπου η μεταφορά (αποστολή/λήψη) του εκπαιδευτικού υλικού γίνεται από απόσταση αλλά και η εκπαιδευτική πράξη και επικοινωνία συντελείται μέσα από ασύγχρονες ( , FTP, discussion groups) και σύγχρονες (chat, audioconferencing, videoconferencing, file sharing, application sharing, whiteboard) επικοινωνιακές δυνατότητες που προσφέρει το σημερινό τεχνολογικό επίπεδο των δικτύων μεταφοράς δεδομένων και της τεχνολογίας των πολυμέσων. Ως προς το είδος της επικοινωνίας α) Μία εκπαιδευτική περιοχή προς πολλές εκπαιδευόμενες (Μονόδρομη επικοινωνία) Στην περίπτωση αυτή έχουμε μονόδρομη αλλά και ταυτόχρονη εκπομπή πληροφορίας με τη μορφή εικόνας, ήχου ή δεδομένων, από τον εκπαιδευτή προς όλους τους εκπαιδευόμενους σε όλες τις περιοχές. Ο τύπος αλληλεπίδρασης στηρίζεται συνήθως σε απευθείας μετάδοση εικόνας/ήχου. Στο μοντέλο αυτό όλοι οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 83

92 βλέπουν τον εκπαιδευτή, αλλά ο εκπαιδευτής δεν είναι σε θέση να βλέπει τους εκπαιδευόμενους. β) Μία εκπαιδευτική περιοχή προς μία εκπαιδευόμενη (Αμφίδρομη επικοινωνία) Στην περίπτωση αυτή έχουμε αμφίδρομη και ταυτόχρονη εκπομπή της πληροφορίας μεταξύ του εκπαιδευτή και μιας και μόνο περιοχής εκπαιδευόμενων. Ο τύπος αλληλεπίδρασης στηρίζεται σε απευθείας μετάδοση εικόνας και ήχου ανάμεσα στις δύο πλευρές (εκπαιδευόμενων και εκπαιδευτή) κάνοντας χρήση της υπηρεσίας τηλεδιάσκεψης. Στο μοντέλο αυτό οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να βλέπουν και να ακούν τον εκπαιδευτή, αλλά και ο εκπαιδευτής είναι σε θέση να βλέπει και να ακούει τους εκπαιδευόμενους. γ) Μερική αμφίδρομη επικοινωνία Στη περίπτωση αυτή έχουμε ταυτόχρονη εκπομπή πληροφορίας, από τον εκπαιδευτή προς όλους τους εκπαιδευόμενους όλων των περιοχών, τριών ή και περισσοτέρων. Ταυτόχρονα επιλέγεται μόνο μια εκπαιδευτική περιοχή, με την οποία ο εκπαιδευτής έχει αμφίδρομη επικοινωνία (ήχου και εικόνας). Η επιλογή της εκπαιδευτικής περιοχής που θα αλληλεπιδρά με τον εκπαιδευτή μπορεί να μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας τηλεκπαίδευσης, έτσι ώστε ο εκπαιδευτής να είναι σε θέση να αλληλεπιδρά ξεχωριστά με όλες τις εκπαιδευόμενες περιοχές. Στο μοντέλο αυτό όλοι οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να βλέπουν τον εκπαιδευτή, αλλά ο εκπαιδευτής είναι σε θέση να βλέπει και να αλληλεπιδρά με μια μόνο (την επιλεγμένη) εκπαιδευτική περιοχή. Και στην περίπτωση αυτή ο τύπος αλληλεπίδρασης στηρίζεται σε απευθείας μετάδοση εικόνας και ήχου ανάμεσα στις πλευρές (εκπαιδευόμενων και εκπαιδευτή) κάνοντας χρήση της υπηρεσίας τηλεδιάσκεψης. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 84

93 δ) Αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ όλων των περιοχών Η εκπομπή πληροφορίας στη περίπτωση αυτή είναι ταυτόχρονη προς όλες τις περιοχές. Αλληλεπίδραση μπορεί να υπάρξει όχι μόνο μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενων, αλλά και μεταξύ των διάφορων εκπαιδευόμενων περιοχών. Έτσι ο εκπαιδευτής μπορεί να βλέπει και να ακούει όλες τις ομάδες εκπαιδευόμενων και από την άλλη πλευρά όλοι οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να αλληλεπιδρούν μέσω εικόνας και ήχου όχι μόνο με τον εκπαιδευτή ή τους εκπαιδευτές, αλλά και μεταξύ τους. Ο τύπος αυτός αλληλεπίδρασης χρησιμοποιείται κυρίως για την ανταλλαγή υπολογιστικών δεδομένων ανάμεσα σε συνεργαζόμενες ομάδες. Στη περίπτωση αυτή ο εκπαιδευτής, αλλά και οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να μοιράζονται και να αλληλεπιδρούν με τις ίδιες υπολογιστικές εφαρμογές (computer-based applications). Πέρα όμως από την χρήση δικτύου υπολογιστών, ως μέσο αλληλεπίδρασης μπορεί να χρησιμοποιηθεί video αλλά και ήχος, υποστηριζόμενα είτε από ένα κύκλωμα καλωδιακής τηλεόρασης, είτε από λογισμικό τηλεδιάσκεψης. Υπηρεσίες και τεχνολογίες Στην ενότητα αυτή θα περιγράψουμε αναλυτικά τις υπηρεσίες που μπορούν να προσφερθούν από τις εν χρήσει τεχνολογίες σε ένα σύστημα τηλεκπαίδευσης. Χρησιμοποιούμενες τεχνολογίες Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται τα κυριότερα προϊόντα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την υποστήριξη υπηρεσιών τηλεκπαίδευσης. Τα προϊόντα αυτά παρουσιάζονται σε κατηγορίες σύμφωνα με την υποστηρικτική υπηρεσία που καλύπτουν. Τα προϊόντα που καλύπτουν περισσότερες από μία υπηρεσίες παρουσιάζονται στην κατηγορία της κύριας υπηρεσίας που καλύπτουν. Υπάρχουσες τεχνολογίες είναι: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 85

94 News groups World Wide Web NetMeeting, Meeting Point Teleconferencing Υπηρεσία Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου Γενική Περιγραφή Η υπηρεσία Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου (Electronic Mail - ) παρέχει ένα εύκολο τρόπο ανταλλαγής μηνυμάτων μεταξύ των χρηστών. Μια διαφορετική ονομασία για το Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο είναι Σύστημα Διαχείρισης Μηνυμάτων (ΣΔΜ). Στην υπηρεσία Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου η επικοινωνία βασίζεται στο παράδειγμα αποθήκευσηςπροώθησης (store-and-forward), και συνεπώς δεν λαμβάνει χώρα σε πραγματικό χρόνο. Τα ηλεκτρονικά μηνύματα μπορούν να ταχυδρομηθούν από ένα χρήστη σε έναν ή περισσότερους χρήστες ή και σε ομάδες χρηστών. Τα μηνύματα μπορούν να αποτελούνται από πολλούς διαφορετικούς τύπους δεδομένων, όπως απλό ή μορφοποιημένο κείμενο, έγγραφα ή αρχεία που έχουν δημιουργηθεί από διάφορες εφαρμογές, εικόνες, ηχητικά αποσπάσματα, και αποσπάσματα κινούμενης εικόνας (video). Η υπηρεσία Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου παρέχει έναν ευέλικτο τρόπο επικοινωνίας μεταξύ των χρηστών του δικτύου, γι αυτό είναι μια από τις πιο συχνά χρησιμοποιούμενες δικτυακές υπηρεσίες. Οι βασικότερες λειτουργίες της υπηρεσίας Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου ακολουθούν στην συνέχεια. α) Σύνθεση και Αποστολή Μηνύματος ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 86

95 Ο χρήστης που επιθυμεί να στείλει ένα μήνυμα πρέπει να συνθέσει το περιεχόμενό του. Ένα ηλεκτρονικό μήνυμα πρέπει να έχει παραλήπτες, οι οποίοι ταυτοποιούνται με τις αντίστοιχες διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, θέμα, και περιεχόμενο. Το περιεχόμενο μπορεί να αποτελείται από απλό κείμενο, που γράφεται με τη βοήθεια ενός στοιχειώδους επεξεργαστή κειμένου, και συνημμένα, που είναι αρχεία τα οποία έχουν δημιουργηθεί από άλλες εφαρμογές, και επισυνάπτονται στο ηλεκτρονικό μήνυμα σαν ξεχωριστές οντότητες. Μετά το τέλος της διαδικασίας σύνθεσης, ο χρήστης μπορεί να αποστείλει το μήνυμα στους παραλήπτες. β) Παραλαβή και Ανάγνωση Μηνύματος Κάθε χρήστης του Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου πρέπει να είναι σε θέση να δέχεται και να διαβάζει το περιεχόμενο των εισερχομένων μηνυμάτων. Η ανάγνωση του μηνύματος γίνεται από έναν απλό επεξεργαστή κειμένου, όταν το μήνυμα περιέχει απλό κείμενο και με τη βοήθεια των κατάλληλων εφαρμογών, όταν το μήνυμα έχει συνημμένα. γ ) Απάντηση σε Μήνυμα Είναι πολύ συνηθισμένο, ο χρήστης να επιθυμεί να απαντήσει σε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα που έχει λάβει στο παρελθόν. Η λειτουργία της απάντησης διευκολύνει αυτή τη διαδικασία. δ) Προώθηση Μηνύματος Η λειτουργία της προώθησης επιτρέπει την άμεση αποστολή ενός μηνύματος προς έναν διαφορετικό (από τον παραλήπτη) χρήστη. ε) Λίστες Διανομής Οι λίστες διανομής επιτρέπουν την αποστολή ενός μηνύματος σε όλους τους χρήστες που είναι εγγεγραμμένοι. Με αυτό τον τρόπο μπορούν να ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 87

96 σχηματιστούν ομάδες χρηστών που επικοινωνούν μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. στ)αυτόματη ειδοποίηση για την παραλαβή και ανάγνωση μηνύματος Πολλές φορές είναι χρήσιμο ο αποστολέας του μηνύματος να γνωρίζει ότι το μήνυμα έφτασε στον παραλήπτη. Το ίδιο ισχύει και για την ανάγνωση του μηνύματος από τον παραλήπτη. ζ) Βιβλίο Διευθύνσεων Το Βιβλίο Διευθύνσεων χρησιμοποιείται για την αποθήκευση διευθύνσεων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, οι οποίες χρησιμοποιούνται συχνά. Αυτές οι διευθύνσεις ανακαλούνται με τη βοήθεια φιλικών ονομάτων, που ταυτοποιούν τους αντίστοιχους παραλήπτες. Τύπος είναι και το web-mail με ίδια λειτουργία όπως περιγράφτηκε αλλά η παραλαβή του μηνύματος είναι δυνατή από οποιοδήποτε browser μια και δεν παραλαμβάνεται το περιεχόμενο του μηνύματος σαν αρχείο αλλά εκτίθεται στον http server προορισμού και μόνο στον κάτοχο του αντίστοιχου λογαριασμού. Βέβαια τα συνημμένα αρχεία γίνονται download όπως ακριβώς και στο . Πλεονέκτημα του web-mail είναι η δυνατότητα παραλαβής μηνύματος απ όπου υπάρχει πρόσβαση στο internet. Ο ρόλος του Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου στην τηλεκπαίδευση Η υπηρεσία Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου μπορεί να υλοποιήσει διάφορα απλά σενάρια για εκπαίδευση από απόσταση. Τα βασικότερα σενάρια που μπορούν να υλοποιηθούν με τη βοήθεια του Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου είναι αυτά στα οποία δεν απαιτείται ζωντανή παρουσία του εκπαιδευτή, και η διαδικασία της εκπαίδευσης βασίζεται σε ροή πληροφορίας, που ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 88

97 λαμβάνει χώρα ασύγχρονα. Για παράδειγμα, ο εκπαιδευτής στέλνει, με τη βοήθεια της υπηρεσίας Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου και μιας λίστας διανομής, προς τους εκπαιδευόμενους υλικό σε μορφή ηλεκτρονικών εγγράφων για κάποιο συγκεκριμένο θέμα. Οι εκπαιδευόμενοι μελετούν το υλικό στους χώρους κατοικίας ή εργασίας τους και κατόπιν χρησιμοποιούν το Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο για την υποβολή ερωτήσεων. Υπηρεσία Ειδήσεων Η υπηρεσία ειδήσεων μπορεί να περιγραφεί σαν ένα σύνολο από ηλεκτρονικούς πίνακες ανακοινώσεων, όπου κάθε χρήστης μπορεί να στείλει (αναρτήσει) τις δικές του ανακοινώσεις και να διαβάσει τις ανακοινώσεις των άλλων. Αυτό το σχήμα υλοποιείται με τη βοήθεια μιας κεντρικοποιημένης αρχιτεκτονικής, στην οποία τα μηνύματα όλων των χρηστών αποθηκεύονται σε έναν μικρό αριθμό από εξυπηρετητές της υπηρεσίας ειδήσεων. Οι χρήστες διαβάζουν αυτά τα μηνύματα χρησιμοποιώντας πελάτες της υπηρεσίας ειδήσεων, οι οποίοι συνδέονται στον κοντινότερο εξυπηρετητή. Τα μηνύματα της υπηρεσίας ειδήσεων είναι παρόμοια με τα μηνύματα της υπηρεσίας ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, εκτός από το γεγονός ότι παραλήπτης είναι μια ομάδα ειδήσεων και όχι ένας (ή περισσότεροι) άλλος συγκεκριμένος χρήστης. Οι ειδήσεις είναι οργανωμένες σε ομάδες ειδήσεων. Κάθε ομάδα ειδήσεων έχει συγκεκριμένο θέμα και περιέχει μηνύματα που αφορούν αυτό το θέμα. Αυτό το σχήμα οργάνωσης βρίσκεται σε απόλυτη αναλογία με τους πίνακες ανακοινώσεων, καθένας από τους οποίους έχει ένα συγκεκριμένο θέμα. Κάθε ομάδα ειδήσεων μπορεί να περιέχει άλλες ομάδες. Έτσι μπορούν να επιτευχθούν πολύπλοκες δομές οργάνωσης πληροφορίας. Οι βασικές λειτουργίες ενός εξυπηρετητή της υπηρεσίας ειδήσεων είναι η αποθήκευση των μηνυμάτων που παραλαμβάνει, η ενημέρωση συγκεκριμένων άλλων εξυπηρετητών για την πληροφορία που κατέχει και η παροχή των ειδήσεων στους πελάτες που συνδέονται σε αυτόν. Ο ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 89

98 εξυπηρετητής ειδήσεων πρέπει επίσης να παρέχει λειτουργίες διαχείρισης των μηνυμάτων που έχει αποθηκευμένα, όπως δεικτοδοτήσεις, διαγραφή των παλιών μηνυμάτων, κλπ. Οι βασικές λειτουργίες ενός πελάτη της υπηρεσίας ειδήσεων είναι η σύνδεση στον κοντινότερο εξυπηρετητή και η μεταφορά στον τοπικό σταθμό εργασίας των ειδήσεων που ενδιαφέρουν το χρήστη. Μια βασική και χρήσιμη λειτουργία είναι η εγγραφή του χρήστη σε κάποιες ομάδες ειδήσεων. Ο ρόλος της υπηρεσίας Ειδήσεων τηλεκπαίδευση Τα βασικό σενάριο χρήσης της υπηρεσίας ειδήσεων για εκπαίδευση από απόσταση, είναι η δημιουργία ομάδων ειδήσεων που αφορούν διάφορες θεματικές ενότητες. Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να συζητούν ανταλλάσσοντας μηνύματα, χρησιμοποιώντας αυτές τις ομάδες ειδήσεων. Μια ομάδα ειδικών-εκπαιδευτών μπορεί να παρακολουθεί τις συζητήσεις μέσω των ομάδων ειδήσεων, και να παρεμβαίνει με υποδείξεις, σχόλια και απαντήσεις, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο. Υπηρεσία World Wide Web WWW Γενική περιγραφή Ο Παγκόσμιος Ιστός (World Wide Web, WWW) είναι μια από τις πιο γνωστές και χρησιμοποιημένες υπηρεσίες στο Internet. To WWW παρέχει τους βασικούς μηχανισμούς για την προσπέλαση διασυνδεδεμένων εγγράφων τα οποία είναι διασπαρμένα σ ένα μεγάλο σύνολο από υπολογιστές. Οι παράγοντες που συνέβαλαν στην τεράστια επιτυχία αυτής της υπηρεσίας ήταν τα γραφικά περιβάλλοντα των πελατών που αλληλεπιδρούν με την υπηρεσία, η απλότητα στη χρήση της, καθώς και το μέγεθος της πληροφορίας που μπορεί κανείς να προσπελάσει. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 90

99 Οι WWW πελάτες, που επίσης ονομάζονται browsers, έχουν τη δυνατότητα να ανακτούν έγγραφα κάνοντας χρήση ενός συνόλου από διαφορετικά πρωτόκολλα του Internet (π.χ. HTTP, FTP, Gopher). Όλοι οι πελάτες θα πρέπει τουλάχιστον να υποστηρίζουν το HTTP πρωτόκολλο, αφού αυτό σχεδιάστηκε ειδικά για την ανάκτηση υπερκειμένου στο WWW. Απλά κείμενα μπορούν να είναι διαθέσιμα σε πολλές μορφές (PostScript, HTML, κλπ.), αλλά πληροφορία σε μορφή υπερμέσων (hypermedia) πάντα παρουσιάζεται με τη χρήση της γλώσσας περιγραφής HTML. Ο ρόλος του WWW στην τηλεκπαίδευση Η WWW υπηρεσία μπορεί να χρησιμοποιηθεί επαρκώς για να ικανοποιήσει τους σκοπούς της εκπαίδευσης από απόσταση. Εκπαιδευτικό υλικό με τη μορφή πολυμέσων είναι δυνατόν να προσπελαστεί με τη χρήση κοινών WWW πελατών. Οι επιμορφωτές μπορούν εύκολα και γρήγορα να παράγουν υλικό για εκπαίδευση από απόσταση, χρησιμοποιώντας HTML συγγραφικά εργαλεία και να τοποθετήσουν το υλικό αυτό σε HTTP εξυπηρετητές που θα έχουν το ρόλο εκπαιδευτικών κέντρων για απομακρυσμένους χρήστες. Οι χρήστες μπορούν να εντοπίζουν και να προσπελαύνουν διαθέσιμα μαθήματα, καθώς και ενεργά ή προγραμματισμένα εκπαιδευτικά σεμινάρια. Για την εύκολη ανεύρεση τέτοιου υλικού, μπορούν να δημιουργηθούν εύχρηστες μηχανές ψαξίματος μέσα από απλές HTML φόρμες. Με παρόμοιο τρόπο, το WWW μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αυτόματη κοινοποίηση νέου διαθέσιμου υλικού. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 91

100 Υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων σε πραγματικό χρόνο Γενική Περιγραφή Η υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων σε πραγματικό χρόνο (Internet Relay Chat - IRC ή απλούστερα Chat) επιτρέπει σε μια ομάδα χρηστών να επικοινωνήσουν/ συζητήσουν ανταλλάσσοντας γραπτά μηνύματα σε πραγματικό χρόνο. Η υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων αντικατέστησε το πρόγραμμα συνομιλίας (talk), το οποίο έδινε τη δυνατότητα σε ζεύγη χρηστών να επικοινωνήσουν με γραπτά μηνύματα σε πραγματικό χρόνο. Η υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων μπορεί να είναι κεντρικοποιημένη ή αποκεντρωμένη. Στην κεντρικοποιημένη υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων υπάρχουν εξυπηρετητές, οι οποίοι παίζουν το ρόλο σημείων συνάντησης για τους χρήστες. Σε κάθε εξυπηρετητή υπάρχουν κανάλια, δηλαδή ιδεατές περιοχές όπου διεξάγονται ανταλλαγές μηνυμάτων με συγκεκριμένα θέματα. Οι χρήστες μπορούν να συνδεθούν σε όποιο κανάλι επιθυμούν, και να συζητήσουν με τους υπόλοιπους χρήστες που είναι συνδεδεμένοι στο ίδιο κανάλι τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Στην περίπτωση της αποκεντρωμένης συνδιάλεξης ο σταθμός εργασίας ενός από τους συμμετέχοντες παίζει το ρόλο του εξυπηρετητή. Στο πιο συνηθισμένο σενάριο αποκεντρωμένης ανταλλαγής μηνυμάτων μια ομάδα χρηστών προκαθορίζει τη χρονική στιγμή στην οποία όλα τα μέλη της ομάδας θα συνδεθούν στην εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων ενός συγκεκριμένου χρήστη. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 92

101 Ο ρόλος της υπηρεσίας ανταλλαγής μηνυμάτων σε πραγματικό χρόνο στην εκπαίδευση Η υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την υλοποίηση διαφόρων σεναρίων για εκπαίδευση από απόσταση. Για παράδειγμα, μπορεί να οργανωθεί ένας μικρός αριθμός από κανάλια για τη ζωντανές συζητήσεις σε συγκεκριμένες θεματικές περιοχές. Σε κάποιες από τις συζητήσεις, που θα λαμβάνουν χώρα σε προκαθορισμένες χρονικές στιγμές, θα συμμετέχουν ειδικοί / εκπαιδευτές οι οποίοι θα συζητούν και θα απαντούν στις ερωτήσεις των εκπαιδευομένων. Επιπλέον, η υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί υποστηρικτικά για την πραγματοποίηση διαλέξεων από απόσταση με διαφάνειες, ήχο ή/και video σε πραγματικό χρόνο. Σε αυτό το σενάριο, η υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων συνήθως χρησιμοποιείται από το ακροατήριο για να ζητά το λόγο από τον εισηγητή, και από τον εισηγητή για να παραχωρεί το λόγο στα μέλη του ακροατηρίου. Υπηρεσία Συνεργασίας από απόσταση Γενική περιγραφή Η υπηρεσία συνεργασίας από απόσταση (integrated collaboration service) έχει σαν κύριο στόχο να επιτρέψει σε δύο ή περισσότερους γεωγραφικά απομακρυσμένους χρήστες να επικοινωνήσουν και να συνεργαστούν μεταξύ τους. Η επικοινωνία συνήθως επιτυγχάνεται με λειτουργίες οι οποίες εντάσσονται στην υπηρεσία τηλεδιάσκεψης, όπως συνδιάλεξη με γραπτά μηνύματα, ήχο ή/και video σε πραγματικό χρόνο. Όσον αφορά τη συνεργασία, αυτή συνήθως επιτυγχάνεται με το διαμοιρασμό μιας ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 93

102 εφαρμογής, η οποία χρησιμοποιείται (από όλους τους χρήστες) για τη δημιουργία/επεξεργασία ενός εγγράφου. Για αυτό το λόγο η υπηρεσία συνεργασίας συχνά ονομάζεται και υπηρεσία συνδιάσκεψης εγγράφων (document conferencing) ή δεδομένων (data conferencing). Για να γίνει εφικτή η συνεργασία από απόσταση μιας ομάδας χρηστών, όλοι οι χρήστες πρέπει να συνδεθούν σε ένα προκαθορισμένο σημείο συνάντησης. Το σημείο συνάντησης μπορεί να είναι σταθερό, δηλαδή ένας εξυπηρετητής για συνεργασία από απόσταση. Διαφορετικά, οι χρήστες μπορούν να συμφωνήσουν στη χρήση του σταθμού εργασίας ενός εξ αυτών σαν σημείο συνάντησης. Αφού έχει επιτευχθεί η σύνδεση, οι χρήστες μπορούν να επικοινωνήσουν, να χρησιμοποιήσουν από κοινού μια εφαρμογή και να ανταλλάξουν αρχεία. Ο ρόλος της Συνεργασίας από απόσταση στην τηλεκπαίδευση Η υπηρεσία για συνεργασία από απόσταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλά σενάρια για εκπαίδευση από απόσταση. Για παράδειγμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επίδειξη διαφανειών κατά τη διάρκεια μιας ζωντανής διάλεξης από απόσταση, για τη συγγραφή κοινών εργασιών από μια ομάδα γεωγραφικά απομακρυσμένων εκπαιδευομένων, κοκ. Ένα ενδεικτικό σενάριο χρήσης της υπηρεσίας συνεργασίας για εκπαίδευση από απόσταση είναι το ακόλουθο: Μέσω των υπηρεσιών Ειδήσεων (Νέων), Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου, και Λιστών Συζήτησης, μια ομάδα εκπαιδευομένων αποφασίζει να συνεργαστεί για να κάνει μια μελέτη σε ένα συγκεκριμένο θέμα. Αφού κάθε μέλος της ομάδας κάνει την απαραίτητη προεργασία, καθορίζουν πότε θα εργαστούν για την συγγραφή της μελέτης. Την προσυμφωνημένη χρονική στιγμή όλοι οι εκπαιδευόμενοι συνδέονται στον εξυπηρετητή της υπηρεσίας. Σε όλη τη διάρκεια της σύνδεσης μπορούν να συνομιλούν με γραπτά μηνύματα ή ήχο, και να επεμβαίνουν ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 94

103 προσωρινά στο κείμενο. Μια προσωρινή επέμβαση είναι μια οποιαδήποτε αλλαγή και γίνεται οριστική μόνο εφόσον εγκριθεί από τους συμμετέχοντες. Βάση ενός προσυμφωνημένου σκελετού και ανάθεσης εργασίας, κάθε εκπαιδευτικός συνεισφέρει την αντίστοιχη παράγραφο. Ακολουθεί συζήτηση και σχόλια. Μπορεί να χρειαστούν περισσότερες από μια διασκέψεις μέχρι το κείμενο να πάρει την τελική του μορφή. Όπως και η εκπαίδευση από απόσταση, έτσι και η υπηρεσία συνεργασίας από απόσταση μπορεί να παρέχεται σε πραγματικό χρόνο ή όχι (σύγχρονα και ασύγχρονα αντίστοιχα). Η ασύγχρονη συνεργασία μοιάζει λειτουργικά με την υπηρεσία ειδήσεων. Η συνεργασία σε πραγματικό χρόνο βασίζεται στην τηλεδιάσκεψη και απαιτεί δυνατότητα διαμοιρασμού (sharing) μιας εφαρμογής για επεξεργασία εγγράφων. Υπηρεσία Τηλεδιάσκεψης Γενική περιγραφή Η υπηρεσία τηλεδιάσκεψης επιτρέπει την επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο γεωγραφικά απομακρυσμένων συνομιλητών, μέσω δεδομένων, ήχου και κινούμενης εικόνας. Έχοντας περιγράψει τις υπηρεσίες συνδιάλεξης με γραπτά μηνύματα και συνεργασίας από απόσταση, η υπηρεσία τηλεδιάσκεψης καλύπτει την επικοινωνία δύο ή περισσότερων χρηστών μέσω ανταλλαγής ήχου και κινούμενης εικόνας (video) σε πραγματικό χρόνο. Υπάρχουν τρία βασικά σενάρια για την υπηρεσία τηλεδιάσκεψης: τηλεδιάσκεψη σημείου προς σημείο (point to point, δύο μόνο συνομιλητές), τηλεδιάσκεψη ομάδας και τηλεδιάσκεψη ενός σημείου προς πολλά σημεία (broadcasting). Η τηλεδιάσκεψη σημείου προς σημείο είναι η απλούστερη μορφή τηλεδιάσκεψης. Σε αυτή την περίπτωση ένας χρήστης επικοινωνεί ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 95

104 απευθείας με έναν άλλο χρήστη. Και οι δύο υπολογιστές τρέχουν το λογισμικό τηλεδιάσκεψης και συνδέονται είτε με modem, είτε με ένα ιδιωτικό δίκτυο, είτε μέσω Internet. Για να εγκαθιδρυθεί μια τηλεδιάσκεψη σημείου προς σημείο θα πρέπει να είναι γνωστή η διεύθυνση του άλλου συνομιλητή. Στην τηλεδιάσκεψη ομάδας όλοι οι συμμετέχοντες (μπορεί να είναι περισσότεροι από δύο) θα πρέπει να συνδεθούν σε έναν εξυπηρετητή τηλεδιάσκεψης. Ο εξυπηρετητής τηλεδιάσκεψης μπορεί να είναι μια εφαρμογή (π.χ. CU-SeeMe Reflector) ή μια Συσκευή Τηλεδιάσκεψης Πολλαπλών Σημείων (Multipoint Conference Unit, MCU). Το σύνολο της πληροφορίας που μεταδίδεται από τους χρήστες, λαμβάνεται από τον εξυπηρετητή και αναμεταδίδεται σε όσους συμμετέχουν στην τηλεδιάσκεψη. Η τηλεδιάσκεψη ενός σημείου προς πολλά σημεία είναι παρόμοια με τον τρόπο μετάδοσης του τηλεοπτικού σήματος. Ένας χρήστης ο οποίος είναι συνδεδεμένος σε έναν εξυπηρετητή μεταδίδει video, ήχο και δεδομένα σε μια ομάδα χρηστών. Οι υπόλοιποι χρήστες απλώς λαμβάνουν αυτή την πληροφορία, ενώ οι ίδιοι δεν μπορούν να μεταδώσουν πληροφορία. Ο ρόλος της Τηλεδιάσκεψης στην τηλεκπαίδευση Τα διάφορα είδη της υπηρεσίας τηλεδιάσκεψης χρησιμοποιούνται για την υλοποίηση πολλών σεναρίων εκπαίδευσης από απόσταση σε πραγματικό χρόνο με την παρουσία εκπαιδευτή. Ειδικότερα, η υπηρεσία τηλεδιάσκεψης χρησιμοποιείται μαζί με την υπηρεσία συνεργασίας από απόσταση για την πραγματοποίηση ζωντανών διαλέξεων σε πραγματικό χρόνο. Ένα ενδεικτικό σενάριο διάλεξης σε πραγματικό χρόνο είναι το ακόλουθο: Ένας ειδικός επιμορφωτής/εκπαιδευτής ανακοινώνει την πραγματοποίηση μιας διάλεξης με συγκεκριμένο θέμα, σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή, μέσω της υπηρεσίας ειδήσεων. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 96

105 Οι εκπαιδευόμενοι χρησιμοποιούν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο για να εκδηλώσουν ενδιαφέρον. Ο επιμορφωτής προετοιμάζει το υλικό της διάλεξης (διαφάνειες), τις οποίες στέλνει στους εκπαιδευόμενους που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον. Η υπηρεσίες Ηλεκτρονικού Ταχυδρομείου και WWW μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αυτή τη λειτουργία. Την προσυμφωνημένη χρονική στιγμή, ο επιμορφωτής και οι εκπαιδευόμενοι που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον, συνδέονται στον εξυπηρετητή της υπηρεσίας τηλεδιάσκεψης. Οι διαφάνειες, η φωνή, και video (χαμηλής ποιότητας) με το πρόσωπο του επιμορφωτή μεταδίδονται μέσω δικτύου σε όλους τους συμμετέχοντες. Προφανώς, οι δικτυακές συνδέσεις πάνω από τις οποίες πραγματοποιείται η διάλεξη πρέπει να έχουν ικανή χωρητικότητα (π.χ. ISDN Basic Rate, μισθωμένες γραμμές). Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να ζητήσουν (και να πάρουν) άδεια από τον επιμορφωτή για να κάνουν ερωτήσεις και σχόλια. Το υλικό της διάλεξης θα αποθηκεύεται στους σταθμούς εργασίας των εκπαιδευτικών για μελλοντική χρήση. Παρουσίαση συστημάτων τηλεκπαίδευσης Συστήματα τηλεκπαίδευσης προσφερόμενα από Ακαδημαϊκά Ιδρύματα του εξωτερικού Στις επόμενες παραγράφους αναφερόμαστε σε ακαδημαϊκά ιδρύματα που παρέχουν υπηρεσίες τηλεκπαίδευσης. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 97

106 Carnegie Mellon University - School of Computer Science Το παραπάνω πανεπιστήμιο προσφέρει τα εξής προγράμματα : o Analysis of Software Artifacts o Architectures of Software Systems o Managing Software Development o Methods of Software Development o Models of Software Systems o Real-Time Software Systems o Software Measurement o Software Process Definition Τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την διδασκαλία είναι : o ύλη του μαθήματος o Just-in-Time Lectures o πρόσβαση στο site του μαθήματος στο Web με class bulletin board και ένα chat room o οδηγός σπουδών Για περισσότερες πληροφορίες μπορεί κανείς να επισκεφθεί τον δικτυακό τόπο του Πανεπιστημίου στη διεύθυνση: Eastern Michigan University Το παραπάνω πανεπιστήμιο προσφέρει τα εξής προγράμματα : o Microcomputers for Business o Multimedia Technology o Application Computers for Non-secialist o African American Theatre o Electronic Media Law ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 98

107 o Microcomputer Applications in Technology o Intermediate French o Introduction to Literature o Business Communication o Genetics o WWW Τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την διδασκαλία είναι : o o WebCaucus o IRChat o FTP Για περισσότερες πληροφορίες μπορεί κανείς να στείλει mail στη διεύθυνση: continuing.education@emich.edu Dakota State University - Distance Education Το παραπάνω πανεπιστήμιο προσφέρει τα εξής προγράμματα : o Basic Programming o Principles of Programming o System Design of Instruction o Composition o Research Methods in Healthcare o Management of Health Information Centers I o Current Trends in Health Care Delivery o Advanced Health Data Systems o General Psychology o Career Planning ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 99

108 Τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την διδασκαλία είναι : o Internet o Πίνακες συζητήσεων στο Web o E mail o Βιβλία o Τηλεφωνική υποστήριξη Για περισσότερες πληροφορίες μπορεί κανείς να επισκεφθεί το δικτυακό τόπο του Πανεπιστημίου στη διεύθυνση: ή να στείλει mail στη διεύθυνση dsuinfo@columbia.dsu.edu The University of Sheffield - Division of Adult Continuing Education Το παραπάνω πανεπιστήμιο προσφέρει τα εξής προγράμματα : o MEd in Continuing Education o MEd in Telematics (Networked) Learning o MEd in Training and Development o MA in Information Technology Management o MA in the Management of Continuing and Higher Education o MA in the Management of Voluntary Organisations ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 100

109 Τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την διδασκαλία είναι : o κείμενα o αναγνώσματα o Bulletin Boards o E mail o Internet Για περισσότερες πληροφορίες μπορεί κανείς να επισκεφθεί το δικτυακό τόπο του Πανεπιστημίου στη διεύθυνση: ή να στείλει mail στη διεύθυνση adultconted@sheffield.ac.uk Anglia Politechnic University - School of Health Care Practice Το παραπάνω πανεπιστήμιο προσφέρει τα εξής μαθήματα: o Τμήματα Ανοικτής Εκπαίδευσης για επαγγελματική ανάπτυξη, o Facilitating Survivors of Domestic Violence and Sexual Assault an Internet on-line Programme o DipHE Professional Nursing Studies μέσω ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης o Η παραπάνω σχολή παρέχει επαγγελματική εκπαίδευση σε ειδικευμένες νοσοκόμες και γενικώς για επαγγελματίες γύρω από την Υγεία Τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την διδασκαλία είναι : o Γραπτή ύλη o κασέτες ήχου και βίντεο o o Internet ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 101

110 o τηλεδιάσκεψη Για περισσότερες πληροφορίες μπορεί κανείς να επισκεφθεί το δικτυακό τόπο του Πανεπιστημίου στη διεύθυνση: ή να στείλει mail στη διεύθυνση University of Surrey, School of Educational Studies Το παραπάνω πανεπιστήμιο προσφέρει τα εξής μαθήματα: o Applied Professional Studies in Education and Training o Individual Distance Learning Modules o MSc/Postgraduate Diploma by Distance Learning, with Optional Face-to-face Blocks Τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την διδασκαλία είναι : o οδηγοί σπουδών o βιβλία και αναγνώσματα o Internet o E mail o τηλεφωνική υποστήριξη Για περισσότερες πληροφορίες μπορεί κανείς να επισκεφθεί το δικτυακό τόπο του Πανεπιστημίου στη διεύθυνση: ή να στείλει mail στη διεύθυνση E.Oliver@surrey.ac.uk ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 102

111 University of Queensland To University of Queensland χρησιμοποιεί για την τηλεκπαίδευση ένα πρόγραμμα, το Netforum το οποίο αναπτύχθηκε από το University of Wisconsin Biomedical Computing Group. Το Netforum αποτελεί ένα περιβάλλον βασισμένο στο Web, το οποίο υποστηρίζει διαλέξεις μέσω της αλληλεπίδρασης των μαθητών, οι οποίοι χρησιμοποιούν Web browsers. Το Netforum υποστηρίζει την δημιουργία λιστών από "συνηθισμένες ερωτήσεις" (Frequently Asked Questions" - FAQ). Οι μαθητές έχουν την δυνατότητα να αναζητήσουν τις λίστες με τις "συνηθισμένες ερωτήσεις". Επίσης το Netforum μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν εργαλείο διδασκαλίας, με την έννοια ότι μέρος μιας διάλεξης μπορεί να μεταφερθεί στο Netforum και οι μαθητές να αλληλεπιδρούν μέσα από τους Web browsers τους. Το Netforum μπορεί να διαχειριστεί μέσα από το Web και παρέχει πολλές δυνατότητες για την διαχείριση των μηνυμάτων. Για περισσότερες πληροφορίες μπορεί κανείς να στείλει mail στη διεύθυνση: wdu@prentice.uq.edu.au ή να επισκεφθεί τον δικτυακό τόπο του Πανεπιστημίου στη διεύθυνση: Colorado State University Το παραπάνω πανεπιστήμιο προσφέρει τα εξής μαθήματα: o Agricultural Education - (M. Agr.) in Agricultural Science o Bioresource and Agricultural Engineering - M.S., Ph.D. o Business Administration - M.B.A. o Business Administration - M.S., Management Program o Civil Engineering - M.S. o Computer Science - Second B.S., M.S. o Electrical Engineering - M.S., M.E.E., Ph.D. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 103

112 o Engineering Management Program - M.S. in Mechanical Engineering (specialty) o Environmental Engineering Program - M.S. (specialty) Fire Science Management and Training - B.S. in Technology Education and Training o Human Resource Development - M.Ed. in Education and Human Resource Studies (specialty) o Industrial Engineering Program - M.S., Ph.D. (specialty) o Industrial Hygiene o Mechanical Engineering - M.S., Ph.D. o Statistics - M.S. o Systems Engineering and Optimization Program - M.S., Ph.D. (specialty) Στα παραπάνω προγράμματα χρησιμοποιούνται τα εξής μέσα διδασκαλίας: o γραπτή ύλη o κασέτες ήχου και βίντεο o o Internet o τηλεδιάσκεψη o δορυφορικά τηλεοπτικά προγράμματα Για περισσότερες πληροφορίες μπορεί κανείς να επισκεφθεί το δικτυακό τόπο του Πανεπιστημίου στη διεύθυνση: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 104

113 The Open University, The Computing Department, Faculty of Maths and Computing Το πανεπιστήμιο αυτό προσφέρει τα ακόλουθα προγράμματα για απόκτηση πτυχίου: o Computing : An Object-Oriented Approach o Mathematics in computing o Software systems and their development o Relational DatabasesIndustrial Hygiene Ενώ τα μεταπτυχικά του προγράμματα είναι : o Computer architecture and operating systems o Project management o Relational database systems o User interface design and development o Object-oriented software technology o An introduction to formal system specification o Software development for networked applications using Java o Software engineering o Introduction to Common Lisp programming for artificial intelligence o Intelligent systems: analysis and design o Digital telecommunication systems Για περισσότερες πληροφορίες μπορεί κανείς να επισκεφθεί το δικτυακό τόπο του Πανεπιστημίου στη διεύθυνση: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 105

114 3.1. THE COMMONWEALTH OPEN UNINERSITY Το πανεπιστήμιο αυτό προσφέρει τα ακόλουθα προγράμματα για απόκτηση προπτυχιακού ή μεταπτυχιακού τίτλου : o History : Bachelor, MA, PhD o Art History : Bachelor, MA, PhD o Literature : Bachelor, MA, PhD o Music : Bachelor o Philosophy : Bachelor o Jewish Studies : Bachelor, MA, PhD o Management : Bachelor, MA, PhD o Marketing : Bachelor, MA, PhD o Strategic Planning : Bachelor o Human Resources : Bachelor o Information Technology : Bachelor, MA, PhD o Tourism : Bachelor, MA o Psychology : Bachelor, MA, PhD o Economics : Bachelor, MA, PhD o Sociology : Bachelor, MA, PhD o Geography : Bachelor o Anthropology : Bachelor, MA o Mathematics : Bachelor, MA o Physics : Bachelor o Chemistry : Bachelor o Biology : Bachelor o Ecology : Bachelor o Botany : Bachelor ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 106

115 o Zoology : Bachelor o Geology : Bachelor o Astronomy : Bachelor o Diet and Nutrition : Bachelor o International Relations MA, PhD o Environmental Sciences MA, PhD o Organizational Behavior MA, PhD Για περισσότερες πληροφορίες μπορεί κανείς να επισκεφθεί το δικτυακό τόπο του Πανεπιστημίου στη διεύθυνση: Συστήματα τηλεκπαίδευσης προσφερόμενα από Επιχειρήσεις του εξωτερικού Στην παράγραφο αυτή θα περιγράψουμε τον τρόπο εφαρμογής της τηλεκπαίδευσης στις επιχειρήσεις. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η τηλεκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να αναπτυχθούν ταχύτερα, να εκπαιδεύσουν με μικρότερο κόστος το προσωπικό τους, να φέρουν πιο κοντά τα διάφορα τμήματα (ανεξάρτητα από την απόσταση που τα χωρίζει), οπότε να αποκτήσουν ένα σημαντικό πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών τους. Θα περιγράψουμε τις πιο σημαντικές επιχειρήσεις που έχουν εγκατεστημένο κάποιο σύστημα τηλεκπαίδευσης και τους λόγους που τις οδήγησαν στην εγκατάστασή του. Siemens Το πρόβλημα που οδήγησε τη Siemens στην εγκατάσταση ενός συστήματος τηλεκπαίδευσης ήταν ότι περισσότεροι από 1000 υπάλληλοί της από τις Η.Π.Α έπρεπε να εκπαιδεύονται για δύο εβδομάδες κάθε ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 107

116 χρόνο σε νέα προϊόντα και τεχνολογίες. Όμως έπρεπε τα ίδια άτομα να αντιμετωπίσουν αυξημένες απαιτήσεις στο να σπαταλούν περισσότερο χρόνο με τους πελάτες. Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος αναπτύχθηκε το Siemens Virtual University, ένας νέος τρόπος για εκπαίδευση υπαλλήλων πάνω από το intranet. Για την υλοποίηση του siemens Virtual University η Siemens προμηθεύτηκε τον net.120 Conference Server από την DataBeam. Με την εφαρμογή του Virtual University έχει υπολογιστεί ότι έχει μειωθεί το κόστος εκπαίδευσης κάθε υπαλλήλου σε 2000 δολάρια ανά εβδομάδα εκπαίδευσης. Η Siemens σκοπεύει να αγοράσει και τον Learning Server από τη Databeam με σκοπό την επέκταση του ήδη εγκατεστημένου συστήματος τηλεκπαίδευσης που έχει. SEMCO/ McDonnell Douglas Η SEMCO/McDonnel Douglas ασχολείται με τη σχεδίαση και την κατασκευή αεροσκαφών, ενώ αναλαμβάνει και έργα από την κυβέρνηση. Το πρόβλημα που παρουσιάστηκε στην SEMCO ήταν ότι για τυχόν αλλαγές σε παραμέτρους κάποιου έργου απαιτούσε να ταξιδέψουν άτομα από διάφορες πολιτείες των Η.Π.Α στα γραφεία της McDonnell Douglas. Για να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα χρησιμοποιήθηκε η λύση της DataBeam για την τηλεκπαίδευση με τη βοήθεια της οποίας είναι πλέον δυνατό να διαμοιραστεί η κατασκευή του έργου σε διάφορα τμήματα (ακόμα και σε διαφορετικές πολιτείες) και να μην υπάρχει πρόβλημα για άμεσο έλεγχο της πορείας του έργου, διορθώσεων κ.λ.π. Η SEMCO, μετά την εφαρμογή του συστήματος τηλεκπαίδευσης, παρατήρησε μια μείωση κατά δολάρια το χρόνο σε έξοδα μετακίνησης, ενώ το κόστος εγκατάστασης ήταν περίπου δολάρια. Ταυτόχρονα έχει μειωθεί δραματικά ο χρόνος λήψης αποφάσεων από εβδομάδες σε λίγες ώρες ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 108

117 Ford Η Ford Motor Company είναι η δεύτερη μεγαλύτερη βιομηχανία κατασκευής τροχοφόρων στον κόσμο. Κατασκευάζει αυτοκίνητα για τις Lincoln, Mercury, Aston Martin και Jaguar. Επίσης έχει στην κυριότητα της την εταιρία ενοικίασης αυτοκινήτων Hertz και το 33% από τη Mazda Car Company. Για την καλύτερη επικοινωνία των διαφορετικών υποκαταστημάτων της το Ford Systems Integration Center (FSIC) που βασίστηκε στο NetMeeting της Microsoft. Με την εφαρμογή του FSIC έγινε δυνατή η επικοινωνία των υπαλλήλων της από οποιοδήποτε γραφείο, ο διαμοιρασμός εγγράφων και ιδεών καθώς και η συνεργασία σε πραγματικό χρόνο με τη βοήθεια των εφαρμογών application sharing και electronic whiteboard. Συστήματα τηλεκπαίδευσης προσφερόμενα από Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ιδρύματα Στην Ελλάδα δίνεται τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερη έμφαση στην παροχή Υπηρεσιών Τηλεκπαίδευσης, κυρίως πάνω από δίκτυα καλύτερης δυνατής επίδοσης (Best-Effort Networks) στα οποία ανήκει και το Διαδίκτυο, ιδιαίτερα από τα ακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας. Διάφορες προσπάθειες γίνονται από ορισμένα ιδρύματα όπως το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Πατρών κ.α. Στις παραγράφους που ακολουθούν θα περιγράψουμε μερικά από αυτά τα προγράμματα (αν και αρκετά από αυτά δεν έχουν ακόμα ξεκινήσει). Επίσης θα αναφερθούμε στην προσπάθεια διασύνδεσης των πανεπιστημίων αυτών μέσω του προγράμματος GUNet, και η παροχή υπηρεσιών πραγματικού χρόνου με έμφαση την Εκπαίδευση ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 109

118 από απόσταση, πάνω από το δίκτυο κορμού του GUNet (πιλοτικό πρόγραμμα RTS-GUNet), η οποία παρουσιάζεται στη συνέχεια. Πανεπιστήμιο Κρήτης Στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στα πλαίσια του προγράμματος ΕΠΕΑΕΚ Ιφιγένεια γίνεται προσπάθεια ανάπτυξης νέων μαθημάτων με χρήση πολυμέσων και τη διεξαγωγή τους μέσω του Διαδικτύου λαμβάνοντας υπόψη τις παρούσες αλλά και τις μελλοντικές ανάγκες της αγοράς για απόφοιτους και επαγγελματίες. Τα μαθήματα του έργου Ιφιγένεια απευθύνονται προς επαγγελματίες με στόχο την εκπαίδευσή τους στα πιο πρόσφατα επιτεύγματα και τάσεις της σύγχρονης επιστήμης καθώς και στην εξοικείωσή τους σε νέους ελκυστικούς τρόπους διδασκαλίας των μαθημάτων (πολυμέσα, Διαδίκτυο). Η παρακολούθηση της προόδου του καταρτιζομένου θα γίνεται με την παράδοση εργασιών και προσωπική συνέντευξη στο τέλος κάθε μαθήματος. Η συνέντευξη αυτή θα γίνεται είτε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης ή στην περιοχή που υπάρχουν οι πιο πολλοί καταρτιζόμενοι. Στο μέλλον με την εισαγωγή ηλεκτρονικών εποπτικών μέσων (videoconferencing) δε θα είναι αναγκαίες οι μετακινήσεις. Τα προσφερόμενα μαθήματα είναι o Στην Επιστήμη των Υπολογιστών Αρχιτεκτονική μεταγωγέων πακέτων Εισαγωγή στον Προγραμματισμό με τις γλώσσες C και C++ Προχωρημένα θέματα σχεδίασης ψηφιακών συστημάτων o Στην Ιατρική Υγιεινή και ασφάλεια τροφίμων / Σύστημα HACCP o Στην Οικονομική Επιστήμη Παράγωγα Χρηματο-οικονομικά Προϊόντα ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 110

119 o Παιδαγωγικού Περιεχομένου Μαθησιακές Δυσκολίες Η χρήση του Internet ως εκπαιδευτικού εργαλείου για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης o Στην Φυσική Lasers και εφαρμογές Κβαντική Φυσική για Εκπαιδευτικούς Νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση θετικών επιστημών Στατιστικές μέθοδοι και ανάλυση δεδομένων Τεχνητά νευρωνικά δίκτυα και εφαρμογές Στους καταρτιζόμενους που παρακολούθησαν με επιτυχία ένα από τα μαθήματα θα προσφέρεται ειδικό πιστοποιητικό επιτυχούς παρακολούθησης του μαθήματος. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Στα πλαίσια του έργου "Δίκτυο Τηλεπικοινωνιών ISDN" έχουν δημιουργηθεί δύο ηλεκτρονικές τάξεις τηλε-εκπαίδευσης (electronic classrooms for distance education) με βάση την τεχνολογία ISDN. Αυτή η υποδομή εξασφαλίζει υψηλό επίπεδο επικοινωνίας μεταξύ του Α.Π.Θ. και άλλων Πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων του εσωτερικού και του εξωτερικού και επιτρέπει την ταυτόχρονη σύνδεση έως και τεσσάρων σημείων με τη χρήση μίας Μονάδας Ελέγχου Πολλαπλών Σημείων (Multipoint Control Unit, MCU), ενώ σύντομα αναμένεται η αναβάθμισή της ώστε να είναι δυνατή η ταυτόχρονη διασύνδεση έως και δώδεκα σημείων. Ο κύριος στόχος της δημιουργίας των ηλεκτρονικών τάξεων είναι η κάλυψη των αυξημένων αναγκών τηλε-εκπαίδευσης που έχουν ήδη εκφρασθεί από μεγάλο αριθμό μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας. Η μετάδοση εικόνας, φωνής και δεδομένων θα επιτρέψει σε απομακρυσμένα ακροατήρια να παρακολουθήσουν πρότυπα μαθήματα (σε προπτυχιακό ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 111

120 και μεταπτυχιακό επίπεδο), διαλέξεις, εργαστηριακές επιδείξεις, χειρουργικές επεμβάσεις κλπ. Το λογισμικό που χρησιμοποιείται είναι ιδιαίτερα φιλικό προς το χρήστη, ενώ μερικές από τις δυνατότητες που προσφέρει είναι: o Δυνατότητα δημιουργίας προσωπικού καταλόγου o Δυνατότητα διακοπής της μετάδοσης ήχου ή/και εικόνας o Δυνατότητα προ-εστιασμένων σημείων για κάθε κάμερα o Δυνατότητα διαμοιρασμού εφαρμογών και μεταφοράς αρχείων o Δυνατότητα υποστήριξης λειτουργιών ηλεκτρονικού ασπροπίνακα o Δυνατότητα υποστήριξης λειτουργίας Picture-In-Picture Ο τηλεπικοινωνιακός και περιφερειακός εξοπλισμός κάθε ηλεκτρονικής τάξης έχει επιλεχθεί με ιδιαίτερη προσοχή, ώστε αφενός μεν να αξιοποιεί στο μέγιστο βαθμό τη χρησιμοποιούμενη τεχνολογία, αφετέρου δε να προσομοιώνει το περιβάλλον και τη διαδικασία της παραδοσιακής εκπαίδευσης. Με τον τρόπο αυτό γίνεται δυνατή η αποτελεσματική και παραγωγική επικοινωνία των φοιτητών και των διδασκόντων που συμμετέχουν σε ένα πρόγραμμα τηλε-εκπαίδευσης. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ) Κύριος σκοπός του ΕΑΠ είναι η από απόσταση παροχή εκπαίδευσης και επιμόρφωσης πανεπιστημιακού επιπέδου, με την ανάπτυξη και αξιοποίηση κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού και μεθόδων διδασκαλίας. Στους πρωταρχικούς στόχους του ΕΑΠ περιλαμβάνεται επίσης η προαγωγή της επιστημονικής έρευνας στο πεδίο της μετάδοσης της γνώσης από απόσταση. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 112

121 Το ΕΑΠ περιλαμβάνει τέσσερις σχολές οι οποίες παρέχουν εκπαιδευτικές υπηρεσίες ακολουθώντας το αρθρωτό σύστημα. Κάθε Σχολή προσφέρει προγράμματα σπουδών σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο. Τα προγράμματα σπουδών περιλαμβάνουν Θεματικές Ενότητες (ΘΕ), κάθε μία από τις οποίες καλύπτει πλήρως ένα γνωστικό αντικείμενο και αντιστοιχεί σε τρία εξαμηνιαία μαθήματα των άλλων Ελληνικών ΑΕΙ. Το ΕΑΠ αναπτύσσει διδακτικό υλικό στα ακόλουθα πεδία : Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών o Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό (Πτυχίο) o Σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό (Πτυχίο) o Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) o Σπουδές στην Εκπαίδευση (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) Εξέλιξη του Παιδιού στο Κοινωνικό Περιβάλλον (Πιστοποιητικό Μεταπτυχιακής Επιμόρφωσης) Διαπολιτισμική Εκπαίδευση (Πιστοποιητικό Μεταπτυχιακής Επιμόρφωσης) Γλωσσική Ανάπτυξη (Πιστοποιητικό Μεταπτυχιακής Επιμόρφωσης) Εκπαίδευση Ενηλίκων (Πιστοποιητικό Μεταπτυχιακής Επιμόρφωσης) Διοίκηση Εκπαιδευτικών Μονάδων (Πιστοποιητικό Μεταπτυχιακής Επιμόρφωσης) Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση (Πιστοποιητικό Μεταπτυχιακής Επιμόρφωσης) Εκπαιδευτική Έρευνα στην Πράξη (Πιστοποιητικό Μεταπτυχιακής Επιμόρφωσης) Διδακτική των Φυσικών Επιστημών (Πιστοποιητικό Μεταπτυχιακής Επιμόρφωσης) ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 113

122 o Μεταπτυχιακή Εξειδίκευση Καθηγητών Γαλλικής Γλώσσας (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) o Μεταπτυχιακή Εξειδίκευση Καθηγητών Γερμανικής Γλώσσας (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) o Μεταπτυχιακή Εξειδίκευση Καθηγητών Αγγλικής Γλώσσας (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) o Ισπανική Γλώσσα (Πτυχίο) Σχολή Κοινωνικών Επιστημών o Διοίκηση Επιχειρήσεων και Οργανισμών (Πτυχίο) o Διοίκηση Τουριστικών Επιχειρήσεων (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) o Διοίκηση Μονάδων Υγείας (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) o Τραπεζική (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) o Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας o Πληροφορική (Πτυχίο) o Σπουδές στις Φυσικές Επιστήμες (Πτυχίο) o Περιβαλλοντικές Σπουδές-Διαχείριση Αποβλήτων (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) o Περιβαλλοντικές Σπουδές - Περιβαλλοντικός σχεδιασμός πόλεων, έργων και κτιρίων (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) o Έλεγχος και Διασφάλιση Ποιότητας (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 114

123 o Διαχείριση Τεχνικών Έργων (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) o Σεισμική Μηχανική και Αντισεισμικές Κατασκευές (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών o Γραφικές Τέχνες - Πολυμέσα (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης) Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Έργο «Τηλέμαθος» Το έργο «Τηλέμαθος» περιλαμβάνει τη σχεδίαση και υλοποίηση Πακέτων Εργασίας που θα υποστηρίζουν την ανάπτυξη των προγραμμάτων σπουδών από απόσταση και των οποίων η εκτέλεσή τους θα προηγηθεί χρονικά των επιμέρους εφαρμογών. Οι εφαρμογές είναι μια σειρά μαθημάτων που αντιπροσωπεύουν ένα μεγάλο μέρος των προσφερομένων γνωστικών αντικειμένων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και τα οποία θα σχεδιαστούν και θα υλοποιηθούν με υποδειγματικό τρόπο. Για καθένα από τα μαθήματα αυτά, τα οποία προσφέρονται σήμερα είτε σε προπτυχιακό, είτε σε μεταπτυχιακό επίπεδο από τα διάφορα τμήματα του Πανεπιστημίου, είτε τέλος προτείνονται με τη μορφή προγραμμάτων εξειδίκευσης, το προτεινόμενο έργο περιλαμβάνει μια σειρά Πακέτων Εργασίας, τα οποία συνοπτικά περιλαμβάνουν τα ακόλουθα : Καταγραφή και ανάλυση της ελληνικής και διεθνούς πρακτικής στις αντίστοιχες γνωστικές περιοχές, όσον αφορά τόσο το περιεχόμενο, όσο και τη μεθοδολογία υλοποίησης της από απόσταση διδασκαλίας. Περίοδο μελέτης και παρασκευής του αντίστοιχου διδακτικού υλικού. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 115

124 Περίοδο εφαρμογής και συλλογής δεδομένων τα οποία θα αναλυθούν, θα αξιολογηθούν και θα οδηγήσουν σε αναμόρφωση του αρχικού προγράμματος, ώστε στην επόμενη περίοδο εφαρμογής τους να είναι βελτιωμένα. Στα πλαίσια του έργου προβλέπεται η ολοκλήρωση μιας αίθουσας τηλεδιδασκαλίας (εκπομπής) και τεσσάρων αιθουσών τηλετάξεων (δέκτες). Οι τηλετάξεις αυτές θα χρησιμοποιηθούν κατά την πρώτη εφαρμογή εξ αποστάσεως κατάρτισης καθηγητών Β βάθμιας εκπαίδευσης. Τονίζεται, ότι μεταξύ των άλλων θα υπάρξει και μια κινητή τηλετάξη (πλήρης εξοπλισμός ο οποίος θα μεταφέρεται και θα εγκαθίσταται στον τόπο υλοποίησης του μαθήματος), η οποία θα επιτρέψει την μελέτη για τη δυνατότητα διευρυμένης χρήσης κινητών τηλετάξεων. Το κοινό στο οποίο απευθύνεται το πρόγραμμα περιλαμβάνει τις παρακάτω ομάδες: Σπουδαστές μεταπτυχιακούς : Ένα μέρος των μαθημάτων που θα προσφέρονται απευθύνεται σε σπουδαστές μεταπτυχιακού επιπέδου, οι οποίοι αρχικώς θα ακολουθούν τηλεμαθήματα σε ορισμένο τμήμα της ύλης τους. Στελέχη επιχειρήσεων: Στα πλαίσια του προγράμματος αυτού το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας συνεργάζεται με τα επιμελητήρια των 7 νομών της Κεντρικής Μακεδονίας καθώς και με την ΕΚΕΜ (Επιμελητηριακή Κ. Μακεδονίας) Α.Ε για την τηλε-επιμόρφωση στελεχών των τοπικών επιχειρήσεων πάνω στις νέες τεχνολογίες πληροφόρησης, καθώς και οργάνωσης και διοίκησης των επιχειρήσεων. Καθηγητές και δασκάλους : Το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας προτείνει την επέκταση της τηλε-επιμόρφωσης καθηγητών τόσο σε θέματα τεχνολογικής αιχμής (για παράδειγμα διδασκαλία της Πληροφορικής ή διδασκαλία Μαθηματικών με τη βοήθεια Η/Υ) όσο και σε θέματα τα οποία απαιτούν ιδιαίτερη παιδαγωγική μέριμνα όπως είναι η τηλε-επιμόρφωση εκπαιδευτικών στις μαθησιακές δυσκολίες και τη δυσλεξία. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 116

125 Πτυχιούχους ΑΕΙ, οι οποίοι επιθυμούν να βελτιώσουν τα επαγγελματικά τους εφόδια. Τέλος, το πρόγραμμα περιλαμβάνει δύο ειδικές δράσεις που εκτείνονται έξω από τα όρια της χώρας : Η μία αφορά το Κέντρο για τη Διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας, το οποίο επιμορφώνει Έλληνες ομογενείς του εξωτερικού και Ελληνιστές στην Ελληνική γλώσσα και τη διδακτική της. Υπάρχει εκδήλωση ενδιαφέροντος από πλευράς Πανεπιστημίων της Βουλγαρίας και της Νέας Γιουγκοσλαβίας για πειραματική εφαρμογή παροχής μεταπτυχιακών σπουδών από απόσταση σε συγκεκριμένες γνωστικές περιοχές από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας προς τους φοιτητές των ιδρυμάτων αυτών. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, και συγκεκριμένα στο τμήμα της Ιατρικής, προσφέρονται δωρεάν μαθήματα (ή καλύτερα σεμινάρια) για θέματα όπως η καρδιολογία, η παθολογική ανατομία ή η βιοιατρική τεχνολογία. Σκοπός της σελίδας είναι κυρίως η ενημέρωση. Τα μαθήματα είναι εμπλουτισμένα με πολύ καλά γραφικά, είναι σχεδιασμένα ειδικά για παρακολούθηση από απόσταση και δεν απαιτούν ειδικό plug-in για τον browser. Το interface είναι ευχάριστο, ενώ το κοινό στο οποίο απευθύνονται είναι ιδιαίτερα ευρύ. Αν και περιορισμένα σε αριθμό, τα μαθήματα είναι πολύ καλά υλοποιημένα. o Παροχή υπηρεσιών Πραγματικού χρόνου: RTS GUNet Στο Πιλοτικό Πρόγραμμα (ΠΠ) Υπηρεσιών Πραγματικού Χρόνου (RTS) εξετάζονται όλες οι υποδομές σε επίπεδο δικτύου, συστήματος και εφαρμογής χρήστη, που αφορούν υπηρεσίες πραγματικού χρόνου (real ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 117

126 time services). Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην υποστήριξη εφαρμογών που σχετίζονται με μετάδοση εικόνας (σταθερής και κινούμενης) και ήχου (φωνής) σε πραγματικό χρόνο, αλλά κατ επέκταση και σχετικά μικρών αρχείων δεδομένων. Επίσης αντιμετωπίζεται το θέμα εφαρμογών τις οποίες μοιράζονται χρήστες πάνω από ένα δίκτυο (application sharing). Όσον αφορά οργανωμένες δραστηριότητες χρήσης εφαρμογών (εκδηλώσεις), σημαντικός παράγοντας για την επιτυχή χρήση κάθε τέτοιας υποδομής είναι η τεχνολογία που χρησιμοποιείται για τον συντονισμό, την έγκαιρη ανακοίνωση των εκδηλώσεων και την εγγραφή των χρηστών σε αυτές. Η χρήση του WWW ως ώριμη, ευρύτατα διαδεδομένη και τυποποιημένη πλατφόρμα είναι από τους βασικούς στόχους του προγράμματος. Παράλληλα εξετάζονται και οι τυπικές, διοικητικές διαδικασίες που θα πρέπει να καθιερωθούν εσωτερικά στο GUNet πριν οι υπηρεσίες πραγματικού χρόνου διατεθούν σε ευρεία κλίμακα. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον της Ακαδημαϊκής Κοινότητας εστιάζεται σε εφαρμογές Εκπαίδευσης από Απόσταση με δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας μεταξύ διδασκόντων και διδασκομένων (π.χ. με παράθεση ερωτημάτων από τους διδασκόμενους, αποστολή μικρών αρχείων που περιέχουν σχεδιαγράμματα, ασκήσεις, αλλά και σύντομες απαντήσεις σε ερωτήσεις-κλειδιά των διδασκόντων). Σε αυτά τα πλαίσια προβλέπεται και η εγκατάσταση ενός server όπου θα συντονίζονται και θα εκπέμπονται εκδηλώσεις Εκπαίδευσης από Απόσταση. Προβλέπεται επίσης χρήση και λογισμικού εφαρμογών είτε εμπορικών (π.χ. NetMeeting, Cuseeme, RealMedia), είτε ελεύθερα διαθέσιμου μέσω Internet (π.χ. MBONE tools), είτε τέλος εφαρμογών που αναπτύσσονται από ακαδημαϊκά Ιδρύματα που συμμετέχουν στο GUNet. ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ Στο ΤΕΙ Καβάλας προσφέρεται η αίθουσα "Κλεοξένης" η οποία προσφέρεται για τηλεδιασκέψεις και τηλεκπαιδευση και η οποία είναι ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 118

127 μοναδική σε ό,τι αφορά τον αυτοματισμό, το σχεδιασμό, αλλά και τη λειτουργικότητα της, προσφέροντας υψηλής ποιότητας υπηρεσίες. Περιλαμβάνει μια σειρά από συσκευές και άλλα χαρακτηριστικά, για τηλεδιάσκεψη μέσω γραμμών ISDN αλλά και μέσω Internet, καθώς επίσης και συσκευές για τηλεκπαίδευση. Ο τηλεπικοινωνιακός και περιφερειακός εξοπλισμός της αίθουσας έχει επιλεχθεί με ιδιαίτερη προσοχή, ώστε αφενός μεν να αξιοποιεί στο μέγιστο βαθμό τη χρησιμοποιούμενη τεχνολογία, αφετέρου δε να προσομοιώνει το περιβάλλον και τη διαδικασία της παραδοσιακής εκπαίδευσης. Με τον τρόπο αυτό γίνεται δυνατή η αποτελεσματική και παραγωγική επικοινωνία των σπουδαστών και των διδασκόντων που συμμετέχουν σε ένα πρόγραμμα τηλεκπαίδευσης. Η αίθουσα "Κλεοξένης" προορίζεται για πολλαπλές χρήσεις όπως : 1. Αίθουσα συσκέψεων. 2. Εκπαίδευση με σύγχρονα εποπτικά μέσα ολιγομελών γκρούπ από στελέχη του Ιδρύματος καθώς και άλλων ιδιωτικών και δημοσίων φορέων. 3. Τηλεδιάσκεψη στελεχών του Ιδρύματος καθώς και στελεχών διαφόρων φορέων του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. 4. Σύνδεση με απομακρυσμένα ακροατήρια για μετάδοση προτύπων μαθημάτων (σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο), διαλέξεων, εργαστηριακών επιδείξεων, κλπ. από διδάσκοντες του Ιδρύματος. 5. Τηλεκπαίδευση από διδάσκοντες άλλων Ιδρυμάτων της Ελλάδας ή του εξωτερικού με συμμετοχή των σπουδαστών του Ιδρύματος. 6. Μετάδοση των εργασιών (διαλέξεων, συσκέψεων κτλ.) σε εξωτερικό τηλεοπτικό συνεργείο, για προβολή από τα ΜΜΕ. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 119

128 Συστήματα τηλεκπαίδευσης προσφερόμενα από Ελληνικές Επιχειρήσεις ΙΒΜ Hellas Η ΙΒΜ, όντας μια από τις μεγαλύτερες παγκοσμίως εταιρίες στο χώρο της πληροφορικής, έχει να παρουσιάσει μια πληθώρα ολοκληρωμένων λύσεων και τεχνολογιών στον τομέα της τηλεκπαίδευσης. Άρχισε να δραστηριοποιείται ενεργά στο χώρο της μάθησης από απόσταση, όταν διαπιστώθηκε ότι οι κλασικές διδακτικές μέθοδοι αδυνατούσαν να καλύψουν αποτελεσματικά τις εκπαιδευτικές ανάγκες των εργαζομένων της. Η μεθοδολογία και η προσέγγιση που χρησιμοποιεί η ΙΒΜ Hellas είναι τέτοιες που της δίνουν τη δυνατότητα παροχής υπηρεσιών σε όλο το φάσμα του τομέα της εκπαίδευσης από απόσταση. Οι υπηρεσίες αυτές αφορούν στη συγκέντρωση και οργάνωση του διδακτικού υλικού, στους τρόπους και τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για τη διανομή του στους διδασκόμενους, στα κατάλληλα μέσα για τη διαχείριση τόσο του διδακτικού υλικού όσο και των τρόπων διανομής αυτού, και, τέλος, στην αξιολόγηση όλων των ανωτέρω. Βασικό εργαλείο της ΙΒΜ Hellas και συγκεκριμένα του πλαισίου IBM Midspan Solutions είναι το Lotus Learning Space 4.0, το οποίο αποτελεί έμα ολοκληρωμένο σύστημα εποπτείας και διαχείρισης ενός προγράμματος e Learning. Όσον αφορά στην ανάπτυξη του διδακτικού υλικού, η ΙΒΜ χρησιμοποιεί το εργαλείο Knowledge Factory, το οποίο φέρει εις πέρας : τη συγκέντρωση του υλικού, τον διαχωρισμό του σε «γνωστικά αντικείμενα», και, τέλος, τη δημιουργία των διδακτικών ενοτήτων και μαθημάτων με τη βοήθεια του «Composer». ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 120

129 CIN A.E. Η εταιρία CIN ασχολείται ενεργά με την παροχή υπηρεσιών τηλεκπαίδευσης και τηλεσυνεργασίας από τον Ιανουάριο του Αποστολή της CIN είναι η παροχή υπηρεσιών ζωντανής, εξ αποστάσεως κατάρτισης και επιχειρησιακής συνεργασίας μέσω δικτύων υπολογιστών. Απευθύνεται σε επιχειρήσεις και οργανισμούς του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, καθώς και σε φυσικά πρόσωπα, παρέχοντας σεμινάρια και υπηρεσία επιμόρφωσης του ανθρώπινου δυναμικού, σχεδιασμό, δημιουργία και υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ανάπτυξη και συγκέντρωση εκπαιδευτικού υλικού και προϊόντα και τεχνολογίες για την ανάπτυξη προγραμμάτων e Learning και on line collaboration. Η εταιρία είναι επιπλέον σε θέση να παρέχει τεχνολογική υποδομή, υπηρεσίες οργάνωσης και διαχείρισης προγραμμάτων κατάρτισης, να διεξάγει έρευνες και να υλοποιεί μελέτες και συμβουλευτικές υπηρεσίες με την οργάνωση και χρησιμοποίηση υπηρεσιών e Learning και on line collaboration. Οι λύσεις που παρέχει βασίζονται τόσο στο μοντέλο της σύγχρονης διδασκαλίας με αλληλεπίδραση σε πραγματικό χρόνο και χρήση εικονικών τάξεων, όσο και σε αυτό της ασύγχρονης διδασκαλίας και της διδασκαλίας on demand. Πληροφορική Τεχνογνωσία Η Πληροφορική Τεχνογνωσία συμμετέχει σε τρία προγράμματα που σχετίζονται με την τηλεκπαίδευση. Αυτά είναι το ΤΗΛΕΪΣΤΩΡ, στόχος του οποίου είναι η ανάπτυξη και εφαρμογή ενός συστήματος συγγραφής, διαχείρισης και μετάδοσης μαθημάτων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μέσω Internet, το EUN, στόχος του οποίου είναι η δημιουργία σχολικών δικτύων και η σύνδεσή τους στο Internet, και, τέλος, το NETLogo, το οποίο στοχεύει στην προώθηση και αξιοποίηση μέσω του Internet εκπαιδευτικών εργαλείων βασισμένων στη γλώσσα Logo. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 121

130 Η εταιρία είναι ο αποκλειστικός αντιπρόσωπος του εκπαιδευτικού λογισμικού Inrtalearn (Multiland e Learning) και οι δραστηριότητές της επικεντρώνονται στη μεταπώληση του λογισμικού, στην παροχή τεχνικής και συμβουλευτικής υποστήριξης στις εταιρίες και τους οργανισμούς με τους οποίους συνεργάζεται, στην ανάπτυξη μαθημάτων, παρέχοντας έτσι έτοιμα πακέτα διδακτικών ενοτήτων, στην παροχή υπηρεσιών εκπαίδευσης, υποστήριξης και στην οργάνωση επιμορφωτικών προγραμμάτων. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 122

131 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο Π Ε Μ Π Τ Ο Ε Ι Κ Ο Ν Ι Κ Η Π Ρ Α Γ Μ ΑΤ Ι Κ Ο Τ Η Τ Α ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 123

132 Ε Ι Κ Ο Ν Ι Κ Η Π Ρ Α Γ Μ Α Τ Ι Κ Ο Τ Η Τ Α Εικονική πραγματικότητα Στη σημερινή εποχή είναι δυνατή η υποστήριξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας με την χρήση δικτύων υπολογιστών και διάφορων τεχνολογιών λόγω της σημαντικής τους αναβάθμισης και εξέλιξης. Μια από τις πιο χρήσιμες και αποτελεσματικές τεχνολογίες για την υποστήριξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας αλλά και για την παροχή υπηρεσιών ανοιχτής και εξ' αποστάσεως εκπαίδευσης είναι η τεχνολογία Εικονικής Πραγματικότητας (Virtual Reality VR). Η τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα τα οποία μπορούν να υποστηρίξουν την εκπαιδευτική διαδικασία: διευκόλυνση "κατασκευαστικών" μαθησιακών ενεργειών, παροχή εναλλακτικών μορφών μάθησης που μπορούν να βοηθήσουν διαφορετικά είδη μαθητών, συνεργασία μεταξύ απομακρυσμένων γεωγραφικά μαθητών και εκπαιδευτών σε μια εικονική τάξη. Πολλοί ερευνητές και εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι η τεχνολογία Εικονικής Πραγματικότητας (Virtual Reality VR) προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα που μπορούν να υποστηρίξουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Για μερικούς, το κύριο σημείο είναι η ικανότητα της εικονικής πραγματικότητας να διευκολύνει "κατασκευαστικές" (constructivist) μαθησιακές ενέργειες. Άλλοι πάλι επικεντρώνονται στη δυνατότητα που έχει να παρέχει εναλλακτικές μορφές μάθησης που μπορούν να βοηθήσουν διαφορετικά είδη μαθητών, όπως για παράδειγμα τους οπτικούς τύπους μαθητών. Ακόμη, διάφοροι βλέπουν σαν κύριο όφελος τη δυνατότητα που δίνεται σε μαθητές και εκπαιδευτές να συνεργάζονται σε μια εικονική τάξη που υπερβαίνει γεωγραφικά όρια. Στα παραδοσιακά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, οι μαθητές αναμένεται να μαθαίνουν αφομοιώνοντας αυτά που τους μεταδίδονται κατά τη διάλεξη ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 124

133 του εκπαιδευτή για κάποιο συγκεκριμένο θέμα. Η πρόσφατη εκπαιδευτική πρακτική αναφέρει ότι οι μαθητές είναι περισσότερο ικανοί να καταλάβουν, να συγκρατήσουν και να εκμεταλλευτούν νέα γνώση, όταν δραστηριοποιούνται ενεργά στην "κατασκευή" αυτής της γνώσης σε μια κατάσταση "μαθαίνω κάνοντας" (learning-by-doing). Αυτή η φιλοσοφία της παιδαγωγικής λέγεται constructivism και οι υποστηρικτές της ποικίλουν, από αυτούς που την βλέπουν ως χρήσιμο συμπληρωματικό στην παραδοσιακή διαδικασία "διδάσκω μιλώντας" (teaching-by-telling), σε αυτούς που υποστηρίζουν ότι ολόκληρο το πρόγραμμα σπουδών πρέπει να αναδιοργανωθεί με βάση αυτή τη φιλοσοφία. Η κύρια διαφορά μεταξύ του παραδοσιακού εκπαιδευτικού μοντέλου και της μεθόδου constructivism είναι ότι το πρώτο επικεντρώνεται στο σχεδιασμό της διδασκαλίας έτσι ώστε να έχει προβλέψιμα αποτελέσματα, και παρεμβαίνει κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας για να σχεδιάσει μια προκαθορισμένη κατανόηση της πραγματικότητας στη γνώση των μαθητών, ενώ ο δεύτερος επικεντρώνεται στη διδασκαλία που καλλιεργεί την εκπαιδευτική διαδικασία αντί να την ελέγχει. Επιπλέον, η μέθοδος constructivism εστιάζει την προσοχή της στα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα παρά στις διδασκαλικές αλληλουχίες, προτείνοντας χαρακτηριστικά όπως τα παρακάτω: Παροχή πολλαπλών αναπαραστάσεων της πραγματικότητας και ως εκ τούτου αποφυγή της υπεραπλούστευσης της διδασκαλίας και αναπαράσταση της φυσικής πολυπλοκότητας του πραγματικού κόσμου. Εστίαση στην κατασκευή της γνώσης και όχι στην αναπαραγωγή. Παρουσίαση αυθεντικών εργασιών. Καλλιέργεια στοχαστικής πρακτικής. Δυνατότητα για κατασκευή γνώσης που εξαρτάται από το περιβάλλον και το περιεχόμενο. Υποστήριξη συνεργατικής κατασκευής της γνώσης μέσω κοινωνικής διαπραγμάτευσης, και όχι ανταγωνισμό ανάμεσα στους μαθητές για αναγνώριση. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 125

134 Η υποστήριξη που παρέχει η τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας για κατασκευαστική μάθηση είναι πολύπλευρη. Συγκεκριμένα, υπάρχουν εφαρμογές της τεχνολογίας εικονικής πραγματικότητας που κάνουν χρήση ειδικών συσκευών (head-mounted displays, digital gloves, κ.α.), καθιστώντας δυνατή τη ολοκληρωμένη βίωση μιας τρισδιάστατης εμπειρίας. Αυτού του είδους οι εφαρμογές επιτρέπουν τρία είδη εμπειριών που βοηθούν στη δημιουργία και απόκτηση γνώσεων. Οι εμπειρίες αυτές δεν είναι διαθέσιμες στον πραγματικό κόσμο, αλλά είναι πολύ σημαντικές στη διαδικασία μάθησης και σχετίζονται με τις έννοιες μέγεθος, μετατροπή και αναπαράσταση αφηρημένων εννοιών. Η τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας επιτρέπει δραστικές αλλαγές στα σχετικά μεγέθη του μαθητή και των εικονικών αντικειμένων. Για παράδειγμα, ένας μαθητής μπορεί να εισχωρήσει σε ένα εικονικό άτομο, να εξετάσει τη δομή του και να προσαρμόσει τα ηλεκτρόνια σε τροχιές που επιθυμεί, αλλάζοντας έτσι το σθένος του ατόμου και την ικανότητά του να συνδυάζεται με άλλα άτομα ώστε να σχηματίζει μόρια, ή αντίθετα, μπορεί να αποκτήσει την αίσθηση των σχετικών μεγεθών και αποστάσεων στο ηλιακό σύστημα μέσω μιας εφαρμογής προσομοίωσης πτήσης ανάμεσα στους πλανήτες. Η έννοια μετατροπή αναφέρεται στη χρήση ειδικών συσκευών διασύνδεσης για την παρουσίαση πληροφορίας που δεν είναι άμεσα αντιληπτή στις ανθρώπινες αισθήσεις. Για παράδειγμα, μεταβολές στην ένταση κάποιου ήχου μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να περιγράψουν επίπεδα ακτινοβολίας ή κάποιος χρωματισμός μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δείξει την κίνηση του οξυγόνου μέσα σε ένα περιβάλλον. Ο συνδυασμός της μετατροπής και της ικανότητας χειρισμού του μεγέθους υποστηρίζουν την αναπαράσταση αφηρημένων εννοιών, που είναι η διαδικασία κατασκευής αντιληπτών αναπαραστάσεων για αντικείμενα και γεγονότα που δεν έχουν φυσική οντότητα, όπως για παράδειγμα μαθηματικές εξισώσεις. Εικονικοί κόσμοι μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να ξεπερασθούν φυσικά, οικονομικά και άλλα εμπόδια που περιορίζουν τα σχολεία στον τύπο των περιβαλλόντων που μπορούν να προσφέρουν για μάθηση σύμφωνα με το μοντέλο "μαθαίνω κάνοντας" (learning-by-doing). Για παράδειγμα, θα ήταν πρακτικά αδύνατο να επιτραπεί σε μαθητές που ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 126

135 μελετούν μηχανική χημεία να εκτελέσουν πειράματα με τον εξοπλισμό που υπάρχει στις εγκαταστάσεις ενός λειτουργικού χημικού εργοστασίου. Μια τέτοια ενέργεια όμως είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί μέσα σε έναν εικονικό κόσμο. Όπως δείχνει το παράδειγμα αυτό, εκπαιδευτικά περιβάλλοντα βασισμένα στην τεχνολογία VR μπορούν επίσης να υποστηρίξουν την έννοια της "επί τόπου μάθησης", όπου οι μαθητές μαθαίνουν ενώ βρίσκονται στον χώρο όπου εφαρμόζεται αυτή η μάθηση. Η τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας μπορεί επίσης να παρέχει ένα διαφορετικό πλαίσιο εργασίας, το οποίο είναι ανεξάρτητο από τη φυσική αίθουσα διδασκαλίας και τους περιορισμούς που επιβάλλονται από τη διαθεσιμότητα των διάφορων εκπαιδευτικών πηγών. Σε αυτό το πλαίσιο, οι όροι "εικονική αίθουσα διδασκαλίας" (virtual classroom) και "Εκπαιδευτικά Εικονικά Περιβάλλοντα" (Learning Virtual Environments-LVEs) χρησιμοποιούνται για να υποδηλώσουν κάτι παραπάνω από τη χρήση τηλεπικοινωνιακών τεχνολογιών για την παροχή ηλεκτρονικής προσομοίωσης μιας τυπικής αίθουσας διδασκαλίας. Συγκεκριμένα, η έννοια της "εικονικής αίθουσας διδασκαλίας" περικλείει ένα νέο είδος εκπαίδευσης που έχει ως κέντρο το μαθητή και είναι κατάλληλη για δια βίου μάθηση (lifelong learning). Σε μία τέτοια "εικονική αίθουσα διδασκαλίας" μαθητές από όλες τις ηλικίες συμμετέχουν σε εκπαιδευτικές διαδικασίες από το σπίτι τους, τον τόπο εργασίας τους ή από κάποιο είδος εκπαιδευτικού κέντρου. Οι "εικονικές αίθουσες διδασκαλίας" δεν περιορίζονται στη διαθεσιμότητα των κατάλληλων καθηγητών σε μια περιοχή, αλλά μπορούν να δημιουργηθούν σε στιγμές κατάλληλες για όλους τους συμμετέχοντες, ανεξάρτητα από τις γεωγραφικές περιοχές που βρίσκονται. Η πρόσβαση σε βιβλιοθήκες, εργαστήρια και άλλες εκπαιδευτικές πηγές δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένες ώρες αλλά είναι εύκολη κάθε χρονική στιγμή. ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 127

136 Οι σημερινές εκπαιδευτικές χρήσεις της τεχνολογίας VR μπορούν να κατηγοριοποιηθούν όπως παρακάτω. Χρήση Έτοιμων Εικονικών Κόσμων από τους Μαθητές Η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών χρήσεων της τεχνολογίας VR αφορά τη χρήση προκατασκευασμένων εφαρμογών εικονικής πραγματικότητας από τους μαθητές, όπου ο καθένας μόνος του επισκέπτεται έναν εικονικό κόσμο για να μάθει κάποιες βασικές έννοιες ή να κατανοήσει κάποιες βασικές αρχές. Τα εικονικά περιβάλλοντα παρέχουν τον τρόπο ώστε να συνδυάζει κανείς στοιχεία του πραγματικού κόσμου στην αναζήτηση πληροφοριών (όπως μνήμη τοποθεσιών και οπτικά βοηθητικά στοιχεία) με στοιχεία της αναζήτησης πληροφοριών μέσω υπολογιστή (όπως γρήγορη ανεύρεση και ταξινόμηση). Μέσα σε ένα εικονικό περιβάλλον μπορούμε να διαχειριζόμαστε δεδομένα με τον ίδιο τρόπο που διαχειριζόμαστε αντικείμενα και ιδέες στην πραγματική ζωή και να ξεχωρίζουμε χρήσιμες πληροφορίες από πολύπλοκα συστήματα. Η τεχνολογία VR προσφέρει μοναδικές δυνατότητες για μάθηση μέσα σε εικονικούς κόσμους μιας και επιτρέπει στους μαθητές να παρατηρούν γεγονότα σε μικροσκοπική ή μακροσκοπική κλίμακα, να οπτικοποιούν αφηρημένες έννοιες και να επισκέπτονται εικονικά περιβάλλοντα που, σε διαφορετική περίπτωση, παράγοντες απόστασης, χρόνου και ασφάλειας στην πραγματικότητα το αποκλείουν. Αυτές οι δυνατότητες επιτρέπουν στα εικονικά περιβάλλοντα να υποστηρίζουν πολλούς τύπους εμπειρικής μάθησης και καθοδηγούμενης αναζήτησης νέων γνώσεων. Άλλα οφέλη περιλαμβάνουν την ικανότητα να ενσωματώνουν αναγνωρισμένες και αποτελεσματικές πρακτικές, όπως η παροχή πολλαπλών αναπαραστάσεων και τοποθέτηση μέρους της διδασκαλίας υπό τον έλεγχο του μαθητή. Ανάπτυξη Εικονικών Κόσμων από τους Μαθητές Μια εναλλακτική εκπαιδευτική χρήση της τεχνολογίας VR είναι η διαδικασία ανάπτυξης εικονικών κόσμων από τους ίδιους τους μαθητές. Μια τέτοια διαδικασία μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 128

137 διερευνήσουν, να κατανοήσουν και να επιδείξουν τις γνώσεις τους για κάποιο επιστημονικό ή μη γνωστικό αντικείμενο. Αν και πολύ απλή, αυτή η χρήση της τεχνολογίας VR φαίνεται αρκετά κατάλληλη να υποστηρίξει εκπαιδευτικούς σκοπούς. Εκπαιδευτικοί και ερευνητές πιστεύουν ότι καθώς οι μαθητές αναπτύσσουν εικονικούς κόσμους, η μάθηση κυρίως επιτυγχάνεται σαν συνέπεια της μελέτης, του σχεδιασμού και της κατασκευής του εικονικού κόσμου. Επιπλέον, η κατασκευή εικονικών κόσμων μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους μαθητές για να επιδείξουν τη γνώση που έχουν αποκτήσει για κάποιο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο. Πολυχρηστικοί Κατανεμημένοι Εικονικοί Κόσμοι Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες δυνατότητες, βρίσκεται στην εκπαιδευτική χρήση διαμοιραζόμενων εικονικών χώρων για εκπαίδευση από απόσταση και συνεργατική μάθηση. Ένα πολυχρηστικό και Κατανεμημένο ή Δικτυακό Εικονικό Περιβάλλον (multi-user and Distributed or Networked Virtual Environment-mDVE or NVE) επιτρέπει σε ένα σύνολό από γεωγραφικά απομακρυσμένους χρήστες να αλληλεπιδρούν σε πραγματικό χρόνο. Κάθε χρήστης ενός Δικτυακού Εικονικού Περιβάλλοντος εμφανίζεται στο εικονικό περιβάλλον με μια αναπαράσταση (avatar), που μπορεί να είναι ένα τρισδιάστατο αντικείμενο, ένα βίντεο του χρήστη ή συνδυασμός και των δύο, την οποία χειρίζεται πλήρως ο ίδιος ο χρήστης. Τέτοιες εφαρμογές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εργαλεία συνεργασίας και εκπαίδευσης, αφού μπορούν να επιτρέπουν σε μαθητές και καθηγητές να λαμβάνουν μέρος σε εικονικές συναντήσεις, σεμινάρια και διαλέξεις σε πραγματικό χρόνο. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 129

138 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 6 Ε Ι Κ Ο Ν Ι Κ Α Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Α ( E - U N I V E R S I T Y ) ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 130

139 Ε Ι Κ Ο Ν Ι Κ Α Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Α (E- U N I V E R S I T Y ) E-UNIVERSITY Εικονικός (Virtual) σημαίνει φαινομενικός, αυτός που αναφέρεται στην εικόνα των πραγμάτων, πλασματικός, ιδεατός. Με βάση τον παραπάνω ορισμό, θα μπορούσαμε να ορίσουμε τις εικονικές κοινότητες ως κοινωνικές ομάδες που προκύπτουν από το Δίκτυο, όταν επαρκής αριθμός ατόμων συνεχίζει και αναπαράγει τη μεταξύ του αλληλεπίδραση (συνομιλία σε πραγματικό χρόνο, ανταλλαγή μηνυμάτων , α- σύγχρονη συνομιλία newsgroups) για αρκετό χρονικό διάστημα, με επαρκή συναισθηματική συμμετοχή τους, ώστε να σχηματιστούν ιστοί ανθρώπινων σχέσεων. Επομένως εικονικό σχολείο είναι το σχολείο μέσα από το διαδίκτυο. To εικονικό σχολείο είναι το σχολείο χωρίς όρια χωρικά, χρονικά, πολιτισμικά, φυλετικά ή εθνικά. Ιστορική αναδρομή H εισήγηση των e-university στην κοινωνία της πληροφορίας είναι υπόθεση μόλις οχτώ (8) ετών. Με τη φράση virtual university σχεδόν όλοι εννοούμε τα πανεπιστήμια που προσφέρουν αν όχι όλη, σχεδόν όλη τη διδασκαλία τους από απόσταση. Στο παρελθόν η εικονική διδασκαλία σήμαινε το να στείλει το Πανεπιστήμιο στον απομακρυσμένο φοιτητή, σημειώσεις, βιβλία και διάφορα τεστ. Ο μαθητής με τη σειρά του αφού τα διάβαζε και έλυνε τα τεστ τα έστελνε πίσω στο πανεπιστήμιο για να τα διορθώσουν. Η επικοινωνία μεταξύ τους δηλαδή ήταν μέσω των γραπτών σημειώσεων. Αυτό μπορεί να συμβαίνει και στη σημερινή εποχή σε κάποιες λιγότερα αναπτυγμένες χώρες. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 131

140 Στις αρχές λοιπόν του 1970 η χρήση της τηλεόρασης στη διδασκαλία των Πανεπιστημίων αρχίζει και γίνεται δημοφιλής, με πρώτο το UK Open University όπου ονομαζόταν τότε University of the Air. Η τότε μόδα με την τηλεόραση ως μέσω στη διδασκαλία δεν κράτησε πολύ. Και φτάνουμε στις αρχές του 1990 όπου αρχίζει να χρησιμοποιείται το Internet σε όλους τους τομείς της διδασκαλίας και ιδιαίτερα στην Αμερική και στην Βόρεια Ευρώπη. Και όλο και πιο πολύ ακούγεται το όνομα e- learning και e-university, online university, net-university. Ερχόμενοι στο σήμερα βλέπουμε ότι πια οι σπουδές... από το σπίτι δεν είναι πλέον σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά πραγματικότητα - έστω... εικονική! Πάνω από 70 εκατομμύρια άνθρωποι φοιτούν αυτή τη στιγμή σε κάποιο πανεπιστήμιο του κόσμου μέσω Ιντερνετ. Η εκπαίδευση από απόσταση (distance learning), μετεξέλιξη της εκπαίδευσης που πρόσφεραν τα ανοιχτά πανεπιστήμια, γρήγορα αποδείχθηκε ελκυστική, αφού ο φοιτητής λειτουργεί αυτόνομα, διαμορφώνει το δικό του ωράριο και ταυτόχρονα αποφεύγει την «έκθεσή» του με τη φυσική του παρουσία σε μια τάξη. Και ενώ στην αρχή, τα online μαθήματα λειτουργούσαν αποκλειστικά σε συμπληρωματικό επίπεδο, αφού απέδιδαν κάποιο πτυχίο μονάχα με την «υποστήριξη» μαθημάτων που γίνονταν με τον... παραδοσιακό τρόπο, σιγά-σιγά, ξεκίνησαν να χορηγούνται πτυχία ακόμα και για τις σπουδές από το internet. Οι διαφορές εικονικών-δυνητικών πανεπιστημίων και ανοιχτών πανεπιστημίων Υπάρχουν δύο διαφορετικά μοντέλα εκπαίδευσης από απόσταση τα οποία είναι: το εικονικό-δυνητικό πανεπιστήμιο (Virtual University) και το ανοιχτό πανεπιστήμιο (Open University). Υπάρχουν ενήλικοι που αναζητούν πλήρη μόρφωση. Ενδιαφέρονται να παρακολουθήσουν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα σπουδών και να αποκτήσουν ένα νέο πτυχίο. Έτσι η εκπαίδευση από απόσταση ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 132

141 εμφανίζεται ως μια δεύτερη ευκαιρία εκπαίδευσης. Πολλοί είναι εργαζόμενοι και επαγγελματίες και η εκπαίδευση από απόσταση ίσως είναι ο μόνος τρόπος για να αποκτήσουν το πτυχίο που θέλουν. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν ενήλικοι που επιθυμούν απλά να αυξήσουν τις γνώσεις τους και να έχουν κάποια πρακτική εξάσκηση πάνω σε τομείς που αφορούν το επάγγελμα τους. Ενδιαφέρονται για συγκεκριμένο θέμα ή τεχνικές γνώσεις και θέλουν να παρακολουθήσουν ειδικά σεμινάρια. Αυτοί δεν είναι απαραίτητο να παρακολουθήσουν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα σπουδών που θα τους παρέχει πτυχίο. Ο κύριος στόχος τους είναι να έχουν κάποια επιπλέον ενημέρωση που θα αυξήσει τα επαγγελματικά τους προσόντα. Δημιουργούνται δύο μορφές εκπαίδευσης από απόσταση για να καλυφθούν οι ανάγκες αυτών των δύο κατηγοριών. Σε αυτές κατηγορίες εκπαίδευσης από απόσταση υπάρχει διαφορά ως προς τον ρόλο και τα καθήκοντα του καθηγητή. Η εκπαίδευση από απόσταση που παρουσιάζει ομοιότητες με εκπαίδευση συνηθισμένου πανεπιστημίου, γίνεται σε εικονικό-δυνητικό πανεπιστήμιο όπου απαιτούνται πανεπιστημιακοί καθηγητές, και διεξαγωγή έρευνας παράλληλα με την διδασκαλία. Αντίθετα σε ένα ανοιχτό πανεπιστήμιο ο κύριος σκοπός είναι η διδασκαλία και η μετάδοση γνώσεων και το ερευνητικό έργο δεν είναι υποχρεωτικό για τους καθηγητές αλλά γίνεται προαιρετικά Αυτές οι γενικές διαφορές έχουν ως αποτέλεσμα να διαφέρουν στους δύο τρόπους εκπαίδευσης η οργάνωση της διδασκαλίας και η δημιουργία των διδακτικών κειμένων. Στο εικονικό-δυνητικό πανεπιστήμιο (Virtual University) για να παρακολουθήσει κανείς τα μαθήματα πρέπει να έχει απολυτήριο λυκείου ενώ στο ανοιχτό πανεπιστήμιο (Open University) μπορεί να εγγραφεί οποιοσδήποτε ενήλικος ανεξάρτητα από το επίπεδο μόρφωσης του. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 133

142 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ E-UNIVERSITIES ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ E- UNIVERSITY OF WESTERN PENNSYLVANIA Ουσιαστικά αυτό το εικονικό Πανεπιστήμιο ιδρύθηκε μέσα από τη συνεργασία κοινοπραξία του Clarion University of Pennsylvania και του Indiana University of Pennsylvania. Η εκπαίδευση γίνεται ολοκληρωτικά μέσω του Internet και ο φοιτητής αποκτά κατά το τέλος των σπουδών του πτυχίο. Επειδή όμως το e-university of Pennsylvania στην ουσία φιλοξενείται από τα άλλα δύο Πανεπιστήμια, το πτυχίο που αποκτά ο κάθε φοιτητής του, δεν είναι πτυχίο από E-University, αλλά είναι πτυχίο ενός εκ των δύο Πανεπιστημίων Clarion και Indiana Universities. Σχολές που προσφέρονται για e-learning: Σχολή Καλών Τεχνών και Επιστημών Σχολή βρεφονηπιοκόμων Εφαρμοσμένες Επιστήμες Σχολή Βιβλιοθηκάριων Νοσηλευτική Κόστος: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 134

143 Για την απόκτηση πτυχίου Κόστος ανά μάθημα: $ Έξοδα υποστήριξης: $20 / ανά μάθημα Τεχνική υποστήριξη: $50 75 Για την απόκτηση μεταπτυχιακού Κόστος ανά μάθημα: $ Έξοδα υποστήριξης: $32 / ανά μάθημα Τεχνική υποστήριξη: $50 75 Για την παρακολούθησης των μαθημάτων δεν απαιτείται να είναι ο φοιτητής on-line κάποια συγκεκριμένη ώρα. Το Πανεπιστήμιο δίνει τη δυνατότητα σε κάθε φοιτητή να δημιουργεί και να οργανώνει το πρόγραμμα των σπουδών του ανάλογα με τις ανάγκες του. Επίσης το e-university of Pennsylvania προσφέρει κάποιες on-line παροχές για το φοιτητή όπως: 1. εικονική βιβλιοθήκη 2. αιτήσεις on-line 3. πρόγραμμα σπουδών on-line 4. διαθέσιμο για επικοινωνία με άλλους φοιτητές ή άλλα Πανεπιστήμια 5. on-line χρηματιστηριακές υπηρεσίες ESTONIAN E - UNIVERSITY ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 135

144 Ιδρύθηκε το Φεβρουάριο του 2003 με σκοπό να προσφέρει μια νέα ποιότητα στη ευρωπαϊκή εικονική εκπαίδευση. Η ίδρυση του έγινε με τη συνεργασία των: Estonian Ministry of Education and Research Estonian Information Technology Foundation University of Tartu Tallinn University of Technology Tallinn University Estonian Agricultural University Estonian Business School Estonian Information Technology College Σήμερα φοιτούν φοιτητές στο Estonian e-university από τους οποίους το 25% είναι ενήλικες. Προσφέρει: ποιότητα στις σπουδές για ενήλικες και μετανάστες τεχνολογική υποστήριξη υποστήριξη και μέσω των Πανεπιστημίων που συνεργάζεται Tα μαθήματα που διαθέτει on-line είναι από τα Πανεπιστήμια που συνεργάζεται και ανάλογα με το τι κλάδο θα επιλέξει ο φοιτητής αποκτά πτυχίο από ένα από τα Πανεπιστήμια αυτά. ΟPEN UNIVERSITY OF CATALONIA ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 136

145 Το εικονικό πανεπιστήμιο της Ισπανίας προωθεί το e-learning μέσα από την διδασκαλία των εξής μαθημάτων: 1. Νομικές και κοινωνικές σπουδές 2. Ψυχολογία 3. Οικονομικά Διαχείριση πληροφοριών 4. Ανθρωπολογία-Φυσιολογία 5. Επιστήμες Πληροφορικής και Επικοινωνιών 6. Multimedia 7. Υγεία - Περιβάλλον Πάνω από φοιτητές φοιτούν στο Open University of Catalonia Το Πανεπιστήμιο προσφέρει και ένα μεταφυσικό, εικονικό χώρο το λεγόμενο metacampus όπου οι φοιτητές μπορούν εικονικά να μοιραστούν έρευνες, μελέτες, αντικείμενα και εργαλεία από διάφορα Πανεπιστήμια. ST. FRANCIS E UNIVERSITY SCHOOL OF LAW AND PUBLIC ADMINISTRATION Το εικονικό Πανεπιστήμιο της Γαλλίας προσφέρει μαθήματα on-line για την απόκτηση πτυχίου της Νομικής Σχολής. Η φοίτηση διαρκεί (4) τέσσερα χρόνια, όπου στον κάθε χρόνο απαιτείται 865 ώρες παρακολούθησης. Όταν ο φοιτητής τελειώσει το σχολείο της Νομικής περνά από εξετάσεις (California Bar Examination) Κόστος: Γενικής εκπαίδευσης μαθήματα: $ 100 / ανά ενότητα Κοινωνικές Επιστήμες: $ 100 / ανά ενότητα ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 137

146 Νομική Σχολή: $ 120 / ανά ενότητα Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ Απέτυχε τελικά το σχέδιο της βρετανικής κυβέρνησης για τη λειτουργία ενός εικονικού πανεπιστημίου στη χώρα, η σύσταση του οποίου και στοίχισε 73 εκατομμύρια ευρώ. Τα σχέδια της κυβέρνησης αφορούσαν τη δημιουργία ενός ηλεκτρονικού πανεπιστημίου, που θα έδινε πτυχία με σπουδές που θα γίνονταν αποκλειστικά μέσα από το Ίντερνετ. Το πρόγραμμα e-university δεν κατάφερε να προσελκύσει ούτε χίλιους φοιτητές (οι εγγραφές που έγιναν με κόπο έφτασαν τις 900). Έτσι το νέο πανεπιστημιακό Ίδρυμα υποχρεώθηκε να κλείσει, ύστερα από μόλις έξι μήνες λειτουργίας. Το βρετανικό Yπουργείο Παιδείας που δημιούργησε το πρόγραμμα αυτό το 2000 κρίνοντας ότι η ηλεκτρονική μάθηση θα σημείωνε μεγάλη επιτυχία, έπεσε θύμα «της γενικής ατμόσφαιρας ενθουσιασμού που επικρατούσε τότε για τις εταιρείες του Ίντερνετ», όπως αναφέρουν σήμερα τα μέλη της αρμόδιας κοινοβουλευτικής επιτροπής. Μεγάλα Πανεπιστήμια, όπως της Oξφόρδης, του Πρίνστον, του Στάνφορντ και του Γέιλ, διαθέτουν σειρές ηλεκτρονικών διαλέξεων και παραδόσεων, κυρίως σε μεταπτυχιακό επίπεδο. E-UNIVERSITIES ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 138

147 Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών προσφέρει εξ αποστάσεως εκπαίδευση μέσα από ένα πρόγραμμα λεγόμενο η-τάξη. Η πλατφόρμα η-τάξη αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα Ασύγχρονης Τηλεκπαίδευσης για την κοινότητα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στην πλατφόρμα υπάρχουν διαθέσιμα 203 ανοιχτά σε όλους μαθήματα. Κατάλογος Τμημάτων Χημείας (6 διαθέσιμα μαθήματα) Φιλολογίας(0 διαθέσιμα μαθήματα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας (7 διαθέσιμα μαθήματα) Φυσικής (8 διαθέσιμα μαθήματα) Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας (13 διαθέσιμα μαθήματα) Βιολογίας (5 διαθέσιμα μαθήματα) Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας (7 διαθέσιμα μαθήματα) Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας (0 διαθέσιμα μαθήματα) Γεωλογίας (4 διαθέσιμα μαθήματα) Διοικητική Υπηρεσία (0 διαθέσιμα μαθήματα) Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (0 διαθέσιμα μαθήματα) Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (8 διαθέσιμα μαθήματα) Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (5 διαθέσιμα μαθήματα) Θεατρικών Σπουδών (0 διαθέσιμα μαθήματα) Θεολογίας (0 διαθέσιμα μαθήματα) Ιατρική Σχολή (51 διαθέσιμα μαθήματα) Ιστορίας και Αρχαιολογίας (11 διαθέσιμα μαθήματα) Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας (2 διαθέσιμα μαθήματα) Κέντρο Λειτουργίας και Διαχείρισης Δικτύου (3 διαθέσιμα μαθήματα) Κοινωνικής Θεολογίας (5 διαθέσιμα μαθήματα) ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 139

148 Μαθηματικών (42 διαθέσιμα μαθήματα) Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης (6 διαθέσιμα μαθήματα) Μουσικών Σπουδών (3 διαθέσιμα μαθήματα) Νομικής (6 διαθέσιμα μαθήματα) Νοσηλευτικής (2 διαθέσιμα μαθήματα) Οδοντιατρικής (48 διαθέσιμα μαθήματα) Οικονομικών Επιστημών (11 διαθέσιμα μαθήματα) Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης (0 διαθέσιμα μαθήματα) Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών (33 διαθέσιμα μαθήματα) Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης (1 διαθέσιμο μάθημα) Φαρμακευτικής (2 διαθέσιμα μαθήματα) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Το Πανεπιστήμιο Πατρών προσφέρει εξ αποστάσεως εκπαίδευση μέσα από ένα πρόγραμμα λεγόμενο e-class. Η πλατφόρμα e-class αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα Ασύγχρονης Τηλεκπαίδευσης στην κοινότητα του Ακαδημαϊκού Διαδικτύου GUNet. Στην πλατφόρμα υπάρχουν διαθέσιμα 152 ανοιχτά σε όλους μαθήματα. Κατάλογος Τμημάτων Δίκτυα και Επικοινωνίες (3 διαθέσιμα μαθήματα) Δοκιμαστικά Μαθήματα (17 διαθέσιμα μαθήματα) Έρευνα και Τεχνολογία (16 διαθέσιμα μαθήματα) Κοινωνικές Επιστήμες (63 διαθέσιμα μαθήματα) Πληροφορικής και Επικοινωνιών (35 διαθέσιμα μαθήματα) ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 140

149 Τηλεκπαίδευση (40 διαθέσιμα μαθήματα) Υποστήριξης και Υπηρεσιών (5 διαθέσιμα μαθήματα) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Τμήμα Πληροφορικής Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στα πλαίσια του e-learning διδάσκει το μάθημα "Εκπαίδευση από Απόσταση με χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας & Επικοινωνιών (ΤΠΕ)". Το μάθημα υποστηρίζεται μέσω του περιβάλλοντος Blackboard στη διεύθυνση Το μάθημα αυτό είναι 7 ου εξαμήνου της κατεύθυνσης:τεχνολογίες Πληροφορία και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Μια από τις μεγαλύτερες (σε αριθμό χρηστών) εφαρμογές στην Ελλάδα, που βασίζονται στην αξιοποίηση της τεχνολογίας των έξυπνων καρτών, έθεσε πρόσφατα σε λειτουργία το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Το έργο έχει σαν στόχο την υλοποίηση μιας ενιαίας 'έξυπνης ταυτότητας' για τους περίπου φοιτητές του Ιδρύματος, η οποία θα παρέχει την δυνατότητα πρόσβασης σε διάφορες ηλεκτρονικά παρεχόμενες υπηρεσίες. Το άμεσο όφελος είναι η αυτοματοποίηση, και σε πολλές περιπτώσεις απλοποίηση, των διαδικασιών που σχετίζονται με την εκπαιδευτική, διοικητική και διαχειριστική λειτουργία του Ιδρύματος. Οι έξυπνες κάρτες, όπως υπονοεί και το όνομα τους διαθέτουν υπολογιστική ικανότητα, μέσω ενός ενσωματωμένου ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 141

150 επεξεργαστή, και περίπου εξήντα φορές μεγαλύτερη αποθηκευτική χωρητικότητα από τις μαγνητικές κάρτες. Υπάρχει δυνατότητα καταχώρησης νέων πληροφοριών στη κάρτα ή τροποποίησης / διαγραφής των ήδη υπαρχουσών, ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζονται διάφοροι μηχανισμοί ασφάλειας για την εξασφάλιση της εμπιστευτικότητας και ακεραιότητας των δεδομένων που αποθηκεύονται στην κάρτα. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την ύπαρξη του μικροεπεξεργαστή, μας επιτρέπει να μιλάμε για ένα φορητό υπολογιστή στο μέγεθος πιστωτικής κάρτας. Ενδεικτικά, οι έξυπνες κάρτες μπορούν να αξιοποιηθούν για το δανεισμό βιβλίων από τη βιβλιοθήκη του Ιδρύματος, την επικοινωνία του φοιτητή με τη Γραμματεία του Τμήματος του (ηλεκτρονική δήλωση μαθημάτων, αυτοματοποιημένη έκδοση πιστοποιητικών και βεβαιώσεων, πρόσβαση σε προσωποποιημένο ωρολόγιο πρόγραμμα μαθημάτων και εξετάσεων κ.λ.π.), την πρόσβαση (login) στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και το δίκτυο του Πανεπιστημίου, τον έλεγχο φυσικής πρόσβασης σε εργαστήρια και άλλα. Κάθε κάρτα είναι αυστηρώς προσωπική, έχει τυπωμένη στην εμπρόσθια όψη της τη φωτογραφία του φοιτητή, ενώ έχει ενεργοποιηθεί και προσωπικός κωδικός (PIN) με στόχο την αποφυγή μη εξουσιοδοτημένης χρήσης της κάρτας σε περίπτωση απώλειας. Η πρώτη εφαρμογή που αναπτύχθηκε έχει σαν στόχο την αυτοματοποίηση της διαδικασίας δωρεάν σίτισης των φοιτητών. Συγκεκριμένα, η μέχρι σήμερα χειρόγραφη διαδικασία συλλογής και επεξεργασίας των στοιχείων που αφορούν τη δωρεάν σίτιση (για παράδειγμα ημερήσιος αριθμός καταναλωθεισών μερίδων, πλήθος φοιτητών που σιτίζονται κ.λ.π.) θα γίνεται ηλεκτρονικά και συνεπώς ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 142

151 ταχύτερα και με μεγαλύτερη αξιοπιστία. Συνοπτικά, με το νέο σύστημα Ο κάθε φοιτητής-κάτοχος έξυπνης κάρτας, κατά την είσοδο του στο εστιατόριο, θα εισάγει την κάρτα και τον προσωπικό κωδικό του (PIN) σ' ένα αυτόνομο τερματικό ανάγνωσης έξυπνων καρτών που έχει εγκατασταθεί στον χώρο του εστιατορίου. Στο τέλος κάθε ημέρας, το τερματικό αυτό (αυτόματα ή με τη μεσολάβηση κάποιου υπαλλήλου), μεταφέρει τα δεδομένα σίτισης, μέσω τηλεφωνικής γραμμής, σε κεντρικό υπολογιστή που βρίσκεται στο Πανεπιστήμιο, όπου γίνεται η αυτόματη καταχώρηση και επεξεργασία των στοιχείων αυτών. Πέρα από τη σημασία του έργου στην κατεύθυνση της υλοποίησης του Επιχειρησιακού Σχεδίου του Πανεπιστημίου Αιγαίου για τη μετεξέλιξη της λειτουργίας του στο μοντέλο του Ηλεκτρονικού Πανεπιστημίου (e- University), ιδιαίτερη σημασία έχει και το γεγονός ότι το όλο έργο σχεδιάστηκε, αναπτύχθηκε, διοικήθηκε, υλοποιήθηκε και εγκαταστάθηκε από ομάδα τελειόφοιτων του Τμήματος Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων, υπό την καθοδήγηση και εποπτεία μέλους ΔΕΠ του ίδιου Τμήματος. Η πρακτική αυτή δεν είναι ευκαιριακή, αλλά αντανακλά τη συνολικότερη φιλοσοφία της εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 143

152 ΑΛΛΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΚΑΙ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ E-LEARNING Εκπαιδευτικός Όμιλος Ξυνή, Ο Εκπαιδευτικός Όμιλος Ξυνή, αποφασισμένος να επενδύσει συστηματικά στην εισαγωγή και ανάπτυξη νέων, πρωτοποριακών τεχνολογιών που σχετίζονται με το διαδίκτυο, έχει αναπτύξει σήμερα ένα νέο business unit, το Xinis e-business, όπου εντάσσεται και το e-university college, με το οποίο πρόκειται να καλύψει όλες τις τεχνολογίες και τα προϊόντα που αφορούν τον κλάδο της εκπαίδευσης στη «νέα οικονομία» και το διαδίκτυο. Το e-university college δημιουργήθηκε με σκοπό την παροχή πανεπιστημιακού επιπέδου εκπαίδευσης σε ανθρώπους που, για διάφορους εργασιακούς ή προσωπικούς λόγους, αδυνατούν να παρακολουθήσουν εκπαιδευτικά προγράμματα με την κλασική μέθοδο διδασκαλίας, δηλαδή με τη μορφή μαθημάτων καθορισμένης χρονικής διάρκειας μέσα σε τάξη. Το e-university college αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη υποδομή εκπαιδεύσεως εξ αποστάσεως στην Ελλάδα. Εισάγει την έννοια personalization στο ρυθμό προσφοράς της εκπαίδευσης καθόσον ο ίδιος ο εκπαιδευόμενος καθορίζει αυτόνομα το χρόνο που θα διαθέσει προκειμένου να αφομοιώσει πλήρως το περιεχόμενο της εκπαίδευσης. Προσφέρει Πανεπιστημιακού επιπέδου σπουδές από το χώρο των Τεχνολογιών, Πληροφορικής και Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και αποτελεί την ιδανική λύση για σπουδαστές, φοιτητές και στελέχη επιχειρήσεων με περιορισμένο χρόνο. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 144

153 To e-university college παρέχει για πρώτη φορά στην Ελλάδα τη δυνατότητα απόκτησης ολοκληρωμένων ακαδημαικών προγραμμάτων σπουδών εξ ολοκλήρου μέσω του Internet. Προσφέρει τη δυνατότητα on-line συνεργασίας μέσω των virtual classrooms τόσο μεταξύ του εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου όσο και μεταξύ των εκπαιδευόμενων. Τα προγράμματα σπουδών του e-university college προσφέρονται σε συνεργασία με : NCC EDUCATION (NATIONAL COMPUTING CENTER) Η NCC Education είναι ένας από τους κορυφαίους οργανισμούς IT παγκοσμίου κύρους. PURPLE TRAIN.com Η purple train.com είναι η εταιρεία που παρέχει το περιβάλλον εργασίας(user interface). 6 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΕΡΡΩΝ Το 6ο Γυμνάσιο, από το 1995 που είναι συνδεδεμένο στο διαδίκτυο, έχει ασχοληθεί αρκετές φορές με τηλεδιασκέψεις, εκπαίδευση και διδασκαλία από απόσταση, διάφορα meeting, ενημερωτικές συνδέσεις on line με Πανεπιστήμια, ιδιωτικά κέντρα και φορείς του δημοσίου. Σε συνεργασία με τη Δημοτική Επιχείρηση Πολιτισμού (Δ.Ε.Π.Κ.Α.) του Δήμου Σερρών έχει καλύψει On Line ημερίδες, σεμινάρια, συνέδρια, τηλεδιασκέψεις. Μερικές από τις δραστηριότητες του Γυμνάσιου ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 145

154 1. Τηλεσυνάντηση Μαθητών Λυκείου Πεντάπολης με Υφυπουργό Παιδείας και Βουλευτές (Μαρ-2002) 2. Σεμινάριο On Line Καθηγητών Ν. Σερρών με Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (Φεβ-2002) 3. Τηλεδιάσκεψη Μαθητών Λυκείου Ν.Σκοπού με το Α.Π.Θ (Οκτ-2001) 4. Τηλεδιάσκεψη συνέντευξη On Line με τον Πρόεδρο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (2001) 5. Τηλεδιάσκεψη με το Περίπτερο Υπουργείου Παιδείας (στο στάδιο Ειρήνης & Φιλίας) (2000) 6. Πρόγραμμα Εκπαίδευσης "Τηλεματική στα σχολεία", με το ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ (2000) 7. Σεμινάριο ON LINE με 20 Δήμους της χώρας και τη WCI (2000) 8. Τηλεδιάσκεψη με τεχνικούς του ΟΤΕ (1999) 9. Διαγώνισμα από απόσταση (1998) 10. Εκπαίδευση και διδασκαλία από απόσταση με σχολείο της Tασμανίας 11. Εκπαίδευση από απόσταση με τηλετάξη Βουλγαρίας OTENET H υπηρεσία e-class, που παρέχεται από την OTEnet σε συνεργασία με την εταιρία CIN, προσφέρει τη δυνατότητα για ζωντανή εξ' αποστάσεως εκπαίδευση σε διάφορα θεματικά αντικείμενα και ενότητες, μέσω του διαδικτύου σε ασφαλές, αλληλεπιδραστικό περιβάλλον και σε πραγματικό χρόνο! Η υπηρεσία αυτή στοχεύει στην ικανοποίηση των αναγκών, επιχειρήσεων και οργανισμών του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, για δια βίου κατάρτιση και διεξαγωγή σεμιναρίων στους υπαλλήλους τους. Το περιεχόμενο της εκπαίδευσης μπορεί, είτε να επιλεγεί μέσα από μια σειρά έτοιμων μαθημάτων που διαθέτει η υπηρεσία e-class, είτε να δημιουργηθεί και να προσαρμοστεί, ανάλογα με τις ανάγκες του πελάτη. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 146

155 Μέσω του e-class επιτρέπεται η διεξαγωγή μαθημάτων και σεμιναρίων σε χρήστες οι οποίοι βρίσκονται σε διαφορετικούς γεωγραφικούς χώρους ή απομακρυσμένες γεωγραφικές περιοχές, σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Η εκπαίδευση πραγματοποιείται σε εικονική αίθουσα και διοργανώνεται από έναν παρουσιαστή. Ο συντονιστής της υπηρεσίας ή ο παρουσιαστής μπορεί να προσκαλέσει στα μαθήματα έναν αριθμό συμμετεχόντων ανάλογα με τη μορφή της υπηρεσίας που έχει αγοράσει. Η υπηρεσία e-class/business διαθέτει ένα μεγάλο αριθμό μαθημάτων που καλύπτουν μια πληθώρα γνωστικών αντικειμένων. Σε μία προσπάθεια να καλύπτονται οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες και απαιτήσεις των πελατών και της αγοράς, η υπηρεσία e-class διευρύνει και αναπτύσσει συνεχώς το περιεχόμενο των διαθέσιμων μαθημάτων-σεμιναρίων της. Οι βασικότερες θεματικές ενότητες στις οποίες κατατάσσονται τα υπάρχοντα μαθήματα-σεμινάρια είναι οι εξής: Ηγεσία Πωλήσεις και εξυπηρέτηση πελάτη Marketing Προσωπική Ανάπτυξη Office Automation Management ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) Το Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών έχοντας υπόψη τις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις στο εργασιακό περιβάλλον, σε συνδυασμό με την ανάγκη των ατόμων για συνεχιζόμενη εκπαίδευση και επιμόρφωση, προέβη στη δημιουργία προγραμμάτων συμπληρωματικής εκπαίδευσης με την χρήση καινοτόμων μεθόδων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 147

156 Τα πρωτοποριακά αυτά προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων έχουν ως στόχο τους την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών που προκύπτουν, κυρίως μετά την ένταξη ενός ατόμου στην αγορά εργασίας, δίνοντας την δυνατότητα στους συμμετέχοντες σε αυτά να προσδιορίζουν τον χρόνο και τον χώρο της εκπαίδευσής τους (το σπίτι, η εργασία, κ.λ.π). Τα υψηλού ακαδημαϊκού επιπέδου προγράμματά προσφέρουν στον εκπαιδευόμενο αυτονομία, δηλαδή του παρέχουν την δυνατότητα μελέτης όποτε και όπου εκείνος θέλει, οδηγώντας τον στη λήψη Πιστοποιημένης Βεβαίωσης Σπουδών με το κύρος του Κέντρου Επαγγελματικής Κατάρτισης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το περιεχόμενο των Προγραμμάτων Συμπληρωματικής Εκπαίδευσης με τη χρήση Καινοτόμων Μεθόδων εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης είναι το ακόλουθο: Σύμβουλος Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων [Small Business Consultant] Η επιτυχής ολοκλήρωση των σαράντα τριών διδακτικών ενοτήτων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου προγράμματος οδηγεί στη χορήγηση Πιστοποιητικού Επιμόρφωσης «Σύμβουλος Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων». Η χρονική διάρκεια του προγράμματος είναι έξι μήνες. Αρχές Λογιστικής [Basic Accounting] Η επιτυχής ολοκλήρωση των σαράντα τριών διδακτικών ενοτήτων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου προγράμματος οδηγεί στη χορήγηση Πιστοποιητικού Επιμόρφωσης «Αρχές Λογιστικής». Η χρονική διάρκεια του προγράμματος είναι πέντε μήνες. Διοίκηση Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων [Small Business Management] Η επιτυχής ολοκλήρωση των δεκαοκτώ διδακτικών ενοτήτων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου προγράμματος οδηγεί στη χορήγηση Πιστοποιητικού Εξειδικευμένης Επιμόρφωσης ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 148

157 «Διοίκηση Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων». Η χρονική διάρκεια του προγράμματος είναι τέσσερις μήνες. Διαδικασίες Έναρξης και Λειτουργίας Επιχειρήσεων [Business Startup] Η επιτυχής ολοκλήρωση των δέκα οκτώ διδακτικών ενοτήτων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου προγράμματος, οδηγεί στη χορήγηση Πιστοποιητικού Εξειδικευμένης Επιμόρφωσης «Διαδικασίες Έναρξης και Λειτουργίας Επιχειρήσεων». Η χρονική διάρκεια του προγράμματος είναι τέσσερις μήνες. Διοίκηση Μη Κερδοσκοπικών Οργανισμών [Non Profit Organization Management] Η επιτυχής ολοκλήρωση των τριάντα διδακτικών ενοτήτων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου προγράμματος, οδηγεί στη χορήγηση Πιστοποιητικού Επιμόρφωσης «Διοίκηση Μη Κερδοσκοπικών Οργανισμών». Η χρονική διάρκεια του προγράμματος είναι τέσσερις μήνες. Οργάνωση και Υποστήριξη Επιχειρηματικού Σχεδίου [Business Plan] Η επιτυχής ολοκλήρωση των δέκα εννέα διδακτικών ενοτήτων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου προγράμματος, οδηγεί στη χορήγηση Πιστοποιητικού Εξειδικευμένης Επιμόρφωσης «Οργάνωση και Υποστήριξη Επιχειρηματικού Σχεδίου». Η χρονική διάρκεια του προγράμματος είναι τέσσερις μήνες. Χρηματοοικονομική Λογιστική [Financial Accounting] Η επιτυχής ολοκλήρωση των δώδεκα διδακτικών ενοτήτων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου προγράμματος οδηγεί στη χορήγηση Πιστοποιητικού Εξειδικευμένης Επιμόρφωσης «Χρηματοοικονομική Λογιστική». Η χρονική διάρκεια του προγράμματος είναι τρεις μήνες. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 149

158 Διαχείριση Χαρτοφυλακίου και Τεχνική Ανάλυση [Portfolio Management and Technical Analysis] Η επιτυχής ολοκλήρωση των δεκατεσσάρων διδακτικών ενοτήτων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου προγράμματος οδηγεί στη χορήγηση Πιστοποιητικού Εξειδικευμένης Επιμόρφωσης «Διαχείριση Χαρτοφυλακίου και Τεχνική Ανάλυση». Η χρονική διάρκεια του προγράμματος είναι τρεις μήνες. Επιχειρηματική Διοίκηση και Τεχνολογίες Διαδικτύου [Business Management and Internet Technology] Η επιτυχής ολοκλήρωση των εννέα διδακτικών ενοτήτων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου προγράμματος οδηγεί στη χορήγηση Πιστοποιητικού Εξειδικευμένης Επιμόρφωσης «Επιχειρηματική Διοίκηση και τις Τεχνολογίες Διαδικτύου». Η χρονική διάρκεια του προγράμματος είναι δύο μήνες. Πιστοληπτική Αξιολόγηση [Credit Analysis] Η επιτυχής ολοκλήρωση των οκτώ διδακτικών ενοτήτων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου προγράμματος οδηγεί στη χορήγηση Πιστοποιητικού Εξειδικευμένης Επιμόρφωσης «Πιστοληπτική Αξιολόγηση». Η χρονική διάρκεια του προγράμματος είναι δύο μήνες. Διοίκηση Αθλητικών Επιχειρήσεων και Ομίλων Η επιτυχής ολοκλήρωση των σαράντα διδακτικών ενοτήτων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου προγράμματος οδηγεί στη χορήγηση Πιστοποιητικού Επιμόρφωσης στην «Διοίκηση Αθλητικών Επιχειρήσεων και Ομίλων». Η χρονική διάρκεια του προγράμματος είναι 5 μήνες. Το κόστος των συγκεκριμένων προγραμμάτων είναι το εξής: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 150

159 Eκπαιδευτικό Αντικείμενο ΣΥΝΟΛΟ ΔΙΔΑΚΤΡΩΝ (ΣΕ ΔΟΣΕΙΣ) ΕΦ ΑΠΑΞ ΚΑΤΑΒΟΛΗ ΔΙΔΑΚΤΡΩΝ «Σύμβουλος Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων» «Αρχές Λογιστικής» «Διοίκηση Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων» «Διαδικασίες Έναρξης και Λειτουργίας Επιχειρήσεων» «Οργάνωση και Υποστήριξη Επιχειρηματικού Σχεδίου» «Διοίκηση Μη Κερδοσκοπικών Οργανισμών» «Χρηματοοικονομική Λογιστική» «Διαχείριση Χαρτοφυλακίου και Τεχνική Ανάλυση» «Επιχειρηματική Διοίκηση και Τεχνολογίες Διαδικτύου» «Πιστοληπτική Αξιολόγηση» «Διαχείριση Κινδύνου» «Διοίκηση Αθλητικών Επιχειρήσεων και Ομίλων» COMPACT Η εταιρεία Compact σε συνεργασία με τη SmartForce, τη μεγαλύτερη εταιρεία παροχής e-learning λύσεων στον κόσμο, την Auralog, με το πακέτο εκμάθησης ξένων γλωσσών μέσω e-learning, TeLL me More και την GILAT, μία από τις πρωτοπόρες εταιρίες στις τεχνολογίες σύγχρονης εξ αποστάσεως κατάρτισης προσφέρει εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Οι εκπαιδευτικές λύσεις της εταιρείας απευθύνονται σε Εταιρικούς Πελάτες Πάνω από εκπαιδευόμενοι και 50 εταιρείες έχουν επωφεληθεί των πλεονεκτημάτων της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, με τον μοναδικό τρόπο της Compact Ιδιώτες ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 151

160 Μέσω του πρώτου στην Ελλάδα διαδικτυακού εκπαιδευτικού κέντρου έχει πλέον τη δυνατότητα κάθε ιδιώτης να προσαρμόζει πλήρως την εκπαίδευσή του στις ανάγκες του, στο τόπο και το χρόνο που επιθυμεί. Η εκπαιδευτική θεματολογία περιλαμβάνει : Θέματα Πληροφορικής (ΙΤ) Θέματα Επιχειρησιακών Δεξιοτήτων (Business Skills) Eκμάθηση Ξένων Γλωσσών Το πιστοποιημένο περιεχόμενο της βιβλιοθήκης συμπληρώνεται από: Εξελιγμένα εργαλεία παρακολούθησης και ελέγχου της προόδου των εκπαιδευομένων με μετρήσιμα αποτελέσματα. Πλήρες πρόγραμμα υποστήριξης από το εξειδικευμένο προσωπικό της Compact που, στην περίπτωση εταιρικών πελατών, αναλαμβάνει την προώθηση της πρωτοποριακής αυτής μεθόδου μέσα στην εταιρεία/ οργανισμό. Εργαλεία ασύγχρονης και σύγχρονης επικοινωνίας (δυνατότητα υποβολής ερωτήσεων σε forum-κοινότητα εκπαιδευτών και εκπαιδευομένων, επικοινωνία με με τον εισηγητή και δυνατότητα συμμετοχής σε εικονικές τάξεις - virtual internet classrooms). Ειδικά για τους εταιρικούς πελάτες, προσφέρει τη δυνατότητα δημιουργίας εκπαιδευτικού περιεχομένου ειδικά προσαρμοσμένου στο αντικείμενο και τις ιδιαίτερες ανάγκες τους. ETELESTIA To etelestia, δημιουργήθηκε από μια εταιρεία με σκοπό την εκμάθηση σχεδιασμού ρούχων, μέσω e-learning. Το etelestia είναι αποτέλεσμα ενός Ευρωπαϊκού Προγράμματος από μια ομάδα από τέσσερις διαφορετικές χώρες με εταίρους από διάφορους κλάδους (Εκπαίδευση και Κατάρτιση Ενδύματος, Ανάπτυξη elearning, ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 152

161 Υποστήριξη Επιχειρήσεων Ενδύματος, Εργασιακά Στάνταρτ της Βιομηχανίας Ενδύματος). Τα προγράμματα etelestia είναι κατάλληλα για σπουδαστές, επαγγελματίες, ή γι αυτούς που απλώς αγαπούν να φτιάχνουν τα δικά τους ρούχα. Δίνει στους σπουδαστές την ευελιξία να εργαστούν από το σπίτι, ή το γραφείο, με τη δική τους ταχύτητα και ρυθμό στον ελεύθερο χρόνο τους. Προσφέρει μια σειρά από ολοκληρωμένα προγράμματα on-line επάνω στην: Κοπτική Ραπτική / Πατρόν, Σχέδιο Μόδας και Εικονικό Εργοστάσιο Ενδυμάτων Οι σπουδαστές μπορούν να επιλέξουν να σπουδάσουν ένα Πλήρες Πρόγραμμα, ή ένα πιο σύντομο Υπο-πρόγραμμα. Ένα από τα σύντομα προγράμματα εκμάθησης μπορεί να ολοκληρωθεί μέσα σε μόλις 2-3 εβδομάδες! Για ένα Πλήρες Πρόγραμμα μπορεί να χρειαστεί μέχρι εβδομάδες. Τα Μαθήματα Τα Μαθήματα είναι οργανωμένα για να βοηθούν τους σπουδαστές να αναπτύξουν και να καλλιεργήσουν τις γνώσεις τους και τις δεξιοτεχνίες τους. Στην Κοπτική-Ραπτική/Πατρόν και στο Σχέδιο Μόδας κάθε μάθημα είναι ένα τμήμα που απαιτεί περίπου 1-2 ώρες μελέτης και πρακτικής. Κάθε τέτοιο βήμα αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό μαθησιακό βήμα και μια ορατή πρόοδο σε δεξιότητες και γνώσεις. Καθηγητής για Υποστήριξη Online Ένας Online Καθηγητής (ΟΚ) θα ανατεθετεται μέσω του website etelestia. O OΚ που θα ανατεθεί σε κάθε φοιτητή θα τον διευκολύνει σε ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 153

162 όποιες δυσκολίες μπορεί να αντιμετωπίσει, και σε τακτά διαστήματα κατά τη διάρκεια των σπουδών του θα παρακολουθεί και θα αξιολογεί την πρόοδο του και θα βεβαιώνεται ότι παίρνει ο φοιτητής ό,τι καλύτερο από τις σπουδές του. Kάρτα Προόδου Online Mία Kάρτα Προόδου Online επιτρέπει στους σπουδαστές να παρακολουθούν την πρόοδο τους,το πρόγραμμα και τα υπόλοιπα μαθήματα που πρέπει να ολοκληρωθούν. Virtual Café Το Virtual Café είναι ένας χώρος ανοιχτής συζήτησης όπου μπορούν οι φοιτητές να βρεθούν μαζί με άλλους σπουδαστές και αποφοίτους του etelestia για να ανταλλάξουν απόψεις και να μοιραστούν τις ιδέες τους. Όλοι οι σπουδαστές μπορούν να μοιραστούν τις εμπειρίες τους κατά τη διάρκεια των σπουδών τους και να ωφεληθούν από τις εμπειρίες των άλλων. Εικονογραφημένο Γλωσσάρι Online Το Εικονογραφημένο Γλωσσάρι Online είναι ένα λεξικό επάνω σε ορολογίες στο Σχέδιο Μόδας και την Κοπτική-Ραπτική/Πατρόν. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΙΛΟΤΙΚΩΝ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΚΑΙ ΠΙΛΟΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ E- UNIVERSITY Υπεγράφη από τον Ειδικό Γραμματέα για την Κοινωνία της Πληροφορίας η απόφαση ένταξης του Έργου «Σχεδιασμός & Ανάπτυξη Πιλοτικών Υποδομών & Προηγμένων Υπηρεσιών για την Υλοποίηση του e- University» συνολικού προϋπολογισμού 1,99 εκατ. ευρώ στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για την Κοινωνία της Πληροφορίας (Ε.Π.ΚτΠ). Το έργο αφορά στην ανάπτυξη ψηφιακών υπηρεσιών πληροφόρησης και διοίκησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, προς τους πολίτες, δηλαδή τους ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 154

163 φοιτητές, τους υποψήφιους φοιτητές (μαθητές), τους απόφοιτους, τους γονείς, το διδακτικό και ερευνητικό προσωπικό, τους εργολάβους και τους προμηθευτές. Στόχος είναι να ενοποιηθούν οι υπάρχουσες σε κάθε ίδρυμα λειτουργίες έτσι ώστε να επιτευχθεί υψηλό επίπεδο παρεχόμενων ψηφιακών υπηρεσιών με κύριο χαρακτηριστικό την ευκολότερη πρόσβαση και αξιοποίηση των υπηρεσιών που προσφέρονται μέσω του Διαδικτύου (Internet). Αναλυτικότερα, μέσω του συστήματος που θα αναπτυχθεί θα παρέχονται οι παρακάτω υπηρεσίες: - δημοσίευση κειμένων και πακέτων πληροφοριών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, - παροχή εξειδικευμένων πληροφοριών στους ενδιαφερόμενους με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων, όπως ιστοσελίδων, , fax, κόμβοι FAQ, κλπ, - δυνατότητα ηλεκτρονικής κατάθεσης αιτήσεων, παρακολούθησης και εξυπηρέτησης τους - συνδυαζόμενες υπηρεσίες, οι οποίες περιλαμβάνουν την εξυπηρέτηση των πολιτών (φοιτητές, υποψήφιους φοιτητές (μαθητές), απόφοιτους, γονείς, διδακτικό και ερευνητικό προσωπικό, εργολάβους και προμηθευτές) από κέντρα τα οποία προσφέρουν ενοποιημένες υπηρεσίες, διαφόρων επιπέδων και τομέων της εκπαίδευσης. - Συνδυαζόμενες υπηρεσίες θα παρέχουν οι γραμματείες των τμημάτων για το σύνολο των ακαδημαϊκών θεμάτων και οι αντίστοιχες διοικητικές υπηρεσίες για τις υπόλοιπες περιπτώσεις εξυπηρέτησης του πολίτη. Με την υλοποίηση του έργου θα επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας δεδομένου ότι αξιοποιείται και ομογενοποιείται η ήδη ανεπτυγμένη κατανεμημένα τεχνογνωσία στο χώρο των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων. Προσδοκάται, ακόμα, απλοποίηση των διαδικασιών, μείωση του χρόνου απόκρισης αλλά και των δαπανών εξυπηρέτησης του πολίτη. Το έργο αποτελεί πιλοτική δράση, δεδομένου ότι αναπτύσσονται πιλοτικά οι υποδομές των πληροφοριακών συστημάτων σε αντιπροσωπευτικά ιδρύματα. Τα ιδρύματα στα οποία θα αναπτυχθούν οι δράσεις του ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 155

164 παρόντος έργου έχουν επιλεγεί με κριτήριο την ήδη υπάρχουσα σχετική υποδομή σε υλικό και λογισμικό, τη δυνατότητα ολοκλήρωσης και ενοποίησης των ήδη ανεπτυγμένων λειτουργιών, την αξιοποίηση της ανεπτυγμένης τεχνογνωσίας, αλλά και την αντιπροσωπευτικότητα της ακαδημαϊκής κοινότητας ώστε τα αποτελέσματα του πιλοτικού να είναι άμεσα εφαρμόσιμα στο σύνολο της κοινότητας. Η περαιτέρω επέκτασή του συστήματος και η καθολική υλοποίησή του στο σύνολο της ακαδημαϊκής κοινότητας θα επιτευχθεί μέσω των δράσεων των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων στις περιφέρειες όπου λειτουργούν Ακαδημαϊκά ιδρύματα, του τακτικού προϋπολογισμού και του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 156

165 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο Ε Β Δ Ο Μ Ο Ε Ι Κ Ο Ν Ι Κ Α Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Τ Ι Κ Α Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Τ Α ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 157

166 Ε Ι Κ Ο Ν Ι Κ Α Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Τ Ι Κ Α Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Τ Α Πως θα πρέπει να είναι Ένα Εικονικό Εκπαιδευτικό Περιβάλλον δεν είναι απόλυτα ένα εκπαιδευτικό web site, αν και ορισμένοι χρησιμοποιούν τον όρο εικονικό εκπαιδευτικό περιβάλλον για να περιγράψουν web sites που απλά περιέχουν κάποιες στατικές ιστοσελίδες με εκπαιδευτικό υλικό. Ένα Εικονικό Εκπαιδευτικό Περιβάλλον δεν είναι ταυτόσημο με ένα "virtual campus", καθώς ένα virtual campus παρέχει πανεπιστημιακά μαθήματα, ενώ ο όρος Εικονικό Εκπαιδευτικό Περιβάλλον δεν πρέπει να περιορίζεται σε αυτό τον σκοπό. Έτσι λοιπόν το virtual campus μπορεί να θεωρηθεί σαν υποκατηγορία ενός Εικονικού Εκπαιδευτικού Περιβάλλοντος. Ένα Εικονικό Εκπαιδευτικό Περιβάλλον δεν πρέπει περιορίζεται σε συστήματα που περιλαμβάνουν εικονική πραγματικότητα και χρήση τρισδιάστατης τεχνολογίας, αφού κάποια περιβάλλοντα περιλαμβάνουν λιγότερο σύνθετα interfaces, όπως απλό κείμενο. Το μοντέλο της EVE Κοινότητας Οι βασικές έννοιες που υιοθετεί η EVE κοινότητα είναι η έννοια της "Οργανισμός" (Organization) και η έννοια του "Χώρου" (Place). Ο πρώτος όρος χρησιμοποιείται για την οργάνωση των μαθημάτων που προσφέρονται από την EVE κοινότητα. Ο δεύτερος όρος χρησιμοποιείται για εικονικές περιοχές που μπορεί να επισκεφτεί ο χρήστης. Επομένως, θα μπορούσαμε να περιγράψουμε την EVE κοινότητα ως σύνολο ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 158

167 Οργανώσεων, οι οποίες παρέχουν μαθήματα, και Χώρων, οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν ιδιωτικά από κάθε μέλος ή ταυτόχρονα από ομάδες χρηστών που παρευρίσκονται σε μαθήματα. Ένας Οργανισμός αποτελεί μία οντότητα, η οποία παρέχει γνώση μέσω μαθημάτων και μπορεί να είναι ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα, ένα πανεπιστήμιο ή ακόμα και μία επιχείρηση. Κάθε οργανισμός έχει την δυνατότητα να αναπτύξει και να δημιουργήσει κατηγορίες και υποκατηγορίες online σύγχρονων μαθημάτων, τα οποία μπορούν να συνοδευτούν από υλικό ηλεκτρονικής εκμάθησης. Αυτά τα μαθήματα είναι διαθέσιμα σε όλα τα μέλη της κοινότητας που μπορούν να πλοηγηθούν στο σύστημα, μέσω ενός φιλικού περιβάλλοντος, και έχουν την δυνατότητα να δουν και να επιλέξουν από όλα τα διαθέσιμα μαθήματα εκείνα που ταιριάζουν στα ενδιαφέροντά τους καθώς επίσης και να δουν πληροφορίες για τα μαθήματα στα οποία έχουν ήδη καταχωρηθεί ως σπουδαστές ή δάσκαλοι. Το μοντέλο, για την οργάνωση των μαθημάτων που προσφέρονται από την κοινότητα, είναι ιεραρχικό και ο καθορισμός των επιπέδων της ιεραρχίας (οργανισμός κατηγορία υποκατηγορία μάθημα ή organization category subcategory - course) συμβάλλει στην ευελιξία και την εύκολη ανάπτυξη της κοινότητας. Επίσης, από την άποψη του προγραμματιστή, η ιεραρχία αυτή συμβάλλει στη σταθερότητα της βάσεως δεδομένων και την οργάνωση του υλικού εκπαίδευσης. Η EVE κοινότητα υιοθετεί την έννοια των χώρων προκειμένου να προσομοιώσει και να πραγματοποιήσει τη διαδικασία εκμάθησης. Η κοινοτική περιοχή, επομένως, διακρίνεται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος αποκαλείται "Προσωπικό Γραφείο" (Personal Desk) και αποτελεί τον προσωπικό εργασιακό χώρο του χρήστη, ο οποίος εμπλουτίζεται με ασύγχρονα χαρακτηριστικά και το δεύτερο μέρος, αποκαλείται "Περιοχή Εκπαίδευσης" και αποτελεί το χώρο όπου πραγματοποιούνται τα μαθήματα και ολοκληρώνεται η διαδικασία εκμάθησης. Αυτοί οι δύο τύποι Χώρων περιγράφονται λεπτομερώς στις δύο ακόλουθες παραγράφους. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 159

168 Προσωπικό Γραφείο: Αυτός ο όρος αναφέρεται σε ένα δισδιάστατο χώρο, ο οποίος περιέχει όλα τα ασύγχρονα χαρακτηριστικά στα οποία μπορεί να έχει πρόσβαση ένας χρήστης. Το προσωπικό γραφείο αποτελεί ένα μοναδικό, για κάθε μέλος, κεντρικό χώρο όπου μπορεί να διαχειριστεί τα προσωπικά του υπάρχοντα. Ανεξάρτητα από το ρόλο του χρήστη στο σύστημα, κάθε μέλος έχει πρόσβαση στα διαθέσιμα μαθήματα και μπορεί να συμμετάσχει στις διαλέξεις στις οποίες έχει εγγραφεί ως σπουδαστής ή να δει πληροφορίες για όλα τα μαθήματα στα οποία θα ήθελε να συμμετέχει. Επιπλέον, το προσωπικό γραφείο, ως τμήμα ενός εικονικού περιβάλλοντος συνεργασίας, περιλαμβάνει εργαλεία, τα οποία ενισχύουν την ασύγχρονη επικοινωνία μεταξύ των μελών της κοινότητας και συμβάλλουν στην επέκταση και τη διανομή της γνώσης. Επομένως, κάθε μέλος μπορεί να έχει πρόσβαση στα προσωπικά μηνύματά του, να διαχειριστεί το προφίλ του και να εμφανίσει τα προφίλ άλλων χρηστών, να εμφανίσει και να προσθέσει πληροφορίες στο ιδιωτικό του, καθώς και στο δημόσιο, ημερολόγιο, να στείλει/λάβει αρχεία σε/από τον προσωπικό του κατάλογο αρχείων στο σύστημα, να δει, να προσθέσει και να απαντήσει στα μηνύματα στο φόρουμ της κοινότητας. Επίσης, ένα μέλος μπορεί να δημιουργήσει ένα μάθημα και (εάν αυτό το μάθημα εγκριθεί) να γίνει δάσκαλος σε αυτό το μάθημα. Τα επίπεδα πρόσβασης σε αυτό το χώρο αλλάζουν ανάλογα με το ρόλο του χρήστη στην κοινότητα. Συνοπτικά, οι ρόλοι των χρηστών, που πρόκειται να περιγραφούν αργότερα, είναι επισκέπτης, μέλος, σπουδαστής, δάσκαλος, διαχειριστής μαθημάτων και διαχειριστής της κοινότητας. Κατά συνέπεια, κάποιοι ρόλοι διατηρούν περισσότερα προνόμια από άλλους, παραδείγματος χάριν στο δάσκαλο, στο διαχειριστή μαθημάτων και στο διαχειριστή της κοινότητας εμφανίζονται πρόσθετα χαρακτηριστικά κατά είσοδό τους στο προσωπικό γραφείο τους. Αυτά τα χαρακτηριστικά αφορούν τον έλεγχο μαθημάτων για το διαχειριστή μαθημάτων, και τον έλεγχο οργανισμών για το διαχειριστή της κοινότητας. Επομένως, το περιβάλλον του χρήστη διαφοροποιείται σύμφωνα με κάθε ρόλο. Όπως είναι προφανές, το προσωπικό γραφείο ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 160

169 υλοποιεί την υποστήριξη διαφορετικών επιπέδων πρόσβασης στην κοινότητα. Επιπλέον, καθιστά τους χρήστες πιο ενεργούς επειδή τους δίνει την ελευθερία να επιλέξουν τα μαθήματα στα οποία επιθυμούν να παρευρεθούν. Περιοχή Εκπαίδευσης: Αυτός ο χώρος αποτελεί την εικονική τάξη όπου πραγματοποιούνται τα μαθήματα. Στην EVE κοινότητα αυτός ο χώρος υιοθετεί μια τρισδιάστατη αναπαράσταση που βασίζεται στο γεγονός ότι τα τρισδιάστατα περιβάλλοντα έχουν θετική επίδραση στην απόδοση των χρηστών εξαιτίας της δημιουργίας μιας αίσθησης ρεαλισμού. Επομένως, όπως ακριβώς στις πραγματικές τάξεις, οι εικονικές τάξεις πρέπει να πληρούν όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη διεξαγωγή των μαθημάτων. Συνεπώς, κάθε μάθημα διαθέτει ένα δάσκαλο, που είναι αρμόδιος για τη διαχείριση και την οργάνωση του υλικού εκμάθησης, των σπουδαστών και του μαθήματος γενικότερα. Επιπλέον, οι σπουδαστές που παρευρίσκονται στην τάξη και αναπαριστώνται από avatars έχουν την δυνατότητα να δουν τους άλλους χρήστες μέσα στην τρισδιάστατη πολυχρηστική εικονική αίθουσα, και να διατηρήσουν έτσι μια εικόνα πραγματικού μαθήματος. Ακόμη, ο τρισδιάστατος κόσμος συνεργασίας προσφέρει εργαλεία, τα οποία συμβάλλουν στην πραγματοποίηση ενός εικονικού μαθήματος. Αυτά τα χαρακτηριστικά, ανάλογα με τη λειτουργία τους και την ανάγκη για ρεαλισμό μπορεί να είναι είτε δισδιάστατα, όπως παραδείγματος χάριν η συνομιλία μέσω κειμένου και η διαχείριση αρχείων, είτε τρισδιάστατη, όπως παραδείγματος χάριν τα εργαλεία μέσα στην τρισδιάστατη αίθουσα μάθησης. Ρόλοι και Δικαιώματα των χρηστών Ένας σημαντικός παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι ο καθορισμός των ρόλων των χρηστών στην κοινότητα, καθώς επίσης και τα ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 161

170 επίπεδα πρόσβασης που περιλαμβάνει κάθε ρόλος. Πιο συγκεκριμένα, στην EVE Κοινότητα υπάρχουν πέντε, καλά καθορισμένοι, ρόλοι χρηστών κάθε ένας από τους οποίους διαθέτει ορισμένα προνόμια. Αυτοί οι ρόλοι χρηστών είναι οι ακόλουθοι: Επισκέπτης: Αυτός ο τύπος αναφέρεται στους χρήστες που δεν έχουν, ακόμα, καταχωρηθεί στο σύστημα. Οι χρήστες αυτής της κατηγορίας μπορούν, μόνο, να παρακολουθήσουν πληροφορίες (κυρίως στατικές) και επιδείξεις για την EVE κοινότητα και αυτά που μπορεί να προσφέρει, χωρίς να είσαι σε θέση να πλοηγηθούν και να δοκιμάσουν λειτουργίες του συστήματος. Επιπλέον, έχουν την δυνατότητα να εγγραφούν στο σύστημα συμπληρώνοντας μία φόρμα εγγραφής, έτσι ώστε να αποκτήσουν το ρόλο μέλους. Μέλος: Ως μέλη της κοινότητας θεωρούνται χρήστες που δεν έχουν επιλέξει ακόμα οποιοδήποτε από τα διαθέσιμα μαθήματα αλλά είναι εγγεγραμμένοι στο σύστημα, που σημαίνει ότι διαθέτουν μοναδικό όνομα χρήστη και κωδικό πρόσβασης, έτσι ώστε να αναγνωρίζονται. Αυτοί οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν τα διαθέσιμα μαθήματα και να εγγράφονται σε εκείνα που αντιστοιχούν στα ενδιαφέροντά τους. Επιπλέον, έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν όλα τα ασύγχρονα χαρακτηριστικά που παρέχει η κοινότητα, τα οποία είναι το φόρουμ, ένα προσωπικό ημερολόγιο, αποστολή και λήψη μηνυμάτων, διατήρηση του προσωπικού τους προφίλ και εμφάνιση των προφίλ άλλων μελών. Εντούτοις, αυτοί οι χρήστες δεν μπορούν να εισαχθούν στον τρισδιάστατο κόσμο όπου πραγματοποιούνται τα μαθήματα επειδή δεν έχουν εγγραφεί σε καμία τάξη. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 162

171 Σπουδαστής: Αυτός ο ρόλος αντιστοιχεί σε μέλη που έχουν εγγραφεί σε μία τουλάχιστον τάξη. Επομένως, αυτοί οι χρήστες έχουν όλες τις δυνατότητες που αναφέρθηκαν παραπάνω (φόρουμ, ημερολόγιο, αποστολή/λήψη αρχείων) καθώς επίσης και μερικά πρόσθετα χαρακτηριστικά συνεργασίας που προκύπτουν από την εγγραφή τους σε μια τάξη. Αυτά τα χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν την εισαγωγή του χρήστη στην τρισδιάστατη εικονική τάξη, την αναπαράστασή του από avatars, τη δυνατότητά του να επικοινωνεί και να συνεργάζεται με άλλους σπουδαστές του μαθήματος μέσω εργαλείων συνεργασίας, όπως η χρήση ενός whiteboard, ενός brainstorming, της συνομιλίας κειμένου και φωνής, το δυναμικό φόρτωμα και διαμοίραση αρχείων. Δάσκαλος: Ο ρόλος του δασκάλου ανατίθεται μόνο σε ένα πρόσωπο ανά μάθημα. Αυτός ο χρήστης πρέπει να είναι μέλος της EVE κοινότητας, χωρίς να πρέπει απαραίτητα να είναι εγγεγραμμένος σε κάποιο μάθημα ως σπουδαστής. Όπως υπονοεί η έννοια της ιεραρχίας, οι χρήστες που είναι δάσκαλοι σε ένα ορισμένο μάθημα, διατηρούν τις δυνατότητες της κατηγορίας του Σπουδαστή αλλά λαμβάνουν μερικά πρόσθετα "προνόμια" σε σχέση με τα χαμηλότερα επίπεδα της ιεραρχίας. Σχετικά με το ρόλο του δασκάλου, πρέπει να διακριθούν δύο περιπτώσεις. Η πρώτη περίπτωση αφορά τα ασύγχρονα τμήματα που μπορεί να διαχειριστεί αυτό το είδος ρόλου. Πιο συγκεκριμένα, οι χρήστες που έχουν το ρόλο δασκάλου σε κάποιο μάθημα έχουν την δυνατότητα διαχείρισης του υλικού εκμάθησης του μαθήματος, δημιουργίας εξετάσεων και τεστ, εμφάνισης των χρηστών που έχουν εγγραφεί στο μάθημα, φόρτωσης αρχείων στον κατάλογο αρχείων του μαθήματος. Η δεύτερη περίπτωση είναι σχετική με την ύπαρξη του δασκάλου στην τρισδιάστατη εικονική τάξη. Σε αυτό το χώρο, ο δάσκαλος είναι πιο προνομιούχος μεταξύ των χρηστών, καθώς η ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 163

172 διαχείριση του μαθήματος ανήκει στη δικαιοδοσία του. Συγκεκριμένα, ο δάσκαλος μπορεί να δημιουργήσει ομάδες σπουδαστών, να τους αναθέσει στοιχειώδεις εργασίες, τις οποίες εποπτεύει κατά τη διάρκεια του μαθήματος, και αποφασίζει τι θα παρουσιαστεί στο whiteboard. Επιπλέον, ο δάσκαλος είναι ο διαχειριστής της τάξης, που σημαίνει ότι κάθε φορά που επιθυμεί να μιλήσει ένας σπουδαστής, ή να θέσει μια ερώτηση, πρέπει να πάρει την έγκριση του δασκάλου. Γενικά, αυτός ο τύπος χρήστη είναι αρμόδιος για την αποδοτική πραγματοποίηση του μαθήματος και τη διαχείριση των σπουδαστών, τους οποίους έχει τη δυνατότητα να αποβάλει σε περιπτώσεις όπου κρίνει ότι είναι απαραίτητο. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι χρήστες αυτού του τύπου διατηρούν το επίπεδο πρόσβασής τους μόνο για τα μαθήματα στα οποία έχουν το ρόλο του δασκάλου. Σε κάθε άλλο μάθημα αντιμετωπίζονται ως υποψήφιοι σπουδαστές. Διαχειριστής Μαθημάτων: Κάθε οργανισμός ορίζει ένα διαχειριστή μαθημάτων, ένα πρόσωπο που είναι αρμόδιο για τη δημιουργία και διαχείριση των κατηγοριών, των υποκατηγοριών και των μαθημάτων γενικότερα. Αυτή η οντότητα είναι εξουσιοδοτημένη να αναθέσει ένα δάσκαλο σε κάθε μάθημα και να αποφασίσει ποια μέλη, που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για το μάθημα, θα γίνει εγγεγραμμένοι σπουδαστές. Επιπλέον, ο διαχειριστής μαθημάτων μπορεί να εμφανίσει τα προφίλ των χρηστών, να εξετάσει τα ερευνητικά τους ενδιαφέροντα και να δημιουργήσει νέες κατηγορίες, υποκατηγορίες και μαθήματα που αντιστοιχούν στα ενδιαφέροντα της πλειοψηφίας. Παρόμοια με το ρόλο του δασκάλου, ο διαχειριστής μαθημάτων είναι αρμόδιος για την οργάνωση και τη διαχείριση όλων των σπουδαστών και των δασκάλων που εμπλέκονται στα μαθήματα του οργανισμού που αντιπροσωπεύει. Συνεπώς, αυτός ο χρήστης μπορεί να προσθέσει ή να διαγράψει χρήστες, να αποδεχθεί ή να αρνηθεί αιτήματα για τη δημιουργία μαθημάτων από τους δασκάλους και να αποδεχθεί ή να αρνηθεί αιτήματα για τη συμμετοχή σπουδαστών σε μαθήματα. Επιπλέον, ο διαχειριστής μαθημάτων είναι αρμόδιος για την διαχείριση των ασύγχρονων μέσων ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 164

173 επικοινωνίας και συνεργασίας, όπως το φόρουμ και το ημερολόγιο γεγονότων. Σχετικά με αυτά τα τμήματα, ο διαχειριστής μαθημάτων είναι αρμόδιος για την επιλογή των θεμάτων που πρόκειται να παρουσιαστούν στο φόρουμ και το ημερολόγιο. Μέσω ενός περιβάλλοντος διαχείρισης, ο χρήστης αυτός λαμβάνει τις αιτήσεις που κατατίθενται από τους χρήστες (μέλη, σπουδαστές, δάσκαλοι) της κοινότητας και αποφασίζει ποιες από τις ληφθείσες πληροφορίες μπορούν να συμβάλλουν στη λειτουργία της κοινότητας καθώς και στη διαδικασία εκμάθησης, προκειμένου να τις παρουσιάσει ώστε να είναι προσιτές από όλα τα μέλη. EVE Διαχειριστής: Υπάρχει μόνο ένα πρόσωπο που διατηρεί αυτόν το ρόλο και είναι ο ιδιοκτήτης της πλατφόρμας. Ιεραρχικά, ο διαχειριστής διαθέτει πλήρη πρόσβαση στο σύστημα, στο οποίο μπορεί να προσθέσει, να αφαιρέσει και να τροποποιήσει λειτουργίες, να διορθώσει πιθανά προβλήματα και να δημιουργήσει νέους οργανισμούς. Επιπλέον, είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση των διαχειριστών μαθημάτων και τους χρήστες της κοινότητας γενικότερα. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 165

174 Επίπεδο Δικαιώματα EVE Διαχειρισ Δάσκα Σπουδ Μέλο Οργανισμός Δημιουργία Οργανισμού Διαχειρισ τής λος αστής ς Διαγραφή Οργανισμού τής Μαθημάτ Σύνταξη Πληροφοριών ων Οργανισμού Ορισμός Διαχειριστή Μαθημάτων Κατηγορία/ Δημιουργία Κατηγοριών υποκατηγορία Μαθημάτων Διαγραφή Κατηγοριών Μαθημάτων Μαθημάτων Σύνταξη Πληροφοριών των Δημιουργία Κατηγοριών Μαθημάτων Υποκατηγοριών Διαγραφή Μαθημάτων Υποκατηγοριών Σύνταξη Πληροφοριών Μαθήματα Μαθημάτων Δημιουργία Υποκατηγοριών Μαθημάτων Διαγραφή Μαθημάτων Μαθημάτων Ορισμός Δασκάλου Επικύρωση Δημιουργίας Μαθήματος Σύνταξη Πληροφοριών Μαθήματος Αποδοχή/ Διαγραφή Σπουδαστών Εγγραφή σε Μάθημα Συμμετοχή σε Μάθημα Πίνακας 1: Πίνακας Δικαιωμάτων και Ρόλων Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται τα δικαιώματα πρόσβασης κάθε ρόλου. Επίσης, στην εικόνα απεικονίζεται η ιεραρχία των μαθημάτων στην EVE κοινότητα σύμφωνα με το οργανωτικό σχέδιο και η σχέση τους με τους ρόλους και τα δικαιώματα που υποστηρίζει η EVE κοινότητα. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 166

175 Εικόνα: Ρόλοι και Δικαιώματα στην EVE Κοινότητα Αυτό που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι ότι τα προνόμια που συνοδεύουν το ρόλο του δασκάλου ισχύουν μόνο για τα μαθήματα που έχουν ανατεθεί στο χρήστη. Ομοίως, οι ιδιότητες του διαχειριστή μαθημάτων ισχύουν μόνο για τον οργανισμό που αντιπροσωπεύει αυτός ο χρήστης. Για κάθε άλλη οντότητα, αυτοί οι χρήστες αντιμετωπίζονται από το σύστημα ως μέλη. Λειτουργικότητες της EVE Κοινότητας Ο βασικός στόχος ενός Εκπαιδευτικού Εικονικού Περιβάλλοντος είναι να παρέχει όλα τα εργαλεία, τις εφαρμογές και τους απαραίτητους όρους, που αποτελέσουν ένα αποδοτικό περιβάλλον όπου η επικοινωνία και η συνεργασία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συντήρηση και την ανταλλαγή πλούσιας γνώσης. Συνεπώς, η EVE κοινότητα, προσπαθώντας να μιμηθεί τη διαδικασία εκμάθησης από την αρχή ως την ολοκλήρωσή της, ενισχύεται με τα απαραίτητα εργαλεία για τη συμβουλή, την ειδοποίηση, την ενθάρρυνση και την αλληλεπίδραση των χρηστών, όπως θα συνέβαινε σε πραγματικές εκπαιδευτικές κοινότητες. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 167

176 Υπηρεσίες Προσωπικού Γραφείου Οι υπηρεσίες αυτές αποτελούν, κατά κάποιον τρόπο, τον προθάλαμο που προετοιμάζει τους χρήστες πριν παρευρεθούν σε μια τάξη και αποτελείται κυρίως από ασύγχρονα χαρακτηριστικά. Αυτό το περιβάλλον και οι παρεχόμενες πληροφορίες είναι πάντα διαθέσιμα για τους χρήστες, ακόμα κι αν κανένα μάθημα δεν πραγματοποιείται εκείνη τη στιγμή, και συμβάλλει στη συμβουλή, ειδοποίηση, υπενθύμιση και ανίχνευση λαθών στα πλαίσια της κοινότητας. Forum Μια από τις βασικές υπηρεσίες του προσωπικού γραφείου της EVE, καθώς επίσης και κάθε εικονικής κοινότητας, είναι το forum, το οποίο αποτελεί έναν τρόπο ασύγχρονης επικοινωνίας. Κάθε εγγεγραμμένο μέλος μπορεί να τοποθετήσει ένα θέμα στο forum με πληροφορίες που θεωρεί σημαντικές και αυτό το μήνυμα κοινοποιείται στο διαχειριστή που αποφασίζει εάν αυτό το μήνυμα θα μπορούσε να συμβάλει στην κοινότητα ή όχι. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι η λειτουργία του forum πρέπει να είναι φιλική στο χρήστη και να έχει ξεκάθαρο περιεχόμενο. Επομένως, κάθε μήνυμα έχει ένα θέμα που περιγράφει καλύτερα το περιεχόμενό του. Σχετικά με το κυρίως μέρος του μηνύματος, που θα εμφανιστεί στο forum, πρέπει να είναι συγκεκριμένου μήκους και με συμπαγές περιεχόμενο. Πρέπει να αναφερθεί ότι εάν το κυρίως μέρος του μηνύματος είναι πολύ μικρό για να ενσωματώσει τις απαραίτητες πληροφορίες, ο συντάκτηςχρήστης έχει την δυνατότητα να παρουσιάσει πρόσθετες πληροφορίες για το θέμα μέσω ενός συνδέσμου υπερ-κειμένου, χωρίς να επιβαρύνει το forum. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 168

177 Ημερολόγιο Γεγονότων Το ημερολόγιο γεγονότων είναι ένα χρονοδιάγραμμα που περιέχει μια συλλογή γεγονότων και τα εμφανίζει με χρονολογική κατάταξη. Είναι ένας ασύγχρονος τρόπος επικοινωνίας, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την οργάνωση γεγονότων που πραγματοποιούνται στην εικονική κοινότητα μάθησης. Κάθε εγγεγραμμένος χρήστης μπορεί να διαθέτει ένα ιδιωτικό ημερολόγιο γεγονότων, το οποίο σημαίνει ότι μόνο αυτός ο χρήστης μπορεί να δει το περιεχόμενο και τις καταχωρήσεις αυτού του ημερολογίου. Το ημερολόγιο που παρέχεται από την EVE κοινότητα μπορεί να υποστηρίξει τρεις τύπους γεγονότων: δημόσια, ιδιωτικά και σχετικά με κάθε μάθημα. Στο δημόσιο ημερολόγιο γεγονότων, τα μέλη μπορούν να κοινοποιήσουν τις ανακοινώσεις τους στο διαχειριστή, ο οποίος στη συνέχεια αποφασίζει εάν η ανακοίνωση είναι "κατάλληλη" για να αναρτηθεί. Επιπλέον, μπορεί να υπάρχει ένα ημερολόγιο μαθημάτων που περιλαμβάνει τα προγράμματα και τους τόπους συναντήσεων των τάξεων, αναθέσεις προγραμμάτων, εξετάσεις και θέματα που θα καλυφθούν στα μαθήματα. Το ημερολόγιο αποτελείται από τρεις όψεις. Η όψη ημέρας, η οποία σχεδιάζεται με βάση την ώρα, η όψη μήνα και η όψη έτους. Για να δημιουργηθεί και να αναρτηθεί ένα γεγονός, είναι απαραίτητο τα πεδία ώρας και ημερομηνίας να είναι σαφώς καθορισμένα ώστε να αποφευχθούν παρανοήσεις. Το μήνυμα που εμφανίζεται στο ημερολόγιο πρέπει να είναι μικρό και να περιέχει πληροφορίες για το χώρο και την ώρα που θα πραγματοποιηθεί το γεγονός, το πρόσωπο που σχεδίασε το γεγονός και μια συνοπτική περιγραφή. Όπως στην περίπτωση του forum, ο συντάκτης του μηνύματος μπορεί να παρέχει πρόσθετες πληροφορίες για την ανακοίνωση μέσω ενός συνδέσμου υπερ-κειμένου. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 169

178 Συνομιλία μέσω κειμένου Αυτό το χαρακτηριστικό επιτρέπει στους συμμετέχοντες να επικοινωνήσουν με έναν τρόπο σύγχρονης επικοινωνίας. Είναι σημαντικό ότι η συνομιλία μέσω κειμένου, καθώς και μέσω φωνής, υποστηρίζονται και μέσα στους τρισδιάστατους κόσμους όπου οι σπουδαστές επικοινωνούν ο ένας με τον άλλον και με το δάσκαλο. Η συνομιλία μέσω κειμένου που περιγράφεται σε αυτό το τμήμα μπορεί να πραγματοποιηθεί μεταξύ των μελών, χωρίς να συμμετέχουν στα ίδια μαθήματα, και χωρίς τη δέσμευση εισόδου σε έναν τρισδιάστατο κόσμο. Στα πλαίσια των συνεργατικών περιβαλλόντων μάθησης, η συνομιλία κειμένου μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμη για τα μέλη που μπορούν να συναντηθούν εκτός της εικονικής τάξης και να συζητήσουν ζητήματα που τα απασχολούν, να θέσουν ερωτήσεις και, γενικά, να αλληλεπιδρούν χωρίς εποπτεία και βαθμολόγηση. Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα αυτού του μέσου είναι ότι επιτρέπει σε μια ομάδα ανθρώπων που μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα να δημιουργήσουν δωμάτια συνομιλίας (εάν ο διαχειριστής το επιτρέπει) και να ανταλλάξουν ιδέες και γνώση. Επιπλέον, αυτό το τμήμα επιτρέπει στους χρήστες να στείλουν ιδιωτικά μηνύματα στο δωμάτιο συνομιλίας, τα οποία δε διακρίνονται από τα άλλα μέλη. Προφίλ χρηστών Ένα συνεργατικό περιβάλλον μάθησης πρέπει, εξ ορισμού, να παρακινεί την επικοινωνία μεταξύ των μελών του. Πιο συγκεκριμένα, καλύτερη επικοινωνία μπορεί να επιτευχθεί μεταξύ των μελών που μοιράζονται κοινές ιδέες και ενδιαφέροντα. Επομένως, κάθε μέλος της κοινότητας κατά την διάρκεια της εγγραφής του στο σύστημα εισάγει προσωπικές πληροφορίες που περιλαμβάνουν ενδιαφέροντα, χόμπι, ερευνητικούς τομείς που προτιμά, κ.λ.π. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένα προφίλ για κάθε χρήστη που εμπλουτίζεται συνεχώς με πρόσθετες πληροφορίες, ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 170

179 οι οποίες προκύπτουν από τα μαθήματα που επιλέγει για να συμμετέχει. Ένα ευφυές συνεργατικό περιβάλλον πρέπει να είναι σε θέση να ταιριάξει τους χρήστες με κοινά ενδιαφέροντα και να ενθαρρύνει την επικοινωνία μεταξύ τους. Αυτή η λειτουργία θα μπορούσε να επιτευχθεί με πολλαπλές αναφορές στα προφίλ και τις επιλογές μαθημάτων των χρηστών προκειμένου να βρεθούν περιοχές κοινού ενδιαφέροντος, κάτι που θα συμβάλει στην διανομή και επέκταση της γνώσης. Επιπλέον, ένα σύστημα πρέπει να είναι σε θέση να συγκρίνει τα προφίλ των χρηστών, και ειδικά τα πεδία ερευνητικών ενδιαφερόντων, με τα διαθέσιμα μαθήματα και να προτείνει μερικές πιθανές εναλλακτικές λύσεις. Αυτές οι λειτουργίες θα μπορούσαν να συμβάλουν σε μια αλληλεπίδραση μεταξύ των κοινοτικών μελών και του συστήματος, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει στην αποτελεσματική διανομή της γνώσης. Χειρισμός του περιεχομένου της ηλεκτρονικής μάθησης Η προσομοίωση μιας πραγματικής τάξης προϋποθέτει ότι ο δάσκαλος της τάξης έχει τη δυνατότητα να προσθέσει και να διαχειριστεί περιεχόμενο μάθησης, το οποίο πρέπει να αλλάζει δυναμικά, και να διαθέσει τη γνώση στους σπουδαστές παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να αποκτήσουν και να επεξεργαστούν το υλικό μάθησης. Επιπλέον, δεν θα μπορούσε να υπάρξει αποδοτική προσομοίωση εάν οι σπουδαστές δεν είχαν τη δυνατότητα να διατηρήσουν το σημειωματάριό τους, το οποίο στα πλαίσια ενός περιβάλλοντος ηλεκτρονικής εκμάθησης είναι ένας κατάλογος με αρχεία και φακέλους για προσωπική χρήση. Αυτή η λειτουργία πρέπει να υποστηρίζει δύο βασικές διαδικασίες: την αποστολή και λήψη αρχείων στα πλαίσια του συνεργατικού εικονικού περιβάλλοντος. Η διαδικασία που ακολουθείται προκειμένου να επιτευχθεί αυτό είναι η ακόλουθη. Όταν ένας χρήστης γίνεται μέλος στην EVE Κοινότητα, το οποίο σημαίνει ότι έχει εγγραφεί σε τουλάχιστον μια τάξη, ένας φάκελος με το όνομα του χρήστη δημιουργείται δυναμικά στον web server, ο οποίος υποστηρίζει το περιβάλλον. Σε αυτό το φάκελο ο χρήστης έχει όλα τα απαραίτητα δικαιώματα πρόσβασης, ώστε να μπορεί να προσθέσει τα αρχεία ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 171

180 φορτώνοντάς τα από το σκληρό δίσκο του ή να αφαιρέσει αρχεία από το φάκελό του στον web server. Οι χρήστες δεν μπορούν να εμφανίσουν ούτε να τροποποιήσουν τους καταλόγους αρχείων και του φακέλους άλλων χρηστών. Επιπλέον, κάθε φορά που δημιουργείται ένα νέο μάθημα, ένας νέος εικονικός φάκελος δημιουργείται στον web server με το όνομα του μαθήματος. Σε αυτό το φάκελο, ο δάσκαλος καθώς και οι σπουδαστές της τάξης, μπορούν να φορτώσουν και να λάβουν αρχεία, τα οποία είναι σχετικά με το πεδίο του μαθήματος. Υπηρεσίες Περιοχής Μάθησης Η περιοχή μάθησης χρησιμοποιείται με σκοπό να φιλοξενήσει σύγχρονες περιόδους ηλεκτρονικής μάθησης. Συνδυάζει δισδιάστατα και τρισδιάστατα χαρακτηριστικά προκειμένου να παρέχει στους χρήστες επικοινωνιακές και συνεργατικές δυνατότητες και τα απαραίτητα εργαλεία για την πραγματοποίηση σεναρίων συνεργατικής ηλεκτρονικής μάθησης. Υπάρχει μια περιοχή μάθησης ανά μάθημα. Το βασικό χαρακτηριστικό της περιοχής μάθησης είναι η τρισδιάστατη αναπαράσταση μιας πολυχρηστικής εικονικής τάξης. Αυτή η εικονική τάξη είναι η κεντρική θέση για την πραγματοποίηση της διαδικασίας εκμάθησης. Οι συμμετέχοντες στην εικονική τάξη θα μπορούσαν να έχουν δύο διαφορετικούς ρόλους: δάσκαλος (μόνο ένας συμμετέχων) και σπουδαστές σύμφωνα με τα προνόμιά τους στην EVE κοινότητα. Οι χρήστες που συμμετέχουν στην εικονική τάξη αναπαριστώνται από avatars. Τα avatars των χρηστών είναι σε θέση να κάνουν διάφορους τύπους χειρονομιών: εκφράζοντας απόψεις (π.χ. συμφωνία, διαφωνία), εκφράζοντας συναισθήματα (π.χ. χαρά, λύπη), κάνοντας ενέργειες (π.χ. μετακίνηση περιεχόμενου μάθησης, επιλογή περιεχόμενου μάθησης). Η εικονική τάξη υποστηρίζεται από την ηχητική αλληλεπίδραση, διαμοίραση εφαρμογών και λειτουργία συνομιλίας κειμένου. Επίσης, παρέχει ένα συγκεκριμένο χώρο όπου οι χρήστες μπορούν να φορτώσουν το περιεχόμενό τους και να το εμφανίσουν σε άλλους συμμετέχοντες στο μάθημα. Αυτός ο χώρος είναι ένας τρισδιάστατος πίνακας παρουσίασης. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 172

181 Επιπλέον αυτός ο πίνακας προσφέρει περισσότερες λειτουργίες όπως κοινό whiteboard και προσομοίωση ενός brainstorming πίνακα. Κανάλια Επικοινωνίας Η εύκολη και αποτελεσματική αλληλεπίδραση των χρηστών είναι ένας από τους βασικούς στόχους στα εικονικά περιβάλλοντα μάθησης. Το EVE πρωτότυπο υποστηρίζει τα ακόλουθα κανάλια αλληλεπίδρασης μεταξύ των χρηστών: Συνομιλία μέσω ήχου: Το βασικό κανάλι αλληλεπίδρασης είναι το κανάλι συνομιλίας μέσω ήχου. Οι χρήστες που συμμετέχουν στο ίδιο μάθημα συμμετέχουν και σε μια περίοδο ηχητικής επικοινωνίας. Οι χρήστες μπορούν να μιλούν ένας κάθε φορά. Ο δάσκαλος έχει τα πλήρη δικαιώματα του ηχητικού καναλιού και μπορεί να ελέγχει τη συνομιλία μέσω ήχου δίνοντας και αφαιρώντας τον έλεγχο του ηχητικού καναλιού. Συνομιλία μέσω κειμένου: Οι χρήστες που συμμετέχουν στο ίδιο μάθημα συμμετέχουν, επίσης, και σε μια περίοδο επικοινωνίας μέσω συνομιλίας με ανταλλαγή μηνυμάτων κειμένου. Η επικοινωνία συνομιλίας μέσω κειμένου ενισχύεται με τη χρήση φυσαλίδων συνομιλίας, προκειμένου να μπορεί ο χρήστης να δει ποιος κουβεντιάζει. Η λειτουργικότητα συνομιλίας μέσω κειμένου μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν η ηχητική λειτουργικότητα δεν είναι εφικτή για ένα χρήστη (π.χ. μικρή ταχύτητα επικοινωνίας, έλλειψη διαθέσιμου ηχητικού εξοπλισμού). Μη λεκτική επικοινωνία: Εκτός από τα κανάλια συνομιλίας μέσω κειμένου και ήχου, η αλληλεπίδραση μεταξύ των χρηστών υποστηρίζεται από μη λεκτική επικοινωνία χρησιμοποιώντας τις ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 173

182 χειρονομίες των avatars. Οι χειρονομίες των avatars παρέχουν μια ρεαλιστικότερη αλληλεπίδραση μεταξύ των χρηστών εκφράζοντας όταν απαιτείται τα συναισθήματα του ενός προς τους άλλους. Αναπαράσταση και Συνειδητοποίηση του Χρήστη Οι χρήστες αναπαριστώνται από είδωλα με ανθρώπινη μορφή. Τα avatars μπορούν να υποστηρίξουν animations (όπως περπάτημα) και χειρονομίες προκειμένου να υποστηριχθεί η μη λεκτική αλληλεπίδραση μεταξύ των χρηστών. Επικεντρωνόμαστε όχι μόνο σε λειτουργίες για την αναπαράσταση του χρήστη αλλά και στην οπτική απεικόνιση των ενεργειών του προς τους άλλους συμμετέχοντες στα πλαίσια του μαθήματος. Οι διαθέσιμες λειτουργίες στο EVE πρωτότυπό είναι: Αντίληψη: η δυνατότητα ενός συμμετέχοντα να αντιλαμβάνεται αν κάποιος βρίσκεται γύρω του. Εντοπισμός: η δυνατότητα ενός συμμετέχοντος να αντιλαμβάνεται τη θέση ενός άλλου προσώπου. Χειρονομίες: Οπτική απεικόνιση των ενεργειών και αισθημάτων των χρηστών. Παραδείγματα είναι τα: "Γεια", "Αντίο", "Συμφωνία", "Διαφωνία" και "Επιδοκιμασία". Φυσαλίδες συνομιλίας: Όταν ένας χρήστης στέλνει ένα μήνυμα κειμένου, μια φυσαλίδα που περιέχει το μήνυμα εμφανίζεται πάνω από το avatar του. Διάκριση αυτού που ομιλεί: Όταν ένας χρήστης μιλά χρησιμοποιώντας το ηχητικό κανάλι, ένα συγκεκριμένο εικονίδιο εμφανίζεται πάνω στο avatar του. Χειρισμός Χρηστών και Διαμοιραζόμενων Αντικειμένων Το EVE πρωτότυπο ενσωματώνει δύο βασικά εργαλεία για το χειρισμό των συμμετεχόντων και των διαμοιραζόμενων αντικειμένων σε πολυχρηστικά εικονικά περιβάλλοντα. Αυτά τα εργαλεία είναι: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 174

183 Αποβολή μαθητή/ συμμετέχοντα: Μερικές φορές, ένας μαθητής/ συμμετέχων μπορεί να γίνει ενοχλητικός, εμποδίζοντας την ομαλή ολοκλήρωση μιας διάλεξης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο δάσκαλος έχει τη δυνατότητα να αποβάλει αυτόν το χρήστη. Όταν αποβάλλεται ένας χρήστης τότε αποσυνδέεται αυτόματα από σύστημα. Δέσμευση/ Αποδέσμευση αντικειμένων: Υπάρχουν περιπτώσεις όπου θέλουμε ένα ορισμένο αντικείμενο να προσεγγίζεται μόνο από ένα χρήστη κάθε φορά. Παραδείγματος χάριν, όταν ένας χρήστης γράφει στο whiteboard, κανένας άλλος δεν πρέπει να είναι σε θέση να γράψει ή να διαγράψει κάτι σε αυτό. Για αυτόν το λόγο προσφέρουμε την δυνατότητα δέσμευσης/ αποδέσμευσης ενός διαμοιραζόμενου αντικειμένου. Όταν ένας χρήστης, που έχει δεσμεύσει ένα ή περισσότερα αντικείμενα σε έναν κόσμο, εγκαταλείπει το χώρο χωρίς να ακυρώσει τη δέσμευση, τότε τα αντικείμενα αποδεσμεύονται αυτόματα. Επιπλέον, ένας χρήστης με υψηλότερο επίπεδο πρόσβασης (π.χ. ο δάσκαλος) από αυτόν που έχει δεσμεύσει ένα αντικείμενο μπορεί να πάρει το κλείδωμα και τον έλεγχο εκείνου του αντικειμένου από τον άλλο χρήστη. Χρησιμοποιώντας αυτήν την λειτουργία ο δάσκαλος μπορεί να έχει αποκλειστικό έλεγχο πάνω στα διαμοιραζόμενα αντικείμενα. Πίνακας παρουσιάσεων Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό που πρέπει να διαθέτει ένα εκπαιδευτικό εικονικό περιβάλλον είναι να παρέχει εργαλεία, που θα υποστηρίζουν τη διαδικασία ηλεκτρονικής μάθησης. Στο EVE πρωτότυπο υπάρχει ένας πίνακας παρουσίασης, που αποτελεί το κεντρικό σημείο στο δωμάτιο μάθησης. Χρησιμοποιώντας αυτόν τον πίνακα, οι χρήστες μπορούν να παρουσιάσουν τις διαφάνειές τους, τις ιδέες τους, να σχολιάσουν πάνω σε διαφάνειες, να φορτώσουν και να εμφανίσουν υλικό μάθησης καθώς και να εμφανίσουν το streaming video. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 175

184 Διαμοίραση Εφαρμογών Οι χρήστες σε ένα μάθημα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να παρουσιάσουν υλικό, το οποίο βρίσκεται τοπικά στους υπολογιστές τους, χρησιμοποιώντας διαμοίραση εφαρμογών και δεδομένων. Επιπλέον, μπορούν να συνεργαστούν πάνω σε έγγραφα και να χρησιμοποιήσουν δισδιάστατο Whiteboard. Αυτό το whiteboard είναι βασισμένο στο whiteboard του Microsoft NetMeeting. Έχει παρόμοια λειτουργικότητα με το τρισδιάστατο whiteboard και είναι, επίσης, διαμοιραζόμενο από τους συμμετέχοντες του μαθήματος. Break-out δωμάτια Ένα καινοτόμο χαρακτηριστικό που προσφέρεται από την περιοχή μάθησης είναι τα break-out δωμάτια. Αυτά τα δωμάτια είναι μικρά δωμάτια που περιέχουν έναν πίνακα παρουσιάσεων και έχουν μόνο 4 καθίσματα προκειμένου να φιλοξενηθούν υποομάδες σπουδαστών που συμμετέχουν στην εικονική τάξη. Τα break-out δωμάτια χρησιμοποιούνται για την υποστήριξη των συνεργατικών τεχνικών ηλεκτρονικής μάθησης που απαιτούν το χωρισμό των σπουδαστών κατά τη διάρκεια της διαδικασίας μάθησης. Παραδείγματα είναι οι τεχνικές think pair share και jigsaw. Ο δάσκαλος μπορεί να μοιράσει τους σπουδαστές στα break-out δωμάτια δυναμικά κατά τη διάρκεια της μαθήματος. Κατόπιν, οι σπουδαστές μετακινούνται αυτόματα στο αντίστοιχο break-out δωμάτιο. Επιπλέον, ο δάσκαλος μπορεί να επαναφέρει τους σπουδαστές πίσω στην κεντρική περιοχή της τάξης. Ο δάσκαλος μπορεί, επίσης, να παρακολουθήσει τις συνομιλίες μέσω κειμένου όλων των break-out δωματίων ακόμα κι αν βρίσκεται στην κεντρική περιοχή της τάξης. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 176

185 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο Ο ΓΔ Ο Ο Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ ΑΤ Α ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 177

186 Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΦΕΡΕΙ ΤΟ E-LEARNING ΣΤΟΥΣ ΔΟΜΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ Στην ενότητα αυτή, θα επιχειρήσουμε να μελετήσουμε τι είδους αλλαγές επιφέρει η Διαδικτυακή προσέγγιση στους δομικούς παράγοντες της εκπαιδευτικής διαδικασίας, δηλαδή (α) στον διδάσκοντα, (β) στους διδασκόμενους, και (γ) στο προς διδασκαλία αντικείμενο, εστιάζοντας κυρίως στη σχέση αυτών μεταξύ τους. Η σχέση διδασκόμενου και γνωστικού αντικειμένου Ένα ιδιαίτερα σημαντικό χαρακτηριστικό της βασισμένης στο Internet εκπαιδευτικής προσέγγισης είναι το γεγονός ότι σε αυτήν, η κατάκτηση της γνώσης από τον εκϥαιδευόμενο αποτϥλεί μάλλον προσϥπική υπόθεση. Ηåεκπαίδευση μέχρϥ τώρα είχε σαν ϥύριο φορέα το Αϥαλυτικό Πρόγραμϥα και τη Διδακτϥκή μέθοδο Διδασϥαλίας. Πλέον, οåέλεγχος και οι ϥτόχοι της Εκπαίϥευσης δεν καθορϥζονται από συγκϥκριμένα Αναλυτιϥά Προγράμματα, ϥλλά είναι καθαρϥ προσωπικές επιϥογές. Με άλλα λϥγια, από δω καιåπέρα οι εκπαιδεϥόμενοι γίνονταιåκατά κάποιο τρόϥο οι κυρίαρχοι ϥου παιχνιδιού σϥην εκπαίδευση. ϥυτοί επιλέγουν ϥοια μαθήματα θέϥουν να παρακολοϥθήσουν, τον τόπϥ απ τον οποίο ϥα τα παρακολουθϥσουν και το χρόϥο στον οποίο θαåτα παρακολουθήσϥυν. Επιπλέον μπϥρούν να επιλέξοϥν το φορέα που ϥροσφέρει τα μαθϥματα αλλά και τϥν διδάσκοντα. Βϥέπουμε επομένωςåπως οι αλλαγές ϥου αποφέρει η αϥάπτυξη της τεχνϥλογίας στην εκπϥίδευση, είναι ίϥως σημαντικότερϥς όσο ποτέ άλλοϥε στην ιστορία ϥυτής, καθώς μετϥτρέπουν σε μεγάϥο βαθμό βασικέςåτης συνιστώσες,åόπως οι σχέσειςåανάμεσα ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 178

187 στα θεμϥλιώδη της στοιχϥία, όπως είναι ϥ διδάσκων, ο διϥασκόμενος και τϥ γνωστικό αντικϥίμενο. Η νέα μϥρφή που αποκτά ϥ σχέση ανάμεσα στον διδασκόμενο και το γνωστικό αντικείμενο, και ειδικότερα η ελαστικότητα όσον αφορά τη δυνατότητα επιλογής του, έχει ένα σημαντικό αποτέλεσμα. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο το ενδιαφέρον του φορέα που παρέχει την εκπαίδευση, όσον αφορά την ελκυστικότητα που έχει η παρεχόμενη γνώση, μεγεθύνεται. Πλέον, ο εκπαιδευτικός φορέας εκτός από τα περιεχόμενα της παρεχόμενης γνώσης, στρέφει την προσοχή του και στο πόσο ικανή είναι αυτή ώστε να προελκύσει ενδιαφερόμενους. Με αυτό τον τρόπο, η εκπαίδευση αποκτά τα χαρακτηριστικά ενός εμπορικού προϊόντος, χαρακτηριστικά που θα του επιτρέψουν να «καταναλωθεί» και να αποφέρει κέρδος. Τέτοια χαρακτηριστικά είναι η οικονομική τιμή, η πρωτοτυπία, η ποιότητα σε συνάρτηση με το κόστος και η εύκολη πρόσβαση. Βλέπουμε λοιπόν πως στα πλαίσια της Διαδικτυακής προσέγγισης, η παροχή της εκπαίδευσης γίνεται ένα είδος εμπορίου στο οποίο ισχύει ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης. Για αυτό το λόγο, η Διαδικτυακή εκπαίδευση από πολλούς μελετητές εκφράζεται και ως εκπαίδευση ως προϊόν προς αγορά και κατανάλωση. Τα όρια ανάμεσα στα μοντέλα μάθησης Η μετάβαση στην βασισμένη στο Internet εκπαίδευση, φαίνεται ότι καταργεί τα όρια ανάμεσα στα διάφορα μοντέλα παροχής εκπαίδευσης. Παραδοσιακά, η «Βιομηχανία μάθησης» χωρίζεται σε Εταιρική (corporate training), άτυπη ή στο σπίτι (informal or home based learning) και τυπική βασική, (υποχρεωτική Πρωτοβάθμια Δευτεροβάθμια) και εθελοντική (τριτοβάθμια). Για τον προσδιορισμό των νέων δυνατοτήτων στην αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι τα όρια μεταξύ των διαφόρων μοντέλων δεν θα πρέπει να είναι διακριτά. Αυτή η τάση δίνει έμφαση στη μετακίνηση προς τη ψηφιακή διανομή της μάθησης και η υιοθέτηση της θα βοηθήσει στη άμβλυνση των ορίων ανάμεσα στα διαφορετικά μοντέλα μάθησης. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 179

188 Η ψηφιακή διανομή της μάθησης που προτείνεται, βοηθάει την ενοποίηση των διαφορετικών τύπων μορφών προμήθειας και διανομής, συνδυάζοντας το περιεχόμενο με άλλες πηγές (υλικά αναφοράς) και υπηρεσιών (όπως testing) και συσκευασίας για παράδοση σε εναλλακτικούς τύπους ψηφιακής διανομής και τερματικά τελικού χρήστη. Στην νέα εκπαιδευτική προσέγγιση, η τυπική εκπαίδευση που προσφέρει το σχολείο και το πανεπιστήμιο δε θα διαφέρει και πολύ από τις άτυπες μορφές εκπαίδευσης που προσφέρονται κυρίως από ιδιωτικούς φορείς ή μεμονωμένα άτομα στο σπίτι. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και στις εταιρίες που παρέχουν εκπαίδευση είτε στους εργαζόμενούς τους είτε στους πελάτες τους. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις ισχύουν απλώς οι νόμοι της αγοράς. Οι επιθυμίες των πελατών και οι τεχνολογικές δυνατότητες πιέζουν την εκπαίδευση να γίνει μάλλον επηρεαζόμενη από τη ζήτηση πάρα καθοδηγούμενη από το προϊόν. Η αύξηση της παγκοσμιοποίησης των οργανισμών και της κοινωνίας γενικότερα, δημιουργεί μια αγορά όπου οι προμηθευτές της εκπαίδευσης θα μπορούν να ικανοποιήσουν τις ειδικές ανάγκες της ποικίλης και συχνά παγκόσμια κατανεμημένης βάσης των ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ( Ε-UNIVERSITY ) 180