"ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ- ΟΡΥΚΤΟΙ ΠΟΡΟΙ" Ειδίκευση: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ- ΟΡΥΚΤΟΙ ΠΟΡΟΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Transcript

1 Αναμορφωμένο ΠΜΣ Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, ΕΚΠΑ Ειδίκευση: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ- ΟΡΥΚΤΟΙ ΠΟΡΟΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ "ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ- ΟΡΥΚΤΟΙ ΠΟΡΟΙ" Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος Τομέας Οικονομικής Γεωλογίας και Γεωχημείας

2 ΠΜΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ "ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ- ΟΡΥΚΤΟΙ ΠΟΡΟΙ" 1. Αντικείμενο και Στόχοι της Ειδίκευσης Η Ειδίκευση της Διαχείρισης Περιβάλλοντος- Ορυκτοί Πόροι έχει ως αντικείμενο αφ ενός τη διερεύνηση των περιβαλλοντικών προβλημάτων που οφείλονται σε φυσικές/γεωλογικές διεργασίες ή/και ανθρώπινες δραστηριότητες και αφ ετέρου την προαγωγή της έρευνας και της εφαρμοσμένης γνώσης σχετικά με τους τρόπους βιώσιμης αξιοποίησης των κοιτασμάτων ορυκτών πόρων ή ορυκτών πρώτων υλών (Ο.Π.Υ.), από την διαμόρφωση μοντέλων γένεσης και την έρευνα εντοπισμού, έως την οικονομοτεχνική μελέτη, την εξόρυξή τους, και την αξιοποίηση των παραπροϊόντων εκμετάλλευσης. Η παραγωγή αγαθών για την κάλυψη των αναγκών του συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού και την οικονομική ανάπτυξη παγκοσμίως, συνεπάγονται την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων ορυκτών πόρων συμπεριλαμβανομένων και των υποθαλάσσιων, και των ενεργειακών πόρων ή πρώτων υλών, καθώς και την έντονη αστική και βιομηχανική ανάπτυξη. Ωστόσο, πιθανή συνέπεια της ανάπτυξης αποτελεί η ρύπανση της ατμόσφαιρας, του εδάφους, των επιφανειακών και υπογείων υδάτων. Για την καλύτερη αντιμετώπιση των σύνθετων περιβαλλοντικών προβλημάτων αλλά και την κατά το δυνατό διασφάλιση της βιώσιμης αξιοποίησης των ορυκτών πόρων του πλανήτη απαιτείται η επιστημονική αντίληψη και αντιμετώπιση της Γης σαν Ενιαίο Σύστημα, που με την σειρά της απαιτεί έναν συνδυασμό γνώσεων από την Γεωλογία, Χημεία, Βιολογία, Φυσική, Οικολογία, και την Οικονομία. Σε αυτό το πλαίσιο, η ανάπτυξη της διεπιστημονικότητας και η έκθεση των μεταπτυχιακών φοιτητών σε ένα ευρύ φάσμα σχετικών επιστημονικών θεμάτων και ερεθισμάτων αποτελεί προτεραιότητα και στόχο της Ειδίκευσης. Επίσης, στόχος του συγκεκριμένου προγράμματος σπουδών είναι η εξειδίκευση κυρίως γεωεπιστημόνων αλλά και άλλων ενδιαφερομένων επιστημόνων με σχετικό γνωστικό υπόβαθρο (Μηχανικών, Φυσικών, Χημικών, Γεωπόνων κ.α.) στους τομείς της διαχείρισης περιβαλλοντικών προβλημάτων που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τις Γεωεπιστήμες, καθώς και της βιώσιμης διαχείρισης των ορυκτών πόρων, με βάση τις σύγχρονες διεθνείς επιστημονικές γνώσεις και ερευνητικές μεθοδολογίες. Τα μαθήματα, οι εργαστηριακές ασκήσεις και η ερευνητικές δραστηριότητες των φοιτητών έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε οι απόφοιτοι του προγράμματος να μπορούν να εφαρμόζουν γνώσεις και πρακτικές δεξιότητες για την αντιμετώπιση σύνθετων περιβαλλοντικών - αναπτυξιακών προβλημάτων στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης. Συνεπώς, το πρόγραμμα της Ειδίκευσης παρέχει τα απαραίτητα εφόδια και τη δυνατότητα μελλοντικής εξέλιξης των αποφοίτων είτε στο στίβο της αγοράς εργασίας είτε στη συνέχιση των σπουδών τους σε διδακτορικό επίπεδο. 2. Διδάσκοντες και εξωτερικοί συνεργάτες Την ευθύνη του σχεδιασμού, της οργάνωσης, της παρακολούθησης και συνεχούς βελτίωσης του προγράμματος της Ειδίκευσης έχει ο Τομέας Οικονομικής Γεωλογίας και Γεωχημείας με συντονίστρια και εκπρόσωπο στην Συντονιστική Επιτροπή Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος (Σ.Ε.Π.Μ.Σ.) την Α. Αργυράκη για τα έτη Στο πρόγραμμα της ειδίκευσης συμμετέχουν οι καθηγητές όλων τον βαθμίδων του Τομέα, καθηγητές άλλων Τομέων καθώς και μέλη ΕΔΙ.Π. του Τμήματος. Δύο από τα μαθήματα επιλογής οργανώνονται και διδάσκονται σε συνεργασία με το Τμήμα Χημείας του ΕΚΠΑ στα πλαίσια του ΠΜΣ "Χημεία & Τεχνολογία Περιβάλλοντος". Στη διδασκαλία ορισμένων μαθημάτων της Ειδίκευσης συμμετέχουν επίσης συνεργάτες καθηγητές και μέλη ΕΔΙ.Π. από άλλα Τμήματα του ΕΚΠΑ, καθώς και από άλλα εκπαιδευτικά και ερευνητικά Ιδρύματα, του εσωτερικού και όπου είναι εφικτό και του εξωτερικού. Επιπλέον συμμετέχουν εξειδικευμένοι επιστήμονες από φορείς του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και οργανισμούς, οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε σχετικά πεδία. 2

3 3. Πρόγραμμα Σπουδών 1 Ο ΕΞΑΜΗΝΟ Τίτλος Μαθήματος Ω 1 ΠΜ 2 Υ/Ε 3 Υ001 Γεωπληροφορική Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών 3 10 Υ101 Εφαρμοσμένη Γεωχημεία - Μεταλλευτική Δραστηριότητα και Βιώσιμη Ανάπτυξη 3 10 Υ102 Μεθοδολογία Έρευνας Ορυκτών Πόρων και Περιβάλλοντος Ο ΕΞΑΜΗΝΟ Τίτλος Μαθήματος Ω ΠΜ Υ/Ε Υ002 Ασκήσεις Υπαίθρου- Χαρτογράφηση Υ103 Περιβαλλοντική Γεωχημεία 3 10 Υ104 Διαχείριση Ορυκτών Πόρων Ο ΕΞΑΜΗΝΟ Τίτλος Μαθήματος Ω ΠΜ Υ/Ε Ε001 Διαχείριση Περιβάλλοντος (σε συνεργασία με Τμήμα Χημείας) 3 10 Ε002 Βασικές Αρχές Oικονομίας του Περιβάλλοντος 3 10 Ε003 Περιβαλλοντική και Τεχνική Γεωφυσική 3 10 Ε004 Αδρανή Υλικά και Δομικοί Λίθοι Γεμολογία 3 10 Ε005 Αναλυτικές Μέθοδοι Ορυκτών & Πετρωμάτων Ειδικά Κεφάλαια Γεωχημείας 3 10 Ε006 Μέθοδοι Εφαρμοσμένης Έρευνας στις Γεωεπιστήμες 3 10 Ε007 Εργαλεία Διαχείρισης Γεωλογικών και Περιβαλλοντικών Μελετών 3 10 Ε008 Θαλάσσια Γεωδυναμική 3 10 Ε009 Τεκτονική και Έρευνα Υδρογονανθράκων 3 10 Ε010 Τεκτονικές Δομές και Υπόγειο Νερό 3 10 Ε011 Κατολισθήσεις Ευστάθεια Πρανών 3 10 Ε101 Περιβαλλοντική Ορυκτολογία και Πετρολογία 3 10 Ε102 Γένεση και Έρευνα Εντοπισμού Ορυκτών Πρώτων Υλών 3 10 Ε103 Ρύπανση Υδάτινων και Χερσαίων Συστημάτων (σε συνεργασία με Τμήμα Χημείας) 3 10 Ε104 Βασικές Αρχές Γεωμικροβιολογίας με Εφαρμογές στην Κοιτασματολογία και στο Περιβάλλον 3 10 Ε105 Διαχείριση Αποβλήτων 3 10 Ε106 Ενοποιημένη Διαχείριση Παράκτιων Ζωνών 3 10 Ε107 Γεωφυσική Διερεύνηση Φυσικών και Ενεργειακών Πόρων Ο ΕΞΑΜΗΝΟ Τίτλος Μαθήματος Ω ΠΜ Υ/Ε Υ003 Διπλωματική Εργασία Ειδίκευσης 30 Το πρόγραμμα σπουδών της Ειδίκευσης περιλαμβάνει τέσσερα εξάμηνα, εκ των οποίων στα τρία πρώτα γίνεται διδασκαλία μαθημάτων, εργαστηριακές - πρακτικές ασκήσεις και σεμινάρια, ενώ στο τέταρτο ο φοιτητής αφιερώνεται στην εκπόνηση της Διπλωματικής Εργασίας Ειδίκευσης. Για την ολοκλήρωση των μαθημάτων και την απόκτηση του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης από το 1 Ώρες διδασκαλίας ανά εβδομάδα 2 Πιστωτικές μονάδες ECTS 3 Υποχρεωτικό μάθημα κοινό για όλες της Ειδικεύσεις του ΠΜΣ του Τμήματος Υποχρεωτικό μάθημα Ειδίκευσης Μάθημα επιλογής για όλες τις Ειδικεύσεις (επιλέγεται 1) Μάθημα επιλογής Ειδίκευσης (επιλέγονται 2) 4 Περιλαμβάνει εργασία υπαίθρου εκτός των εβδομαδιαίων ωρών διδασκαλίας. 3

4 Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ οι φοιτητές πρέπει να παρακολουθήσουν και να αξιολογηθούν επιτυχώς σε: - δύο υποχρεωτικά μαθήματα τα οποία είναι κοινά για όλες τις Ειδικεύσεις του ΠΜΣ "Γεωλογία και Γεωπεριβάλλον", - τέσσερα υποχρεωτικά μαθήματα της Ειδίκευσης "Διαχείριση Περιβάλλοντος- Ορυκτοί Πόροι", - ένα μάθημα επιλογής από τον κατάλογο μαθημάτων που είναι διαθέσιμα σε όλους τους φοιτητές του ΠΜΣ του Τμήματος, - δύο μαθήματα επιλογής της Ειδίκευσης, - Διπλωματική Εργασία. Σημειώνεται ότι όλα τα μαθήματα επιλογής διδάσκονται στο τρίτο εξάμηνο σπουδών και η επιλογή τους εξαρτάται άμεσα από το θέμα της Διπλωματικής Εργασίας. Τα θέματα των Διπλωματικών Εργασιών επιλέγονται κατά το Β' εξάμηνο Σπουδών και οι εργασίες ολοκληρώνονται και παρουσιάζονται προφορικά στο τέλος του Δ' Εξαμήνου. Ορυχείο γύψου στο Αιτωλικό Καβοδόκανος- Λαύριο 4

5 4. Περιεχόμενο μαθημάτων της Ειδίκευσης Α' Εξάμηνο Υ101 Εφαρμοσμένη Γεωχημεία - Μεταλλευτική Δραστηριότητα και Βιώσιμη Ανάπτυξη Διδάσκοντες: Α. Αργυράκη, Χ. Στουραϊτη, Σ. Κίλιας, Κ. Παπαβασιλείου, Ε. Κελεπερτζής Περιεχόμενο: Βασικές αρχές της εφαρμοσμένης γεωχημείας για την αναγνώριση και χαρακτηρισμό γεωχημικών ανωμαλιών (λόγω μεταλλοφορίας ή ρύπανσης). Πρωτογενή και δευτερογενή πρότυπα διασποράς χημικών στοιχείων. Στατιστική επεξεργασία γεωχημικών δεδομένων- προσδιορισμός γεωχημικού πλαισίου και εντοπισμός σημαντικών γεωχημικών ανωμαλιών σε περιοχές ερευνητικού ενδιαφέροντος. Περιλαμβάνει πρακτικές ασκήσεις με χρήση Η/Υ και δεδομένα από τη βιβλιογραφία. Η Γη σαν Ενιαίο Σύστημα (Earth System Science) και Βιώσιμη Aνάπτυξη. H έκθεση της Επιτροπής Brundtland, Our Common Future {World Commission on Environment and Development,WCED}, στα πλαίσια της διάσκεψης ορόσημο του 1992 Earth Summit στο Rio de Janeiro, Brazil---Είκοσι (20) χρόνια μετά το Rio: τα αποτελέσματα της διάσκεψης του 2012 United Nation Conference on Sustainable Development (UNCSD or Rio+20 )}. Βιώσιμη ανάπτυξη και μεταλλευτική δραστηριότητα: Μερικά κρίσιμα ερωτήματα. Βασικές προϋποθέσεις για μια βιώσιμη μεταλλευτική δραστηριότητα. Οι περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις της μεταλλευτικής δραστηριότητας. Η μεταλλευτική βιομηχανία στην Ε.Ε. και η διάσταση της βιωσιμότητας. Βασικά συστατικά μιας βιώσιμης μεταλλευτικής δραστηριότητας στο χώρο της Ε.Ε.: (1) Νέα ευρωπαϊκή πολιτική για τις πρώτες ύλες {THE RAW MATERIALS INITIATIVE}. Η θεσμοθετημένη πρωτοβουλία της Ε.Ε. για την ενίσχυση της μεταλλευτικής βιομηχανίας ευρωπαϊκού χώρου και η αντιμετώπιση της μεγάλης εξάρτησης από εισαγωγές κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών των ευρωπαϊκών χωρών (European Innovation Partnership on Raw Materials) (2) Εθνική Πολιτική για την Αξιοποίηση των Ορυκτών Πρώτων Υλών, (3) Το νομοθετικό πλαίσιο. Ζητήματα προτεραιότητας για τη βιώσιμη ανάπτυξη της μεταλλευτικής βιομηχανίας. Υ102 Μεθοδολογία Έρευνας Ορυκτών Πόρων και Περιβάλλοντος Διδάσκοντες: Σ. Κίλιας, Α. Αργυράκη, Κ. Παπαβασιλείου, Χ. Στουραϊτη Περιεχόμενο: Mεθοδολογική προσέγγιση ερευνητικών θεμάτων που σχετίζονται με τη μελέτη του φυσικού περιβάλλοντος και των ορυκτών πόρων με χρήση μελέτης περιπτώσεων από τη βιβλιογραφία. Γίνεται εισαγωγή στην οργάνωση της έρευνας, τη διατύπωση της ερευνητικής υπόθεσης, τον σχεδιασμό πειραμάτων, τη συλλογή δεδομένων, την ανάλυση και σύνθεση των αποτελεσμάτων, την συγγραφή ερευνητικών εργασιών, την αξιολόγηση της ποιότητας της έρευνας (κρίση επιστημονικών εργασιών) καθώς και την αντιμετώπιση ηθικών ζητημάτων ερευνητικών δραστηριοτήτων (λογοκλοπή, επιστημονική εξαπάτηση κλπ.). Άσκηση υπαίθρου στο Λαύριο 5

6 Β' Εξάμηνο Υ002 Ασκήσεις Υπαίθρου- Χαρτογράφηση Διδάσκοντες: Μ. Σταματάκης, Σ. Κίλιας, Κ. Παπαβασιλείου, Α. Αργυράκη, Σ. Στουραϊτη, Ι. Μήτσης, Π. Βουδούρης, Ε. Κελεπερτζής, Χ. Βασιλάτος, Ε. Σκούρτσος. Περιεχόμενο: Περιγράφονται και αναλύονται μέθοδοι υπαίθριας, κοιτασματολογικής και περιβαλλοντικής χαρτογράφησης. Μεταλλοφόρα συστήματα αλλά και ρυπασμένες περιοχές εξετάζονται σε τοπική κλίμακα, εντός του ευρύτερου γεωλογικού πλαισίου, με έμφαση στη χρήση της χαρτογράφησης για την κατανόηση και ερμηνεία ζωνών εξαλλοίωσης, χωρο-χρονικών σχέσεων των υπαίθριων δομών καθώς και των αρχών της χημικής ισορροπίας ορυκτολογικών φάσεων. Περιβαλλοντική χαρτογράφηση για τις ανάγκες έργων αποκατάστασης ρυπασμένων περιοχών και στο πλαίσιο περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων. Περιλαμβάνει διαλέξεις των διδασκόντων αλλά και συνεργατών εκτός ΕΚΠΑ με εμπειρία σε σχετικά θέματα, άσκηση χαρτογράφησης στην μεταλλευτική περιοχή του Λαυρίου και ασκήσεις υπαίθρου σε περιοχές ενδιαφέροντος, π.χ. Έργα της Ελληνικός Χρυσός στην μεταλλευτική περιοχή της Κασσάνδρας Χαλκιδικής, μεταλλοφόρες και μεταλλευτικές περιοχές της Ν. Μήλου, περιοχές της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας (Ζιδάνι Κοζάνης, Πτολεμαΐδα). Υ103 Περιβαλλοντική Γεωχημεία Διδάσκοντες: Α. Αργυράκη, Χ. Στουραϊτη, Σ. Κίλιας, Ε. Κελεπερτζής Περιεχόμενο: Αναπτύσσονται κεφάλαια της περιβαλλοντικής γεωχημείας οργανωμένα στις εξής θεματικές ενότητες: Διεργασίες στην κρίσιμη ζώνη, Διεργασίες υδρόσφαιρας, Διεργασίες ατμόσφαιρας, Γεωχημική χαρτογράφηση, Περιβαλλοντική γεωχημεία και υγεία, Περιβαλλοντική βιογεωχημεία, Περιβαλλοντική παρακολούθηση εδάφους, φυσικών νερών, αέρα μέθοδοι αποκατάστασης ρυπασμένων χώρων. Το μάθημα περιλαμβάνει πρακτική άσκηση (εργασία στην ύπαιθρο και στο χημικό εργαστήριο) με θέμα τη γεωχημική διασκόπηση μικρής κλίμακας σε περιοχές επιλογής και στόχο τον εντοπισμό ρύπανσης βαρέων μετάλλων στο έδαφος και ίζημα ρέματος. Διαλυτοποίηση εδαφών στο Εργαστήριο Οικονομικής Γεωλογίας και Γεωχημείας Υ104 Διαχείριση Ορυκτών Πόρων Διδάσκοντες: Κ. Παπαβασιλείου, Σ. Κίλιας,, Ι. Μήτσης Περιεχόμενο: Φυσικά, βιολογικά περιβαλλοντικά και τεχνικά χαρακτηριστικά των κοιτασμάτων ορυκτών πόρων. ή Ο.Π.Υ., και η Αρχή του Κύκλου Ζωής ενός Μεταλλείου. Γεωπεριβαλλοντικά μοντέλα. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από μεταλλευτική και λατομική δραστηριότητα και από εργοστάσια εμπλουτισμού και επεξεργασίας: πρόληψη, αντιμετώπιση, αποκατάσταση. Περιβαλλοντική αδειοδότηση μεταλλευτικών και μεταλλουργικών έργων με έμφαση σε χαρακτηριστικά παραδείγματα Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) οι οποίες είναι απαραίτητες για τη τελική αδειοδότηση. Βασικά θέματα του Κανονισμού Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών (ΚΜΛΕ) και της σχετικής νομοθεσίας η οποία σχετίζεται με τον Μεταλλευτικό Κώδικα. Μελέτες περιπτώσεων. 6

7 Γ' Εξάμηνο 5 Μεταλλεία Κασσάνδρας Ε001 Διαχείριση Περιβάλλοντος (οργανώνεται από το Τμήμα Χημείας) Διδάσκοντες: Μ. Σκούλλος (Τμ. Χημείας), Ε. Δασενάκης (Τμ. Χημείας) Περιεχόμενο: Περιβαλλοντική διαχείριση αειφόρος ανάπτυξη: Βασικές έννοιες, ορισμοί και αναγκαιότητα. Τύποι και τεχνικές διαχείρισης. Σχεδιασμός διαχείρισης. Διαχειριστικές αντιλήψεις. Εξέλιξη της έννοιας της διαχείρισης. Μελέτες στις οποίες στηρίζεται η διαχείριση. Εργαλεία που χρησιμοποιούνται στη διαχείριση (θεσμικά, τεχνολογικά, οικονομικά, κοινωνικά). Τρόποι διαχείρισης θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών. Κατηγορίες απειλούμενων ειδών. Βιώσιμοι πληθυσμοί. Τύποι πληθυσμών που απειλούνται με εξαφάνιση. Ελάχιστος βιώσιμος πληθυσμός. Διαχείριση ακτών και παρακτίων υδάτων. Διαχείριση παράκτιων υγροβιότοπων και δελταϊκών συστημάτων. Διαχείριση περιοχών κολύμβησης. Ελληνική - Ευρωπαϊκή Νομοθεσία προστασίας, διαχείρισης και αξιοποίησης θαλασσίου περιβάλλοντος. Διεθνείς συμβάσεις. Σύγχρονη Μεθοδολογία για την μελέτη της χωροταξίας των ακτών και την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Μέτρα αποκατάστασης, εναλλακτικές λύσεις παρακολούθησης, διαχειριστικά σχέδια. Ε002 Βασικές Αρχές Oικονομίας του Περιβάλλοντος Διδάσκοντες: Δ. Γεωργακέλλος, Ι. Παραβάντης, Ε. Δασκαλοπούλου (Παν. Πειραιά) Περιεχόμενο: Ο Ρόλος της Οικονομικής στη Διαχείριση του Περιβάλλοντος: Oικονομική και Περιβάλλον, Το Βασικό Μοντέλο Οικονομικής Δραστηριότητας, Το Μοντέλο Ισοζυγίου Υλικών, Οικονομική των Φυσικών Πόρων, Οικονομική του Περιβάλλοντος, Οικονομική της Ανακύκλωσης, Εξωτερικό Κοινωνικό Κόστος, Περιβαλλοντική Λογιστική και Λογιστική Φυσικών Πόρων, Μακροοικονομική Προσέγγιση του Κόστους των Περιβαλλοντικών Νομοθετημάτων. Βιομηχανική Οικολογία: Βασικά περιβαλλοντικά θέματα, Πληθυσμός και περιβάλλον, Τεχνολογία και περιβάλλον, Βιώσιμη Ανάπτυξη. Σχέσεις κοινωνίας, βιομηχανίας και αναπτύξεως, Εκτίμηση τεχνολογικού-περιβαλλοντικού κινδύνου, Green Marketing green washing. Οικονομικά Εργαλεία για Διαχείριση του Περιβάλλοντος: Οι Αγορές και το Βασικό Οικονομικό Μοντέλο (Δημόσια Αγαθά, Εξωτερικότητες), Αντισταθμίσεις Κόστους από Ιδιωτική και Κοινωνική Σκοπιά, Περιβαλλοντικά Πρότυπα, Φόροι (τέλη, επιβαρύνσεις), Εμπορεύσιμα Δικαιώματα Ρύπανσης, Συστήματα Εγγυοδοτικού Αντιτίμου, Επιδοτήσεις, Κριτήρια για Επιλογή Σωστών Εργαλείων Πολιτικής. Εκτίμηση Κύκλων Ζωής (LCA): Εισαγωγή στην εκτίμηση κύκλων ζωής (Life Cycle Assessment), Life-cycle inventory analysis, Life-cycle impact assessment, Παραδείγματα. Σχεδίαση Προϊόντων και Περιβάλλον: Σχεδίαση προϊόντων και διεργασιών, Σχεδίαση για ενεργειακή αποτελεσματικότητα, Ελαχιστοποίηση βιομηχανικών αποβλήτων, Συσκευασία, Μεταφορές, Περιβάλλον και Χρήση προϊόντων και διεργασιών, Σχεδίαση και Ανακύκλωση, Ανάλυση για Συνεχή 5 Τα μαθήματα Ε003- Ε011 και Ε107 οργανώνονται από άλλους Τομείς του Τμήματος. 7

8 Βελτίωση. Συστήματα Διαχείρισης του Περιβάλλοντος: Βασικές έννοιες διαχειρίσεως, Τα βασικά στοιχεία ενός EMS, Εφαρμογή ενός EMS, Σύγκριση συστημάτων διαχειρίσεως του περιβάλλοντος (ISO 14001, EMAS). Βασικές Αρχές Οικονομοτεχνικής Αξιολόγησης Περιβαλλοντικών Έργων: Ορισμοί σχετικά με την οικονομοτεχνική αξιολόγηση, Η σημασία των εναλλακτικών λύσεων στη λήψη αποφάσεων, Οδηγίες για τη συγγραφή των οικονομοτεχνικών μελετών, Οι πηγές πληροφοριών για οικονομοτεχνικές μελέτες. E101 Περιβαλλοντική Ορυκτολογία και Πετρολογία (κοινό μάθημα με την Ειδίκευση Ορυκτολογία-Πετρολογία) Διδάσκοντες: Μ. Σταματάκης, Α. Μαγκανάς, Π. Βουδούρης, Α. Γκοντελίτσας, Ι. Μήτσης, Χ. Βασιλάτος Περιεχόμενο: Ορυκτολογία σε περιβαλλοντικά συστήματα (εδάφη, νερά, αέρας). Ορυκτολογία αποβλήτων βιομηχανιών, ορυχείων, μεταλλείων, και μεταλλουργιών. Ραδιενεργά κατάλοιπα. Επιβλαβή και ωφέλιμα ορυκτά και πετρώματα στο περιβάλλον. Σύσταση και τοξικότητα τέφρας ηφαιστειακών εκρήξεων, ιπτάμενης τέφρας καύσης γαιανθράκων, κοσμικής σκόνης και λασποβροχής. Βιοορυκτολογία Ιατρική ορυκτολογία: Μικρόβια στην επιφάνεια και στο υπέδαφος σε σχέση με την επίδρασή τους σε ορυκτά π.χ. μαγνητίτη, θειούχων, απατίτη. Επιβλαβή και ωφέλιμα ορυκτά και πετρώματα στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία π.χ. αμίαντος, ζεόλιθοι, γρανίτες (ραδιενεργοί), ορυκτά μικροσωματίδια κτλ. Ορυκτολογία οργάνων, μερών και λίθων ανθρωπίνου σώματος π.χ. οδόντων, οστών, νεφρών, χολής κτλ. «Ορυκτά» και διατροφή. Η χρήση των ορυκτών στη φαρμακευτική βιομηχανία. Bιομηχανικά ορυκτά σε περιβαλλοντικές εφαρμογές: Υλικά επιβράδυνσης φωτιάς, πρώτες ύλες κατεργασίας στερεών και υγρών αποβλήτων, χαρακτηρισμός παραπροϊόντων-υποπροϊόντωναποβλήτων. Παραπροϊόντα μεταλλευτικής δραστηριότητας, μεταλλουργίας και καύσης στερεών καυσίμων-βιομηχανικές εφαρμογές. Εδαφοβελτιωτικά υλικά, υποστρώματα υδροπονικών καλλιεργειών. Μικροπορώδη υλικά σε περιβαλλοντικές εφαρμογές. Ενεργειακά αποδοτικά καινοτόμα υλικά σε κτίρια. Περιβαλλοντικές εφαρμογές βιομηχανικών παραπροϊόντων. Ε102 Γένεση και Έρευνα Εντοπισμού Ορυκτών Πρώτων Υλών Διδάσκοντες: Σ. Κίλιας, Κ. Παπαβασιλείου, A. Τζάνης Περιεχόμενο: Παγκόσμια τεκτονική και μεταλλογένεση. Θεμελιώδη χαρακτηριστικά των διαφόρων κοιτασματολογικών τύπων με έμφαση στα κριτήρια που εφαρμόζονται στην έρευνα εντοπισμού τους. Γένεση κοιτασμάτων. Υποθαλάσσιες ορυκτές πρώτες ύλες. Η σημερινή εικόνα της έρευνας και αξιοποίησης των υποθαλάσσιων ΟΠΥ και οι μελλοντικές προοπτικές. Εφαρμοζόμενες μέθοδοι για την έρευνα ΟΠΥ σε στρατηγικό και τακτικό στάδιο. Γεωφυσικές μέθοδοι στην έρευνα εντοπισμού ΟΠΥ. Ιδιαίτερα στα πλαίσια της μεθοδολογίας έρευνας των ΟΠΥ θα αναπτυχθούν τα βασικά οικονομοτεχνικά κριτήρια λήψης αποφάσεων σε ό,τι αφορά τον σχεδιασμό των φάσεων της κοιτασματολογικής - μεταλλευτικής έρευνας και της τελικής αξιολόγησης. Θα αναλυθεί το θέμα των κατηγοριών αποθεμάτων ΟΠΥ, καθώς και τα πλέον πρόσφατα εφαρμοζόμενα κριτήρια κατάταξης των. Επίσης θα δοθούν χαρακτηριστικά παραδείγματα οικονομοτεχνικών μελετών στους τομείς αυτούς. Ε103 Ρύπανση Υδάτινων και Χερσαίων Συστημάτων (σε συνεργασία με το Τμήμα Χημείας) Διδάσκοντες: Μ. Σκούλλος, Ε. Δασενάκης, Ε. Φλώρου (Δημόκριτος), Α. Αργυράκη (Τμ. Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος), Σ. Καραβόλτσος, Β. Παρασκευοπούλου, Α. Σακελλάρη, Φ. Μπότσου, Ε. Σταθοπούλου Περιεχόμενο: Η θέση της υδρόσφαιρας στον πλανήτη Γη. Σχετικά μεγέθη και μηχανισμοί αλληλεπίδρασης των επιμέρους ενοτήτων. Μεταφορά ουσιών μέσω του υδρολογικού κύκλου και της υδάτινης κυκλοφορίας. Γλυκό νερό: Πηγές, χρήσεις, κατανάλωση. Επιφανειακά και υπόγεια νερά. Επιδράσεις όξινης βροχής στα επιφανειακά νερά. Περιοχές θετικών και αρνητικών υδατικών ισοζυγίων. Πόσιμο νερό. Όρια συγκέντρωσης χημικών ρύπων. Αειφόρος-βιώσιμη ανάπτυξη και περιβαλλοντικές προτεραιότητες. Βασικοί ρύποι, τύποι ρύπανσης και αντιμετώπισή τους: θρεπτικά συστατικά, 8

9 λιπάσματα, ευτροφισμός. Μέταλλα, τοξικά και μη ισοζύγια μετάλλων, ο ρόλος του σιδήρου, ρυπαντική δράση Hg, Cd, Pb, Cu, Zn, Cr, Ni κ.λπ. Πετρελαιοειδή. Οργανικές τοξικές ενώσεις (φαινόλες, απορρυπαντικά PCBs κ.λπ.). Ραδιενέργεια. Διεθνείς οργανισμοί που εμπλέκονται στην προστασία των υδάτων και στη θέσπιση προδιαγραφών. Η μέθοδος των κρισίμων ατραπών. Ρύπανση εδάφους: Γεωχημικές διεργασίες εμπλουτισμού εδάφους σε ανόργανα χημικά στοιχεία. Διάκριση φυσικών και ανθρωπογενών πηγών προέλευσης εδαφικών ρύπων. Χρήση γεωυλικών στη σταθεροποίηση βαρέων μετάλλων στο έδαφος. Προσροφητικά υλικά στην απορρύπανση/κατεργασία ρευστών και στερεών που περιέχουν ανεπιθύμητα στοιχεία ή/και ενώσεις. Περιεχόμενο εργαστηρίου: Μέθοδοι μελέτης του υδάτινου περιβάλλοντος, σχεδιασμός τους. Τεχνικές δειγματοληψίας και βασικών προσδιορισμών: οξυγόνο, αλατότητα, οργανικός άνθρακας, χλωροφύλλες, μέταλλα, φαινόλες, πετρέλαια, φυτοφάρμακα. Συστήματα ποιότητας περιβαλλοντικών μετρήσεις. Διαπίστευση εργαστηρίων. Ε104 Βασικές Αρχές Γεωμικροβιολογίας με Εφαρμογές στην Κοιτασματολογία και στο Περιβάλλον (σε συνεργασία με Τμήματα Βιολογίας και Φαρμακευτικής) Διδάσκοντες: Σ. Κίλιας, Δ. Χατζηνικολάου (Τμ. Βιολογίας) Περιεχόμενο: Ορισμοί της γεωβιολογίας και γεωμικροβιολογίας. Επισκόπηση του ρόλου των βακτηρίων και βακτηριακών διεργασιών σε γεωλογικές και γεωχημικές διεργασίες. Βακτήρια και μεταλλογένεση: ι) Βακτήρια και απελευθέρωση μετάλλων από ορυκτά και πετρώματα ιι) Μεταλλικά ορυκτά σαν πηγές ενέργειας για βακτηριακές διεργασίες, ιιι) Ο ρόλος των βακτηρίων στην απ ευθείας απόθεση και συγκέντρωση μετάλλων. Παραδείγματα από διαφόρους τύπους κοιτασμάτων. Περιβαλλοντικές εφαρμογές σε μεθοδολογίες βιοαποκατάστασης. Απλοποιημένο μοντέλο φωτοσιδηροτροφικής απόθεσης BIF (από Chi Fru, E., Ivarsson, M., Kilias, S.P., et al., NATURE COMMUNICATIONS 4:2050 DOI: /ncomms Ε105 Διαχείριση Αποβλήτων (σε συνεργασία με ΕΜΠ, Τομέα Ορυκτολογίας-Πετρολογίας και Τομέα Δυν.-Τεκτ.-Εφαρμ. Γεωλογίας) Διδάσκοντες: Χ. Στουραϊτη, Α. Γκοντελίτσας, Σ. Λόζιος, Ν. Παπασιώπη (ΕΜΠ), Α. Ξενίδης (ΕΜΠ) Περιεχόμενο: Κατηγορίες αποβλήτων Ευρωπαϊκός κατάλογος αποβλήτων. Εργασίες διαχείρισης αποβλήτων (Διάθεση D, Αξιοποίηση R). XYTA αστικών - βιομηχανικών αποβλήτων - αδρανών αποβλήτων και γεωλογικό υπόβαθρο. Διαχείριση ειδικών ρευμάτων αποβλήτων: αστικά απόβλητα, βιολογική ιλύς, μεταλλουργικά απόβλητα, τέφρες, ραδιενεργά απόβλητα και τεχνολογίες διαχείρισης. 9

10 Τεχνολογίες αποκατάστασης ρυπασμένων χώρων. Περιβαλλοντική παρακολούθηση χώρων διάθεσης αποβλήτων (monitoring) μέθοδοι μετρήσεων στερεών υγρών αερίων δειγμάτων. Μοντελοποίηση γεωχημικών δεδομένων με χρήση εξειδικευμένου γεωχημικού λογισμικού. Ε106 Ενοποιημένη Διαχείριση Παράκτιων Ζωνών (σε συνεργασία με τον Τομέα Γεωγραφίας και Κλιματολογίας) Διδάσκοντες: Κ. Παπαβασιλείου, Σ. Πούλος Περιεχόμενο: Γεωπεριβαλλοντικά θέματα της ενοποιημένης διαχείρισης των παράκτιων ζωνών. Ποιοί είναι και τι περιλαμβάνουν οι παράκτιοι ορυκτοί πόροι. Ενοποιημένη περιβαλλοντική διαχείριση παράκτιας ζώνης: ι) Η εκμετάλλευση των παράκτιων και υποθαλασσίων Ο.Π.Υ στις παράκτιες ζώνες, ιι) Μεταλλευτική δραστηριότητα στις παράκτιες ζώνες και η βιομηχανία πετρελαίου, ιιι) Η ενοποιημένη περιβαλλοντική διαχείριση των παράκτιων ζωνών: Υποσύστημα ξηράς, υποσύστημα ακτής, υποθαλάσσιο υποσύστημα. Δ' Εξάμηνο Υ003 Διπλωματική Εργασία Ειδίκευσης Περιεχόμενο: Η εκτέλεση της διπλωματικής εργασίας δίνει την ευκαιρία στους φοιτητές να αποκτήσουν προσωπική εμπειρία στην εκτέλεση επιστημονικής έρευνας και αποτελεί ένα εξαιρετικό μέσο μάθησης. Το κλειδί της επιτυχίας για μία καλή διπλωματική εργασία είναι η επιλογή ενός θέματος που κεντρίζει το ενδιαφέρον του φοιτητή και, ιδανικά, του παρέχει προοπτικές εξέλιξης στην ακαδημαϊκή ή επαγγελματική του καριέρα. Το θέμα της εργασίας μπορεί να περιλαμβάνει οποιοδήποτε συνδυασμό εργασίας υπαίθρου και εργαστηρίου, υπολογιστικής και στατιστικής επεξεργασίας αρκεί να προδιαγράφονται σαφώς οι στόχοι και οι μέθοδοι που θα χρησιμοποιηθούν. Ο κατάλογος των διαθέσιμων θεμάτων ανακοινώνεται από τους διδάσκοντες κατά το δεύτερο εξάμηνο σπουδών, έτσι ώστε η επιλογή των μαθημάτων του τρίτου εξαμήνου να συνάδει με το αντικείμενο και τις απαιτήσεις της επιλεγμένης εργασίας. Η συλλογή των βιβλιογραφικών δεδομένων και μία πρώτη παρουσίαση των στόχων και του σχεδιασμού της έρευνας (ερευνητική πρόταση) γίνεται γραπτά και προφορικά στην αρχή του τρίτου εξαμήνου. Ο υπόλοιπος χρόνος του μεταπτυχιακού αφιερώνεται στη συλλογή και ανάλυση δεδομένων και τη συγγραφή των αποτελεσμάτων. Η διπλωματική εργασία ολοκληρώνεται με προφορική και γραπτή παρουσίαση και εξέταση στο τέλος του τετάρτου εξαμήνου. Η εργασία μπορεί να γραφεί στην Ελληνική ή την Αγγλική. Γεωχημική χαρτογράφηση επιφανειακού εδάφους στην πόλη των Αθηνών. (από Argyraki and Kelepertzis, Science of the Total Environment 10